25-4-2016
Quin van Dam
www.quinvandampsychotherapie.nl
1
Klinisch psychoog, psychoanalyticus & psychodynamisch psychotherapeut Psychotherapie & supervisiepraktijk in Leiden Onderwijs Ontwikkelingsprofiel (diagnostiek), Affectfobietherapie en Angst voor de dood Begeleider van Balint-groepen met huisartsen
www.quinvandampsychotherapie.nl
2
Hot and Cool Wanneer doodsangst? Belemmeringen bij de behandelaar Oefening met doodsangst Klinische praktijk Plaats voor de dood & scholing Evaluatie
www.quinvandampsychotherapie.nl
3
1
25-4-2016
De dood jeukt Hij is altijd bij ons, krabbelt aan onze deur in ons binnenste en zoemt nauwelijks hoorbaar achter het membraan van ons bewustzijn (Yalom)
Een droom http://www.youtube.com/watch?v=A3n4TxN eaPg
Van Hot naar Cool
Angst en paniek (hot) •Door
emoties gedreven
•Zelfbescherming,
ontkennen & ontwijken •Eeuwig leven www.cryonics.org •Medische termen •Initiatief bij de arts
www.quinvandampsychotherapie.nl
6
2
25-4-2016
Wanneer doodsangst? • Vaak impliciet • Confrontatie met ziekte of dood • Psychische problemen • Traumatisch verlies van geliefde • Stapeling van verlies • Gebrek aan sturing & zelfvertrouwen • Belast verleden
7
Maatschappelijke context Eigen mogelijke afweer
www.quinvandampsychotherapie.nl
8
• Stijging levensverwachting • Sterftecijfer jongeren < Ouderen > • Locatie van overlijden • Geen taal voor de dood www.quinvandampsychotherapie.n l
9
3
25-4-2016
• Tegenoverdracht • Verwerking van verlies • Angst voor mijn dood? • Oefening www.quinvandampsychotherapie.n l
10
• Vier uitspraken • Met uw buurvrouw/buurman • Welke uitspraak is van toepassing? • A exploreert bij B 3 minuten • B exploreert bij A 3 minuten • 5 x doorvragen • Bv: Mijn gezin mij nodig heeft www.quinvandampsychotherapie.nl
1. 2. 3. 4.
11
Ik onvoldoende uit het leven heb gehaald Gebeurtenissen zonder mij plaatsvinden Familieleden en vrienden verdriet hebben Ik onzeker ben over mijn bestaan na de dood
www.quinvandampsychotherapie.nl
12
4
25-4-2016
1. 2. 3. 4.
Ik onvoldoende uit het leven heb gehaald Gebeurtenissen zonder mij plaatsvinden Familieleden en vrienden verdriet hebben Ik onzeker ben over mijn bestaan na de dood
www.quinvandampsychotherapie.nl
www.quinvandampsychotherapie.nl
•
Wat ervaar je?
•
Welke vragen passen?
www.quinvandampsychotherapie.nl
13
14
15
5
25-4-2016
Intrapersoonlijk > zelfontplooiing Ik onvoldoende uit het leven heb gehaald Interpersoonlijk •Verlies van sociale identiteit Gebeurtenissen zonder mij plaatsvinden •Gevolgen voor gezin en vrienden Familieleden en vrienden verdriet hebben Transpersoonlijk •Leven na de dood en bestraffing in het hiernamaals Ik onzeker ben over mijn bestaan na de dood 16
Waarom nu? Welke vorm van angst? Desintegratie- of vernietigingsangst Psychotische- en borderline verschijnselen
Objectverlies Narcistische verschijnselen
Magisch gekleurde angst Afhankelijke en ontwijkende trekken
Strafangst Secundair www.quinvandampsychotherapie.nl
17
Existentiële angst? Primair Reële bedreiging van het bestaan Ervaring eindigheid Ontkenning werkelijkheid Spijt en wat is nog mogelijk
www.quinvandampsychotherapie.nl
18
6
25-4-2016
Noodzaak van educatie ‘Hot’ gaat over in ‘Cool’ Educatie levert op: Gevoelens delen met collega’s Oog voor de eigen grenzen en van collega’s Betere zorg voor patiënten en familie (Brisley en Wood, 2004)
19
Deathcompetence Emotionele competenties
Cognitieve competenties
20
Onder meer:
Ontwikkeling doodsbesef Cultureel-maatschappelijk houdingen Kenmerken en aanleidingen doodsangst Verschillende copingmechanismen & rouwreacties Inhoudelijke, wettelijke, morele en ethische regelingen rond het levenseinde Instellingen voor ernstig zieke patiënten
21
7
25-4-2016
Uit onder meer:
Psychologie Geneeskunde Ethiek Antropologie Individuele & systeemtherapie Ervaringen terminale zorg
22
Praten over onze dood helpt ‘Hot’ doodsangst te veranderen in ‘Cool’ reflectie op de dood
www.ADEC.org > deathcompetence Klaar met leven. Psychotherapeuten en de dood: pleidooi voor educatie. T.v psychotherapie, mei 2016
24
8
25-4-2016
Evaluatie 1. 2. 3. 4.
5.
Welke vragen resteren? Klinische praktijk? Ideeën over scholing? Wat spreekt wel/niet aan in deze workshop? Tips?
25
9