Naar een samenhangend re-integratierecht Mies Westerveld Els Sol Robert Knegt
Een studie naar juridische deugdelijkheid en toepassing
Doel onderzoek 1. Rechtsgebied identificeren 2. Systematiek aanbrengen 3. Uitspraak doen over de deugdelijkheid van het rechtssysteem 4. Illustreren van de rechtstoepassing 5. Aanbevelingen doen om ondeugdelijke elementen weg te nemen; daarbij weg blijven van politiek getinte uitspraken
Stap 1. definitie rechtsgebied Onder re-integratierecht verstaan wij • de juridische vormgeving van beleid • gericht op verwerven of behouden van werk • voor wie dat vanwege persoonsgebonden of arbeidsmarkt gerelateerde omstandigheden niet vanzelf spreekt.
Het rechtsgebied in beeld
Arbeidsovereenkomstenrecht Boek 7.10 BW
Werknemersverzekeringen, o.m. WW, ZW, WIA
Re-integratierecht
Bijstandsrecht WWB, WIJ
Stap 2. indeling naar type wetsbepaling Naar normadressaat • Institutioneel (IRR) = gericht op uitvoerders (gemeenten, UWV, ERD-werkgever) • Materieel (MRR) = gericht op werkgevers, werknemers, werkzoekenden
Naar fase waarin regel geldt c.q. gestelde doel • Preventief recht = gericht op voorkomen v. onnodig verbreken v.d. arbeidsrelatie • Curatief recht = gericht op (her)intreding op arbeidsmarkt of in participatieplaats
Voorbeeld relatie institutioneel & materieel Preventieve domein Institutioneel
25.9 WIA, loonsanctie; 27.1 WW, maatregel; sanctioneringsplicht UWV sanctioneringsplicht UWV - > werkgever - > werkzoekende
Materieel
Curatieve domein
7:658a BW, goed werkgeverschap
24.1 sub b WW, inspanningsverplichtingen werkzoekende
Stap 3. benoeming criteria juridische deugdelijkheid 4 toetsingscriteria: • Wets-/systeemconsistent • Inzichtelijke opzet, kenbare regels • Rechtmatig; geen botsing met hogere regelgeving, waaronder grondrechten • Evenwichtige toedeling van lusten en lasten rechten en plichten
Operationalisering juridisch deugdelijk; samenhang criteria I. Consistentie, systeemlogica
Zijn de regels, ieder voor zich en in relatie tot elkaar, begrijpelijk? Hoe simpel of complex is de formulering? Kan deze eenvoudiger zonder afbreuk te doen aan de regel?
Zijn de regels voor vergelijkbare situaties consistent? Geven ze eenzelfde norm, gebruiken ze eenzelfde terminologie? Zo nee, valt dit te verklaren uit de aard van de regeling? III. Rechtmatigheid Treedt er spanning op met de Europese rechtsorde of met grondwettelijk of internationaal gegarandeerde grondrechten? Zo ja, waar zit deze spanning en hoe problematisch is deze?
II. Eenvoud, begrijpelijkheid
IV. Evenwicht, goede balans Welke balans is geslagen in de relatie werkgever / werknemer? Is de toedeling van rechten en plichten evenwichtig? Hoe luidt het antwoord op die vraag ten aanzien van uitkeringsgerechtigde werkzoekenden?
Enkele bevindingen (per criterium) • •
•
•
Systeemconsistentie: jongere regelingen zoals de WIA scoren beter in termen van systematiek dan klassieke regelingen zoals de ZW. Inzichtelijkheid: het benoemen als positieve verplichting verdient de voorkeur boven het ‘verpakken’ van een verplichting in een sanctiebepaling. WIA scoort hierop hoger dan ZW (zie boven). Rechtmatigheid: het systeem sec kent geen onrechtmatige regels, wel regels die in de toepassing onrechtmatig kunnen zijn. Ook is op onderdelen sprake van mankerende rechtsbescherming. Evenwichtigheid: uitspraken of rechten en plichten in balans zijn, zijn te politiek bepaald voor een analyse naar ‘deugdelijkheid’. Veel van de met SUWI toegekende cliëntrechten komt die benaming niet toe. Vb ‘recht’ van bezwaar en beroep.
Aanbevelingen 1. 2.
3. 4.
Betrek de consequenties voor het AR-RR in de gedachtevorming over een soepeler ontslagrecht Onderzoek de mogelijkheden arbeidsrechtelijke sancties meer te laten sporen met die in de sociale zekerheid. Start een operatie wetsvereenvoudiging op basis van aangetroffen ongerijmdheden Doorbreek de monopoliepositie van het UWV voor de afgifte van een second opinion bij arbeidsgeschillen Waak voor overschatting van de eigen sturingsmogelijkheden. Empirisch onderzoek relativeert het belang van een a/d knoppen draaiende wetgever.
Tot slot: de waarde van het juridische onderzoek Waarde zit niet in uitkomsten, maar in ontwikkelde instrumentarium / methode • 1) wetgevingskwaliteit als instrument voor toetsing van een rechtssysteem • 2) analyse stelsel langs een andere dan de klassieke scheidslijn AR/SVR/BR • 3) analyse regels langs een andere weg dan via wetgevingsdomein
Het rechtsgebied RR
Arbeidsovereenkomstenrecht Boek 7.10 BW
Werknemersverzekeringen, o.m. WW, ZW, WIA
Re-integratierecht
Bijstandsrecht WWB, WIJ
