naar een nieuw archeologisch Museum Zeeland Bedrijfsplan als avontuur Stichting Archeologisch

naar een nieuw archeologisch museum zeeland

Bedrijfsplan

ArcheologiE als avontuur

Stichting Archeologisch Museum Zeeland Aardenburg (NL)

10 Uitgangspunten Van

gemeentelijk naar provinciaal

De Stichting Archeologisch Museum Zeeland maakt de omslag van een door de gemeente uitgebaat museum over de Romeinse en middeleeuwse archeologie van Aardenburg (“oude” locatie Marktstraat), naar een provinciaal museum gerund door een stichting met het verhaal van de archeologie van de provincie Zeeland en het Vlaamse achterland (“nieuwe” locatie Markt).

Zeeuws Anker Het nieuwe museum maakt deel uit van de Zeeuwse Ankers, een overkoepelend project dat zich baseert op de culturele biografie van Zeeland en die biografie vertaalt in een aantal themamusea. Het museum fungeert als archeologische vitrine en schatkamer voor de vondsten uit de rijke Zeeuwse geschiedenis; van de prehistorie tot en met de 18de eeuw.

Drie

schillen

Het museum brengt in en rond het museum het archeologische verhaal aan de hand van tien hoogtepunten en de tijdlijn. Het museum is het vertrekpunt voor iedereen die de geschiedenis, het erfgoed, de cultuur en kunst van Aardenburg en West-Zeeuws-Vlaanderen wil ontdekken. Het museum is het startpunt voor een exploratie van de archeologie in Zeeland en Vlaanderen.

Beleving Het museum laat de bezoeker de archeologische geschiedenis beleven. Met de kernwaarden authentiek, uniek en vernieuwend voldoet het museum aan de toenemende wensen én verwachtingen van het kritische publiek en speelt het in op de evoluties in de museumwereld. © Ramon de Nennie

3

Stichting Archeologisch Museum Zeeland

Doelgroepen In het museum komen jong en oud aan hun trekken. Er is ruimte voor verpozing voor de “leek” en verdieping voor de “specialist”. Het museum bedient zowel het individu als de groep. Educatie, zowel voor het onderwijs als voor het individuele publiek, voor jong én oud, is een intrinsiek en essentieel onderdeel van het museumaanbod.

Bezoekers Het museum is laagdrempelig en streeft naar een bezoekersaantal van 12.500 personen per jaar. Bezoekers komen uit Aardenburg en West-Zeeuws-Vlaanderen, maar ook uit de rest van Zeeland, overig Nederland en Vlaanderen, dus ook van over de grens.

Presentatie Het museum stelt hoge kwaliteitseisen aan de vernieuwende presentatie (inhoudelijk en technisch) en publieksservice. Het biedt in tijden van crisis en de daaruit voortkomende zoektocht naar geborgenheid en authenticiteit een aantrekkelijk alternatief voor duurdere attracties en uitstapjes.

Samenwerken De wil voor het creëren van een nieuw museum is ontstaan vanuit een burgerinitiatief. De steun van de plaatselijke bevolking is essentieel. Het museum werkt intensief samen met cultuur-, erfgoed- en museumpartners in de stad, de regio en binnen- en buitenland. Daarbij vormt de positionering van Aardenburg als cultuurhistorisch stadje de rode draad.

Breder

perspectief

Het museum speelt binnen de Zeeuws-Vlaamse demografische ontwikkeling in op de noodzaak de leefbaarheid te verzekeren in de strijd tegen de krimp. Daarbij zijn de relatie met de omgeving, de toeristische aantrekkelijkheid van Zeeuws-Vlaanderen en de beleving van natuur en landschap van belang.

Economische

motor

De staat van de economie laat ook sporen achter in de museumwereld. De zoektocht naar middelen uit sponsoring en fondsen en de terugloop in bezoekers en bestedingen vormen een grote uitdaging voor het cultureel ondernemerschap. Via een MKB-gerichte aanpak ontwikkelt de stichting een belangrijke maatschappelijke én economische motor, die de aantrekkingskracht van Aardenburg en de regio vergroot. Ook cultureel ondernemerschap is daarbij van cruciaal belang.


4

Inleiding Ontwikkelingen

in en rondom het museum

De archeologie in Zeeland mist een podium om zich Zeeuws breed te presenteren. Nu zich in Aardenburg de mogelijkheid voordoet van verhuizing van het huidige Gemeentelijk Archeologisch Museum (Marktstraat) naar het voormalige stadhuis (Markt), is een unieke kans ontstaan een archeologisch museum voor heel Zeeland te realiseren. Als belangrijke vindplaats van archeologisch materiaal, waarvan een deel door opgravingen ontsloten is, is Aardenburg de plaats waar een dergelijk museum het best tot zijn recht komt. Aardenburg neemt, hoewel excentrisch gelegen in Zeeland, een centrale positie in, gezien zijn sterke relatie met het Vlaamse achterland. Ten opzicht van de huidige locatie is er vier maal zo veel ruimte. Dat komt de permanente expositie, de wisseltentoonstellingen, facilitaire diensten en nevenactiviteiten ten goede.

De gemeente Sluis en de provincie Zeeland (als belanghebbende overheden) en de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ, als belangrijkste inhoudelijke partner) staan ten volle achter het project. Ook de plaatselijke bevolking, die zich eind 2012 krachtig uitsprak voor behoud van het voormalige stadhuis en verhuizing van het museum, draagt het initiatief. De oprichting van de Stichting Archeologisch Museum Zeeland op 7 oktober 2013 is het startpunt van de privatisering en opschaling.

5


Terugblik Opgravingen midden jaren vijftig bracht een schat aan historisch materiaal aan het licht. Aardenburg kreeg in 1958 een gemeentelijk archeologisch museum in de voormalige brandweerkazerne aan de Markt. In 1960 was in de gemeenteraad al te horen dat het museum in het ‘Spuithuis’ te klein werd. Drie jaar later kocht de gemeente een monumentaal 17de eeuws woonhuis annex winkel aan de Marktstraat 18. Bij haar bezoek aan Zeeuws-Vlaanderen juni 1968 bracht Koningin Juliana ook een bezoek aan het archeologische museum dat toen net klaar was. De officiële opening vond plaats op 24 juni 1969 door de heer P.J. Yperbaan (hoofd afdeling oudheidkunde ministerie van C.R.M). Raadslid/wethouder en ereburgeres mevrouw E.J. van den Broecke-de Man sprak als vertegenwoordigster van de Zeeuwse culturele raad de visionaire wens uit het oudheidkundig museum onder alle omstandigheden in Aardenburg te laten, óók als de plannen voor een centraal Zeeuws museum werkelijkheid zouden worden. De laatste herinrichting dateert uit 2005/2007. In het kader van ROMA-project (Romeinen en Middeleeuwers in Oudenburg, Middelburg en Aardenburg) werd het museum gemoderniseerd en opgenomen in het Museumregister. In 2010 startten SCEZ-specialisten en Hazenberg Archeologie (Leiden) met een eerste grondige analyse van de gegevens van 33 jaar opgravingen in Aardenburg. Het onderzoek, in het kader van het Odyssee-programma, resulteerde eind 2013 in een wetenschappelijke publicatie met nieuwe inzichten in het ontstaan van Romeins Aardenburg. De gemeente Sluis besloot eind 2012 het voormalig stadhuis van Aardenburg te behouden en het een museale bestemming te geven. In een overlegronde met specialisten kwam de SCEZ met de idee het nieuwe museum uit te bouwen tot archeologisch Zeeuws Anker.


6

Ambities, missie en visie Zeeuws Anker Het Archeologisch Museum Zeeland wordt één van de Zeeuwse Ankers in de provincie Zeeland. Zeeuwse Ankers legt verbintenis tussen landschappen, monumenten, archiefstukken, museumobjecten, tradities,… De ankerplaatsen kunnen ook worden ingezet voor culturele activiteiten zoals theater, muziek, beeldende kunst, poëzie en volkscultuur, voor demonstraties van oude ambachten en technieken, om tradities in ere te houden of om te herdenken. Het museum creëert een breed draagvlak bij de lokale bevolking, de inwoners van Zeeland, de bewoners van de aanliggende provincies Oost- en West-Vlaanderen, de dagjesmensen en verblijfstoeristen, de lokale/regionale ondernemers, andere musea, de culturele wereld… Het museum streeft opnieuw naar een erkenning als geregistreerd museum en naar een museum met een duurzame toekomst. Het zorgt voor een herkenbaar profiel, maakt een duidelijk herkenbaar product en zoekt een sterke achterban. Er is buitengewone aandacht voor lokale verankering, toerisme, het sluiten van samenwerkingsverbanden. Het museum straalt de volgende waarden uit: • Collectiewaarde: wat we tonen is een uitstap naar Aardenburg waard • Verbindende waarde: wat we tonen inspireert samenwerking; lokaal, regionaal en provinciaal • Educatieve waarde: wat we tonen trekt ook scholen en kinderen aan • Belevingswaarde: wat we tonen staat midden in de samenleving • Economische waarde: wat we tonen heeft toeristische waarde In afwachting van de definitieve verhuizing van het gemeentelijk archief (historische stukken) naar het administratieve centrum in Oostburg worden in 2014 de verbouwing/ aanpassing (architecturaal) van het pand voorbereid. Op basis van het door het SCEZ ontwikkelde museumconcept wordt voor eind 2014 een inhoudelijk inrichtingsplan gemaakt. Beide plannen leggen de basis voor de uiteindelijke inrichting in 2015/2016 en de toekomstige uitbating vanaf het voorjaar van 2016.

7


Beleidskaders Het beleid van de stichting is geënt op de nieuwe inzichten die zijn ontstaan binnen de huidige culturele, maatschappelijk en economische context. De stichting hanteert de Code Cultural Governance: goed bestuur en transparante verantwoording. De museumuitbating gebeurt op basis van het Museumregister (erkenning) en de Museumnorm (functionele invulling). Inspelend op het cultuur- en erfgoedbeleid gaat het stichtingsbestuur op zoek naar partnerships/samenwerkingsverbanden met themagerelateerde musea met een (inter) nationale uitstraling. Het museum vormt een brugfunctie tussen het Rijksmuseum voor Oudheden (Leiden, Nederland) en het Provinciaal Archeologisch Museum (Velzeke, Vlaanderen).

© Ramon de Nennie

Het museum legt kruisverbanden met andere archeologische musea in Nederland en Vlaanderen. Bovendien fungeert het museum als gastlocatie voor grotere archeologische musea. Het toont interessante deelcollecties in Aardenburg. Hierdoor krijgen Zeeuws-Vlamingen de kans om in de regio een deel van het aanbod van verder in het land gelegen musea te bezoeken. Het nieuwe museum speelt via een MKB-gerichte aanpak een belangrijke rol in het leefbaar houden van Aardenburg. Het maakt de regio aantrekkelijker voor inwoners en bezoekers. Het initiatief past binnen de regionale leefbaarheids- en identiteitsontwikkeling en draagt zijn steentje bij aan de verbetering van de maatschappelijke en economische situatie van Zeeuws-Vlaanderen en het onderscheidend vermogen ten aanzien van andere regio’s.


8

Stakeholders De stichting werkt binnen de maatschappelijke structuur samen met organisaties, verenigingen en stichtingen op lokaal, regionaal en nationaal niveau. Zo ontstaan tussen het Museum Aardenburg en de andere erfgoed- en cultuurpartners op inhoudelijk, programmatorisch en structureel vlak diverse vormen van samenwerking op diverse niveaus. • Archeologisch werkveld en collectiehouders • Wetenschappelijke instellingen • Musea • Heemkundige verenigingen en gidsengroeperingen • Toeristische sector • Ondernemerschap • Overheden In het kader van de ambtelijke samenwerking Sluis/Amsterdam doet de stichting een beroep op kennis en ervaring bij de Amsterdamse stedelijke instellingen In bijlage 1 een gedetailleerd overzicht van de stakeholders.

Visie Het Archeologisch Museum Zeeland verbindt mensen en archeologie. Archeologie is een complexe wetenschap met veel facetten. Maar het is ook een avontuur. Archeologie heeft betrekking op materieel- en cultureel erfgoed en op mensen en hun geschiedenis. Het museum is de plaats waar de wetenschap wordt toegelicht en verklaard. Het is uitnodigend voor iedereen ongeacht de voorkennis. Iedereen voelt er zich welkom en op zijn gemak. Het getoonde is herkenbaar. Het legt verbanden naar het heden.

Missie Het Archeologisch Museum Zeeland: • is gastvrij, verrassend en eigentijds met een vleugje nostalgie en authenticiteit. • is dynamische en interactief, voor jong én oud, groot en klein • is grensoverschrijdend en grensverleggend • prikkelt de nieuwsgierigheid, wekt verwondering en stimuleert de verbeeldingskracht. • zet de bezoekers aan om de onmiddellijke omgeving, Zeeuws-Vlaanderen en de andere delen van Zeeland (en Vlaanderen) verder te ontdekken.

9


Profiel

en uitstraling

Het museum is vernieuwend. Het sluit aan bij de individuele beleving van personen binnen de hedendaagse kennismaatschappij. Archeologische voorwerpen zijn slechts artefacten uit het verleden. Geplaatst in de contextuele en functionele betekenis wordt de bezoeker uitgedaagd zich te verplaatsen in de geschiedenis en zich daarvan een voorstelling te maken.

© Mikko Kriek

De geschiedenis van Zeeland is sterk en onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van Vlaanderen. Het is geografisch een overzichtelijk gebied dat aansluit bij de belevingswereld van een groot deel van de Zeeuwse en Vlaamse bevolking. De huidige landsgrenzen zijn in historische context van recente datum. Historisch is er meer dat ons bindt dan ons scheidt. De tentoonstellingen verwijzen naar duidelijk zichtbare elementen en naar sporen in de ons omringende omgeving. Ze stimuleren een ontdekkingstocht naar deze restanten van het verleden.


10

Doelstellingen 2016-2020 Uitgangspunt zijn de kerntaken van het museum: presentatie, educatie, collectiebeheer en cultureel ondernemerschap. Het museum vertelt als Zeeuws Anker aan de hand van tien ijkpunten, binnen het tijdsbeeld van de prehistorie tot en met de 18de eeuw, het verhaal van de archeologie van Zeeland en de historisch verbonden gebieden in Vlaanderen. Het museum ontwikkelt op vlak van collectie en informatie een dynamische samenwerking met privépersonen en lokale, regionale, provinciale, nationale en buitenlandse organisaties uit de wereld van archeologie, erfgoed en cultuur. Het museum brengt naast de permanente presentatie een afwisselend programma met vernieuwende activiteiten, publiekvriendelijke evenementen en spraakmakende wisseltentoonstellingen: tijdens het seizoen toegespitst op het thema archeologie en in de schoudermaanden toegespitst op de lokale en regionale “oude” en “nieuwe” geschiedenis. Het museum is kindvriendelijk en bouwt een educatief aanbod uit voor kinderen, zowel individueel als in schoolverband, voor binnen en buiten.

© Ramon de Nennie

Het museum verwerft een marktpositie in de regio, trekt nieuwe bezoekers aan en streeft naar een jaarlijks herhalingsbezoek van elke persoon die aan het museum een bezoek brengt. Het museum profileert zich als katalysator van het culturele veld in Aardenburg en WestZeeuws-Vlaanderen.

11


Het Archeologisch Museum Zeeland streeft met een actief beleid naar een aantal bezoekers van 12.500 per jaar. Dit aantal is opgebouwd uit 6.250 in archeologie geïnteresseerde en regelmatig terugkerende bezoekers uit Zeeland en Vlaanderen, 3.750 toeristen die in de regio verblijven en 2.500 leerlingen uit het basis- en voortgezet onderwijs uit Zeeland en Vlaanderen. Deze aantallen zijn haalbaar in relatie met de belangstelling voor archeologie en de bezoekerscijfers van een provinciaal thematisch museum gelegen in de provincie Zeeland van middelgrote omvang, een topmuseum en een lokaal museum. Het museum is een trendsetter in de digitale omkadering voor collectiepresentatie, educatie en promotie. Het museum ontwikkelt een huisstijl die jong en oud, leek en specialist, aanspreekt. Het museum werft via acties vrijwilligers en vrienden.


12

Omgeving en gebouw Omgeving Het gebouw ligt aan de Markt, voor de ingebruikname van de rondweg in 2013, gelegen aan de doorgaande verkeersroute door Aardenburg. Het marktplein is in 2008/2009 in Romeinse sfeer heringericht. Naast het museum staat de voormalige ambtswoning van de burgemeester, nu bewoond door een particulier. Langs de oost- en zuidzijde omgeven woonhuizen de Markt. Aan de westzijde ligt hotel-restaurant Rudanna Castra en twee rijksmonumenten, namelijk de ‘Paardenstal’ en het ‘Spuithuis’.

Gebouw Het voormalige stadhuis is binnen de historische context van gebouw en omgeving een aantrekkelijke locatie om als museum en als startplek voor stads- en streekverkenning te functioneren. Het gebouw is gelegen op een perceel grond (kadaster: Sectie E nr. 3751) met een totaal oppervlak van 1.453 m2. Het gebouw bestaat uit drie bouwlagen: souterrain, begane grond en verdieping. Het oudste bouwdeel heeft een begaanbare zolder. Het bebouwde grondoppervlak bedraagt 409 m2. Het totaal bruto oppervlak (incl. verkeersruimten, technische ruimten en constructie) bedraagt ca. 1.225 m2, exclusief zolder. • Souterrain Netto vloeroppervlak 231 m² In het souterrain ligt het voormalige ‘commandocentrum’van de Bescherming Bevolking. Deze organisatie werd in 1986 opgegeven. De gemeente heeft de ruimte daarna in gebruik genomen als archiefruimte. Binnen het museumconcept wordt de oorspronkelijke sfeer behouden en een filmruimte gecreëerd, aangevuld met enkele nutsfuncties: goed bereikbare toiletgroep voor het publiek, museumdepot, magazijnen, werkruimten, bibliotheek, archief en technische ruimten.

13


• Begane grond Netto vloeroppervlak 246 m² Het vloerniveau van de begane grond ligt 1,3 meter boven straatniveau. Vanaf de straat is deze te bereiken via een bordes. Een traplift aan één zijde van het bordes zorgt voor een toegang voor personen met een fysieke beperking. Inpandig is een personenlift aanwezig. Naast de centraal gelegen ruimte voor ontvangst en het trappenhuis bevindt zich rechts de voormalige werkruimte van de secretarie. De begane grond krijgt de volgende functies: entree, garderobe, kaartverkoop, museumcafé (met infopanelen over Aardenburg), introductieruimte en vaste opstelling (prehistorie en Romeinse tijd).

museumwinkel,

Op splitlevel niveau tussen begane grond en verdieping ligt de voormalige werkkamer van de gemeentesecretaris. Deze ruimte krijgt een kantoorfunctie. • Verdieping Netto vloeroppervlak 226 m² Op verdiepingsniveau bevinden zich de voormalige raadzaal, de burgerzaal, de burgemeesterskamer, een werkkamer en een spreekkamer. De werkkamer gelegen naast de burgerzaal heeft een verhoogde vloer. Op de verdieping komt binnen de vaste opstelling Middeleeuwen en Nieuwe Tijd aan bod. De voormalige burgemeesterskamer krijgt de functie van museumlounge met mogelijkheid tot wisseltentoonstelling. De burgerzaal krijgt de functie van auditorium voor lezingen, concerten, huwelijken en wisseltentoonstellingen.


14

• Zolder Netto vloeroppervlak 70 m² Boven de burgemeesterskamer en raadzaal bevindt zich een begaanbare zolder, te bereiken via een vlizotrap. Om de zolder een publieksfunctie te geven, bijvoorbeeld voor educatieve doeleinden en het houden van lezingen, moet een vaste trap worden aangebracht en een nooduitgang worden gerealiseerd. Gezien de daaraan verbonden kosten is realisatie in deze fase niet mogelijk.

Parkeren Het terrein, exclusief bebouwing, heeft een oppervlak van 1044 m2. Achter het gebouw bevindt zich een fietsenstalling en parkeerruimte voor ca. 12 voertuigen.

Tuin Achter de parkeerstrook en daarvan gescheiden door een manshoge muur bevindt ligt een tuin (braakliggend weideterrein) met een oppervlak van ca.700 m2 . Deze tuin is onder meer geschikt voor het opzetten van opgravingssimulaties voor de bezoekers en voor het inrichten van opgravingsmogelijkheden voor scholieren.

Bezoekvoorwaarden Bezoekvoorwaarden zijn gebaseerd op het model van het museumregister. De bezoekvoorwaarden zullen worden gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel en zijn in te zien op de website van het museum. Bij binnenkomst in het museum zal duidelijk aangegeven worden dat deze voorwaarden van toepassing zijn en ook ter inzage liggen bij de balie van het museum.

15


Techniek • Bouw en installatie Verbouwing, structurele aanpassingen en installatie gebeurt binnen de bouwtechnische vereisten. Verbouwing en structurele aanpassingen, zowel exterieur als interieur, en duurzame installatietechnieken maken het gebouw inrichtingsklaar. Klimaatbeheersing – temperatuur, licht, lucht en vochtigheid – is voorzien. De technische aansturing van het museum, zoals de toegang, de verlichting en de audiovisuele voorzieningen, gebeurt centraal vanuit de balie door middel van domotica. • Beveiliging Het gebouw beschikt over een elektronisch alarmsysteem. In het beveiligingsbeleid wordt beschreven hoe de beveiliging is geregeld. Wie toegang heeft tot welke plekken in het gebouw en hoe die toegang is georganiseerd. Ook de maatregelen tegen onder meer inbraak, diefstal en vandalisme zijn in het beveiligingsplan terug te vinden. Een belangrijke beveiligingsmaatregel is detectie en alarmering. De procedures voor de opvolging van een alarm moeten vanzelfsprekend bekend zijn bij de medewerkers en het eventuele externe beveiligingsbedrijf, maar ook bij brandweer en politie. • Onderhoud De onderhoudsplanning kent twee componenten. Enerzijds het klein jaarlijks onderhoud, anderzijds het meerjarig onderhoud. Voor het klein onderhoud is een budget voorzien in de exploitatiekosten. Uitvoering van het klein onderhoud zal voornamelijk worden verricht door vrijwilligers. Het budget houdt dus voornamelijk rekening met materiaalkosten. Het periodiek onderhoud is gebaseerd op een meerjarige onderhoudsplanning waarvoor een voorziening is opgenomen met een jaarlijkse dotatie van € 10.000,00.


16

Toegankelijkheid Gebouw Het gebouw zal voldoen aan de normen van de “Geboden toegang”. Met uitzondering van verschillende werkruimten in het souterrain (niet museale ruimten) is het museum toegankelijk voor mensen met een fysieke functiebeperking. Voor hen is een lift aanwezig. Het museum is niet toegankelijk voor elektrisch aangedreven vervoersmiddelen, zoals een scootmobiel. Voor bezoekers die slecht ter been zijn, is een rolstoel aanwezig.

Openstelling • Eerste zaterdag in april tot 30 september: dinsdag t/m vrijdag en zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur en zondag van 13.00 tot 17.00 uur • 1 oktober tot begin april: woensdag, zaterdag en zondag van 13.00 tot 17.00 uur • Feestdagen gesloten: 1 januari, 1ste en 2de kerstdag, 1ste paasdag, 1ste pinksterdag. • Buiten openingstijden is bezoek voor scholen en groepen mogelijk na afspraak.

© Ramon de Nennie

Digitaal Een digitale ontsluiting van het museum – via een website (museum) en een blog (stichting) – speelt in op de voortdurende ontwikkelingen van de technologie (virtuele ontsluiting) en nieuwe media (Facebook, Twitter…).

17


Organisatie Samenwerken aan een duurzame toekomst voor het museum

Stichting Het archeologisch museum wordt geëxploiteerd door een stichting, opgericht op 7 oktober 2013 en gevestigd te Aardenburg. De stichting heeft als doel: het wekken van de belangstelling voor en het bevorderen van de kennis van de archeologie en de geschiedenis van Zeeland en het exploiteren van een Zeeuws archeologisch museum in het voormalig gemeentehuis te Aardenburg. De stichting is eindverantwoordelijke voor het beheer, de uitbating en de financiën. Deze hanteert hiervoor de Code Cultural Governance (bestuur), de Museumnorm (uitbating) en SPECTRUM-N (collectiemanagement).

Bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het museale en zakelijke beleid, de financiering, de naleving van alle relevante wet- en regelgeving, het meerjarenplan, jaarverslag en jaarrekening, het arbeidsvoorwaardenbeleid voor medewerkers en het vrijwilligersbeleid. Bij de samenstelling van het eerste bestuur is rekening gehouden met de bijzondere omstandigheid dat er een nieuw museum wordt ondergebracht in een voormalig gemeentehuis dat daartoe gerenoveerd en verbouwd moet worden. Voor het bestuur zijn dan ook personen aangezocht die deskundig zijn op gebied van bouwkunde en installatietechniek.

Personeel Voorzien is in de aanstelling van personeel (0,9 FTE) te verdelen over twee medewerkers, namelijk een conservator/beheerder en een baliemedewerker. Naast overeenkomende taken en verantwoordelijkheden zullen de functies gedifferentieerd worden met elk eigen aandachtsgebieden. Hiermee wordt de continuïteit van de werkzaamheden gegarandeerd. De conservator/beheerder werkt aan de inhoudelijke uitbouw, staat in voor het dagelijks dynamisch beheer, zorgt voor een veilige en publieksvriendelijke museumomgeving, initieert en voert een actief PR-beleid, onderhoudt contacten met stakeholders, stuurt vrijwilligers aan en ontwikkelt publieksevenementen, educatieve pakketten en wisseltentoonstellingen.

19


De baliemedewerker staat in voor ontvangst (balie/museumshop/cafetaria), educatie, gidsbeurten en publieksevenementen. De medewerker verricht de vereiste administratieve werkzaamheden en onderhoudt de contacten met de vrijwilligers.

Gidsen Voor rondleiding in en rond het museum doet het museum een beroep op een pool van een bestaande groep van stadsgidsen. Gidsen krijgen via interne bijeenkomsten en gastcolleges inhoudelijke en technische bijscholing.

Vrijwilligers De stichting voert een actief vrijwilligersbeleid. Vrijwilligers ondersteunen het stichtingsbestuur, de conservator/beheerder en baliemedewerker. Ze zijn noodzakelijk bij de opzet, de inrichting en de uitbating van het museum. Ze vervullen een centrale rol en worden hiervoor, afhankelijk van de functie, gehonoreerd via een vergoeding en/ of incentives. Betrokkenheid, ambitie, waardering, scholing en kansen creëren staan hierbij voorop. Voor de verschillende functies bestaan profielen: gids, balie, onderhoud en klusjes… Het vrijwilligersbeleid is opgenomen in een vrijwilligersstatuut.

Opleiding Het museum investeert voor personeel en vrijwilligers in opleidingen.


20

Bedrijfsvoering Motor

van leefbare kern

De Gedeputeerde Staten van de provincie Zeeland stelden in 2004 het gebiedsplan ‘Natuurlijk vitaal’ vast. Dat plan geeft aan hoe door middel van ruimtelijke ontwikkelingen een kwaliteitsimpuls aan West-Zeeuws-Vlaanderen kan worden gegeven voor gezonde economische pijlers in een aantrekkelijke omgeving. Aardenburg ligt in een krimpregio. In Zeeuws-Vlaanderen bedraagt de bevolkingsdaling tot 2040 ongeveer 10%. Bovendien is er sprake van een sterke vergrijzing, in de periode 20102040 een stijging van 57%, waardoor het aantal ouderen op het totaal van de bevolking stijgt naar ca. 36%. Het aantal ondernemers in het midden en kleinbedrijf (winkels) is de afgelopen jaren drastisch teruggelopen. Winkels met een regionale functie zoals een woninginrichter, een sportwinkel en een doe het zelf-zaak zijn verdwenen. Overgebleven zijn een lokale supermarkt, twee slagers, een bakker, een fietsenhandelaar en een kledingwinkel. Van deze zes winkels zullen binnen enkele jaren er nog drie sluiten. De ondernemingsvereniging heeft zich wegens gebrek aan leden in 2012 opgeheven. Verkeer van dagjestoeristen uit Vlaanderen naar het toeristenstadje Sluis zorgde voor veel verkeer door de kern van Aardenburg en enige economische activiteit. Begin 2013 is de rondweg rond Aardenburg in gebruik genomen. Hierdoor is het doorgaand verkeer afgenomen. Cijfers over de effecten zijn nog niet bekend. De kern Aardenburg heeft twee basisscholen. Een voor bijzonder- en een voor openbaar onderwijs. Beide scholen worden geconfronteerd met een teruglopend leerlingenaantal. Verwachting is dat de scholen op korte termijn zullen samengaan om de kwaliteit van het onderwijs binnen de kern te handhaven. Verandering is noodzakelijk om de neerwaartse spiraal van minder werkgelegenheid, trek van inwoners naar elders en een lager voorzieningenniveau (leefbaarheid) tegen te gaan. In de kern bevindt zich nog een aantal horecazaken. Het museumbeheer gaat voor het afsluiten van dag arrangementen in gesprek met de zaakvoerders. Het museum profileert zich als een kleine onderneming en als een noodzakelijke bijdrage aan de economische structuur. Het werkt op een klantgerichte manier aan de vitaliteit en draagkracht van de dorpskern.

21


Aardenburg

cultuurstad

Het museum profileert zich als katalysator van het culturele leven in Aardenburg. Het is de uitvalsbasis voor de toeristische ontsluiting van het stadje en de buitengebieden. In de loop der jaren zijn tal van initiatieven genomen op cultureel vlak, waarbij samenwerking noodzakelijk is. Onder de noemer Bachstad Aardenburg vinden gedurende het hele jaar concerten plaats. De Stichting Bach-Comité Aardenburg organiseert sinds 1954 de Matthäus-Passion in de monumentale Sint-Baafskerk. De uitvoering wordt jaarlijks bezocht door een 1.200-tal bezoekers uit Nederland, België, Duitsland en Frankrijk. De Stichting Cultureel Aardenburg staat sinds ruim tien jaar in voor de Culturele Week Aardenburg (derde week van juli) en is voor de gemeente de subsidiërende intermediair voor Aardenburg. Galerieën en kunstenaars (residentieel of tweedeverblijver) organiseren tentoonstellingen en een jaarlijks kunstweekend. Een gidsen- en vrijwilligersteam verzorgt stadswandelingen en houdt de Sint-Baafskerk open voor het publiek.

Financiën • Investering Na de overdracht zal het gebouw aangepast worden aan de nieuwe bestemming van archeologisch museum. Bouwkundig verkeert het gebouw in redelijke tot goede staat. De technische installaties zijn gedateerd en moeten grotendeels vervangen en aangepast worden. Het verwijderen van oude installatiedelen en bekabeling zal, om kosten te besparen, door zelfwerkzaamheid worden uitgevoerd. Bij het voorzieningenniveau wordt rekening gehouden met nevenactiviteiten en wisseltentoonstellingen die hogere eisen aan voorzieningen stellen. Waar mogelijk zal het gebouw energiezuiniger worden. In bijlage 2 en bijlage 3 is respectievelijk een niet-limitatief overzicht opgenomen van de uit te voeren werkzaamheden en de investeringsbegroting. De globale investering (excl. BTW) bedraagt € 1.364.090, als volgt opgedeeld: • Aankoop gebouw € 346.000 • Renovatie gebouw € 454.090 • Inrichting gebouw € 564.000 BTW op de investeringen bedraagt € 286.459.


22

De investering wordt als volgt gefinancierd: • Bijdragen gemeente Sluis € 596.000 • Bijdrage fondsen € 50.000 • Bijdrage SCEZ € 10.000 • Bijdragen overige fondsen € 994.550 (inclusief Europese fondsen) Mogelijke fondsen zijn: Bankgiro Loterij, Prins Bernhard Cultuurfonds, VSB Fonds, SNS Reaal Fonds, Mondriaan Fonds, Delta Zeeland Fonds, Dow Chemical Fonds Via Europese fondsen is er mogelijkheid tot cofinanciering. Daarvoor wordt over de grenzen heen gekeken naar inhoudelijke partners, zoals Provinciaal Archeologisch Museum (Velzeke, Oost-Vlaanderen) en Musea Brugge - Archeologie (Brugge, West-Vlaanderen). • Exploitatie De Stichting Archeologisch Museum Zeeland ontvangt voor de dagelijkse werking een jaarlijkse subsidie in de exploitatiekosten van € 80.000 van de gemeente Sluis. Hiervoor legt de stichting verantwoording af aan de gemeente. Andere inkomsten zijn afkomstig uit kaartverkoop, museumwinkel en museumcafé, verhuur van ruimten, culturele arrangementen en bijdragen van sponsors en fondsen. Het aantal bezoekers wordt geraamd op 12.500 waarbij in de begroting wordt uitgegaan van 7.000 betalende bezoekers tegen een gemiddeld tarief van € 3,00. Het grootste deel van de kosten heeft betrekking op personeelskosten (0,9 FTE). Het museum heeft een beperkt budget voor activiteiten en tentoonstellingen: € 6.000. Voor tentoonstellingen en activiteiten van enige omvang is het museum aangewezen op extra middelen uit sponsoring en fondsen. De jaarlijkse exploitatielasten van het museum worden geraamd op een bedrag van € 106.000 (eerste jaar). In bijlage 4 is een gedetailleerde exploitatiebegroting opgenomen. • ANBI-status De Stichting Archeologisch Museum Zeeland streeft naar een ANBI-status noodzakelijk voor fondsenwerving, giften, energiesubsidie enz…

23


Overige

aspecten

• Arbo-beleid De zorg voor goede arbeidsomstandigheden, de veiligheid, gezond¬heid en het welzijn van medewerkers en vrijwilligers, vormt een integraal onderdeel van het algemene beleid van het bestuur. Medewerkers en vrijwilligers worden betrokken bij de besluitvorming en maatregelen waarbij uiteraard telkens in redelijkheid een afweging zal plaatsvinden tussen datgene wat wenselijk, mogelijk en noodzakelijk is. • Risico-inventarisatie en -evaluatie Bij de ingebruikname van het museum wordt een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) opgesteld. De RI&E wordt om de vier jaar herzien. Knelpunten worden na prioriteitstelling direct opgelost, beheerst of opgenomen in een verbeterplan. Dit verbeterplan bevat naast de opsomming van de knelpunten de voorgestelde beheersmaatregelen en planning. Het verbeterplan wordt ten minste eenmaal per jaar herzien. • Bedrijfsnoodplan (incl. collectiehulpverleningsplan) Voor de ingebruikname van het museum wordt een bedrijfsnoodplan opgesteld, waarvan de volgende plannen deel van uitmaken: - Veiligheidsplan en ontruimingsplan. Periodiek wordt een ontruimingsoefening gehouden. Het museum zal de beschikking hebben over een AED. - Vaste medewerkers en daarvoor in aanmerking komende vrijwilligers dienen een opleiding Bedrijfshulpverlening (BHV) te volgen en regelmatig te oefenen. - Plan Collectiehulpverlening (CHV). Vaste medewerkers en daarvoor in aanmerking komende vrijwilligers volgen een CHV-training. - Informatiehulpverleningsplan. Hierin ligt vast welke maatregelen worden genomen om papieren archieven en digitale informatie te beschermen en te beveiligen. Daarnaast beschrijft dit plan wat er moet gebeuren bij een calamiteit. • Milieubeleid Het beleid van het Archeologisch Museum is erop gericht om bij de uitvoering van de activiteiten aan de zorg voor het milieu eenzelfde prioriteit toe te kennen als aan de overige beleidsdoelstellingen van de stichting. Hoofddoelstelling is het milieu zo min mogelijk te belasten en voortdurend te streven naar verbeteringen binnen de bedrijfsvoering. Voorbeeld hiervan zijn: gevel- en dakisolatie, zonnepanelen en de toepassing van een warmtewiel om energie terug te winnen. • Incidentenregistratie Op de beleidsterreinen Arbo, Milieu en Collectiebeheer zal een incidentenregistratie worden bijgehouden die voldoet aan de daaraan gestelde eisen, bijvoorbeeld de Database Incidenten Cultureel Erfgoed (DICE)


24

Collectie Het museum beschikt over een beperkte eigen collectie. In de loop van de jaren heeft de gemeente Sluis via de museale werking in het bestaande museum door schenking enkele tientallen voorwerpen in eigendom verworven. De wijze van verwerving was altijd passief. De meeste van deze voorwerpen dateren uit de nieuwe tijd. De meeste voorwerpen die zullen worden getoond in het museum zijn in handen van de (regionale) overheid (opgravingen), andere musea (slechts 5 procent van de Collectie Nederland wordt getoond) en een reeks privéverzamelaars (opgravingen en aankoop). Met overheid en particuliere bezitters sluit het museum bruikleenovereenkomsten voor langere duur, noodzakelijk om een museumbeleid uit te voeren. Het beheer, documenteren en up-to-date houden van de (bruikleen)collectie gebeurt op basis van SPECTRUM. Adlib Museum Lite en Adlib Bibliotheek Lite worden gebruikt als software. De Leidraad voor het Afstoten van Museale Objecten (Lamo) wordt gehanteerd als professionele norm bij het selecteren en afstoten van objecten uit museale collecties.

© Ramon de Nennie

Aan de hand van een register wordt een overzicht bijgehouden van alle objecten waarvoor het museum de (wettelijke) verantwoordelijkheid draagt. Dit omvat dit ook de objecten in bruikleen, niet-geregistreerde of nog ongedocumenteerde objecten, tijdelijk gedeponeerde objecten en steuncollecties zoals bijvoorbeeld voor educatieve doeleinden. In de vaste opstelling worden de collectiestukken op een toegankelijke, eigentijdse, speelse en interactieve manier in de schijnwerpers gezet.

25


Presentatie Uitgangspunten 10 archeologische ijkpunten • Eerste bewoners, neanderthalers: Ellewoutsdijk. • Boerderij uit de Late Steentijd: Haamstede-Brabers. • Rituele barbecue: Grijpskerke. • Verering van Nehalennia: Domburg/Colijnsplaat. • Castellum: Aardenburg. • Productie van zout en andere zeeproducten: ’s-Heer Abtskerke. • Karolingische ringwalburgen: Oostburg, Middelburg, Domburg en Oost-Souburg. • Mottekastelen: 200 over heel Zeeland, met als voorbeeld Oostkapelle. • Wereldhavens: Sluis, Aardenburg, Zierikzee, Middelburg en Veere. • Verdronken geschiedenis: 120 verdronken kerkdorpen, met als voorbeeld Land van Saeftinghe. Als bijlage 5 een korte omschrijving van de tien ijkpunten.

Geschiedenis

en erfgoed

Het museum plaatst gebeurtenissen en voorwerpen in een context. Hierbij komen zowel de geschiedenis (= history) als het erfgoed (= heritage) aan bod. De geschiedenis behandelt de feiten uit het verleden. Het erfgoed is de manier waarop geschiedenis wordt gebruikt en toegepast in de maatschappelijke praktijk van het dagelijkse leven, vroeger en nu. Een link met de gebruiken uit het hedendaagse leven mag niet ontbreken.

“Oud”

en

“nieuw”

Een museum van vroeger ziet er helemaal anders uit dan een museum van nu. Vroeger draaide het om voorwerpen in vitrines. Vandaag de dag ligt de focus vooral op het audiovisuele. De beoogde presentaties zoeken een evenwicht tussen beide vormen. Sleutelwoord daarbij is toegankelijkheid op gebied van taal, vormgeving en wijze van tonen. Essentiële uitgangpunten zijn: publieksvriendelijk, laagdrempelig, uitnodigend, visueel aantrekkelijk en wetenschappelijk verantwoord.

Objecten

en verhalen

Objecten vormen het skelet van de interactieve presentaties. Hiervoor doet het Museum Aardenburg een beroep op het materiaal dat deel uitmaakt van privépersonen en lokale, regionale en nationale organisaties, verenigingen, stichtingen en instellingen. Verhalen zorgen voor de context. Achter ieder object zit een verhaal: van wie is het, wie is die persoon, waar is het gemaakt, waarvoor heeft het gediend, wat is de geschiedenis van het object, waar is het is gevonden…

27


Variëteit Het presenteren gebeurt door afwisseling in kijken, luisteren en doen (hands off/hands on). Variëteit in de wijze van presentatie – korte teksten (drietalig: Nederlands, Duits en Engels), originele objecten, foto’s, opgravingtekeningen, grote maquettes, diorama’s, opgravingreconstructies, evocatieve opstellingen, audiovisuele fragmenten – zorgt voor afwisseling.

ICT Voor de uitvoering van de museale taken – collecties, presentaties en educatie – maken musea gebruik van ICT. De collectie (hoofdzakelijk bruikleen) wordt beheerd via Adlib (ICT-toepassing voor museumbeheer). In samenwerking met de bruikleengevers wordt afgesproken in hoeverre de tentoongestelde objecten ook virtueel te bekijken zijn op de museumwebsite. In de museumpresentaties speelt ICT een belangrijke rol aan de hand van audiovisuele en interactieve presentaties. Maar er is ook aandacht voor de klassieke vormen van presentaties, zoals schaalmodellen, objectenpresentaties en teksten. Beide presentatievormen ondersteunen elkaar.

© Ramon de Nennie

Een interactief educatief aanbod en een aantrekkelijke interactieve website (presentatie, collectie, opinie…) spelen een belangrijke rol in het museumaanbod. Een actieve rol binnen de nieuwe media (Facebook, Twitter…) versterken de klassieke museale werking en zetten (jonge) mensen aan tot een klassiek museumbezoek.


28

Ook de administratieve ondersteuning – beleid, uitbating, middelen en mensen – steunen volledig op ICT-toepassingen. Voorbeelden hiervan zijn een efficiënte administratie, een centraal gestuurde controle via de balie op de museumpresentatie (domotica) en het werven van middelen (crowdfunding) en mensen (nieuwe media).

Binnen

en buiten

Het verhaal dat in het museum wordt verteld, heeft een uitstraling op de beleving buiten. Inhoudelijk refereert het museum naar de mogelijkheden om na een museumbezoek de onmiddellijke omgeving (Aardenburg), de regio (Zeeuws-Vlaanderen) en de streek (Zeeland en de historisch verbonden gebieden in Oost- en West-Vlaanderen) te bezoeken. Een museumbezoek legt als het ware de basis voor streekverkenning. Het museum is het vertrekpunt voor iedereen die de geschiedenis, het erfgoed, de cultuur en kunst van Aardenburg en West-Zeeuws-Vlaanderen wil ontdekken.

Leidraden Voor de presentatie handelt de stichting volgens de Ethische Code van de International Council of Museums (ICOM) en hanteert het museum het motto ‘duurzaam exposeren’. Dit geldt voor ontwerpers, opdrachtgevers en producenten.

Publiekswerking Een doelgerichte publiekswerking lokt mensen voor een eerste bezoek naar het museum en zorgt voor herhalingsbezoek. Hiervoor worden een aantal activiteiten ontwikkeld: • Wisseltentoonstellingen • Publieksactiviteiten en -evenementen • Educatieve werking: archeologie – musea – cultuur

Tentoonstellingen Wisseltentoonstellingen zijn van cruciaal belang om herhalingsbezoek te realiseren en om samenwerkingsverbanden op te zetten binnen en buiten de culturele sector. Daarom brengt het museum twee spraakmakende tijdelijke tentoonstellingen per jaar. Vanaf april tot en met begin september een tijdelijke tentoonstelling met een regionale/provinciale uitstraling. Dit met als hoofddoel het aantrekken van nieuwe museumbezoekers en het bevorderen van herhalingsbezoek van mensen uit de regio en de provincies. In het najaar en de winterperiode zal een tijdelijke tentoonstelling met een lokaal (historische) thema zich richten tot de lokale/regionale bezoekers.

29


Enkele suggesties voor wisseltentoonstellingen met provinciale/regionale uitstraling: • De Zeeuwse Munt (1580-1796) • Eten en drinken in de Romeinse tijd • Kleding en sieraden in de Middeleeuwen • Een rondje Zeeland: spraakmakende archeologische opgravingen uit de afgelopen jaren • Uit eigen bodem: inwoners van Zeeland tonen archeologische vondsten uit tuin of akker • Zeeland en Vlaanderen

Publieksactiviteiten

en -evenementen

Het museum is zowel trekker voor een aantal kleinschalige activiteiten in het museum, zoals lezingen, boekpresentaties en koffieconcerten, als grootschalige evenementen in de onmiddellijke buurt van het museum, zoals een cultuurhistorische markt onder de noemer Levende Geschiedenis (in het begin één dag, uit te laten groeien tot een volwaardig weekend). Het museum anticipeert voor het publiekaanbod ook op bestaande nationaal georganiseerde evenementen zoals Open Monumentendag en de Museumnacht. Het museum speelt binnen het aanbod ook in op de cultuurhistorische activiteiten die worden georganiseerd in Aardenburg door derden, zoals de jaarlijkse Mattheüs Passion en de jaarlijkse Culturele Week Aardenburg (derde week van juli). Het museum is cultuur breed een trekkende en verbindende factor in het culturele leven in Aardenburg.

Doelgroepen Het museum richt zich op een zo breed mogelijk publiek zoals: • bewoners van de regio • verblijfstoeristen uit binnen- en buitenland • dagjesmensen die steden als Brugge, Gent bezoeken • scholen basisonderwijs en voorgezet onderwijs uit Zeeland en Vlaanderen • groepen: sociaal-culturele verenigingen, ouderenverenigingen, stichtingen en groeperingen • archeologieliefhebbers uit Zeeland, andere delen van Nederland en het Vlaamse ‘achterland’


30

Educatie Scholen Het aantrekken van scholen zowel uit Nederland als Vlaanderen is onontbeerlijk. Voor schoolklassen geldt dat het bezoek moet aansluiten bij het lesprogramma en bij de hoofdlijnen van het Canon van Nederland (www.entoen.nu) en de Canon van Zeeland (www.geschiedeniszeeland.nl). Om zowel scholen uit het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs aan te trekken, worden op maat gemaakte lesbrieven en pakketten samengesteld. De pakketten bieden een dusdanige inhoud dat een bezoek aan het museum, al dan niet in combinatie met omgevings- en/of streekverkenning voor scholen, leerkrachten en kinderen een duidelijke meerwaarde hebben. Het actief betrekken van de leerlingen en de beleving voeren hierbij de hoofdtoon.

© Ramon de Nennie

Individuele

kinderen

Als (groot)ouders op stap zijn met hun (klein)kinderen, zijn het vaak de kinderen die bepalen wat waar wordt bezocht. Bepalend is de verwachting of het bezoek interessant is, en dat kinderen iets in het museum kunnen doen. De inhoud bepaalt dus de keuze. Door voor individuele kinderen, minstens één keer per jaar, een nieuw museumontdekkingspakket te maken, wordt ingespeeld op het aantrekken van gezinnen en hun herhalingsbezoek.

Denken

en doen

In het kindvriendelijk museum gaan denken en doen hand in hand. Naast het verwerken van cognitief aangereikte informatie worden in het museum doe-plekken voorzien in functie van de tien inhoudelijke ijkpunten. Terwijl (groot)ouders de presentatie binnen een bepaald ijkpunt bekijken, kunnen de (klein)kinderen op hun niveau op dezelfde plaats op ontdekking gaan.

31


Communicatie en marketing Algemeen Communicatie is een en-en-verhaal. Al van bij de start van de voorbereidingen legt de stichting een basis voor het creëren van een nieuw draagvlak voor de realisatie en communiceert hiervoor op een open manier naar beleid, bewoners, (toekomstige) stakeholders… Dit gebeurt via “traditionele” en “nieuwe” media. Promotioneel maakt Museum Aardenburg een reeks producten: folder, brochure, nieuwsbrief (gedrukt en digitaal), website (www.museumaardenburg.eu), persberichten (lokale, regionale en nationale media) en nieuwe media (Facebook, Twitter…). Het museum investeert ook in het uitdragen van het merk Aardenburg Cultuurstad in samenwerking met andere lokale organisaties. Op provinciaal vlak is er een promotionele samenwerking met de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (als één van de Zeeuwse Ankers) en de VVV Zeeland (als informatiepost voor toeristische informatie).

Herkenbaarheid

en kleurstelling

• Naam Archeologisch Museum Zeeland • Baseline Archeologie als avontuur Verbindt mensen en archeologie • Logo -

Pers Het museum voert een actief PR-beleid met: • aantrekkelijke publicaties: brochure, folder, affiches en flyers op maat • gerichte betaalde reclame in toeristisch en cultuurgerichte bladen • vrije publiciteit: nieuws en verhalen in media (televisie, radio, print en online) op nationaal, regionaal en lokaal niveau

33


Museum

digitaal

.eu Is de museumblog met als opzet “naar een nieuw museum”. Stand van zaken, continue update. .nl Is de museumwebsite met inhoud en praktische informatie van bestaand museum. Vanaf de opening van het nieuwe museum wordt de inhoud grondig aangepast conform verhaal en aanbod van het museum.

Samenwerken Het museum werkt samen met de andere Zeeuwse Ankers en met musea en initiatieven omtrent archeologie in Nederland én Vlaanderen.

Recreatie

en toerisme

Op toeristisch vlak biedt West-Zeeuws-Vlaanderen een pakket van zee, natuur, rust en cultuur uitgebreid met actieve en extensieve vormen van vrijetijdsbesteding. Dit diverse aanbod is verspreid over het gebied waarbij de kustzone en de kernen en het streekeigen achterland een eigen rol spelen. Het museum is binnen dit aanbod een vernieuwende speler. Het nieuwe museum blijft binnen de kern Aardenburg het infopunt voor toeristische informatie. Hiervoor wordt een overeenkomst gesloten met de VVV Zeeland. Als infopunt is er voor de toerist zowel elektronische (via het Zeeuws Informatie Distributie Systeem, ZIDS) als gedrukte (brochures, folders, fietsroutes, …) en mondelinge informatie beschikbaar. Het museum wordt gekoppeld aan diverse ontmoetingsplekken in Aardenburg zodat ook het verblijfstoerisme met de bestaande hotels en B&B’s wordt versterkt.


34

Timing 2014 • • • •

Bedrijfsplan up to date houden Zoeken van vereiste middelen voor verbouwing, vormgeving en inrichting Inrichtingsplan: inhoudelijk Bestaand museum: exploitatie

2015 • • • •

Zoeken van vereiste middelen voor verbouwing, vormgeving en in richting Inrichtingsplan: vormgeving (vertrekkende vanuit de inhoud) Verbouwing Bestaand museum: exploitatie

2016 • Inrichting • Opening

35


Literatuurlijst • Adlib Quick start tutorial – interactive solutions • Vrijwilligersbeleid – Archeologisch Museum Zeeland, Aardenburg (2013) • Ankersmit, Bart – Het binnenklimaat in het Programma van eisen. Naar aanleiding van de themadag ‘Naar de Knoppen (17.02.2012). Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Den Haag (2011) • Annon. – Ethische code van museum. Nederlandse Museumvereniging • Boer, Bert (opdrachtgever) en Reef, Ben (tekst) – Kinderen en museumbezoek. Investeren in het publiek van de toekomst – In opdracht van Nederlandse Museumvereniging, Amsterdam (2011) • Caals, Anita en Leeuwen, Jacqueline van – Het beleidsplan van musea. Inspiratie en voorbeelden in 7 omslagen. In opdracht van Faro, Vlaamse steunpunt voor cultureel erfgoed, Brussel (2011) • DSP-groep – Meer dan waard. De maatschappelijke betekenis van musea – In opdracht van Nederlandse Museumvereniging, Amsterdam (2011) • Gemeente Sluis – Concept Erfgoedvisie (+ bijlagen), Sluis • Geukema et al. – Stimulering van museumbezoek door kinderen. Resultaten en verantwoording van de experimenten – In opdracht van de Nederlandse Museumvereniging, Den Haag/Nieuwegein (2011) • Geukema et al. – Addendum ‘Stimulering van museumbezoek door kinderen’ – In opdracht van de Nederlandse Museumvereniging, Den Haag/Nieuwegein (2012) • Instituut Collectie Nederland – Praktijkdocument. Verlichting in musea en expositieruimten, Eede (2008) • Kort, Angélique de (eindred.) – Alles draait om publiek! Een handreiking voor het bereik van divers publiek, (2008) • Kunsten ’92. Landelijke Belangenvereniging voor Kunst, Cultuur en Erfgoed – Goud in handen. Gebruik het verleden, schep ruimte voor de toekomst • Ministerie van OCW – Museumbrief. Samenwerken, samen sterker, Den Haag (2013) • Monumentencommissie Zeeland – Cultuurhistorische verkenning Raadhuis Aardenburg, Middelburg (2010)

37


• Nederlandse Museumvereniging – Agenda 2026. Toekomstvisie voor de Nederlandse museumsector, Amsterdam (2010) • Nederlandse Museumvereniging – Handleiding Museumnorm, Amsterdam (2013) • Raad voor Cultuur – Sectoranalyse Musea • Raad voor Cultuur – Slagen in Cultuur. Het vervolg. Culturele basisinfrastructuur 2013 – 2016, Den Haag (2012) • Raad voor Cultuur – Ontgrenzen en verbinden. Naar een nieuw museaal bestel, Den Haag (2013) • Reekx Advies – ICT-gebruik in musea – In opdracht van Museumvereniging en Digitaal Erfgoed Nederland, Groningen/Almere (2008) • Risseeuw, Peter et al. – Nulmeting ‘Vrije museumtoegang kinderen tot en met 12 jaar’ – In opdracht van de Museumvereniging, Amsterdam (2008) • SCEZ – Startnotitie Zeeuwse Ankers. Naar een Culturele Biografie, Middelburg (2012) • SCEZ – Archeologisch Museum Zeeland. Museumconcept, Middelburg (2013) • SCEZ – Bezoekerscijfers Zeeuwse musea blijven achter, Middelburg (2013) • Stichting DEN – Fondsen en Subsidieregelingen voor digitaal erfgoed. Overzicht 20132014, Den Haag (2013) • Stichting Kunst & Zaken – Code Cultural Governance. Pas toe of leg uit, Rotterdam (2006)


38

Bijlagen Bijlage 1 – Stakeholders • Archeologisch werkveld en collectiehouders o Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) o Rijksmuseum van Oudheden (Leiden) o Zeeuwse Amateur Archeologen o Stichting Archeologische Monumentenwacht o Vereniging van Archeologische Musea o Provinciaal Archeologisch Museum (Velzeke) o Raakvlak, intergemeentelijke samenwerking voor archeologie (Brugge) o particuliere collecties • Wetenschappelijke instellingen en wetenschappers (Nederland en Vlaanderen) o Faculteit Archeologie (Leiden) o Kenniscentrum Archeologie (Utrecht) o Archeologisch Centrum (VU, Amsterdam) o Vakgroep Archeologie (Gent) • Musea o Lokaal  Museum Belfort (Sluis)  Museum Staats-Spaanse Linies, Het Bolwerk (IJzendijke)  Visserijmuseum (Breskens)  Bezoekerscentrum (Middelburg, Maldegem)  Switchback (Oostburg)  Grote Kerk en Het Vlaemsche Erfgoed (Groede)  Museum Cadzandse Streekdracht (Nieuwvliet) o Regionaal (ook andere Zeeuwse Ankers)  Bevrijdingsmuseum Zeeland (Nieuwdorp)  Industrieel Museum Zeeland (Sas van Gent)  Zeeuws maritiem muZEEum (Vlissingen)  Terra Maris - Museum voor N&L (Oostkapelle)  Watersnoodmuseum (Ouwerkerk)  Zeeuws Museum (Middelburg)  Sincfala, Museum van de Zwinstreek (Heist, Knokke-Heist)  For Freedom Museum (Ramskapelle, Knokke-Heist)  Archeologisch Museum (Brugge)  Gemeentelijk Romeins Museum (Oudenburg) o Nationaal: in het kader van de ambtelijke samenwerking Sluis-Amsterdam • Heemkundige verenigingen en gidsengroeperingen o Stadsgidsen Aardenburg o Heemkundige verenigingen in Zeeuws-Vlaanderen en elders in Zeeland, grensstreek Oost- en West-Vlaanderen

39


• Cultuurorganisaties: Stichting Cultureel Aardenburg, Bach Comité Nederland • Toeristische sector: VVV Zeeland, Westtoer, Provincie Oost-Vlaanderen • Ondernemerschap: lokaal, regionaal en provinciaal • Overheden: Gemeente Sluis en Provincie Zeeland

Bijlage 2 – Uit

te voeren werkzaamheden

(Niet limitatief) • Reinigen gevel (groene aanslag), reparatie voegen en sierbeton dak • Gevel- en dakisolatie oudste bouwdeel incl. kierdichting • Reparatie en schilderwerk deuren en kozijnen • Nazien en reparatie dak-, zink-, en loodwerk. • Enkel glas vervangen door UV werend HR++ glas of voorzetramen binnen • Zonwering (screens) vernieuwen c.q. vervangen • Traplift t.h.v. bordes • Inbraakwerende maatregelen conform beveiligingsplan (bv. hang en sluitwerk, bewakingscamera’s, etc. ) • Vochtprobleem muren zuidoost-gevel oplossen t.h.v. toiletgroep en technische ruimte • Isolatie buitenmuren • Openen voormalige doorgang naar portaal torentje (nooduitgang souterrain) • Verbouwing entree/balie/hal/museumcafé/museumwinkel • Toiletgroepen vernieuwen en invalidentoilet aanbrengen • Afbreken niet-functionele scheidingswanden • Afbreken haard auditorium • Drempelloos tegelwerk aanbrengen vloer begane grond en verdieping • Elektrische installatie vernieuwen en aanpassen • Zonnepanelen 2de dak • Luchtbehandelingskast plaatsen met topkoelinstallatie • Ventilatiekanalen en -roosters vervangen en aanpassen: centrale afvoer met warmtewiel • Systeem voor monitoring van installaties en klimaat • Systeemplafonds waar aanwezig vernieuwen • Basisverlichting vernieuwen • Stuc- en schilderwerk • Beveiliging aanbrengen, bij voorkeur draadloos: brand-, inbraak- en collectiebeveiliging • Brandblussysteem • Compartimenteringsmaatregelen: brandscheiding • Bewegwijzering: noodplan


40

41


2)

1)

2)

470

400

409

360

360

21%

1.200

Investeringskosten mede gebaseerd op kengetallen utiliteitsbouw Op basis van aanname SCEZ

Prijspeil 2013

totaal (afgerond)

BTW

Totaal (excl. BTW)

museale inrichting

totaal verbouwing en installaties

Aanpassingen lift, techniek, terrein en leges

installaties

verbouwing/aanpassingen

° Verdieping

verbouwing/aanpassingen

° Begane grond

100.000

144.000

147.240

454.090

1.650.550

286.459

1.364.090

564.000

totaal

Geraamd tekort

Totaal middelen

Sponsorbijdragen

Subsidie Europese fondsen

62.850

Verbouwingen

150

Subsidie Provincie

° Souterrain

18

1.650.550

994.550

656.000

pm

pm

pm

pm

10.000

Bijdrage SCEZ

596.000 50.000

(€)

Bijdragen fondsen

Bijdrage gemeente Sluis

beschikbare middelen

Bijdragen overige fondsen

419

346.000

prijs (€)

verbouwing

inclusief overdrachtsbelasting, notaris

aankoop voormalig stadhuis markt 7

gebouw/verbouwing/installaties/inrichting aantal m² eenh. prijs 1)

bijlage 3 – investeringsbegroting

Bijlage 3 – Investeringsbegroting


42

3.350,00

- verzuimverzekering incl. Arbo-arts

7.500,00 7.500,00

- promotie: advertenties, drukwerk, etc.

- publieksactiviteiten en wisseltentoonstellingen

106.000,00

10.000,00

totale lasten

Voorziening onderhoud

2.000,00

- diversen en onvoorziene kosten 56.750,00

1.500,00

- onderhoud

39.250,00

(€)

Totaal overige kosten

1.000,00

- huishoudelijke kosten

850,00 4.500,00

- schoonmaak derden

300,00

- telefoon + TV + internet

2.500,00 6.000,00

- verzekeringen

- bankkosten

3.000,00

- belastingen

11.000,00

- beveiliging

- gas, water, elektriciteit

600,00

4.500,00

- kosten vrijwilligers

- lidmaatschappen + contributies

4.000,00

- bestuurs- en administratiekosten

Totaal personeelskosten

2.000,00 1.250,00

- overige personeelskosten

Prijspeil 2013

(€) 32.650,00

- opleidingskosten

- salariskosten personeel (0,9 FTE)

lasten

bijlage 4 – exploitatiebegroting (1ste jaar)

Bijlage 4 – Exploitatiebegroting (eerste

totale opbrengsten

Sponsorbijdragen

Exploitatiebijdrage gemeente Sluis

VVV-agentschap

Inkomsten verhuur ruimten en evenementen

Netto inkomsten retail en museumcafé

Inkomsten bezoekers (7.000 x € 3,00)

opbrengsten

jaar)

(€)

19

106.000,00

pm

80.000,00

1.000,00

1.000,00

3.000,00

21.000,00

Bijlage 5 – 10

ijkpunten

1. Eerste bewoners, neanderthalers Vondsten van oudste werktuigen en van skeletresten (afgietsels) van ‘Krijn’ en mogelijke Neanderthalerkaak uit Ellewoutsdijk; Neanderthaler vuistbijlen uit particuliere collecties (Jan Meulmeester; vuistbijl Serooskerke (Schouwen); werktuigen uit de midden-steentijd (ZAD), gevonden op diverse locaties in en bij Zeeland van 50.000 tot 100.000 jaar geleden. Digitale kaart met vindplaatsen. Opstelling van bovengenoemde werktuigen en skeletresten in vitrine met impressieschildering van Neanderthalers op de achtergrond. 2. Boerderij uit de Late Steentijd Deze werd in 1957 bij Haamstede-Brabers opgegraven en blijkt het oudste voorbeeld van de Vlaardingercultuur (2900-2500 voor Christus), die dus eigenlijk Haamstedecultuur had moeten heten. In het museum kan een maquette van de boerderij getoond worden en een klein deel op ware schaal worden nagebouwd. Neolitische vuursteen uit Haamstede-Brabers en overige locaties in Zeeland (indien mogelijk in een vitrine, in de vloer ingebouwd). Videobeelden of fotomontage van de op neolithische wijze uitgevoerde reconstructie van de Haamstede-boerderij bij Zeewolde in 2012 (Universiteit Leiden).

3. Een rituele barbecue De offerkuil, die in 2003 nabij Grijpskerke, werd opgegraven bevatte maar liefst 660 kilo aardewerk uit de Late IJzertijd (circa 175 voor Christus). Presentatie van een flink aantal potten (hele kastwand), andere vondsten en het gevonden hondenskelet tegen een decor van de opgravingstekeningen- en foto’s. Reconstructie van een uit die tijd opgegraven boerderij, zoals de recent opgegraven boerderij bij Serooskerke op Walcheren.

43


4. Verering van Nehalennia In 1647 werden op het strand bij Domburg de eerste exemplaren van altaarstukken, aan deze Gallo-Romeinse godin gewijd, gevonden. In 1980 werden er in de Oosterschelde nabij Colijnsplaat meer dan 100 opgevist. Diorama van tempel met originele votiefstenen (aanvragen bij RMO). Indien mogelijk één met een afbeelding van de godin en één met tekst waaruit blijkt dat hiermee het offerproces wordt afgesloten. Daar kan een film bij vertoond worden, waaruit het hele offerproces blijkt (re-enactment in Archeon). Vogelvluchttekening van het tempelcomplex in Colijnsplaat en verwijzing naar de gereconstrueerde Nehalenniatempel in Colijsnplaat. 5. Castellum In 1957 werden bij Aardenburg restanten gevonden van de castella die daar tussen 170 en 290 na Christus door de Romeinen zijn gebouwd, ter kustbewaking van het Romeinse Rijk. Vondsten uit de castella, zoals bronzen delen van paardentuig en ruiterspoor, beeldje Bacchus, etc. worden getoond bij een maquette waarin de ontwikkeling/diverse stadia van de castella 2 en 3 (gebaseerd op de recente onderzoeksgegevens) worden getoond. Speciale aandacht voor het recent ontdekte badhuis en een reconstructietekening van het tempeltje bij het castellum. Verwijzing naar de buitenlocatie (opgemetselde reconstructie van het westelijk poortgebouw) in Aardenburg.


44

6. Productie van zout en andere zeeproducten In 1982 werden bij ’s-Heer Abtskerke de resten van een complex met zes multifunctionele ovens opgegraven, die een functie hadden in de productie van zout, vissaus en kalk. Zeeland was tot diep in de Middeleeuwen een belangrijke producent van zout. Er werd, naar Romeins recept, ook een mindere kwaliteit vissaus bereid, allec genaamd, op basis van zout en vis of schelpdieren. Ook hier kan een votiefsteen worden getoond, nu één met de focus op beroepen, zoals een handelaar in zout of een handelaar in vissaus. Er kunnen fragmenten van zoutcontainers worden getoond, bijvoorbeeld die in de Mortiere bij Middelburg zijn opgegraven, evenals steunmateriaal (rechthoekige en ronde kleispijkers) tegen een achtergrond van een uitvergrote foto van een ovencomplex (’s-Heer Abtskerke). En om de handel te benadrukken kan opslagmateriaal (zoals amforen) en importmateriaal (zoals de drinkbekers uit Rijnland die in Koudekerke zijn gevonden) getoond worden. Op een grote kaart kan worden weergegeven waar zich de sporen van de zoutproductie in Zeeland bevinden (meer dan 40 locaties, waarvan maar liefst negen in Aardenburg). 7. Karolingische ringwalburgen Zeeland heeft een unieke reeks 9e-eeuwse vikingburchten: Oostburg, Middelburg, Domburg, Oost-Souburg en Burgh. De laatste twee zijn bewaard en gereconstrueerd. De ringwalburgen waren toevluchtsoorden voor de kustbewoners, als de Vikingen kwamen. Vondsten uit verschillende ringwalburgen, zoals benen voorwerpen (wolkammen) uit OostSouburg, houten voorwerpen uit Domburg en leren schoenen uit Middelburg kunnen worden getoond bij een maquette van een Karolingische ringwalburg. Verwijzing naar Burgh en Oost-Souburg.

45


8. Mottekastelen Van de 10de tot de 13de eeuw kwamen deze kastelen op vliedbergen in heel Europa voor. In Zeeland zijn er, naar schatting, zo’n 200 getraceerd. Dat is meer dan er in de rest van Nederland zijn gevonden. Een maquette toont een vliedberg en het omringend terrein. Er is een verwijzing naar het nagebouwd mottekasteel bij Museum Terra Maris in Oostkapelle. 9. Wereldhavens In de late Middeleeuwen ontwikkelden zich havensteden, die (mede) de basis legden voor werelwijde expansie van de Republiek in de 16de een 17de eeuw. Sluis en Aardenburg waren concurrenten van Brugge. Ook Zierikzee, Middelburg en Veere telden mee. Presentatie van restanten uit de vroegere handelssteden tegen een decor van een uitvergroot schilderij van een stad en haven. Verwijzing naar verschillende havensteden als Vlissingen en Zierikzee. 10. Verdronken geschiedenis Het Zeeuwse kleigebied telt naar verhouding de meeste verdronken nederzettingen van Europa. We tellen in Zeeland minstens 120 verdronken kerkdorpen inclusief enkele stadjes, naast vele tientallen verdronken buurtschappen en kapeldorpen. Het gaat om nederzettingen die ruwweg ontstonden in de periode 900-1500. Ze zijn weggevaagd door het water, veelal als gevolg van een stormvloed. Soms ‘verdronk’ een dorp verschillende keren. Het werd dan op dezelfde plaats of een eindje verderop hersticht, of door zijn inwoners verlaten. In Zeeuws-Vlaanderen liggen behalve verdronken dorpen ook verschillende verdronken stadjes. Maar Zeelands meest legendarische verdronken stad is Reimerswaal, in de Oosterschelde bij de huidige Oesterdam. Presentatie van tinnen speelgoed, insignes en kledingsaccessoires uit verdronken dorpen in een evocatieve opstelling van een slik. Verwijzing naar Land van Saeftinghe.


46

Stichting Archeologisch Museum Zeeland Correspondentieadres

Hanzestraat 1 4527 GH Aardenburg +31 (0)117 49 25 03 [email protected] www.museumaardenburg.eu KVK 58 95 40 58

Bezoekadres

Marktstraat 18 4527 CL Aardenbrug +31 (0)117 49 28 88 www.museumaardenburg.nl

naar een nieuw archeologisch Museum Zeeland Bedrijfsplan als avontuur Stichting Archeologisch

Recommend Documents