Na het besluit van het

jaargang 9 • no. 37 • december 2008

n i e u w

s

Naktuinbouwnieuws verschijnt vier keer per jaar

Rassenonderzoek naar Roelofarendsveen Sinds 1 januari 2006 is Naktuinbouw verantwoordelijk voor de uitvoering van alle kwekersrechtonderzoeken in Nederland. De afgesproken overgangsperiode van 2006 tot 2009 is bijna ten einde, hoe staat het er voor? a het besluit van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) in 2005 om alle kwekersrechtonderzoeken bij Naktuinbouw onder te brengen, wordt vanaf 1 januari 2009 alle DUS-onderzoek (Distinctness, Uniformity, Stability) voor groenten en siergewassen in Roelofarendsveen uitgevoerd.

N

Rassenonderzoek in de toekomst Rassenonderzoek bestaat uit het onderzoeken van plantenrassen op gebruiks- en cultuurwaarde, identiteit, fysieke kwaliteit en gezondheid. Naktuinbouw handelt proactief op het gebied van rassenonderzoek. De lijn die vanaf de jaren 70 in de vorige eeuw is ingezet, geldt ook voor de toe-

komst. Naktuinbouw bereidt zich hierbij voor op een situatie waarbij gevraagd kan worden om werkzaamheden op het gebied van het rassenonderzoek op te pakken.

Internationaal onderzoek Nederland heeft een goede naam in de wereld van het rassenonderzoek met een actief bedrijfsleven dat leeft van de innovatie en een overheid die het belang van een goede bescherming en ordening van de handel ondersteunt. Naktuinbouw is daarbij een sterke organisatie die niet alleen het feitelijke werk uitvoert op een hoog en betrouwbaar niveau, maar

Aanpassing faciliteiten De overgangsperiode tot 2009 bood Naktuinbouw de mogelijkheid de kassen in Roelofarendsveen te vernieuwen. De bestaande kassen waren verouderd en afgeschreven, zodoende kon er een nieuwe accommodatie worden ontwikkeld. Het kwekersrechtonderzoek siergewassen is tot november 2008 uitgevoerd in de accommodatie van de WUR (‘Nergena’). Onlangs zijn de bestaande proeven verhuisd naar de nieuwe accommodatie in Roe-lofarendsveen en zijn de eerste proeven Freesia en Alstroemeria geplant. Een belangrijk onderdeel van het DUS-onderzoek bij siergewassen draait om fotografie. Dit onderdeel is ondergebracht bij de VKC (Vaste Keurings Commissie) die in de nieuwe accommodatie beschikt over een geavanceerde fotostudio.

ook actief is binnen de internationale organisaties, zoals UPOV en CPVO om ook daar de belangen van het rassenonderzoek te ondersteunen. De ingezette samenwerking met NAK en BKD zal zo mogelijk worden uitgebreid om ook hier nog verder te profiteren van de efficiency die de combinatie van keuring en DUS-onderzoek oplevert.

Raad voor plantenrassen De Raad voor plantenrassen zorgt voor kwekersrechtverlening en toelating van rassen en opstanden op basis van door derden uitgevoerd DUS-, en cultuur-

waarde-onderzoek. Daarnaast zorgt de Raad voor methodiekontwikkeling in het rassenonderzoek. Het Bureau dat de feitelijke werkzaamheden voor de Raad uitvoert is per 1 januari 2008 overgegaan naar Naktuinbouw.

Naktuinbouw als rasseninstituut Landsgrenzen zijn binnen de wereld van rassen en uitgangsmateriaal nauwelijks van belang, hier ligt ook de toekomstige ontwikkeling van Naktuinbouw als rasseninstituut. Vervolg op pag. 6

Keuringsplannen 2009 Door de drie sectorbesturen zijn de keuringsplannen voor 2009 vastgesteld. Op hoofdlijnen komt er in 2009 géén wijziging in de aanpak die Naktuinbouw in de bedrijfskeuringen en de fytosanitaire inspecties hanteert. Er wordt ook geen wijziging in de wetgeving verwacht. Groentegewassen In de sector groentegewassen is het verder uitwerken en opzetten van het hygiënesysteem in tomatenzaden- en tomatenplantenproductie het belangrijkste aandachtspunt in 2009. Een evaluatie wordt uitgevoerd van de systematiek en van de intensiteit van de instandhoudingscontrole groentezaadrassen. In de gewassen bonen en ui wordt de monstername op quarantaine-

organismen sinds dit jaar niet meer door private laboratoria, maar door Naktuinbouw uitgevoerd. In plantuien is er extra aandacht voor raszuiverheid van met name Stuttgarter Riesen en wordt een extra veldkeuring valse meeldauw gedaan. In de sector aardbeiplanten wordt de LX-aaltjes aanpak opnieuw bezien in relatie tot certificering van virusvrijheid.

In dit nummer Klein, kleiner, kleinst: viroïdengevaar Validatie laboratoriumtoetsen

2

Gecertificeerd materiaal Hosta Pré-audits tomatenzaden/-planten Nicolumn

3

Keuringstarieven 2009 vastgesteld Nieuwe EU-richtlijn fruitgewassen Naktuinbouw Elite Siergewassen

4

Nacontrole bloemzaden Noodmaatregelen Oost-Aziatische boktor Inzameling boomzaden

5

Kwekersrecht in Maleisië CPVO in Roelofarendsveen

6

Naktuinbouw Vakopleidingen EMT-certificaat Van Zanten Plants BV

7

‘Kom in de kas’ in Roelofarendsveen Orchideeënboek / Horti Fair / Agenda

8

Bloemisterijgewassen In de sector bloemisterijgewassen vindt op basis van resultaten van onderzoek naar een detectiemethode voor Xanthomonas in Poinsettia een betere monstername en toetsing van verdachte symptomen plaats. Vervolg op pag. 2

2 nieuws Bestuur / Laboratoria

Keuringsplannen Vervolg van voorpagina De PSTVd-aanpak in kuipplanten wordt met enige kleine aanpassingen in het protocol voortgezet. Met betrekking tot viroïden wordt getracht een bredere inventarisatie op het (latent) voorkomen van deze groep plantenziekten in siergewassen te doen. Een verbeterde toetsmethode is via Naktuinbouw Laboratoria beschikbaar.

Viroïden Klein, kleiner, kleinst Kleinste ziekmaker met grote gevolgen De laatste jaren worden wereldwijd met regelmaat viroïden aangetroffen in sommige kuipplanten en groente- en siergewassen. De schade van sommige van deze viroïden, zoals Potato Spindle Tuber Viroid (PSTVd), kan groot zijn. Viroïdendag

Boomkwekerijgewassen In de sector boomkwekerijgewassen is er blijvend extra aandacht bij inspecties op boktorren (Anoplophora), Phytophthora ramorum, Cylindrocladium in buxus en op eikenprocessierups (in relatie tot ‘Engeland-eisen’). Een rasechtheidsopplanting witte bessen van diverse rassen is gepland, met herkomsten uit Nederland, Duitsland en andere EU-lidstaten. In overleg met de sector wordt in 2009 een systeem voor ‘AM-vrijheid na 2010’ opgezet. De AM-regelgeving vervalt voor veel gewassen en een vrijwillig AM-systeem is dan nodig om export naar derde landen (landen buiten de EU) te waarborgen. In de vaste planten wordt aan uitbouw van certificeringsmogelijkheden Select Plant in nauw overleg met de sector verder gewerkt. In het gewas Vaccinium (bessen, fruitgewassen) wordt vanaf 2009 certificering van virusvrij materiaal mogelijk. Naar verwachting wordt vanaf het najaar 2009 in fruitgewassen een vernieuwd (gemechaniseerd) systeem van labelaanbrenging/ waarmerking geïntroduceerd. In bosbouwkundige opstanden van met name eik wordt doorgegaan met DNA-karakterisering. De mogelijkheden voor deze identificatiemethode in andere soorten bosplantsoen wordt onderzocht.

Een viroïde is kleiner dan een virus en bestaat uit slechts 250400 nucleotiden RNA. Er zijn veel vragen over de kenmerken en eigenschappen van deze ziekteverwekkers en hoe verspreiding daarvan te voorkomen is. Om tot een uitwisseling van informatie te komen en vast te stellen hoe de krachten gebundeld kunnen worden vond op 6 oktober bij Naktuinbouw een viroïdendag plaats; georganiseerd in samenwerking met de Plantenziektekundige Dienst (PD). Onderzoekers van de PD en Naktuinbouw gaven een overzicht van de stand van zaken op het gebied van viroïden en bespraken vervolgens met specialisten van

groentezaadbedrijven, plantenkwekers en vermeerderaars in de bloemisterijsector een mogelijke aanpak.

Besmetting Het is nog onvoldoende bekend of viroïden via zaad kunnen worden overgedragen. Wel is duidelijk dat viroïden erg besmettelijk zijn en gemakkelijk van de ene plant op de andere kunnen worden overgedragen. Voor een aantal gewassen, zoals Brugmansia, geldt dat besmette planten geen symptomen laten zien, maar wel een potentiële infectiebron zijn voor de omgeving. PSTVd bijvoorbeeld heeft een grote waardplantenreeks in de Solanaceae (aardappelachtigen) en is daar-

Regelgeving De regelgeving rond viroïden is in beweging en verschillende landen stellen verschillende eisen. Er zullen internationaal vergelijkbare eisen en detectiemethoden gehanteerd moeten worden. Op het gebied van laboratoriumdetectie van viroïden zijn ontwikkelingen in een stroomversnelling geraakt. Momenteel kunnen

alle tien bekende pospiviroïden in een enkele toets worden aangetoond met multiplex PCR. Voor het aantonen van viroïden zullen gevalideerde toetsen beschikbaar komen die ook internationaal geaccepteerd moeten worden. Zowel in EU-verband als in Nederland wordt het komende jaar extra onderzoek aan viroïden uitgevoerd. PD en Naktuinbouw werken hierin mee.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Marcel Toonen, teamleider Onderzoek & Ontwikkeling van Naktuinbouw Laboratoria, tel. (071) 332 62 37 of [email protected]

Validatie laboratoriumtoetsen De werkwijzen voor Naktuinbouw Laboratoria zijn sinds de komst van de eerstelijns diagnostiek naar Roelofarendsveen strikter geworden. Dit naar aanleiding van de overname van taken van de

Laboratorium van de PD uitgevoerd. In eerste instantie worden toetsen voor het aantonen van quarantaine organismen gevalideerd, daarna voor de overige organismen.

Plantenziektenkundig Dienst. Validatiedossier aast het strikter werken volgens gedetailleerde instructies moet Naktuinbouw Laboratoria ook aan kunnen tonen hoe de kwaliteit van de verschillende onderzoeken wordt gewaarborgd.

N

Overname taken Sinds september 2007 voert Naktuinbouw Laboratoria de eerstelijns diagnostiek onder toezicht van de Plantenziektenkundige Dienst (PD) uit, in het kader van de Fytorichtlijn. Naast de keu-

ringstaken waren in het project Plantkeur ook laboratoriumtaken overgeheveld. Daarbij is afgesproken om Naktuinbouw Laboratoria te accrediteren volgens de ISO 17025-norm.

Validatie

Accreditatie In alle sectoren wordt in 2009 het vernieuwde automatiseringsprogramma keuringen in gebruik genomen. Dit programma moet leiden tot een vergemakkelijking én verbetering van de keuringsaangifte. Gelet op onder andere verplichtingen uit de fytosanitaire inspecties moet Naktuinbouw in 2009 een zogenaamde ISO 17020-accreditatie voor inspecties verwerven. Voorbereidingen hebben plaatsgevonden en in 2009 worden door de Raad voor Accreditatie audits en beoordelingen uitgevoerd.

door erg bedreigend. Als een plant besmet is met viroïden is het niet mogelijk deze vrij van viroïden te maken. Schoon uitgangsmateriaal is een goed begin om het probleem te beheersen. Goede hygiënische maatregelen zijn noodzakelijk om opnieuw besmetting te voorkomen.

Mr. ing. H.A. Harmsma (PD) en Ir. N.C.A. Koomen (Naktuinbouw) ondertekenen de samenwerkingsovereenkomst voor validatieonderzoek

Een belangrijk onderdeel hierbij is dat de gebruikte toetsprotocollen zijn gevalideerd. Bij validatie wordt geanalyseerd hoe betrouwbaar een protocol is. Belangrijke validatiekenmerken zijn herhaalbaarheid, gevoeligheid, specificiteit en robuustheid van een toets. Het spreekt voor zich dat een toets in januari dezelfde resultaten moet geven als in juni of december. Ook is het van belang dat een toets niet gevoelig is voor kleine variaties bijvoorbeeld in de leeftijd van het plantmateriaal dat wordt getoetst. Al deze aspecten worden meegenomen in het validatieonderzoek. Dit onderzoek wordt in samenwerking met het Nationaal Referentie

Eind oktober hebben onderzoekers Danïel Bakker en René Dekter (Naktuinbouw) het eerste validatiedossier afgerond. Dit dossier geeft een overzicht van alle experimenten die zijn uitgevoerd om de ELISA-toets voor het aantonen van het pruimensharkavirus (Plum Pox Virus, PPV) in pruimenbomen te valideren. Dit dossier is ter beoordeling aangeboden aan de PD. Bij een positieve beoordeling kan Naktuinbouw de ELISA-toets voor PPV als gevalideerde toets uitvoeren. Tevens is dit een belangrijke bouwsteen voor de ISO 17025-accreditatie van Naktuinbouw Laboratoria.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Marcel Toonen, teamleider Onderzoek & Ontwikkeling van Naktuinbouw Laboratoria, tel. (071) 332 62 37 of [email protected]

Bestuur, directie en medewerkers van Naktuinbouw wensen

Gecertificeerd Hosta-materiaal beschikbaar Nicolumn

dit groeiseizoen een start te maken met een

Trust or proof

Select Plant-systeem voor het gewas Hosta. 80-85% van het aangemelde materiaal dat zichtbaar vrij is van virussen komt in aanmerking voor certificering. et heeft veel overleg en de nodige inspanning van deelnemers en Naktuinbouw gekost, maar er zijn uiteindelijk 48 bedrijven die zich hebben aangemeld voor deelname aan het Select Plant-systeem Hosta. Het Bestuur van Naktuinbouw stelde recent de certificeringseisen 2008/2009 vast, nadat de deelnemers in een overleg op 15 okto-

H

ber een unaniem advies formuleerden. Door de deelnemers is een groot deel van het door hen geteelde sortiment voor Select Plant (certificeringskeuring) opgegeven.

Systeem In het Select Plant-systeem wordt voortgeborduurd op het reeds ontwikkelde systeem van Partijverklaringen dat inmiddels

drie jaar functioneert. De door de deelnemers opgegeven partijen zijn eerst visueel gekeurd om vast te stellen dat deze geen zichtbare verschijnselen vertoonden. Alleen partijen die zichtbaar virusvrij waren, zijn in aanmerking gekomen voor monstername en toetsing op Hosta virus X (HVX) en (oriënterend op) Arabismozaïekvirus (ArMV). Verder dienen partijen nagenoeg vrij te zijn

Bedrijfshygiënesysteem tomatenzaden /-planten

Pré-audits bijna afgerond

van wortelonkruiden, soortecht, rasecht en raszuiver te zijn.

Eerste resultaten De resultaten geven de bedrijven inzicht in de gezondheidsstatus van een partij Hosta. ‘Virusvrije’ partijen (waarbij in monsters niet meer dan maximaal één ziek exemplaar op 48 blaadjes aanwezig mag zijn) kunnen worden gebruikt voor verdere Select Plant-vermeerdering of worden verhandeld met een Select Plantcertificaat. Uit de resultaten blijkt dat circa 80-85% van de opgegeven partijen aan de gestelde eisen voldoet en dus gecertificeerd kan worden.

Export Amerika / Canada

Om te komen tot een goed certificeringsysteem voor zowel tomatenzaden als tomatenplanten zijn samen met de Franse keuringsdienst zogenaamde pré-audits op productielocaties over de hele wereld uitgevoerd.

anleiding voor een certificeringssyteem in de tomatenwereld is de problematiek rondom Clavibacter, waar de gehele keten al twee jaar mee te maken heeft.

A

Partijverklaringen worden afgegeven op partijen die binnen het PSI-programma van Anthos worden verhandeld naar Amerika en Canada. Over de definitieve eisen 2008/2009 in het PSI-programma zijn door een delegatie van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), de Plantenziektenkundige Dienst en Anthos onderhandelingen gevoerd in Amerika (Washington). Zodra de nieuwe eisen bekend zijn, zullen de betrokken bedrijven worden geïnformeerd en kunnen Partijverklaringen worden afgegeven door Naktuinbouw.

Pré-audits Vanaf augustus jl. zijn op veel productiebedrijven van tomatenplanten en tomatenzaden de zogenaamde pré-audits uitgevoerd. Deze zijn uitgevoerd door ervaren Naktuinbouw-keurmeesters en inspecteurs van de Franse certificeringorganisatie SOC. Voor goede afstemming tussen de auditoren van beide organisaties zijn bedrijven zowel in Nederland als in Frankrijk gezamenlijk geaudit.

Productielocaties Door de Naktuinbouw-auditoren zijn er inmiddels in Nederland, Israël, Guatemala, Mexico, Kenia, Tanzania, Chili en Peru pré-audits uitgevoerd op zaadproductielocaties. In Frankrijk is, samen met de medewerkers van de SOC, op een zaadproductielocatie een pré-audit uitgevoerd. Verder zijn er ook bij elf plantenkwekers préaudits uitgevoerd. Bij één plantenkweker in Nederland en één in Frankrijk zijn de pré-audits gezamenlijk uitgevoerd door Naktuinbouw en SOC.

Enige tijd geleden las ik opnieuw een column uit 2004 van mijn Nijenrode-docent Ineke Duit, met de titel ‘Vertrouwen is goedkoper’. De schrijfster gaat daarbij in op wat vertrouwen vermag en verwijst naar de Raiffeisenlezing van Geert Mak, waarin hij de koopmannen in Nederland oproept tot moreel juist gedrag. Hoe actueel is dat niet vandaag? De Amerikaanse wetenschapper Francis Fukuyama stelt vast dat een high-trust samenleving welvarender is. Vertrouwen, high trust, is sociaal kapitaal. Mijn gedachten gaan terug naar mijn vader zaliger gedachtenis, 50 jaar geleden loonwerker in de Bollenstreek. Afspraken zijn er om na te komen, dat zag ik als kind. Mijn moeder nam de telefoontjes aan en vader sloeg de afspraak op in zijn hoofd. Ik heb nooit een agenda in zijn eeltige handen gezien. Vervolgens kwam hij de afspraken, stipt op tijd, na. Arriveerde hij met zijn motorploeg, dan wachtte de klant hem al op. Het was immers afgesproken. Ervan op aan kunnen, nakomen wat is afgesproken, zo hoort het. In de sector teeltmateriaal een diepgevoelde waarde. De sector teeltmateriaal in Nederland is er groot van geworden. Onderdeel van het begrip ‘trust’ is Naktuinbouw. Voor welk deel zal Naktuinbouw verantwoordelijk zijn? Een inschatting, daar moeten we het mee doen, er zijn immers meer factoren die gunstig uitwerkten voor de sector teeltmateriaal. Bij de heropening van Naktuinbouw, in april 2009, zullen we trachten bloot te leggen waar de keuringsdienst ertoe deed en er vandaag toe doet.

Overleg met bedrijven

Auditten van een toegangsprocedure tot een ‘clean area’, in een sluis tot betreding van een productiekas van tomatenzaden

Bevindingen De pré-audits zijn door de betreffende bedrijven als zeer waardevol ervaren. Alle bedrijven die zijn geaudit zijn van mening dat de informatie, uit overigens zeer open discussies tussen de auditoren en medewerkers van de bedrijven, zal bijdragen aan het tot stand komen van een pakket voorwaarden die besmetting in zaad- en plantenproducties nagenoeg uit zullen sluiten.

tatie geen namen van bedrijven genoemd. Wel zullen alle individuele bedrijven, waar de préaudits zijn uitgevoerd, op de hoogte worden gebracht van hun eigen resultaten. De resultaten van de pré-audits worden uiteindelijk gebruikt bij het definitief vaststellen van de voorwaarden. Vervolgens kunnen bedrijven, die daarvoor klaar denken te zijn, in 2009 opgaan voor accreditatie van het certificeringssysteem.

Resultaten In de loop van december worden de resultaten van de pré-audits door Naktuinbouw en SOC gepresenteerd aan het Steering Committee (de internationale stuurgroep). Uiteraard worden in deze presen-

Meer weten? Aanvullende informatie is te verkrijgen bij Co Bruin, teammanager team Keuringen Groentegewassen, tel. (071) 332 61 35 of e-mail: [email protected]

Gedurende de winterperiode zal de opgedane kennis en ervaring met de deelnemers worden geëvalueerd en kan, als de sector en bedrijven dat wensen, het certificeringssysteem gaandeweg verder worden ontwikkeld en/of uitgebreid met andere gewassen. Ook organiseert Naktuinbouw begin 2009 speciaal voor belangstellende vaste plantenbedrijven (met vollegrondsproductie) en deelnemers een informatieavond, om over de mogelijkheden voor viruspreventie/viruscontrole en hygiënesystemen te spreken.

Trust, vertrouwen alleen, is niet voldoende. Een kernwaarde op een voetstuk, dat zeker. Echter in de toekomst (maar ook nu al) zal er ook ‘proof’, het bewijs, gevraagd worden. Terecht of niet is niet interessant. Het is een feit. Dat is de lering van het bezoek van een week van een Russische delegatie begin september die het erkenningsysteem voor zaadlaboratoria kwam bestuderen. De conclusie was: wij zien dat het NAL-systeem klopt, er is ‘trust’. Maar…, zo voegde men eraan toe: graag ook ‘proof’. In de terminologie van vandaag: maak het maar aantoonbaar.

Meer weten? Meer informatie is te verkrijgen bij Dick van Pouderoijen, teammanager team Keuringen Bloemisterijgewassen, telefoon (071) 332 61 67 of e-mail [email protected]

Waar mijn pa zijn zaken met trust kon afhandelen en zijn klanten van toen, lang na zijn heengaan, mij er soms nog aan herinneren, dient zich een nieuwe trend aan: dat is vertrouwen én bewijs. Beide begrippen zijn verankerd in de systemen die Naktuinbouw voor de sector teeltmateriaal heeft ontwikkeld. We zijn er klaar voor. Nico Koomen

alle geregistreerden en relaties prettige feestdagen en een voorspoedig 2009

nieuws Keuringen

Het is de sector vaste planten gelukt om in

3

4 nieuws Bestuur / Keuringen

Keuringstarieven 2009 vastgesteld Nadat in diverse sectorbesturen overeenstemming was bereikt over de begroting en de tarieven 2009, stelde het bestuur van Naktuinbouw deze op 9 december vast. Algemeen De totale begroting beloopt aan kosten een bedrag van € 22 miljoen. De kosten kwaliteitskeuringen en plantenpaspoortinspecties bedragen € 10,1 miljoen (46%). De kosten van de werkzaamheden voor import- en exportinspecties worden geraamd op € 2,1 miljoen (9%). Aan werkzaamheden met betrekking tot DUS-onderzoek en monsteropplanten (Rassen & Proeven) wordt een bedrag van € 5,4 miljoen besteed, terwijl Naktuinbouw Laboratoria € 3,8 miljoen omzet. Aan overige activiteiten

(vakopleidingen, erkenning en projecten) wordt € 0,6 miljoen besteed. Naktuinbouw is als stichting werkzaam zonder winstoogmerk. Voor alle werkzaamheden worden kostendekkende tarieven in rekening gebracht. Naktuinbouw ontvangt geen subsidies of overheidsbijdrage voor reguliere werkuitvoering. Voor onderzoeksprojecten is er wel sprake van externe financiering. De tarieven die Naktuinbouw hanteert voor wettelijke keuringen en inspecties worden door de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) vastgesteld of goedgekeurd. In een bijlage bij deze Naktuinbouwnieuws treft u alle keuringstarieven voor 2009 aan (onder voorbehoud van definitieve goedkeuring door de minister).

Tarieven per sector Groentegewassen Over de hele linie blijven de meeste tarieven nagenoeg ongewijzigd. De omzetbijdrage groentezaden kan verder dalen. De bijdrage instandhoudingscontrole per ras wordt € 20,-. Het berekende uurtarief voor keuringen / inspecties gaat naar € 84,-.

Bloemisterijgewassen In deze sector is er sprake van een totale kostenstijging met 4%. Het bestuur besloot de uurtarieven onveranderd te laten op € 96,-, maar hier de bijdrage areaal/aantallen met gemiddeld 7-8% te verhogen. De bijdrage diverse certificeringen gaan met gemiddeld 4% omhoog.

Naktuinbouw Elite Siergewassen

Import- / exportinspecties Boomkwekerijgewassen In deze sector is een uitbreiding van het aantal keurmeesters voorzien vanwege de groei in het inspectiewerk. Een tariefverhoging is nodig om kostendekkend te blijven werken. De vaste bijdrage en de areaaltarieven worden met 4% verhoogd. Het gehanteerde uurtarief gaat sterker omhoog en wel van € 64,naar € 75,- per uur. Diverse certificeringstarieven worden ook met gemiddeld 4-5% verhoogd.

De tarieven voor fytosanitaire inspecties gaan met 4% omhoog, met uitzondering van het jaarlijks registratietarief. Dat blijft € 60,-. Per inspectie-uur wordt € 84,gerekend (€ 1,40 per minuut). Elke aanvraag (via CLIENT) kost € 51,50. Laboratoriumonderzoek wordt volgens Naktuinbouw Laboratoria-tarieven doorberekend.

Nieuwe EU-richtlijn fruitgewassen De fruitgewassenrichtlijn moet in 2010 in de wetgeving van de lidstaten zijn opgenomen en wordt op 30 september 2012 van kracht. Dit is gepubliceerd op

J. van Ruiten met v.l.n.r. F. Silze (Silze Jungpflanzen), R. Verbeek (Florema Young Plants) en P. de Rooij (Syngenta Seeds)

a afloop van het jaarlijks deelnemersoverleg, op 13 oktober 2008, zijn de volgende bedrijven/productielocaties erkend als deelnemer in Naktuinbouw Elite Siergewassen: ● Silze Jungpflanzen, WeenerHalte, Duitsland (Pelargonium) ● Florema Young Plants B.V., Aalsmeer (Begonia elatior) ● Syngenta Seeds B.V., locatie Hillscheid, Duitsland (Pelargonium) De productie van Naktuinbouw Elite gecertificeerd teeltmateriaal vindt plaats op 42 erkende productielocaties in onder andere Nederland, België, Polen, Macedonië, Duitsland, Portugal, Kenia, Brazilië, Chili, Colombia en Guatemala door 26 erkende deelnemers.

N

8 oktober 2008 in de herGeslachten

ziene EU-richtlijn fruitgewassen 2008/90/EG.

an de nieuwe richtlijn is enkele jaren voorbereiding voorafgegaan. Belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de huidige richtlijn 92/34/EG: ● een registratieverplichting voor alle importeurs van teeltmateriaal (planten en zaden); ● voor nieuwe rassen (na 2012) komt er een systeem van ver-

A

De Nederlandse delegatie (Chris van Winden, LNV en John van Ruiten, Naktuinbouw) tijdens bespreking van de richtlijn in de Raadswerkgroep in Brussel.

plichte rassenregistratie fruitgewassen; ● er komt een in de hele EU een gelijk systeem voor de (virusvrije) certificering; ● leveranciers die uitsluitend planten direct aan consumenten leveren zijn niet verplicht zich te registreren. Het materiaal moet overigens wel aan de EU/CAC- eisen voldoen.

Uitwerking richtlijn Nederland is tevreden met de gewijzigde richtlijn. Door Naktuinbouw wordt in overleg met het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en het bedrijfsleven actief meegewerkt aan voorbereidingen voor inwerkingtreding en het opstellen van het EU-geharmoniseerde certificeringssysteem. De richt-

lijn is van toepassing op alle belangrijke grootfruitgewassen, kleinfruitgewassen (inclusief Vaccinium) en op aardbeiplanten.

Meer weten? De richtlijn is te downloaden op de website www.eurlex.eu. Voor vragen kunt u contact opnemen met John van Ruiten (directeur Keuringen), tel. (071) 332 61 61.

Naktuinbouw heeft 238 geslachten (snijbloemgewassen, perkplanten, potplanten, vaste planten, knolgewassen) in het Naktuinbouw Elite Siergewassen programma opgenomen.

Pospiviroïden Tijdens het overleg is besloten om met ingang van 1 januari 2009 de kandidaatplanten van Solanaceae te toetsen op pospiviroïden.

Meer weten? Meer informatie is te verkrijgen bij Dick van Pouderoijen, teammanager Keuringen Bloemisterijgewassen, tel. (071) 332 61 67 of [email protected]

Nacontrole bloemzaden 2008

5 nieuws Keuringen

In 2008 zijn een aantal rassen van Calendula,

Coleus, Gazania en Phlox beoordeeld. Dit ter nacontrole op rasechtheid, raszuiverheid en opkomst/kiemkracht. et kwaliteitstoezicht bij bedrijven die zijn geregistreerd in de gewasgroep bloemzaden wordt onder andere uitgevoerd door middel van een jaarlijkse nacontrole op geproduceerde en verhandelde zaden. In 2008 zijn een aantal rassen van Calendula, Coleus, Gazania en Phlox beoordeeld. De monsters waren afkomstig van 14 bedrijven. Verder zijn een aantal monsters uit 2006 opnieuw opgevraagd en opgeplant om vast te stellen of er verbetering is opgetreden.

2008 in de gelegenheid gesteld de opplant te beoordelen. Hiervan hebben vijf bedrijven gebruik gemaakt. De bedrijven zijn schriftelijk geïnformeerd over de resultaten.

H

Resultaten

Groei De monsters zijn in april gezaaid en in mei opgeplant in de vollegrond op de proefaccommodatie van Naktuinbouw ter nacontrole op rasechtheid, raszuiverheid en opkomst/kiemkracht. De weggroei is goed verlopen. Door de regenval in juli en augustus zijn in de opplant Gazania planten weggevallen.

De keurmeester van Naktuinbouw bespreekt de resultaten van de opgeplante partijen (lotnummers) waarover opmerkingen zijn gemaakt met de betreffende bedrijven. Naar aanleiding van de bevindingen kan Naktuinbouw besluiten in 2010 een vervolgcontrole uit te voeren op een aantal monsters. In 2009 wordt een nacontrole uitgevoerd op rassen van onder meer Lobela, Petunia en Verbena.

Noodmaatregelen

Meer weten?

tot importinspecties en het plantenpaspoort.

Meer informatie is te verkrijgen bij Dick van Pouderoijen, teammanager Keuringen Bloemisterijgewassen, tel. (071) 332 61 67 of e-mail [email protected]

Beoordeling De bedrijven waarvan monsters stonden opgeplant zijn op 23 juli

Resultaat nacontrole bloemzaden 2008 Aantal Aantal monsters opmerkingen Calendula 22 1 Coleus 30 1 Gazania 65 2 Phlox 60 3 Hercontrole monsters uit 2006 (Dianthus) Totaal

16

2

193

9

Aard opmerking ten aanzien van raszuiverheid Afwijkende planten Afwijkende bloemkleur Afwijkende bloemkleur Mix van bloemkleuren, afwijkende planten, variabel op kleur Kleurenmengsel

Oost-Aziatische boktor Als gevolg van een aantal vondsten van de Oost-Aziatische boktor (Anoplophora chinen-

sis) zijn sinds 11 november jl. in EU-verband extra maatregelen van kracht met betrekking

ij import moeten Acer spp., Aesculus hippocastanum, Alnus spp., Betula spp., Carpinus spp., Citrus spp., Corylus spp., Cotoneaster spp., Fagus spp., Lagerstroemia spp., Malus spp., Platanus spp., Populus spp., Prunus spp., Pyrus spp., Salix spp. en Ulmus spp., afkomstig zijn uit een boktorvrij-gebied of productieplaats. Dit moet blijken uit het fytosanitaire certificaat dat de zending begeleidt.

B

Volledige informatie is te vinden op www.minlnv.nl/pd (Schadelijke organismen / Aziatische boktorren).

Inspectie Naast de visuele beoordeling zal Acer spp. als belangrijkste waardplant bij import destructief geïnspecteerd worden. De inspecteur knipt van partijen groter dan 1.000 stuks 1% van de planten door. Voor kleinere partijen gelden andere aantallen.

Plantenpaspoort Na de eerste inspectie op Europees grondgebied moeten de planten van deze geslachten met de oorsprong China, Filippijnen, Hawaï (VS), Indonesië, Japan, Maleisië, Noord-Korea, Taiwan, Vietnam en Zuid-Korea worden voorzien van een EU-plantenpas-

poort. Bij voorkeur labelen per plant, waarop naast de standaardinformatie ook de herkomst of code van het land van herkomst staat, zie www.minlnv.nl/pd (Plantenpaspoort). De plantenpaspoortplicht geldt tot en met verkoop aan de eindgebruiker. De Plantenziektenkundige Dienst zal vervolginspecties uitvoeren op door Naktuinbouw vrijgegeven partijen.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het team Keuringen Boomkwekerijgewassen, tel. (0162) 51 14 00 of [email protected]

Inzameling boomzaden De controles op de inzameling van boomzaden vonden vanaf 17 september plaats. en groep keurmeesters van het team Keuringen Boomkwekerijgewassen, aangevuld met een vaste groep controleurs, heeft de inzameling gevolgd en gecontroleerd. Op 17 september is gestart met de inzameling van Quercus rubra, Quercus cerris en Castanea sativa. Op 29 september is gestart met de inzameling voor alle overige zaden met name voor Quercus robur en Fagus sylvatica. De laatste boomzaden zijn al eind oktober geoogst.

E

Oogst boomzaden De oogst van boomzaden is dit jaar moeizaam verlopen. Dit ligt

deels aan de kleine oogst Quercus robur in Nederland en de magere oogst in de ons omliggende landen, met uitzondering van Denemarken waar dit jaar wel een goede oogst van boomzaden was. Ongeveer 75% van de boomzaden wordt geëxporteerd naar Denemarken, Ierland, Engeland, België, Frankrijk en Duitsland. Door de geringe oogst is er minder geëxporteerd dan voorgaande jaren. De inzameling van Quercus robur was voor heel Nederland slecht, er is maar op een enkele opstand een redelijke oogst geweest. De oorzaak van de tegenvallende oogst moet worden gezocht in

koude tijdens de bloei, late nachtvorst tijdens de bloei en zetting en de overvloedige oogst van 2007. De oogst van Quercus rubra was goed, waarschijnlijk is er iets meer geoogst dan vorig jaar. Er zijn dit jaar geen boomzaden van Fagus sylvatica geoogst.

Onregelmatigheden Door de kleine hoeveelheid in te zamelen boomzaden zijn er tijdens controles vijf onregelmatigheden geconstateerd. Een aantal keren is buiten de grenzen van de opstand ingezameld.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u terecht bij het team Keuringen Boomkwekerijgewassen, tel. (0162) 51 14 00 of e-mail: [email protected]

Resultaat inzameling 2008 (voorlopig) Quercus robur Selected (S) ± 33.421 kg Quercus robur Tested (T) ± 19.060 kg Quercus robur Source Identified (S.I.) ± 2.500 kg Quercus rubra Selected (S) ± 10.244 kg Quercus rubra Source Identified (S.I.) ± 500 kg Fagus sylvatica Selected (S) – kg Fagus sylvatica Source Identified (S.I.) – kg Quercus cerris Source Identified (S.I.) ± 500 kg Castanea sativa Source Identified (S.I.) ± 158 kg

2007 100.640 kg 33.625 kg 5.135 kg 10.898 kg 1.325 kg 4.925 kg 478 kg 190 kg 297 kg

De oogst zal naar verwachting 25% tot 35% zijn van de oogst in 2007. De definitieve totalen worden in december 2008 opgemaakt.

Kwekersrecht in Maleisië

6 nieuws Rassen & Proeven

Op uitnodiging van de

Rassenonderzoek

Maleisische overheid heeft

Vervolg van voorpagina

Naktuinbouw een vierdaagse cursus gegeven

Het ondersteunen en uitbouwen van de mogelijkheden om een goede bescherming te krijgen voor nieuwe en betere rassen is een taak voor de toekomst.

bij mogelijk gebruik van moleculaire technieken bij (onderdelen van) het DUS-onderzoek. Ook hier zal Naktuin-bouw proactief te werk blijven gaan.

over kwekersrechtonderzoek (DUS-onderzoek) in Maleisië.

e cursus, die afgelopen oktober plaatsvond, is een vervolg op een eerdere training in november 2006 waarin de basiskennis van kwekersrechtonderzoek is gepresenteerd.

D Inhoud

Onderzoeksmethoden

Meer weten?

Op technisch niveau is Naktuinbouw een belangrijke speler bij discussies over verbeteringen van onderzoeksmethoden. De bijdragen in deze discussies zijn gebaseerd op ervaring uit het werk zelf. Dit geldt met name

Voor meer informatie en vragen over rassenonderzoek, kunt u contact opnemen met Naktuinbouw Rassen & Proeven, tel. (071) 332 61 39.

In deze tweede cursus is dieper op de materie ingegaan en kwamen ook administratieve onderwerpen aan de orde die direct verband hielden met de implementatie van het kwekersrechtsysteem. Naast theorie was er ook ruimte voor praktische oefeningen als het maken van rasbeschrijvingen van Stervrucht, Dendrobium, orchidee en komkommer.

Deelnemers Er waren zo’n 60 deelnemers, afkomstig van het ministerie van Landbouw, proefstations, productschappen en universiteiten. De deelnemers waren de zogenaamde PVP (Plant Variety Protection) examiners die het DUSonderzoek gaan uitvoeren.

Kwekersrechtwet Tijdens de cursus is in de Government Gazette de Regulation (het officiële publicatieblad) gepubliceerd dat de kwekersrechtwet geïmplementeerd is en dat een

ieder voor de 26 toegelaten soorten kwekersrecht kan aanvragen per 1 november 2008. Nadere informatie is te vinden op http://pvpbkkt.doa.gov.my

UPOV De Maleisische PVP-wet is niet conform UPOV 1991. Ook is Maleisië nog geen lid van UPOV (Unie voor de Bescherming van Nieuwe Plantenrassen). Tijdens de cursus is het belang en de betekenis van het UPOV-lidmaatschap benadrukt.

Meer weten? Voor meer informatie over de cursus kunt u contact opnemen met ArndJan van Wijk, tel. (071) 332 61 39 of e-mail: [email protected]

Geschiedenis rassenonderzoek 1914 IvP (Instituut voor Veredeling van Landbouwgewassen) neemt het rassenonderzoek voor landbouwgewassen ter hand. 1924 Eerste rassenlijst verschijnt. 1941 Verschijning Kwekersbesluit 1941; mogelijkheid om eigendomsrechten op een ras te vestigen. 1943 IVRO (Instituut voor Rassenonderzoek van Landbouwgewassen) neemt het rassenonderzoek over van het IvP. 1943 Oprichting IVT (Instituut voor de Veredeling van Tuinbouwgewassen). 1961 Internationaal verdrag tot bescherming van kweekproducten, oprichting UPOV (Unie voor de Bescherming van Nieuwe Plantenrassen). 1967 Zaaizaad- en plantgoedwet vervangt het Kwekersbesluit; deze wet regelt de bescherming, keuring en verhandeling van plantenrassen. 1973 Toelatingsonderzoek wordt ondergebracht bij NAKG (Nederlandse Algemene Keuringsdienst voor Groente- en Bloemzaden). 1978 RIVRO (Rijksinstituut voor het Rassenonderzoek aan Landbouwgewassen) wordt gevormd door samenvoeging IVRO en de afdeling rassenonderzoek IVT (Instituut voor Veredeling van Tuinbouwgewassen). 1990 CRZ (Centrum voor Rassenonderzoek en Zaadtechnologie) ontstaat uit de samenvoeging RIVRO en RPvZ (Rijksproefstation voor Zaadonderzoek). 1991 Ontstaan CPRO-DLO (Centrum voor Plantenveredelingonderzoek- en Reproductieonderzoek) uit de samenvoeging van het CRZ met het Centrum voor Plantenveredelingsonderzoek. 1991 Onderbrenging kwekersrechtonderzoek groentegewassen bij NAKG. 1994 Verordening 2100/94 over Communautair Kwekersrecht van kracht. 2001 Vorming van PRI (Plant Research International) door het samenvoegen van CPRO-DLO met CABO (Centrum voor Agrobiologisch Onderzoek) en IPO (Instituut voor Plantenziektenkundig Onderzoek). 2003 Bij de verzelfstandiging van PRI wordt het rassenonderzoek ondergebracht bij CGN (Centrum Genetische bronnen Nederland) een WOT (Wettelijke en Ondersteunende Taken) van de stichting DLO (Directie Landbouwkundig Onderzoek) . 2006 Totstandkoming van de ZPW 2005, oprichting Raad voor plantenrassen 2006 De verantwoordelijkheid voor alle kwekersrecht- en toelatingsonderzoek wordt ondergebracht bij Naktuinbouw. 2008 Naktuinbouw neemt de ondersteunende taken van de Raad voor plantenrassen over van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

De soorten waarvoor kwekersrecht kan worden aangevraagd zijn: Anthurium, Aranda, Chrysant, Dendrobium, Gerbera, Lelie, Mokara, Vanda en een groot aantal tropische landbouw -, fruit- en boomgewassen.

CPVO in Roelofarendsveen Op 7 oktober is door het Europees bureau voor kwekersrecht (CPVO) in samenwerking met Naktuinbouw Rassen & Proeven in Roelofarendsveen de eerste ‘Open dag voor de groenteveredeling’ georganiseerd. e opzet van deze open dag was om Europees kwekersrecht te belichten, nader met elkaar kennis te maken en enkele agendapunten met elkaar te bespreken. De onderwerpen waren onder meer: minimale rasafstanden, aanmeldingsprocedures en de relatie tussen Europees en nationaal kwekersrecht. Ruim 50 personen uit binnen- en buitenland namen deel aan de open dag.

D

Rasafstanden Zowel het CPVO (Community Plant Variety Office) als Naktuinbouw gaven een korte introductie over hun organisatie en activiteiten. Aansluitend is het hoofdonderwerp van de agenda ‘minimale rasafstanden’ besproken; wanneer is een ras nog voldoende onderscheidbaar van een ander ras? En komen minimale rasverschillen in een rasbeschrijving nog voldoende tot uitdrukking? Tijdens het bezoek aan de kas-

proeven paprika en tomaat en de veldproef savooienkool is de discussie voortgezet aan de hand van praktijkvoorbeelden van rassen met kleine onderlinge verschillen.

Onderscheidbaarheid De heer Semon van het CPVO deed een oproep aan veredelaars om met duidelijk onderscheidbare nieuwe rassen te komen: een verbreding in het sortiment. Bij een voortzetting van de hui-

7

gevarieerd aanbod aan vakopleidingen met

In januari 2009 start weer een vakopleiding

een goede afwisseling tussen theorie- en

Laanboomteelt. U kunt zich nu inschrijven!

praktijk.

Naktuinbouw Vakopleidingen 2009

Datum

Laanboomteelt Ken je bedrijfstak ‘Het spoor van het zaad’ Bemonstering van Zaden Plantspecifieke PCR-technieken Plantspecifieke ELISA-technieken Plant Variety Protection Course Real-time PCR-technieken Zaadanalist

7 januari 10 februari 15 april 22, 23 en 24 april 28 mei, 4 en 11 juni 15 tot en met 26 juni 6 en 7 oktober start: 22 september

Dagdelen

8 2 2 4 4 20 4 21

Subsidie

Cursuskosten

Als uw medewerkers onder de CAO’s vallen die aangesloten zijn bij de Colland-regelingen (voorheen Stosas) kunnen zij aanspraak maken op subsidie wanneer zij een vakopleiding of cursus volgen. Meer informatie vindt u op www.colland.nl

De kosten van alle vakopleidingen worden eind 2008 bekend gemaakt via www.naktuinbouw.nl (Vakopleidingen).

Meer weten?

Locatie

Putte, Noord-België Naktuinbouw, Roelofarendsveen Naktuinbouw, Roelofarendsveen Hogeschool Leiden Hogeschool Leiden Wageningen International Hogeschool Leiden Naktuinbouw, Roelofarendsveen

heden voor een in company opleiding kunt u contact opnemen met Naktuinbouw Vakopleidingen, tel. (071) 332 61 65, of e-mail [email protected] Kijk op www.naktuinbouw.nl (Vakopleidingen).

Voor meer informatie over alle vakopleidingen en de mogelijk-

e vakopleiding Laanboomteelt behandelt onderwerpen als sortimentskennis, teelttechniek, vermeerdering, snoeien en gewasbescherming. Ook het teeltplan voor spillen en bomen en het enten ontbreken niet in het programma.

D

Afwisselend programma In acht dagdelen krijgt u een afwisselend programma met theorie- en praktijklessen. De lessen worden gegeven door Naktuinbouw-specialisten Gert Verwoert en Jan van den Brandhof. Zij werken al geruime tijd bij team Keuringen Boomkwekerijgewassen en kunnen veel onderwerpen vanuit hun eigen ervaring behandelen. Voor deze vakopleiding is basiskennis van de agrarische sector een pré.

Locatie De opleiding wordt georganiseerd op boomkwekerijbedrijf Van Pelt

dige koers voorzag hij in de nabije toekomst een verhoogd risico op afwijzing van nieuwe aanmeldingen wegens onvoldoende onderscheidbaarheid. Naktuinbouw voorziet dergelijke afwijzingen voorlopig nog niet.

Geslaagd CPVO en deelnemers waren enthousiast over deze eerste open dag van het CPVO. Deze zal dan ook zeker een vervolg krijgen.

Data De opleiding bestaat uit 8 dagdelen verdeeld over 4 lesdagen: Lesdag 1 woensdag 7 januari Lesdag 2 woensdag 14 januari Lesdag 3 woensdag 21 januari Lesdag 4 woensdag 3 juni De lessen worden in de middag en avond gegeven.

Kosten De vakopleiding kost inclusief opleidingsmateriaal € 995,– (exclusief maaltijden en BTW).

Inschrijven Er is plaats voor maximaal 12 personen. Inschrijven kan tot 31 december 2008. Meer informatie en inschrijfformulieren vindt u op www.naktuinbouw.nl (Vakopleidingen) of neem contact op via tel. (071) 332 61 65 of [email protected]

EMT-certificaat voor Van Zanten Plants BV Van Zanten Plants BV heeft de EMT-erkenning behaald met als toepassingsgebied monstername en het uitvoeren van virus-

EMT Certificaat

toetsen in siergewassen. Zij zijn het zevende

Erkenningsregeling Monstername en Toetsing Naktuinbouw

Projecten In het programma is ook ruim aandacht geschonken aan de resultaten van het project ‘Harmonisatie van resistentietoetsen in groentegewassen’. Ook zijn de resultaten van het project ‘Ontwikkeling en evaluatie van moleculaire merkers om resistentie te bepalen’ gepresenteerd.

in de omgeving van Putte (België) net onder Antwerpen.

erkende EMT-bedrijf. Naktuinbouw verklaart hierbij dat

EMT-erkenning

Systeem

EMT Naktuinbouw is bedoeld voor laboratoria die monsters nemen en toetsen. De toetsuitslagen van EMT Naktuinbouwerkende laboratoria worden gebruikt voor het borgen van de gezondheid van teeltmateriaal voor de Naktuinbouw Elite-certificering, Select Plant-certificering en de Naktuinbouw basiskeuring.

EMT Naktuinbouw bestaat uit de onderdelen Monstername en Toetsingen, waardoor gezamenlijk, maar ook afzonderlijk erkenning kan worden gevraagd. EMT Naktuinbouw moet zijn geïntegreerd in een kwaliteitssysteem van het bedrijf. Dit kwaliteitssysteem moet voldoen aan de voorwaarden van EMT Naktuinbouw.

Van Zanten Plants B.V. voldoet aan de EMT Naktuinbouw-voorwaarden. Van Zanten Plants B.V. mag toetsen uitvoeren zoals voorgeschreven in Naktuinbouw keuringen, Naktuinbouw Elite en/of Naktuinbouw keurmerken. De erkende toetsen zijn opgenomen in de gewaarmerkte lijst behorend bij dit certificaat. Toepassingsgebied: Monstername en het uitvoeren van virustoetsen in siergewassen

Meer weten? Voor meer informatie over EMTerkenning, kunt u contact opne-

men met Diny Schut, Bureaumanager EMT, tel. (071) 332 61 46, e-mail: [email protected]

Vakopleidingen / EMT

Ook in 2009 biedt Naktuinbouw een

Vakopleiding Laanboomteelt

nieuws

Vakopleidingen 2009

8 nieuws Corporate

Landelijke opening ‘Kom in de Kas’ 2 april 2009 in Roelofarendsveen

Klachten? aktuinbouw beschikt over een klachtenprocedure welke wordt toegelicht op: www.naktuinbouw.nl (‘Serviceloket’). Ook is hierover een folder verschenen die u kunt downloaden of opvragen bij de klachtencoördinator. Deze is te bereiken via tel. (071) 332 62 22 of e-mail: [email protected] Het Stichtingsbestuur van Naktuinbouw kunt u bereiken via e-mail: [email protected]

N

De landelijke opening van ‘Kom in de Kas’

Nederlands orchideeënboek

vindt op donderdag 2 april 2009 voor genodigden plaats bij Naktuinbouw in Roelofarendsveen. n de week van de landelijke opening worden, op woensdag 1 april 2009, ook de nieuwe faciliteiten van Naktuinbouw geopend. Deze faciliteiten worden onder meer

I

Uitnodiging Naktuinbouw nodigt de geregistreerde bedrijven van harte uit om op woensdag 1 april 2009 tussen 14.00 en 17.00 uur de nieuwe faciliteiten te bezoeken.

gebruikt voor het rassenonderzoek dat verhuisd is van Wageningen naar Roelofarendsveen (zie voorpagina).

de facetten van het werk in de glastuinbouw. Met de landelijke opening zal Naktuinbouw en de regio Roelofarendsveen daarop inspelen.

Het orchideeënboek over virusziekten van

Thema Het thema van ‘Kom in de Kas’ is evenals vorig jaar Arbeid & Scholing. In de (glas)tuinbouw is een grote vraag naar goed opgeleide medewerkers. Kom in de Kas is een mooie gelegenheid om het grote publiek kennis te laten maken met de verschillen-

Lokale ‘Kom in de Kas’ Op zaterdag 4 april opent Naktuinbouw haar faciliteiten voor het grote publiek van ‘Kom in de Kas’. De lokale ‘aftrap’ van dit evenement vindt bij Naktuinbouw plaats.

Naktuinbouw op de Horti Fair

prof. dr. Narinobu Inouye, dat dit najaar in het Engels beschikbaar kwam, is eind december te verkrijgen in het Nederlands. n het boek, bestaande uit foto’s met daarbij alle aspecten van virusziekten uitvoerig beschreven, vindt men informatie over hoe symptomen te herkennen zijn, hoe ze zich verspreiden en hoe men dit kan voorkomen en bestrijden. Het boek bevat meer dan 240 afbeeldingen die nooit eerder gepubliceerd zijn. Het boek is voorzien van een index met vrijwel alle orchideeënvirusgerelateerde ziekten.

I

Vernieuwd De schrijver, de Japanse prof. dr. Narinobu Inouye, gaf dit boek reeds uit in een Japanse versie. Na de Engelse versie is ook de Nederlandse versie beschikbaar. Aan beide nieuwe uitgaven hebben Harm Huttinga, Annemarie van Zaaijen en Ellis Meekes gewerkt. Enerzijds hebben zij er voor gezorgd dat de vertalingen werden omgezet in de juiste terminologie en anderzijds hebben zij het oorspronkelijke boek geactualiseerd naar de huidige stand

De CPVO/Naktuinbouw-stand ‘House of Varieties’

V

kers kunnen beantwoorden; onder meer over registraties van nieuwe rassen, aanmeldingen, kwekersrecht en rasidentificatie. Ook kon men terecht met vragen over keuringen, waaronder import- en exportinspecties en voor informatie over de activiteiten van Naktuinbouw Laboratoria.

Eerste exemplaar Het eerste Engelse exemplaar is op de Horti Fair door Naktuinbouw-directeur John van Ruiten overhandigd aan Michel Paul (foto), een autoriteit op het gebied van orchideeën. De heer Paul heeft een orchideeënkwekerij in Aalsmeer en is als deskundige nauw betrokken bij het verlenen van kwekersrecht in orchideeën.

Bestellen? De bij Naktuinbouw geregistreerde orchideeënbedrijven ontvangen automatisch één exemplaar van het boek ‘Virussen in Orchideeën’. Het boek kunt u bestellen voor € 39,95 per stuk (exclusief portokosten). Stuur voor uw bestelling een e-mail naar [email protected] Geef daarbij het aantal exemplaren en de taal (Nederlands of Engels) aan.

agenda

Redactie:

an 14 t/m 17 oktober vond de Horti Fair plaats in de RAI te Amsterdam. Naktuinbouw was in een gezamenlijke stand met CPVO (Europees bureau voor kwekersrecht) vertegenwoordigd in het House of Varieties. Tijdens de beurs heeft Naktuinbouw veel vragen van bezoe-

van kennis omtrent virussen en virusonderzoek.

Naktuinbouw Alfred Klaver, afdeling Communicatie & Vakopleidingen Postbus 40, 2370 AA Roelofarendsveen T (071) 332 61 63 / F (071) 332 63 56 E [email protected] W www.naktuinbouw.nl

2009 12 februari 14 mei 25 juni

Druk: TDS printmaildata, Schiedam Basisontwerp: Arno Geels & Lucie Vijverberg, Den Haag

20 mei 4 juni 11 juni 14 april 15 april 21 april 22 april 23 april

Bestuur: Stichtingsbestuur Naktuinbouw Stichtingsbestuur Naktuinbouw Stichtingsbestuur Naktuinbouw Sectorbestuur: Boomkwekerijgewassen Groentegewassen Bloemisterijgewassen Adviescommissie: Groentezaden Aardbeiplanten Fruitgewassen Groenteplanten Bosbouwkundig teeltmateriaal