MY STATEMENT PAPER De grootte van de biogassector als energieoplossing zal beperkt blijven
Sebastiaan Nijs 14/04/2015
Inleiding Tijdens mijn thesis is er onderzoek gebeurd naar de anaerobe verwerking van chemisch afvalwater waarbij biogas geproduceerd wordt. Deze investeringen in het onderzoek gebeuren in een tijd dat de biogassector onder druk staat. Er wordt in deze paper nagegaan of er nog een draagvlak en toekomst is weggelegd voor de biogassector. De nadelen van het gebruik van fossiele brandstoffen als energie voorzieningen zijn de laatste jaren erg duidelijk geworden, denk maar aan de politieke afhankelijkheid en de hele milieuproblematiek die er mee gepaard gaan. Europa heeft de keuze gemaakt om meer in te zetten op hernieuwbare energie. Biogas is hier een voorbeeld van. De voordelen van biogas zijn erg voor de hand liggend: Uit laagwaardig organisch materiaal kan in een relatief simpel proces biogas geproduceerd worden. Dit Biogas is in tegenstelling tot de andere hernieuwbare energie bronnen een voorspelbare energiebron en niet afhankelijk van het weer, de wind en de zon. De laatste jaren zijn er enkele grote biogas installaties in Vlaanderen geplaatst, deze verwerken mest en voedsel afval. De bijdrage van biogas installaties aan de hernieuwbare energiemarkt in Vlaanderen is niet te verwaarlozen met 13% in 2013 (Landbouwleven, 2013) Deze installaties zijn gesteund met overheidssubsidies, deze subsidies blijken nog steeds levensnoodzakelijk te zijn voor de biogasinstallaties. Het nieuws dat de subsidies aan deze sector zouden verlagen leidde dan ook tot een noodkreet uit de sector, deze voorzagen een ravage voor de sector mochten de subsidies wegvallen (Landbouwleven, 2013). We kunnen ons afvragen welke plaats we biogas moeten geven en of het zin heeft om hierin te blijven investeren. Hiervoor kijken we op 3 manieren naar de biogassector. Enerzijds belijken het vanuit het investering oogpunt in hernieuwbare energie. Ten tweede bekijken we het vanuit technisch oogpunt en als laatste kijken we naar de biogassector als een afvalverwerkende dienst.
Investering in hernieuwbare energie Hernieuwbare energie is een kapitaalsintensieve sector, er is heel wat infrastructuur nodig om een voelbare bijdrage te leveren aan de elektriciteitsproductie van een land. Het is van belang de subsidies aan deze sector te kunnen vergelijken met een referentiepunt om te kunnen opmaken of deze investeringen groot zijn of niet. We vergelijken enerzijds met de subsidies in niet hernieuwbare energie en de investeringen die andere economieën buiten Europa hierin maken.
Investeringen ten opzichte van niet hernieuwbare bronnen. Het is niet geheel duidelijk hoeveel precies er van Europa uit in hernieuwbare energie geïnvesteerd wordt. De cijfers hiervoor zijn niet transparant genoeg wat dit debat moeilijk maakt. Het is wel duidelijk dat de energie sector in het algemeen , hernieuwbare en niet hernieuwbare , afhankelijk zijn van deze subsidies. Het overgrote deel van de subsidies gaat momenteel naar de niet hernieuwbare bronnen. Er dient wel rekening mee gehouden te worden dat de geïnstalleerde capaciteit van deze niet hernieuwbare bronnen veel groter zijn dan de hernieuwbare vandaag. De subsidies per geproduceerde hoeveelheid energie ligt voor hernieuwbare bronnen hoger. Een tweede kanttekening die moet gemaakt worden is dat een technologie vaak lang ondersteuning nodig heeft voordat deze rendabel wordt. (Knack, 2013)
Investeringen ten opzichte van andere landen. Europa wil voortrekker zijn van deze nieuwe energiebronnen. Ontwikkelingslanden en opkomende economieën zoals China en India hebben echter geen of weinig doelstellingen op dit vlak. Zo wordt er gesteld dat elke besparing van fossiele brandstof die er in Europa gebeurd teniet wordt gedaan
door de extra consumptie in de opkomende economieën. Europa investeert ten opzichte van andere economieën dus heel wat in deze hernieuwbare bronnen. Het is dan ook van belang erop op toe te zien dat deze investeringen ons geen achterstand opleveren. Indien er met deze investeringen juist mee omgesprongen wordt kan dit echter een pluspunt en export product worden van Europa. (iea, 2014)
discussie De Investeringen liggen relatief hoog, zowel vergeleken met de investeringen in niet hernieuwbare energie (rekening houdend met het feit dat er minder geïnstalleerd vermogen is ten opzichte van de niet hernieuwbare bronnen) als vergeleken met andere economieën in de wereld. Dit is een bewuste beleidskeuze die als doel heeft om van Europa een referentiepunt van hernieuwbare energie te maken. Deze inspanningen geleverd door de overheid houden een zeker risico in. Indien deze investeringen niet het gewenste resultaat opleveren dreigen we onze concurrentiekracht ten opzichte van andere economieën te verliezen. Deze economieën investeren in projecten met een hoger rendement en sneller resultaat voor de economie. Er dient dus goed beslist worden op welke technologieën wordt ingezet. Biogas is een technologie die reeds lange tijd ondersteund wordt. Nu de subsidieregeling wordt afgebouwd stagneert de groei van deze sector. Dit maakt duidelijk dat deze technologie nog steeds niet rendabel is zonder subsidies (tuinbouw, 2014). Andere hernieuwbare energiebronnen daarentegen hebben reeds bewezen rendabel te zijn. (energielandschap, 2015) Bekijken we het vanuit het vanuit het oogpunt van investeringen in hernieuwbare energie is het duidelijk dat een afbouw van subsidies die naar de biogas sector vloeien een logische zaak is. Wel op voorwaarde dat deze subsidies in meer beloftevolle technologieën wordt gestoken.
Technisch oogpunt. Zoals reeds aangehaald in de inleiding is een van de grote voordelen van biogas dat het een voorspelbare energie bron is die onafhankelijk van het weer is. Willen we overschakelen op hernieuwbare bronnen zou men kunnen zeggen dat biogas dan ook een noodzakelijk onderdeel van de energiemix is. Het grote probleem met wind- en zonne-energie is dat ze niet constant stroom leveren, ze zijn erg afhankelijk van het weer. Dit kan ervoor zorgen dat er op bepaalde momenten een over- of onderproductie van elektriciteit is. Dit komt voor wanneer de elektriciteitsproductie en de vraag naar elektriciteit niet overeenkomt. De netbeheerder dient dan maatregelen te nemen om het net terug te stabiliseren. Biogas heeft deze nadelen niet en de omzetting van biogas in elektriciteit kan gemakkelijk en snel aangepast worden aan de vraag. Voor het volledig stabiliseren van het elektriciteitsnet zal de capaciteit van biogas installatie nooit groot genoeg zijn. Er zou hiervoor actief energiegewas moeten gekweekt worden waardoor er in concurrentie met voedselproductie moet getreden worden. Gezien de stijgende wereldbevolking en voedselvraag is dit niet mogelijk. (world-resource-institute, 2015) Er zijn meerdere mogelijkheden voor de netstabilisatie buiten biogas. Een van de opties is het beter aansluiten en managen van de Europese elektriciteitsnetwerken. Hoe groter het net hoe vlakker de vraag en aanbod curves zullen zijn. Dit vraagt uiteraard meer dan alleen goede investeringen maar ook intensieve politieke samenwerking tussen alle Europese landen. (theguardian, 2014)
discussie Biogas heeft een duidelijke meerwaarde ten opzichte van andere hernieuwbare bronnen. Om niet in concurrentie te treden met de voedselvoorziening zal de capaciteit echter beperkt blijven. Er zijn andere opties dan biogas om voor de netstabilisatie te zorgen waardoor biogas geen noodzakelijk onderdeel van de hernieuwbare energiemix uitmaakt.
Biogas als afval oplossing. We kunnen naar de biogassector ook kijken vanuit een afvalverwerkingsoogpunt. Vlaanderen heeft een mestoverschot, er zijn heel wat voedseloverschotten, de industrie heeft heel wat organische reststromen. Deze moeten allen op een bepaalde manier verwerkt worden. Vergisting is hier een optie voor. Dit proces zet deze afvalstromen om in een meer nuttig product, namelijk biogas. Als we naar afval kijken moeten we meteen naar grondstoffen en recyclage kijken. Afval duurzaam beheren betekend ervoor zorgen dat dit niet als afval beschouwd wordt maar als nuttig product. Vlaanderen ondersteund de ontwikkeling van het circulaire economie concept als oplossing voor dit afval en grondstoffen probleem (planC, 2015). De circulaire economie is een economisch systeem dat bedoeld is om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waarde vernietiging te minimaliseren. Anders dan in het huidige lineaire systeem, waarin grondstoffen worden omgezet in producten die aan het einde van hun levensduur worden vernietigd. Er wordt naar gestreefd om zoveel mogelijk te hergebruiken zonder het eerst volledig op te delen in pure grondstoffen. Denk bijvoorbeeld aan het modulair maken van elektronica zodat je gemakkelijker een kapot onderdeel kan veranderen in plaats van een volledig nieuw apparaat te moeten aankopen. We kunnen dit concept ook toepassen op organische stromen. Waarbij we ernaar moeten streven zo veel mogelijk terug in deze kringloop te brengen. Heel wat van die organische afvalstromen, zoals voedingsafval worden vandaag de dag vergist maar kunnen efficiënter in deze kringloop worden opgenomen. Denken we bijvoorbeeld maar aan insectfarming. Insectfarming is het kweken van insecten op organische voedingsbodems. De insecten kunnen gebruikt worden voor de productie van vleesvervangers. Bekende voorbeelden zijn de wormen en insectenburgers. Onze vleesconsumptie heeft een grote impact op de leefomgeving. De efficiëntie voor de productie van dit vlees ligt erg laag, er is veel voedsel, water en energie nodig. Kijken we naar insecten is er heel wat minder van deze grondstoffen nodig om een gelijkaardige voedingswaarde te generen. (Dicke, 2015)
discussie Biogasinstallaties voorzien een valorisatie van het eindproduct en is beter dan bijvoorbeeld storten. Het valt echter niet in de kringloop van de circulaire economie te plaatsen en is eerder een end of pipe techniek waarbij aan energie recuperatie wordt gedaan. Het is duidelijk een “lek” uit de
kringloop. Dit is ook weergegeven in figuur 1.
Figuur 1: voorstelling van de circulaire economie
Er zijn echter afvalstromen, zoals rioolwater of bedrijfsafvalwater van bijvoorbeeld brouwerijen, die niet meer in deze kringloop kunnen gebruikt worden. In deze gevallen is omzetten tot biogas hier een goede oplossing voor. Vele bedrijven verwerken hun afvalwater doormiddel van intensieve beluchting, dit vraag zeer veel energie. Het omschakelen op de verwerking van dat afvalwater naar biogas kan dit proces energie positief maken (aquarama, 2015). Biogas is een laatste optie om afval te verwerken. Er moet eerst gezocht worden naar een toepassing om de organisch stroom op een nuttige manier terug in de kringloop te krijgen. Voor afvalstromen waarbij dit niet mogelijk is biedt het biogasproces een goede oplossing. Er zijn nog heel wat stromen die vandaag niet benut zijn voor de productie van biogas.
Algemene conclusie Ondanks vanuit technisch oogpunt heel wat voordelen te hebben, wordt de volledige toepassing van deze technologie beperkt door andere factoren zoals de concurrentie met de voedselvoorziening. Ook als afvaloplossing zijn er duidelijk beperkingen. Afvalstromen moeten nuttiger gebruikt worden wat ervoor zal zorgen dat er minder input is voor biogas installaties. Er zijn echter ook nog kansen vanuit dit oogpunt waarbij vooral naar afvalstromen moet gekeken worden die geen nuttige toepassing meer kunnen bieden en verwerkt moeten worden om verontreiniging van de omgeving te voorkomen. Als investering is de technologie na meerdere jaren ondersteuning niet rendabel gebleken met de huidige implementatie, er zijn andere technologieën die voor de maatschappij een hoger rendement en beter kansen bieden. Hieruit kunnen we concluderen dat de schaalgrote van de biogassector beperkt zal blijven. Het is belangrijk de mogelijke afvalstromen voor biogasproductie te identificeren. Voor deze lijst van afvalstromen biedt biogasproductie wel een goede oplossing als afvalverwerkende technologie. Maar dit betekent dat impact van deze technologie beperkt is tot de grootte van deze afvalstromen.
Referenties aquarama. (2015, 03). artikkel. Opgehaald van aquarama.be: http://www.aquarama.be/grafisch/artikel/pdf/850-AQ55NL%2046.pdf Dicke, M. (2015, februari 02). food. Opgehaald van oneworld.nl: http://www.oneworld.nl/food/vleesnoch-vis/die-insectenburger-onze-redding energielandschap. (2015, februari 16). faq. Opgehaald van energielandschap.be: http://www.energielandschap.be/faq#Vraag6 iea. (2014, november). pressreleases. Opgehaald van iea.org: http://www.iea.org/newsroomandevents/pressreleases/2014/november/signs-of-stressmust-not-be-ignored-iea-warns-in-its-newKnack. (2013, oktober 21). opnie. Opgehaald van Knack.be: http://www.knack.be/nieuws/planetearth/niet-hernieuwbare-maar-fossiele-energie-slokt-meeste-subsidies-op/article-opinion112684.html Landbouwleven, R. (2013, juni 26). artikels. Opgehaald van landbouwleven.be: http://www.landbouwleven.be/artikels/sector-van-de-biogasinstallaties-slaat-alarm planC. (2015, 03). wie. Opgehaald van plan-c.eu: http://www.plan-c.eu/wie/ theguardian. (2014, juni 19). energydebate. Opgehaald van theguardian.com: http://www.theguardian.com/big-energy-debate/european-supergrid-secure-energy-supply tuinbouw, v. i. (2014, november 17). nieuws. Opgehaald van vilt.be: http://www.vilt.be/vlaamsebiogassector-trappelt-ter-plaatse world-resource-institute. (2015, januarie). publications. Opgehaald van wri.org: http://www.wri.org/publication/avoiding-bioenergy-competition-food-crops-and-land
