Mw. Drs. van Dijk & Mw. Dr. Bronner VU medisch centrum & Emma kinderziekenhuis voorjaar 2010

Mw. Drs. van Dijk & Mw. Dr. Bronner VU medisch centrum & Emma kinderziekenhuis voorjaar 2010

Doel DEF Doel is niet:  jullie psycholoog te maken  iets nieuws te leren

Het doel is om stressreacties te herkennen en deze reacties gestructureerd (DEF) te helpen verminderen Op die manier kunnen ernstige en langdurige stressreacties bij kind en ouder worden voorkomen

Inhoud     

theorie stressvolle gebeurtenissen en PTSS resultaten ICK onderzoek in het EKZ (‟02-‟07) inhoud van de DEF toolkit het risicoprofiel Na ABC..DEF: wat is DEF?

Wat is een stressvolle gebeurtenis? ..een presentatie geven, verhuizen, examen doen,…

ingrijpende levensgebeurtenissen Holmes & Rahe, 1967

Stressvolle gebeurtenissen

Een stressvolle gebeurtenis Kenmerkend voor een stressvolle gebeurtenis:  ingrijpend  verlies van controle  machteloosheid  onvoorspelbaarheid --> activatie stresssysteem de fight-flight response, automatisch overlevingmechanisme

A (gebeurtenis) + B (betekenisgeving) = C (stressreactie)

Mogelijke stressreacties         

angst ongeloof verbijstering desoriëntatie woedeuitbarstingen schrikachtig verdoofd voelen slecht slapen niet kunnen concentreren

Normale reacties op een abnormale gebeurtenis

Stressreacties

PTSS

Posttraumatische stress stoornis (PTSS)  herbelevingen (dromen en flashbacks)  vermijdingsreacties (vermijden stimuli geassocieerd met de gebeurtenis)  emotionele verdoofdheid  verhoogde spanning (prikkelbaar, schrikachtig en slaapproblemen) (DSM-IV, APA, 2000)

PTSS in kinderen    

angsten afhankelijkheid schoolproblemen regressie

 Beperking in de ontwikkeling (bijvoorbeeld in sociaal en school functioneren) (DSM-IV, APA, 2000)

PTSS in de kindergeneeskunde Levensbedreigende ziekte of ongelukken:  auto-ongelukken  brandwonden  kanker  congenitale hartafwijkingen  diabetes PTSS in zowel ouder als kind “ Pediatric Medical Traumatic Stress” (Kazak et al., 2006)

Pediatric Medical Traumatic Stress

Intensive care voor kinderen

= zeer stressvolle gebeurtenis dreiging verlies kind, medische ingrepen, onzekerheid, medicatie, machteloosheid, apparatuur, beademing, ontslag naar verpleegafdeling

PTSS NA ICK?

Doel van de studie in het EKZ (‟02-‟07) Het bepalen van het voorkomen én het beloop van PTSS in kinderen (≥ 8 jaar) en ouders na een onverwachte opname op de ICK en het in kaart brengen van risicofactoren

Prospectieve cohort studie  3 maanden follow-up: nazorg afspraak Gestructureerde anamnese - kinder-intensivist Semigestructureerd interview met PTSS vragenlijsten - psycholoog

 9 maanden follow-up: PTSS vragenlijsten

PTSS vragenlijst  kind (≥ 8 jaar) en ouders  symptomen van PTSS

Klinisch Subklinisch Normaal

(zeer hoge score) (hoge score) (gemiddelde score)

Hoe vaak komt het voor? 3 maanden

15% 25% 60%

Klinisch

Subklinisch Normaal

Kind en ouder: géén verschil!

Wat is het beloop? 9 maanden

10% 20% 70%

Klinisch

Subklinisch Normaal

3 en 9 maanden: géén verschil!

Kortom Substantiële en aanhoudende psychische gevolgen na ICK bij zowel kinderen en ouders

PTSS: 1 op 10

Risicofactoren voor kinderen Medische determinanten (duur opname, risico op overlijden en diagnose)

Eigenschappen kind (geslacht en leeftijd)

Ouderlijke stress (PTSS reacties moeder en vader)

Risicofactoren voor ouders Medische determinanten (duur opname, risico op overlijden en diagnose)

Belaste voorgeschiedenis (eerdere stressvolle gebeurtenissen, of psychische hulp)

Mentale processen tijdens de opname (dissociatie en copingstijl)

De 6 belangrijkste conclusies 1.

Een derde van de kinderen en ouders heeft PTSS reacties, die nazorg behoeven

10%

20% 70%

De 6 belangrijkste conclusies 2.

PTSS na een intensive care opname is vergelijkbaar met andere levensbedreigende gebeurtenissen

19.0% Volendam 17.9% ICK kinderen

Ziekte kind ~ Bedreiging met wapen

De 6 belangrijkste conclusies 3.

PTSS reacties van de moeder en niet medische determinanten voorspellen PTSS van het kind

De 6 belangrijkste conclusies 4.

PTSS is „besmettelijk‟, er is een sterk verband tussen zowel ouders als tussen ouder en kind

De 6 belangrijkste conclusies 5.

Belaste voorgeschiedenis en mentale processen tijdens de opname voorspellen PTSS van de ouder

De 6 belangrijkste conclusies 6.

Veerkracht domineert over hevige stressreacties

Klinisch Subklinisch 70% Normaal

NU: de vertaalslag naar de praktijk! resultaten onderzoek => ontwikkeling DEF toolkit Doel: het verminderen van stress en voorkomen van ernstige en langdurige stressklachten mede mogelijk gemaakt door:

in samenwerking met:

Inhoud DEF toolkit:  4 brochures voor kinderen (≥ 8 jaar) en ouders  brochure zorgverleners  een website (1 juli in de lucht)

Brochures kind en ouder Kind (>8 jaar)

Ouder

In het ziekenhuis:  jouw manier  jouw tips

In het ziekenhuis:  theorie  10 tips

Na het ziekenhuis:  jouw verhaal  jouw plan

Na het ziekenhuis:  theorie  10 tips

Brochure zorgverlener Medisch traumatische stress bij kinderen en ouders:  het risicoprofiel  de DEF  theorie stressreacties  het verhaal van Jesse

Logistiek brochures In het ziekenhuis:  Alle gezinnen 2 brochures ~ let op kinderen> 8 jaar  Verpleegkundig dossier Na   

het ziekenhuis: 2-4 weken na ontslag met Latour lijst secretariaat

Professional: Nieuwe medewerker brochure

Implementatie en evaluatie DEF toolkit  mei en juni 2010 Scholing alle verpleegkundigen en artsen in het AMC en de VU Website in de lucht

 juni, juli en augustus 2010 Uitdelen alle gezinnen op ICK DEF - in het ziekenhuis Nasturen DEF - na het ziekenhuis via secretariaat  augustus en september 2010 Evaluatie effectiviteit en bruikbaarheid materiaal (telefonische interviews en vragenlijsten) => toekomst: landelijke implementatie?

Medisch traumatische stress Wat kunt u doen als professional? U kunt stress helpen verminderen en ernstige en langdurige stressklachten helpen voorkomen door:

 gebruik te maken van het risicoprofiel  na ABC…

te beoordelen

Het risicoprofiel  ICK = een stressvolle gebeurtenis ≠ PTSS  sommige kinderen en ouders hebben een hoger risico

10%

Risicoprofiel

Risicoprofiel Deel de gezinsleden in op hoog, middel of laag risico

hoog meerdere risicofactoren middel 1 of 2 risicofactoren laag geen risicofactoren

Casus Jasper Een jongen van 14 jaar wordt binnengebracht op de IC nadat hij op de fiets werd aangereden door een auto. Zijn milt is gescheurd en hij heeft een epidurale bloeding. Jasper wordt bij binnenkomst direct geopereerd.

Na een aantal dagen kan Jasper worden gedetubeerd en wordt de medicatie afgebouwd. Daarna is Jasper erg onrustig en vertelt dat hij dieren op het plafond ziet. Voorgeschiedenis: de jongen is bekend met ADHD.

De moeder van Jasper Moeder is alleenstaand en heeft nog twee andere zoons (9 en 13 jaar). Zij heeft geen contact meer met haar eigen ouders. Ze is bekend met depressieve episodes.

Casus Else Een meisje van 4 jaar wordt opgenomen na een status astmaticus. Zij is al meerdere malen opgenomen in het ziekenhuis met benauwdheidklachten, echter nog nooit op de IC. Else heeft een aantal knuffels van thuis in haar bed en is redelijk rustig. De moeder van Else Moeder probeert vader gerust te stellen. Ze is niet in paniek, bezorgd maar niet emotioneel. Ze is liefdevol naar Else, leest haar veel voor en helpt waar mogelijk met de verzorging. De vader van Else Vader maakt een verwarde indruk. Hij stelt telkens dezelfde vragen. Hij ijsbeert op de gang en slaapt slecht sinds Else is opgenomen. Het zusje van Else Het zusje van 8 jaar durft niet mee te komen naar het ziekenhuis en plast sinds de opname af en toe in bed

Casus Sven Een baby van 4 maanden wordt binnengebracht op de IC met het RS virus. Moeder vond Sven „s morgens grijs in bed. Hij was al enkele dagen verkouden en dronk minder. Sven werd vanuit het MCA overgeplaatst naar Amsterdam. Hij ligt rustig aan de beademing. De moeder van Sven Op de IC is moeder erg angstig, ze kijkt vooral naar alle monitoren en let weinig meer op Sven. Ze vindt het erg lastig om hem aan te raken en te helpen met de verzorging. Op werk heeft zij net een grote reorganisatie achter de rug. De vader van Sven Vader maakt een redelijk rustige indruk. Hij was er niet bij toen Sven geen adem meer haalde. Moeder belde hem vanaf de SEH op zijn werk. Vader heeft direct een aantal dingen geregeld. Zijn ouders zullen hun dochter (2 jaar) van de crèche halen.

Na ABC…DEF

Draagkracht

Emotionele steun

Familie

Casus Yasmine Yasmine is op de IC opgenomen met een status epilepticus en knapt redelijk goed op. Na een aantal dagen kan zij worden gedetubeerd en er is sprake van dat ze wordt overgeplaatst naar een perifeer ziekenhuis. Ze heeft abstinentieverschijnselen. Moeder van Yasmine Moeder heeft haar 6 jaar oude dochter slap met weggedraaide ogen op de bank gevonden en haar gereanimeerd. Moeder zit de hele tijd naast het bed, eet weinig, slaapt nauwelijks, en huilt bijna de hele tijd. Er komt geen bezoek op visite, ook niet hun andere kinderen. Vader van Yasmine Vader beheerst het Nederlands onvoldoende. Hij snapt niet goed wat je tegen hem zegt en hij lijkt niet goed te weten wat hij voor zijn dochter kan doen. Hij maakt een matte indruk en gaat zeer regelmatig naar beneden om te roken en te bellen. Hierdoor is hij minder bij zijn vrouw en dochter op de IC. Hij heeft veel telefonisch contact met zijn familie.

Bedankt!