muzeven - copyright kmkg 2014

lesfiches muzette / muzeven - copyright kmkg 2014

lesfiches 1. Jan mijne man 2. Ozewiezewoze 3. Witte zwanen zwarte zwanen 4. Twee emmertjes water halen 5. Goluboj Vagon 6. Fegaraki mu Labro 7. The river is flowing 8. Rode Bloem 9. Baobao 10. Tala3a Lbadru 3alayana 11. Dandinidan 12. Aroesake Maan 13. Nienie Ya Moemoe 14. In dit museum auteurs: ruby de bruyne, donia surowiec redactie: karen vanhercke vormgeving: kenneth mottar illustraties: karen vanhercke illustraties p.28 & p.30: judith vanistendael copyright: kmkg 2014

1


lesfiche 1

Jan mijne man (Lage Landen) Cd: Het Daghet Inden Oosten. Bagpipes of the Low Countries. Ethnic Series. Paradox. 1995.

Jan mijne man wou ruiter worden, kon hij geraken aan een zaa’l. ’k Breek er een ei, ’k geef hem de schaal Dan heeft Jan mijne man een zaa’l Jan mijne man wou ruiter worden, kon hij geraken aan een zaa’l. Jan mijne man wou ruiter worden, kon hij geraken aan een toom ’k Scheur er zijn hemd, ’k geef hem de zoom Dan heeft Jan mijne man een toom Jan mijne man wou ruiter worden, kon hij geraken aan een toom Jan mijne man wou ruiter worden, kon hij geraken aan een spoor ’k Breek er ne pot en ’k geef hem d’oor Dan heeft Jan mijne man een spoor Jan mijne man wou ruiter worden, kon hij geraken aan een spoor Jan mijne man wou ruiter worden, kon hij geraken aan een zweep ’k Scheur er zijne jas, ’k geef hem een reep Dan heeft Jan mijne man een zweep Jan mijne man wou ruiter worden, kon hij geraken aan een zweep

2


lesfiche 1

tekening

ritme

Laat de kinderen tekenen terwijl ze het lied Jan mijne man beluisteren. Laat hen bedenken hoe ze de strofen kunnen illustreren: staart, spoor, toom, Jan… Ze kunnen in groepjes werken, met de muziek op de achtergrond. Je kan ook kleurplaten of prenten afdrukken die bij de strofes passen en hen deze laten inkleuren.

Lees de tekst van Jan mijne man ritmisch voor en laat de kinderen je nazeggen terwijl je in de handen klapt. Het lied is geschreven in maat 4/4. Dat betekent dat je vier maal in je handen klapt per maat. Houd dit ritme aan terwijl je de tekst voorleest, zelfs als je even pauzeert om instructies te geven – “Doen jullie mee?”. Die opbouw is belangrijk om de aandacht te behouden. Het is een grote spanningsboog die je volhoudt tot het lied helemaal gelezen is. Opgelet: dit vergt grote concentratie. Geef de kinderen na afloop dan ook even de kans om te ontspannen, bijvoorbeeld met een bezemdans.

spel Bezemdans: maak ruimte in de klas voor dit spel of verhuis even naar de sportzaal. Jan mijne man heeft een stevig ritme. Geef de kinderen elk een bezem of borstel en laat hen vegen op de maat van de muziek. Veeg zelf ook mee en laat je bewegingen steeds vloeiender worden tot ze overgaan in een dans. Wie wil mag meezingen!

3


lesfiche 1

melodie

weetje

Ga samen met de kinderen in een kring zitten en gooi de tekeningen of prenten uit de vorige oefening door elkaar op de grond. Zoek zelf een tekening uit die bij de eerste strofe past en zet neuriënd het lied in. Wie spontaan gaat mee neuriën, wordt beloond met een tekening. Laat hen de plaat kiezen en vasthouden voor de tweede strofe. Probeer nog geen woorden te zingen, maar benoem wel telkens het woord dat centraal staat in de strofe: „mmmmm mmmm staart”, of „mmmmm mmmm spoor”. Betrek steeds meer kinderen bij het neuriën en het zoeken samen naar prenten. Als ieder kind een prent heeft, ga je de kring rond om ze nog eens een voor een te bekijken, benoem opnieuw de woorden: spoor, toom etc. Laat de kinderen de tekeningen hoog in de lucht steken, zodat iedereen ze goed kan zien. Zet het lied nu in met tekst en organiseer de kinderen tijdens het zingen zo dat de tekeningen in de juiste volgorde komen te staan.

Wist je dat paarden rechtop slapen? Ze slapen zelden ’s nachts. Ze doen doorheen de dag en nacht wel verschillende kleine dutjes. 90% van de tijd staan ze rechtop. Dat is omdat paarden prooidieren zijn. Ze zijn steeds op hun hoede voor roofdieren, klaar om snel weg te rennen. In het Jubelparkmuseum zien we het ruiterstandbeeld van koning Leopold II.

4


lesfiche 2

Ozewiezewoze (Nederland) Cd: Walla Kristalla. Liedjes van Overal. Saartje Van Camp en Spinvis. Excel. 2011.

5


lesfiche 2

verhaal Er hing iets in de lucht. Het was niet groot. Het was niet zwaar. Het was niet dik. Het was van alles wat en het zei: prrrrt. Wat was het? De koelkast, de broodrooster, de elektrische potloodslijper en andere apparaten… ze hadden de hele nacht aan een ruimtetuig gewerkt. De eerste die aan boord ging, was het slijpermannetje: prrrt. Daarna klom het toastmannetje in het schip: krtskrtskrts. Er volgden nog enkele apparaten en ten slotte maakte ook het koelkastmannetje zich klaar voor vertrek. In het holst van de nacht hoorde je nog de deur in het slot vallen en toen: zoemzoemzoem. Zonder dat iemand het merkte vertrokken ze naar de maan. Aan boord praatten de apparaten druk met elkaar: prrrrt. Zoemzoemzoem. Krts-krts-krts. Oink- toinke. Tuut! Laat de kinderen het verhaal afronden met een reeks betekenisloze woorden: kwkl-kwkl, ding-ding, psssst, zjuge-zjuge…

tekst Laat de kinderen om beurt plaats nemen in een denkbeeldig ruimteschip, elk van hen praat in een

andere machinetaal. Bouw de klank op tot die niet meer te houden is en tel dan af: drie, twee, één –naar de maan! Laat de klas terug rustig worden. Neem een denkbeeldige telefoon en bel naar de kinderen in het ruimteschip. Spreek met hen in jabbertalk. O? Ozewizewo? Zewizzewalla? Ozewizewoze wizzewalla cristalla! Probeer hen echt iets duidelijk te maken zoals - het is speeltijd, doe je jassen aan - maar dan in jabbertalk! Veel expressie en gebaren helpen hierbij!

melodie Na het spel kan je onmiddellijk overgaan tot het zingen. Zing het lied ter afwisseling ook eens met -a- (azewizewaze) of met -f- (ofewifewofe).

ritme Je kan dit lied perfect zonder Cd aanleren, gebruik de opname eerder als beloning of als een excuus om even de benen los te gooien! Dit lied is ideaal om op te dansen. De leerlingen zoeken per maat een vloeiende beweging en ervaren zo de abac-structuur.

6


lesfiche 2

spel

weetje

In de opname van Ozewizewoze door Saartje Van Camp hoor je glasklanken. Experimenteer zelf eens met enkele geïmproviseerde instrumenten. Als je tegen een glazen flesje slaat met een lepel of een houten hamertje, geeft dat een klank. Vul enkele flesjes met water en merk hoe de toonhoogte verandert. Je kan ook klanken maken door op de flesjes te blazen of over de rand te wrijven. Zo maak je een Ozewizewoze orkest: stem 9 wijnflessen volgens de 3 basnoten (do, la, sol). De overige leerlingen begeleiden ritmisch door op kleinere flesjes te slaan met houten hamertjes: 1, 2, 3…

In Nederland dacht men vroeger soms dat Ozewizewoze een creools lied was. Nederlandse kinderen zouden het geleerd hebben van Oost-Indische kindermeisjes. Maar eigenlijk dook het lied pas op in de 20ste eeuw - 400 jaar na het failliet van de Oost Indische Compagnie. Daarom is het wellicht geen creools maar gewoon klinkklare onzin. In het jubelparkmuseum bekijken we de collectie van glas & kristal.

7


lesfiche 3

Witte zwanen zwarte zwanen (Zuid Holland) Cd: Kapitein Winokio zag twee beren. Stem: Lady Angelina. 2005.

8


lesfiche 3

tekst

spel

Nog voor je het lied beluistert, lees je de tekst samen met de kinderen een paar keer helemaal door. Bijzonderheden in de tekst leg je niet meteen uit, maar je geeft er wel aandacht aan. Wakker de nieuwsgierigheid van de kinderen aan door zelf vragen te stellen: “Engeland is gesloten? Hoe kan dat?!” Probeer op verschillende manieren banden te smeden met de tekst: gekke stemmetjes, gezichtsuitdrukkingen, handgebaren…

Zwanenbrug: vaak beginnen de kinderen tijdens dit spel spontaan te zingen, als dat niet het geval is kan je zelf de aanzet geven. Twee kinderen haken de vingers in elkaar en maken een zwanenbrug. De anderen kinderen gaan in een rijtje onder de brug door als zwanen op een sloot. Wie aan het einde van het lied vastraakt onder de brug moet uit het spel. Leg twee soorten instrumentjes klaar - bijvoorbeeld belletjes en rammelaars - en benoem de ene soort als ‘zilver’ en de andere als ‘goud’. De kinderen die uit het spel vallen, mogen kiezen met welk instrumentje ze naar de hemel gaan. Laat deze engelen muziek maken, terwijl de zwanen doorgaan met zwemmen. Het spel is uit als er maar één zwaan overblijft.

ritme Lees de tekst daarna ritmisch voor. Klap de maat in je handen: 4/4 zijn vier tellen per maat. Houd dit ritme aan terwijl de kinderen je nazeggen. Zelfs als je even pauzeert om instructies te geven – “Doen jullie mee?”– blijf je in je handen klappen. Die continuïteit is belangrijk om de aandacht te behouden. Het is een grote spanningsboog die je volhoudt tot het lied helemaal gelezen is. Opgelet, dit vergt grote concentratie. Geef de kinderen na afloop dan ook even de kans om te ontspannen. Bijvoorbeeld met een spelletje Zwanenbrug.

9


lesfiche 3

melodie

weetje

Luister nu samen met de opname van het lied op de Cd van Kapitein Winokio. Lady Angelina zingt het een beetje anders dan we gewend zijn. Laat de kinderen gericht luisteren door hen een vraag te stellen: • Wat is anders? • Wat hoor je allemaal (instrumenten, stemmen, geluiden, …)? • Is het een vrolijk of een droevig lied?

Wist je dat Engeland in dit liedje eigenlijk engelenland moet zijn? De zwanen met hun donzige veren moeten het beeld opwekken van engelen: witte en zwarte engelen die je naar de hemel begeleiden. Het is dus eigenlijk een lied over doodgaan. Maar de kinderen in de 17de eeuw maakten er een spelletje van. In het Jubelparkmuseum bekijken we een sleutel van wel één meter lang.

10


lesfiche 4

Twee emmertjes water halen (Nederland) Cd: Jan Van Brusselband. Los. 2010

11


lesfiche 4

tekst Twee emmertjes water halen. Twee emmertjes pompen. Meisjes op de klompen. Jongens op de houten benen. Rij maar door mijn poortje heen. Van je ras, ras, ras. Rijdt de koning door de plas. Van je voort, voort, voort. Rijdt de koning door de poort. Van je erk, erk, erk. Rijdt de koning door de kerk. Van je één, twee, drie!

ritme Omdat dit lied een stevig ritme heeft, gebruiken we het als staplied om van de ene zaal naar de andere te stappen of om een frisse neus te halen in de binnentuin naast de kloostergang. Iemand zin om de benen uit te slaan rond die oude waterput?

spel Dit liedje is wellicht al meer dan 200 jaar oud. Het werd voor het eerst neergeschreven in 1850, maar men zong het al in de middeleeuwen. Het beeld dat je erbij kan denken is dat van een dorpsput, waar de vrouwen verzamelden om samen te wassen. Terwijl er water uit de put werd gehesen, ontstonden overal rondom grote plassen, waarin de kinderen heerlijk konden spelen: “van je ras ras ras rijdt de koning door de plas”. Om de tijd te verdrijven speelden ze allerlei spelletje en zongen ze liedjes. ‘Jongens op de houten benen’ zijn jongens op stelten! Bij dit liedje hoorde waarschijnlijk al van het begin al een reidans (sic). Je schrijft reidans met ‘ei’, niet met ‘ij’, omdat het woord oorspronkelijk van het Griekse toneel komt. De rei was het koor dat op het einde uitleg gaf bij de plot. De koorleden dansten daarbij eenvoudige rondedansen. Bij een reidans, sta je dus niet, zoals je zou kunnen denken, in een rij, maar in een kring. Veel volksdansen gaan uit van een dubbele kring, waarin telkens twee paartjes tegenover elkaar staan. Om beurten dansen de paartjes helemaal rond de kring tot ze op het einde onder een poortje van omhooggestoken handen dansen: „rij maar door mijn poortje heen”. In het Jubelparkmuseum bekijken we een waterput met prachtig smeedwerk.

12


lesfiche 5

Goluboj Vagon (Rusland) Cd: Walla Kristalla. Liedjes van Overal. Saartje Van Camp en Spinvis. Excel. 2011.

13


lesfiche 5

tekst Goluboj vagon is een lied met heel wat tekst. Wil je dat de kinderen het vanbuiten zingen, herhaal hem dan zo vaak je kan. Tip: zorg voor genoeg afwisseling bij de herhaling. Neem de tekst een eerste keer door met de kinderen. Vervolgens kan je hen misschien even laten filosoferen over de inhoud. Het lied gaat over tijd en over reizen. Als iemand Russisch spreekt in de klas, kan die voor de vertaling zorgen. Dit is een moment om fier voor de klas te staan, met iets wat niet iedereen kan. Lees de tekst een tweede keer voor, met ritme nu, en laat de kinderen enkele woorden mee scanderen. In een derde fase geef je enkel nog het begin van de zin en vullen de kinderen aan. Laat jouw aandeel hierin steeds kleiner worden en dat van de kinderen groter! Vraag aan een ijverige leerling om de hele tekst op het bord te schrijven. Iemand anders kan er eventueel een mooie tekening bij maken.

Laat de kinderen nu om de beurt de tekst van het bord lezen, maar spreek op voorhand af welke woorden je mag wegvegen. Dit woord moeten de kinderen vanbuiten kennen. Veeg steeds meer woorden weg, tot het bord leeg is en de leerlingen het hele lied vanbuiten kennen. Individuele herhaling Je kan enkele kinderen het lied laten inspreken in een microfoon met opnametoestel. Zo kunnen ze zichzelf beluisteren en corrigeren. Laat hen zelfstandig in kleine groepjes aan deze opnames werken.

ritme Laat de kinderen een kort ritme bedenken als nabootsing van een trein. Herhaal dit ritme tot het goed door iedereen gekend is. Verdeel de klas in twee groepen en laat de helft doorgaan met het ritme, terwijl de andere helft de tekst van Goluboj vagon scandeert. Zoiets noemt men een ostinaat of een begeleidingsmotief.

14


lesfiche 5

melodie Beluister de opname van Goluboj vagon door Saartje Van Camp

teksttreintje Zet de kinderen in een lange trein achter elkaar en laat de eerste naar achter lopen telkens als er een muzikale zin eindigt. Tip: “Langzaam zwemmen uren en minuten weg” is een muzikale zin. “Neen die komen echt niet meer terug”…

tekstpuzzel

Geef alle kinderen een briefje met een zinsnede uit het lied, Vb. ‘steeds sneller door’, ‘eeuwig duren kan’. Ze zoeken een plaatsje in de klas en zingen hun stukje met het lied. Het wordt een muzikale puzzel. Als dit goed gaat, kunnen de kinderen hun zinnen ruilen.

spel

je mond, je lichaam of met instrumenten. Groepeer de klanken in drie kolommen op het bord: geluiden van machines / geluiden van mensen / verrassende geluiden. Groepjes van 3 à 4 kinderen maken een kort klankverhaal met deze geluiden. Laat hen uit elke kolom een geluid kiezen (9 per groepje). Het verhaal speelt zich af in het station. De kinderen kunnen het live opvoeren of werken met opnames die je later met de hele groep beluistert.

weetje Dit liedje komt uit een Russische tekenfilm: “Gena de Krokodil”. https://www.youtube.com/ watch?v=chg_TwUjzG4 In het museum bekijken we oude horloges en filosoferen we over de tijd.

Klankverhaal - het treinstation In de opname van Saartje van Camp en Spinvis komen veel klanken voor, zoals een treinfluitje, spoorgeluiden etc. Maak een lijst met minstens 20 geluiden die bij een station horen. Probeer deze geluiden te maken met

15


lesfiche 6

Fegaraki mu labro (Griekenland) Cd: Walla Kristalla. Liedjes van Overal. Saartje Van Camp en Spinvis. Excel. 2011.

16


lesfiche 6

tekst

ritme

De oorspronkelijke betekenis van Fegaraki is best spannend. Lang geleden, in de Ottomaanse tijd was het verboden om Grieks te spreken. Waar, voor wie? De Griekse kinderen volgden in het geheim les, steeds op andere plaatsen, en soms midden in de nacht. Dit liedje gaat over een kind dat in het donker naar school gaat en zichzelf moed inzingt. De geheimzinnige sfeer in de bewerking van Saartje Van Camp, roept hier een mooi beeld van op, maar de tekst is niet letterlijk vertaald. Leg daarom enkele Griekse woorden uit: Grammata: school Theou: God

Beluister de opname van Fegaraki door Saartje Van Camp en let op hoe zij de accenten niet op het begin van de woorden legt, maar in het midden. Leg hier bij het lezen ook zelf de nadruk.

Daarna kan je kiezen of je het lied in het Grieks of in het Nederlands zingt. Schrijf de Griekse of Nederlandse tekst volledig op het bord en lees hem met de klas ritmisch voor. Als het goed gaat, mag om de beurt iemand aan het bord komen en een woord uit de tekst wegvegen. Zo leer je steeds meer nieuwe woorden vanbuiten. Hapert het ergens, dan schrijf je het woord terug op het bord. Veeg steeds meer woorden weg tot de tekst helemaal gekend is.

Fega RA ki. Fege MU na. Na pi GE no etc. Als je de maat in je handen meeklapt, zal je merken dat dit voor een vreemd ritme zorgt. Dat komt omdat het liedje niet op de eerste tel begint, maar er net voor. Zoiets noemt men een opmaat. Probeer bij wijze van experiment een keer om niet de maat mee te klappen, maar enkel de lettergrepen: RA, MU, GE… Dan voel je nog sterker de cadans van dit stapliedje!

17


lesfiche 6

melodie

spel

Je hebt misschien gemerkt dat de Griekse intro een beetje verschilt van het lied dat er in het Nederlandse op volgt? Maak de kinderen attent op deze verschillende melodielijnen. Ook in de Nederlandse tekst kan je twee muzikale zinnen (melodieën) herkennen. Er zijn telkens twee zinnen die op elkaar lijken:

Kringgesprek. Het jongetje uit dit lied moet alleen in het donker naar school en hij zingt zichzelf moed in. Wie is er soms bang in het donker? Wie zingt of fluit wel eens een liedje op de keldertrap? Welk liedje is dat dan? Is er ook iemand die zingt als hij of zij blij is? Welk liedje is dat? Verschilt het blije liedje van het bange liedje?

melodie 1: Lieve maan ik zie je staan, met je licht raak jij me aan Nu je schijnt ben ik niet bang, droom ik dat ik alles kan. melodie 2: ‘k vlieg, ik dans, ik zweef, ik zing, ‘k vecht met spoken en ik win. Als oefening kan je deze melodieën herhalen met opzettelijke foutjes, zodat de kinderen je gaan verbeteren: bv.: ik was, ik strijk, ik plooi, ik wring of: ik vlieg, ik fiets, ik skate, ik spring…

Zoekspel. Janneke Maan is naar beneden gevallen en moet terug. Maar hij is grijs geworden van schrik. Wie helpt de man zijn heldere kleuren terug te vinden? Let op, er lopen ook donderwolken rond die je de weg proberen te versperren! Verzamel met je klasgenoten alles wat wit of zilver is of glanst. Verloop: De juf of meester tekent met stoepkrijt een grote maan op de speelplaats. De manestralen zitten verstopt achter de vuilbak, in de struiken en in de takken van de bomen: snippers papier, snoepverpakkingen, bleke kiezels… Als je een heel propere school hebt, strooi je zelf wat papiertjes in het rond anders werkt dit spel heel goed als opruimactie. Geef het startsein en laat de kinderen de maneschijn zoeken - wees niet te kieskeurig:

18


lesfiche 6

alles wat ook maar een spikkeltje wit of zilver bevat is goed. Laat de kinderen hun vondsten op de maan leggen. Maar opgepast, er lopen tikkers rond (donderwolkjes) die de snippers kunnen afnemen. Dit kan alleen tijdens het lopen. Op de maan zit je veilig en mag je niet getikt worden.

weetje Omdat de maan even snel rond haar as draait, als de aarde rond de maan, zien we vanop de aarde nooit de achterkant van de maan. In het museum bekijken we een Griekse icoon met warme kleuren: bruin, rood en goud.

19


lesfiche 7

The river is flowing (Cherokee)

THE Cd:RIVER IS FLOWING Eno, Danuwa Analihi Adonvdo. Tsisa. 2010. Native Indian folk song / Chanson des indiens d'Amérique

& 44

&

&

Am

œ

G

G

∑

∑

œ œ œ œ œ œ

flow - ing and

œ

&œ

back

grow

ing, the

œ. to

Am

œ ˙

the sea.

the child

.. œ

œ

The

œ œ œ

riv - er

œ œ œ œ œ œ œ . car - ry me,

Œ

œ

G

Mo - ther

G

Ó

Am

Am

G

Am

riv

œ

is flow - ing

Am

œ œ œ œ œ I

will

al - ways be,

∑

-

G

œ œ œ

er

œ

is flow - ing,

Am

œ

back

œ

œ. œ œ

to

the sea.

Œ

œ œ œ œ œ

mo - ther

2 4 Œ

car - ry me

œ

The

..

20


lesfiche 7

melodie

tekst

De melodie van dit lied is erg meeslepend. In de opname van Eno, horen we eerst de fluit, gespeeld door een Indiaanse muzikant en instrumentenbouwer: Danuwa Analihi Adonvdo. Dan volgt de stem, die een beetje rauw klinkt.

Lees de tekst eerst ritmisch voor in het Engels. Voor je de kinderen deze zelf laat meezeggen, doe je er goed aan om eerst woord voor woord te vertalen: The river: de rivier. Is flowing: stroomt. Flowing and growing: stroomt en groeit. Back to the sea: terug naar de zee. Mother carry me: moeder, draag mij. Child I will always be: ik zal altijd een kind zijn. Mother carry me back to the sea: moeder draag mij, terug naar de zee. Als er problemen zijn met de uitspraak van langere woorden kan je die best opsplitsen in twee of drieklanken die je van achter naar voor aanleert: bv. flowing: „ing” „ow” „owing” „flow” „flowing”.

Sommige kinderen zingen graag en uit volle borst en andere durven hun stem nauwelijks te laten horen. In het museum spelen we een spel dat hierbij kan bemiddelen. De gids plakt zijn mond dicht en begint dan druk gebarend en mompelend iets uit te leggen. Hij gebaart naar een prachtige cederhouten fluit die stil in de vitrine ligt. Wat er precies aan de hand is met dit instrument mogen de kinderen zelf invullen maar ook zij doen dat mompelend: “mmmm?” “mmwhm!” “mjmjmmm!”. De bedoeling is niet om een raadsel op te lossen in verband met het museumstuk - maar om die kinderen die hun stem weinig gebruiken warm te maken voor het idee van klankexpressie.

ritme Als de kinderen het lied goed kennen, kan je het hen eventueel als canon laten zingen. Verdeel de klas in twee groepen en laat de tweede groep pas inzetten als de eerste groep is aangekomen bij „mother carry me…”

21


lesfiche 7

spel Wie kan goed fluiten? Kan je helemaal omhoog en omlaag? Wie kan het liedje „The river is flowing” fluiten? Wie niet kan fluiten, kan het leren! Adem diep in en laat de lucht traag langs je lippen ontsnappen. Experimenteer met de stand van je lippen.

weetje De Cherokee vertellen een verhaal over een jongen die een specht op een tak zag roffelen tot er gaatjes in kwamen. De wind blies door de gaatjes en er kwam prachtige muziek uit. De jongen smeekt de specht om hem de tak te geven. Maar hij kreeg er geen muziek uit. Pas na zeven dagen vasten op een berg werd het geheim hem in een visioen duidelijk. Wat hij nodig had was adem!

22


lesfiche 8

Rode Bloem (Korea) Cd: Kapitein Winokio is van de wereld. Kinderliedjes uit alle windstreken. Haiku. 021.

23


lesfiche 8

tekst

melodie

Beluister de opname van Rode Bloem door Winok Ceresia en zing het nadien voor de klas maar verander telkens de kleur van de bloem. Laat de kinderen je corrigeren: rood!

Ga even zitten en vraag de kinderen de eerste zin van het lied uit hun hoofd te zeggen. Ze hebben de tekst nu al enkele malen gehoord en kennen hem waarschijnlijk wel. Leer de eerste zin aan in groep met een eenvoudige voor- en nazang. Let hierbij zelf al op de versieringen en zachte trillingen in de melodie waaraan het lied zijn oosters karakter ontleent.

ritme Beluister opnieuw de Cd en laat de kinderen op de maat van de muziek achter elkaar rondstappen in een cirkel. Begeleid hen ritmisch op een tamboerijn of tel hardop: één twee drie. Als de kinderen dit ritme goed in de benen hebben, moedig je hen aan om te slepen met een voet alsof die niet helemaal mee wil. Dit heeft iets van dansen, zeker als je die lange stap in plaats van slepend juist sierlijk maakt. Het wordt echt een dans als de kinderen tijdens “E-he-ja” met drie lange sierlijke passen rond zichzelf draaien. Na het refrein laat je hen weer rondstappen in de cirkel. Wacht het moment af waarop hun bewegingen vloeiend worden en ze spontaan E-he-ja gaan meezingen.

Pols of er nog flarden van de 2de en 3de zin in het geheugen van de kinderen zitten. Je kan hen aanmoedigen door het eerste woord van elke nieuwe zin voor te zeggen. Als beloning voor het harde werk, kan je de ritmedans van hierboven nog eens doen terwijl de dappersten meezingen - begeleid door de Cd.

24


lesfiche 8

spel De Geluidenbloem: Op het bord teken je een bloem met 5 lange blaadjes waarin je klanken schrijft: stengel : OE blaadje 1: aa, met op de rand ffff blaadje 2: uu, met op de rand shshsh blaadje 3: èè, met op de rand ggg blaadje 4: ie, met op de rand sss blaadje 5: eu, met op de rand een bijtje

Urushi is de naam van het sap van de lakboom. Het verse sap is doorschijnend, kleverig en erg giftig. Om de rode kleur te krijgen moet je er eerst nog fijngemalen cinnaber bijdoen. Dat is een rode steen die veel kwik bevat en ook giftig is. Het beroep van lakschilder was dus niet ongevaarlijk. In het museum bekijken we een piepklein vaasje met een rode bloem en ook een prachtig roodgelakt bed.

De kinderen gaan dit nu verklanken! Wijs met een stok onderaan de stengel - en de kinderen zingen een lage OE klank. Wanneer de stok aan een blad komt, verandert de klank AA, UU, EE - aan de rand wordt het - FFF SHSHSH… Pas als de stok het bord loslaat wordt het stil. Laat de kinderen ook eens zelf dirigeren en andere klanken invullen.

weetje

25


lesfiche 9

Baobao (China) Cd: Doudou: Le Monde Des Berceuses à Capella (stem: Can HU). CI Records. 2003.

26


lesfiche 9

vertaling

melodie

Mijn geliefde schat De maan is daar Ga nu slapen Papa is in de bergen Hij vecht Als de bergbloemen bloeien Komt hij terug De maan zingt een wiegelied Ga nu slapen

Omdat de oosterse tonaliteit erg moeilijk is voor niet-geoefende oren, willen we dit lied vooral beluisteren en er de sfeer van opsnuiven. Het is een slaaplied en daarom past het perfect bij een rustig moment. In het museum nemen we een korte pauze tussen twee onderdelen in de rondleiding. De kinderen krijgen een slaapmaskertje op en mogen 5 minuutjes wegdromen.

weetje In het traditionele Chinese notenschrift gebruikt men meestal slechts vijf tonen in de toonladder en geen acht, zoals bij ons. In het museum worden we wakker bij een ivoren neksteun met een slapend jongetje.

27


lesfiche 10

Tala3a Lbadru 3alayana (Arabisch ) ‫انﻴﯿلع ﺭردبلﺍا علﻁط‬ Cd: Walla Kristalla. Liedjes van Overal. Saartje Van Camp en Spinvis. Excel. 2011.

28


lesfiche 10

tekst Tala.a lbadru-.alayna, Min thaniy yat il Wadaa. Wadjaba shshukru .alayna Mada.aa lilla hidaa. Ay yoe ha Imab .oe thoe fiena Dji tabiI ‘amriI moetaa. Dji ta sharraf tal Madiena Marhaben ya alhayradaa.

vertaling

uitspraak

De volle maan schijnt op ons vanuit de vallei van al-Wada. Het is onze plicht om dankbaarheid te tonen waar God aanroepen wordt. Oh jij, je werd naar ons gestuurd en kwam met het woord dat gehoorzaamd moest worden. Je hebt deze stad nobelheid gebracht. Welkom, jij die het best oproept tot Gods weg.

Voor iemand die geen Arabisch spreekt, lijkt het misschien een hele opdracht om dit lied te zingen. Toch hoeft dat niet al te moeilijk te zijn. De tips hieronder zetten je snel op weg.

lbadru: maan ashukru: dank Alah: God Ay you ha: Oh jij Medina: stad marhaben: welkom

Laat het lied een eerste keer horen en projecteer een afbeelding van het Arabische schrift. Is er een leerling die deze tekst kan voorlezen en misschien zelfs vertalen? Geef nu de getranscribeerde tekst aan de leerlingen: nog steeds Arabisch, maar in letters die we kunnen lezen. Behalve eentje! Welke vreemde letter staat nog steeds in deze tekst?

29


lesfiche 10

Wie weet hoe we deze Ʒ moeten uitspreken? Ʒ is een keelklank, een aangeblazen „r” of „h”. Een belangrijk woord in het lied is: Ʒalayina De eerste letter ken je al, nu de rest… Voor wie dit moeilijk is, kan je het even opsplitsen in korte, makkelijk uit te spreken onderdelen die je aanleert van achter naar voor. zeg me na: na i-na la la-yina Ʒa Ʒa-la-yina Lees eenmaal de tekst zin per zin voor en na. Laat de leerlingen je helpen. Het is inspirerend om de kennisoverdracht eens in de andere richting mee te maken! Markeer eventueel telkens het eerste woord van elke regel en laat de kinderen die het moeilijk hebben, enkel die woorden meezeggen. Zodra ze die goed onder de knie hebben, mogen ze er andere bijnemen. Markeer enkele woorden in een andere kleur.

ritme Ga in een kring zitten en klap op je knieën het ritme van de melodie mee: lang kort lang kort etc. Hieronder een weergave voor de leerkracht - de leerlingen doen het zuiver op gehoor. – – — xxxxx – – – – – – — xxxxx – — – – — xxxxx – –– – – –– –– –– – — Verdeel de klas in 3 groepen (rood / blauw / groen) en laat ze om beurt het ritme meeklappen. Het einde klappen ze samen.

melodie De leerlingen hebben de tekst ondertussen gehoord en gelezen. Laat hen nu meezingen met de Cd. Let op: Ʒa-la-yina zijn vier dalende trappen, Wa-daaƷ zijn er slechts twee. Probeer tot slot het lied a capella te zingen, waarbij eventueel een deel van de klas enkel de gemarkeerde tekst zingt.

30


lesfiche 10

spel Laat de kinderen hun eigen naam in het Arabisch schrijven. NietArabische namen kan je letter voor letter vertalen met behulp van een alfabet: http://nl.wikipedia.org/wiki/ Arabisch_alfabet. Kunnen de kinderen hun eigen Arabische naam onthouden en herkennen? Misschien kunnen de naambordjes even op de banken blijven staan?

weetje TalaƷa lbadru Ʒalayna is een heel oud liedje dat oorspronkelijk gezongen werd zonder begeleiding van instrumenten. Zoiets noemt men in de Mohammedaanse traditie een ‘naschid’. De overlevering zegt dat de kinderen van Medina deze naschid zongen voor de profeet toen hij in 622 in de stad toekwam. 622 was een belangrijk jaar voor de moslims en staat aan het begin van hun jaartelling.

In het museum bekijken we een helm van Ibn Qalawun.

31


lesfiche 11

Dandinidan (Turkije ) Cd: Walla Kristalla. Liedjes van Overal. Saartje Van Camp en Spinvis. Excel. 2011. Zang: Mualla Bildik-Kaya

Dandini dandini dastana Danalar girmiş bostana Kov bostanici danayi, Aman da yemesin lahanayi. Huu huu huu Dandini dandini danadan Bir ay doğmuş anadan Kaçinmamiş yaradan, Mevla korusun nazardan. Huu huu huu

32


lesfiche 11

tekst Omdat de meeste kinderen deze woorden niet begrijpen is het goed om eerst de tekst in zijn geheel te vertalen en dan woord voor woord. Zelfs na vertaling is de betekenis van het lied niet onmiddellijk duidelijk. Net zoals bij oude Nederlandse kinderliedjes moet naar de betekenis worden gezocht. Eenvoudige vragen als: “wie heeft die kalveren (dana) losgelaten in de tuin (bostana)?” en “Lusten die kalveren graag kool?” kunnen de sleutel vormen tot het antwoord. In dit slaapliedje waarschuwt de Turkse moeder immers haar dochtertje (kool - lahana) voor ongewenst bezoek van een jongen (kalf – dana) en vraagt ze aan de vader (de tuinman – bostanci) om de jongen weg te jagen. Daarna prijst de moeder (ana) haar kind en vergelijkt haar met de maan (ay). Ze vraagt God om het te beschermen (korusun) tegen het kwade oog (nazardan). Nog enkele sleutelwoorden: girmiş = zwerft kov = jaag weg doğmuş= geboren Luister samen met de kinderen naar de opname van Dandinidan door Saartje Van Camp en laat ze tekeningen maken bij de Turkse woorden die ze geleerd hebben: lahana (kool) dana (kalf ), bostanci (tuinman)…

33


lesfiche 11

ritme Klap nu de maat in je handen: 2/4 zijn twee tellen per maat. Houd dit ritme aan terwijl je de tekst voorleest, en zelfs als je even pauzeert om instructies te geven – “Doen jullie mee?” Die continuïteit is belangrijk om de aandacht te behouden. Het is een grote spanningsboog die je volhoudt tot het lied helemaal gelezen is. Opgelet, dit is enorm vermoeiend en vergt veel concentratie. Geef de kinderen na afloop dan ook even de kans om te ontspannen, bijvoorbeeld door zich lang uit te rekken alsof ze net uit hun bed komen! Lekker geslapen?

melodie Voor kinderen en leerkrachten die geen Turks spreken, biedt de tekst weinig houvast. Het gaat erom de klanken te onthouden. Werk bij het instuderen liever niet met de partituur, en probeer om de kinderen uit het hoofd te laten meezingen. Je kan hun tekeningen gebruiken als geheugensteun – schrijf er met grote letters de woorden bij: dana, bostanci, lahana… Zing dan telkens kleine stukjes voor en ga pas verder als elk onderdeel gekend is. Als je een nieuw stukje erbij neemt, herneem je ook telkens de voorgaande zinsdelen.

den onderdelen, die je aanleert van achter naar voor. dandini: is een betekenisloos woord, zoals tralala. Zeg me na: ni dini dan dandini dandini-dandini Voor sommigen helpt het om de woorden geschreven te zien, je kan een leerling vragen om de tekst op het bord te schrijven.

spel Tikkertje kool – opgerold in een bolletje zoals de maan (ay) of zoals een kool (lahana), mag je niet getikt worden. Pas op voor het kalf !

weetje Hoe zeg je “bedankt” in het Turks? Teşekkürler! In het museum zien we een Turks bord.

Langere woorden zijn soms moeilijker te onthouden. Je kan ze opsplitsen in kleinere makkelijk te onthou-

34


lesfiche 12

Aroesake Maan (Iran) Cd: Walla Kristalla. Liedjes van Overal. Saartje Van Camp en Spinvis. Excel. 2011

35


lesfiche 12

vertaling Mijn mooie pop is rood gekleed ze slaapt in haar prachtige, blauwe beddengoed. Mijn poppetje, open nu je oogjes. Ga straks pas lekker zacht slapen, straks wanneer het donker wordt.

tekst Maak kaartjes waarop fragmenten van de tekst geschreven staan. Gooi ze door elkaar. Zing het lied of beluister de opname met Saartje Van Camp en laat twee leerlingen de kaarten zo snel mogelijk in de juiste volgorde leggen. Hoe meer kaarten hoe moeilijker. Als het lied afgelopen is, mogen twee andere kinderen het proberen. De kaarten die goed liggen, laat je liggen voor de volgende om verder op te bouwen. Spontaan meezingen of neuriën wordt aangemoedigd!

ritme Verdeel de klas in twee groepen. De ene helft gaat de tekst rappen, de andere helft speelt body percussion (lichaamsdrum) met een eenvoudig ritme (zie schema hieronder). — XX — XX — XX — XX — XX — XX — XX — XX — XX — XX — XX — XX —

Body percussion: klap afwisselend in je handen, op je bovenbeen, je opgespannen buik, je kaak, de zijkant van je voet,… maar let op dat je het ritme goed aanhoudt en niet versnelt.

melodie De eerste en de derde regel van dit lied hebben dezelfde melodie. De kinderen zullen deze dus sneller oppikken. Tussenin vallen twee regels die ook heel erg op elkaar lijken, maar de toonhoogte verschilt - de tweede zin klinkt een toon lager. Zing ze na elkaar en zie of de kinderen het verschil kunnen horen en benoemen… Als je wil kan je ook de opname van Aroesake door Saartje Van Camp beluisteren en bespreken. 1. Aroesake maan chesjmeto baz kon 2. waghti ke sjab sjod, oen waght lala kon

spel Een kind zit geblinddoekt in een kring, zogezegd te slapen. Vlak voor hem ligt een ritselpopje (kleuterspeelgoed dat ritselt) of een blauw dekentje (uitgeknipt uit een plastiek zakje dat ritselt). De leerkracht wijst iemand aan die probeert het popje of het dekentje af te nemen. Heel stil, want als het slapende kind het merkt, zal die hem proberen te pak-

36


lesfiche 12

ken. De regels zijn dat je niet mag opstaan, niet mag slaan en niet mag spreken. Als het de dief lukt om het popje of dekentje weg te nemen, is het zijn beurt om een dutje te gaan doen, geblinddoekt in het midden van de kring. Zo niet, duidt de leerkracht een ander kind aan om het nog eens te proberen.

weetje De Perzische kat met haar dikke vacht, grote ogen en kort snuitje is afkomstig uit Perzië, het huidige Iran. Ook de sprookjes van 1001 nacht spelen zich hier af. In het museum bekijken we een tegeltableau met een jongetje in een boom.

37


lesfiche 13

Nienie Ya Moemoe (Marokko) Cd: Walla Kristalla. Liedjes van Overal. Saartje Van Camp en Spinvis. Excel. 2011.

38


lesfiche 13

vertaling slaap kindje, tot dat het eten klaar is, en als ons eten niet klaar is, zal het eten van de buren klaar zijn. Slaap liefje, oh kleintje, schoonheid, mama’s liefste!

tekst In sommige muziek kan je een verhaal horen. Soms wil de componist je aan het dromen zetten over iets bijzonder en soms kun je zelf een verhaal bij muziek verzinnen. Beluister de opname van Nienie ya moemoe door Saartje van Camp in de klas. Ontspan je op kussens of op een tapijt. Ook als je niet weet waar het lied over gaat, mag je even wegdromen. Wie wil mag na afloop een droom vertellen. Een dagdroom of een slaapdroom, een leuke droom of een enge droom… Gebruik een lucifer om de spreektijd af te bakenen. Is de lucifer opgebrand, dan is je verhaal uit. Nienie ya moemoe is inderdaad een slaapliedje. Wie kent de taal waarin dit liedje is gezongen? (Marokkaans). Slaapliedjes zijn vaak eenvoudig en herhalend. Dat helpt om de slaap te doen komen. Dus ook voor wie geen Marokkaans spreekt, zal het niet moeilijk zijn om het te leren.

Er zijn veel versies van dit liedje in het Marokkaans, maar de versie van Saartje Van Camp is speciaal omdat je er nog een andere taal in herkent. Ze heeft een tweede liedje verweven in het eerste. Herken je de woorden? Kan je twee liedjes zomaar door elkaar zingen? Hoe komt het dat het hier wel lukt? Antwoord: de twee melodieën lijken heel erg op elkaar.

ritme Omdat het ritme niet zo moeilijk is, kan je wat meer aandacht geven aan de uitspraak - er zijn misschien kinderen in de klas die hierbij kunnen helpen. De uitspraak van de letter “Ʒ” is een keelklank “r”. „Ʒashaana” betekent eten en lekker eten is heel belangrijk in de Marokkaanse cultuur. Je weet nu al hoe de eerste letter klinkt, nu nog de rest. Moeilijke of lange woorden kan je opsplitsen in kortere makkelijk te onthouden onderdelen en aanleren van achter naar voor: Zeg me na: na shaana Ʒash Ʒashaana

39


lesfiche 13

melodie De melodie van de eerste en de laatste regels is dezelfde als “Nieuwjaarke zoete”. Laat de kinderen de woorden zelf vervangen. Middenin het liedje krijg je een onverwachte wending in de melodie: oefen deze door hem verschillende keren voor en na te zingen. Eerst op ya ya ya en daarna op tekst: Ya ya ya Ya Ya! Ya hbieb, mama! Dit betekent: mama’s liefste.

ritme te ademen. Als de ademhaling samenvalt, wordt dat hoorbaar. Je kan dit nog versterken door samen uit te ademen op de klank ‘aa’.

weetje Bij dolfijnen slapen beide hersenhelften apart. Dit is nodig omdat ze om de paar minuten boven water moeten komen om adem te halen. Als dolfijnen slapen is er ook maar één oog gesloten. In het museum bekijken we een beschilderde poort uit Marokko.

Als de klas sterk genoeg is, kan je het lied tweestemmig uitvoeren. De helft van de klas zingt: „Nienie ya moemoe”, de andere helft zingt: „Slaap kindje slaap”.

spel Kop zoekt Buik (ontspanningsspel). Alle kinderen gaan op hun rug op de grond liggen. Daarbij legt ieder kind zijn hoofd op de buik van een ander; uiteindelijk liggen ze allemaal aaneengesloten als dominostenen. Laat ze even wennen en desnoods wat giechelen. Wijs hen er op dat als iemand lacht, het hoofd van de ander op en neer wiegt. Merk op dat als je rustig ligt, je de ademhaling van de ander kunt voelen. Probeer nu allemaal op hetzelfde rustige

40


lesfiche 14

In dit museum (Nederland) Cd: Super Guppie zingt. Liedjes van Edward van de Vendel en Edwin Schimscheimer. Querido. Amsterdam. 2005.

41


lesfiche 14

tekst Deze strofes kunnen een goede aanleiding zijn voor een klasgesprek: ben je al in een museum geweest? Is het waar dat de voetstappen er stil liggen? Wat zou er in jouw eigen museum staan? Eventueel kan je bepaalde zinnen uit de tekst kort verklaren. • Straks zal ik ook nog verkleuren. • Straks hou ik op met gebeuren.

ritme We beluisteren het lied gezongen door Esther Hart, op de Cd van „Super Guppie zingt”, bij voorkeur in een grote ruimte. De kinderen verspreiden zich in de zaal en vatten post als standbeeld. De leerkracht bekijkt alle beelden, en stapt met lange passen rond om het trage ritme van het lied te benadrukken. Als „museumbezoeker” drukt de leerkracht heel expressief de gevoelens uit die in het refrein aan bod komen: blij, verveeld, onzeker… Op het einde van het lied, wordt de leerkracht zelf een beeld en worden andere museumbezoekers aangeduid. Vanaf nu worden na elke strofe de rollen omgewisseld. Bezoekers worden standbeelden en

standbeelden worden bezoekers. Op het einde van het lied blijft iedereen als versteend staan. Laat de kinderen zo staan - versteend- en laat hen het refrein nazeggen. Spreek ritmisch en klap eventueel in je handen in de maat van de muziek. De maat is 3/4. Bij het klappen valt er om de drie tellen een accent. Bij het refrein valt die op „Ik” en op „rennen”, op „raak”, „mag niet” en „nu”… enz. Dit vergt grote concentratie van beide kanten, dus houd het kort en ontspan nadien!

melodie De melodie ligt makkelijk in het oor. Het is dan ook leuk om in te gaan op de muzikaliteit van het lied. Er wordt met heel veel gevoel gezongen: ik wil rennen (vrolijk), dat mag niet (treurig), en nu moet ik hier blijven (verbijsterd) etc. Zing bij wijze van experiment het hele refrein vrolijk of juist sip - dit geeft grappige resultaten! De kinderen ervaren zo hoe je gevoelens kan uitdrukken met je stem.

42


lesfiche 14

spel De museumdirecteur heeft een probleem. De beelden lachen hem uit. Telkens als hij met een bedenkelijk gezicht voor ze gaat staan doen ze hem na. Als hij van houding verandert, doen ze het opnieuw. Maar wat als er een poetsvrouw langskomt met een emmer water? „Hier, pak aan!” zegt ze tegen het beeld en gooit de emmer water over hem uit. Wat doet het standbeeld? In dit spel ervaren de kinderen het verschil tussen „nabootsen” en „reageren”. Als iemand je een emmer water toewerpt, duik je weg, dat is een spontane reactie. Als iemand naar je wuift, wuif je terug. Is dat een reactie of een imitatie?

Laat de kinderen afwisselend reageren en imiteren. Zowel de reactie als de imitatie mogen telkens even bevriezen, zodat er interessante nieuwe beelden uit ontstaan. Spelregels: we raken elkaar niet aan en we roepen niet.

weetje Iedereen is welkom in het Jubelparkmuseum en elke 1ste woendsdag van de maand in de namiddag vanaf 13.00 is de toegang gratis !

43

muzeven - copyright kmkg 2014

Recommend Documents