STeM Zwijgershoek in Sint-Niklaas
Museum breit vervolg
Een stevige rode draad, dat was een vernieuwd stadsmuseum in Sint-Niklaas, met nog een echt draaiend breiatelier, aan zichzelf verplicht. En kijk, kinderen kunnen na een bezoek aan het SteM Zwijgershoek een zelfgebreide - rode - muts mee naar huis nemen.
donderdag van de maand wordt er een lied, verhaal of
PRATEN EN BREIEN
Een nieuw (Ste)delijk (M)useum in Sint-Niklaas was
dialoog gebracht rond een bepaald object in het muse
al dertig jaar lang gespreksstof en sinds vijf jaar ook
um. Dat gebeurt dan in een geïmproviseerd café ergens
een plan. Het was zeker niet gemakkelijk om erg uit
in het museum. Elke artiest brengt weer een andere
eenlopende deelcollecties zoals overblijfsels van de
aanhang mee die het museum voor het eerst bezoekt.
twaalfde-eeuwse cisterciënzersabdij Boudelo, een van
En de jaarlijkse 'Dag van den brei' is een trefdag zowel
de grootste kapperscollecties van het land, en brei
voor de triplocksters, linksters, breisters en breimeca
machines - een klein MIAT - met elkaar te verzoenen.
niciens van weleer, als voor jonge modeontwerpers die
Conservator Ward Bohé van de pas met een kwaliteits
hier kleine reeksen laten breien. Op die dag draaien
label bekroonde Sint-Niklase stadsmusea (naast het
bijna alle breimachines, zodat we elk jaar vrezen voor
nieuwe SteM Zwijgershoek zijn dat het Mercatormu
een elektriciteitspanne."
seum, de Salons voor Schone Kunsten, en het Inter nationaal Exlibrismuseum) over het concept van drie
STEMMEN
in elkaar overlopende verhaallijnen: "Sinds eind 2008
"Interactief, maar geen pretpark. Vrij traditioneel,
vertelt het SteM Zwijgershoek met 'Mens en materie/
maar tijdloos," zegt Bohé voor we de wandeling in het
machine/lichaam' de geschiedenis van Sint-Niklaas en
museum aanvatten. Er zijn educatieve sokkels met ver
het Waasland." Daarmee is de kous niet af, Bohé buigt
kleedkleren, zoals boerenkieltjes en klompen, andere
zich over vellen en vellen beleidsplan voor de komende
met replica's van Romeinse spullen. Verder een twaalf
jaren: "Er moet leven in de brouwerij zijn. We voorzien
tal audio- en videomomenten. Bohé gelooft niet in een
theatermonologen, 12 verschillende rondleidingen en
audiogids en toch, of juist daarom, word je op wan
27 museumlessen voor scholen. De maximumfactuur
del door de verbouwde fabriekshal van het voormalige
komt ons eigenlijk goed uit. Wij zijn goedkoper dan
textielbedrijf Peeters, Van Haute & Duyver her en der
Gent en Antwerpen, maar toch spiegelen we ons graag
gelokt door stemmen - vandaar ook SteM. Van de lezer
aan grotere steden: hun Nacht van de Musea kunnen
van de journaals uit de jaren 1870-1880 bijvoorbeeld.
wij ook. We hernemen ook de fiftiesavond - onze col
Over de brand in het stadhuis in 1874 en de inhuldi
lectie staat bol van de jaren vijftig ('t SteM, dat is
zo
ging van zijn neogotische opvolger in 1878, of over de
jaren vijftig, staat in het gastenboek). Op elke vierde
nood aan arbeidershuisjes voor de wevers. Ook het ge• • •
24
Grote rondbreimachine, Supreme (VS, 1949)
STeM Zwijgershoek in Sint-Niklaas
Breiate/ier: 625 m2 techniek, mode en menselijke getuigenissen uit de breinijverheid
murmel van de geneesheiligen in een rij koptelefoons
de grootste markt van België is in het SteM prominent
wekt de nieuwsgierigheid. De Heilige Apollonia ver
aanwezig met een weegschaal waarbij je al doende iets
telt zelf hoe haar tanden werden uitgeslagen om haar
leert over de koopkrachtgeschiedenis, met een war
aan haar geloof te doen verzaken. De lispelende vrouw
meluchtballon - de allereerste in de geschiedenis steeg
wordt sindsdien aangeroepen bij tandpijn.
hier op, met luchtfoto's, het programma van de kermis.
Je kunt natuurlijk ook een beroep doen op een stem
Machines, dat is ook het universele verhaal van de ar
die je een rondleiding geeft. "Er is een chronologische
beiders en het patronaat. Toegespitst op Sint-Niklaas
opstelling, maar je mag je gerust laten leiden door je
is dat het wel en wee van de breigoednijverheid. We
gevoel," zegt museumadviseur Greet Polfliet. Onze
zien plannen van beluiken, foto's van 1 mei-stoeten,
ogen dwalen over pijlspitsen in been of gewei, urnen,
en de verzorgingssets van de industriebaronnen met
en grapen (3-potige kookpotten) van de Koninklijke
o.a. een soutien moustache. En pastoor De Meerier
Oudheidkundige Kring van het Land Van Waas, en
zorgde voor een complex van huisjes waar oudere kop
van de Archeologische Dienst Waasland. We stappen
pels samen konden blijven wonen, een alternatief voor
in een mistlandschap waar een zonderlinge figuur een
het mannen- en vrouwenhuis. De gipsen apostelbeel
zogenaamde Drakensteinurne (ca. 1500-1100 v. Chr.)
den in de nissen van deze 'apostelhuisjes' staan in het
bij zich draagt. "De materiële vondsten werden tot
museum.
Drinkbeker in versierd steengoed (1569-1595) met voorstelling van de 'Hoer van Babylon'
leven gebracht door de meer dan manshoge schilde rijen van Marijke Meersman, die bij enkele objecten een context bedacht," zegt Polfliet. "De kiemen van
SCHEERBEKKENS EN DE ' ' DOODELIJKE PERMANENTE
het volgende verhaal, over de industrialisatie, liggen
Een opstapje naar het verhaal over de relatie van de
bij de landbouw, en in het Waasland hebben we het
mens met zijn eigen lichaam, is de fiets uit 1867 met
dan over vlas en zijn afgeleide producten zoals lijnzaad
de met ijzer belegde houten wielen, toen nog een echte
COLLECTlE ARCHEOLOGISCHE
en -olie en linnen." Oude foto's getuigen van een nog
'bone-shaker'. Polfliet over onze gezondheidszorg: "In
niet zo ver verleden: de vlasrootput langs de Meester
Vlaanderen werd pas aan het eind van de achttiende
straat in Nieuwkerken, spinsters en de kantwerkschool
eeuw iets aan de openbare gezondheid gedaan. Ervoor
uit Sinaai. Het vlas werd verhandeld op de markt. En
was het gewone volk aangewezen op barbiers. Dokters • • •
26
DIENST WAASLAND
Parfumflesje uit biscuit uit de eerste helft van de lOste eeuw Wassen bustes met pre sentatie van nieuwe kapsels (19 10)
waren toen ook niet met de praktische kant bezig, zij
waar dergelijke praktijken nog voorkomen," zegt Polf
kwamen enkel om de diagnose te stellen. De barbier
liet: "Het mag 's zomers dertig graden zijn, toch gaan
chirurgijn schoor baarden en knipte haren, maar trok
de kinderen met een gebreide muts op hun hoofd naar
ook tanden, zette bloedzuigers, spalkte ledematen.
buiten."
Daarom is het niet altijd te achterhalen of een bepaalde
Omdat het SteM niet volgepropt is, vermoeit het be
schotel nu diende om het bloed van een aderlating of
zoek niet. Het overige materiaal kan je gaan bekijken
scheerschuim mee op te vangen." Welk museum kan
in een openbaar gemaakt depot. Het geeft de sensatie
uitpakken met een collectie scheerbekkens in alle ma
van schatten op zolder. Retro-kapperssalons uit een
ten, want ze werden zelfs op maat gemaakt? De negen
vakschool, mammoetbeenderen van de oudheidkundi
tiende-eeuwse 'baardschotels' dragen spreuken als 'Les
ge kring, antieke borstbeelden, schilderijen met Wase
bonnes femmes sant toutes au cimetière'. Nog meer
thema's, en een verzameling snorrenkoppen. Pardon?
frivools: kleine parfumflesjes in de vorm van erotische
"Ja, dat zijn kopjes met een soort uitsparing voor men
figuurtjes, allerlei tuigen voor het haar: krulstok van
sen met een snor." Een reclame voor een niet-elektrisch
hout, een hekel van ijzer om het haar te ontwarren,
haarapparaat uit de jaren twintig vermeldt het onge
pruikenbollen, en wat we nu macaber vinden: negen
luk van een negentienjarige vrouw die geëlektrocuteerd
tiende-eeuwse 'haarsouvenirs'. Er zijn zelfs mini-in
werd door een 'doodelijke permanente'.
Roodgebakken tegels, witgestempeld met afbeeld ing van druivenpikkende duiven, bodemvondst uit de abdij van Boude/a, Klein-Sinaai (/4de-15de eeuw) Permanenttoestel als deel van de 'avenue électrique' (eerste helft lOste eeuw)
stallaties compleet met kerkhof en treurwilg in 'haar'
Wanneer we van het SteM Zwijgershoek naar het
van een overleden dierbare.
station terugwandelen, trekken de art-nouveau- en
Onder de zaagtanddaken met naar het schijnt ideaal
art-decawoningen de aandacht. Een museumbezoek
noorderlicht, werd de ruwe vloer behouden. Hier wordt
verscherpt wel degelijk de blik. Sint-Niklaas heeft dui
met olie gemorst en dat ruik je. De vlakbrei-, rondbrei
delijk fortuin gemaakt met de textielindustrie. Op de
en kousenbreimachines doen het nog. Leerlingen van
'Dag van den brei' op 21 maart 2010 wordt trouwens
zondag van
de lagere school kunnen hier 'op breiklas'. "De kinde
de 'Textielwandeling extra muros' gelanceerd, die langs
Gesloten: maandag
ren breien in het breiatelier zelf hun muts. Dat is altijd
deze getuigen leidt. Ook het grote aantal kapperszaken
een groot succes, maar het is ook een manier om iets
valt ons nu op, maar dat kan perceptie zijn.
over kinderarbeid te zeggen, en over de derde wereld
An Devroe
•
STeM Open: van dinsdag t.e.m. zaterdag van
14 tot 17 uur, 11 tot 17 uur
{
Zwijgershoek 14 9100 Sint-Niklaas Tel. 03 760 37 50 www.sint-niklaas.be
