R Jaar
2012
Afdeling
n.v.t.
Nummer
n.v.t
Publicatiedatum
27 februari 2012
Onderwerp
Initiatiefvoorstel van de raadsleden Van der Ree (VVD) en Paternotte (D66) getiteld ‘Actieplan Aangiftebereidheid’ Aan de Gemeenteraad
Inleiding Amsterdammers ervaren vaker dan bewoners van andere grote steden sociale onveiligheid en zijn vaker slachtoffer van criminaliteit. Waar het slachtofferschap landelijk 1
op 25% ligt, is dat in de politieregio Amsterdam-Amstelland 38%. Ook voelen inwoners van deze regio zich vaker (38% van de bevolking van 15 jaar en ouder) onveilig dan landelijk gemiddeld (26%). Het is ook kwalijk dat landelijk bij slechts 25% van de delicten aangifte wordt gedaan. Voor geweldsdelicten is dit slechts 10%. Geen van de politieregio’s wijkt erg van dit gemiddelde af.
2
Deze lage aangiftebereidheid heeft tot gevolg dat
criminaliteitscijfers op zijn minst incompleet zijn en mogelijk zelfs een vertekend beeld geven van de criminaliteitsproblematiek in Amsterdam, doordat een substantieel deel van de criminaliteit buiten het gezichtsveld van politie en betrokken instanties blijft. Een lage aangiftebereidheid bemoeilijkt een effectieve bestrijding van criminaliteit omdat in beleidsbepaling en prioritering door gemeente, politie en betrokken partners een substantieel deel van de criminaliteit niet inzichtelijk kan worden gemaakt. In deze notitie doen VVD Amsterdam en D66 Amsterdam daarom voorstellen om de aangiftebereidheid onder Amsterdammers te verhogen. Verkenning Aangiftebereidheid “Misdaad vormt een ingrijpende schending van mensenrechten van het slachtoffer, en het slachtoffer mag op basis daarvan aanspraak maken op een ‘effective remedy’.”
3
4
Er bestaat veel wetenschappelijk onderzoek over aangiftebereidheid in Nederland. Veelal wordt dit onderzoek vanuit de werking van het strafrechtelijk systeem aangevat. Wat gebeurt er met aangifte en wat wordt er vervolgens door het strafrechtelijk systeem (Openbaar Ministerie, OM) mee gedaan. Onderbelicht blijft dat de grootste groep
1
Integrale Veiligheidsmonitor 2010, blz. 54.
2
Integrale Veiligheidsmonitor 2010, blz. 76
3
M.S. Groenhuijsen, ‘Toegang tot het strafrecht – een slachtofferperspectief’, (Tilburg 2010) blz 2.
4
H. Goudriaan, ‘Overzicht publicaties over aangiftebereidheid’, (Leiden 2004).
1
R slachtoffers van een misdaad dit stadium niet bereikt. De allergrootste groep bereikt zelfs het stadium van het doen van aangifte bij de politie niet eens.
5
Politiekorpsen over de hele wereld werken daarom aan het eenvoudiger maken van het doen van aangifte. Maatwerk en toegankelijkheid zijn hierbij de speerpunten. Er is sprake van een voortdurende verbreding van mogelijkheden op het gebied van digitale aangifte en het richten op specifieke groepen slachtoffers. In steden als Hong Kong, New York en Berlijn wordt sinds de jaren negentig ook meer en meer ingezet op ‘community involvement’. De nadruk wordt gelegd op het maatschappelijk belang van het vergroten van 6 7 8
aangiftebereidheid. Binnen
de
aangifte-intake
van
politiekorpsen
wordt
steeds
meer
ingezet
op
doelgroepenbeleid. Zo zijn bijvoorbeeld ‘hate-crime units’ steeds vaker een standaard onderdeel van een politiekorps. “It’s important to let us know about hate crime to give us a chance to investigate and prevent anyone else being attacked or insulted, yet many incidents go unreported out of fear or embarrassment”.
9
Verder zijn er in vele landen protocollen opgesteld voor adequate opsporingsactiviteiten en het verbeteren van advies aan slachtoffers om de positie binnen het strafrechtelijk systeem beter te kunnen benutten. Het vergroten van vervolgmogelijkheden heeft een positief effect op de aangiftebereidheid. Aangiftebereidheid in Amsterdam In Amsterdam wordt tegenwoordig via systemen als Amber-alert, Burgernet, Buurtlink en
5
Groenhuijsen, ‘Toegang tot het strafrecht (Tilburg 2010) blz 3.
6
B.K.P. Leung ‘Perspectives on Hong Kong Society’, (Oxford University Press: Hong Kong 1995).
7
Robert C. Davis en Nicole J. Henderson, Willingness to Report Crimes: The Role of Ethnic Group Membership
and Community Efficacy, ´ Crime & Delinquency’vol 49 (October 2003). 8
http://www.uni-konstanz.de/rtf/ki/Second_Periodical_Report_on_Crime_and_en.pdf
9
http://www.essex.police.uk/be_safe/hate_crime/reporting_hate_crime.aspx
10
http://www.politie-amsterdam-amstelland.nl/get.cfm?id=586
11
http://www.veiligheidsmonitor.nl
12
Beantwoording schriftelijke vragen dhr. Ivens (4 juli 2010 inzake de capaciteit bij de Amsterdamse Politie
13
https://aangifte.politie.nl/e-aangifte/internetaction.do?_flowId=internet-flow&pleegPlaats=AMSTERDAM
14
Telegraaf, 8 februari 2012; Aangifte voor invalide crime. T. de Vries.
15
http://www.politie-rotterdam-rijnmond.nl/over-ons/innovatie/3d-aangifte.aspx
16
Beantwoording schriftelijke vragen dhr. Ivens
17
Beantwoording schriftelijke vragen inzake een geweldsincident bij de homo-ontmoetingsplaats Oeverlanden.
18
Integrale Veiligheidsmonitor 2010, blz. 80
19
Integrale Veiligheidsmonitor 2010, blz. 73
Publicatiedatum: 9 november 2011. Nummer 869
2
R de inzet van sociale media het publiek en de buurt betrokken bij de aanpak en bestrijding van criminaliteit. In Amsterdam werkt de politie Amsterdam-Amstelland ook met verscheidene netwerken die zich richten op specifieke groepen. Eén van die netwerken is "Roze in Blauw". Dit netwerk behartigt de belangen van homo's, lesbiennes, biseksuelen en transgenders binnen en buiten de politie.
10
Amsterdam kent twee meetinstrumenten voor aangiftebereidheid. Een eigen instrument op basis van gegevens van de dienst Onderzoek en Statistiek (O&S) en de landelijke integrale veiligheidsmonitor, gebaseerd op cijfers van het Centraal Bureau Statistiek (CBS).
11
De
berekenmethodes van beide metingen verschillen, maar sinds het begin van de 21
ste
eeuw
schommelt de aangiftebereidheid in de hoofdstad tussen de 24% en 28%. Actie 1: Aangifte moet lonen Een aanzienlijk deel van de meldingen en aangiften biedt in de praktijk geen aanknopingspunten voor nader onderzoek, omdat er geen sporen of getuigen zijn. In totaal werd in 2009 bij 65% van alle aangiften om deze redenen geen onderzoek gestart. In het geval van diefstal van een fiets, diefstal uit een auto en zakkenrollerij bedroeg de uitval 12
maar liefst 94%. Bij ernstigere delicten zoals mishandeling valt na een aangifte 27% uit.
Het is begrijpelijk dat het oplossen van ernstigere delicten prioriteit heeft ten opzichte van de minder zware delicten, maar een percentage van 94% uitval bij fietsendiefstal, zakkenrollerij en diefstal vanuit een auto is toch echt bedroevend laag. Aangifte doen moet lonen. VVD en D66 pleiten daarom voor een minimumnorm. In een bepaald percentage van de gevallen waarin een aanknopingspunt is, moet een onderzoek gestart worden. Actie 2: Aangifte gemakkelijker maken. Een belangrijk middel om aangifte gemakkelijker te maken is digitaal aangifte doen. Op dit moment is het mogelijk om digitaal aangifte te doen van een aantal delicten, mits er geen sprake is van: diefstal uit of inbraak in een woning; diefstal van voer- en vaartuigen met een kenteken
of
registratie
(m.u.v.
fietsen
en
brom-/snorfietsen);
diefstal
van
identificatiebewijzen. Ook mag er geen geweld zijn gebruikt en als er een signalement van de dader is of deze bekend is bij het slachtoffer (met uitzondering van winkeldiefstal) kan er ook niet via internet aangifte worden gedaan.
13
VVD en D66 bepleiten dat er wordt bekeken
op welke terreinen de digitale aangifte uitgebreid kan worden. Nu is het zo dat in genoemde gevallen geen digitale aangifte gedaan kan worden omdat daadwerkelijk contact met een politieagent nodig is. Voor deze gevallen bestaan echter ook mogelijkheden om via internet met een beeldverbinding, bijvoorbeeld via Skype, aangifte te doen. Naast de uitbreiding van het soort delicten waar digitaal aangifte van kan worden gedaan, pleiten we ook voor het gemakkelijker digitaal aangifte doen. Voor relatief simpele aangifte
3
R (bijvoorbeeld een gestolen fiets) zou aangifte te doen moeten zijn via een ‘aangifte-app’ voor de smartphone. Ook de al genoemde beeld-aangifte dient onderzocht te worden. Aangifte doen is vaak lastig omdat het tijd en moeite kost. Hierboven staat in het kader van het gemakkelijk maken al de digitale aangifte genoemd. Een andere mogelijkheid is het aangifte doen op eigen locatie. Als op dit moment een slachtoffer van een woninginbraak de politie belt met de melding dat hij/zij aangifte wil doen, kan de politie ook bij diegene ter plaatse komen om de aangifte op te nemen en in een moeite door bijvoorbeeld sporenonderzoek
te
verrichten.
Over
deze
mogelijkheid
wordt
onvoldoende
gecommuniceerd, zodat niet iedereen hiervan op de hoogte is. Betere communicatie is nodig, zodat weer een drempel om aangifte te doen wegvalt. Ook moet worden onderzocht of deze aangifte op locatie breder kan worden toegepast. Uit een artikel in de Telegraaf van 14
8 februari
bleek dat voor veel ouderen of invaliden de reis naar het politiebureau een
reden is om geen aangifte te doen. Voor hen zou de aangifte thuis vaker moeten worden toegepast. Ook voor andere categorieën delicten is het niet noodzakelijk naar het politiebureau te komen. In Rotterdam is bijvoorbeeld een proef met zogenaamde 3D-aangifte.
15
Op een
locatie, bijvoorbeeld naast een snelweg, kan via een driedimensionale beeldverbinding aangifte gedaan worden bij een centraal punt. Op deze manier kan op meerdere locaties aangifte worden gedaan. VVD en D66 vinden overigens dat de eerder genoemde digitale aangifte via een beeldverbinding dezelfde status zou moeten krijgen als deze 3D-aangifte. Op die manier wordt het nog gemakkelijker om aangifte te doen. Actie 3: Uitbreiden capaciteit opnemen aangifte. Uit beantwoording van schriftelijke vragen omtrent de capaciteit van de politie blijkt dat er in ieder geval tot 2012 een tekort is bij het korps Amsterdam-Amstelland. In totaal gaat het om een tekort van 135 formatieplaatsen.
16
De VVD en D66 willen desondanks dat de
capaciteit voor het opnemen van aangiften wordt uitgebreid. Wij pleiten voor een uitbreiding van capaciteit die niet ten koste gaat van het ‘blauw op straat’.
Onder meer door
politieagenten in opleiding, politievrijwilligers en gedeeltelijk arbeidsongeschikte agenten in te zetten valt dit te bewerkstelligen. Hiertoe is het noodzakelijk deze mensen op te leiden tot Buitengewoon Opsporings Ambtenaar, of BOA. Hiertoe zouden dus meer voluntairs aangetrokken dienen te worden. Bovendien dienen deze mensen na de opleiding zo snel mogelijk beëdigd te worden. In de praktijk blijkt dat veel mensen die de opleiding tot BOA hebben doorlopen niet beëdigd zijn. Actie 4: Uitbreiden mogelijkheden anoniem aangifte doen Voor diverse misdrijven geld dat mensen geen aangifte doen omdat door die aangifte hun naam bekend kan worden. Een voorbeeld kan zijn iemand die conflicten heeft met zijn
4
R agressieve buurman. De angst dat er niks met de aangifte gebeurt en dat de buurman verhaal komt halen is groot en reëel. Een andere categorie zijn slachtoffers van geweld met seksuele geaardheid als grond. Vaak zijn zij slachtoffer op een zogenaamde homoontmoetingsplaats. VVD heeft in augustus 2011 vragen gesteld over dit onderwerp.
17
In
haar beantwoording geeft het College aan dat men niet weet hoe groot het probleem precies is, maar dat er sprake is van een lage aangiftebereid en dat hierdoor de politie de volle omvang van homodiscriminatie niet kent. Het College erkent dat anoniem aangifte doen zou helpen, maar meldt dat dit op dit moment niet mogelijk is. In Amsterdam zou, meer dan elders in Nederland, de aangiftebereidheid toenemen indien anoniem aangifte mogelijk zou zijn.
18
VVD en D66 willen dus de mogelijkheden voor het doen van anonieme
aangifte verruimen. Dit is, evenals de eerder genoemde digitale aangifte, wetgeving die in Den Haag bepaald wordt, dus ook hier dient in overleg te worden getreden met de regering. Bovendien heeft elke burger nu al het recht op domiciliekeuze. Dit houdt in dat in de aangifte zijn/haar adres niet opgeschreven wordt. Het slachtoffer kiest dan domicilie op bijvoorbeeld het politiebureau. De politie zou er standaard op moeten wijzen dat dit mogelijk is. Nu gebeurt dit te weinig omdat het voor de politie lastiger is. Actie 5: Betrokkenheid Amsterdammers Uit de Integrale Veiligheidsmonitor blijkt dat de belangrijkste reden voor het niet melden 19
van delicten is dat ‘het toch niet helpt’.
Dit terwijl een belangrijke reden voor het doen
van aangifte zou moeten zijn dat de politie een compleet beeld krijgt van de criminaliteit. Het doen van een melding of aangifte is niet alleen belangrijk voor het concrete geval; ook voor de statistieken en het beleid van de Politie/de Gemeente is het van belang een zo compleet mogelijk beeld te hebben van de criminaliteit. Wellicht helpt de aangifte in het concrete geval niet, het kan de algemene veiligheid wél verhogen. Dit aspect van aangifte doen zou beter belicht moeten worden. Inzet is gewenst om betrokkenheid van Amsterdammers te vergroten. Bij projecten als Burgernet, Buurtnet en de Amber/SMS-alert blijkt steeds weer dat de betrokkenheid groot is.
Dergelijke
projecten
kunnen
worden
geïntensiveerd/uitgebreid.
Ook
zou
de
Gemeente/Politie duidelijker en meer moeten communiceren over het maatschappelijk belang van het doen van aangifte. Niet alleen omdat dan je fiets terugkomt, maar ook zodat verkomen kan worden dat ook de fiets van je buurman gestolen wordt. Communicatie over de gezette stappen kan bijdragen aan het wegnemen van het “het helpt
toch
niet
gevoel”
mentaliteitsverandering
van
van
inwoners
Amsterdammers
van nodig
de om
stad. de
Uiteindelijk
is
aangiftebereidheid
een in
Amsterdam te verhogen. Het politiekorps Amsterdam-Amstelland is in Nederland pionier op het gebied van het vergroten van aangiftebereidheid. Voorbeelden hiervan zijn de uitbreiding van het digitaal
5
R aangifte doen en de standaard huisbezoeken bij woninginbraken. De aangiftebereidheid is dan ook de laatste jaren zichtbaar verbeterd; waar Amsterdam eerst achterliep op het landelijke gemiddelde, is dat nu niet meer het geval. Dit is zeker positief te noemen. Volgens VVD en D66 is er echter nog steeds verbetering mogelijk. Actie 6: Voor toeristen en bezoekers moet het mogelijk worden in het Engels aangifte te doen Amsterdam wil een gastvrije stad zijn. Daarbij hoort het treffen van voorzieningen voor bewoners, maar ook voor bezoekers en zij die tijdelijk in Amsterdam verblijven (o.a. expats/ exchange students). In totaal zijn er 30.540 Amsterdammers die Engels als eerste taal hebben en verblijven dagelijks circa 27.400 toeristen in Amsterdam. Op dit moment kunnen zij niet volledig aangifte doen in het Engels. Weliswaar spreken agenten op de bureaus Engels, en is er speciale hulpverlening voor toeristen (ATAS), daadwerkelijk aangifte doen in het Engels is niet mogelijk. Het document waar het slachtoffer zijn/haar handtekening onder zet blijft Nederlands. Het D66 initiatiefvoorstel “@Home in Amsterdam- English as our second language” heeft er toe geleid dat Engels nu een officiële taal in Amsterdam is. VVD en D66 willen dat aangifte doen in het Engels mogelijk wordt gemaakt. Op zijn minst zou de aangifte vertaald moeten worden. Ook zou het formulier voor de digitale aangifte vertaald moeten worden in het Engels.
De Gemeenteraad van Amsterdam, Gezien het initiatiefvoorstel van de raadsleden Van der Ree en Paternotte, Besluit:
1. De ambitie uit te spreken de aangiftebereidheid te willen verhogen; 2. De burgemeester op te roepen er zorg voor te dragen dat de genoemde actiepunten worden uitgevoerd. De leden van de Gemeenteraad,
D.A. Van der Ree J. Paternotte
6
R Lijst met actiepunten Actie 1: Aangifte moet lonen Actie 2: Aangifte makkelijker maken Actie 3: Uitbreiden capaciteit opnemen aangifte. Actie 4: Uitbreiden mogelijkheden anoniem aangifte doen. Actie 5: Betrokkenheid Amsterdammers Actie 6: Aangifte doen in het Engels
Bronnen Integrale Veiligheidsmonitor 2009 Integrale Veiligheidsmonitor 2010 http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/90D122AD-C7AB-4D2D-B190FE97A72298F6/0/2009integraleveiligheidsmonitorlandelijkerapportage.pdf Veiligheidsindex Amsterdam Beantwoording schriftelijke vragen dhr. Ivens van 4 juni 2010 inzake de capaciteit bij de Amsterdamse politie. http://www.amsterdam.nl/publish/pages/335845/39510_2_ivens_4_juni.pdf Inventarisatie Veiligheidsbeleid agressie en geweld bij werkgevers met een publieke taak http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/rapporten/2010/11/26/inventarisatie-veiligheidsbeleid-agressie-en-geweld-bijwerkgevers-met-een-publieke-taak-resultaten.html http://www.politie-amsterdam-amstelland.nl/get.cfm?id=5288 Klachtenrapport Politie Amsterdam-Amstelland 2009 Bij de totstandkoming van dit initiatiefvoorstel is o.a. gesproken met het politiekorps Amsterdam-Amstelland en de dienst Openbare Orde en Veiligheid (OOV) van de gemeente Amsterdam.
7
