VLIEGUREN VOOR
26 / Mr. 3 2015
CASSATIEBALIE
DE CASSATIEBALIE Sinds ruim twee jaar kunnen ook niet-Haagse advocaten procederen bij de Hoge Raad. De civiele cassatiebalie staat open voor iedere advocaat, maar de eisen zijn zwaar. Nu het civiele zaaksaanbod afneemt, wordt het knokken op die markt.
DOOR MICHEL KNAPEN BEELD HAN HOOGERBRUGGE / SHOPAROUND
Mr. 3 2015 / 27
CASSATIEBALIE
A
i, dat was even een teleurstelling. Als Marc Jans-
afstand (in kilometers) tot de
sen voor het eerst namens een cliënt in cassatie
Hoge Raad – hij werkt als
gaat, vindt hij de advocaat-generaal tegenover
eenpitter in Emmen.
zich. Die laat in zijn conclusie weten weinig te zien in de
Bijna twee eeuwen lang was
ingediende cassatiemiddelen.
iedere advocaat die inge-
Eenzelfde ervaring heeft André Fontijn: eerste cassatie-
schreven stond bij de Haagse
zaak, en de advocaat-generaal gaat direct al contrair.
balie automatisch ook advo-
Maar voor Fontijn is het nog geen gelopen race. In zijn
caat bij de Hoge Raad. David
‘Borgersbrief’ (reactie van eisers op de conclusie van de
de Knijff, de ‘informele cas-
procureur-generaal) heeft hij keurig aangegeven waarom
satiedeken’ (hij is portefeuil-
het standpunt van de A-G niet houdbaar is, in een laatste
lehouder cassatie en burger-
Marc Janssen (Banning): “Cassaties
poging de Hoge Raad te overtuigen. Binnenkort zal het
lijk (proces)recht in de Raad
worden nooit de moneymaker van
arrest worden gewezen en Fontijn heeft goede hoop dat
van Toezicht van de Haagse
het kantoor, maar er gaat wel uit-
hij deze zaak zal winnen. Janssen heeft dat genoegen al
Orde van Advocaten) spreekt
straling vanuit.”
mogen smaken: zijn eerste cassatiezaak als eiser is na
van een “Haags monopolie,
zijn Borgersbrief inmiddels met succes afgerond, on-
iets dat stamt uit de tijd van Napoleon”. De Knijff: “En
danks de ‘negatieve’ conclusie van de A-G.
dus ouderwets en achterhaald. De meeste Haagse advoca-
Net als Fontijn is Marc Janssen advocaat bij de Hoge Raad.
ten deden overigens nooit cassatiezaken, omdat ze vol-
Sinds enkele jaren pas, ze behoren tot de eerste lichting
doende zelfinzicht en zelfbeperking kenden om zich te re-
civiele cassatieadvocaten van buiten het arrondissement
aliseren dat het echt specialistenwerk is. Zij waagden
Den Haag. Janssen werkt bij Banning Advocaten in ’s-Her-
zich daar niet aan. Maar eind jaren negentig gingen
togenbosch, Fontijn is de cassatieadvocaat met de grootste
steeds meer advocaten het wél doen, omdat ze daarmee
(advertentie)
CONFERENTIE
‘Vanuit het Huurrecht bekeken’ In vervolg op een reeks succesvolle conferenties organiseren redactie en uitgever van het Tijdschrift voor Huurrecht Bedrijfsruimte een conferentie met als thema ‘Vanuit het huurrecht bekeken’. Inclusief twee van de volgende workshops naar keuze:
Donderdag 12 maart 2015 12.00 - 18.00 uur
Kasteel De Wittenburg, Wassenaar Dagvoorzitter: mevr. mr. M.T.H. de Gaay Fortman
Workshop 1 - Huurrecht en mededinging
Gastsprekers: Jhr. mr. J.L.R.A. Huydecoper
Mw. mr. N. Amiel (Houthoff Buruma) en mr. B.M.M. Reuder (Houthoff Buruma)
(o.a. voormalig A-G bij de Hoge Raad), Prof. mr. dr. M.H. Wissink (o.a. A-G bij de Hoge Raad)
Workshop 2 - Huurrecht en bestuursrecht Mw. Mr. A. de Fouw (Bricks Advocaten) en mr. A. Kamphuis (Lexence Advocaten en Notarissen)
Prijs: € 495,- p.p. (abonnees Tijdschrift voor Huurrecht Bedrijfsruimte, VHA of VVJ leden € 425,-). Genoemde prijzen zijn exclusief btw.
Workshop 3 - Huurrecht en Europees recht Mr. dr. M.L. van Emmerik (Universiteit Leiden) en mr. H.M. Hielkema (Hielkema & co)
Workshop 4 - Huurrecht en fiscaliteit Mw. Mr. S. van der Kamp (Boekel De Nerée) en Prof. dr. B. van Zadelhoff (Lexence Advocaten en Notarissen)
Workshop 5 - Huurrecht en insolventie
Aanmelden en meer informatie:
Prof. mr. A.W. Jongbloed (Molengraaff Instituut Universiteit Utrecht) en mr. P.L. Visser (Loyens & Loeff)
0570 - 751225 of
[email protected]
VU LAW ACADEMY
Prof. dr. mr. Willem Bouwens (docent)
Met praktische kennis meer kansen
www.vula.nl
28 / Mr. 3 2015
CASSATIEBALIE
een nieuwe markt wilden aanboren. Veel cassatiemidde-
tieadvocaten, onder leiding
len waren echter kansloos en werden zonder motivering
van Jan Wouter Alt. We laten
verworpen. De kwaliteit van de cassatieadvocatuur ging
elkaars stukken lezen, ook
achteruit, constateerde ook de Hoge Raad.” Deels kwam
om tunnelvisie te voorko-
dat door de ‘postbus-advocaten’: ongekwalificeerde advo-
men.”
caten ‘uit de provincie’ schreven cassatieschrifturen, die
De huidige vliegurennorm
door enkele Haagse cassatieadvocaten bij de Hoge Raad
haalt Kousedghi al jaren pro-
werden ingediend. Die route is nu verboden.
bleemloos, ook al was dat
De onvrede over het kwaliteitsverlies was het startschot van
nooit een dwingende ver-
de Wet versterking cassatierechtspraak, die op 1 juli 2012 in
plichting. Wel tellen in het
werking trad. Die wet opende de landelijke civiele cassatie-
nieuwe systeem de uren maar
André Fontijn (Fontijn): “Voor dit
balie en gaf de Hoge Raad de bevoegdheid zaken aan de
half als twee cassatieadvoca-
werk heb je geen groot kantoor
poort te selecteren (artikel 80a van de Wet op de rechtelijke
ten aan een zaak werken.
nodig, wel een netwerk van advo-
organisatie): kansloze cassatieberoepen kunnen direct niet-
“Het is erg leuk, want het
caten waarmee je kunt overleggen.”
ontvankelijk worden verklaard. Sindsdien is de titel ‘advo-
heeft een hoog wetenschap-
caat bij de Hoge Raad’ geen (Haags) privilege meer, maar
pelijk gehalte en dat spreekt me erg aan. Het komt aan op je
het resultaat van kennis, vaardigheden en routine voor ie-
analytisch vermogen en creativiteit. Bovendien is het echt
dere advocaat die dat ambieert en dat kan waarmaken.
dankbaar werk − je bent de laatste strohalm van je cliënt.
Want civiele advocaten die bij de Hoge Raad willen procede-
Zélfs bij een negatief cassatieadvies: na een eerste weer-
ren, zullen moeten blokken en voldoende ervaring opdoen:
stand of onbegrip kan het verwerkingsproces beginnen.”
een mondeling examen afleggen, voldoende ‘vlieguren’
Kousedghi is niet de enige ‘nieuwe cassatieadvocaat’ die
maken en studiepunten halen bij relevante cursussen, en
toch een verleden heeft in een cassatiepraktijk. Advocaten
daarna nog een proeve van bekwaamheid moeten afleggen
die ‘het’ nooit hebben gedaan en nu cassaties willen gaan
(zie kader op deze pagina). Overigens gold voor Haagse ad-
doen, blijken meestal niet compleet blanco te zijn. Janssen
vocaten een overgangsregeling van twee jaar, maar sinds 1
werkte als advocaat-stagiaire bij het Haagse kantoor Hout-
juli 2014 geldt voor hen hetzelfde regime.
hoff Buruma, en leerde als broekie de cassatiebeginselen van erkende cassatiespecialisten Peter von Schmidt auf Al-
DIEPGANG
tenstadt en Rob Meijer. Vervolgens ging hij aan de univer-
Marc Janssen en André Fontijn zijn twee van de 93 advoca-
siteit doceren, werken bij AKD in Eindhoven en tegenwoor-
ten bij de Hoge Raad. De meerderheid komt nog steeds uit
dig zit hij bij Banning in Den Bosch.
het Haagse, zoals Sanaz Kousedhgi, een van de 21 vrouwelij-
Janssen omschrijft zich niet als de man van de snelle za-
ke cassatieadvocaten – tegen 72 mannen. Kousedghi is sinds
ken, maar hij heeft ook niet de rust om te werken aan
haar afstuderen in 2005 verbonden aan Alt Kam Boer Advo-
een proefschrift. “Cassaties vallen daar precies tussen in.
caten, een kantoor met een grote cassatiepraktijk. Cassaties
Ik was dan ook erg ingenomen met het bericht, nu enke-
zijn haar als het ware met de paplepel ingegoten, de eerste
le jaren geleden, dat de cassatiebalie zou opengaan voor
jaren vooral als ondersteuner, de laatste jaren steeds meer
niet-Haagse advocaten. Ik heb vaak gedacht: wanneer
zelfstandig. “Hoewel: we werken in een team van zes cassa-
gebeurt dat eindelijk eens?”
VAKBEKWAAMHEIDSEISEN VOOR CASSATIEADVOCATEN Omdat de behandeling van civiele cassatiezaken specifie-
regime zonder examen.
ke deskundigheid vereist, worden aan cassatieadvocaten
Voor het mondeling examen moeten de Asser-boeken
additionele vakbekwaamheidseisen gesteld. Zo moeten
over burgerlijk procesrecht worden bestudeerd, de Ka-
ze jaarlijks tien studiepunten halen op het gebied van ci-
merstukken over de Wet versterking cassatierechtspraak,
viele cassatie, geldt er een ‘vliegureneis’ (twaalf cassatie-
enkele uitspraken van de Hoge Raad en de administratie-
zaken binnen drie jaar) en moeten ze slagen voor een
ve en financiële aspecten van de cassatiepraktijk, vooral
mondeling examen. Wie aan al deze eisen voldoet, wordt
op het gebied van de griffierechten en toevoegingen.
voorlopig (drie jaar) advocaat bij de Hoge Raad. Nadat ook
Voor de proeve moet de advocaat minstens twaalf cassa-
is voldaan aan een proeve van bekwaamheid wordt de
tiezaken bij de Commissie vakbekwaamheidseisen civiele
toelating definitief. Maar ook dan geldt steeds dat de stu-
cassatie indienen; zes daarvan moeten zaken zijn die de
diepunten en de vlieguren moeten worden gemaakt.
Hoge Raad inhoudelijk heeft beoordeeld. Deze dossiers
Voor Haagse advocaten gold tot 1 juli 2014 een overgangs-
worden met twee examinatoren besproken.
Mr. 3 2015 / 29
CASSATIEBALIE
Zo verliep het ook met André
GEEN MONEYMAKER
Fontijn: als advocaat-stagiai-
Van de 93 civiele cassatieadvocaten behoort iets minder
re bij BarentsKrans kwam hij
dan de helft tot de nieuwe lichting, de meerderheid zijn
al in aanraking met de cassa-
Hagenezen die ook voorheen cassatiezaken deden. Het
tiepraktijk. Vervolgens ver-
nieuwe regime is nu ruim twee jaar onderweg en de eerste
liet hij Den Haag en zelfs de
ervaringen lijken positief – hoewel dat geluid nog niet van
advocatuur, en kwam weer
de Hoge Raad komt. Ernst Numann, voorzitter van de ci-
terug vanuit Drenthe. “Cas-
viele kamer van de Hoge Raad vindt het nog “te vroeg” om
saties bleven toch trekken. Ik
een oordeel te vellen over het functioneren van de civiele
ben wat ouder en heb meer
cassatiebalie. “Die heeft zijn uiteindelijke vorm nog niet.”
David de Knijff (Ekelmans & Meijer):
behoefte aan diepgang.”
Marc Ynzonides, cassatieadvocaat bij De Brauw Blackstone
““De spoeling wordt dunner. De nieu-
Dat laatste is niet onbelang-
Westbroek en voorzitter van de Vereniging van Civiele Cas-
we toetreders zullen er misschien
rijk, want cassatiekandida-
satieadvocaten durft dat wel. “Mijn eerste indruk over de
harder voor moeten knokken.”
ten moeten een stevig mon-
huidige cassatiebalie is positief. Nu per 1 juli 2014 de over-
deling examen afleggen,
gangsfase is geëindigd, valt een groot deel van de Haagse
afgenomen door leden van de Commissie vakbekwaam-
advocaten buiten de boot. Ze hebben geen bevoegdheid
heidseisen civiele cassatieadvocatuur, en daarin zitten
meer om bij de Hoge Raad te procederen. De onderkant
geen kleine jongens (m/v). Fontijn moest opdraven voor
van de markt is er nu uit, waardoor het gemiddelde ni-
Alex Geert Castermans (hoogleraar burgerlijk recht aan de
veau van de cassatieadviezen, -middelen en -verweren om-
Universiteit Leiden) en Hester Wattendorff (raadsheer in
hoog gaat. Dat is goed nieuws.”
het hof Den Haag). “Onwennig”, noemt Fontijn dat. “Mijn
Ook ‘cassatiedeken’ David de Knijff lijkt positief. Als er
laatste examen was erg lang geleden. Het had overigens
klachten zijn over een cassatieadvocaat, dan worden die
meer weg van een goed gesprek. Spannend, maar ik had
behandeld door de eigen deken in hun arrondissement,
geen klamme handen. Het was topsport, je wordt door de
maar wel in overleg met De Knijff. En die klachten zijn er
mangel gehaald.”
nauwelijks, “ach, zo nu en dan wat”. Toch wil ook De
Janssen moest zijn kennis etaleren tegenover de latere
Knijff pas medio 2016 de balans opmaken, want dan heb-
raadsheer in de Hoge Raad Tanja van den Broek en oud-cas-
ben de laatste Haagse advocaten – die door de overgangsre-
satieadvocaat en honorair hoogleraar cassatie- en proces-
geling tot 1 juli 2014 nog zaken konden aannemen – ook de
recht Bart Groen. “Spannend en pittig”, zegt Janssen, maar
proeve gedaan. Wel ziet hij dat het aantal afdoeningen
ook “een nederige ervaring”. “Toen ik na afloop hoorde dat
met artikel 80a klein is.
ik was geslaagd, was ik als een kind zo blij.” Momenteel is
Marc Janssen kan nu al zijn persoonlijke balans opmaken.
Janssen een van de drie cassatieadvocaten van beneden de
Ruim voor de drie jaar heeft hij meer dan het vereiste aan-
rivieren, naast Bert van Schaick (Linssen CS Advocaten, Til-
tal cassatieadviezen en -zaken gedaan. En omdat hij in die
burg) en Mark van Alkema (Rassers Advocaten, Breda).
periode ook al zijn studiepunten heeft vergaard, kon hij als eerste cassatieadvocaat de proeve afleggen – weer een soort mondeling examen, dit keer bij hoogleraar Castermans en
GESLAAGD EN GEZAKT
oud-cassatieadvocaat Wattendorff, over een aantal zaken
In 2012 hebben achttien advocaten zich aangemeld
die Janssen bij de Hoge Raad had gedaan. Hij deed dat zelfs
voor het examen om te worden toegelaten tot de ci-
vóór zittende Haagse cassatieadvocaten. Sanaz Kousedghi:
viele cassatiebalie. Eén trok zich terug, drie zijn er
“Dat is snel, ja. Zelf hoop ik binnenkort de proeve te doen.
gezakt. Er kregen dat jaar 47 advocaten vrijstelling
Ik zie daar overigens niet tegenop. Ik verwacht dat het mak-
voor het examen – dat waren Haagse advocaten, of
kelijker zal zijn dan het mondelinge examen dat anderen al
Haagse advocaten die in Amsterdam waren neerge-
hebben moeten afleggen. Ik was daarvan als Haags cassa-
streken. Vier van deze 47 daarvan deden al meteen de
tieadvocaat vrijgesteld.” Janssen slaagde voor zijn proeve,
proeve, en slaagden daarvoor.
en is daarmee de eerste cassatieadvocaat van beneden de ri-
In 2013 waren er negen examinandi, waarvan er vier zijn
vieren die het predicaat ‘voorlopig’ kan schrappen. Dan kan
gezakt – een uit het arrondissement Den Haag, drie van
zelfs commercieel worden verzilverd.
daarbuiten (Deventer, Almelo, Utrecht). Vijf slaagden
Janssen: “Cassaties worden nooit de moneymaker van het
voor het mondeling examen; drie uit Den Haag, een uit
kantoor, en zeker niet in mijn geval: ik ben bij Banning
Veenendaal en een uit Enschede. In 2013 hebben 24 advo-
de enige. Maar er gaat wel uitstraling vanuit. Intern is er
caten de proeve afgelegd (allen uit Den Haag en Amster-
sprake van trots, sommigen spreken van de ‘eredivisie’
dam). Eén Haagse advocaat zakte hiervoor.
– hoewel het ook verplichtingen schept. Ook extern zijn er voordelen. Als je gaat pitchen heb je een streepje voor,
Mr. 3 2015 / 31
CASSATIEBALIE
zeker bij grote klanten met een eigen juridische dienst. Ik
beamen. “Het feit dat andere,
merk dat ik van andere advocaten vaker telefoontjes krijg:
en mogelijk ook méér advoca-
hoe zit dit, maak ik kans in hoger beroep? Zo ben ik een
ten cassaties mogen doen,
beetje hun legal advisor geworden. Dat levert nieuwe klan-
heeft bij ons niet geleid tot
ten op en door intercollegiale verwijzingen kreeg ik ook
een terugval. Cliënten zoeken
snel voldoende cassatiezaken om de proeve te kunnen af-
op ervaring en kwaliteit en bij
leggen. Hier speelt ook de gun-factor: het kan best zijn
ons staat ons track record op de
dat een advocaat uit Zeeland liever de cassatie voor zijn
website. Overigens vind ik
cliënt laat doen door een Brabantse cassatieadvocaat dan
het terecht dat er nu functie-
een Haagse.”
eisen worden gesteld, dat is
Het helpt Janssen ook dat hij werkzaam is op een wat groter
toch een keurmerk voor de
Sanaz Kousedhgi (Alt Kam Boer):
kantoor (70 advocaten), hoewel het een kantoor is zonder
buitenwereld. Waarom zou-
“Waarom zouden alleen Haagse
cassatietraditie. “Cassatie is: vaardigheden. Bij de gevestig-
den alleen Haagse advocaten
advocaten dit kunstje mogen
de cassatiekantoren gaat dat van generatie op generatie
dat kunstje mogen doen? Het
doen? Het is goed dat de cassatie-
over. In de provincie was er geen inbedding. Maar inmid-
is goed dat de cassatiebalie nu
balie nu open is.”
dels heb ik een prima cassatieteam binnen ons kantoor. Ik
open is.”
overleg ook met cassatieadvocaten buiten kantoor.”
Wel zal het nog jaren duren voordat de nieuwe cassatiead-
Zo’n team heeft eenpitter Fontijn niet, en hij schijnt het
vocaten ‘gevestigd’ zijn. “Toen ik in 1999 met cassaties be-
niet te missen: “Voor dit werk heb je geen groot kantoor
gon”, herinnert De Knijff zich, “zei mijn leermeester bij
nodig, wel een netwerk van andere advocaten waarmee je
Trenité Van Doorne: het kost je minstens tien jaar voordat
kunt overleggen.” Ook al is hij de enige cassatieadvocaat
je het vak goed beheerst en een naam hebt opgebouwd.”
in Noord-Nederland, dat heeft er nog niet toe geleid dat
Toch vermoedt De Knijff niet dat cassatieadvocaten nu za-
die regio steeds bij hem aanklopt om namens anderen cas-
ken gaan aannemen die zich daarvoor eigenlijk niet le-
saties te doen. Fontijn: “Misschien is het nog niet zo be-
nen. Wie met zo’n zaak bij de Hoge Raad komt loopt het
kend dat ik dit doe. Ik krijg cassatiezaken van collega’s of
risico dat die strandt op artikel 80a en niet in behandeling
van burgers die op internet een cassatieadvocaat zoeken.
wordt genomen. Dat levert geen vlieguur op. En als dat je
Ik realiseer me dat ik me ook moet richten op marketing:
te vaak gebeurt, dan wordt dat op rechtspraak.nl wel op-
mijn website aanpassen, onderzoek doen naar doelgroe-
gemerkt. Dit is wel een stok achter de deur om hoge kwa-
pen, publiciteit genereren. Digitaal de boer op – óók om
liteit te blijven leveren.”
voldoende vlieguren te halen, want het aantal civiele za-
Als er dan toch te weinig zaken zijn, dan hoopt cassatiead-
ken bij de Hoge Raad neemt af.”
vocaat André Fontijn dat de vliegurenlat wat lager wordt gelegd. VCCA-voorzitter Marc Ynzonides is daarentegen
REPUTATIE
geen voorstander van het versoepelen van de vliegureneis.
Dat laatste kan een punt van zorg zijn. Kende de civiele ka-
“Twaalf zaken in drie jaar vinden we al een minimum.
mer in 2012 nog een instroom van 566 zaken, in 2013 waren
Zak je daaronder, dan ga je de routine missen, terwijl de
dat er 483, en voor 2014 worden er 500 verwacht – twaalf
vaardigheden juist op peil moeten worden gehouden. Als
procent minder dan twee jaar geleden. De Knijff, tevens
er door het lagere zaaksaanbod advocaten zijn die twaalf
cassatieadvocaat bij het Haag-
zaken niet halen, dan moeten die maar afvallen. Dan
se kantoor Ekelmans &
maar minder advocaten in de cassatiebalie.”
Meijer, wijt dat aan de econo-
Want de kwaliteit moet onomstreden zijn, vindt Ynzoni-
mische crisis en de verhoogde
des. “We hebben als VVCA twee zorgen. De proeve en het
griffierechten: er zijn minder
examen moeten zwaar genoeg blijven. Er is overigens
zaken in hoger beroep en dus
geen reden om aan te nemen dat dat niet het geval is,
ook minder zaken bij de Hoge
maar we moeten er wel voor blijven waken. Anders krij-
Raad. “De spoeling wordt
gen we toch weer toetreders die het vak niet beheersen.
dunner. De nieuwe toetreders
Verder bereiken ons de eerste geluiden dat cassatieadvoca-
zullen er misschien harder
ten toch optreden als postbus voor andere advocaten. Die
voor moeten knokken. Geves-
ander schrijft dan het cassatiestuk en de cassatieadvocaat
Marc Ynzonides (De Brauw Black-
tigde cassatieadvocaten zullen
dient het in. Dat wilden we met deze cassatiebalie juist
stone Westbroek): “De eerste gelui-
hun deel wel uit de markt ha-
voorkomen. Overigens lijken niet de nieuwkomers maar
den dat cassatieadvocaten toch
len.” Dat laatste kan Sanaz
vooral zittende cassatieadvocaten zich hieraan schuldig te
optreden als postbus voor andere
Kousedghi van het Haagse
maken. Daar moeten we heel streng op zijn, want anders
advocaten bereiken ons.”
cassatiekantoor Alt Kam Boer
is deze cassatiebalie voor niets opgericht.”
Mr. 3 2015 / 33
