Mr. INTEGRITEIT IS MEER DAN REGELS NALEVEN CASSATIEBALIE: HET PRUTSWERK VOORBIJ? DE FLEXIBELE SCHIL AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT

NR. 7/8 – 2016 WWW.MR-ONLINE.NL MAGAZINE VOOR JURISTEN

Mr.

RONDOM RECHT: EGBERT KOOPS (UNIVERSITEIT LEIDEN) 38

BUITENLANDSE ZAKEN: SEBASTIAAN VAN DEN BERG (HOUTHOFF) 76

NACHTKASTJE: PAULINE VERHEIJ (WILDLIFE JUSTICE COMMISSION) 78

CASSATIEBALIE: HET PRUTSWERK VOORBIJ? DE FLEXIBELE SCHIL

MAGAZINE VOOR JURISTEN

JAAP DE WINTER (VRIJE UNIVERSITEIT):

‘INTEGRITEIT IS MEER DAN REGELS NALEVEN’ AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT Mr. 7/8 2016 jrg. 12 NP/MEESTER-MI16008 WWW.MR-ONLINE.NL € 12,50

Jij wordt niet snel ergens stil van.

Als starter kies je bewust voor een Top 5-kantoor. Jouw frisse blik geeft de cliënt vaak een andere kijk op de zaak en je vecht graag voor jouw ideeën. Je hebt een uitgesproken mening, ook als het spannend wordt. Je houdt van aanpakken, no-nonsense en een steile leercurve. Sta je op scherp? Bel met Robin of Thaira: 088-253 53 86 of mail naar [email protected].

Kijk op werkenbijakd.nl AMSTERDAM BREDA EINDHOVEN ROTTERDAM BRUSSEL

GRIFFIER ZONDER HOOFDDOEK Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. Het bericht, belicht en becommentarieert actuele zaken in de juridische wereld. Mr. bereikt ruim 28.000 actieve juristen in Nederland.

V

eertien dagen nadat voorzitter Frits Bakker van de Raad voor de rechtspraak op NPO Radio 1 betoogde dat de Rechtspraak het belangrijk vindt om meer mensen van verschillende achtergronden aan te trekken, deed het College voor de Rechten van de

Informatie over abonnementen zie onderaan dit colofon

Mens uitspraak in de zaak van een buitengriffier tegen de Rechtbank Rotterdam. Deze oproepbare griffier, een moslima, wilde tijdens haar werk haar hoofddoek ophouden.

Redactieadres: Van Kleef Media Nieuwe Manegeplein 5, 2023 GG Haarlem mail: [email protected] Redactie: mr. Peter Louwerse (hoofdredacteur), mr. Karen Rijlaarsdam (eindredacteur), drs. Christa Rompas (bureauredacteur) Medewerkers: mr. Lex van Almelo, mr. Laura Burgers (Bijgewoond), mr. Jurjen Boorsma (Arrest van de maand), mr. Alieke Bruins, mr. Herman Jan Couwenberg (Djanko), mr. Arjen van Haandel (Jonge-Baliepagina), mr. drs. Michel Knapen, mr. Marie Claire Pedrotti (Jonge-Baliepagina), drs. Michiel Rohlof (Dealmakers), mr. Wouter Rohlof (Inhouse), mr. drs. Miek Smilde, mr. Henriette van Wermeskerken Fotografie: Chantal Ariëns, Chris van Houts, Geert Snoeijer

De Rotterdamse rechtbank vindt het echter onacceptabel dat een griffier op die manier uiting geeft aan haar geloofsovertuiging. Rechters en griffiers moeten neutraliteit uitstralen om de schijn van partijdigheid te voorkomen, vindt de rechtbank. De griffier kreeg te horen dat ze niet welkom is met hoofddoek op en stapte naar het College voor de Rechten van de Mens dat haar in het gelijk stelde. Rechters moeten neutraliteit uitstralen, maar aan griffiers kun je die eis niet stellen, vindt het College. De kwestie is illustratief voor het dilemma waarvoor de Rechtspraak staat. De samenstelling van de gerechten moet tot op zekere hoogte een afspiegeling zijn van de samenleving, en tegelijkertijd wil de Rechtspraak vasthouden aan de kernwaarden neutraliteit en onafhankelijkheid. Met verwijzing naar het togabesluit voert de Rechtspraak aan dat keppeltjes, hoofddoeken en RK-kruisjes niet passen bij de toga. De rechters worden daarin gesteund door een advies

Website: www.mr-online.nl Webmeester: Bart Pronk ([email protected])

van de advocaat-generaal van het Europese Hof in de zaak van een Belgische moslima tegen het beveiligingsbedrijf G4S. De advocaat-generaal is van mening dat een bedrijf een hoofd-

Uitgeverij: Wolters Kluwer Postbus 23, 7400 GA Deventer Tel. 0570-67 35 55 Uitgever: Tom Schoute Bladmanager: Michiel van Kleef Media advies: Bas van Wooning Advertentiedeelname: SalesQ V.O.F. Paul Krugerkade 45A, 2021 BN Haarlem Tel. 023-711 32 00 [email protected]

doek mag verbieden als een organisatie religieuze en levensbeschouwelijke neutraliteit wil uitdragen en dat heeft vastgelegd in regelgeving. Voor de Rechtspraak bestaat die regelgeving in de vorm van het togabesluit. Onpartijdigheid en onafhankelijkheid zijn basiswaarden voor rechters. Die gelden ook voor griffiers: de rechter en de griffier zitten in toga achter dezelfde tafel. Ze werken samen en kunnen niet zonder elkaar. De burger die één of twee keer in zijn leven bij de rechter verschijnt, maakt het onderscheid ook niet. Een hoofddoek kan dan makkelijk de schijn van partijdigheid wekken, en past daarom niet bij deze functies. Het belang van een onafhankelijke en

Basisontwerp: Houdbaar, Deventer Vormgeving: Colorscan BV, Den Haag Druk: Senefelder Misset, Doetinchem

onpartijdige rechtspraak weegt hier zwaarder dan diversiteit.

Tarieven abonnementen: Raadpleegt u voor de abonnementsmogelijkheden en de bijbehorende prijzen onze shop: www.wolterskluwer.nl/shop, zoeken op ‘Mr.’ Adreswijzigingen: Bij wijziging tenaamstelling en/of adres verzoeken wij u de huidige en de gewijzigde gegevens op te sturen naar: Wolters Kluwer Klantenservice, Postbus 23, 7400 GA Deventer. Tel. 0570 - 67 35 55, fax 0570 - 69 15 55, www.wolterskluwer.nl/klantenservice

Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt of verveelvuldigd. ISSN 1388-3372 – Copyright Wolters Kluwer 2016

PETER LOUWERSE HOOFDREDACTEUR

Mr. 7/8 2016 / 3

  
  
  

)2
&*-. '*2
- ,0$
0**,
*) ,) ($)" )
$)-. ''$)" )
)
*0 ,#  )


)
# '+ -&
*(
. ' !*)$-#
.
-+,, )
(* '*).,. )



+ ,() ).
)-#*'$)"
0**,
%/,$-. )
)

()" ( ).


" ,/$&
0)
*)2
$'$*.# &


 "'
+. 
# .
'.-.
%/,$$-#
)$ /1

+,$%-2 & ,# $
0**,!  2* &
1110&)'
*!
 '
$, .
0)$ )-.
*+


 



,#$(  -')
 



., #.  ' !**)


 

 1110&)' .1$.. ,
)'

Mr. 7/8 2016

INHOUD

TWEELINGEN ADVOCAAT & ADVOCAAT ²

60 Tweeling zijn ze, en advocaat. Linda en Yvonne van der Hut zijn nauwelijks uit elkaar te houden. Jack en Kees Smit iets beter, maar ook zij worden regelmatig voor de ander aangezien. Beide tweelingen zijn slim en snel, werken hard en doen bijna alles samen. Ook zijn ze honkvast, trouw in hun vriendschappen en elkaars beste vriend(inn)en. Een dubbel dubbelportret.

INTERVIEW JAAP WINTER 24 ‘JURIST MOET MEER DOEN DAN REGELS TOEPASSEN’ “Wij juristen bleven in de financiële crisis heel lang buiten schot, maar waar was onze integriteit? Wat hebben wij werkelijk gedaan om de problemen te voorkomen? Te weinig, mezelf inbegrepen”, aldus Jaap Winter, collegevoorzitter van de Vrije Universiteit. Juristen moeten blijven nadenken betoogt hij,

CIVIELE CASSATIEBALIE 32 HET PRUTSWERK VOORBIJ? De civiele cassatiebalie is goed op weg. Vindt tenminste de Nederlandse Orde van Advocaten in een rapport waarin deze nieuwe balie werd onderzocht. Maar er zijn ook knelpunten.

32 RONDOM RECHT 38 DE LANGE ADEM VAN HET ROMEINSE RECHT De rechtsgeschiedenis dient ter aanvulling, ondersteuning en correctie, zegt de Leidse hoogleraar rechtsgeschiedenis Egbert Koops. Zijn belangstelling gaat vooral uit naar het Romeinse recht en de positie van slaven in die tijd, Maar ook de achttiende eeuw boeit hem zeer, vanwege “de zweem van verrotting” en “de roddels”.

DE FLEXIBELE SCHIL 53 HET MES SNIJDT AAN TWEE KANTEN De flexpool is aan een ware opmars bezig in de advocatuur. Gaat de service richting cliënten er echt mee omhoog, of snijden kantoren zich met arbeidskracht tegen lagere kosten in hun eigen vlees?

RECHT IN ONDERZOEK 70 ‘RECHT MOET NABESTAANDEN BETER ONDERSTEUNEN’ Zorgt het aansprakelijkheidsrecht adequaat voor nabestaanden? Die vraag stelt docent en promovenda Ilona van der Zalm (Erasmus Universiteit) in haar proefschrift

70

over overlijdensschade.

Mr. 7/8 2014 / 5

ONS VERTAALTEAM STAAT VOOR U KLAAR

Uw deadline is onze zorg! Er zijn genoeg redenen te bedenken waarom u ‘s avonds om 21.00 uur een juridisch vertaler nodig heeft. Voor de vertaling van een document van 50 pagina’s. Die de volgende ochtend vóór 12.00 uur klaar moet zijn, vertaald én nagelezen. Bij JMS Textservice is dat altijd mogelijk.

Zo wordt uw deadline onze zorg.

T 0299-351851 | E [email protected] | W www.jmstext.nl

Mr. 7/8 2016

INHOUD

NIEUWS 8 MET ONDER MEER NOTEN STEEDS BELANGRIJKER IN 100-JARIG AB, FORSE KLAP SOCIALE ADVOCATUUR, ‘ZWARE’ DADERS VEINZEN GEHEUGENVERLIES, HOOFDDOEK TABOE VOOR GRIFFIER, STUDENTEN BEVRAGEN AMERIKAANSE JUSTITIEMINISTER LORETTA LYNCH, BIJGEWOOND EN MEESTERS VAN DE WEEK

67 79

12

inclusief gratis

e-book

HET AMBT MEESTER

krachtige lessen voor de juridische professional

77

BAS KODDEN

RUBRIEKEN 18 SNELRECHT 23 ARREST PAK ONS! SLA ONS! VERVOLG ONS! SLUIT ONS OP! 31 ROEL SCHUTGENS BRABANTSE SPAGHETTI 57 DEALMAKERS 67 MURAAL DE ROOS ADVOCATUUR: HIP & HAPPENING AAN DE NOORDAS 76 BUITENLANDSE ZAKEN NEW YORK EN LONDEN SUBSIDIAIR 77 JONGE BALIE PORTRET EN DAGBOEK VAN EEN STAGIAIRE 78 NACHTKASTJE WAT LEEST PAULINE VERHEIJ (WILDLIFE JUSTICE COMMISSION)? 79 LEZEN MARTIN KRÜGER (MAAK ADVOCATEN) OVER ‘HET AMBT MEESTER’ 81 MR. RALLY 2016 82 NETWERKEN ONDERNEMINGSRECHTDINER

45 BETER WERK KATERN OVER JURIST EN ARBEIDSMARKT

81

46 PERSONALIA 51 NIEUWS RIJK BEZUINIGT OP JURIDISCH ADVIES, NOTARISTARIEVEN VERSCHILLEN PER REGIO, LOYENS & LOEFF AANTREKKELIJKSTE WERKGEVER, DIVERSITEITSPRIJS VOOR BIRD & BIRD, ZOEKEN IN VIER MILJOEN UITSPRAKEN, NGB-ACTIVITEITEN 51 ARBEIDSTHERMOMETER JOOST DUFFHUES (YACHT)

Mr. 7/8 2014 / 7

NIEUWS

ANNOTATIES

NOTEN STEEDS BELANGRIJKER IN 100-JARIG AB Een jaar of tien geleden, toen deskundigen voorzagen dat

staafd. Uit Damens naspeuringen blijkt dat er in die honderd

wetenschappers niet langer door universiteiten zouden wor-

jaar 5o.000 uitspraken zijn gepubliceerd. Recordhouder noten

den beloond voor annotaties, voorspelden sommige rechts-

schrijven is staatsraad Johan van der Veen die 1500 noten schreef.

geleerden dat noten bij uitspraken snel verleden tijd zouden

Zijn zoon Gerrit (advocaat en hoogleraar) is nu AB-annotator.

zijn. Maar niets blijkt zo moeilijk te voorspellen als de toe-

Om te benadrukken dat noten schrijven ook wetenschap kan

komst. Het jurisprudentietijdschrift AB Rechtspraak Bestuurs-

zijn heeft de redactie van

recht, dat het vooral moet hebben van annotaties, verkeert in

AB de ‘noot met het uiltje’

blakende gezondheid.

gepresenteerd. “Soms zijn

“K

noten vakpublicaties, maar er zitten ook weten-

ijk nu hoe de AB Rechtspraak Bestuursrecht er bijstaat”,

schappelijke pareltjes tus-

zegt hoofdredacteur prof. mr. Willemien den Ouden over

het blad dat op 1 juli zijn honderdjarig bestaan vierde met een

sen. Sommige laten we peerreviewen, zoals een wetenschappelijk

eeuwfeest in Paushuize in Utrecht. “We publiceren meer dan

artikel. Daarna worden zij gemarkeerd met het uiltje”, legt Den

vierhonderd noten per jaar. Overheidsorganen, wetenschap-

Ouden uit.

pers, advocatenkantoren en de rechterlijke macht hebben alle-

Hoeveel mensen het blad lezen is niet precies te zeggen. Er zijn

maal een abonnement, waarmee ze databank kunnen raadple-

honderden ‘papieren abonnees’ en verder wordt het tijdschrift

gen. “Vanuit dat oogpunt is AB geen bejaarde.”

vooral afgenomen als onderdeel van een digitaal informatiepak-

Vanaf de jaren vijftig worden er steeds meer en uitgebreidere

ket bij Wolters Kluwer. De AB is online beschikbaar voor de ge-

noten geschreven. Door de digitalisering is de noot nog belang-

hele rijksoverheid (inclusief de rechterlijke macht), de universi-

rijker geworden. “Voor de uitspraken hoef je AB niet meer te

teiten en advocatenkantoren waaronder de top 50. Afgaande op

hebben, die kun je op rechtspraak.nl vinden. AB is er nu vooral

de zogeheten ‘docviews’ worden de AB-noten dagelijks gemid-

voor de commentaren.”

deld meer dan duizend keer bekeken.

Bij de viering van het eeuwfeest werd op 1 juli een gedenkboek

Ook in de toekomst zal AB Rechtspraak Bestuursrecht blijven

gepresenteerd met artikelen door huidige en voormalige annota-

bestaan, verwacht Den Ouden. “Aan een noot zal ook de komen-

toren. Er is ook een essay in opgenomen van emeritus hoogleraar

de eeuw behoefte zijn, bestuursrechtelijke professionals willen

bestuursrecht Leo Damen die honderd jaar AB heeft geboek-

weten hoe ze een belangrijke uitspraak moeten plaatsen.”

8 / Mr. 7/8 2016

MR. RALLY

NEUROPSYCHOLOGIE

L4L: CHINA VERVOLGT MEESTE ADVOCATEN Als het gaat om het vervol-

systematische wijze ver-

gen van advocaten, maakt

volgd. Er worden monster-

vooral China het erg bont,

processen gevoerd tegen ad-

zegt Phon van den Biesen

vocaten die Koerdische

van Lawyers for Lawyers.

activisten bijstaan. De laat-

I

ste tien jaar is het daar steeds erger geworden.”

n China worden massaal

Lawyers for Lawyers steunt

advocaten opgepakt die

verdachten bijstaan in politiek gevoelige zaken.

advocaten door voor hun zaak aandacht te vragen

Lawyers for Lawyers ondersteunt wereldwijd

bij de autoriteiten die hun het leven zuur maken.

advocaten die door hun werk in de verdrukking

“We schrijven brieven aan overheden, balies en

komen, en zet zich in voor een vrije en onaf-

parlementen, waarin we ze vertellen dat ze van

hankelijke advocatuur. Dat werk blijft hard no-

advocaten moeten afblijven. We leggen advoca-

dig. “In China zien we pieken en dalen bij het

ten uit wat hun rechtspositie is, welke juridische

De meeste daders van ernstige

lastig vallen van advocaten”, zegt voorzitter

argumenten ze hebben. En we maken zaken aan-

delicten die zeggen zich niets van

Van den Biesen. “In de zomer van 2015 werden

hangig bij de Verenigde Naties.” Lawyers for

hun daad te herinneren, spreken

nog honderd advocaten opgepakt, en het komt

Lawyers werkt samen met de speciale VN-rappor-

niet de waarheid. Dat stelde Mar-

regelmatig voor dat ze hun bevoegdheid kwijt-

teur voor onafhankelijke rechtspraak en advoca-

ko Jelicic begin juni in zijn oratie.

raken om als advocaat op te treden.”

tuur, en ook met de EU en het ministerie van Bui-

Jelicic, bijzonder hoogleraar neu-

China is op dit moment het grootste probleem-

tenlandse Zaken.

ropsychologie en recht aan Uni-

land als het gaat om het schenden van advoca-

Net als voorgaande jaren ont-

versiteit Maastricht, baseert zich

tenrechten. Maar ook de voormalige republie-

vangt Lawyers for Lawy-

op recent neuropsychologisch on-

ken van de Sovjet-Unie, zoals Rusland en

ers dit jaar de opbrengst

derzoek dat inzoomt op de rol van

Kazachstan, kunnen er wat van. Andere ‘veel-

van de Mr. rally, die

de hippocampus, het hersendeel

plegers’ zijn Colombia (waar onlangs een advo-

wordt gehouden op 17

dat zorgt voor het doorgeven van

caat op straat is doodgeschoten), Vietnam, Iran

september. Zie ook pagi-

herinneringen van het korte- naar

en Turkije. “In Turkije worden advocaten op

na 73 van dit magazine.

het langetermijngeheugen.

‘ZWARE’ DADERS VEINZEN GEHEUGENVERLIES

“Verdringing bestaat niet, maar dit besef is nog te weinig doorge-

HOOFDDOEK TABOE VOOR GRIFFIER

drongen in de rechtspraktijk. Getuigendeskundigen moeten vaker gebruik maken van simpele testen

Een hoofddoek blijft taboe voor griffiers,

geen enkele wijze door hun kleding blijk geven

waarmee authentiek geheugen-

vindt de Rechtspraak, in reactie op een oor-

van hun levensovertuiging. “Rechters en grif-

verlies onderscheiden kan worden

deel van het College voor de Rechten van de

fiers dragen ter zitting een toga”, schrijft de

van geveinsd.”

Mens.

Rechtspraak in een mededeling op haar site.

Volgens Jelicic zijn er voor ver-

“Dat heeft de wetgever bepaald, die daartoe ook

dachten duidelijke voordelen te

et College oordeelde in een zaak van een mos-

een wettelijke regeling heeft vastgesteld. De

behalen bij geheugenverlies. Zo

lima die door de rechtbank in Rotterdam werd

toga symboliseert de onpartijdigheid en onaf-

hoeven ze niet over strafbare fei-

afgewezen voor de functie van buitengriffier (op-

hankelijkheid van de rechtspraak.”

ten te praten waarvoor zij zich

roepbare griffier). Volgens het College discrimi-

De gerechtsbesturen en de Raad voor de recht-

schamen. Daarnaast suggereert

neert de Rotterdamse rechtbank. De moslima zei

spraak hebben afgesproken dat het togabesluit

dader-amnesie dat het delict niet

in een gesprek met de sollicitatiecommissie dat zij

strikt wordt nageleefd en dat rechters en grif-

met voorbedachten rade is ge-

op grond van haar geloofsovertuiging tijdens zit-

fiers de toga niet combineren met tekenen

pleegd, maar in een impuls tot

tingen haar hoofddoek niet zou afdoen.

waaruit hun levensovertuiging of andere le-

stand is gekomen, wat kan leiden

De rechtspraak blijft echter vasthouden aan

vensopvatting blijkt, zoals een keppeltje, een

tot strafvermindering. “Een reden

neutraliteit van de kleding van rechters en grif-

hoofddoek of een kruisje. Het College voor de

temeer om getuigendeskundigen

fiers. Binnen de rechterlijke organisatie geldt de

Rechten van de Mens meent dat een griffier

bewust te maken van het feit dat

afspraak dat rechters en griffiers in de rechtszaal

met hoofddoek geen afbreuk doet de onpartij-

neuropsychologisch onderzoek

en tijdens de behandeling van rechtszaken op

digheid van de rechter.

evident heeft aangetoond dat het

H

verdringen van traumatische geGA VOOR ACTUEEL JURIDISCH NIEUWS EN UITGEBREIDERE VERSIES VAN DEZE BERICHTEN NAAR WWW.MR-ONLINE.NL

beurtenissen niet mogelijk is.”

Mr. 7/8 2016 / 9

NIEUWS

GASTCOLLEGE

STUDENTEN BEVRAGEN JUSTITIEMINISTER LYNCH Leidse rechtenstudenten hadden 1 juni een unieke kans:

beeld niet lang te denken over de vraag waar ze als minister

ze mochten vragen stellen aan de minister van Justitie

van Justitie trots op is: “Op de manier waarop wij de toegang

van de Verenigde Staten, Loretta Lynch, en aan haar

tot het recht geregeld hebben”, antwoordde ze. “En op fair trial

Nederlandse collega Ard van der Steur.

in ons rechtssysteem.” Van der Steur kreeg dezelfde vraag. Hij antwoordde: “Op de positie van het slachtoffer in ons systeem.

D

e attorney general was zichtbaar onder de indruk van de orgel-

Slachtoffers werden vroeger niet geïnformeerd, ze mochten

muziek die haar entree in het Academiegebouw begeleidde,

niet spreken tijdens het proces. Dat is nu gelukkig allemaal

maar het achterste van haar tong liet Loretta Lynch niet zien.

verbeterd.”

Vragen over delicate kwesties als de doodstraf en het gedoogbe-

Van der Steur ging in op een vraag over Guantanamo Bay. “We

leid voor softdrugs omzeilde ze handig door te wijzen naar de

begrijpen de achtergrond, maar we zijn tegen dergelijke instel-

samenhang tussen

lingen”, zei hij, “Mijn collega Lynch weet dat wij er zo over den-

federale wetten

ken. Het is goed dat Guantanamo Bay gesloten wordt, maar we

en wetten van de

zouden graag meer tastbare resultaten willen zien.”

staten.

De ministers zijn het in elk geval eens over de noodzaak om

Maar soms had ze

cybercriminaliteit aan te pakken, en de uitwisseling van

er duidelijk lol in

gegevens te verbeteren. Dat is precies de reden dat Lynch

om de vragen van

in Nederland was. Zij en Van der Steur (namens de EU) teken-

de studenten te be-

den een Paraplu Data Beschermingsovereenkomst, die de pri-

antwoorden. Ze

vacy en de veiligheid van Europese en Amerikaanse burgers

hoefde bijvoor-

moet beschermen.

FORSE KLAP VOOR DE SOCIALE ADVOCATUUR Minister Van der Steurs voorstellen voor de rechtsbijstand betekenen een forse klap voor de sociale advocatuur.

E

en advocaat mag straks nog maar voor maximaal 900 pun-

BRIEF: BURUMA EN COFFEESHOPS

M

et grote belangstelling nam ik kennis van het

wijze advies dat Ybo Buruma

ten gefinancierde bijstand verlenen. Nu ligt de grens bij

blijkens het juninummer

2000 punten. De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) voor-

van Mr. gaf tijdens een se-

spelt dat door de nieuwe urengrens veel advocaten ruim de helft

minar: “Advocaten, strooi

van hun toevoegingspraktijk moeten afstoten en ‘nee’ moeten

niet met arresten als u een

verkopen aan rechtzoekenden.

procedure wilt winnen, maar

Er komen meer ingrijpende veranderingen aan. De Raad voor

concentreer u op de zaak.”

Rechtsbijstand en het Juridisch Loket worden samengevoegd tot

Een prachtig advies, maar volkomen waardeloos als de

één organisatie, die de poortwachter wordt van het stelsel.

Hoge Raad halsstarrig weigert zelf ook eens naar de zaak te

Een rechtzoekende kan pas een pro-Deo advocaat krijgen als dat

kijken. In coffeeshop-zaken draait de Hoge Raad alle arres-

volgens de nieuwe poortwachtersorganisatie de beste oplossing

ten van hoven, die goed naar de zaak hadden gekeken en

is. Bij twijfel en als sprake is van multiproblematiek komt er

het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk hadden ver-

een zogeheten oriëntatietoets. Een oriëntatiegesprek is sowieso

klaard, de nek om. Een meerderheid van Nederlandse ge-

verplicht voor mensen die willen scheiden. Eerder krijgen ze

meentebesturen snakt naar regulering van coffeeshops.

geen gesubsidieerde rechtsbijstand. Zo wil het kabinet bevorde-

Maar elke keer als advocaten de Hoge Raad trachten te ver-

ren dat echtscheidingen minnelijk worden opgelost.

leiden tot een realistische opstelling, vangen zij bot.

Het kabinetstandpunt getuigt volgens de NOvA niet van de am-

Beste Ybo, kijk met je ambtsgenoten nog eens goed naar de

bitie om gefinancierde rechtsbijstand duurzaam te organise-

coffeeshop-zaken en open de ogen voor de maatschappelij-

ren: “Niet het belang van gespecialiseerde rechtsbescherming

ke realiteit!

staat centraal, maar de introductie van een verplichte ‘opnamestop’ voor advocaten. Dit voorstel dupeert rechtzoekenden en bemoeilijkt verantwoorde bijstand door advocaten onnodig.”

10 / Mr. 7/8 2016

G. Spong, Amsterdam




 
 





 


 

(
+$)
#
)+!#
'
+&
*!
#"#'(
!'
(
#
-
$&
"'
!(

&$&
(&$ #
-
&
-$
$%
)(
$"
)#
'("
#
)#
&$#
(
*&#
#+$$&
#
-
$$
$%
%
$"
*$$&
(
$'
(
'(&#
&
#
'"#
"(
) 
+$&(
"#$"#
$%
#
"#"#
($(
$$&

(
&+&
&#+$)
+&#
)
'"#
"(
#
+$)&)-#
%!#(

+!
)-#
&
$)
+$&#
$
#*'(&(
)
#
#
))&-"
&'
#!#
#
(
$'
"&
#
!
#&'
(
(
)+!#&'
#(
!'
+
+
$"#
&
""&'
*##
#
+(#
)
%&'

%!('#
(
!(#
-#

)



#"#
#&'
(
-#
&(
-
,!)'*
$#("$(##
" #
#
$#"'&
$#&!
)(
*#

&$#&'

+
*$$&
)
#
*$$&!
"(
)
$&#'&#
&
&!#
+
!#'!
$""$('
#
(*((#
*$$&
)
#
#
)( #
&)'(
&''"
"(
#
*&*$&
-$(
)
$%("!
*#
)+ !#
)#(
#(# ""$#$"
!



*$$&
#
'%&

$#'
$

)
()'

#(
$$
+! $"
$%
..#
*#
$#-
%&'#((#
#
(&(


$%
+++(&*!''##!


!(
"
!!%
&
&
'$%


Nu ook Nederlands-Duits

Ieder van de schuldenaars is hoofdelijk verbonden voor de nakoming van het geheel uit hoofde van deze overeenkomst van geldlening 
 

!


"!

!
" . 
& 
(
$ 

" !
$! 


$! 
$ 
"%
! !
!


 


$
!!
!! !$ *

" 
!
$+
!

" . 
&
!
"

(
$ 

" !
$! 
$ 
"%
" 

 
! !
$ 

 
!

-
"! +

$
$(

!
&

"

" !
!
!
(+
 
$!
"
(

 !.. 
$! 
$ 

(
% 
"

%!+ )

 

!
!

!'

$ '
 

 
%!

!
$ 

!
 
!
-


"
 !!
 ! " 
#

#"


!
 !"
 
  $! 


 !

 !, 
 
%%%+%! "%+-&

)

• NL-EN: ruim 87.000 ingangen en 68.500 voorbeeldzinnen • EN-NL: ruim 63.500 ingangen en 112.000 voorbeeldzinnen • NL-DE: ruim 87.000 ingangen en 68.500 voorbeeldzinnen • snel en makkelijk zoeken • wekelijkse update, dus altijd actueel Samensteller: Aart van den End, Gateway Woordenboeken

BIJGEWOOND

waren Brandopticon (een tool om inbreuken op merkenrecht op te sporen) en de juridische zoekmachine Lexiq. (PL)

Als drukke jurist kunt u natuurlijk

veel steun te verwachten bij het overeind

niet overal aanwezig zijn. Mr. brengt u

houden van hun verschoningsrecht. Zijn

SLOTCONFERENTIE VNG-PROJECT

daarom maandelijks verslag uit van de

advies, gebaseerd op de Britse juridische

DATUM: 16 JUNI

gemiste highlights.

denker Jeremy Bentham: “Richt het civiele

LOCATIE: VERENIGING NEDERLANDSE

proces in als inquisitoir systeem waarin

GEMEENTEN, DEN HAAG

DOOR PETER LOUWERSE EN

de waarheidsvinding centraal staat. Daar-

AANTAL BEZOEKERS: RUIM 50

HENRIETTE VAN WERMESKERKEN

mee is de confidentialiteit in het civiele recht feitelijk afgeschaft.” (PL)

DRIEHOEKSLEZING OVER VERSCHONINGSRECHT

Niet star en bureaucratisch, maar oplossingsgericht en creatief, dat moet de gemeentejurist van vandaag zijn. Zo

DATUM: 20 MEI

DE BRAUW LEGAL INNOVATION CHALLENGE

LOCATIE: ACADEMIEGEBOUW, UTRECHT

DATUM: 9 JUNI

gemeenten. De Vereniging Nederlandse

AANTAL BEZOEKERS: 75

LOCATIE: AUDITORIUM DE BRAUW,

Gemeenten (VNG) startte dit project begin

AMSTERDAM

2015 onder het motto: een slimme jurist is

AANTAL BEZOEKERS: 100

op de toekomst voorbereid.

Officier van justitie Vincent Leenders zei

blijkt op de slotconferentie van een project strategisch juridisch opleidingsbeleid voor

Dagvoorzitter is Tom Barkhuysen (Stibbe /

in een interview in 2015: “Het verkeerde uitgangspunt van de Nederlandse Orde

Een boete krijgen is niet leuk, een

Universiteit Leiden). Eddy Pronk, stadsjurist

van Advocaten is dat alles wat een advo-

onterechte boete al helemaal niet, en de

concernstaf gemeente Leiden, bespreekt de

caat doet, onder het verschoningsrecht

meeste mensen zien ook nog eens tegen

kerncompetenties die de gemeentejurist van-

valt.” In Utrecht, tijdens een debat over

de rompslomp op die komt kijken bij het

daag de dag nodig heeft. “In plaats van een

het verschoningsrecht georganiseerd door

bezwaar maken. Tegen die drie ongemak-

formeel-juridische opstelling aan te nemen

drie studieverenigingen, bleef die bood-

ken bestaat straks een app, Appjection

moet je moet buiten de regels durven denken

schap overeind: “Wat doe je als blijkt dat

geheten. De app, een idee van rechten-

en werken. Denken in oplossingen, in plaats

de advocaat of notaris zich voor het kar-

studenten Doortje van Bokkem, Matthijs

van vooral regels op te zoeken.”

retje heeft laten spannen door fraudeurs?

Lagas en Max Heck, werd uitgeroepen tot

Gerardus Bartels, strategisch concernadvi-

Daar bespeur ik een defensieve houding

de winnaar van de eerste De Brauw Legal

seur juridische zaken in Breda, kijkt naar

bij de beroepsgroepen.”

Innovation Challenge (BLIC).

het aanzien en het imago van de gemeen-

Bij de geheimhouders zelf valt Leenders’

Tijdens de pitch legden de bedenkers uit

tejuristen. “Dat staat er belabberd voor”,

pleidooi verkeerd. “Het OM wil dat wij

dat ze met hun app de toegang tot het

constateert hij. De gemeentejurist moet

hun de hooiberg geven, en dan zoeken zij

recht willen verbeteren. De werking van

niet altijd risicomijdend en star behou-

wel naar de speld”, zei KNB-woordvoerder

de app is simpel. De beboete justitia-

dend zijn, dat werkt maar verkrampend,

Nora van Oostrom. Ze wees naar het

bele vult zijn gegevens in, waarna wordt

aldus Bartels. “Check en dubbelcheck is

standpunt van de Hoge Raad die in het ar-

getoetst of het beroep kansrijk is (groen),

niet altijd gewenst. Van de gemeentejurist

rest Ogem/Notaris Maas heeft geoordeeld

twijfelachtig (oranje) of kansloos (rood).

wordt verwacht dat hij meehelpt in het

dat het belang van waarheidsvinding

Rechtenstudenten helpen de klanten bij

bereiken van oplossingen en bovendien

moet wijken voor het belang van de cliënt

het formuleren van hun bezwaar. Als de

ruimte geeft om met creatieve uitkomsten

zich vrij te kunnen uiten. Een notaris die

cliënt in beroep gaat, en hij wint, dan

te komen. Weg met de jurist als mo-

het OM een handje helpt, loopt trouwens

draagt hij een deel van zijn voordeel af

raalridder en scheidsrechter. Voormalig

grote kans een douw te krijgen van de

aan de makers van de app. De app is altijd

minister Jan de Koning van Sociale Zaken

tuchtrechter, zei Van Oostrom.

gratis: de overheid betaalt Appjection

en Werkgelegenheid, zei al: als het niet

Ook advocaat Nico Meijering (Meijering,

namelijk een proceskostenvergoeding.

gaat zoals het moet, dan moet het maar

Van Kleef, Ficq en Van der Werf Advoca-

Als het bezwaar maken tegen verkeers-

zoals het gaat.”

ten) zit niet te wachten op doorbreking

boetes via een app succesvol blijkt te zijn,

Na de pauze worden de opleidingskundige

van geheimhouding. “Alleen de geheim-

willen de bedenkers ook andere bezwaren

en beleidsmatige uitgangspunten voor

houder zelf kan bepalen of iets onder het

mogelijk maken, bijvoorbeeld tegen

en de uitwerking van een strategisch

verschoningsrecht valt”, vindt hij. “Als

beslissingen van het UWV, de Belasting-

juridisch opleidingsbeleid besproken. Dan

we zelf voor rechter gaan spelen, geeft de

dienst (btw) en de gemeente (woz).

is het tijd voor discussie en een borrel. De

cliënt de informatie niet langer.”

De Appjection won naast de juryprijs ook

resultaten van het project zijn neergelegd

Van rechtsfilosoof Hendrik Kaptein (Uni-

de publieksprijs. De twee andere genomi-

in een boekje, dat bij de conferentie wordt

versiteit Leiden) hoeven de juristen niet

neerden (op een totaal van 23 deelnemers)

gepresenteerd. (HvW)

Mr. 7/8 2016 / 13

Jaarcongres Arbeidsrecht Best practices van de WWZ

Donderdag 22 september 2016 | Innstyle Maarssen | 5 NOvA

Met onder andere: mr. dr. Pascal Kruit, mr. Jan Meijer, prof. mr. dr. Stefan Sagel, mr. Monetta Ulrici, mr. Wim Wetzels en mr. Erica Wits

Inschrijven op sdujuridischeopleidingen.nl

BLOGS

TWINTIG SENSATIEBELUSTE STAGIAIRES OP DE TRIBUNE Rechter DORY REILING (Recht-

De beïnvloedingsstrategie van de

men dat van allerlei vermeende misstanden

bank Amsterdam) blikt in haar

sociale bewijskracht houdt in

aangifte wordt gedaan en tot vervolging

blog terug op ODR2016, de vijf-

dat we kuddedieren zijn met de

wordt overgegaan. Leven en laten leven...”

tiende internationale conferen-

neiging tot imitatie van het ge-

Er is al veel geschreven over de

tie over Online Dispute Resolution. Er was

drag van mensen waarop we lijken. Je kunt

cost-plusprijsstrategie in de ad-

een serie van vijf-minutenpitches waarin

mensen beïnvloeden door te laten zien wat

vocatuur (lees: het uurtje-fac-

soms iets van ODR te zien was. Een peiling

andere soortgelijke mensen vinden of doen,

onder de deelnemers leerde dat zij in meerder-

aldus coach en vaardigheidstrainer RÜNA

baarheid daarvan lijkt eindig en niet in de

heid vonden dat ODR het beste geïntegreerd

HONIG, die onder meer als tip geeft duidelijk te

laatste plaats omdat de klant het graag anders

kon worden in de rechtspraakprocessen. De

communiceren dat anderen jouw diensten

ziet. In deze blog gaat legal management ad-

Nederlandse rechtspraak scoorde opvallend

interessant en waardevol vinden, bijvoorbeeld

viseur CINDY DE LA FUENTE kort in op een an-

goed met het eigen KEI-programma en de di-

door ervoor te zorgen dat positieve reviews te

dere manier van het bepalen van prijzen, die

gitalisering van de procedures. De ‘Rechtwij-

googlen zijn of door klanttevredenheidsonder-

de toekomst heeft: value based pricing.

zer uit elkaar’ werd alom geprezen. Dat ont-

zoeken op de website te plaatsen.

tuurtjeprijsmodel). De houd-

Ondernemend jurist MARTIJN

lokte een deelnemer de ontboezeming: I have

Het populisme dat overal ter we-

ROOYMANS begint zijn blog

seen the future, and it is in Dutch!

reld de kop opsteekt, is niet uit

met een stukje uit Nescio’s Ti-

“Oeioeioei, daar zit je dan als

de lucht komen vallen. Recent

beschuldigde advocaat. Eén mo-

economisch onderzoek laat zien

taantjes dat eindigt met ‘We zouden hun wel eens laten zien hoe ’t moest’. Het

ment van onoplettendheid, lang

dat veel burgers door de globalisering op een

past bij de manier waarop hij, binnenkort

geleden en je zit tegenover een

zijspoor zijn gezet en veel moeilijker weer de

tien jaar geleden, het Netwerk van Onderne-

tribunaal van vier vriendelijke, doch streng

aansluiting kunnen vinden met de rest dan

mende Juristen begon. “Inmiddels zijn we een

kijkende dames een activiteit van een paar

oorspronkelijk werd aangenomen. Deze bur-

beetje een instituut aan het worden, maar het

jaar geleden te verdedigen. Met twintig sen-

gers verdienen serieuze aandacht voor hun

voor mezelf beginnen en het bouwen en ont-

satiebeluste advocaat-stagiaires achter je op

problemen, aldus onderzoeker WOUTER DE

wikkelen van het Netwerk van Ondernemen-

de tribune, want die moeten allemaal voor de

BEEN (Erasmus Universiteit).

de Juristen blijft een groot avontuur dat me

opleiding een zitting van de Raad van Disci-

Het merendeel van de accoun-

vrijheid bracht, me hielp verder te ontwikke-

pline bijwonen en daarover een verslag schrij-

tants lijkt tuchtrechtspraak be-

len en waarvan ik nog dagelijks leer.” Rooy-

ven”, aldus EMMA DE BOER (FrankfortSluisAd-

vorderlijk te vinden voor de repu-

mans blikt terug in zijn blog en gunt zijn le-

vocaten), een van die stagiaires. Ze had een

tatie van het beroep. Tegen

zers ook zo’n avontuur.

interessante middag, en leerde dat ze soms te

advocaten en notarissen worden meer tucht-

“Kan ik als bestuurder aanspra-

snel is met haar vooroordelen over de advoca-

rechtelijke klachten ingediend dan tegen ac-

kelijk worden gesteld voor fou-

ten die zich daar moeten verdedigen.

countants. Maar in tegenstelling tot de accoun-

ten die ik maak tijdens mijn

Rechtsfilosoof HENDRIK KAPTEIN

tancy zie je bij deze juridische dienstverleners

(Universiteit Leiden) vraagt zich

geen discussie over de lessen die je kunt trek-

hoor, dat kan.” “Maar het is onbetaald werk

af of een wegens te weinig waar-

ken uit tuchtrechtuitspraken, signaleert juri-

en bovendien streeft de stichting een goed

heidsgetrouwheid weggestuurde

disch journalist LEX VAN ALMELO.

doel na.” “Volgens de wet maakt dat niets uit,

werk voor onze fundashon?” “Ja

rechter een goed docent in de burgerlijke

Strafrechtadvocaat WILLEM JAN

mevrouw. Ook u loopt een aansprakelijk-

rechtsvordering kan zijn. Wél als een strikt on-

AUSMA ergert zich aan de toene-

heidsrisico.” Met grote ogen werd AZIZ

derscheid wordt gemaakt tussen ad hominem (‘op

mende intolerantie ten opzichte

TALMRICHT, advocaat bij de Curaçaose vesti-

de mens’) en ad rem (‘op de zaak’): wie iets be-

van de medemens. “Het lijkt

ging van VanEps Kunneman VanDoorne, aan-

weert hoort er niet toe te doen als het gaat om

erop dat steeds meer mensen zich bezighou-

gekeken door zijn tafelgenoten. De kleine ge-

de vraag of het waar is. “Anderzijds moeten do-

den met het commentaar geven op anderen

meenschap van Curaçao (160.000 inwoners)

centen goede voorbeelden geven, zeker in sfe-

zonder zelf in de spiegel te kijken. Vele aan-

telt meer dan duizend stichtingen en vooral

ren die draaien om waarheid en recht. Dan kan

giftes leiden tot een toenemende belasting

de vele kleine, charitatieve stichtingen zijn

die voormalig rechter toch beter andere dingen

van het opsporingsapparaat en de rechtspraak

zich niet bewust van wat er allemaal bij het

gaan doen, zolang hij zijn schuld niet heeft er-

terwijl zaken die er echt toe doen te lang blij-

besturen daarvan komt kijken. Ook daar ligt

kend en ingelost.”

ven liggen. Iets meer tolerantie kan voorko-

een taak voor zijn kantoor.

LEES DE VOLLEDIGE BLOGS OP WWW.MR-ONLINE.NL

Mr. 7/8 2016 / 15

MEESTERS VAN DE WEEK

wanbeleid gedegradeerd van de

MEI

ere- naar de eerste divisie. Na een vergeefs beroep op de burgerlijke

MEI

17

heb je te maken, maar je probeert

sie van de KNVB dit half juni terug.

die beheersbaar te maken. Natuurlijk krijg ik ook mee wat er de

23 FROUKJE DUNKI JACOBS Familierechtadvocaat Froukje Dunki Jacobs (DelissenMartens)

rechter draaide de beroepscommis-

ROSMARIJN VAN KLEEF

Wat was uw rol in deze procedure?

laatste tijd soms mis gaat en dat

Advocaat, bestuurslid of allebei?

is soms heftig, maar bang maakt

“Sinds 25 maart ben ik niet-

me dat niet. Wel benadrukt dit

uitvoerend bestuurder bij FC

nog eens het belang van een

Twente. Ik heb onderhandeld met

goede voorbereiding en van de

de oud-bestuurders en ik ben

noodzaak om serieus naar de

aangeschoven bij een mediati-

risico’s te kijken.”

on. Daar waren alle partijen verte-

slaagde cum laude voor de speciaRosmarijn van Kleef verdedigde

genwoordigd door advocaten. Dat

haar proefschrift ‘Aansprakelijkheid

ik ook advocaat ben, kwam goed

Gefeliciteerd! Is de opleiding zo

voor supportersgeweld’ aan de Uni-

van pas. (...)

makkelijk of bent u zo briljant?

versiteit Leiden. Ze werkt bij sport-

We hebben voor de procedure

“De opleiding is zeker niet makke-

advieskantoor TSE Consulting in

over de licentie een extern advo-

lijk. De uitdaging zit met name in

Lausanne.

caat in de arm genomen. Vanuit de

lisatieopleiding familierecht.

JUNI

13

de governance kan ik niet als ad-

de duur van de opleiding. Andere specialisatieopleidingen duren

U stelt: ‘Wie profiteert van een ge-

vocaat optreden voor FC Twen-

maximaal een jaar, terwijl de vFAS

vaarlijke activiteit moet de daar-

te. Bovendien heeft de advocaat

ruim twee jaar duurt. Het is dus

mee samenhangende verliezen

die zichzelf verdedigt een dwaas

vooral een kwestie van doorzetten

dragen’. Maar de clubs kunnen er

als cliënt.”

en iedere opdracht weer met aan-

meestal niets aan doen dat hun

dacht maken.”

supporters zich misdragen.

JAN FRANS DE GROOT

“Clubs kunnen er misschien niets

JUNI

Jan Frans de Groot (Houthoff

Wat is op dit moment de grootste

aan doen, maar dat betekent niet

uitdaging in het familierecht?

dat zij daarom niet aansprake-

Géry De Cloedt, de eigenaar van de

“Onlangs heeft de Tweede Kamer

lijk zouden kunnen of moeten zijn.

Hedwigepolder die bij de Rechtbank

het Wetsvoorstel inperking ge-

Er zijn veel vormen van (risico)

meenschap van goederen aan-

aansprakelijkheid die volgen op

genomen. Hoewel de wijzigin-

schade waar men ‘niets aan kan

gen wellicht wenselijk zijn, zal het

doen’, bijvoorbeeld aansprakelijk-

nieuwe systeem de echtscheidin-

heid voor gebrekkige zaken, maar

gen er niet makkelijker op maken.

ook in het verkeer.”

6

Buruma.) Hij is de raadsman van

Zeeland-West-Brabant procedeerde tegen de onteigening van deze polder.

Nederland voerde eeuwenlang

JAN-GERRIT MEIJERINK

een strijd tegen het water, en nu laten we een polder onderlopen.

Daarbij zullen er lange tijd twee

Speelt dat sentiment bij u een rol?

regimes naast elkaar bestaan. Als

Jan-Gerrit Meijerink (Yspeert Advo-

dit wetsvoorstel definitief wordt,

caten) beklimt met 19 anderen de

“Bij veel Zeeuwen zeker, en te-

Kilimanjaro. Ze doen dat om geld op

recht. Het is tegennatuurlijk als

te halen voor Compassion, een or-

je bedenkt hoe goed de kwaliteit

ganisatie die zich inzet voor kinde-

van de landbouwgrond in de pol-

ren die in extreme armoede leven.

der is. Ik heb uiteraard meer af-

MEI

dan ben ik benieuwd hoe dat in de praktijk zal uitvallen.”

30

Dit is een selectie van de

stand, maar als ik door die prach-

uitspraken die de meesters van

U durft. Er zijn de laatste tijd

tige polder loop, dan denk ik toch

de week de afgelopen maand

nogal wat bergbeklimmers in de

wel: het is eeuwig zonde dat dit

deden op de site van Mr. Wie

problemen gekomen en zelfs

verdwijnt. Ik kan de frustratie en

overleden. Niet bang?

boosheid van de familie De Cloedt

“Bergbeklimmen is een sport die

begrijpen: zij zijn al jarenlang

een wekelijks overzicht van de

JAN SCHUTRUPS

meesters van de week wil ontvangen, kan zich abonneren

Advocaat Jan Schutrups (Damsté)

je serieus moet nemen. Het in-

speelbal van hogere internationa-

op de Mr.-nieuwsbrief via

is niet-uitvoerend bestuurder van

schatten, beoordelen en reduce-

le politiek. Een proces waarin

www.mr-online.nl

FC Twente. De licentiecommissie

ren van risico’s is daar onlosma-

hen nooit iets is gevraagd; het

van de KNVB heeft de club wegens

kelijk aan verbonden. Met risico’s

overkomt hen.”

KENT U OOK EEN POTENTIËLE MR. VAN DE WEEK? MAIL ONS! [email protected]

Mr. 7/8 2016 / 17

Snel op de hoogte zijn van actuele ontwikkelingen in het recht? Ook daarvoor kunt u in Mr. terecht. In de rubriek Snelrecht belichten vooraanstaande juristen periodiek de ontwikkelingen op hun rechtsgebied.

STAATSRECHT FAILLISSEMENTSRECHT MEDEZEGGENSCHAP EN INSOLVENTIE

DE ENIGE OVERHEID DIE ÉCHT NAAR JE LUISTERT…

D

e AIVD wordt weleens gekscherend de enige overheid genoemd die écht naar ons luistert. Hoe vaak de dienst

M

edezeggenschap rondom insolventie van de werkgever is een interessant en actueel onderwerp. Zo heeft minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

onze communicatie aftapt weten we niet precies. Minis-

ter Plasterk weigert openbaarmaking van tapstatistieken (overigens vond de Raad van State recent dat hij die weigering beter

per brief van 23 september 2015 de SER-commissie Bevordering

moest motiveren: ECLI:NL:RVS:2016:48). Wat we, sinds Snow-

Medezeggenschap (CBM) gevraagd te reageren op een rechtsver-

den, wél weten is dat er druk wordt meegeluisterd door inlich-

gelijkende studie van de Vrije Universiteit naar de rechtspositie

tingendiensten. Met alle terreurdreiging is het geen overbodige

van werknemers bij insolventie van de werkgever. Uit deze stu-

luxe om hun bevoegdheden te moderniseren. Dat vond eind

die kwam naar voren dat vaak ten onrechte wordt verondersteld

2013 de Commissie-Dessens, die de Wet op de inlichtingen- en

dat de medezeggenschapsregels bij insolventie van de werkge-

veiligheidsdiensten (Wiv) evalueerde, en het kabinet was het

ver niet van toepassing zijn.

daarmee eens.

Inmiddels heeft de CBM in haar reactie van 14 december 2015

Inmiddels ligt het wetsvoorstel voor advies bij de Raad van Sta-

onder meer vastgesteld dat de rechten uit de Wet op de Onder-

te. Dankzij de Volkskrant is dat voorstel nu openbaar. Eén belang-

nemingsraden (WOR) – zoals het adviesrecht, het instemmings-

rijke wijziging is de invoering van de ‘onderzoeksopdrachtge-

recht, het recht op overleg en het recht

richte interceptie’, volgens critici een eufemisme voor een

op informatie – zowel voor als na de fail-

‘sleepnet’. De diensten mogen een jaar lang ongericht aftap-

lietverklaring van de werkgever gelden.

pen, ongeacht of de communicatie (niet-)kabelgebonden is (in

Ook wordt de curator na het uitspreken

het huidige systeem is dat verschil relevant). Verder mogen de

van het faillissement bestuurder in de

diensten straks computers van (niet verdachte) derden hacken,

zin van de WOR. Volgens de CBM is de

en gegevens vorderen van alle providers van (al dan niet beslo-

curator gehouden de WOR na te leven.

ten) communicatiediensten.

De vraag is echter of dat in alle gevallen

Voor het staatsrecht is interessant dat ook het toezicht op de in-

onverkort geldt.

lichtingendiensten wordt verscherpt. Het blijft de minister die

Volgens een recente uitspraak de Ondernemingskamer (OK) van

toestemming geeft voor dit soort interceptie, maar er komt een

het Hof Amsterdam is dat juist niet het geval (ECLI:NL:GHAMS:

nieuwe (onafhankelijke) Toetsingscommissie inzet bevoegdhe-

2016:2020). In het kader van het faillissement van drogisterijke-

den (TIB) die de rechtmatigheid van die toestemming contro-

ten DA en de daar gerealiseerde doorstart diende de OK zich uit te

leert voordat deze gebruikt kan worden. De TIB vult het be-

laten over de vraag of het adviesrecht van een ondernemingsraad

staande toezicht door de Commissie van toezicht op de

in het algemeen ook geldt gedurende het faillissement van een

inlichtingen- en de veiligheidsdiensten (CTIVD) aan. Anders

rechtspersoon die een onderneming in stand hield. De OK komt

dan nu het geval is, is dat toezicht bindend. Maar de praktijk

uiteindelijk tot het oordeel dat het adviesrecht van een onderne-

moet nog uitwijzen of de TIB ook daadwerkelijk als extra waar-

mingsraad in beginsel onverenigbaar is met de op de afwikkeling

borg gaat functioneren. Dat is afhankelijk van de precieze be-

van de boedel gerichte rol van de curator. In het concrete geval

voegdheden van de commissie. Eén probleem waar de nieuwe

oordeelde de OK tevens dat, nu de curator de onderneming van

commissie bovendien tegenaan zal lopen

de gefailleerden niet heeft voortgezet, de curator de ondernemin-

is de tijdsfactor: ze zal razendsnel moe-

gen niet in stand heeft gehouden. Daarom was de curator in het

ten beslissen. Voor onderzoek is geen

geval van de doorstart van DA niet gehouden vooraf advies aan de

tijd. Veel zal dus afhangen van de

ondernemingsraad te vragen.

samenwerking met de CTIVD die achteraf

Hoewel dus formeel niet in alle gevallen verplicht, doet de cura-

nog eens goed uitzoekt of de werkwijze

tor er goed aan om – als het even kan – de ondernemingsraad

van de AIVD wel rechtmatig was. Als TIB

informeel te informeren over de stand van zaken in het faillis-

en CTIVD elkaar weten te vinden, dan ga

sement, met name ten aanzien van de ontwikkelingen en

ik rustig slapen.

voortgang in een mogelijk overnameproces. Jerfi Uzman is universitair docent staats- en bestuursrecht aan Ruud Brunninkhuis is advocaat bij Buren.

18 / Mr. 7/8 2016

de Universiteit Leiden.

INTERNATIONAAL PROCESRECHT RUIMTE VOOR BEROEP OP NEDERLANDSE OPENBARE ORDE?

CONTRACTENRECHT NIET-OPZEGBAARHEID VAN DUUROVEREENKOMSTEN VOOR ONBEPAALDE TIJD

D

uurovereenkomsten komen in de rechtspraktijk veel voor.

D

e Bulgaarse handelaar in alcoholica Simiramida verzoekt erkenning van een Bulgaars vonnis in Nederland. Diageo, rechthebbende op (onder meer) het merk Johnny

Een duurovereenkomst is een rechtsverhouding waarbij partijen zich hebben verbonden gedurende een (on)bepaal-

de tijd over en weer een of meer prestaties te verrichten, waarbij

Walker, voert aan dat dit in strijd is met de openbare orde om-

die prestaties voortdurend, telkens terugkerend of opeenvolgend

dat de uitspraak van de Bulgaarse rechter evident in strijd is

moeten zijn. Te denken valt aan de distributie-, franchise- of

met de Merkenrichtlijn. Het Hof van Justitie van de Europese

huurovereenkomst. De wet kent geen al-

Unie oordeelde bij arrest van 16 juli 2015 (zaak C-681/13,

gemene wettelijke regeling voor (opzeg-

ECLI:EU:C:2015:471 (Diageo Brands BV / Simiramida–04 EOOD))

ging van) duurovereenkomsten.

dat een fout in de toepassing van het nationale of Europese

Lange tijd gold dat een voor onbepaalde

recht door een rechter van een EU-lidstaat geen schending van

tijd gesloten duurovereenkomst, heel

een rechtsregel van essentieel belang of fundamenteel recht is,

kort gezegd, alleen kon worden opgezegd

en derhalve niet in strijd met de openbare orde van de Unie.

indien daarvoor een voldoende zwaarwe-

Volgens het HvJ EU is het vrij verkeer van vonnissen, gebaseerd

gende grond aanwezig was. Dat wrong (enigszins) omdat dit uitging van een

op het fundamentele beginsel van onderling vertrouwen tussen de lidstaten in elkaars rechtspraak, uitgangspunt binnen de

verplicht eeuwigdurend contract waaraan alleen ingeval van

Unie. Bovendien heeft Diageo de nationale rechtsmiddelen niet

een zwaarwegende grond kon worden ontsnapt. Nu geldt een

uitgeput. De rechter van de aangezochte staat moet hiermee

ander uitgangspunt: volgens inmiddels vaste rechtspraak is een

rekening houden.

duurovereenkomst voor onbepaalde tijd in beginsel opzegbaar,

In deze zaak heeft Diageo aangevoerd dat hoger beroep zinloos

ook als de wet en de overeenkomst zelf niet in een opzeggings-

zou zijn, gezien de ‘interpretatieve beslissing’ van het Bulgaarse

regeling voorzien. Redelijkheid en billijkheid kunnen evenwel

Hof van Cassatie dat het niet in strijd is met het Bulgaarse mer-

verplichten tot het bestaan van een voldoende zwaarwegende

kenrecht indien de import van producten met toestemming van

grond voor opzegging of tot inachtneming van een opzegter-

de merkhouders buiten de Europese Economische Ruimte (EER)

mijn c.q. betaling van een (schade)vergoeding.

in het verkeer zijn gebracht. De Bulgaarse rechters zijn aan de

Onlangs heeft de Hoge Raad aan dit huidige beginsel toege-

‘interpretatieve beslissing’ gebonden. In dit geval bestaat er ook

voegd dat dit niet wegneemt dat duurovereenkomsten naar de

geen verplichting om een prejudiciële beslissing aan het

bedoeling van partijen niet-opzegbaar kunnen zijn. Dit gebeur-

Europese Hof te vragen, daar op dit punt

de in HR 15 april 2016 (ECLI:NL:HR:2016:660), nadat de Hoge

sprake is van een acte clair.

Raad had vastgesteld dat de betreffende overeenkomst samen-

Deze ipr-technisch correcte uitspraak van

hing met een statutaire regeling van een stichting waarin par-

het HvJ EU gaat voorbij aan de effectivi-

tijen participeerden, aan welke regeling de Gemeente Amster-

teit van die rechtsmiddelen in het licht

dam zich niet eenzijdig door opzegging kon onttrekken. Tegen

van voormelde ‘interpretatieve beslissing’

de niet-opzegbaarheid kan de opzeggende partij zich echter on-

van het Bulgaarse Hof van Cassatie en de

der omstandigheden verweren met een beroep op art. 6:248 lid 2

acte clair. Is bij Unieontrouw van de Bul-

BW (beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid) en

gaarse rechter het vertrouwen in elkaars

art. 6:258 BW (onvoorziene omstandigheden). De stelplicht en

rechtspraak in dit concrete geval gerechtvaardigd? Bulgarije

bewijslast van de niet-opzegbaarheid rusten bij de opgezegde

staat immers al langere tijd onder verscherpt toezicht van de

partij. Bovendien gelden voor die stelplicht en bewijslast geen

Europese Commissie vanwege de ineffectieve toepassing van de

verzwaarde eisen, aldus de Hoge Raad. Met dit arrest is het

Merkenrichtlijn en scoort laag op de lijst van de corruptie-index

stukje recht over opzegging van duurovereenkomsten voor on-

CPI. Is het onder deze omstandigheden nog realistisch van een

bepaalde tijd weer iets uitgebreid.

rechtzoekende te verwachten de rechtsmiddelen uit te putten?

Wil een partij zich ervan verzekeren dat niet kan worden opge-

De openbare orde van de Unie hoeft niet samen te vallen met de

zegd, dan kan dat expliciet zo in de betreffende overeenkomst

Nederlandse openbare orde. Zou in dit soort gevallen ruimte

worden opgenomen. Maar let op: ook als een dergelijke bepa-

zijn voor een beroep op de Nederlandse openbare orde?

ling ontbreekt, kan nog steeds (op basis van gerechtvaardigd vertrouwen) niet-opzegbaarheid aan de orde zijn.

Arlette van Maas de Bie is partner bij VMBS Advocaten en gespecialiseerd in internationaal privaatrecht en

Annelies van der Ploeg is contractenrechtadvocaat bij

internationaal procesrecht.

BarentsKrans.

Mr. 7/8 2016 / 19

INTELLECTUEEL EIGENDOMSRECHT BEDRIJFSGEHEIMEN BETER BESCHERMD

B

innenkort gelden overal in Europa dezelfde regels voor bescherming van bedrijfsgeheimen. Op 27 mei 2016 nam de Raad van Ministers van de Europese Unie een richt-

lijn daarover aan. Bedrijfsgeheimen worden nu nog in elk EUland op een verschillende manier beschermd. In Nederland gebeurt dat via een combinatie van het contractenrecht (ge-

HUURRECHT (MEDE)VERANTWOORDELIJKHEID VERHUURDER VOOR OVERTREDING BESTEMMINGSPLAN

E

ind 2015 vestigde ik in deze rubriek de aandacht op een arrest van de Hoge Raad van 27 november 2015 (ECLI:NL:HR:2015:3424), waaruit kan worden afgeleid dat

een bedrijfsruimtehuurder er in zijn algemeenheid niet van uit mag gaan dat zijn verhuurder bij de gemeente heeft gecontro-

heimhoudingsverklaringen) en de alge-

leerd of de verbouwingsplannen van de huurder problemen op-

mene bescherming tegen de onrechtma-

leveren met het bestemmingsplan. Huurders dienen derhalve

tige daad. Een ‘bedrijfsgeheim’ is

zelf alert te zijn op de planologische (on)mogelijkheden van het

informatie die: a) niet algemeen bekend

gehuurde. Uit de uitspraak van de Afdeling Bestuursrecht-

of gemakkelijk toegankelijk is; b) han-

spraak van de Raad van State van 30 maart 2016 (ECLI:NL:RVS:

delswaarde bezit omdat zij geheim is; en

2016:849) volgt echter dat óók voor de verhuurder alertheid is

c) onderworpen is aan redelijke maatre-

geboden, nu hij kan worden aangesproken op gebruik door

gelen om deze geheim te houden.

huurder van het pand in strijd met het bestemmingsplan.

Een bedrijfsgeheim is beschermd als ie-

Wat was er aan de hand? Een pand dat planologisch was be-

dereen die er met toestemming van de eigenaar kennis van kan

stemd als pension werd gebruikt voor permanente bewoning.

nemen, gebonden is aan een (contractuele) geheimhoudings-

Aan de eigenaar werd een last onder dwangsom opgelegd om de

verplichting. Wie een dergelijke verplichting schendt, kan een

permanente bewoning te beëindigen, waarop hij aanvoerde dat

verbod en een schadeclaim krijgen. Dat volgt vaak ook al uit de

niet hij maar de huurders vielen aan te merken als overtreder.

geheimhoudingsovereenkomst zelf.

De eigenaar benadrukte dat in de huurovereenkomst was opge-

De nieuwe richtlijn verbiedt ook het verkrijgen, gebruiken of

nomen dat de huurders elders hoofdverblijf zouden hebben en

openbaar maken van een bedrijfsgeheim door een persoon die

betoogde dat hij het feitelijke gebruik niet kon controleren in

“wist of, gezien de omstandigheden, had moeten weten dat het

verband met de privacy van de huurders.

bedrijfsgeheim direct of indirect werd verkregen van een andere

De Afdeling overweegt onder meer dat

persoon die het bedrijfsgeheim op een onrechtmatige manier

onder het ‘gebruiken van gronden’ (art.

gebruikte of openbaar maakte” (art. 4 lid 4).

2.1 lid 1 sub c Wabo) ook wordt verstaan

En de richtlijn verbiedt het produceren, aanbieden of in de han-

het ‘laten gebruiken’, alsmede dat van

del brengen van inbreukmakende goederen (art. 4 lid 5) waar-

een eigenaar/verhuurder mag worden

van “het ontwerp, de kenmerken, de werking, het productie-

gevergd dat hij ‘zich tot op zekere hoogte

proces of het in de handel brengen aanzienlijk baat hebben bij

informeert’ over het gebruik dat van het

bedrijfsgeheimen die onrechtmatig zijn verkregen, gebruikt of

gehuurde wordt gemaakt. De eigenaar

openbaar gemaakt” (art. 2 lid 4). Hoe ver dat precies gaat zal in

dient aannemelijk te maken dat hij niet

de praktijk moeten blijken.

wist noch kon weten dat het pand in strijd met het bestem-

Er is geen sprake van schending van een bedrijfsgeheim als de-

mingsplan werd gebruikt. In dit geval is de eigenaar hier niet

zelfde informatie onafhankelijk wordt verkregen door eigen re-

in geslaagd. Onder meer is onvoldoende gebleken dat het on-

search of door een bestaand product te onderzoeken of te demon-

mogelijk was om van de huurders bewijs te verlangen dat zij

teren (art. 3 lid 1). Verder zijn er nog expliciete uitzonderingen

het gehuurde niet als hoofdverblijf gebruikten noch dat de ver-

ter bescherming van de pers en van klokkenluiders: toegestaan is

huurder het niet in zijn macht had om een einde aan de over-

“het onthullen van wangedrag, fouten of illegale activiteiten, op

treding te maken, nu de huurovereenkomst kon worden beëin-

voorwaarde dat de verweerder handelde met het oog op de be-

digd. De Afdeling komt tot de slotsom dat de eigenaar terecht is

scherming van het algemeen openbaar belang” (art. 5 sub b).

aangemerkt als overtreder. De les: verhuurders, controleer het gebruik van uw huurders!

Dirk Visser is advocaat bij Visser Schaap & Kreijger en hoogleraar intellectueel eigendomsrecht aan de Universiteit Leiden.

22 / Mr. 7/8 2016

Nathalie Amiel is advocaat-counsel bij Houthoff Buruma.

ARREST VAN DE MAAND

PAK ONS! SLA ONS! VERVOLG ONS! SLUIT ONS OP! Deze column is een verzoek aan de minister van Justitie om mij, de eindredactie en de hoofdredactie van dit edelachtbaar juristenblad per omgaande te doen vervolgen en aan te klagen wegens smaad. Tevens verzoeken we onze lezers om de volgende tekst hardop voor te lezen, liefst op televisie. We doen namelijk een Böhmermannetje. DOOR JURJEN BOORSMA

D

e voor te lezen tekst betreft de volgende passage: “De stank

door de rechter-commissaris. Erdogan zou trots geweest zijn.

uit het plaatselijke Gemeentehuis begint zich te versprei-

Niet dat het er minder belachelijk op werd. De burgemeester was

den over heel Nederland. Het begint hier te ruiken naar

over de woord ‘Kultuurkamer’ gevallen maar kon niet concreet

Nazi-toestanden. Toen Hitler en de nazi’s de macht in Duitsland

maken “waarom dat het geval was”. De vergelijking met de na-

over gingen nemen, had dat ook gevolgen voor de kunst. Ver-

zi’s, mompelde hij nog. Maar in het gewraakte zinnetje noemde

vang de nazi’s door OPA en Duitsland door Alk-

Hoogeboom niet burgemeester en het College. De

maar en je komt op dezelfde kunstfilosofie uit.

wethoudster voelde zich beledigd door een later ar-

Het doet hier ook nog eens denken aan de schandelijke Nederlandse kultuurkamer, in ‘41 door de bezetter in het leven geroepen om de kunst aan banden te leggen.” De tekst is van journalist André Hoogeboom en is in hoge mate kwetsend voor de Erdogannetjes in het gemeentehuis van Alkmaar. Hoogeboom was kritisch over het besluit van de gemeente om de

tikeltje waarin Hoogeboom zei dat ze alleen ‘kunst

“ER KWAM EEN RECHTSZAAK MET REGIEZITTING EN VERHOREN DOOR DE RC. ERDOGAN ZOU TROTS ZIJN GEWEEST”

van vroeger’ wilde, wat Hoogeboom deed denken aan Hitler die ‘entartete Kunst’ verbood. De OPAfractieleider was boos omdat hij als ‘huisschilder’ werd aangeduid (wat Hitler ook was, volgens hem). Het is vast geen vent met wie je kunt lachen (maar dat kon je met Hitler ook niet). De officier requireert dat er ergens een grens moet

stekker uit een lokaal kunstproject te trekken. Je

zijn en dat je dus niet straffeloos burgemeester en

zou verwachten dat het college van B&W en de frac-

wethouders met tandenborstelsnorren mag verge-

tievoorzitter van de lokale partij OPA met enig

lijken en fractieventjes met historisch slechte huis-

schouderophalen hadden gereageerd. Een Hitlervergelijkinkje.

schilders. Gelukkig zijn de rechters helder. “De pers speelt een be-

Tsja. Er ist wieder da. De kleine ego’s van de grote mannen in Alk-

langrijke rol in een democratische samenleving; het EHRM

maar beslisten echter anders. Ze deden aangifte. Net als in hun

benoemt de rol van de pers als ‘publieke waakhond’. Artikel 10

landen Poetin, ayatollah Khomeini en o ja, Erdogan.

EVRM beschermt (…) ook informatie en ideeën die beledigen, grieven of shockeren. Het laat daarbij weinig ruimte voor beperkingen

HELDER

van het recht op vrije meningsuiting ten aanzien van politieke uit-

Eigenlijk had de minister-president zich hier over uit moeten

latingen of uitlatingen met betrekking tot het publiek belang.”

spreken. Juridische aanslagen op journalisten door potentaatjes,

Het EHRM veroordeelt niet snel, ook niet als politici met nazi’s

in welke Aziatische steppe of Alkmaarse prutpolder dan ook, zijn

worden vergeleken (zie het Scharsach-arrest, 2003). Journalist

immers altijd aanslagen op de persvrijheid. Dus toen een paar

Hoogeboom heeft sterk overdreven en dat past in de context van

Alkmaarse prutpotentaatjes de plaatselijke politie en OM voor het

het publieke debat en de meningsuiting. Dus wat hij schreef was

karretje wilden spannen had eigenlijk de premier moeten zeg-

niet nodeloos grievend, ook al hebben aangevers dat zo ervaren.

gen: laat maar. Doe eens normaal. Maak jezelf niet nog belache-

Vrijspraak.

lijker dan je al bent.

Ik wens de bewuste Alkmaarse politici een “Fellatio mit hundert Scha-

Het liep anders. Er kwam een rechtszaak (RB Noord-Holland,

fen” toe bij het lezen van deze uitspraak. En Erdogan trouwens

RBNHO:2015:2320, 23-03-2015) met een regiezitting en verhoren

ook. Minister-president, leest u mee?

Mr. 7/8 2016 / 23

24 / Mr. 7/8 2016

INTERVIEW

‘JURIST MOET MEER DOEN DAN REGELS TOEPASSEN’ “Wij juristen bleven in de financiële crisis heel lang buiten schot, maar waar was onze integriteit? Wat hebben wij werkelijk gedaan om de problemen te voorkomen? Te weinig, mezelf inbegrepen”, aldus Jaap Winter, oud-advocaat, hoogleraar en voorzitter van het college van bestuur van de Vrije Universiteit. Juristen moeten blijven nadenken betoogt hij, en meer doen dan de regels netjes toepassen binnen de grenzen van de wet. DOOR MIEK SMILDE

FOTO’S CHANTAL ARIËNS

Mr. 7/8 2016 / 25

INTERVIEW

O

p de werkkamer van Jaap Winter, oud-advocaat,

ik niet ben opgeleid en reageren op situaties waarmee ik

voorzitter van het college van bestuur van de Vrije

niet vertrouwd ben.”

Universiteit (VU) en hoogleraar ondernemings-

recht aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), hangt

Hoe voelt het na twee jaar?

een enorme foto van de hand van Arthur Kleinjan. Van-

“Nou, uit mijn comfort zone, dat is gelukt. Ik was nog

uit een donkere grot zijn twee helblauwe ovale vormen

geen drie weken voorzitter van het college van bestuur of

zichtbaar die als grote ogen neerkijken op

een voorgenomen fusie van de bètafacultei-

de beschouwer. In werkelijkheid is het werk een gespiegelde foto van slechts één gat waardoor de hemel zichtbaar is. “Wie kijkt er nou eigenlijk naar wie?” mijmert Winter als hij naar de foto kijkt. “Dat is de vraag die het kunstwerk stelt. Als ik er naar kijk, kijk ik naar boven, naar de lucht,

ten van de UvA en de VU werd tegengehou-

“IN DEZE BAAN ZOU IK UIT DE COMFORT ZONE VAN DE JURIDISCHE DESKUNDIGHEID KOMEN”

den door de medezeggenschap bij de UvA. De week erop barstte de affaire rond hoogleraar Peter Nijkamp los, die werd beschuldigd van zelfplagiaat. Kort daarna moest ik een besluit nemen over de reorganisatie van enkele afdelingen binnen de bètafacul-

maar zie ik ook twee ogen die mij bekij-

teit met bezettingen door studenten tot ge-

ken.”

volg. Een ingrijpend besluit, allereerst voor de mensen die erdoor werden geraakt,

REFLECTIE

maar ook voor de universiteit. Er was veel kritiek en

Hij heeft die reflectie nodig, zegt Winter meerdere keren

boosheid, mensen die recht tegenover elkaar stonden,

in het gesprek. Hoewel hij als collegevoorzitter voortdu-

uit frustratie en zorg. Dat waren mijn eerste honderd da-

rend, soms vergaande beslissingen moet nemen, wil hij

gen.”

blijven nadenken, blijven twijfelen ook. Het is een van de voornaamste redenen waarom hij twee jaar geleden

Welkom in de werkelijkheid.

de advocatuur verliet en koos voor de academische we-

“Dat kun je wel zeggen. Ik heb geprobeerd rustig te blijven

reld. “Na jaren te hebben geadviseerd in de boardroom,

en niet meteen iets te vinden. Af en toe de tijd te nemen

vond ik het een uitdaging om zelf een leidinggevende rol

om na te denken. Ik heb ongetwijfeld ook fouten gemaakt,

te vervullen. Ik realiseerde me dat ik uit de comfort zone

te snel gedacht dat ik wist hoe het zat. Het was zoeken, tas-

van de juridische deskundigheid zou komen. In deze

ten, luisteren, praten.”

baan moet ik mijzelf laten zien op een manier waarvoor

WIE IS JAAP WINTER? Jaap Winter (1963) studeerde rechtsgeleerdheid aan

wetenschap: sinds 1999 was hij als hoogleraar interna-

de Rijksuniversiteit Groningen en promoveerde aan

tionaal ondernemingsrecht verbonden aan de Erasmus

dezelfde universiteit. Hij is specialist op het gebied

Universiteit Rotterdam en vanaf 2005 aan de Universi-

van corporate governance en maakte onder andere

teit van Amsterdam. In 2010 werd hij daarnaast hoogle-

deel uit van de commissie die aanbevelingen deed

raar corporate governance aan de Duisenberg School of

over goed bestuur in het bedrijfsleven (de commissie-

Finance.

Tabaksblat).

Sinds 1 december 2013 is Winter voorzitter van het colle-

Winter werkte lange tijd als advocaat bij De Brauw

ge van bestuur van de Vrije Universiteit. Hij is daar-

Blackstone Westbroek in Den Haag en Amsterdam. In

naast commissaris van Randstad Holding, het Konink-

1997 werd hij benoemd als jurist van de Raad van Be-

lijk Concertgebouw en het Van Gogh Museum.

stuur bij Unilever, waarvoor hij twee jaar naar Londen

Winter is getrouwd met Lokke Moerel, advocaat en

werd uitgezonden. In 2003 keerde hij terug als partner

partner bij Morrison & Foerster. Het stel heeft drie kin-

bij De Brauw. Hij combineerde de advocatuur met de

deren.

26 / Mr. 7/8 2016

INTERVIEW

U zegt het lachend.

crisis. Hen is ook nooit gevraagd wat de gevolgen waren

“Ja, je komt jezelf tegen. Dit is de rol is die ik nu heb. Ik leer

van de credit default swaps en de collateralized debt obligations.

te aanvaarden dat ik het soms niet weet. Dat twijfel en zoe-

De juristen hebben alleen maar moeten beoordelen of

ken bij leiderschap hoort. En dat je desondanks beslissin-

deze producten binnen het raamwerk van de wetgeving

gen moet nemen. Ook een rechter moet beslissingen ne-

pasten. Daardoor hebben ze lang de verantwoordelijkheid

men, maar over het algemeen ziet hij partijen daarna niet

van zich af kunnen schuiven.”

meer terug. Ik moet dagelijks keuzes maken die mensen raken, mensen met wie ik de volgende dag verder moet.”

U was zelf advocaat op het moment dat de financiële crisis uitbrak. Waarom hebt u er toen niets over gezegd?

FINANCIËLE CRISIS

“In het najaar van 2009 heb ik bij de opening van ons kan-

Zelf blijven nadenken. Het is een van de belangrijkste les-

toor in Amsterdam ongeveer hetzelfde verhaal gehouden

sen die zijn vader hem leerde. “Mijn vader zei altijd: ‘Als

dat ik afgelopen januari hield. Ook toen heb ik het gehad

iets op zondag niet mag, mag het op maandag zeker niet’.

over het begrip integriteit. Integriteit behelst meer dan het

Dat vond en vind ik een belangrijke les. Je moet je niet

naleven van de regels, het gaat om het eren van je woord.

blindstaren op de dogmatiek van een regel. Soms is de

Maar als de hele wereld een bepaalde kant op beweegt en

achterliggende gedachte belangrijker. Dat geldt ook voor

daar heilig in gelooft, is het lastig je aan die beweging te

al die regels waarmee juristen dagelijks werken. Juristen

onttrekken. Juist op dat moment moeten juristen de vraag

moeten meer doen dan de regels netjes toepassen binnen

stellen of het verstandig is die beweging te maken, ook

de grenzen van de wet.”

met het oog op de gevolgen voor anderen. Juristen moeten

Precies dat ging er fout in de financiële crisis, betoogde

oppassen dat ze niet bijdragen aan wat regulatory crowding out

Winter begin dit jaar op het vijfde Landelijk Juridische

wordt genoemd; het volgen van de regels zonder nog na te

Jaarcongres. “Als we alleen kijken of iets juridisch kan,

denken over de gevolgen van je gedrag.”

zonder oog voor de maatschappelijke consequenties, dan falen we als juristen”, zei hij toen. Hij verwees daarbij on-

ONDERNEMINGSRECHT

der andere naar de bankiers van Goldman Sachs die

Jaap Winter is het middelste kind uit een gezin met drie

mandjes derivaten verkochten waarvan ze wisten dat die

zonen. Hij werd geboren in Stadskanaal waar zijn vader

in waarde zouden dalen. Toen ze daarvoor ter verantwoor-

huisarts was. Zijn moeder hielp in de praktijk. Zijn beide

ding werden geroepen, reageerden ze dat ze geen enkele

broers werden arts. Winter wijdde zijn doctoraalscriptie

wet hadden overtreden. Veel juristen hadden dezelfde re-

aan het zelfbeschikkingsrecht van de patiënt. “Om aan mijn vader te laten zien dat ook juristen iets

flex. “Maar dat verweer voldoet niet”, vindt

over de gezondheidszorg kunnen vinden.”

Winter. “Wij juristen bleven in de financiële crisis heel lang buiten schot, maar waar was onze integriteit? Wat hebben wij werkelijk gedaan om de problemen te voorkomen? Te weinig, mezelf inbegrepen. Ofwel we wisten dat financiële producten niet deugden en we deden niets. Of we wisten het niet en

“INTEGRITEIT BEHELST MEER DAN HET NALEVEN VAN DE REGELS, HET GAAT OM HET EREN VAN JE WOORD”

Hij oriënteerde zich eerst op bedrijfskunde in Groningen, wat destijds nog een kopstudie was waarvoor een propedeuse in een ander vak nodig was. Het werd rechten. Het bleef rechten. De logica van het redeneren, de keuze voor bepaalde woorden en hun consequen-

begrepen niet wat we regelden. In beide ge-

ties, het wegen en ordenen van argumenten,

vallen hebben we als beroepsgroep gefaald.

de verhouding tussen feiten en regels zetten

Natuurlijk, juristen zijn maar mensen en

hem aan het denken. “De manier waarop ju-

het verschijnsel van cognitieve dissonantie is ook ons niet

risten redeneren, argumentaties gebruiken en weerleggen

vreemd. Als het zelfbeeld dat juristen hebben niet over-

boeide me. Het ging me goed af en dat maakte het natuur-

eenkomt met de feiten, kunnen ze de feiten naar hun ei-

lijk nog leuker.”

gen werkelijkheid gaan kleuren. Juristen hebben, nog

Het ondernemingsrecht waarin Winter werd geschoold,

steeds, vaak het gevoel dat ze ver afstonden van de inhou-

ontwikkelde zich na zijn studie en promotie tot een ge-

delijke beslissingen die hebben geleid tot de financiële

wild specialisme waarin de advocatuur zich razendsnel

Mr. 7/8 2016 / 27

INTERVIEW

specialiseerde. Winter schrijft die ontwikkeling toe aan

dat? Maar veel bedrijven hebben dat gedaan door zich cre-

de economische crisis van de jaren tachtig en de politieke

atief en ingrijpend aan te passen.” De financiële sector

maatregelen die daartegen werden genomen. De wel-

zelf ondervond de grootste gevolgen van de crisis. Zij

vaartsstaat van weleer bleek onhoudbaar, de achtereen-

wankelde door de bubble die ze zelf grotendeels had gecre-

volgende kabinetten Lubbers gingen bezuinigen en de

eerd, tot en met frauduleuze constructies aan toe. Alleen

overheid maakte zich kleiner. De markt kreeg juist ruim-

met massieve staatssteun kon zij worden gered.

te en meer en meer bedrijven gingen naar de beurs. “En

Sindsdien krijgen vooral bankiers de wind van voren. Rond

juist als je veel aan de markt overlaat, moet je juridisch

hun juridische adviseurs, die al die jaren in het kielzog van

veel regelen”, verklaart Winter. Het effectenrecht werd op

de banken richting Zuidas trokken, bleef het opvallend

een moderne, gedetailleerde leest geschoeid, met regels

stil. Te stil, volgens Winter. “Er zijn twee reacties op een

over voorwetenschap, beursgang en overnamebiedingen.

grote crisis als deze”, zegt de oud-advocaat. “De eerste is

Ook kwam er aandacht voor corporate governance: de verhou-

om je heen kijken wie je de schuld kunt geven anders dan

dingen tussen bestuur, toezicht en aandeelhouders.

jezelf. De tweede is gericht op het systeem; wat was er fout aan het systeem en hoe fiksen we dat? Dat zijn twee bijna

TULPENMANIE

emotionele reacties die voorbijgaan aan zelfreflectie. Ik

Tot 2001 ging het goed. Premier Wim Kok zette het privati-

herinner me nog dat op 15 september 2008, de dag dat Leh-

seringsbeleid van zijn voorganger Ruud Lubbers voort, het

man Brothers failliet ging, de Duisenberg School of Finan-

paarse kabinet ontmantelde de collectieve

ce werd geopend in de Beurs van Berlage. Ik

sector en vermarktte sectoren als de telecom, woningbouw en elektriciteit. De economie was booming, net als het ondernemingsrecht. In 2001 verschenen de eerste scheuren aan het firmament. De nieuwe economie droeg de kleren van de keizer: dotcom bleek een bubble. “Hoeveel moet je betalen voor een tulp?”,

was de eerste decaan van die school. Een

“NEEM MORELE VRAAGSTUKKEN EXPLICIET OP IN DE OPLEIDING VAN JURISTEN”

week of zes later kwam Michael Jensen, een beroemde Harvard econoom, een lezing houden over integriteit. We zaten in de grote congreszaal van ABN Amro. Ter introductie stelde ik de aanwezigen de vraag wie van ons het veel beter zou hebben gedaan als we op

vraagt Winter retorisch, verwijzend naar de

de plekken hadden gezeten waar het mis was

zeventiende-eeuwse tulpenmanie die leidde

gegaan. Wie zou weerstand hebben geboden

tot de ‘krach’ van 1637. “Als iedereen gelooft

aan de grote krachten van de markt? Ik ben

dat een partij tulpen steeds meer waard wordt, uiteindelijk

er niet zeker van dat ik die weerstand had kunnen opbren-

zelfs evenveel waard is als een huis, valt er veel aan te ver-

gen. Dat ik krachtig genoeg had kunnen zeggen dat we het

dienen. Totdat niemand er meer in gelooft. Dan gaat het

helemaal verkeerd deden. Het is achteraf altijd makkelijk

mis.” Hetzelfde gebeurde min of meer met het aandeel van

oordelen, vooral over anderen.”

internetbedrijf World Online. Aanvankelijk schoten de koersen van internetbedrijven na een beursgang alleen

PRAKTISCHE WIJSHEID

maar omhoog. World Online was het eerste internetbedrijf

Om deze reflex in de toekomst te voorkomen, pleit Winter

waar de koers na de beursgang juist hard naar beneden

ervoor morele vraagstukken expliciet in de opleiding van

ging. Het geloof in de waarde was weg.

juristen op te nemen. Nadenken over bijvoorbeeld Aristoteles’ deugdenleer is waardevol, zegt hij, vooral in de con-

ONDERHUIDSE WOND

text van het actuele strafrecht, bestuursrecht of onderne-

Het duurde tot 2008 eer zich een nieuwe crisis aandiende.

mingsrecht. “In de grenzeloos gevarieerde werkelijkheid

De val van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers

is praktische wijsheid nodig, het vermogen om onder-

reet een onderhuids etterende wond open en legde een

scheid te maken naar gelang de context van de situatie.

ziek systeem van financiële producten bloot die de hele

Dat vermogen is niet een kwestie van intellectueel begrij-

wereld besmette. Dat de meeste bedrijven deze crisis heb-

pen, maar vraagt oefening, fouten maken en daarvan le-

ben overleefd, noemt Winter bijzonder. “Een omzetverlies

ren.” Winter roept de juridische opleidingen op meer aan-

van dertig procent in enkele maanden tijd, wie overleeft

dacht te schenken aan de maatschappelijke implicaties

28 / Mr. 7/8 2016

INTERVIEW

van het recht. “Veel mensen vinden dat de bestaande opleidingen te veel zijn gericht op de juridische techniek, op het toepassen van de regels en te weinig op het effect daarvan in de werkelijkheid. Voor dat laatste is ook andere kennis nodig, maar het blijkt moeilijk die kennis in het curriculum te integreren.” Het zogeheten civiel effect speelt daarbij een rol. Om toegelaten te worden tot de togaberoepen – rechtspraak, advocatuur en Openbaar Ministerie – moet een strak omlijnd curriculum worden doorlopen, waarin de aandacht nagenoeg uitsluitend is gericht op het begrijpen van het positieve recht. “Daar zit een spanning”, zegt Winter. “Juristen, niet alleen in togaberoepen, moeten natuurlijk de basis van het recht beheersen, dat is hun vak. Maar het harnas van het civiel effect dreigt een soort juridische techneuten op te leveren die niet wordt geleerd verder te kijken dan de wet lang is.”

GESCHIEDENIS Dat steeds meer wetenschappelijke opleidingen multidisciplinair onderwijs aanbieden, noemt Winter hoopvol. Hij voorziet een nieuwe toekomst voor de geesteswetenschappen die juist door de informatisering en digitalisering van de samenleving een belangrijke bijdrage kunnen leveren door te laten zien wat het betekent een mens te zijn. Zeker in een tijd waarin de complexiteit van regelgeving, procedures en systemen alleen maar toeneemt, is het belangrijk daar zicht op te houden. “De overheid heeft lang gehamerd op het belang van bètastudies en met succes, want steeds minder scholieren kiezen het profiel cultuur en maatschappij. Sommigen vinden zelfs dat het vak geschiedenis maar moet worden afgeschaft. Ik vind dat heel vreemd. Alsof het er niet toe doet hoe onze maatschappij is ontstaan en zich heeft ontwikkeld. Zonder enig besef van wat er is geweest en hoe we hier zijn gekomen, kunnen we er zeker van zijn dat we fouten blijven herhalen. Dat is maatschappelijk onaanvaardbaar.”

SOCIALE WETENSCHAP

Het gaat over de manier waarop mensen een samenleving

Winter verzet zich tegen het principe dat wetenschappe-

inrichten en relaties met elkaar aangaan en hoe het recht

lijk onderzoek een onmiddellijk meetbaar maatschappe-

bijdraagt aan een aanvaardbare ordening. Ik zou willen

lijk voordeel moet opleveren (valorisatie). “Alsof het waar-

dat rechtenstudenten leren hoe ze als mens zelf kritisch

devoller is om meteen een contract te kunnen opstellen

kunnen blijven, juist in hun beroepsbeoefening. Als we

dan om na te denken over rechtvaardigheid of maat-

dat niet doen, houden we alleen nog maar regels, syste-

schappelijke consequenties van regelgeving. Het eerste is

men en processen over en juristen die daarin als automa-

wellicht tastbaarder, maar zonder het tweede kunnen we

tons bewegen. Dat gaat uiteindelijk ten koste van mense-

het niet stellen. Het recht is ook een sociale wetenschap.

lijke waarden en inspiratie.”

Mr. 7/8 2016 / 29

voor juristen

NR. 7/8 – 2016 WWW.MR-ONLINE.NL MAGAZINE VOOR JURISTEN

Mr.

RONDOM RECHT: EGBERT KOOPS (UNIVERSITEIT LEIDEN) 38

BUITENLANDSE ZAKEN: SEBASTIAAN VAN DEN BERG (HOUTHOFF) 76

NACHTKASTJE: PAULINE VERHEIJ (WILDLIFE JUSTICE COMMISSION) 78

CASSATIEBALIE: HET PRUTSWERK VOORBIJ? DE FLEXIBELE SCHIL

MAGAZINE VOOR JURISTEN

JAAP DE WINTER (VRIJE UNIVERSITEIT):

‘INTEGRITEIT IS MEER DAN REGELS NALEVEN’ AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT Mr. 7/8 2016 jrg. 12 NP/MEESTER-MI16008 WWW.MR-ONLINE.NL € 12,50

www.mr-online.nl/abonnement

COLUMN ROEL SCHUTGENS

BRABANTSE SPAGHETTI

H

et was een curieuze zitting vorige maand, bij de be-

bruik (3:13 jo. 3:15 BW). Het eisen van een rijbewijs met vergiet is

zwaarschriftencommissie van de gemeente Eindhoven.

weliswaar een vorm van symboolpolitiek, maar het gaat, zoals

Een inwoner had voor zijn nieuwe rijbewijs een pasfoto

altijd bij symboolpolitiek, wél over ‘identiteit’: welke waarden

overgelegd waarop hij een vergiet op zijn hoofd draagt. De bur-

moet iemand kunnen uitdragen? Zo bekeken verschilt de pasta-

gemeester wees de aanvraag af. Krachtens de Paspoortuitvoe-

fariër die zich een bestuursrechtelijke procedure op de hals haalt

ringsregeling Nederland 2001 (PUN) dient men zich voor zijn

niet zoveel van een moslima of jood met hoofdbedekking. Boven-

rijbewijs met onbedekten hoofde te laten fotograferen.

dien is de vraag die deze koldereske rijbewijsaanvraag oproept,

De aanvrager is lid van de Church of the Flying Spaghetti Monster. Deze

helemaal geen bagatel: hoe bepalen wij wat tot een religie be-

ontstond in 2005 in de VS. Toen Amerikaanse scholen in plaats van

hoort en, daarmee, hoever de vrijheid van godsdienst strekt?

de evolutieleer het creationisme mochten gaan onderwijzen,

Als de betrokkene consequent volhoudt een religie aan te hangen

vroeg ‘concerned citizen’ Bobby Henderson in een brief aan de Kansas

die bovendien over enige aanhang en organisatie beschikt, zou ik

School Board aandacht voor het Ware Scheppingsverhaal. Daarin

hem dat plezier gunnen. Bij zo’n liberaal standpunt kunnen bur-

creëert een onzichtbaar, Vliegend Spaghettimonster de aarde na

gers allerlei malle ideeën tot geloof verheffen. Maar zo’n ramp is

zich gelaafd te hebben aan een Bierfontein. De brief leidde natuur-

dat niet. Bij de strafrechter zal wellicht eens een getuige zijn eed

lijk tot niets, maar genereerde online (naast de voorspelbare

afleggen met een vergiet op zijn hoofd. Misschien willen de pas-

hatemail) de nodige aanhang. Het was de start van een wonderlij-

tafariërs een ANBI-status of richten zij ooit een bijzondere school

ke beweging met een heus evangelie, spreuken, geboden en gebe-

op. Anderen hebben daar allemaal weinig last van. Moeilijk

den die stuk voor stuk parodieën zijn op bestaande religies – zon-

wordt het pas, als zij ritueel gaan slachten, maar dat zien we dan

der ook maar ergens te suggereren dat er van satire sprake zou

wel weer (bovendien kan de godsdienstvrijheid rechtmatig be-

zijn. De ‘pastafariërs’ houden tot het uiterste vol dat zij diep gelo-

perkt worden).

vig zijn. Ten teken daarvan dragen zij een vergiet. De Eindhovense pastafariër beriep zich dan ook op de uitzonde-

GOUDEN MATERIAAL

ring van art. 28 lid 3 PUN: pasfoto’s van personen mét hoofdbe-

Als ze verstandig zijn, daar in Eindhoven, verstrekt de burge-

dekking worden geaccepteerd als de aanvrager daarvoor gods-

meester dus gewoon dat rijbewijs. Houdt hij daarbij zijn gezicht

dienstige of levensbeschouwelijke redenen heeft. Moet de

netjes in de plooi, dan is de lol er voor de aanvragers waarschijn-

burgemeester hieraan meewerken?

lijk ook snel vanaf. Het lijkt mij althans stug dat er een dag later

Het verzoek roept tegenstrijdige gevoelens op. De energie die de

rijen gelovigen op de stoep staan voor een identificatiebewijs

pastafariërs in hun verhaal investeren is aandoenlijk. Veel van

waarmee zij vooral zelf voor aap lopen.

hun beweringen zijn ook erg geestig – ‘he boiled for

Als hij ónverstandig is, weigert de burgermees-

our sins’ – al is dat natuurlijk een kwestie van

ter dat rijbewijs. Dan zullen ook in Breda, Den

smaak. Anderzijds lijkt de hele religie een vorm

Bosch, Oss en Tilburg pastafariërs opstaan. Dat

van pesterij: klieren van gelovigen en autoritei-

worden gegarandeerd gerechtelijke procedures

ten. Ware ik burgemeester van Eindhoven, dan

tot bij de Raad van State (de proceskosten zijn zo

zou ik mij door zo’n pastafariër een beetje in het

bijelkaar gecrowdfund). Enkele van mijn facultai-

ootje genomen voelen. Als er op mijn college een

re collega’s verkneukelen zich reeds over dit

student verscheen met een vergiet op zijn hoofd,

gouden materiaal voor de oefenrechtbank. Ik

dan zou ik hem ook dringend verzoeken dat af te

ken een rechter die nu al hoopt dat hij deze zaak

zetten. Tegelijk kun je natuurlijk volhouden dat

mag doen.

mensen die zich door zoiets aangevallen voelen,

Je zou bijna wensen dat ze bij de gemeente Eind-

zichzelf wel erg serieus nemen.

hoven niet al te snugger zijn.

Het is wat te gemakkelijk om deze aanvraag af te doen als een bagatel of een vorm van rechtsmis-

REAGEER VIA [email protected]

ROEL SCHUTGENS IS HOOGLERAAR ALGEMENE RECHTSWETENSCHAP AAN DE RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN.

Mr. 7/8 2016 / 31

HET PRUTSWERK

De kleine zittingszaal in het nieuwe gebouw van de Hoge Raad

CIVIELE CASSATIE

VOORBIJ? De civiele cassatiebalie is goed op weg. Vindt tenminste de Nederlandse Orde van Advocaten in een rapport waarin deze nieuwe balie werd onderzocht. Maar er zijn ook knelpunten. Zijn er niet te veel civiele cassatieadvocaten? En krijgen ze wel voldoende betaald? DOOR MICHEL KNAPEN FOTO CHRIS VAN HOUTS

G

epruts. Dat is het woord dat Marc Ynzonides, cassa-

de cassatieschrifturen die de poort passeert helemaal top

tieadvocaat bij de Brauw Blackstone Westbroek en

is. Tanja-van den Broek: “Veel stukken zijn aan de lange

voorzitter van de Vereniging van Civiele Cassatieadvo-

kant. Mogelijk zijn advocaten bang om iets te missen of ze

caten (VCCA) een paar keer gebruikt. Als hij tenminste over

doen het omdat cliënt een uitgebreid stuk verlangt. Maar

het verleden praat. ‘Iedereen’ stelde maar cassatieschriftu-

bij lange stukken raakt de kern eerder ondergesneeuwd.”

ren op, zelfs cliënten deden het, die via Haagse advocaten bij de Hoge Raad werden ingediend. En daar zat véél pruts-

GEEN GROEIMARKT

werk bij. Vond ook de Hoge Raad, waar de oudpapierbak al

Een punt van zorg dat breed wordt gedragen is de afname

snel overliep met zinloze en kansloze cassatieverzoeken.

van het aantal civiele cassatiezaken. Zijn er te weinig za-

Het moest anders. Iedere advocaat – en niet alleen die uit

ken en te veel cassatieadvocaten, dan zal niet iedereen

het Haagse arrondissement – mocht voortaan cassatieadvo-

meer aan de vliegureneisen kunnen voldoen: twaalf za-

caat worden, mits deze maar een examen en een proeve

ken in drie jaar, waarvan er zes moeten leiden tot een be-

van bekwaamheid aflegde, voldoende ‘vlieguren’ haalde en

oordeling door de Hoge Raad.

de nodige opleidingspunten bij elkaar sprokkelde. Op 1 juli

Op dat punt heeft Janssens het NOvA-rapport met “enige

2012 was de civiele cassatiebalie een feit, en nu is deze door

verbazing” gelezen. “Het hinkt op twee gedachten. Er is

de Orde geëvalueerd. Belangrijkste conclusie: de balie

sprake van een vrije markt – iedereen moet cassatieadvo-

heeft de kwaliteit van de cassatieschrifturen bevorderd.

caat kunnen worden – en er zijn kwaliteitseisen. Ik ben

“Mee eens”, zegt Tanja Tanja-van den Broek, raadsheer in

vóór kwaliteitseisen, maar dan moet je ons ook niet bij de

de Hoge Raad. “De stukken zijn inhoudelijk van een hoge-

poort al met 80a tegenhouden. Dat is polderen, het is nu

re kwaliteit. Er strandt minder, op grond van artikel 80a

tijd om een keuze te maken. Cassatieadvocaat is een echt

Wet RO, bij de voordeur. En weigering bij de poort geldt

ambacht. Ik zou graag training on the job zien, waarbij een

wel als diskwalificatie.”

soort buitenpatroon jou het vak leert. Training on the job

In 2014 haalde iets minder dan tien procent van de cassa-

wordt door het rapport niet uitgesloten, maar er wordt

tieverzoeken de poort van de Hoge Raad niet eens. Vol-

ook niet voor gekozen.”

gens Tanja-van den Broek is er een beperkt aantal advoca-

Ook de VCCA ziet veel in dat model. Ynzonides: “Er zijn

ten dat regelmatig een 80a aan de broek krijgt. Nu de

ervaren cassatieadvocaten die nieuwe toetreders willen

overgangsperiode op 1 juli is geëindigd  en ook de Haagse

begeleiden, en wij willen gaan zorgen voor de match tus-

advocaten uit het oude regime een proeve van bekwaam-

sen de cassatieadvocaat in spe die werkt op een kantoor

heid moeten afleggen om een definitieve inschrijving te

zonder cassatieafdeling en een externe mentor die als

krijgen  zal dat percentage nog wel verder zakken.

klankbord wil optreden.”

Toch zegt dat niet alles, zegt Caspar Janssens (Kneppel-

Maar niet iedere ervaren cassatieadvocaat staat te trappelen

hout & Korthals Advocaten). Die bijna tien procent geeft

om de jonkies te begeleiden. “Je kunt dit vak alleen in de

een geflatteerd beeld. “Veel cassatieadvocaten maken

praktijk leren”, reageert cassatieadvocaat Sjef van Swaaij.

hierover afspraken. Als de advocaat-generaal concludeert

“Maar weinigen, ik ook niet, hebben zin om de eigen con-

tot 80a, dan trekken ze hun cassatieschriftuur in. Ze wil-

currenten op te leiden. Het is immers geen groeimarkt.”

len dat niet op hun naam hebben staan.” Want te veel

Juist omdat die praktijkervaring zo belangrijk is, wijst Van

80a’s is niet goed voor de reputatie.

Swaaij op een “onderbelichte weeffout” in het cassatiesys-

Dat wil overigens niet zeggen dat de negentig procent van

teem. “Als je alleen de theorieboekjes leest, en dus eigenlijk

Mr. 7/8 2016 / 33

*
2.3.78*6
:&3
#4107,*>43)-*.)
$*1>./3
*3
5468
>4*08
;*,*37
:*686*0
:&3
)*
-9.).,*
:446>.88*6
**3

*8
*,.43&&1
!9(-8(411*,*
:446
)*
*>43)-*.)7>46,
.7
'*1&78
2*8
)*
89(-86*(-8756&&0
45
,643)
:&3
)*
$*8
45
)*
'*64*5*3
.3
)*
.3).:.)9*1*
,*>43)-*.)7>46,
8*3
&&3>.*3
:&3
&687*3
8&3)&687*3
&548-*0*67
57=(-48-*6&5*98*3
,*>43)-*.)7>46,57=(-414,*3
+=7.48-*6&5*98*3
:*6147093).,*3
*3
:*651**,093).,*3
*8
6*(-87,*'.*)
.7
643.3,*3
6.*71&3)
*3
6*38-*
!977*3
)*
:*67(-.11*3)*
6*,.43&1*
89(-8(411*,*7
.7
**3
564(*7
,&&3)*
42
**3
,*>&2*31./0*
;*60;./>*
8*
438;.00*1*3
"
'*38
/96.78
*3
'*7(-.08
4:*6
9.8,*'6*.)*
0*33.7
45
-*8
,*'.*)
:&3
-*8
,*>43)-*.)76*(-8
40
'*7(-.08
9
4:*6
**3
6*(-8*61./0*
&88.89)*
*3
9.8,*'6*.)*
6*(-8*61./0*
*6:&6.3,
"
0938
>*1+78&3).,
*3
&9843442
6*(-8756*0*3
7&2*3
2*8
6*(-87,*1**6)*
1*)*3
*3
1*)*3
'*64*57,*348*3
"
'*38
**3
'*0;&2*
>.88.3,76*(-8*6
*3
,**+8
45
**3
56*88.,*
*3
*:*3;.(-8.,*
;./>*
7896.3,
&&3
-*8
564(*7
40
43)*6
-4,*
;*60)690
-49)8
9
'&1&37
8977*3
;*608*254
*3
0;&1.8*.8
:&3
)*
'*71.77.3,
.33*3
)*
46,&3.7&8.*
0938
9
)*
>&0*3
).*
9
;&&63**28
45
(437869(8.*:*
;./>*
42>*88*3
3&&6
:*6'*8*6.3,*3
(HQDIVFKULIWYDQGHRSJHVWHOGHSUR¿HOVFKHWVNDQZRUGHQRSJHYUDDJG :.&


 
*
'*34*2.3,7564(*)96*
.7
,*59'1.(**6)
.3
)*
8&&87(496&38
+-&30*1./0
:&3
0*33.7
*3
*6:&6.3,
'*)6&&,8
-*8
7&1&6.7
:446&1734,
2&<.2&&1
?  
45
'&7.7
:&3
**3
:411*).,*
;*60;**0
*
6*7918&8*3
:&3
**3
+93(8.*;&&6)*6.3,743)*6>4*0
;46)*3
.3
&9,97897

:*6;&(-8
*8&(-*6.3,
:&39.8
**3
,*6*(-8
,*3.*8
)*
:4460*96
31.(-8.3,*3
4:*6
)*
&&6)
*3
)*
.3-49)
:&3
)*
+93(8.*
0933*3
.3,*;433*3
;46)*3
'./
26

4;*1:&3
)*6
.3)*
:446>.88*6
:&3
-*8
*386&&1
!9(-8(411*,*
:446
)*
*>43)-*.)7>46,
8*1*+4433922*6
 
   
#446
:6&,*3
4:*6
)*
564(*)96*
0938
9
(438&(8
453*2*3
2*8

:&3
!446
8*1*+4433922*6





 *
**678*
643)*
:&3
)*
7*1*(8.*,*756*00*3
;46)8
,*:4*6)
45

&9,97897
 *3
&77*772*38
2&&08
)**1
9.8
:&3
)*
7*1*(8.*564(*)96*

#446
2**6
.3+462&8.*
0938
9
440
 
    
6&&)51*,*3
411.(.8&8.*7
).*38
9
9.8*61./0

/91.

8*
6.(-8*3
&&3
%
)*
43.3,
*3
8*
>*3)*3
&&3
)*
.3.78*6
:&3
#$ 
8&:
)*
).6*(8*96
*3-*.)
*(6*8&6.&8*3
!9(-8(411*,*7
*3
!4*87.3,7(422.77.*7
478'97
 
 

*3
&&,
4+
3&&6
2&.1&)6*7


 

CIVIELE CASSATIE

van toeten noch blazen weet, kun je al voor-

niet in verhouding staan tot de werkzaamhe-

waardelijk worden toegelaten tot de civiele cassatiebalie. Vergelijk dat eens met autorijden: stel dat je na je theorie-examen al direct een auto mag besturen, waarbij na drie jaar anderen bekijken of je écht kunt rijden. Zo niet, dan is het kwaad al geschied. Dat geldt ook voor de cassatiebalie: in retrospectief had je nooit cliënten mogen bijstaan. Ook al ken

den. “Bij toevoegingszaken leg je er flink

“ALS JE ALLEEN DE THEORIEBOEKJES LEEST, KUN JE AL VOORWAARDELIJK WORDEN TOEGELATEN TOT DE CIVIELE CASSATIEBALIE”

geld op toe”, is de ervaring van Van Swaaij. Toevoegingszaken zijn ook een zorg van de Hoge Raad, zegt Tanja-van den Broek. “Met name bij BOPZ-zaken en in het familierecht. Het is niet goed wanneer deze zaken, puur uit financiële overwegingen, niet meer bij de Hoge Raad komen.”

je de regels, dat wil nog niet zeggen dat je een

Janssens heeft bij zijn kantoor – dat verder

cassatie tot een goed einde kunt brengen.”

geen toevoegingen doet – de afspraak kun-

Nu het afnemend aantal cassatiezaken een

nen maken wel met gefinancierde rechtsbij-

krimpmarkt veroorzaakt, komt de vraag op of er niet te

stand cassatiezaken te blijven doen. “Al is het maar om je

veel cassatieadvocaten zijn. Van Swaaij weet het al: “Er

vlieguren te halen. Misschien zijn toevoegingsadvocaten

zijn genoeg advocaten bij de Hoge Raad. België en Duits-

geneigd minder uren in een zaak te steken vanwege die

land kennen veel minder cassatieadvocaten.” Maar de

slechte vergoeding, maar aan de andere kant: je wilt bij

Orde wil geen closed shop, ook jonge advocaten moeten

de Hoge Raad ook niet afgaan. Je gaat dus voor kwaliteit,

kunnen toetreden. Raadsheer Tanja-van den Broek: “Het

precies wat de civiele cassatiebalie beoogde. Bovendien

aantal cassatieadvocaten hoeft zeker niet omhoog, maar

vind ik het de dure plicht van de cassatiebalie ook voor

een closed shop vind ik niet wenselijk. Goede en gemoti-

toevoegingszaken de toegang tot de Hoge Raad open te

veerde advocaten moeten kunnen blijven toetreden. Er is

houden.”

immers ook uitstroom van mensen die hun voorlopige be-

Vergeet niet, zegt Ynzonides, dat deze financiële proble-

voegdheid niet omzetten in definitieve bevoegdheid.” En

men – zoals hoge griffierechten en matige rechtsbij-

als er te weinig zaken zijn, dan zullen de advocaten met

standsvergoedingen – ook voorkomen in de feitelijke

te weinig vlieguren afvloeien. De vliegureneis naar bene-

rechtspraak. “De Orde zou zich hard moeten maken om

den bijstellen als er te weinig te vliegen is, vindt niemand

de vergoedingen omhoog te krijgen. Maar er zijn ook kan-

een goed idee. “Wel zie je dat er in een deel van de markt

toren die gratis cassatiezaken doen. Of zij nu 800 euro

scherp op prijs wordt geconcurreerd”, weet Ynzonides.

krijgen uit de toevoegingspot of helemaal niets, dat

“Het is immers een markt van vraag en aanbod.”

maakt voor de grote kantoren weinig uit. Ze kijken wel heel kritisch of ze een aangeboden zaak wel cassatiewaar-

TOEVOEGINGEN

dig vinden. Als zij het afwijzen is dat geen onwil of omdat

Op lagere tarieven zit eigenlijk geen enkele cassatieadvo-

ze er te weinig aan verdienen, maar omdat ze geen brood

caat te wachten, zeker nu – en dat is de conclusie van de

zien in een cassatietraject. Dat heeft de civiele cassatieba-

Orde – de vergoedingen van de Raad voor de Rechtsbijstand

lie geleerd: kwaliteit moet voorop staan.”

FOTO: JOOST MOORMAN

WIJ SPRAKEN VOOR DIT ARTIKEL MET:

Caspar Janssens (Kneppelhout &

Sjef van Swaaij (Van Swaaij

Tanja Tanja-van den Broek

Marc Ynzonides (De Brauw

Korthals Advocaten)

Cassatie & Consultancy)

(Hoge Raad)

Blackstone Westbroek)

Mr. 7/8 2016 / 35

Cursusaanbod 2016/2017 overzicht sept ‘16 t/m april ‘17

Juridisch Post Academisch Onderwijs Alumni evenement Leiden Revisited - een middag terug in de collegebanken Vr 2 sep, 15.30-18.30u , slechts 50eu voor UL-alumni (vanaf 18.30u borrel/hapjes/muziek) 2 PO NOvA, 2 NEVOA, 2 KNB

Studiemiddag Pleidooi voor een sterke pleegzorg ieuw N

Medio sep 4 PO NOvA, 4 NEVOA

IE-Symposium Vr 2 sep, 13.30-18.30u 3 PO NOvA

Actualiteiten Governance en Aansprakelijkheid Di 15 nov, 13.00-17.45u 4 PO NOvA

Vaardigheden-Effectief schrijven Di 15 nov, 10.00-16.30u Nieuw 5 PO NOvA, 5 NEVOA (Beroepsv.)

Actualiteiten Onteigeningsrecht Vr 18 nov,12.30-17.00u 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Nieuw

Nieuw

Nieuw

Verdiepingscursus Legal English: Practicing & Drafting Contracts

Verdiepingscursus Enquêterecht

Ma 21 en 28 nov, 14.30-21.00u 10 PO NOvA, 10 KNB, 10 NEVOA

Di 4 en 11 okt, 14.00-21.30u 12 PO NOvA, 12 NEVOA

Actualiteiten Mededingingsrecht

Specialisatiecursus Bijzondere curator in jeugdzaken Do 6 en vr 7 okt, 09.00-19.00u 15 PO NOvA (8 jur/7 beroepsv.), 15 MFN (cat. 2), 15 NEVOA

Actualiteiten Goederen-en Insolventierecht ieuw N

Do 13 okt, 16.00-20.00u 3 PO NOvA, 3 KNB

Ma 21 nov, 14.30-21.50u 6 PO NOvA, 6 NEVOA

Vaardigheden-Helder en foutloos formuleren Nieuw

Do 24 nov, 10.00-16.30u 5 PO NOvA, 5 NEVOA (Beroepsvaardigheden)

Conferentie Cassatie in samenwerking met de Hoge Raad vr 25 nov (o.v.), 09.30 - 17.00u 6 PO NOvA

Civiele Cassatie Blok 4 Ma 31 okt, 14.30-21.30u 6 PO NOvA

Actualiteiten Formeel Belastingrecht Vr 25 nov, 10.00-16.30u Nieuw 5 PO NOvA, 5 NEVOA, 5 RB

Basiscursus Immigratierecht Di 6 dec, 10.00-16.30u 5 PO NOvA, 5 NEVOA

Actualiteiten Bestuursrecht Di 6 dec, 12.30-17.15u 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Actualiteiten Straf(proces)recht Wo 7 dec, 10.00-16.30u 5 PO NOvA, 5 NEVOA

Actualiteiten Arbeidsrecht Do 8 dec, 09.30-17.15u 6 PO NOvA, 6 NEVOA

Actualiteiten Aanbestedingsrecht Do 8 dec, 17.00-21.00u 3 PO NOvA, 3 NEVOA

Basiscursus Commerciële & Investeerder-Staat Arbitrage Do 8 dec, 13.00-17.15u Nieuw 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Verdiepingscursus Civiel Procesrecht: Doeltreffend procederen in civiel appel Do 8 dec, 14.30-21.50u 6 PO NOvA, 6 NEVOA, 6 PE Cassatie

Basiscursus Business valuation voor curatoren Nieuw Do 8 dec, 16.00-21.30u 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Actualiteiten Verbintenissenrecht

Actualiteiten Overheidsaansprakelijkheidsrecht

Medio nov, 13.00-17.00u 4 PO NOvA

Vr 25 nov, 12.30-16.45u Nieuw 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Vr 9 dec, 09.45-16.15u 5 PO NOvA, 5 NEVOA

Actualiteiten Jeugdstrafrecht

Actualiteiten Omgevingsrecht

Actualiteitencursus Jihadisme & Terrorisme

Medio dec 4 PO NOvA

Vr 9 dec, 13.00-17.15u Nieuw 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Vaardigheden-Onderhandelen met succes

Actualiteiten Vreemdelingenrecht

Verdiepingscursus Bestuursrechtelijk Bewijsrecht

Di 3 nov, 14.00-20.45u 5 PO NOvA

Nieuw

Bijeenkomst Landelijk Staatssteunnetwerk Vrij 4 nov

Actualiteiten Auteursrecht Ma 7, 14 en 21 nov, 16.00-19.10u 8 PO NOvA, 8 NEVOA

Verdiepingscursus Causaliteit en Schade: een leerstuk voor iedere jurist Di 8 nov, 15.00-20.15u 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Do 1 dec, 10.00-16.30u 5 PO NOvA (Beroepsvaardigheden, Argumenteren), 5 NEVOA

Actualiteiten Staatssteun Medio dec 4 PO NOvA

Medio dec, 13.00-17.15u 4 PO NOvA

Verdiepingscursus Burgerlijk Procesrecht in de praktijk Vr 9 en 16 dec, 10.00-16.30u 10 PO NOvA, 10 NEVOA

Actualiteiten Mensenhandel Do 1 dec, 09.30-17.15u 6 PO NOvA, 6 NEVOA

Juridisch PAO Rechtsgeleerdheid

Bij ons leer je de wereld kennen

Opleidingen Symposia

Cursussen Incompany

www.paoleiden.nl

Juridisch Postacademisch Onderwijs Universiteit Leiden Permanente nascholing van professionals in het recht Actualiteiten Ambtenarenrecht Ma 12 dec, 09.30-17.00u 6 PO NOvA en 6 NEVOA

Specialisatieopleiding Gerechtelijk deskundige

Vaardigheden-Overtuigen op papier Ma 12 dec, 10.00-16.30u 5 PO NOvA, 5 NEVOA, 5 PE LRGD (Beroepsv/ Arg.)

Actualiteiten Pensioenrecht Di 13 dec, 16.00-21.30u 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Nieuw

Actualiteiten Wet Bescherming Persoonsgegevens Di 13 dec, 10.00-16.45u 5 PO NOvA, 5 NEVOA

Actualiteitendag Ondernemingsrecht Di 13 dec, 15.00-21.30u 5 PO NOvA, 5 NEVOA, 5 KNB

Vaardigheden-Argumentatieleer: Gelijk hebben én krijgen

Start wo 14 sep16, 14.30-21.30u De deskundige moet na voltooiing van de opleiding in staat zijn bij het optreden in rechte binnen juridische kaders te kunnen denken en vanuit die invalshoek zijn deskundigenbericht te kunnen opstellen. Tijdens de opleiding wordt dan ook in het bijzonder aandacht besteed aan het ‘Model deskundigenbericht’ en de ‘Leidraad deskundigenbericht’. Bovendien wordt aandacht besteed aan de gedragscode die voor de deskundigen geldt. Inmiddels hebben ruim 400 deskundigen met succes de opleiding gevolgd. De opleiding staat onder leiding van dr.mr. Peter Vos. Voor meer informatie: paoleiden.nl/16sgd2

Wo 14 dec, 9.30-17.15u 6 PO NOvA (Arg/Beroepsv.), 6 NEVOA, 6 PE LRGD

Verdiepingscursus Bewijslastverdeling in civiele zaken Do 15 dec, 16.00-21.30u 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Verdiepingscursus Oorzakenonderzoek bij faillissement Nieuw Do 15 dec, 16.00-21.30u 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Verdiepingscursus Recht & Literatuur Vr 16 dec, 12.15-16.45u 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Specialisatie & Permanente educatie Civiele Cassatieadvocatuur VERNIEUWD Start maart 2017 - voorinschrijving gestart 42 PO NOvA

concernverhoudingen, bedrijfsovernames en samenwerkingsvormen, het enquêterecht en de geschillenregeling komen aan bod en worden in een bredere context geplaatst. Actualiteiten worden besproken en u krijgt verdiepende inzichten. Bovendien wordt u alert gemaakt op valkuilen en do’s and don’ts. Voor meer informatie: paoleiden.nl/17sor1

Specialisatieopleiding Contracteren Start maart 2017 – voorinschrijving gestart van 14.00-21.30 u 42 PO NOvA, 42 NEVOA De Specialisatieopleiding Contracteren verbreedt en verdiept uw kennis van het contractenrecht. Bovendien wordt uitgebreid aandacht besteed aan internationale aspecten van contractenrecht. Onder leiding van prof.mr. Willem van Boom behandelen gerenommeerde sprekers uit wetenschap en de rechtspraktijk onderwerpen zoals: algemene voorwaarden, remedies bij wanprestatie, internationale aspecten van toepasselijk recht en bevoegde rechter. Ook thema’s als meerpartijenproblemen, garanties en zekerheden worden op interactieve wijze aan de orde gesteld. Voor meer informatie: paoleiden.nl/17scr1

Verdiepingscursus Recht & Cultuur Di 20 dec, 12.30-17.00u 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Nieuw

Verdiepingscursus Beroepsethiek en Tuchtrecht Di 20dec, 09.30-17.15u 6 PO NOvA

De opleiding beoogt een bijdrage te leveren aan kwaliteit van de cassatieadvocatuur door advocaten voor te bereiden op het examen als bedoeld in de Verordening op de advocatuur en hun vaardigheden te vergroten met het oog op de proeve als bedoeld in die verordening.

Actualiteiten Huurrecht Di 20 dec, 16.00-21.00u 4 PO NOvA, 4 NEVOA

Specialisatiecursus Bijzondere Curator in Jeugdzaken Do 19 en vr 20 jan 17 van 09.00-19.00u 15 PO NOvA (8 jur/7 bervaardigh), 15 MFN (cat. 2), 15 NEVOA

De tweede terugkomdag Bijzondere Curator Do 26 jan 17, 15.00-20.30u 4 PO NOvA, 4 MFN (cat. 2)

Actualiteiten Spoorrecht Medio feb 17 6 PO NOvA, 6 NEVOA

Actualiteiten Arbitrage Do 6 april 17 6 PO NOvA, 3 KBvG

Specialisatieopleiding Ondernemingsrecht Start februari 2017 – voorinschrijving gestart van 14.30-21.30 u 50 PO NOvA, 50 NEVOA, 50 KNB De specialisatieopleiding Ondernemingsrecht richt zich op de gevorderde ondernemingsrechtjurist, advocaat of (kandidaat-) notaris (minimaal 3 jaar ervaring) die zich in het ondernemingsrecht verder wil specialiseren. Belangrijke onderwerpen, zoals corporate governance, besluitvorming, aansprakelijkheid,

Specialisatieopleiding Arbeidsrecht Start maart 2017 – voorinschrijving gestart van 14.00-21.30 u 58 PO NOvA (VAAN), 58 NEVOA De leergang richt zich op de gevorderde arbeidsrechtjurist/advocaat die zich in het arbeidsrecht verder wil specialiseren. Onder leiding van prof. Barentsen behandelen gerenommeerde sprekers uit wetenschap en rechtspraktijk onderwerpen zoals: arbeidsovereenkomst en varianten, eenzijdige wijziging, grondrechten, medezeggenschap, CAOrecht, pensioenrecht, ontslagrecht onder de Wwz, onderneming in moeilijkheden en werkloosheid, ziekte en arbeidsongeschiktheid, ambtenarenrecht & gelijke behandeling, arbeidsprocesrecht. Voor meer informatie: paoleiden.nl/17sar1

Voor een volledig overzicht kijkt u dan op onze website www.paoleiden.nl

DE LANGE ADEM VAN HET ROMEINSE RECHT De rechtsgeschiedenis dient ter aanvulling, ondersteuning en correctie, zegt hoogleraar rechtsgeschiedenis Egbert Koops. Zijn belangstelling gaat in het bijzonder uit naar het Romeinse recht en de positie van slaven in die tijd. Maar ook de achttiende eeuw boeit hem zeer vanwege “de zweem van verrotting” en “de roddels”. In de Nederlandse archieven ligt een schat aan informatie die niet langer mag verstoffen.

DOOR ALIEKE BRUINS FOTO’S GEERT SNOEIJER

E

gbert Koops is een drukbezet man. Onderwijs

den, op een bepaalde tijd en plaats. Wie de geschie-

geven, onderzoek doen, artikelen schrijven.

denis te grote vragen stelt, krijgt volgens Koops an-

Hij is bestuurslid van de 3 October Vereeniging

tiwoorden die hetzij gemakzuchtig en

en ook dat vraagt veel van zijn tijd. Maar Koops, die

weinigzeggend zijn, hetzij te groot om te bevatten,

al bijna zijn hele leven in de omgeving van Leiden

maar die in ieder geval meer zeggen over het hier en

woont, zet zich er graag voor in. “Leiden draait om 3

nu dan over het verleden zelf.

oktober. Fantastisch dat zo’n club, met duizenden le-

In zijn onderzoek richt hij zich vooral op Romeins

den, zoveel kan bijdragen aan de stedelijke identi-

recht en rechtsvergelijking. Daarbij hebben zeker-

teit.” Met al deze werkzaamheden is het maar goed

heidsrechten en rechten op grond, en burgerschap en

dat hij het ’s nachts werken niet schuwt, al komt het

slavernij bij uitstek zijn belangstelling. In zijn werk-

daar sinds de geboorte van zijn dochtertje even wat

kamer in het Leidse Kamerlingh Onnes Gebouw zijn

minder van.

de boekenkasten gevuld met vooral volumineuze boeken en ligt Dante’s Divina Commedia op tafel. In de ven-

TUINIER

sterbank staan twaalf banden van het Corpus iuris civilis

Zijn taak als rechtshistoricus is bescheiden, mailt

van de Romeinse keizer Justinianus (527-565). Koops:

Koops voorafgaand aan het gesprek. Hij is als “een

“Met dank aan Jop Spruit.” Professor mr. J.E. Spruit

tuinier die snoeit, wiedt en onderhoudt, opdat niet

leidde het project dat zorgde voor de Nederlandse re-

wordt vergeten wat al bekend is”. Hij kan een zinvol-

dactie en vertaling.

le bijdrage leveren aan debatten over het systeem

Justinianus’ wetgeving bestaat uit de Codex Justinianus,

van het privaatrecht, of de herkomst en historische

die de keizerlijke constituties behelst, de Digesten,

context van het geldende recht. En aan debatten

met delen van de geschriften van de klassieke juris-

over het functioneren van rechtsregels in het verle-

ten, de Instituten, een leerboek voor eerstejaars rech-

38 / Mr. 7/8 2016

RONDOM RECHT

Mr. 7/8 2016 / 39

RONDOM RECHT

tenstudenten, en de Novellen, de keizerlijke constituties

ook in het straf- en staatsrecht.” Elke jurist die naar de

die na de Codex van 534 werden uitgevaardigd. En dan

wet grijpt is volgens hem schatplichtig aan de Romeinen.

zijn er nog de Libri feudorum, de Boeken betreffende de lenen, die vanaf de hoge Middeleeuwen deel zijn gaan uitmaken van

ONDERNEMENDE SLAVEN

het Corpus iuris civilis. In april van dit jaar verscheen een

Koops promoveerde in 2010 cum laude op zijn proefschrift

tweetalige editie, onder redactie van Jop Spruit. “Het

Vormen van subsidiariteit, waarvoor hij een prestigieuze inter-

leenrecht wint weer aan belang, onder meer in het bank-

nationale prijs ontving (zie kader op pagina 42). In zijn

wezen. Denk aan voorwaardelijke eigendom of niet-ac-

boek schetst hij de ontwikkeling van het subsidiariteits-

cessoire zekerheidsrechten zoals de Grundschuld. De ge-

beginsel bij pand, hypotheek en borgtocht. Hij bestudeerde het recht over een periode van ongeveer

schiedenis van het privaatrecht heeft een

tweeduizend jaar. Rome, Byzantium, de

buitengewoon lange adem.” Een “onovertroffen monument van Romeinse geleerdheid” noemt Koops het Corpus iuris civilis. “Als je vindt dat Dante en de Bijbel in de boekenkast moeten staan, dan hoort het Corpus iuris civilis er zéker in. Het heeft vanaf ongeveer de elfde eeuw vele ge-

“HET CORPUS IURIS CIVILIS VORMT NOG STEEDS EEN VERBINDENDE SCHAKEL TUSSEN RECHTSSYSTEMEN”

middeleeuwen, het Hollandse, Friese en Franse recht, de Code Civil tot en met het Nederlandse oude en nieuwe BW. “De geschiedenis kan leren dat de koers die je vaart een keuze is die in een bepaalde context gemaakt wordt met bepaalde argumenten.”

neraties geïnspireerd en is nog steeds de ver-

Een uitgebreid onderzoek als dit is alleen

bindende schakel tussen continentale

mogelijk als je het onderwerp klein houdt,

rechtssystemen in het privaatrecht, en deels

benadrukt hij.

40 / Mr. 7/8 2016

RONDOM RECHT

Na zijn promotie besloot hij de vermogensrechtelijke positie van Romeinse slaven nader te onderzoeken. “Het was mij opgevallen dat er in de keizertijd niet meer over slavenopstanden werd geschreven. Kennelijk hadden de Romeinen een manier gevonden om slaven rustig te houden en economisch nuttig in te zetten, maar hoe deden ze dat? Welke mogelijkheden en verwachtingen hadden ondernemende slaven?” Koops ontdekte dat de Romeinen een omvangrijk systeem met complexe juridische regels hadden gecreëerd, waarin ze het slavenvermogen min of meer gedoogden. “Dat de Romeinen regelmatig slaven vrijlieten was al bekend en dat dit meestal rond hun dertigste gebeurde misschien ook. Mijn onderzoek laat zien dat dit waarschijnlijk gebeurde na ongeveer zeven jaar productieve diensttijd. In die jaren genoot een meester aanzien met het bezit van een slaaf en verdiende hij genoeg om een vervangende slaaf te nemen. Bovendien kreeg hij er een vrijgelatene bij. Dat gaf behalve nog meer aanzien ook een claim op de nalatenschap van de vrijgelatene.”

SOMERSET CASE Koops heeft zich aangesloten bij de Leiden Slavery Studies Association. In deze onderzoeksgroep werken historici, antropologen, afrikanisten en juristen samen. De groep organiseerde in juni 2015 het internationale congres Slaving zones, dat aandacht besteedde aan slavernij in alle delen van de wereld, van het oude Egypte tot nu. De centrale vraag daarbij was: waarom worden sommige groepen mensen tot slaaf gemaakt en andere niet? Met een kleinschalig onderzoek probeert Koops na te gaan in hoeverre in het oude Rome, een multiculturele metropool, de herkomst van een slaaf zijn tewerkstelling bepaalde en daarmee zijn kans op een beter leven. De schrijvers en dichters uit die tijd wonden er geen doekjes om: hun werk

Ook in zijn colleges gaat Koops in op de slavernij. Onlangs

wemelt van de stereotypen. Syriërs werden gezien als goe-

gaf hij ‘een groot college’ over de spraakmakende Somerset

de draagstoeldragers, Galliërs als goede herders, Grieken

case uit 1772 en de beslissing van de Hoge Raad van Hol-

waren goede onderwijzers en goed in rekenen. Egyptena-

land en Zeeland van 3 juli 1736, Claes v. Meyer, beschreven

ren waren behalve goede artsen ook mooie toyboys. “Er

door Cornelis van Bijnkershoek (1673-1743) in diens Obser-

zijn allerlei redenen om te denken dat herkomst van be-

vationes Tumultuariae IV, 2966. De Somerset case is een En-

lang was, maar het bewijzen is iets anders.”

gelse rechtszaak over de weggelopen slaaf James Somerset en zijn eigenaar Charles Stewart. Die probeerde hem terug te verschepen naar Jamaica, in die tijd nog een Britse

RONDOM RECHT

kolonie. Rechter Lord Mansfield oordeelde: No master ever

De rechtswetenschap is verweven met verschillende

was allowed here to take a slave by force to be sold abroad because he

andere disciplines. Vaak worden ze beroerd door

deserted from his service, or for any other reason whatever, therefore the

dezelfde dynamiek. In de rubriek ‘Rondom recht’

man must be discharged. Volgens Lord Mansfield, die gezien

spreekt Mr. met deskundigen uit enkele van deze dis-

werd als ‘de vader van het commercieel recht’ en groot

ciplines over ontwikkelingen in hun werkgebied en

voorstander was van bescherming van het handelsrecht,

het belang van hun werk voor de rechtspraktijk.

waaronder ook de belangen van slavenhandelaren, ging het vonnis niet verder dan dat het vaststelde dat de mees-

Mr. 7/8 2016 / 41

RONDOM RECHT

LATIJN WIE IS EGBERT KOOPS?

Koops aarzelt even of hij zal zeggen waarnaar hij graag

Egbert Koops (1979) studeerde notarieel recht en ci-

nog onderzoek zou willen doen, maar vertelt het dan

viel recht aan de Universiteit Leiden. In 2010 promo-

toch. Hij verwijst naar het Nationale Archief in Den

veerde hij cum laude op Vormen van Subsidiariteit

Haag, dat min of meer het complete archief herbergt

(Boom); voor dit boek ontving hij in 2013 de interna-

van de Hoge Raad van Holland, Zeeland en West-Fries-

tionale prijs ‘Premio Speciale dell’Università di Ca-

land. Behalve uitspraken zijn er verslagen te vinden van

merino, intitolato Alan Rodger’. Van 2010-2013 deed

de beraadslaging in de raadkamer − de zogeheten ‘reso-

hij aan de Universiteit Leiden NWO-gefinancierd on-

lutieboeken’, processtukken van procureurs, dagvaardin-

derzoek naar de sociale en economische inbedding

gen en verslagen van de rolzitting. Vooral de achttiende

van het Romeinse slavenpeculium in de keizertijd.

eeuw intrigeert hem zeer. “Er hangt een zweem van ver-

Na een jaar universitair docent goederenrecht aan

rotting omheen. Die rare regentenwereld met al haar

de Rijksuniversiteit Groningen te zijn geweest werd

roddels.”

Koops in maart 2014 benoemd tot hoogleraar rechts-

Hij pakt er enkele dikke boeken bij. Het zijn de Observatio-

geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Hij is voor-

nes Tumultuariae, van voormalig raadsheer en president van

zitter van de afdeling Rechtsgeschiedenis en doceert

de Hoge Raad Cornelis van Bijnkershoek, en de voortzet-

historische ontwikkeling van het recht, geschiede-

ting daarvan door diens schoonzoon Willem Pauw. Dag-

nis van het Europese privaatrecht en vergelijkend en

boeken waarin werd bijgehouden wat er in ‘de keuken’

internationaal privaatrecht. Koops redigeerde diver-

van de Hoge Raad gebeurde en daarmee een unieke bron

se boeken, waaronder Law & Equity: Approaches in Roman

voor de kennis van de rechtspraak van de Hoge Raad van

Law and Common Law (Brill, 2013).

Holland, Zeeland en West-Friesland in de achttiende eeuw. De 24 delen in handschrift werden door de Leidse hoogleraar en rechtshistoricus Eduard Maurits Meijers

ter niet het recht had de slaaf te dwingen naar een

teruggevonden op de zolder van een Amsterdamse anti-

vreemd land te gaan. Maar de uitspraak werd onjuist ge-

quair, waar zij een kwart eeuw hadden gelegen. Meijers

rapporteerd en juist die interpretatie ging, na te zijn op-

wist in samenwerking met anderen een integrale uitgave

gepikt door Amerikaanse media, een eigen

te realiseren, waarvan de eerste drie delen

leven leiden. Daarmee werd dit vonnis een mijlpaal op weg naar de afschaffing van de Brits-Caribische slavernij. In de beslissing van de Hoge Raad van 3 juli 1736 komt duidelijk naar voren hoe belangrijk het Romeinse recht was voor de positie van slaven in de Republiek. De eiser stelde

tijdens zijn leven en de laatste vier na zijn

“EEN SLAAF DIE ZICH IN EEN SCHIP VERSTOPTE WAS EEN DIEF VAN ZICHZELF OORDEELDE DE HOGE RAAD”

dood verschenen. “Fantastisch materiaal waar niemand iets mee doet omdat ze in het Latijn zijn.” Zijn eigen kennis van die taal is goed, na het gymnasium heeft hij het altijd bijgehouden. Met al deze informatie kunnen individuele

in deze zaak dat hij zijn slaaf, die als ver-

zaken uitgespit worden, maar ook overkoe-

stekeling van Curaçao naar Amsterdam was

pelend onderzoek is mogelijk. “Je kunt bij-

gevlucht, kon opeisen en terugsturen naar

voorbeeld nagaan of vrouwen in de achttien-

die kolonie. De slaaf beweerde vrij te zijn, ‘omdat de ra-

de eeuw makkelijk toegang tot de rechtspraak hadden.

tio tot vrijheid opriep en slavernij in strijd was met de

Beschikten ze over eigen vermogen, traden zij zelfstandig

natuur’. Hoewel de Rechtbank Amsterdam hem in het

op, uit welke families kwamen ze?”

gelijk had gesteld, wees de Hoge Raad de vordering toe. Koops: “Zo’n slaaf die zich verstopte in een schip is een

RELIËF

dief van zichzelf en het is ook nog eens een gestolen

Koops vindt het waardevol dat boeken als de Observatio-

zaak, zo werd geoordeeld. De Hoge Raad probeerde met

nes Tumultuariae zijn uitgegeven. “Hiermee kan een vol-

een typisch Romeinsrechtelijke redenering te zeggen dat

gende generatie aan het werk. Het is belangrijk om nieu-

die man, hoe lang hij ook rondloopt, nooit eigenaar van

we bronnen te ontsluiten, maar het is ook belangrijk dat

zichzelf kan worden.” In de koloniën gold het Romeinse

er onderzoek wordt gedaan naar wat er al ís. De resolutie-

recht nagenoeg onverkort. “Het economisch argument

boeken geven reliëf aan het privédagboek. Ik zou het erg

dat op de achtergrond speelde was dat als men de vrij-

jammer vinden als ik aan het eind van mijn leven zou

heid zou gunnen, de plantages zouden leegstromen. Het

moeten vaststellen dat ik niets met de resolutieboeken

was botte geldlust.”

heb gedaan.”

42 / Mr. 7/8 2016

VU LAW ACADEMY

VOOR UW JURIDISCHE PAO CURSUSSEN

AANBESTEDINGSRECHT Studiemiddagen aanbestedingsrecht**

Actualiteiten burgerlijk(proces)recht** 22 november 12.30-17.30 uur Prof. mr. Contant van Nispen, mr. Robert Hendrikse NOvA 4 PO, KBvG 4

- 14 september: studiemiddag IIIWezenlijke wijziging van de opdracht. - 7 december: studiemiddag IV- Toepassing van de beginselen van het aanbestedingsrecht in INTELLECTUELE EIGENDOM geval van beperkt gereguleerde opdrachten Van 13.30-17.00 uur o.l.v. prof. mr. Chris Jansen Actualiteiten intellectuele eigendom** NOvA 2 PO, PWO 15 december van 12.30-17.30 uur Actualiteiten aanbestedingsrecht** Prof. dr. Martin Senftleben, prof. mr. Jaap 13 december van 12.30-17.30 uur Spoor, mr. Wouter Pors Prof. mr. Chris Jansen, prof. mr. Elies Steyger NOvA 4 PO NOvA 4 PO, KNB 4, PWO

actualiteit een onderwerp vastgesteld voor deze lezing van 13.30-17.00 o.l.v. prof. dr. Erik Lutjens NOvA 2 PO

PERSONEN-EN FAMILIERECHT/ STRAFRECHT Inleiding jeugdrecht en jeugdstrafrecht** 6 en 13 december van 09.00-17.30 uur Prof. mr. Caroline Forder, mr. dr. Kees Blankman, mr. Cor Petiet, mr. Johan Mewe, mr. Ingrid Mannen NOvA 12 PO, RvR

IT EN RECHT ARBEIDSRECHT Actualiteitenlezing Arbeidsrecht** Datum derde lezing wordt vermeld op website van 14.30-17.15 uur Prof. mr. Willemijn Roozendaal e.a. NOvA 2 PO, NMI 2

Actualiteiten arbeidsrecht in het onderwijsrecht** 29 november van 12.30-17.30 uur Mr. Marieke Scholtes en mr. Willem Lindeboom NOvA 4 PO, NMI 4

Ontwikkelingen in het ontslagrecht** 15 december van 09.00-17.00 uur Prof. dr. mr. Willem Bouwens, mr. Edward de Bock, mr. Herman van der Meer, mr. Dirk-Jan Rutgers NOvA 6 PO, NMI 6

BESTUURS(PROCES)RECHT Actualiteiten bestuurs(proces)recht** 20 december van 12.30-17.30 uur Dr. Richard Neerhof, dr. mr. Pim Huisman NOvA 4 PO

BURGERLIJK(PROCES)RECHT Beslag- en executierecht** 1 november van 12.30-17.30 uur Mr. Gijs Molkenboer NOvA 4 PO

Actualiteiten huurrecht, woon- en bedrijfsruimten** 3 november 12.30-17.30 uur Mr. Jan Heikens en mr. Leo van Die NOvA 4 PO

Actualiteiten aansprakelijkheidsrecht** 15 november 12.30-17.30 uur Prof. mr. Arno Akkermans, prof. mr. Lodewijk Smeehuijzen, mr. Peter van den Broek NOvA 4 PO, KNB 4, NMI 4

Actualiteiten internetrecht: e-commerce, privacy en auteursrecht** 8 december van 12.30-17.30 uur Prof. mr. Arno Lodder, drs. Rob van den Hoven van Genderen, mr. Joran Spauwen, mr. ir. Arnoud Engelfriet NOvA 4 PO

STRAF(PROCES)RECHT Materieelrechtelijke verweren in standaard strafzaken** 22 november van 12.30-17.30 uur Mr. dr. Klaas Rozemond, mr. Hestia van Stein Callenfels, mr. Johannes Bijlsma NOvA 4 PO

De nieuwe privacyverordening: risico’s en Actuele ontwikkelingen in het oplossingen voor de praktijk** straf(proces)recht** 27 oktober van 12.30-17.30 uur Drs. Rob van den Hoven van Genderen NOvA 4 PO

13 december van 12.30-17.30 uur Mr. dr. Bas de Wilde, mr. Johannes Bijlsma NOvA 4 PO

MIGRATIERECHT

PROFESSIONELE VAARDIGHEDEN

Actualiteiten vluchtelingenrecht**

English and Law*

17 november van 09.00-17.30 uur Prof. mr. Thomas Spijkerboer, prof. mr. Hemme Battjes, mr. dr. Marcelle Reneman en mr. dr. Lieneke Slingenberg NOvA 6 PO, RvR

ONDERNEMINGSRECHT Actualiteiten insolventierecht** 8 november van 12.30-17.30 uur Prof. mr. Jan Bernd Huizink NOvA 4 PO, KNB 4

Actualiteiten ondernemingsrecht** 1 december 12.30-17.30 uur Prof. mr. Jan Bernd Huizink, prof. mr. Wino van Veen NOvA 4 PO, KNB 4

PENSIOENRECHT Lezing Actualiteiten Pensioenrecht** 28 september lezing III: Pensioenrechtspraak: PJ-annotatoren becommentariëren actuele rechtspraak en de gevolgen voor het pensioenrecht en pensioenpraktijk. 7 december lezing IV: Het pensioenrecht verandert snel. Er wordt later op basis van de

1, 8, 15 en 22 november van 13.30-20.15 uur Francis Gilligan LL.M NOvA 20 PO

Timemanagement en stresspreventie: compacte eendaagse cursus effectief werken met 350 praktijktips*/** 10 november van 09.00-17.30 uur Mr. Rüna Honig NOvA 6, KNB 6

Adequaat reageren en improviseren** 17 november van 09.00-17.00 uur Mr. Arthur Noordhuis NOvA 6 PO, KBvG 3, KNB 6, NMI 6

Overtuigend pleiten* 29 november en 6 december van 09.00-16.00 uur Drs. M.C. Mascha Furth NOvA 10 PO

Strategisch schrijven in een juridische context** 8 december en 15 december van 09.00-16.00 uur Dr. Janne Maaike Gerlofs NOvA 10 PO, KBvG 5, KNB 10

*basis **verdieping ***specialisatie RvR: Raad voor Rechtsbijstand

www.vula.nl Voor meer informatie en inschrijven

www.vula.nl

PWO: Puntenstelsel voor de blijvende vakbekwaamheid van wetgevings- en overheidsjuristen Wijzigingen voorbehouden

 

  






 

 1
$"),,#
!/&'#1
,+0
,*
&"!"/"
!$
%"1
))"/"01"
2&1
,+05")#
1"
%)"+
&'
%"1
3"/&+!"+
3+
1)"+1
+
-00"+!"
,-!/ %1"+
-/,'" 1"+
"+
-,0&1&"0
,4")
3,,/
301
)0
!
&+1"/&* +5"
+-(
&0
-"/0,,+)&'(
5,/$32)!&$
"+
!".21
+2&1
""+
+122/)&'("
+&"240$&"/&$%"&!
$+
4&'
&'
,-!/ %1$"3"/0
,-
5,"(
+/
!"
 %1"/)&$$"+!"
3/$
,*
()+1"+
5,
$,"!
*,$")&'(
1"
(2++"+
"!&"+"+
4
5,/$
,3"/
""+
1"(,/1
+
1&'!")&'("
'2/&!&0 %"
("++&0
"+
(2+!"
+"*"+
4&'
$/$
2&1
%+!"+
+5"
+1"/&*
"$)
,2+0")0
5&'+
,-$")"&!
,-
%"1
%,,$01"
+&3"2
4"/(5*
$"4""01
&'
1,-!3, 1"+(+1,/"+
"+
0-" &)
$"0")" 1""/!
,-
3/!&$%"!"+
,*
&+
%"1
"!/&'#0)"3"+
02 "03,)
1"
5&'+
/+01
"*&!!")"+
4"
0-" &)&01"+
2&1
,+0
)+!")&'("
+"14"/(
3+
55-6"/0
,(
3,,/
""+
4"/3&+$

0")" 1&" 1/'" 1
$+
,+5"
,+02)1+10
3,,/
2
+
!"
0)$

 

 
 




"$)
"*&!!")1
0"+&,/
)"$)
,2+0")0
$"+"/)

,2+0")0
!3, 1"+
"+
(+!&!1 +,1/&00"+
,(
!3&0"/"+
4&'
2
$/$
,3"/
!"
DDQOHJYDQHHQNjH[LEHOHVFKLO

1HHPFRQWDFWRSPHW'LHGHULN*HODXlj%XVLQHVV +&1
+$"/
3+

"$)
"+

"$)
"/3& "0


"$)
"/3& "0
"*&!!")1
'2+&,/
)"$)
,2+0")0
-/)"$)0
"+
)"$)
00&01+10


  

   

*

  



GLHGHULNJHODXlj#GSDQO 444!-+))"$) 444!-+))"$)0"/3& "0

BETER WERK NIEUWS 49 MET ONDER MEER ZOEKEN IN VIER MILJOEN NATIONALE EN EUROPESE UITSPRAKEN, NOTARISTARIEVEN VERSCHILLEN PER REGIO, DIVERSITEITSPRIJS VOOR BIRD & BIRD, RIJK BEZUINIGT OP JURIDISCH ADVIES, DATAVERKEER DE BRAUW BETER BEVEILIGD, NGB-ACTIVITEITEN, LOYENS & LOEFF AANTREKKELIJKSTE WERKGEVER EN STIJGING AANTAL GEPASSEERDE AKTEN

RUBRIEKEN 46 PERSONALIA EN MR. OVERSTAPPERS 51 ARBEIDSTHERMOMETER JOOST DUFFHUES (YACHT) REPORTAGE 53 DE FLEXIBELE SCHIL HET MES SNIJDT AAN TWEE KANTEN

VACATURES JULI 2016 AKD DPA LEGAL SERVICES HOUTHOFF BURUMA JBMATCH.NL

2 44 68 58

SCHAAP ADVOCATEN NOTARISSEN REGIONAAL TUCHTCOLLEGE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG

58 34

Mr. 7/8 2016 / 45

PERSONALIA

CHRISTIAAN GROENEWOUD is 1 juni toegetreden tot de

Per 1 mei werkt BARBARA-ELLEN BRUIN

maatschap van DVDW Advocaten. Hij is afkomstig van

als juridisch adviseur (legal counsel) sa-

De Bok Roijers Gasseling Advocaten. Groenewoud is

men met boutique arbeidsrechtkantoor Shearwaters in Amsterdam. KARIN

gespecialiseerd in het insolventierecht. Sinds 1 mei werkt ERINA BALJIC bij Van der Feltz advocaten in Den

BODEWES is per 1 juli als of counsel toegetreden tot Shearwaters.

Haag. Ze is afkomstig van Kneppelhout & Korthals. Baljić is werk-

Beiden waren eerder werkzaam bij Baker & McKenzie.

zaam in de civiele vastgoed- en overheidspraktijk.

MUSTAFA SAHAN (27) is begonnen bij de Utrechtse vesti-

Per 1 juni is fiscaal jurist MIKE GRIPPELING werkzaam

ging van DVAN. Sahan is gespecialiseerd in fusies en

bij De Singel Advocaten in Enschede. Grippeling, die

overnames. Hij was hiervoor werkzaam bij Heussen

hiervoor zelfstandig gevestigd was, stapt in met zijn huidige fiscaaljuridische adviespraktijk en zal daar

Advocaten & Notarissen. STAN PUTTER is per 1 juni aan de slag gegaan bij het Rotterdamse

vanaf augustus 2016 fiscale advocatuur toevoegen.

kantoor Conway Advocaten & Attorneys-at-law. Hij heeft veel erva-

FRANK DOORNIK is per 1 mei benoemd tot counsel in de praktijk-

ring in de internationale proces- en arbitragepraktijk.

groep Employment van Allen & Overy. Doornik is gespecialiseerd in het pensioenrecht.

Per 31 mei is DANIËLLE VAN DER ZANDE Het Contractenkabinet gestart. Van der Zande was legal associate bij

Sinds 1 juni versterkt TRUDY VAN DER PIJL de sectie arbeidsrecht van het Rotterdamse Wybenga advocaten.

Canon. Zij verleent allround juridische diensten aan particulieren en het mkb.

Zij richt zich op het uitbouwen van de pensioenprak-

JEROEN BOS is 1 juli als partner toegetreden tot Simmons &

tijk. Van der Pijl komt van SRK Rechtsbijstand.

Simmons. Hij maakt deel uit van het Amsterdamse Financial Mar-

Clifford Chance heeft per 1 mei drie counsels benoemd in Amster-

kets team. Bos is afkomstig van Allen & Overy.

dam: MIRJAM VAN DER KAAY (34), FOLKO DE VRIES (35) en DAVID

Op 1 mei zijn EVERT VAN GELDEREN (zie ook op pagina

WOOLMER (41), allen actief in de Banking & Finance-praktijk.

48 bij de overstappers) en ELISE MENKHORST begon-

Linklaters heeft MENNO BAKS benoemd tot managing associate in het Capital Markets team in Amsterdam.

nen bij BANNING in Den Bosch. Beiden zijn gespecialiseerd in het intellectuele eigendom, en zijn afkom-

Baks is gespecialiseerd in equity en debt kapitaal-

stig van De Gier | Stam & Advocaten.

markttransacties.

Met ingang van april is ONNO TACOMA partner geworden bij

BAS VAN DER REEP en STEPHANIE PROOST zijn per 1 mei als advocaat

Weebers Vastgoed Advocaten. Hij werkt sinds 2012 bij het kantoor

begonnen op de vastgoedsectie van BOEKEL. Beiden zijn werkzaam in

dat is gevestigd in Eindhoven.

de brede vastgoedpraktijk, met de focus op huur, koop en transacties.

MAIKEL EXTERKATE en DAGMAR MEIJERS-PLOEGMAKERS zijn per 1 juni toegetreden tot Snijders Advocaten in ’s-Hertogenbosch. Beiden zijn actief in het ondernemingsrecht. Per 1 juni hebben MARTIN KRÜGER en REMKO ROOSJEN in Amsterdam MAAK ad-

AKD heeft advocaat bestuursrecht DENNIS VAN TILBORG per 1 juni

vocaten opgericht. Ze zijn gespecialiseerd in (Europese) productveiligheid en -regel-

benoemd tot partner-aandeelhouder. AKD heeft per 1 juni ook vier nieuwe associate partners benoemd: MARINKE BONNIER, ROBBERT-

geving, waaronder vraagstukken over CE-markering, aansprake-

JAN BOSWIJK, MARLIES PIERIK en ANNEMIEKE SPIJKER. Bonnier is

lijkheids- en contractenrecht met focus op de maakindustrie. Bei-

kandidaat-notaris in de praktijkgroep Finance & Structuring. De

den zijn afkomstig van Van Diepen Van der Kroef.

anderen zijn advocaat. Boswijk is verantwoordelijk voor het sanc-

Per 1 mei is DANIËLLE RADDER overgestapt van AKD

tierecht, Pierik is bouw- en vastgoedspecialist en Spijker maakt deel

Brussel/Rotterdam naar Leijnse Artz in Rotterdam. Zij

uit van de sectie Transport & Energy.

is gespecialiseerd in mededingingsrecht en aanbeste-

LIANNE VAN DEN BRAND en BRENDA

dingsrecht.

LEFERINK zijn begonnen bij Nysingh.

MATTHIJS DRIEDONKS is sinds 1 juli partner bij advocatenkantoor

Van de Brand werkte hiervoor onder

HVG ter versterking van de M&A praktijk in Amsterdam. Driedonks

meer als buitengriffier bij de Rechtbank

komt van Allen & Overy.

Gelderland. Ze is gespecialiseerd in burgerlijk recht en handel. Le-

WILLEM JAN MAKKINGA is 9 mei in dienst getreden als business direc-

ferink houdt zich bezig met bestuursrecht en gezondheidsrecht, ze

tor bij Greenberg Traurig Amsterdam. Hij is verantwoordelijk voor

komt van een nichekantoor gespecialiseerd in de zorg.

de marktpositie en de operationele bedrijfsvoering. Makkinga was

MARGOT BESSELING gaat aan de slag bij het corporate team van

algemeen directeur bij FOX Verre Reizen van de ANWB.

de Haagse vestiging van Bird & Bird. Ze is afkomstig van Baker

Sinds 1 juni heeft Van Iersel

& McKenzie.

Luchtman Advocaten een

Senior kandidaat-notaris ERNST TER BRAAK is per 1 juni werkzaam

nieuw dagelijks bestuur.

bij Heussen in Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in het onderne-

Managing partner Freek

mingsrecht. Ter Braak is afkomstig van TeekensKarstens.

Haerkens heeft het stokje aan BOUDEWIJN CREMERS overgedragen,

JOLIEN KRUIT en GERBRICH OREEL zijn tot partner zijn benoemd bij

die de nieuwe voorzitter van het dagelijks bestuur wordt. ROBBERT

Van Traa Advocaten in Rotterdam. Kruit is gespecialiseerd in het

ROEFFEN blijft aan als lid van het dagelijks bestuur. Samen met

natte recht, Oreel in nationaal en internationaal transportrecht.

ROB VAN SEUMEREN vormen zij het nieuwe bestuur.

46 / Mr. 7/8 2016

Dirkzwager zorgt dat u het weet.

Wij delen onze kennis graag. Het juridische antwoord op een simpele vraag, is vaak gecompliceerder dan verwacht. Met gezond verstand komt u een heel eind, maar voor een écht antwoord is meer kennis nodig. Dirkzwager deelt die kennis graag met u. Ontdek snel hoe Dirkzwager haar kennis deelt op www.partnerinkennis.nl

PERSONALIA

MR. OVERSTAPPERS

kan ondernemen, met veel vrijheid in de manier waarop ik dat doe.”

In de rubriek Overstap van de week op www.mr-online.nl komt

EVERT VAN GELDEREN stapte op 1 mei als partner intel-

elke week een jurist aan het woord die onlangs is begonnen in

lectuele eigendom & ICT over van De Gier | Stam & Ad-

een andere baan. Hieronder enkele uitspraken van de overstap-

vocaten naar BANNING in Den Bosch. Wat voor zaak

pers. De volledige interviews zijn te vinden op www.mr-online. nl/Mrs. van de week/Overstapmr. van de week.

zou hij wel eens willen doen? “Over auteursrecht op smaak. En dan in de Brabantse context natuurlijk, bijvoorbeeld over worstenbroodjes of Bossche bollen. Ik zie de rechters al zitten

CHERRY ALMEIDA is begin mei in Rotterdam haar ei-

met hun vorkjes om de overeenstemmingen te proeven!”

gen kantoor begonnen: Alius law. Ze werkte bij

SOPHIE DINGENEN is 1 juni als partner gestart bij de

Boonk Van Leeuwen en is gespecialiseerd in haven-

Haagse vestiging van Bird & Bird, waar zij de corporate

en handelsrecht. “Ik werd partner bij Boonk Van

praktijkgroep en energy sectorgroep versterkt. Zij

Leeuwen en realiseerde mij meer dan ooit dat ik de behoefte had

komt van Baker & McKenzie. Wat doet ze zelf op het

om aan iedere mogelijke knop te zitten. Die behoefte was zo groot

gebied van duurzame energie? “Ik zou graag stellen dat ik mijn

dat die gewoonweg gestild moest worden. Het heeft geen zin om

duurzame bijdrage lever door het rijden van een elektrische auto,

een bestaand huis te verbouwen als je eigenlijk een heel ander

maar helaas is dat (nog) niet het geval. Mijn energieverbruik thuis

huis wilt. Dan moet je het zelf bouwen. Boonk Van Leeuwen staat

heeft wel een duurzame oorsprong.”

als een huis, het is een goed huis, maar het was niet meer het

RUBEN WIEGERINK is sinds 1 juni als partner verbonden

huis waar ik in wilde wonen.”

aan Van der Feltz advocaten in Den Haag. Hij is cassa-

OLIVIA DEN HOLLANDER is van start gegaan als advocaat

tieadvocaat en specialist op alle terreinen van het be-

vastgoed & overheid bij Griph Rotterdam. “Toen ik daar

lasting- en onteigeningsrecht. Hij is afkomstig van

kennis maakte, was het meteen duidelijk dat ik gevon-

Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn. Op de vraag wat zijn nieuwe

den had wat ik zocht: een laagdrempelig kantoor dat

kantoor van zijn komst merkt antwoordt Wiegerink: “Van der Feltz

zich naar buiten richt, naar de markt en vooral naar de cliënten. Ik

krijgt er een enthousiaste en bekwame advocaat bij en verliest een

koos voor Griph omdat ik hier met gelijkgestemden en leuke mensen

geduchte tegenstander ;-).”

Studiecentrum Kerckebosch

Kennispartner voor juristen (letsel)schade en gezondheidsrecht

Opleidingsaanbod najaar 2016 4 oktober

1 december 1 december

8 november 9 december 17 november 28 november Voor toekenning accreditatie

NOvA en NIVRE 29 november

48 / Mr. 7/8 2016

en om u aan te melden:

www.kerckebosch.nl/schade

DIVERSITEIT

NOTARIAAT

BETER WERK

RECHTSPRAAK

ZOEKEN IN VIER MILJOEN UITSPRAKEN BIRD & BIRD WINT DIVERSITEITSPRIJS De Haagse vestiging van het internati-

NOTARISTARIEVEN VERSCHILLEN NOGAL

onale advocatenkantoor Bird & Bird

Notaristarieven verschillen fors per

heeft onlangs voor de vierde keer op rij

regio. Voor exact dezelfde werkzaam-

de Euromoney Europe Women in Busi-

heden kan de consument in Maas-

ness Law Award – Best in Country -

tricht het dubbele kwijt zijn als in

gewonnen. De prijs, die jaarlijks in Lon-

Groningen of Lelystad. Dit blijkt uit

den wordt uitgereikt, is in het leven

een onderzoek van DoeHetZelfNota-

geroepen om erkenning te geven aan

ris.nl naar tarieven voor vijf veel ge-

kantoren die de toon zetten als het

bruikte aktes.

gaat om de positie en zelfontplooiing

Voor een testament voor twee per-

van de vrouw in de juridische sector.

sonen betaal je in Groningen gemid-

Het is sinds kort mogelijk om online te zoeken in ruim vier mil-

Partner Manon Rieger-Jansen heeft

deld 318 euro, terwijl precies hetzelf-

joen nationale en Europese uitspraken die voorzien zijn van een

namens Bird & Bird NL de award in

de document in Maastricht 636 euro

European Case Law Identifier (ECLI): https://e-justice.europa.

ontvangst genomen. Het kantoor heeft

kost. Een samenlevingscontract heb

eu/content_ecli_search_engine-430-nl.do.

mede gewonnen dankzij de man/vrouw

je in Utrecht voor 244 euro, maar in

Door deze nieuwe zoekmachine wordt rechtspraak over de

verhouding bij de partners (40%; 8 op

Den Bosch ben je 446 euro kwijt.

grenzen heen een stuk toegankelijker. Negen lidstaten van de

20) en het jaarlijks terugkerende eve-

Een hypotheek met leveringsakte

Europese Unie (waaronder Nederland) hebben de ECLI-num-

nement Ladies@Bird.

komt in Zwolle neer op 775 euro, in

mers al ingevoerd, negen andere EU-landen zijn ermee bezig.

Middelburg en Maastricht kom je bo-

Ook diverse Europese instanties kennen deze nummers aan

ven de 1300 euro uit.

hun uitspraken toe.

Ook bij het oprichten van een stich-

De zoekmachine is ontwikkeld door de Europese Commissie.

ting zijn de verschillen significant.

Daarnaast werken zestien organisaties uit tien landen samen

Dit kost in Lelystad op 286 euro en

in het project ‘Building on the European Case Law Identifier.

in Arnhem op 660 euro. Een BV heb je in Lelystad voor 314 euro, maar in Rotterdam kost die je 616 euro. Volgens directeur Pablo van Klinken

LOYENS & LOEFF HET AANTREKKELIJKST

van de DoeHetZelfNotaris.nl zijn er geen verklaringen voor de verschillen in tarieven.

Binnen de advocatuur is Loyens & Loeff de aantrekkelijkste werkgever van Nederland. Dat blijkt uit de ranglijst ‘Meest aantrekkelijke werkgevers van Nederland 2016’ van Universum Global. De lijst is samengesteld op basis van onderzoek onder

(advertentie)

20.000 studenten, onder wie bijna 1.800 rechtenstudenten. Loyens & Loeff bezet op de lijst van juridische werkgevers de tweede plaats, na de Rijksoverheid. AKD staat op de zesde plaats. De Haan Advocaten & Notarissen op de achtste, De Brauw Blackstone Westbroek is negende en Dirkzwager Advocaten & Notarissen kwam op de tiende plaats terecht.

Het sluitende puzzelstuk Ondernemingsweg 2D 2404 HN Alphen aan den Rijn T 0172 44 36 34 F 0172 44 36 50 E [email protected] I www.cvl-incasso.nl

Mr. 7/8 2016 / 49

Mr. T.A. Tom Knijp Marjolein Blommendaal

De Rijksoverheid heeft het afgelopen jaar 12 miljoen euro uitgegeven aan het inhuren van juridische adviseurs, zo’n 6 procent minder dan in 2014, en een daling van ruim een derde ten opzichte van 2010. Dat blijkt uit een analyse

2

3

Meest gevraagde specialismen afgelopen maand

van de researchredactie van de site Consultancy.nl.

VOLOP IN BEWEGING

Het ministerie van Binnenlandse Za-

Joost Duffhues:

ken heeft met 4 miljoen euro het

“In de eerste

Door toepassing van een nieuwe beveiligingstechniek heeft ad-

meeste uitgegeven aan advocaten en

maanden van

vocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek de beveiliging

juridisch advies, gevolgd door de mi-

het jaar bleef het

op de eigen datalijnen waterdicht gemaakt. Deze technologie

nisteries van Veiligheid en Justitie (3,6

aantal juridische

verhoogt de capaciteit van een bestaande lijn en maakt daar-

miljoen) en van Infrastructuur en Mili-

door encryptie (versleuteling) op de optische laag van de glasve-

eu (2,7 miljoen).

ten opzichte van dezelfde periode

zellijn mogelijk. Dankzij deze encryptie worden afgetapte data

In 2015 gaf de Rijksoverheid in totaal

vorig jaar. De grootste vraag naar

voor kwaadwillenden onbruikbaar gemaakt, zonder dat dit

1,11 miljard euro aan externe inhuur.

juristen komt vanuit de (zakelijke)

nadelige gevolgen heeft voor de prestaties van het netwerk.

Hieronder vallen onder meer adviseurs,

dienstverlening (90%). Het economisch

“Meestal leidt encryptie tot vertraging, omdat de apparaten op

interimmers en uitzendkrachten.

herstel stuwt de vraag naar juristen.

vacatures stijgen

het netwerk de versleutelde gegevens weer moeten decrypten”,

De maanden februari en vooral april

aldus security officier Richard Strooper van De Brauw. “Bij

laten een behoorlijke stijging van het

encryptie op de optische laag is dit niet het geval.”

aantal juridische vacatures zien. De marktvraag lijkt zicht vooral te richten

techniek van Ciena. Het apparaat van Ciena biedt encryptie op

STIJGING AANTAL GEPASSEERDE AKTEN

de glasvezellaag. DWDM staat voor Dense Wavelength Division

Het notariaat heeft in het eerste kwar-

tien jaar werkervaring.

Multiplexing, een technologie waarbij het lichtsignaal dat

taal van dit jaar 341.741 akten gepas-

Het bedrijfsleven blijft op zoek naar

over een glasvezelverbinding gaat, wordt gebroken en verdeeld

seerd. Dit zijn er ruim 30.000 meer dan

juristen ondernemingsrecht, con-

over meerdere signalen. Dit kan de transmissiesnelheid van

een jaar eerder. Gemiddeld komt dit op

tractrecht, arbeidsrecht en inkoop- en

een lijn verhogen tot 10 gigabit per seconde, waardoor het in

3.755 akten per dag. De provincie Zuid-

aanbestedingsrecht. De overheid

veel situaties economisch interessant en snel toepasbaar is. De

Holland gaat aan kop met het aantal

heeft haar vacatures veelal gere-

DWDM-toepassing van Ciena is geleverd en geïnstalleerd door

akten, gevolgd door Noord-Holland.

lateerd aan bouwen & milieu. In de

ICT-dienstverlener Telindus.

Deze cijfers blijken uit de door de KNB

advocatuur stijgt het aantal vacatures

gepubliceerde factsheets.

voor advocaten (specifiek advocaten

Het aantal gepasseerde levenstesta-

ondernemingsrecht) en advocaat-

menten blijft stijgen. In het eerste

medewerkers de afgelopen maanden

kwartaal van 2016 werden 15.254 le-

fors. In het notariaat daalt het aantal

venstestamenten gepasseerd. In ver-

vacatures voor notarissen, maar

gelijking met 2015 is dit een stijging

stijgt juist het aantal vacatures naar

Alvast de aankondiging van een aantal activiteiten van het NGB

van 35 procent. Het aantal gepasseer-

kandidaat-notarissen flink.

die na de zomer zullen plaatsvinden.

de samenlevingscontracten steeg met

Intussen zorgt de Wet DBA (deregu-

• Op 22 september wordt een NGB Ronde Tafel Diner gehouden

6 procent en de oprichting van B.V.’s

lering beoordeling arbeidsrelaties) die

voor bedrijfsjuristen in de regio Eindhoven.

met 9 procent.

sinds 1 mei de VAR opvolgt voor on-

De encryptie is mogelijk door gebruik te maken de DWDM-

ACTIVITEITEN

op WO geschoolde juristen met drie tot

• Op 29 september organiseert het NGB een speciaal Ronde Tafel

rust. De afgelopen weken is duidelijk

Diner voor bedrijfsjuristen die alleen of met zijn tweeën

te merken dat er zelfs bedrijven zijn

bedrijfsjurist zijn. Meer informatie: www.ngb.nl.

die niet meer met zzp’ers willen werken

• Op 27 september vindt het NGB Seminar Insolventie plaats bij

omdat ze de risico’s op boetes of

Stibbe in Amsterdam. Hier wordt ook deel V van de NGB Reeks

naheffingen te groot vinden.”

gepresenteerd. JOOST DUFFHUES IS SENIOR

Bedrijfsjurist en nog geen NGB-lid? Voor informatie over het NGB,

COMMERCIEEL MANAGER BIJ YACHT

het lidmaatschap, de opleidingen en bijeenkomsten: www.ngb.nl.

(WWW.YACHT.NL).

Mr. 7/8 2016 / 51

Deze rubriek komt tot stand m.m.v. Brunel, DPA Legal, Robert Walters, Voxius en Yacht.

DATAVERKEER DE BRAUW BETER BEVEILIGD

1

CONTRACTENRECHT

RIJK BEZUINIGT OP JURIDISCH ADVIES

BETER WERK

ARBEIDSTHERMOMETER

BEZWAAR EN BEROEP

OVERHEID

OMGEVINGSRECHT

ENCRYPTIE

BETER WERK

DE FLEXIBELE SCHIL:

HET MES SNIJDT AAN TWEE KANTEN De flexpool is aan een ware opmars bezig in de advocatuur. Voor piekmomenten, tijdelijke secondments of zwangerschapsverloven worden bij de cliënt steeds vaker specialisten ingezet uit een vaste pool van flexwerkers. Gaat de service richting cliënten er echt mee omhoog, of snijden kantoren met arbeidskracht tegen lagere kosten in hun eigen vlees? Mr. maakte een rondgang langs vier kantoren met een flexibele schil. DOOR MICHIEL ROHLOF

M

et de ‘flexpools’ voorzien de advocatenkantoren in een duidelijke behoefte: de cliënt neemt alle diensten onder één vlag (en één factuur) af en bij

piekmomenten of andersoortig werk dat zich leent voor een ‘flexwerker’ behoudt het advocatenkantoor de regie. Voor Ferdinand Grapperhaus, kantoorvoorzitter van Allen & Overy, komt de lancering van een flexpool onder de kantoorvlag (Peerpoint) vooral voort vanuit een streven naar optimale service aan de cliënt en efficiëntie. “Soms zijn er bij een cliënt bijvoorbeeld voor langere tijd juridische projectmanagers nodig en men wil dan wel iemand met een kantoorstempel. Je eigen mensen kun je daar niet altijd mee belasten en dat willen we ook niet: allereerst omdat

BEELD: ANTARTSTOCK (SHUTTERSTOCK)

ze gebaat zijn bij een zo divers mogelijke praktijk en daarnaast om de werkdruk zo goed mogelijk te houden. Afhankelijk van de ervaring en expertise van de ‘Peerpointer’ kan er ook sprake zijn van een ander tarief. In 2013 is vanuit Londen, Amsterdam en Duitsland begonnen met Peerpoint; een club van voornamelijk kantooralumni die geclausuleerde toegang heeft tot onze systemen en namens kantoor bij de cliënt zit. Je ontzorgt cliënten, verzekert de continuïteit en krijgt er een betere binding door.”

MURPHY’S LAW Voor Erik Geerling, bestuursvoorzitter van NautaDutilh speelt naast het ‘service’-argument ook het ‘bezettings’-ar-

Mr. 7/8 2016 / 53

gument een duidelijke rol: met een flexibele schil kun je een kantoor optimaal inrichten op piek- en dalmomenten. “Piekmomenten zijn er vaak, met name rond grote financieringsvraagstukken, overnames en massaclaims. Cliënten verwachten dan een zeer snelle dienstverlening en op zulke momen-

Posch aan de slag gaat. Wat die flexwerker

“CLIËNTEN WORDEN BLIJ VAN EEN FLEXPOOL, EN HET KAN OOK WERK OPLEVEREN”

zelf verdient en wat wij factureren, daar zijn we heel transparant in. Het is puur de vraag van een cliënt die je altijd wilt beantwoorden. Je kunt je afvragen of je met een flexpool niet ook een beetje snijdt in eigen vlees, zeker als de tarieven lager liggen dan gebrui-

ten doe je een groot beroep op de medewer-

kelijk. Op korte termijn is dat misschien zo,

kers van kantoor. Natuurlijk kun je je kan-

maar op lange termijn juist niet. Cliënten

toorsamenstelling aanpassen op basis van

worden er namelijk blij van en het kan ook

die piekmomenten, maar het is vaak ‘Murphy’s law’: din-

werk opleveren: er komen zaken aan het licht die vervol-

gen komen tegelijk. Daarom houden we liever een gemid-

gens door onze advocaten opgepikt worden, zoals privacy-

deld personeelsbestand aan en zetten we bij de echt druk-

kwesties of revisie van contracten.”

ke momenten flexibel personeel in. Een overbezetting om piekmomenten te kunnen opvangen leidt door het jaar

BORRELS

heen vaak tot momenten

Flexwerkers draaien gewoon mee met het kantoor: gaan

dat medewerkers tijdelijk

naar borrels en evenementen en kunnen in de systemen.

minder om handen hebben

Grapperhaus: “Natuurlijk heerst er strikte vertrouwelijk-

en dan gedemotiveerd kun-

heid en hebben ze alleen toegang tot de dossiers waaraan ze

nen raken. Dan kun je zeg-

werken, maar verder draaien de Peerpointers mee alsof ze

gen, ‘ga een opleiding doen’,

gewoon in dienst zijn. Omdat het vaak oud-kantoorgeno-

maar dat werkt niet in de

ten zijn weten ze hun weg ook uitstekend te vinden.”

praktijk, want een tijdlang

Bleeker: “De beroepsaansprakelijkheid is via kantoor gere-

geen dossierwerk doen is

geld, mensen krijgen opleidingsmogelijkheden en komen

niet waar men op zit te

op vrijdagmiddag naar de borrel toe. Er is weinig onder-

wachten. Voor ons is een

scheid tussen de vaste advocaten en hun flexibele collegae.”

kleine overcapaciteit met

Het inzetten van extra mankracht uit de flexpool is voor-

Ferdinand Grapperhaus (Allen &

flexibele schil van circa 25

alsnog echter wel vooral voor de senior medewerkers van

Overy): “Je ontzorgt cliënten, verze-

advocaten daarom ideaal.

kantoor weggelegd. Geerling: “Vooral de partners en senior

kert de continuïteit en krijgt er een

Dat is overigens niet nieuw;

medewerkers kunnen er een beroep op doen. Dat doen ze

betere binding door.”

buiten de advocatuur zie je

dan rechtstreeks omdat je niet wilt dat mensen, als ze het dusdanig druk hebben dat ze

dat al veel langer. Wel merk ik dat sommige kantoren het nu als marketing-tool ge-

direct hulp nodig hebben, in

bruiken: kijk ons eens flexibel zijn en meedenken. Voor

een langdurig proces belan-

ons is het echt een essentieel instrument om de balans op

den.” Grapperhaus: “De

kantoor te bewaren. Het werkt gewoon.”

partnergroep bekijkt eerst of het met de bestaande advo-

PRIJSKAARTJE

caten te doen is. En natuur-

Bij de lancering van het Amsterdamse boutiquekantoor

lijk is de wens van de cliënt

Rutgers & Posch in februari 2013 werd ook al direct een

leidend. Als het voor zowel

flexibele schil geïntroduceerd, inmiddels zo’n 30 man

het kantoor, de cliënt als de

groot tegenover 36 vaste kantoorgenoten. Volgens partner

flexwerker een interessante

Aladár Bleeker past het concept buitengewoon goed bij het-

propositie is, kunnen we

geen cliënten van hen verwachten. “Buiten de behoefte

Erik Geerling (NautaDutilh): “De

van start. Tegen een vastge-

aan service en een ‘one-stop-shop’, speelt ook het prijs-

flexibele schil past natuurlijk heel

steld uurtarief, of tegen een

kaartje zeker een rol”, aldus Bleeker. “Een flexwerker die

goed bij de groeiende aandacht voor

totaalbedrag voor het gehele

voor langere tijd op een project bij een cliënt zit, is een

een gezonde work-life balance.”

project.”

stuk goedkoper dan wanneer die cliënt een paar maanden een advocaat inhuurt. Er zijn cliënten die een verlof willen

ALUMNI

opvangen of die elke maandag iemand over de vloer willen

Dat de kwaliteit van een externe advocaat die onder de

hebben. Dat soort vragen is ideaal voor een interim-advo-

vlag van kantoor functioneert hoog moet zijn, is evident.

caat die onder de verantwoordelijkheid van Rutgers &

Maar hoe garanderen de kantoren dat? Door met name

54 / Mr. 7/8 2016

BETER WERK alumni van eigen kantoor

ze dus weinig tot geen inwerktijd nodig hebben. Boven-

in te zetten, zo lijkt het.

dien kennen ze de cliënten vaak al. Daarnaast nemen

Grapperhaus: “Het zijn ad-

onze secondees best practices mee uit andere jurisdicties en

vocaten die voor ons ge-

blijven zij na hun secondment ook beschikbaar, dat is

werkt hebben, maar toch

waardevol.” Naast betere service richting cliënt, biedt

voor een flexibeler arbeids-

het werken met secondees de advocaten ook goede ont-

verband kiezen. Ik werk zelf

wikkelingsmogelijkheden. “Doordat we met buitenland-

bijvoorbeeld geregeld met

se secondees werken is ons Amsterdamse kantoor ook

een arbeidsrechtspecialist

echt internationaal en motiveert het onze advocaten ook

die hier zes jaar heeft ge-

zelf op een van onze buitenlandse kantoren aan de slag

werkt en nu soms een aan-

te gaan, zoals Londen, Madrid of Singapore. We zijn zeer

tal maanden bij een cliënt

tevreden met dit model. Het gebeurt soms ook dat een

Aladár Bleeker (Rutgers & Posch):

aan de slag gaat. De groep is

secondee in Nederland in vaste dienst komt en vervol-

“Vanaf het begin hebben we duide-

heel divers, maar de bewus-

gens voor onbepaalde tijd aan het Amsterdamse kantoor

lijk gesteld dat een flexibele schil

te keuze voor een flexibel

verbonden raakt.”

ook echt flexibel moet zijn.”

arbeidsverband is de verbindende factor.”

GROEI

Geerling: “Het zijn in belangrijke mate mensen die bij

Dat is meteen ook het wezenlijke verschil met een echte

ons vandaan komen. Voor ons is dat een grote pre, omdat

flexwerker: die zal niet snel in een vast dienstverband

we daarmee een stabiele kwaliteit kunnen leveren. Type-

rollen. Bleeker: “Vanaf het begin hebben we duidelijk

ren kun je de flexwerkers niet direct, maar het zijn wel

gesteld dat een flexibele schil ook echt flexibel moet zijn,

mensen die graag zelf hun tijd indelen, zodat ze bijvoor-

en niet vastgeklonken aan kantoor. Een universiteitsdo-

beeld een zomer uit de lucht kunnen zijn. Online kunnen

cent die een aantal uren per maand in de praktijk werk-

ze zelf aangeven wanneer ze beschikbaar zijn. Dat geeft

zaam is wil de overstap ook helemaal niet maken. Na-

een groot gevoel van vrijheid. Even een periode flink in-

tuurlijk gebeurt het wel eens dat een interim-advocaat

zetten en dan gas terug.”

gevraagd wordt om bij een cliënt bedrijfsjurist te wor-

Bleeker: “Een buitenstaander zou kunnen denken dat

den, maar dat lijkt ons ook geen probleem. Dat is eerder

het met name jongeren zijn die de fulltime advocatuur

een teken dat ze in de smaak vallen.”

te zwaar vinden, of moeders met jonge kinderen, maar

Bleeker ziet de flexpool dan ook nog wel verder groeien.

de verhouding man/vrouw is fifty-fifty en het betreft

“Cliënten vragen er steeds meer naar en als je kijkt

vooral advocaten met acht tot tien jaar werkervaring. Ze

naar de groeiende aandacht voor een gezonde work-life

willen leuk en kwalitatief hoogstaand werk, maar wel in

balance, past dit natuurlijk uitermate goed in het ver-

hun eigen tempo en als ze ’s winters willen surfen in

haal. Je belast je eigen werknemers minder zwaar en

Thailand, moet dat ook kunnen. Omdat je echter ook de

mensen die bewust kiezen voor een nog flexibelere werk-

financiële slagkracht moet hebben om het uit te zingen

relatie, zet je aan de slag met hoogwaardig juridisch

als je minder werk hebt, kom je al gauw bij de veertigers

werk. Het mes snijdt aan beide kanten.”

terecht. Bovendien kan er voor kantoren wel een drem-

Ook Geerling denkt dat de

pel zijn om een te jonge advocaat onder de kantoorvlag

flexpools bij advocatenkan-

zomaar een paar maanden bij een cliënt neer te zetten.”

toren nog flink in omvang zullen toenemen: “Dit soort

DEZELFDE WERKSTANDAARD

aanbod schept ook altijd

Linklaters vangt de piekmomenten op een andere ma-

weer een nieuwe vraag.

nier op; daar wordt gebruik gemaakt van secondees, ofwel

En cliënten komen met

advocaten die van een buitenlandse vestiging voor be-

steeds complexere verzoe-

paalde tijd in Nederland worden ingezet, of Nederlandse

ken. Voor grote, grensover-

advocaten die worden uitgezonden.

schrijdende zaken heb

Simone van der Leij, HR-manager bij Linklaters: “Wan-

je een enorme workforce

neer het in Amsterdam extra druk is, worden er secon-

nodig. Of die mensen

dees uit een van onze kantoren wereldwijd tijdelijk naar

Simone van der Leij (Linklaters):

nou op de vaste loonlijst

Nederland gehaald en vice versa. De grootste voordelen

“Doordat we met buitenlandse se-

staan of niet, als de kwali-

van het gebruiken van onze eigen advocaten is dat de

condees werken is ons Amsterdam-

teit goed is is de cliënt te-

werkstandaard op hetzelfde niveau ligt vanaf de start en

se kantoor ook echt internationaal.”

vreden.”

Mr. 7/8 2016 / 55

Uw dagelijkse kantoorzaken snel geregeld met Kleos 100% veilig in de cloud

Mobiel werken via de app

Overal en altijd toegankelijk

Dagelijks werken meer dan 6000 advocaten met Kleos Daarmee is Kleos het grootste en snelst groeiende software pakket van Europa. Met de gebruiksvriendelijke software kunt u snel en eenvoudig dossiers en relaties beheren, tijdschrijven en declareren. Ook via de gratis Kleos App.

Kijk voor een korte demo op www.wolterskluwer.nl/kleos

Voordelen van Kleos: • Makkelijk mobiel werken via laptop, tablet én smartphone • Vloeiende integratie met uw bestaande kantoorsoftware als Outlook en Office • Veilige en beveiligde online opslag van uw waardevolle gegevens

DOOR MICHIEL ROHLOF

Joost den Engelsman

ECT VERKOOPT BELANG IN CONTAINERTERMINAL EUROMAX

Möller, Gerco van Eck, Gulsum Aslan, Marc Custers, Geert van Hoek, Yannick Geryszewski, Lin Xu)

Europe Container Terminals B.V. (ECT), de Rotterdamse containertermi-

Joost den Engelsman, dealmaker voor NautaDutilh: “ECT is een van

naloperator, heeft een belang van 35% in Euromax Terminal verkocht

onze oudste cliënten en daar zijn we bij NautaDutilh bijzonder trots op.

aan COSCO Ports (Rotterdam), een dochter van het in Hong Kong

ECT is onderdeel van de Hutchison Port Holdings (HPH) Group, de groot-

genoteerde COSCO Pacific Limited (CPL). De Euromax Terminal is een

ste haveninvesteerder, -ontwikkelaar en -operator van de wereld. Een

van de meest geavanceerde en milieuvriendelijke containerterminals

mix van ECT-collega’s en mensen die verbonden zijn aan HPH vormden

ter wereld. De automatische terminal ligt in de noordwesthoek van

het interne dealteam. De nieuwe partner van ECT in Euromax, COSCO Pa-

de Maasvlakte in Rotterdam, vrijwel direct aan de Noordzee en is

cific, heeft eveneens zijn hoofdkantoor in Hong Kong (PRC). De onderte-

speciaal ontworpen voor het snel, veilig en efficiënt afhandelen van

kening van de transactiedocumentatie werd vanuit Nederland gecoördi-

de allergrootste containerschepen. De transactiewaarde bedraagt

neerd, maar vond plaats in Shanghai.

125,4 miljoen euro en de transactiedocumentatie werd op 11 mei 2016

ECT was sinds de ontmanteling van de oorspronkelijke Euromax joint

getekend. Closing wordt verwacht in het derde kwartaal van 2016.

venture met P&O Nedlloyd op zoek naar een of meerdere nieuwe strategische partners voor Euromax. Gedurende de afgelopen jaren hebben ECT

Adviseurs Europe Container Terminals B.V. (Paul Drop); NautaDutilh

en NautaDutilh met diverse partijen en allianties in verschillende samen-

(Joost den Engelsman, Jaap Jan Trommel, Ruud Smits, Silvia Aantjes-

stellingen onderhandeld. Opvallend is dat na deze langdurige onderhan-

Hubers, Willianne van Zandwijk, Nicole Dashorst, Marianne de Waard,

delingsperiode met meerdere partijen, de daadwerkelijke deal in drie we-

Sanne Mesu, Rutger Kalsbeek, Marianne Evers, Albert van der Kolk, Tycho

ken werd uitonderhandeld en gedocumenteerd.

de Graaf, Edward Rijnhout); Sidley Austin LLP (Maarten Meulenbelt,

Er is een groeiende buitenlandse belangstelling voor Nederland, vooral

Stephen Spinks)

vanuit de VS. Dit komt door de gunstige dollarkoers en de lage rente. We

Adviseurs COSCO Ports (Rotterdam) Limited: Loyens & Loeff (Ewout Jan

zien specifieke belangstelling voor de sectoren (voedings-)technologie

Stumphius, Tyshanti de Jonge, Maurice Essers, Fons Leijten, Jan-Berend

en infrastructuur. De lage rente zorgt voor hogere waarderingen en is een

DEAL

PARTIJEN

ADVISEURS

Het Zwitserse bedrijf Sonova neemt voor 830 mil- Sonova Holding AG

Stibbe (Heleen Kersten, Maarten de Bruin, Mel-

joen euro de gehoorapparatenwinkelketen Audio-

tem Koning-Güngörmez, Chaggai Kon, Maarten

Nova International, een van de grootste in Euro-

Tuurenhout, Tess Hendriks, Pieter Swagemakers,

pa, over van investeerder HAL.

Cees Graafland), Fieldfisher, Credit Suisse, Homburger, EY HAL Investments BV

De Brauw Blackstone Westbroek (Klaas de Vries, Lennard Keijzer, Willemijne Adank, Rick van ’t Wout, Menno Ploeg), ABN AMRO (Dennis van Zijl, Onno Groeneveld, Joost-Jan van Halder, Laura de Nys, Pieter de Jonge, Emmanuel Lutaud), KPMG

DEAL De Nederlandse Obesitas Kliniek (NOK) en Med-

PARTIJEN Medtronic PLC

ADVISEURS Loyens & Loeff (Frank van Leijdesdorff, Gijs Berkhout, Gerda de Jong)

tronic PLC − een van ‘s werelds grootste bedrijven op het gebied van de medische technologie, diensten en oplossingen − hebben een over-

Nederlandse Obesitas Kliniek

De Breij Evers Boon (Dennis de Breij, Liesbeth de

eenkomst getekend om een strategische allian-

Boorder), Van der Wal Consultancy (Yme van der

tie aan te gaan met als doel de visie van NOK te

Wal), Maverick (Diederik Schrijvershof)

verwezenlijken

WILT U DEALS MELDEN? MAIL AAN [email protected]

Mr. 7/8 2016 / 57



 
  
  


 


    







 
! )

  &
 

)

! %



!
#"
  



  
$(
! 
  

 
! %

#





 


! 
! 
! )
"+ +,1/&0(+1,/"+Ǿ */ ,-"/"/"+ 3,)01/"(1 7")#01+!&$ "+ ,+#%+(")&'(ǽ " 4"/("+ %" %1 "+ "ƛ& &Ċ+1 0*"+Ǿ *"1 3"") +! %1 3,,/ ("++&0!")&+$ 
*"%

"
 
! 
#
$'
&
 

 

% 
#

#





"



 

)
 


! 
"
#


% 

!&
&
 

 

  
%
#
 $
 
! 
 
#
#

!


(!"/3+,+!"/*""/-/,'" 1,+14&((")&+$Ǿ4/,+!"/%"11,101+!/"+$"+3+--/1"*"+1"+0-)&10&+$"+"+1/"ƛ"+3++!"/"/"$")&+$"+1"+"%,"3" 3+*""/3,2!&$$/,+!$"/2&(Ǿ+&"24,24-/,'" 1"+Ǿ301$,"!1/+0 1&"03+3"/0 %&))"+!"/!ǾƜ++ &"/&+$"+7"("/%"!"+ǽ

 

 

&
   







+ ,

 
 #
+,%




 




!

 '






    

   

 

 

Rob Hendriks

stuwende factor op de huidige markt in de zoektocht naar rendement.

Adviseurs Bavaria NV: Simmons & Simmons (Rob Hendriks, Pieter van

Schaalvergroting in het goederentransport over weg en over water zet

Uchelen, Sandra Voet, Valerie Sijberden, Marieke Driessen, France Wilmet,

verder door. Gegeven de roerige tijden waarin de internationale scheep-

Camilla Molino, Michael Bulckaert), Quore Capital (Remco van der Pol, Chris

vaart zich bevindt, de vele fusies en alliantievormingen, waaronder P3 en

Franken, Jochem Borst)

G6, verwachten wij meer M&A-activiteit in deze sector. Daarnaast hebben veel rederijen belangen in terminal operators en als gevolg van de hier-

Rob Hendriks, dealmaker voor Simmons & Simmons: “Deze transactie is

voor genoemde ontwikkelingen sluiten wij niet uit dat een aantal van die

een belangrijke stap voor Bavaria in de uitvoering van haar uitgesproken

belangen van eigenaar zal wisselen.”

groeistrategie in de internationale biermarkt en meer in het bijzonder de

Paul Drop, general counsel Europe Container Terminals voegt toe:

markt voor speciaal bieren. Omdat dit een gefaseerde overname is van een

“Het ECT-team, onder leiding van CEO Leo Ruijs en mijzelf, heeft

met name Belgische onderneming vergde dat de nodige expertise en heb-

uitstekend en met veel humor samengewerkt met het dealteam van

ben we mede kunnen profiteren van de kennis van ons kantoor in Brussel.

NautaDutilh.”

Het grensoverschrijdende karakter en het feit dat het een deal in fases

BAVARIA NEEMT BELGISCHE BROUWER OVER

was maakte het bijzonder. Bavaria is een langjarige relatie van ons kantoor. De transactie kwam tot stand in een zeer goede sfeer tussen de beide familieondernemingen, die elkaar al lang kennen. Wij waren niet alleen M&A

Bierbrouwer Bavaria neemt een meerderheidsbelang in branchege-

Adviseur maar adviseerden ook over financiële aspecten: zo hielpen we

noot Palm Belgian Craft Brewers over. Het verworven belang van 60%

Bavaria de benodigde funding door Nederlandse banken binnen te halen.

van de aandelen zal gefaseerd worden uitgebreid tot 100% eigendom

Onze verwachting qua M&A in de tweede helft van het jaar? We verwach-

van Bavaria in 2021.

ten onverminderde drukte in onze M&A praktijk.”

DEAL Aannemersbedrijf Verboon Maasland heeft de

PARTIJEN

ADVISEURS

Verboon Maasland

Ruitenburg (Rob van Pelt, Ellen Metselaar)

aandelen in J. Den Boer, een familiebedrijf gespecialiseerd in alle aspecten van aarde, weg-

J. Den Boer

Rutgers & Posch (Matthijs van den Broek, Hjalmar

en waterbouwprojecten overgenomen. Verboon

Florijn), Holland Corporate Finance (Adse de Kock,

Maasland is ook een familiebedrijf en is een

Fedde van Dijk)

aannemer van grond- en wegwerkzaamheden en waterwerken.

DEAL Stichting Arkin uit Amsterdam is de nieuwe eige-

PARTIJEN

ADVISEURS

Stichting Arkin

BLIX Advocaten (Pieter van den Brink, Chris Jager), Maverick Advocaten (Diederik Schrijvershof)

naar van Victas, de instelling voor verslavingszorg in Utrecht, waarover de rechtbank het faillissement heeft uitgesproken. Arkin houdt zich

Stichting Victas

HVG (Johan Westerhof)

PARTIJEN

ADVISEURS

Smartphoto Group NV (Stef de Corte)

Orange Clover (Pien van Veersen), Argo Law (Nico

bezig met het verlenen van psychische zorg en verslavingszorg.

DEAL

Smartphoto, actief in foto e-commerce, neemt Webprint International BV over van investerings-

Goossens, Bert van Camp), KPMG Deal Advisory (Jo

maatschappij Infestos. Webprint is een van de

Nijsten)

marktleiders in Nederland van persoonlijke fotoproducten, zoals fotoboeken, kaarten, wandde-

Infestos

Allen & Overy (Gijs Linse)

coratie, fotocadeaus en losse foto’s.

OP WWW.MR-ONLINE VINDT U ALLE TOT OP HEDEN GEPUBLICEERDE DEALS

Mr. 7/8 2016 / 59

ADVOCAAT & Tweeling zijn ze, en advocaat. Linda en Yvonne van der Hut zijn nauwelijks uit elkaar te houden. Jack en Kees Smit iets beter, maar ook zij worden regelmatig voor de ander aangezien. Misschien gaat het voor meer tweelingen op, maar deze twee tweelingen hebben veel overeenkomsten. Ze zijn slim en snel, werken hard en doen bijna alles samen. Ook zijn ze honkvast, trouw in hun vriendschappen en elkaars beste vriend(inn)en. Mr. sprak ze over hun leven en werk. Een dubbel dubbelportret. DOOR HENRIETTE VAN WERMESKERKEN

Yvonne (links) en Linda van der Hut

60 / Mr. 7/8 2016

FOTO’S CHRIS VAN HOUTS

TWEELINGEN

ADVOCAAT² LINDA EN YVONNE VAN DER HUT

E

en hoe kritisch ze is.” Yvonne: “Dat geldt omgekeerd precies zo. We zijn ook kritisch op elkaar en kunnen behoorlijk bekvechten. Tegelijkertijd zijn we elkaars beste vrien-

igenlijk wilden ze piloot worden, of arts. In hun eind-

dinnen.”

examenjaar bezochten ze een voorlichtingsdag bij het

LUMC. Daar zei een co-assistent: “Zeg je sociale leven

VRIENDENCLUB

maar gedag; als je medicijnen gaat doen ben je alleen nog

Tot hun afstuderen in Leiden hebben Linda en Yvonne

maar aan het werk.” Linda en Yvonne van der Hut hadden

bij hun ouders thuis in Den Haag gewoond. Ze sliepen in

een druk sociaal leven, reden bijna dagelijks paard en

één kamer. Ze hebben verder geen broers of zussen. Lin-

werkten in een restaurant. “We dachten:

da: “We zaten altijd bij elkaar in de klas en

dan moet het echt je roeping zijn, anders

hadden dezelfde vrienden. We reden vijf à

houd je het niet vol”, zegt Linda. “En voor ons was geneeskunde niet echt een roeping. Achteraf was het misschien wel meegevallen, maar we zagen ervan af. Een paar vriendinnen van ons gingen rechten doen. Dat leek ons wel interessant, en gezellig.

“WE HEBBEN NIET DE AMBITIE SAMEN EEN KANTOOR TE STARTEN; WE DOEN AL ZOVEEL SAMEN”

zes dagen in de week paard en toen we studeerden werkten we altijd in het weekend in een restaurant in Kijkduin. We hadden het zo gezellig in Den Haag dat we geen behoefte hadden om in Leiden op kamers te gaan.” Yvonne: “Het is nog erger: we heb-

Dus zijn we dat maar gaan studeren. Die

ben tot ruim twee jaar geleden samen in

vriendinnen stopten na drie maanden. Wij

één huis gewoond. Toen we 22 waren zijn

niet. Wij vonden de studie leuk.”

we het huis uit gegaan en hebben we een appartement gehuurd, aanvankelijk met nog een vrien-

KRITISCH

din. Toen zij wegging hebben wij er nog lang met z’n

Sinds ruim vijf jaar zijn ze advocaat, op verschillende

tweeën gewoond. In totaal zeven jaar. Toen vonden we

kantoren. Allebei doen ze uitsluitend strafrecht, ieder op

het tijd om eens apart te gaan wonen. Ik kon een appar-

een andere manier. Linda doet vooral financieel-econo-

tement huren en bij de bezichtiging ging Linda mee.”

misch strafrecht, fraude- en milieuzaken en cassaties. Bij

Linda vertelde de makelaar dat zij ook wel een apparte-

Yvonne ligt de nadruk meer op het commune strafrecht

ment wilde en toevallig was direct aan de overkant iets

en vooral op tbs-zaken. Daarnaast staat ze regelmatig

te huur. Twee dagen later hadden ze ieder een eigen ap-

slachtoffers en nabestaanden bij. “Yvonne is echt een

partement. Linda: “We konden op elkaars balkon kijken.

beest op tbs-gebied”, vindt Linda. “Ik weet niet of ik dat

Van voordeur tot voordeur waren we misschien veertig

zou kunnen, of zou willen.” “Maar ik heb weer minder

seconden onderweg.”

kennis op het gebied van fraudezaken, zoals bijvoorbeeld

Inmiddels hebben Linda en Yvonne ieder een eigen wo-

een BTW-carroussel”, zegt Yvonne. Met de gruwelijkheid van sommige zaken hebben ze geen moeite. “Hoewel we best gevoelig zijn”, aldus Yvonne.

LINDA EN YVONNE VAN DER HUT

“Van een mooie film of bij grote blijdschap krijgen we

• 1984: geboren in Den Haag

tranen in de ogen. Maar naar het werk kunnen we zake-

• 2002 – 2007: studie rechten, Universiteit Leiden;

lijk kijken. We hebben professionele afstand en kunnen het thuis loslaten.” Ze hebben het vertrouwen in de mensheid niet verloren. “Gelukkig niet”, zegt Linda. “We komen genoeg goede mensen tegen.”

bijbanen in restaurant, rechtswinkel en als griffier • 2007 – 2010: senior gerechtssecretaris, Gerechtshof Den Haag (Yvonne tot in 2011) • 2010 - heden: advocaat; Linda bij Sjöcrona Van

Voordat ze advocaat werden waren ze allebei senior ge-

Stigt Advocaten in Den Haag en Yvonne van 2011

rechtssecretaris bij het Gerechtshof in Den Haag. “We

tot 2015 bij Nolet Advocaten in Den Haag, Yvonne

kunnen goed samenwerken”, zegt Linda. “Ik vind Yvonne

in 2015 mede-oprichter van Knoester & Van der

ontzettend goed. Zij is een van de weinige personen op

Hut Advocaten in Den Haag

wiens oordeel ik volledig vertrouw. Ik weet hoe ze denkt

Mr. 7/8 2016 / 61

TWEELINGEN

ning gekocht. Niet ver van elkaar. Yvonne: “We hebben

zoeken met een zekere regelmaat de tbs-klinieken, ook

veel contact met elkaar en we hebben nog steeds de

tussen verlengingszittingen door.”

hechte vriendenclub van vroeger, die we vaak zien.” Linda en Yvonne werken hard, geven cursussen en lezingen

BIJNA ALLES SAMEN

en schrijven onderwijsmateriaal en commentaren. Spor-

Hoewel ze goed kunnen samenwerken en zeer bij elkaar

ten doen ze niet meer. Linda: “We hebben een blauwe

zijn betrokken, hebben Linda en Yvonne niet de ambitie

maandag hardgelopen, maar het komt er niet meer

om samen een kantoor te starten. “Juist misschien om-

van.” “Dat is gewoon luiheid”, denkt Yvonne.

dát we al zoveel met elkaar optrekken”, zegt Linda. “We hebben het allebei zeer naar onze zin op onze kantoren en willen er niet weg. Het is wel leuk dat we in hetzelf-

PALEIS VAN JUSTITIE Linda en Yvonne schreven samen hun af-

de rechtsgebied werken. Zo kunnen we ook

studeerscriptie. Ze zouden op hun 21e afstuderen. Dat vonden ze eigenlijk wat te jong. Linda: “Ook wilden we praktijkervaring opdoen. Daarom zijn we stage gaan lopen bij het Gerechtshof. Later werden we buitengriffier. Net na ons afstuderen waren er twee vacatures voor gerechtssecretaris.

over ons vak praten. Behalve werken doen

“IK GROET IEDEREEN DIE ME MET EEN BLIK VAN HERKENNING BEKIJKT, OOK AL KEN IK HEM NIET”

we eigenlijk alles samen.” Een nadeel aan het tweeling-zijn zien ze niet. Yvonne: “Soms hoor ik dat iemand verbaasd is dat ik hem of haar op straat of op het Paleis van Justitie niet groette. Die is dan Linda tegengekomen. Omgekeerd

We hebben allebei gesolliciteerd en zijn

gaat het net zo. Dat vinden we allebei ver-

aangenomen.” Yvonne: “Zo’n start is prach-

velend, dus inmiddels groeten we meestal

tig. We hebben heel veel geleerd en het erg

gewoon iedereen die met een blik van her-

naar onze zin gehad. Daar is onze belangstelling voor de

kenning in onze richting kijkt, ook als we diegene niet

advocatuur gewekt. Toen we na ruim drie jaar advocaat

kennen.”

werden, kwamen we goed beslagen ten ijs.” Inmiddels lopen zij al tien jaar rond op het Haagse Paleis van Justitie. Ambitie om de rechterlijke macht in te gaan hebben ze niet. “Ik houd van de rol van de advocaat binnen het strafproces”, zegt Linda. “Het is een geweldig vak. Zeg nooit nooit, maar nu denk ik niet dat ik ooit een overstap zal maken.” Yvonne denkt hetzelfde over het vak, maar sluit niet uit dat zij ooit als rechter ein-

JACK EN KEES SMIT

A

chter de glazen deur van het kantoor hangt een briefje: “Druk op de bel voor Smit & Smit Advocaten. Bij

afwezigheid bel: …” en dan volgen de mobiele nummers van Jack en van Kees. “Toegankelijk en vernieuwend, dat zijn we en zo profileren we ons”, zegt Kees. “We zijn bereikbaar op de eigentijdse manieren: per mobiele telefoon, WhatsApp, sms en e-mail. Personeel hebben we niet, we doen alles zelf. We luisteren regelmatig onze berichten uit en bellen snel terug. We werken zoveel mogelijk digitaal. De gerechten zijn bezig met het project Kwaliteit en Innovatie (KEI) waarbij digitaal procederen wordt ingevoerd. Wij zijn daar klaar voor.”

VISWINKEL Jack, uitgesproken op de Nederlandse manier (‘jak’), en Kees zijn geboren op 1 januari 1983 in Volendam. Eerst Jack, toen Kees. Dat er nóg een baby kwam was een verrassing voor de ouders en de arts. “Onze ouders hebben een viswinkel in Amsterdam Oud-West”, vertelt Jack. “De digt. “Ik heb er misschien iets meer affiniteit mee dan

vis wordt ’s ochtends vroeg bij de afslag in IJmuiden en

Linda. Maar het is totaal niet aan de orde. Vorig jaar ben

van Urk gehaald. De Zuiderzee bestaat al meer dan tach-

ik met een kantoorgenoot een eigen kantoor gestart. We

tig jaar niet meer, maar in Volendam zitten nog steeds

hebben ons nu nog meer gespecialiseerd in tbs-zaken en

veel mensen in de vis. In onze studietijd werkten Kees en

de emotiedelicten, zoals geweld- en zedenzaken. We be-

ik elke vrijdag en zaterdag en op andere vrije dagen mee

62 / Mr. 7/8 2016

TWEELINGEN

Jack (links) en Kees Smit

in de zaak. Om een uur of zes ’s ochtends reden we weg

le dienstverlening en in de bouw. Of in de palingsound

en ’s avonds rond half zeven waren we weer thuis. Soms

natuurlijk: Jan Smit, Jan Keijzer, Annie Schilder, Nick en

later, vooral rond de feestdagen. We hebben er veel van

Simon. Het begon vroeger met de Cats en BZN. Inmiddels

geleerd. Ondernemerschap in de eerste

is er een nieuwe, zeer succesvolle band: Tri-

plaats, maar ook hoe je mensen helpt en

bute to the Cats Band.”

contact met klanten onderhoudt.” Na terugkeer in Volendam was het grondig wassen om van de vislucht af te komen. Daarna gingen de jongens op naar hun volgende baan: barkeeper in een café aan de haven. Kees: “Ja, we hebben altijd hard ge-

“DE ADVOCATUUR TROK ALTIJD AL. WE KEKEN VROEGER GRAAG NAAR AMERIKAANSE ADVOCATENSERIES”

BRAND Jack en Kees werkten vrijwel elk weekend als barkeepers in drie café’s, gevestigd op drie verdiepingen in één pand. Kees werkte meestal in De Blokhut op de begane grond

werkt. Nog steeds. Dat doen veel mensen

en Jack in de Wirwar op de eerste verdie-

hier. Zo zijn we het gewend. Behalve in de

ping. Maar af en toe sprongen ze ook bij in

vishandel zitten veel mensen in de financië-

Het Hemeltje op de tweede verdieping, het

Mr. 7/8 2016 / 63

Balieplus heeft de meest geschikte verzekeringen voor advocaten al voor u geselecteerd. Dat scheelt tijd, die u kunt besteden aan belangrijker zaken.

www.balieplus.nl

ESAA Erasmus Executive Programs Executive Program Financieel Forensisch Deskundige De Erasmus School of Accounting & Assurance heeft een opleiding ontwikkeld voor zowel accountants als voor juristen als ook voor professionals die beroepsmatig te maken hebben met forensisch onderzoek. Het Executive Program Financieel Forensisch Deskundige legt de verbinding tussen de juridische- en financiële discipline en biedt u de mogelijkheid u verder te bekwamen in het uitvoeren van onderzoeken naar malversaties. Financieel Forensisch Onderzoek richt zich op waarheidsvinding als er een vermoeden is van financiële criminaliteit (zoals fraude, witwassen, financiering van terrorisme en corruptie). Voor de uitvoering van deze onderzoeken is expertise vereist van zowel de accountants als de juristen. Het Executive Program richt zich op de verbinding tussen de accountancy en de rechtswetenschap met als doel het bereiken van een effectiever en efficiënter onderzoek. Het curriculum van de opleiding bestaat uit o.a. de volgende vakkken: Financieel rechercheren, forensic valuation, forensic IT, ethiek, psychologie, interviewtechnieken en enkele juridische vakken. Door de inbreng van betrokken hoogleraren en docenten uit de praktijk bent u verzekerd van state-of-the-art wetenschappelijke kennis en methodieken. Start: Colleges: Tijden: Locatie:

Wilt u meer informatie? Neem contact met ons op via: T: 010 - 408 15 21 E: [email protected] W: www.esaa.nl/ffd

Vrijdag 16 september 2016 12 09:30 - 16:30 uur Campus Woudestein, Erasmus Universiteit Rotterdam

Bent u werkzaam als financieel expert, accountant, jurist, toezichthouder of advocaat? Dan bent u van harte welkom deel te nemen aan dit programma. Er kunnen maximaal 25 deelnemers toegelaten worden tot het Executive Program Financieel Forensisch Deskundige.

ESAA is een onderdeel van de Erasmus Universiteit Rotterdam

TWEELINGEN

café dat zo tragisch in het nieuws kwam door de verschrikkelijke brand in de nacht van 31 december 2000 op 1

JACK EN KEES SMIT

januari 2001. Het was de achttiende verjaardag van de

• 1983: geboren in Volendam

jongens. Ze waren erbij. Jack: “Die oudejaarsavond werk-

• 2001 – 2005: studie rechten, Universiteit van Am-

te ik in Het Hemeltje en Kees beneden in De Blokhut. Om tien voor twaalf vroeg de baas mij om bij te springen in De Wirwar, één verdieping lager. Kort daarop ontstond

sterdam; bijbanen in de viswinkel van hun ouders en in cafés • 2006 – 2013: advocaat, achtereenvolgens bij Abma

die brand. Toen we in het trappenhuis kwamen zagen we

Schreurs Advocaten en Veerman Advocaten, beide

de paniek die was uitgebroken. Mensen sprongen van de

in Volendam

trap en van het dak naar beneden, vielen over elkaar

• 2013 – heden: Smit & Smit Advocaten in Volendam

heen. We hebben alles meegemaakt. Veertien doden, honderden gewonden. Wij kenden iedereen. Ik heb heel veel engelen op mijn schouder gehad toen ik naar bene-

Een nadeel van het tweeling-zijn zien ze eigenlijk niet.

den werd geroepen.”

Kees: “Ik weet niet hoe het is om alleen te zijn. Het lijkt me best moeilijk. Wij hebben altijd elkaar.”

HETZELFDE EINDCIJFER Dat zij advocaat wilden worden wisten Jack en Kees al van

DE GEBROEDERS ANKER

jongs af aan. “Het vak trok altijd al. We keken vroeger

De ambitie een eigen kantoor te starten hadden ze altijd

graag naar Amerikaanse advocatenseries”, herinnert Kees

al wel, maar Jack en Kees wilden eerst elders ervaring opdoen. Ook dat deden ze samen. Ze werkten achtereenvolgens bij twee verschillende advocatenkantoren in Volendam en begonnen na zeven jaar, eind 2013, hun eigen kantoor. Hun praktijk bestaat uit arbeidsrecht, contractenrecht, verbintenissenrecht, ondernemingsrecht en incasso. Kees doet vooral de incasso’s, Jack de arbeidszaken. De gebroeders Anker, die andere advocatentweeling, uit Leeuwarden, openden het kantoor. Wim hield een toespraak waarin hij onder meer zei: “Het is de tegenwind die de vlieger doet stijgen”. Jack: “Toen wij begonnen zijn we wel de nieuwe gebroeders Anker genoemd. Een compliment. Net als de Ankers zijn wij laagdrempelig, honkvast en wars van poeha.” De broers hebben veel contact. Ze delen een werkruimte. Kees: “En ook buiten het werk zien we elkaar vaak, ook in het weekend, en we bellen elkaar regelmatig. We drinken

zich. “We zijn aan de Universiteit van Amsterdam gaan

vaak een biertje met elkaar, we lopen samen hard, we

studeren en thuis blijven wonen. Het is hier heel gebruike-

gaan uit eten met onze vrouwen erbij. Die komen allebei

lijk om lang thuis te blijven. Wij deelden zelfs een kamer

ook uit Volendam. Zondag gaan we naar onze ouders,

tot we het huis uit gingen.” Jack vult aan: “We waren

waar we dan ook onze broer zien.” Deze oudere broer

steeds close, heel close. We zaten altijd in dezelfde klas,

neemt binnenkort de viswinkel van de ouders over.

hadden dezelfde vrienden, deden eigenlijk alles samen.

Kees en Jack zijn allebei getrouwd in de Sint Vincentius-

Die vriendenkring is er nog steeds, want veel

kerk in Volendam, waar zij ook zijn ge-

vrienden zijn net als wij hier in Volendam

doopt. Kees heeft twee kinderen. Jack zal

blijven wonen. Studeren deden we ook samen. Alleen onze afstudeerscriptie hebben we niet samen geschreven. Dat mocht niet van de docent. Wel hadden we toevallig hetzelfde eindcijfer. En we zijn op dezelfde dag afgestudeerd. We zijn elkaars beste vrienden

“ONZE AFSTUDEERSCRIPTIE HEBBEN WE NIET SAMEN GESCHREVEN. DAT MOCHT NIET VAN DE DOCENT”

eind dit jaar voor het eerst vader worden. Kees: “Mijn zoon heet Jake, een samenvoeging van Jack en Kees. Jack heet naar onze vader, die Jacobus heet. Die Nederlandse uitspraak die gewoon was toen wij werden geboren is er niet meer, iedereen spreekt

en vertrouwen elkaar voor honderd procent.

Jake op zijn Engels uit. Zo zet ik de traditie

Wij hoeven elkaar maar aan te kijken en we

voort. Ik geef de naam in gemoderniseerde

weten van elkaar wat we denken.”

vorm door, net als onze ouders deden.”

Mr. 7/8 2016 / 65

JOUW CARRIÈRE BEGINT IN ONS POP-UP CAFÉ œi`iŽœvwi“iÌiÝVÕÈiÛiˆ˜Ãˆ}…ÌÃœÛiÀ`i̜«>`ۜV>ÌÕÕÀ° Café Jong Hout. Ons nieuwe event voor rechtenstudenten die kennis willen maken met ons kantoor, onze mensen en onze no-nonsense cultuur. Met workshops, praktijkcases, inspirerende sprekers en echt goede koffie. En elke maand op een andere bijzondere hotspot. Mis ’t niet, want je krijgt er exclusieve insights die je helpen bij je carrière. Weten waar we de volgende keer zijn? Kijk op cafejonghout.nl.

MURAAL

HIP & HAPPENING AAN DE NOORDAS De Roos Advocatuur is een jong kantoor, dat zich vooral richt op de online industry, techbedrijven en de creatieve sector. Het zit niet aan de Amsterdamse Zuidas, maar juist aan de Noordas.

Mr. 7/8 2016 / 67

RAPPERS OP HET DAKTERRAS FOTO’S & TEKST: CHRIS VAN HOUTS

E

igenlijk komt dit verhaal te vroeg: deze zomer verhuist De

hier uit de grond gestampt. Wij gaan met het kantoor vaak naar

Roos Advocatuur naar een belendend pand dat nu nog niet

de Oedipusbrouwerij in een grote oude fabriekshal hier vlakbij.

af is. “Maar”, zo verzekert Joni Uhlenbeck (algemeen di-

En van huis naar werk en vice versa waai ik lekker uit op de pont.

recteur bij De Roos), “het wordt daar precies hetzelfde als hier:

De Noordas lijkt alleen maar verder dan de Zuidas”, aldus Uhlen-

het is een tweelinggebouw.” Wel gaat De Roos meer vierkante me-

beck.

ters gebruiken: 400 in plaats van 280. “We hebben meer mensen

Ze vindt het kantoor fijn omdat het er licht is. Het pand heeft van

nodig, maar het moet niet gestoord druk worden. We willen wel

zichzelf al zo’n specifieke stijl dat er nauwelijks iets aan toege-

graag de balans bewaren.”

voegd hoefde te worden. Er kwamen sta/zit-bureaus en kunstwer-

In 2011 begon Philip de Roos in een bedrijfsverzamelgebouw in

ken. Er is elke dag een kok die gezond kookt, en beneden is een

Amsterdam-Noord. Toen het kantoor sterk uitbreidde, verhuisde

fitnessruimte waar een personal trainer de medewerkers van De

het met muziekzender XITE mee naar de huidige locatie. Het ge-

Roos één keer per week onder handen neemt. Donderdagochtend

bouw van beton en staal staat in een wijk waar de komende tijd

vroeg komt de bokstrainer. En dankzij XITE treden er soms op-

veel gaat gebeuren. “In Noord is zoveel leuks: de onlangs geopen-

eens rappers op op het dakterras. Cliënten reageren in het begin

de Amsterdam Toren naast Eye, nieuwe bedrijven met veel jonge

vaak verrast: “O, kan een advocatenkantoor ook zó zijn?!” Uhlen-

mensen, de restaurantjes. Het ene na het andere gebouw wordt

beck: “En het verzuim is nauwelijks te meten, zó gering is het.”

Kantoor De Roos Advocatuur Waar Spijkerkade 28 in Amsterdam Sinds 2015 Personeel 7 advocaten (van wie 1 partner – er wordt gestreefd naar uitbreiding), de directeur en 5 ondersteuners (voor office én legal assistance) Architect Allard Architecture Amsterdam Kunst (waaronder de haai en het gewei) Vincent Mock

68 / Mr. 7/8 2016

MURAAL

ER IS EEN KOK DIE GEZOND KOOKT, EEN FITNESSRUIMTE, EN ÉÉN KEER PER WEEK KOMT EEN BOKSTRAINER Joni Uhlenbeck

Mr. 7/8 2016 / 69

70 / Mr. 7/8 2016

RECHT IN ONDERZOEK

‘RECHT MOET NABESTAANDEN BETER ONDERSTEUNEN’ Zorgt het aansprakelijkheidsrecht adequaat voor nabestaanden? Die vraag stelt wetenschappelijk docent en promovenda Ilona van der Zalm in haar proefschrift over overlijdensschade. Zij pleit voor een heroverweging van het schadevergoedingsrecht bij overlijden en betere aansluiting van dit recht bij relevante maatschappelijke ontwikkelingen. Ze bestudeert het Nederlandse rechtssysteem, vergelijkt dit met dat van andere landen en houdt de uitwerking van het recht in de praktijk tegen het licht in een empirisch onderzoek. DOOR ALIEKE BRUINS FOTO’S CHRIS VAN HOUTS

“H

et schadevergoedingsrecht zit vol verhalen”, zegt

ging van het huidige schadevergoedingsrecht bij overlij-

Ilona van der Zalm (29) en dat maakt dit rechtsge-

den gewenst. “Uitgangspunt in het aansprakelijkheids-

bied zo boeiend. Van der Zalm is wetenschappelijk

recht is benadeelden zo goed als mogelijk te plaatsen in

docent en promovenda aan de Erasmus School of Law in

de positie zoals die zou zijn geweest zonder de schade toe-

Rotterdam. Overlijdensschade is een onderwerp dat haar

brengende gebeurtenis. Bij overlijden is dat niet alleen

raakt, vertelt ze in haar kamer op de negentiende verdie-

feitelijk onmogelijk, ook de financiële benadering van die

ping van een van de universiteitsgebouwen. De complexi-

positie blijkt in de praktijk problematisch en de afwikke-

teit ervan intrigeert haar. “De situatie na overlijden is

ling van overlijdensschades is meestal complex.”

voor nabestaanden altijd ingrijpend. Juist daarom is het

Een van de knelpunten die zij signaleert betreft de thema-

zo belangrijk dat het recht hen ondersteunt.”

tiek van artikel 6:108 van het Burgerlijk Wetboek. Dit wetsartikel formuleert het recht op schadevergoeding bij

BEPERKINGEN

overlijden als gevolg van een gebeurtenis waarvoor een

Van der Zalm heeft de afgelopen jaren veel onderwijs ver-

ander aansprakelijk is. “De wetgever heeft nabestaanden

zorgd en gecoördineerd op het gebied van het aansprake-

via artikel 6:108 BW een eigen recht op schadevergoeding

lijkheids- en schadevergoedingsrecht, en ze schreef diver-

willen bieden, maar daarmee het recht op schadevergoe-

se artikelen en annotaties over personenschade. Met name op het gebied van overlijdensschade is een aantal aspecten haar in het bijzonder opgevallen, een onderwerp

RECHT IN ONDERZOEK

waarop zij dan ook graag zou willen promoveren. Per ja-

In de rubriek Recht in onderzoek vertelt een onder-

nuari 2016 heeft zij de focus verlegd naar haar promotie-

zoeker op een bepaald rechtsgebied waarmee hij

onderzoek. Haar promotor is Siewert Lindenbergh, hoog-

bezig is. Een jurist uit de praktijk geeft vervolgens

leraar privaatrecht aan de Erasmus School of Law.

zijn mening over nut en belang van dit onderzoek.

Volgens Van der Zalm is nader onderzoek en heroverwe-

Mr. 7/8 2016 / 71

RECHT IN ONDERZOEK

HET WETSVOORSTEL AFFECTIESCHADE Het Wetsvoorstel affectieschade ziet op nabestaanden

kinderen en ouders. De vergoeding ligt tussen 12.500

van slachtoffers die zijn overleden en voor naasten van

en 20.000 euro, te betalen door de partij die aansprake-

slachtoffers met ernstig en blijvend letsel ten gevolge

lijk is. Ook maakt het wetsvoorstel het mogelijk dat

van een gebeurtenis waarvoor een ander aansprakelijk

nabestaanden en naasten zich bij een misdrijf met hun

is. Het wetsvoorstel biedt een regeling met vaste bedra-

vordering kunnen voegen in het strafproces. Het voor-

gen als vergoeding. Het gaat uit van een vaste kring

stel staat voor na de zomer op de agenda voor plenaire

van gerechtigden: de partner van het slachtoffer, zijn

behandeling in de Tweede Kamer.

ding tegelijkertijd beperkt, zowel gelet op de kring van

handen achterblijven. Bijvoorbeeld wanneer een kind

gerechtigden als de schadeposten die voor vergoeding in

komt te overlijden wegens een gebeurtenis waarvoor een

aanmerking komen en de omvang daarvan.”

ander aansprakelijk is, dan kom je volgens de berekenin-

De uitwerking doet volgens Van der Zalm geen recht aan de

gen uit op een besparing. Leg dat maar eens uit aan nabe-

huidige maatschappelijke ontwikkelingen en diversiteit

staanden.”

van relatievormen. Zo is voor wat betreft de kring van ge-

Om de behoefte te kunnen bepalen moet de financiële po-

rechtigden het recht op schadevergoeding niet helder ten

sitie van nabestaanden in zijn totaliteit beoordeeld wor-

aanzien van bijvoorbeeld de partner die een LAT-relatie had

den. Dat is lastig en tijdrovend en de berekening is vaak

met de overledene. Ten aanzien van de schadeposten kun-

niet transparant. De invulling van het begrip ‘behoeftig-

nen alleen de schade door het derven van levensonderhoud

heid’ is deels gebaseerd op de uitgangspunten in het fa-

en de begrafeniskosten voor vergoeding in aanmerking ko-

milierecht die bij het berekenen van alimentatie worden

men. Terwijl bijna alle andere Europese landen hiertoe wel

gehanteerd, terwijl het recht op schadevergoeding bij

mogelijkheden kennen, is het recht op ver-

overlijden een onderdeel is van het aanspra-

goeding van immateriële schade niet voor

kelijkheidsrecht. “Het schadevergoedings-

alle nabestaanden in Nederland wettelijk verankerd. Door nabestaanden gemaakte kosten buiten derving van levensonderhoud en begrafeniskosten om, bijvoorbeeld voor psychologische hulp, komen in beginsel niet voor vergoeding in aanmerking.

“HET RECHT OP SCHADEVERGOEDING BIJ OVERLIJDEN HINKT DEELS OP TWEE GEDACHTEN”

recht bij overlijden hinkt daarmee op dit punt deels op twee gedachten, die niet consequent worden toegepast.” In 2014 is op initiatief van de Denktank Overlijdensschade een nieuwe rekenmethodiek geïntroduceerd: het Rekenmodel Over-

“In de praktijk kan het recht op immateriële

lijdensschade. Dit model gaat uit van het

schadevergoeding toegevoegde waarde heb-

gezin als economische eenheid. De nabe-

ben”, zegt Van der Zalm. Ze hoopt dan ook

staanden moeten na het overlijden van een

dat het Wetsvoorstel affectieschade zo snel mogelijk

gezinslid de levensstandaard kunnen voortzetten zoals

wordt aangenomen (zie kader op deze pagina). Minister

die naar verwachting zou zijn geweest zonder het overlij-

Van der Steur van Veiligheid en Justitie diende dit wets-

den. De wegens het overlijden van een gezinslid wegge-

voorstel op 20 juli 2015 in bij de Tweede Kamer. Het in

vallen uitgaven worden op objectieve wijze vastgesteld en

2003 ingediende Wetsvoorstel affectieschade, dat de Twee-

daarbij blijft ruimte voor het aanpassen van de bereke-

de Kamer in 2005 met algemene stemmen had aangeno-

ning aan individuele omstandigheden. Om tot objectieve

men, sneuvelde in 2010 in de Eerste Kamer.

criteria te komen, is aansluiting gezocht bij gegevens van het Nibud. Het nieuwe rekenmodel draagt bij aan een

BEHOEFTIGHEID

snellere afwikkeling en aan meer transparantie voor na-

Bij de vaststelling van de vergoeding wegens derving van

bestaanden in dit proces. Van der Zalm, die als Denk-

levensonderhoud is de behoefte van nabestaanden van be-

tanklid nauw bij de ontwikkeling betrokken was, ziet dit

lang, wat de schade die voor vergoeding in aanmerking

als “een flinke verbetering”. “Maar de nieuwe rekenme-

komt in omvang beperkt. Op dit behoeftigheidsvereiste,

thode ziet alleen op het vaststellen van de omvang van de

dat in de rechtspraak is ontwikkeld en niet letterlijk in

schadevergoeding wegens derving van levensonderhoud

artikel 6:108 BW te vinden is, is veel kritiek. “Kijken we

en geeft daarmee op verschillende vragen buiten het re-

naar de uitwerking van dit behoeftigheidsvereiste, dan

kentechnisch deel geen antwoord. Bovendien is de nieu-

kan het gevolg daarvan zijn dat nabestaanden met lege

we rekenmethodiek niet in iedere situatie toe te passen.”

72 / Mr. 7/8 2016

RECHT IN ONDERZOEK

ONZEKERE FACTOREN Evenals de nieuwe rekenmethode laat ook de jurisprudentie van het afgelopen decennium volgens Van der Zalm zien dat er meer aandacht is voor de behoefte van nabestaanden. Over het berekenen van de derving van levensonderhoud in natura heeft de Hoge Raad verschillende belangrijke uitspraken gedaan. Zo werd in het arrest Pruisken/Organice van 16 december 2005 (NJ 2008/186) beslist dat voor vergoeding van huishoudelijke hulp niet vereist is dat de overledene het grootste deel van het huishouden voor zijn rekening nam. In het verlengde daarvan oordeelde de Hoge Raad op 11 juli 2008 in Bakkum/Achmea (NJ 2009/385) dat voor vergoeding van de schade als gevolg van het wegvallen van de inspanningen van de overledene bij de verzorging en opvoeding van de kinderen niet vereist is dat daadwerkelijk kosten gemaakt worden. Wanneer de partner die achterblijft hertrouwt met iemand die de taken overneemt, mag dit volgens de Hoge Raad niet in aanmerking worden genomen. Hoe de schade precies moet worden vastgesteld is echter vaak nog niet helder, aldus Van der Zalm. “Wanneer een ouder met een fulltime baan na het overlijden van zijn of

nier waarop hij het leven verder vormgeeft. Hij of zij kan

haar partner alleen achterblijft met jonge kinderen, dan

minder gaan werken en zelf extra zorgtaken op zich ne-

zal deze ouder zich om de schadevergoeding vast te kunnen

men, maar ook – al dan niet deels – naasten of professio-

stellen direct een beeld moeten kunnen vormen van de ma-

nals inzetten. Vragen die op dit punt nog open staan zijn bijvoorbeeld wat er precies voor vergoeding in aanmerking komt en hoe de schade moet worden vastgesteld.”

ILONA VAN DER ZALM IN JAARTALLEN

Er zullen talrijke onzekere factoren zijn. “Wanneer we

• 2005-2010: bachelor Nederlands recht en master

bijvoorbeeld naar Engeland kijken, lopen zij op Nederland

Aansprakelijkheid & Verzekering, Erasmus School

voor wanneer het gaat om op herstel gerichte dienstverle-

of Law

ning, zoals huishoudelijke hulp. Ook schrijft regelgeving

• 2005-2013: bachelor Economie & Bedrijfseconomie

soms het periodiek uitkeren van schadevergoeding voor.

en master Accounting, Auditing & Control (part-

Wellicht zou nader bezien kunnen worden of we in

time), Erasmus School of Economics

Nederland op dit punt van Engeland zouden kunnen le-

• 2006-2008: student-docent Internationale

ren, om met de schadevergoeding de werkelijke situatie

Economie en tutor vaardigheden, Erasmus School

van na het overlijden beter te kunnen benaderen dan een

of Economics

eenmalig gekapitaliseerd bedrag, zoals in Nederland ge-

• 2008-2010: student-assistent prof. mr. Siewert

bruikelijk is.”

Lindenbergh, student-docent Oefenrechtbank, Erasmus School of Law

VOORTVARENDE AFWIKKELING

• 2009-2014: lid Denktank Overlijdensschade

Een belangrijk deel van het onderzoek van Van der Zalm is

• 2010-2015: wetenschappelijk docent privaatrech-

empirisch van aard. “Het is belangrijk dat het recht niet

telijke vakken bachelor en master rechtsgeleerd-

alleen op papier werkt en dogmatisch in het systeem

heid en coördinator master Aansprakelijkheid &

past, maar juist ook de uitwerking van het recht in de

Verzekering (NSE predicaat ‘topopleiding’ ontvan-

praktijk is van belang.” Haar praktijkonderzoek is tweele-

gen), Erasmus School of Law

dig. Aan de hand van een analyse van concrete dossiers en

• 2016-heden: wetenschappelijk docent, promoven-

interviews met verschillende bij het afwikkelingsproces

da, hoofdredacteur Personenschade-updates en

betrokken partijen, onder wie belangenbehartigers, advo-

assistant academic director ESL Executive

caten, verzekeraars, rekenkundigen en nabestaanden,

Education, Erasmus School of Law

hoopt ze elementen aan het licht te brengen die een voortvarende afwikkeling in de weg staan.

Mr. 7/8 2016 / 73

RECHT IN ONDERZOEK

HOOGLERAAR PRIVAATRECHT ARNO AKKERMANS: “TIJD VOOR SERIEUS ONDERZOEK NAAR HOE HET BETER ZOU KUNNEN” Arno Akkermans, hoogleraar privaat-

informeerde reflectie dient te worden be-

recht aan de Faculteit der Rechtsge-

proefd. Voorts loopt er een veelbelovende

leerdheid van de Vrije Universiteit in

poging om door middel van private regel-

Amsterdam en daarnaast lid van de

geving (De Letselschade Richtlijn Reken-

Raad van Toezicht van Slachtoffer-

model Overlijdensschade) de Byzantijnse

hulp Nederland, actief bij De Letsel-

berekening van overlijdensschade te ver-

schade Raad, onder meer als voorzit-

vangen door een meer eigentijds en

ter van de Permanente Commissie

transparant model. Of dat nieuwe reken-

GOMA (Gedragscode Openheid medi-

model ook in de rechtspraak de overhand

sche incidenten; betere afwikkeling

zal krijgen valt nog te bezien. Als dat niet

Medische Aansprakelijkheid), en lid

lukt lijkt wetgeving het enige alternatief.

van de adviesraad van de Stichting Vliegramp

En ten slotte is het hoog tijd om de ervaringen van na-

MH17:

bestaanden met het vergoedingstraject systematischer

“De schadevergoeding bij overlijden is lange tijd nogal

in kaart te brengen. Er zijn aanwijzingen dat de tradi-

stiefmoederlijk behandeld. Alleen over onze nationale

tionele gang van zaken een aanzienlijke belasting kan

worsteling met smartengeld voor naasten wier dierba-

meebrengen. Naast gevallen waarin het gewoon goed

re door een ongeval of strafbaar feit is overleden of ern-

gaat, zijn er anekdotes over pijnlijke adverseriële dis-

stig gewond geraakt – de vergoeding van ‘affectiescha-

cussies, tactloze communicatie, achterhaalde of mis-

de’ – was en is veel te doen. Maar de aanzienlijke

plaatste redeneringen, en te langdurige en te belasten-

problemen met de vergoeding van de materiële schade

de trajecten. Voor leedtoevoeging is het

van nabestaanden hebben het lange tijd zonder weten-

schadevergoedingsrecht uiteraard niet bedoeld.

schappelijke aandacht moeten stellen. Het laatste

Tijd voor serieus onderzoek naar hoe het beter zou

proefschrift is bijna 35 jaar oud. Sindsdien is er veel

kunnen. Op het gebied van de afwikkeling van letsel-

veranderd. Er zijn meer relatievormen dan vroeger die

schade is in dit opzicht de laatste jaren al het nodige

elders in het recht erkenning hebben gevonden. Het is

bereikt. Waarom zou dat bij de afwikkeling van over-

ongepast wanneer het schadevergoedingsrecht, juist

lijdensschade niet ook kunnen? Qua opzet is het on-

op het zo gevoelige punt van het verlies van een dier-

derzoek van Ilona van der Zalm alvast veelbelovend.

bare door de fout van een ander, achter zou lopen op

Het wordt niet alleen studeerkamerwerk, maar ook

wat er maatschappelijk allemaal groeit en bloeit. Het

empirisch onderzoek. Zij gaat zowel dossiers onderzoe-

schadevergoedingsrecht gaat over de vergoeding van

ken als interviews doen met mensen uit de praktijk,

schade en hoort hier strikt neutraal te zijn. Ook op het

inclusief nabestaanden. Door haar deelname aan de

punt van de ‘behoeftigheid’ en andere beperkingen,

Denktank Overlijdensschade weet zij ook waar zij het

ruikt het geldend recht naar rudimenten waarvan de

over heeft. En zij gaat ook nog over de grenzen kijken.

actuele maatschappelijke legitimatie op basis van ge-

Prachtonderzoek!”

CONTACT MET DE PRAKTIJK

vanuit de boeken niet direct bedenkt. De

Van der Zalm heeft geen spijt dat zij zich de

informatie die ik vanuit de praktijk heb

afgelopen jaren heeft gericht op het verzorgen van onderwijs en niet direct met het schrijven van haar proefschrift aan de slag is gegaan. Het contact dat ze daardoor had met de praktijk, onder meer in het kader van de master Aansprakelijkheid en Verze-

“HOPELIJK SLUIT HET RECHT OP SCHADEVERGOEDING IN DE TOEKOMST BETER AAN OP DE PRAKTIJK”

verkregen en hetgeen ik nog uit het empirisch deel van mijn onderzoek zal opdoen, helpt enorm bij het in kaart brengen van de knelpunten en vervolgens heroverwegen van het recht op schadevergoeding in geval van overlijden.” Ze hoopt dan ook dat de

kering en de Denktank Overlijdensschade,

uitwerking van dit recht op schadevergoe-

is waardevol voor haar onderzoek. “In de

ding in de toekomst nog beter zal aanslui-

praktijk komen vragen naar voren die je

ten bij de praktijk.

Mr. 7/8 2016 / 75

BUITENLANDSE ZAKEN In deze rubriek verhalen juristen die in het buitenland werken over hun ervaringen aldaar.

OP DE FIETS NAAR HOEDHOFF BJOEROEMA Vanaf mijn appartement in de Upper West Side kan ik gewoon op de fiets naar het Houthoff Buruma kantoor in Midtown Manhattan. We adviseren Amerikaanse bedrijven die in of via Nederland zaken doen, naar Nederlands recht. Daarnaast maak ik tijd om breakfast meetings (met koffie, bagels en donuts) en congressen op het gebied van restructuring en insolvency te bezoeken. Ik heb me verdiept in het Amerikaanse insolventierecht, wat leidde tot een rechtsvergelijken-

DOUBLE DUTCH

de publicatie (een artikel dat ik in Nederland niet had geschreven). Op seminars vind je alle grote namen op het podium. Voor net-

In Londen wonen is niet gewoon maar naar En-

werken wordt twee uur uitgetrokken en deelnemers peilen snel

geland verhuizen. De Engelsen mogen dan de

of ze iets aan je kunnen hebben. In Nederland weet je dat je bij

toon zetten, Londen is toch vooral erg internati-

een gerenommeerd kantoor werkt, maar hier kom je met je voet-

onaal. Dat geldt niet alleen voor de City, het zakelijk hart van de

jes terug op de vloer. Mensen verwarren Dutch met Denemarken

stad, maar voor de hele atmosfeer in Londen.

en ik heb geleerd om bij het uitspreken van ‘Houthoff Buruma’

Toen ik zestien jaar geleden in Londen kwam wonen stond de kof-

direct mijn visitekaartje te overhandigen. Het helpt als mijn ge-

fie nog op een warmhoudplaat in de hoek van de pub te borrelen

sprekspartner onze kantoornaam kan meelezen, ook al maakt die

en was de Indiase curry niet alleen nationaal erf-

er ‘Hoedhoff Bjoeroema’ van.

goed, maar ook een van de voornaamste buiten-

Toen ik in januari 2015 arriveerde, maakte New York een lange

landse smaken op het menu.

koude winter door. Het duurde even voor ik me thuis voelde. Maar

Inmiddels woon ik zo lang in Londen dat ik va-

toen mijn vriendin en ik onlangs voor de derde keer na bezoek in

ker moet uitleggen wat de Engelsen bedoelen dan

Nederland in NY landden, merkten we hoezeer Manhattan nu als

wat de Nederlanders zeggen. Koffie is de nieuwe

thuis aanvoelt. Je krijgt veel vrije tijd als families, vrienden en

thee en in Londen worden meer smaken aange-

sportvereniging wegvallen. Die vullen we in met nieuwe mensen

boden dan je soms voor mogelijk houdt. En geen

leren kennen en het land ontdekken, bijvoorbeeld skiën in Vail

wonder – Londen trekt talent aan uit de hele we-

of naar de ‘historische’ stad Philadelphia. In november loop ik

reld en is een echte hub geworden. Ik zie het in

voor de tweede keer de New York Marathon.

mijn dagelijkse praktijk met cliënten die zaken

Het klinkt mensen romantisch in de oren om

doen via Londen voor de Europese of internatio-

naast Central Park te wonen, maar ik heb wel

nale markt. Veel van dat werk gaat tegenwoor-

‘last’ van de talloze op straat pissende hond-

dig natuurlijk elektronisch, maar de aantrek-

jes en tikkende, oude verwarmingsbuizen in

kingskracht van Londen is dat iedereen er ook

een klein appartement waarvoor ik in Neder-

regelmatig gewoon in levenden lijve is. In het nieuwe kantoor dat

land eenvijfde van de huurprijs zou betalen.

we hier deze zomer betrekken ligt dan ook sterk de nadruk op die

Je leert vlug dat door wat dollars uit te delen

‘hub’ functie, zodat cliënten en collega’s uit binnen- en buiten-

aan de conciërge, de schoenmaker of de ober

land nog makkelijk kunnen komen samenwerken.

een wereld van service voor je opengaat. Bo-

Intussen moet ik erkennen dat ik gevaar loop te verbritsen, te vaak

venal heeft New York mij opener gemaakt. In

het woord interesting gebruik en standaard verwacht dat het wel

Nederland viel het me op als iemand mijn

zal gaan regenen. Gelukkig zit ik tegenwoordig ook weer regel-

mening niet deelde. Hier is het eerder anders-

matig een dag bij mijn collega’s in Den Haag om daar samen aan

om: ik ga er vanuit dat mijn gesprekspartner

projecten en met cliënten te werken. Als mijn Engelse collega’s

een ander perspectief heeft en dat interes-

nu maar niet gaan klagen dat ik óf te recht door zee ben óf dou-

seert me.

ble Dutch spreek. Sometimes you can’t win.

Advocaat Sebastiaan van den Berg is associate bij Houthoff

Ronald Hendrikx is partner bij Bird & Bird in Londen. Hij

Buruma in New York. (Met dank aan Rieke Celebi.)

maakt deel uit van het Commercial Department.

76 / Mr. 7/8 2016

DAGBOEK VAN EEN STAGIAIRE

JONGE BALIE

RECHTERS BEDANKT! Ik wil in deze column graag wijden aan onze Nederlandse rechters. Wij jonge

JULIETTE WAREMAN

advocaten hebben het in de rechtszaal namelijk wel eens moeilijk. Je patroon kan niet altijd mee naar zitting om je handje vast te houden en je bent dus nogal vaak op jezelf aangewezen. Wat doe je als jonge advocaat als er tijdens zitting iets gebeurt dat je niet verwacht? Ik had dat laatst. Ik had een dossier overgenomen van een mede-stagiaire en was tot voor kort (een paar weken voor de zitting) niet bij de zaak betrokken. Daar zit je dan met een dagvaarding die je niet zelf hebt geschreven, cliënten waar je geen band mee hebt kunnen opbouwen en nul kennis van het dossier. Toch wil je jezelf bewijzen en je hebt jezelf ervan overtuigd dat je dit kunt. Je bestudeert het dossier grondig, plant nog snel een gesprek met de cliënten om toch een soort van band om te bouwen en focust je vervolgens op de zitting. Dan is de dag van de comparitie aangebroken. De zitting is goed voorbereid, je hebt genoeg pleitnota’s bij je zodat iedereen kan meelezen en clienten weten wat ze te wachten staat. Maar opeens gebeurt er iets onverpetitum. De eerste fout bedraagt een onschuldige ‘optelfout’ en de andere ziet op de ontvankelijkheid. Lichte paniek slaat toe. Er gaan allerlei gedachten in mijn hoofd rond. Ik denk aan de artikelen van rechtsvordering, het procesreglement en ik

FOTO CHANTAL ARIËNS

wachts: er staan twee fouten in het

probeer helder en logisch na te blijven denken. Tijd voor een slokje water. Eis wijzigen, tuurlijk. Moet dat niet

Jong: Ik ben opgegroeid aan de zee in Scheveningen en vind water nog steeds heerlijk. In de zomer

schriftelijk? Paniek wordt erger, hoe

ga ik dan ook graag het water op. Op een boot met de wind in mijn gezicht kom ik het meest tot rust.

ga ik dit doen? Ik luister aandachtig

Jarenlang: Toen ik jong was kon ik wekenlang opzien tegen een spreekbeurt. Ergens heb ik een mo-

naar wat de rechter zegt, misschien

ment van ‘face your fears’ gehad en heb ik het presenteren leren waarderen. Nu doe ik bijna (met de

kan ik daaruit iets opmaken, wellicht

nadruk op bijna) niets liever. Jaloezie: Wat een nutteloze emotie waar iedereen toch nu en dan last

een stille hint? En dan gebeurt het:

van heeft. De advocatuur kan vrij competitief zijn. Gelukkig zijn de meeste advocaten juist blij met

de rechter houdt mij voor dat het een

gezonde concurrentie en kan de traditionele borrel na iedere bijeenkomst iedereen vaak dichter bij

mogelijkheid zou zijn om de eis te ver-

elkaar brengen. Juist: Over onrecht en oneerlijke situaties kan ik me altijd enorm opwinden. Geen

minderen (optelfout) en de eis te wij-

wonder dus dat ik de advocatuur in ben gegaan. Nu kan ik die energie mooi kwijt in mijn stukken

zigen (ontvankelijkheid). Hij vraagt

en in de rechtszaal. Joie de vivre: Dit is dubbel. Ik hou niet van ‘tegelteksten’ als: het leven is een feest-

uitdrukkelijk of ik daar akte van wil

je en YOLO. Daarnaast besef ik hoeveel geluk ik heb: ik heb een baan waar ik veel energie van krijg

nemen. Ja akte, tuurlijk wil ik dat. Pa-

en fijne familie en vrienden die ik veel kan zien. Dat is voor mij echt genieten.

niek maakt plaats voor opluchting. Rechters bedankt.

Juliette Wareman (26) werkt sinds 2014 bij Van Benthem & Keulen advocaten in Utrecht. Zij studeerde af in het privaatrecht en werkt in het ondernemingsrecht. Wareman is sinds november 2014

Stagiaire ( )

lid van het bestuur van de Jonge Balie Utrecht.

Mr. 7/8 2016 / 77

OP HET NACHTKASTJE VAN PAULINE VERHEIJ Milieujurist Pauline Verheij wordt behoorlijk opgeslokt door haar werk, maar weet toch af en toe tijd te vinden om te lezen. De stapel op haar nachtkastje bevat zeer uiteenlopende boeken. DOOR PAULINE VERHEIJ

B

ovenop de stapel ligt

lijk nooit echt doorvoeld

wijsheid. Katagiri constateert dat wij

het onlangs versche-

dat er ook in Duitsland

mensen lijden omdat we voortdurend op

nen Ik was een van hen

veel leed is veroorzaakt

zoek zijn naar iets buiten onszelf, in de

van Maarten Zeegers. Zee-

door de nazi’s en dat

hoop dat het ons gelukkig zal maken. We

gers beschrijft hierin het le-

brengt dit boek zeker over.

hebben altijd het gevoel dat er iets mist.

ven als moslim in het Trans-

Maar Als je het licht niet

Onze verlangens zullen echter nooit blij-

vaalkwartier in Den Haag,

kunt zien is vooral een ge-

vend bevredigd kunnen worden omdat al-

ook wel het ‘Molenbeek’ van

not om te lezen vanwege

les in het universum constant in verande-

Nederland genoemd. Ne-

de mooie schrijfstijl, die

ring is. Er is niets om ons aan vast te

gentig procent van de inwo-

ontroert en je raakt. Een

houden, want alles is tijdelijk. De reme-

ners in Transvaal is niet-

literair pareltje dat ik van

die hiervoor is om de vergankelijkheid van

westers, zeventig procent is moslim.

harte kan aanbevelen.

ons bestaan te accepteren, te leven met

Tientallen zijn afgereisd naar Syrië om met

Ik word doorgaans behoorlijk opgeslokt

volledige toewijding en met lichaam en

ISIS mee te vechten. Zeegers ging drie jaar

door mijn werk, de strijd tegen de illega-

geest volledig aanwezig te zijn in het nu.

undercover en leefde als een gelovige mos-

le handel in bedreigde diersoorten. Op

Makkelijker gezegd dan gedaan natuur-

lim om het vertrouwen van de bewoners te

zoek naar een tegenwicht voor de dagelijks

lijk, maar gelukkig heb ik mijn hond als

winnen. Hij heeft daardoor een uniek in-

langskomende, deprimerende beelden van

leermeester!

zicht gekregen in een wijk waarin mensen

dode dieren als tijgers, beren, neus-

zich hebben teruggetrokken in hun eigen

hoorns, olifanten, et cetera et cetera, al

gemeenschap en vervreemd zijn geraakt

dan niet diepgevroren of in stukken ge-

Pauline Verheij is milieujurist gespeci-

van onze samenleving. Critici noemen zijn

hakt, ben ik onlangs weer geïnteresseerd

aliseerd in de aanpak van wildlife cri-

onderzoeksmethode onethisch en schade-

geraakt in het zenboeddhisme. Each mo-

minaliteit. Zij is werkzaam als Senior

lijk voor de integratie, maar ik ben blij dat

ment is the Universe van Dainin Katagiri, is

Legal Investigator bij de Wildlife Justi-

het geschreven is, omdat ik hoop iets te le-

niet makkelijk te lezen maar bevat veel

ce Commission in Den Haag.

ren over wat er speelt in deze wijk zo dicht bij waar ik woon. Mijn favoriete roman van dit jaar is Als je het licht niet kunt zien van Anthony Doerr: een prachtig boek dat zich afspeelt tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het volgt de belevenissen van een blind meisje in Frankrijk dat de Duitse bezetting en een bombardement van de geallieerden overleeft en een Duitse jongen die tegen wil en dank wordt opgezogen in de Hitlerjugend. Wat me fascineerde is het inkijkje in het leven in Duitsland tijdens de oorlog. Ik heb eigen-

78 / Mr. 7/8 2016

LEZEN

VERFRISSENDE INZICHTEN Bas Kodden, oud-columnist van Mr., behandelt in Het Ambt Meester een aantal leiderschaps- en managementaspecten die (jonge) juristen en juridisch leidinggevenden kunnen gebruiken om zichzelf en hun organisatie naar een hoger plan te tillen. Advocaat en portefeuillehouder PR & communicatie van de Stichting Jonge Balie Nederland Martin Krüger las het. DOOR MARTIN KRÜGER

inspirerend voorbeeld: Je

boek Het Ambt Mees-

ervan bewust zijn ‘waarom’ je

ter, Bas Kodden, is

iets doet, geeft je een energy

onderzoeker, schrijver en

boost. Immers, wie een waarom

spreker op het gebied van

heeft, kan bijna elk hoe verdra-

leiderschap, ondernemer-

gen. De bijbehorende oefe-

schap en persoonlijke ont-

ning is: Bedenk in een enkele

wikkeling. Kodden focust

zin wat jouw ‘waarom’ zou

zich op de juridische sec-

kunnen zijn.

tor. Vanuit ‘lemniscatisch’ denken behandelt Kodden

BALANS

in het boek diverse aspec-

Op het SJBN Jonge Balie

ten die zowel de jurist als

Congres 2015 heb ik Kod-

de organisatie tot nut

den voor het eerst horen

inclusief gratis

e-book

12

D

e auteur van het

HET AMBT MEESTER

krachtige lessen voor de juridische professional

kunnen zijn. Hij tracht antwoorden te

spreken over zijn visie over flow, talent-

geven op vragen zoals ‘Hoe haal je als jurist

ontwikkeling en bevlogenheid van (jon-

plezier uit je werk?’ en ‘Hoe vergroot je je kans op

ge) juristen (“Word een HELD”). In Het

toekomstig succes?’

Ambt Meester behandelt Kodden vanuit

In het boek wordt ingegaan op verschil-

inspirerende invalshoeken onderwerpen

lende (academische) theorieën en model-

die relevant zijn in een juridische wereld

len om in de praktijk levende onderwer-

die snel gaat veranderen. Het boek van

pen en problemen te benaderen. In zijn

Kodden kan bijdragen aan een vruchtba-

+ TOEPASBAAR IN DE PRAKTIJK / GOED

boek stelt Kodden dat juristen die ‘het

re discussie over de vraag hoe een organi-

AFGEBAKEND KADER IN 12 LESSEN /

ambt meester zijn’ de karaktereigen-

satie en haar medewerkers kunnen ver-

HELDER GESCHREVEN

schappen eigenwaarde, eigeneffectivi-

anderen, zodat de organisatie ook in

- DE 115 PAGINA’S WAREN SNEL GE-

BAS KODDEN BAS KODDEN, HET AMBT MEESTER, BOOM

teit, stressbestendigheid

toekomst succesvol is en

LEZEN; HET BOEK INSPIREERT EN ZOU

en optimisme bezitten.

de werknemers bevlogen

BEST DIKKER MOGEN ZIJN

zijn of blijven.

en inspirerende inzichten

*****

om een goede balans te

rist, maar evenzeer voor zijn of haar

vinden tussen zowel de

werkgever. Aangezien de ‘oorzaak’ en de

ontwikkeling van de jurist

‘oplossing’ van ontevredenheid veelal

als de organisatie waar-

niet alleen bij de individuele jurist ligt,

binnen hij werkzaam is.

is deze aanpak naar mijn mening effec-

en hun organisatie naar

Het boek nodigt (en daagt)

tief om tot bevlogenheid te komen.

een hoger plan te tillen.

uit om met een andere

Bevlogen medewerkers hebben volgens

Het Ambt Meester is onderverdeeld in twaalf lessen die (jonge) juristen en leidinggevenden helpen bij het ontdekken, ontwikkelen en krijgen van deze ideale karaktereigenschappen en hen ondersteunen om zichzelf

BEVLOGEN MEDEWERKERS HEBBEN EEN HOGERE DOSIS ENERGIE, INSPIRATIE, MOTIVATIE EN PLEZIER IN HUN WERK

Het Ambt Meester biedt interessante, verfrissende

Elke les bevat een duidelijk voorbeeld.

blik te kijken naar bestaande én nieuwe

Kodden een hogere dosis energie, inspi-

Denk hierbij aan de wijze waarop advo-

patronen in de juridische branche. De

ratie, motivatie en plezier in het werk.

caten en juristen zelf iets kunnen doen

twaalf lessen zijn goed afgebakend, hel-

De kans dit doel te bereiken is al een goe-

aan hoge werkdruk (les 6 over overbelas-

der geformuleerd en praktisch toepas-

de reden om dit boek te lezen.

ting en een effectieve energiehuishou-

baar. De lessen zien zowel op de (jonge)

ding). Aan elke les wordt een oefening

jurist, de leidinggevende als de organisa-

verbonden, met als doel vertrouwd te ra-

tie zelf. Hierdoor zijn de lessen niet al-

Martin Krüger is partner bij MAAK

ken met de materie. Les 7 is voor mij een

leen waardevol voor een individuele ju-

advocaten in Amsterdam.

Mr. 7/8 2016 / 79

SUBSIDIAIR

STEUN LAWYERS FOR LAWYERS

DOE MEE AAN DE MR. RALLY

N

a het grote succes van de voorgaan-

Voor de rally is geen voorbereiding nodig.

de Mr. Rally’s kon een zesde editie

Op de rallydag ontvangen de deelnemers

niet uitblijven. De Mr. Rally is dé

de routeboeken met alle benodigde infor-

rally voor juristen in Nederland. Het eve-

matie. De exacte route is nog niet bekend,

nement is gericht op zowel beginnende

maar gezien het parcours van de vorige

als ervaren rallyrijders en kent ook een re-

edities voert deze ongetwijfeld door rus-

creatierit. De rally wordt gereden ten bate

tiek en landelijk Nederland. Bij de finish

van Lawyers for Lawyers. Naast het spor-

vinden borrel en prijsuitreiking plaats.

tieve element is er tijd voor onderlinge gezelligheid tijdens de lunch, de tea break

INSCHRIJVING

en de borrel.

De kosten voor deelname aan de rally voor

De Mr. Rally is powered by:

een equipe van twee personen bedragen

VAN ALFA TOT (OPEL) OMEGA

€ 325,- (excl. btw) inclusief alle beschei-

De rally wordt zaterdag 17 september 2016

den, goody bag, lunch, tea break en bor-

gereden. Uw bijrijders hoeven geen jurist

rel. Voor leden van de Jonge Balie is een

te zijn en meedoen kan met elk soort en

beperkt aantal plaatsen gereserveerd voor

type auto: van Alfa tot Opel Omega, van

het gereduceerde inschrijfgeld van € 200,-

Ferrari tot Rolls Royce, ja zelfs uw donker-

per equipe. Meer informatie en inschrij-

grijze Volvo C70 is welkom! Uiteraard zal

vingen: www.mr-rally.nl.

in Mr. en op de sites Mr-online.nl en mr-rally.nl uitgebreid worden bericht over

De Mr. Rally wordt georganiseerd door Rally Events.

de rally. Een unieke kans om uw old- of

Redactie en uitgever van Mr. zijn niet aansprakelijk

newtimer en dus ook uw leasebakje eens

voor welk voorval dan ook voortvloeiend uit inschrij-

aan uw collega’s te laten zien!

ving en/of deelname aan de Mr. Rally.

Mr. 7/8 2016 / 81

NETWERKEN

CORPORATE GOVERNANCE IN ARTIS Ondernemingsrechtelijk Nederland kwam begin juni niet voor de apen, olifanten of pinguïns naar Artis. Hoe aantrekkelijk de locatie ook was, doel was het jaarlijkse Ondernemingsrechtdiner, georganiseerd door de redactie van het tijdschrift Ondernemingsrecht. Sprekers uit wetenschap en praktijk belichtten ’s middags verschillende thema’s rond het onderwerp corporate governance. Fotograaf Geert Snoeijer liep de dieren ook voorbij en fotografeerde iedereen van links naar rechts tijdens de borrel die aan het diner voorafging.

Peter Dortmond (emeritus hoogleraar) en Emile Schmiehman (Van der Heijden Instituut)

Marjon Lok en Bastiaan Kemp (beiden DVDW)

Anneleen Broekhuijsen-Molenaar Olav Heuts, Erica Meeùs (beiden CORP.) (Gerechtshof Amsterdam) en en Floor Eikelboom (bureau Brandeis) Peter Ingelse (Reuling Schutte)

Emmanuel Lokin (EUR/Stibbe) en Willemijn Schreuder (Intertrust)

Titiaan Keijzer (Erasmus Universiteit Rotterdam) en Pabe Suurd (Linklaters)

Myrtle Grondhuis en Paula Ravensbergen (beiden DBBW)

Flip Wijers (Lemstra Van der Korst), Robert van Galen (NautaDutilh) en Richard de Haan (Allen & Overy)

Marlies Doeven (Wolters Kluwer) en dagvoorzitter Steven Hijink (Stibbe)

Gerben den Hertog (Galavazi Den Hertog), Roeland de Mol en Dirk Buijs (beiden BarentsKrans)

Diederik Baas, Eric de Best en Maurits van Zoest (allen CORP.)

Philippe Hezer (Houthoff Buruma), Nicoline de Jong-de Smit (De Smit Advocaten Search) en Steffie Calten Houwing (Houthoff Buruma)

Boris Kraaipoel en Esther Oppedijk-Van Veen (beiden Resor)

Leo Spigt (EnSpigt.Com) en Stein van Thiel (De Breij Evers Boon)

Rieneke Reijnen en Marije Hazenberg (beiden Bureau Brandeis)

Vera Janssen (Intertrust) en Lisanne Wieringa (WLP Law)

Kyoko Tollenaar (Houthoff Buruma) en Myrna Reijnders (Intertrust)

Carel Abeln (Molenaar-Abeln) en GerritJan Bolderman (Warendorf)

Joyce Leemrijse (Allen & Overy), Floris Pierik (Jones Day) en Christiaan de Brauw (NautaDutilh)

Erik Hammerstein (Höcker) en Tjalling Tiemstra RA (TMS Management Services)

KIJK OP WWW.MR-ONLINE.NL (MR. FOTO’S) VOOR EEN GROTERE WEERGAVE VAN DE FOTO’S ÉN HET ARCHIEF

82 / Mr. 7/8 2016

U HEBT SCHADUW, MAAR KIJKT ÓÓK TEGEN DE BLAUWE LUCHT AAN. HET EFFECT IS UNIEK.

Wilt u graag advies? Maak vrijblijvend een afspraak met één van onze specialisten Anthonie Fokkerstraat 41 | 3772 MP Barneveld | (0342) 49 28 11 | www.jumbooverkapping.nl

 
 

/ŶƚĞƌŝŵƉƌŽũĞĐƚŽĨŇĞdžŝďĞůĞƐĐŚŝů͍ tŝũŚĞůƉĞŶŽŶnjĞŽƉĚƌĂĐŚƚŐĞǀĞƌƐŽŵŽƉƟŵĂůĞŇĞdžŝďŝůŝƚĞŝƚƚĞŽƌŐĂŶŝƐĞƌĞŶ ŝŶ ŚƵŶ >ĞŐĂů ƚĞĂŵƐ͘ ^ƵƉƉŽƌƚ ĚŽŽƌ ďĞƐƚͲŝŶͲĐůĂƐƐ ůĞŐĂů ĐŽƵŶƐĞů͕ ĂůůĞĞŶ ǁĂĂƌĞŶǁĂŶŶĞĞƌŚĞƚŶŽĚŝŐŝƐ͘/ŶͲŚŽƵƐĞƐůĂŐǀĂĂƌĚŝŐŚĞŝĚĞŶĂĂŶnjŝĞŶůŝũŬĞ ƌĞĚƵĐƟĞŝŶĂĬĂŶŬĞůŝũŬŚĞŝĚǀĂŶŽƵƚƐŝĚĞĐŽƵŶƐĞů͘EĂƚƵƵƌůŝũŬĐŽŵƉůŝĂŶƚ



 
 džĐĞůůĞŶĐĞŝŶ>ĞŐĂůĞŶŽŵƉůŝĂŶĐĞ͘ĞƐŝŐŶĞĚΘĚĞůŝǀĞƌĞĚ͘

sŽdžŝƵƐŝƐĚĠƐƉĞĐŝĂůŝƐƚǀŽŽƌŵĂĂƚǁĞƌŬŝŶŇĞdžŝďĞůĞƐƵƉƉŽƌƚĞŶŵĞƚ>ĞĂƐĞĂ>ĂǁLJĞƌΠ ŝŶϭϵϵϳŐƌŽŶĚůĞŐŐĞƌǀĂŶũƵƌŝĚŝƐĐŚĞŝŶƚĞƌŝŵͲŽƉůŽƐƐŝŶŐĞŶŝŶĚĞƚŽƉǀĂŶĚĞŵĂƌŬƚ͘