Monument: Wassenaar, ANWB Hoofdkantoor REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]
692100000020776 Zuid-Holland Wassenaar Wassenaar Wassenaarseweg 220 2596 EC DEN HAAG Wassenaar E 2018
Hoofdkantoor ANWB. Kantoorgebouw met rotonde. Parkeerterrein, groenaanleg met vijver, brug, hek met zijvleugels en traliehekwerk. N.v.t.
KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsmatige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter; 5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek; 2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar; 3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp; 4. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of
Het gebouw staat symbool van het toenemende belang van toerisme en (auto)mobiliteit. Dit komt ook tot uiting in de situering van het hoofdkantoor aan de rand van Den Haag, nabij snelwegen en de ruime parkeergelegenheid op eigen terrein (bereikbaarheid).
Van belang is het gebruik van betonnen prefab schaaldaken voor de overkoepeling van de rotonde en de kantine op het dak. Bouwtechnisch valt het voor een groot deel geprefabriceerde metselwerk op van gestorte betondelen waarin de bakstenen buitenhuid al geïncorporeerd was. De elementen werden op de bouwplaats gestort.
Het ANWB kantoor vormt een belangrijk onderdeel in het werk van J.F. Berghoef. Met name de vormgeving van de rotonde met luifel is bijzonder. Baksteen is hier niet alleen als bekleding van het betonskelet toegepast, maar heeft ook een belangrijke ornamentele functie. Ook is het gebouw rijk aan monumentale kunst.
monumentale kunst; 5. wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen). III Situationele en ensemblewaarde 1. betekenis van het object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende betekenis van het object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere betekenis van het complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere Het gebouw is fraai gelegen aan de rand van Park betekenis van het complex Clingendael en vormt een landmark ten opzichte van wegens de hoogwaardige de omringende bebouwing en parkaanleg. kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere betekenis van het object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiële, technische en/of constructieve gaafheid; 3. als nog goed herkenbare uitdrukking van
Ondanks de vele verbouwingen en toevoegingen is de oorspronkelijke architectuur nog steeds goed herkenbaar.
Het ANWB kantoor heeft nog de oorspronkelijke functie.
de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; 4. wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouw- en/of gebruiksfasen; 5. (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); 6. in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving. V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten.
Onderdelen zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur Receptiegeschiedenis, prijzen e.d.
Overige
De samenhang tussen het gebouw en het omliggende terrein met ruime parkeervoorziening en park is nog gaaf aanwezig.
KENNIS: FEITENVERZAMELING Oorspronkelijke functie Typologie Huidige functie (met jaartal)
Kantoorgebouw met (groen)aanleg, parkeerterrein en brug. Kantoor (2012)
Naam object Stijl/stroming Bouwtijd (ook de planfase)
ANWB Hoofdkantoor Traditionalisme Ontwerp 1958 Bouw 1959
Architect(en)/ontwerper(s)
Architectenbureau prof. ir. J. F. Berghoef en ir. H. Klarenbeek Met medewerking van ir. J. Hondius en ir. J. Lamers.
Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever Exterieur
ANWB Complex van gebouwen bestond naast het hoofdkantoor uit gebouwen voor de technische diensten, een wegenwachthotel en enkele dienstwoningen. [hoe staat het hier nu mee? Zijn ze verdwenen? Moeten ze meebeschermd?] Het hoofdgebouw (94 x 16meter en 25 meter hoog) bestaat uit een rotonde (het bezoekersdeel) en een rechthoekige kantoorvleugel opgetrokken in lichte baksteen uit Noord-Brabant. Het heeft 6 bouwlagen, een kelder, een dakopbouw (kantine) en een buitenterras. De rotonde heeft een hoogte van 15 meter en een doorsnede van 50 meter. Een bordestrap en een luifel geven toegang tot de rotonde. Op de begane grond zijn werkruimten over twee verdiepingen. Voor de entree ligt een langgerekt parkeerterrein, toegankelijk middels een brug. Langs twee randen van het parkeerterrein een groenaanleg, naar ontwerp van de Rotterdamse landschapsarchitect J.W.C. Boer. Hek met zijvleugels en baksteenmozaïek. Traliehekwerk.
Gebouw, constructietechniek
Belangrijk was een goede communicatie tussen de verschillende afdelingen en ruime parkeergelegenheid. Er was gerekend op uitbreiding van het gebouw. Die ging in 1971 van start en werd in 1973 afgerond. De rotonde wordt gedekt door een betonnen koepel bestaande uit geprefabriceerde betonschaalelementen voorgespannen door staalkabels. De koepel rust op een voorgespannen ringbalk gedragen door twaalf kolommen (ontwerp van prof. ir. A. M. Haas).
Rondom de open ruimte een krans van werkvertrekken met conische schaaldaken van betonelementen. Dakbedekking met koperfolie. Ruitjes met dubbel zonwerend glas waartussen een glasvezel. Kantoorgebouw Betonskelet. Het metselwerk is gedeeltelijk geprefabriceerd. Aluminium kantelramen, in kozijnen van wengéhout. Onder de ramen baksteenmozaïeken in geglazuurde steen. Het dak van de kantine bestaat uit geprefabriceerde betonnen schaaldelen (ontwerp van Haas). Interieur (indeling) Interieur, techniek en materialen
Kantoorruimtes met verplaatsbare wanden. Rotonde Vloer is uitgevoerd in twee soorten san sebastian natuursteen met banden van gris col di gapo. Windroos is als decoratie opgenomen. Centraal een bronzen waterbekken met een meisjesfiguur naar ontwerp van beeldhouwer H. M. Wezelaar. Een rondschrift ontleend aan een gedicht van Jan Engelman: Verwonder u. De ruimte zwelt en mindert. Verwonder u om alles wat bestaat. Ga ver op reis. Gij wordt alleen gehinderd door ‘t wereldlot wanneer uw geest geen verre reis verstaat. Kantoorgebouw In vergaderzaal een wand met reliëf van beeldhouwer J. W. Radecker waarin historie en evolutie van verkeer en toerisme worden uitgebeeld. Zorgvuldig gedetailleerde trappenhuizen met lichtarmaturen (inclusief verdiepingsnummers), tegelwerk, balustrade. Kantine op het dak: grote open ruimte van 55 x 11 meter met opvallende lichtarmaturen aan de wand.
Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die van belang zijn voor het monument nr. 1 Materiaal/techniek Locatie (in/aan het beschermde monument) Kunstenaar Voorstelling Datering Afmetingen nr. 2 Materiaal/techniek
Plastiek op bordesmuur
Helpende hand
Mozaïeken van geglazuurde bakstenen in reliëf
Locatie (in/aan het beschermde monument) Kunstenaar Voorstelling Datering Afmetingen
Op beide kopse gevels van het kantoorgebouw. J.G. Groeting Twee helpende handen met gereedschap en motoronderdelen. 1960
Nr. 3 Materiaal/techniek Locatie (in/aan het beschermde monument) Kunstenaar Voorstelling Datering Afmetingen
Bekroning gebouw
Groen erfgoed: beplanting
De groenstrook is ingericht als park met zitjes aan het water. Een bomenlaan van iepen omzoomt het terrein, rechte wandelpaden en verspringende vlakken. Aanleg van terrassen aan het water, afgezoomd met bielzen. Ontwerp van J.W.C. Boer. Aan de rand van de vijver een pompstationnetje tbv een dubbel rioleringssysteem. Op parkeerterrein 16 lichtmasten. Midden voor de rotonde een vlaggenmast. Verschillende kunstwerken die de ANWB cadeau heeft gekregen.
Stedenbouwkundige ligging, situering
Aan de noordoostkant van Den Haag gesitueerd hoofdkantoor, op de hoek van de Van Alkemadelaan en de Wassenaarseweg, zeer goed bereikbaar vanaf de snelweg en met ruime parkeergelegenheid. Het complex grenst aan het park van Clingendael. Aan de Wassenaarseweg ligt een brede groenstrook aan het water met een parkachtige inrichting.
Archeologische relevantie ondergrond
n.v.t.
Geschiedenis
1965 volgde een opdracht voor uitbreiding van het kantoorgedeelte, in massa ongeveer even groot als het hoofdgebouw. Het ontwerp is gemaakt in 1969, de bouw duurde van 1971-73.
H.J. Etienne ANWB-embleem
In 1969 is het technische gebouw verbouwd. In 1973 is het parkeerterrein uitgebreid. Verder volgden een interne verbouwing van de techno-hal, een restauratie van de puien van de rotonde, een niet
nader aangeduide uitbreiding, een uitbreiding van de alarmcentrale, een computercentrum en een luchtbrug. Roerende objecten van belang voor het gebouw Relevante wijzigingen
Uitbreidingen in 1972 (tevens uitbreiding parkeerterrein), 1993 en 2002 1991 verbouwing interieur rotonde door Ron Bekink
Bezocht
Dorothee Koper, 5 november 2012
Overige
KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur, documentatie, websites architectonische en stedenbouwkundige opzet, De In Nr. 1 Nr. 2 Nr. 3 Nr. 4 Nr. 5
Interviews bewoners, gebruikers
Cees van Boven (red.), Gids van de Moderne Architectuur in Den Haag, Den Haag 1998, p. 302 Het nieuwe ANWB-gebouw, Baksteen 2(1960) nr. 3, p. 22-24 Het ANWB Gebouwencomplex te Den Haag …., II De constructie, De ingenieur 73(1961), nr. 47, bt. 155168 Het ANWB Gebouwencomplex te Den Haag …., I De architectonische en stedenbouwkundige opzet, De ingenieur 73(1961), nr. 47, bt. 153-155 ANWB-hoofdkantoor te ‘s –Gravenhage, …. Bouw (1958) nr. 5, p. 122-123.
