Gouden Ring Rusland
Het culturele hart van Rusland
Ten noordoosten van Moskou schittert de Gouden Ring. Kloosters, kremlins en kathedralen, een ware schatkamer van de vroege Russische architectuur en kunst. Dit oude, culturele hart wordt omgeven door platteland met golvend koolzaad, lieflijke dorpen, rijkversierde huizen en vervallen kerkjes. Tekst & Fotografie: Mick Palarczyk www.reizen.nl november 2009
71
Mongolen in Vladimir Over de besneeuwde vlakte even buiten Vladimir galoppeert een horde Mongoolse plunderaars. Gierende wind jaagt door de vlammen van enkele in brand gestoken dorpen. De staalgrauwe winterlucht verandert in een bloedrode wolkendeken. Bij de stadsmuur van Vladimir voeren Mongoolse boogschutters een verbeten strijd met de Russische verdedigers. Tussen de sneeuwduinen aan de voet van de Gouden Poort stapelen de lijken zich op. Rechts van de poort zijn de barbaren met een stormram door de muur gebroken. Ze hebben de kathedraal bereikt en werpen takkenbossen tegen zijn muren. De Grootvorst, de bisschop en een groep burgers, die zich in het gebouw hebben verschanst, zullen levend verbranden. Boven de doodskreten en het geknetter van vlammen uit klinken de lage melancholische klanken van Vladimirs klokken. Er gaat een rilling door het groepje toeschouwers, ook al is de sneeuw van piepschuim en komt het gefluit van de wind uit een luidspreker boven het diorama. Het is zelfs aangenaam warm in het museum dat zich bovenin de Gouden Poort bevindt. Maar bij deze toeristen merk ik dat de Mongoolse barbarij nog altijd een gevoelige snaar in de Russische ziel weet te raken. Voor de inval van 1238 kende de streek rond Vladimir een grote culturele bloei. Vanuit Duitsland en Byzantium werden bouwmeesters, metselaars en schilders aangetrokken om kathedralen, kloosters en paleizen te bouwen. Om de scènes van dood en verderf uit mijn systeem te spoelen, besluit ik tot een wandeling naar de fraaiste kerk uit deze architectonische bloeiperiode, die ten oosten van Vladimir eenzaam op een heuveltje staat, waaronder twee rivieren samenvloeien. Als ik de Pokrova Kerk witblinkend boven het wuivende gras van de uiterwaarden ontwaar, krijgen mijn benen vleugels en is elke gedachte aan ijzige kou of brandende dorpen verdwenen. Het is een soort kleine Taj Mahal die hier in de groene leegte mystiek staat te schitteren en de wandelaar als een magneet naar zich toetrekt. Met haar zuivere verticale lijnen en enkele koepel wordt ze terecht als de mooiste kerk van Rusland beschouwd. www.reizen.nl november 2009
73
Gouden Ring Rusland
Feest in Suzdal De volgende dag bezoek ik een ander architectonisch kroonjuweel: het kloosterstadje Suzdal, dertig kilometer ten noorden van Vladimir. Over de hoge omwalling, waarachter Suzdal zich in de 13de eeuw tevergeefs tegen de Mongolen verdedigde, loopt een pad met uitzicht. En in het gras op de wal zitten overal schilderende studenten, afkomstig van kunstacademies uit heel Rusland. ‘Nergens kun je de schoonheid van het oude Rusland zo intens ervaren als hier’, meent Yuri, die uit de zuidelijke Oeral komt. En hoe zit het dan met die verwoestingen van de Mongolen? Yuri vervolgt breed gebarend zijn betoog met: ‘Kijk om je heen! Nadat we ze eruit hebben gegooid, zijn we mooier gaan bouwen dan ooit!’ Zijn penseel schiet zoekend over het canvas, waarop langzaam een Russisch sprookjeslandschap ontstaat. In het midden meandert de Kamenka door wolken van fluitenkruid. Links en rechts van het riviertje verrijzen ontelbare gouden koepels, witte klokkentorens en kloosterkerken. Zeeën van geel klotsen tegen de zware weermuren die de kloosters omgeven. Uitbundig bloeiend koolzaad dat in heel Suzdal een zoete geur verspreidt die zo intens is dat je de honing bijna over je tong voelt vloeien. Afgaand op flarden accordeonmuziek bereik ik even later een feestterrein aan de oever van de Kamenka. Rond een met linten en bloemen versierde berk wordt gedanst door meisjes met wapperende vlechten en oude dametjes met parelkettingen. Op het hoofd dragen ze kransen van berkentwijgen, korenbloemen en seringen. Door een jonge vrouw word ik de kolkende meute ingesleurd. Felgekleurde klederdracht, bloemengeuren, gejoel en wervelende accordeonklanken versmelten tot een explosie van levenslust. Als we zijn uitgehijgd, stelt mijn danspartner zich voor als Vera. Ze blijkt antropologe en gids en kan me het een en ander uitleggen over het Troitsa-feest. ‘Officieel vieren we vandaag Pinksteren, maar eigenlijk is dit een veel ouder, heidens feest om de ijzige winter uit onze harten te verdrijven. Met de prilgroene berk wordt de geest van het ontluikende leven en de zomer het dorp binnengebracht.’ Knipogend besluit Vera haar uitleg met: ‘En wij vrouwen dragen kransen van twijgen om de levenskracht van de boom in ons op te zuigen.’ www.reizen.nl november 2009
75
Gouden Ring Rusland
Russian Reality in Kibol Vera nodigt me uit te komen logeren in de izba, die zij en haar man Oleg als vakantiehuis gebruiken. ‘Dan kun je een paar dagen “Russian reality” proeven’, voegt ze er mysterieus aan toe. De izba van Vera en Oleg Popov blijkt een traditioneel boerenhuis te zijn, dat half verscholen achter manshoog gras in het dorpje Kibol ligt. Het gehucht bestaat uit een tiental izba’s rond een romantisch vervallen dorpskerk. De uivormige koepels van de kerk zijn vergaan tot draadskeletten van waaruit kraaien hun melancholisch gekras over de omgeving laten schallen. Het dorp kijkt uit over een ruige vlakte waarop je je zonder veel verbeelding een horde Mongoolse ruiters voor kunt stellen, afstevenend op de torens van Suzdal die aan de horizon zichtbaar zijn. Als liefhebbers van de Russische cultuur hebben de Popovs hun izba grotendeels in zijn originele staat gelaten toen ze hem van een oude boerin overnamen. Op de façade worden de ramen nog omgeven door schitterend houtsnijwerk met plant- en diermotieven. Het interieur heeft slechts één kamer met in de hoek een groot lemen blok waarin zich de haard bevindt. In de kamerhoek schuin tegenover de haard is traditiegetrouw de krasnyi ugol ingericht: het ‘mooie hoekje’, dat de huisiconen herbergt. Het huis heeft waterpomp noch badkamer en Oleg, wasschaal onder de arm, gebaart me mee te komen naar de Kamenka die vlak langs het gehucht meandert. Hier, langs het water, viert de natuur zijn eigen wervelende Troitsafeest. Op het oeverpad waden we door een blauwe regen van glinsterende libellenvleugels. Honderden minuscule kikkers springen vanuit het riet tegen onze benen omhoog. Als ik vanaf een kleine steiger Olegs schaal in de kraakheldere rivier dompel lijkt het water een levende vloeistof te worden, louter bestaand uit heen en weer schietende visjes. Het is de meest idyllische badkamer waar ik me ooit gewassen heb. ‘En?’, vraagt Vera als ik weer terug ben in het huis, ‘hoe bevalt het wonen in de Russian Reality?’ www.reizen.nl november 2009
77
Gouden Ring Rusland
Lentesneeuw in Rostov Een week later roei ik bij het stadje Rostov Velikij over een van Ruslands mooiste meren: het Ozero Nero. Tijdens mijn tocht langs de steden en kloosters van de Gouden Ring heb ik al heel wat uivormige koepels de hemel in zien priemen, maar wat er nu uit het water voor me oprijst, overtreft alles. De witte muren en het koepelwoud van Rostovs kremlin vormen een ensemble waar zelfs het meest extravagante Disneykasteel niet aan kan tippen. Vanwege zijn rijkdom en macht kreeg Rostov in de middeleeuwen zijn bijnaam ‘Velikij’ (groot). In de 15de eeuw moest het echter zijn macht afstaan aan Moskou, met als gevolg dat Rostov nooit uitgroeide tot een grote stad. Tien minuten roeien is daarom al voldoende om ten zuiden van het kremlin aan wal te stappen in een landelijke idylle. Daar, naast de hoge muur van het Sint Jacobsklooster, wordt genoten van de warme lenteavond. Moeders zwemmen met hun kinderen in het meer. Vaders kletsen en drinken rond een vuurtje. Jochies staan te vissen. Dit gemoedelijke tafereel heeft echter iets surrealistisch. Want ondanks de hoge temperatuur lijkt het eerder winter dan voorjaar. Dikke vlokken komen gestaag uit de hemel vallen. Tegen de muur van het klooster hopen zich witte duintjes op. Af en toe blaast er een windvlaag door de openstaande poort, zodat het lijkt of een opperwezen door een berg donsveren niest. Een passerende oude vrouw plukt een stuk groot hoefblad en drukt het op haar hoofd om haar kapsel te beschermen. Voorover gebogen kuiert ze verder door de sneeuwjacht. Verantwoordelijk voor de wintersfeer zijn de populieren op de meeroever. In de ‘explosieve’ Russische lente produceren die een hoeveelheid vruchtpluis zoals ik nooit eerder heb gezien. Onwillekeurig moet ik terugdenken aan een avond bij de Popovs, gevuld met wodka en diepzinnige gesprekken over de Russische geschiedenis én Russian Reality. ‘Niets is in Rusland wat het op het eerste gezicht lijkt te zijn’, drukte Eva me op het hart . ‘Oordeel pas als je een tweede of een derde keer hebt gekeken!’ Glimlachend laat ik de warme sneeuw over m’n hand kriebelen.
www.reizen.nl november 2009
79
Ruslands Gouden Ring Praktisch Geld 10 Russische roebel is € 0,22 waard. In de grotere plaatsen zijn geldautomaten.
Met de auto De steden van de Gouden Ring zijn met een huurauto vanuit Moskou goed te bereiken. De doorgaande wegen zijn redelijk onderhouden. Wie over de kleinere wegen gaat rijden, moet rekening houden met matige bewegwijzering (in het cyrillisch) en niet altijd kloppende kaarten. Tiaratours (www. tiaratours.nl) heeft een fly-drive reis (9 dagen, excl. vlucht, € 799 p.p.) in haar pakket. 1
2
Georganiseerd Reisorganisaties die een reis langs de Gouden Ring verzorgen zijn o.m. Koning Aap Reizen, Time Out Actieve Reizen, Reisspecialist en Galyatours (sommigen maken hierbij gebruik van Duitstalige gidsen).
Beste Reistijd Hoe kom je er? KLM (€ 385) en Aeroflot (€ 318) vliegen beiden direct van Schiphol naar Moskou. Vluchtduur 3,5 uur.
Reispapieren
xxxxx
3 5
6
Ook gezien rondom Moskou 1
2
3
4
5
6
80
www.reizen.nl november 2009
4
rie heiligen op een hemelsblauwe pilaar in D de kerk van de Heilige Nicolaas in Yaroslavl aan de Wolga. Oudere dames in Suzdal dragen kransen van berkentwijgen tijdens Troitsa, de feesten rond Pinksteren. Het klooster van heilige Boris & Gleb in het plaatsje Borisoglebesk, 15 km ten westen van Rostov-Velikij, oogt oriëntaals. Galerij in de 16de-eeuwse Pokrovski kathedraal in Suzdal. Vanaf de klokkentoren van de Yaroslavl’ kathedraal heb je een fraai uitzicht op het godshuis en op de plaats. In het dorp Ves, ten noorden van Suzdal, staat de ruïne van de kerk van de Heilige Drieeenheid en Aartsengel Michael. Een fotogenieke plek in het landschap.
xxxxx
Paspoort moet bij vertrek uit Rusland nog 6 maanden geldig zijn. Visum kan worden aangevraagd bij het Russisch Consulaat, Scheveningseweg 2, Den Haag. Wie individueel wil reizen heeft een zogenaamde visa support letter (officiële uitnodiging) nodig, uitgebreide informatie hierover op www.waytorussia.net. Het is ook mogelijk een visum via www.visumonline.nl te bestellen, dat je dan later bij een van de 70 ANWB-winkels in Nederland kunt ophalen.
Parels van de Gouden Ring b Yuryev-Polskoi: kleine provinciestad, 60 km ten noordoosten van Moskou, met goed bewaard gebleven kremlinwal waar vanaf je een fraai uitzicht hebt op de oude houten huizen en het Aartsengel Michael-klooster. b Vladimir: grote stad, 70 km ten oosten van Moskou. In de 13de- eeuwse hoofdstad van het Vorstendom Roes. Met Gouden Poort, Dimitrij Kathedraal en Maria-Hemelvaart-kathedraal (alledrie uit de12de eeuw). Ten oosten van Vladimir bij het plaatsje Bogolyubovo staat, in de uiterwaarden, de Pokrova Bogomateri Kerk. b Suzdal: landelijk stadje, 30 km ten noorden van Vladimir. Binnen de oude kremlinomwalling staat de Geboorte Kathedraal (met beroemde gouden deuren) en een
museum met belangrijke icoonkunst. Buiten het kremlin: talrijke ommuurde kloosters (deels bewoond, deels museum). b Kostroma: stad aan de Wolga, 300 km ten noordoosten van Moskou. Stadsbeeld wordt bepaald door classicisme, o.m. fraaie marktgalerijen. b Yaroslavl: grote Wolgastad, 230 km ten noorden van Moskou. Deze stad heeft vele 17de-eeuwse kerken die versierd zijn met fresco’s en de voor de streek karakteristieke, kleurige glazuurde tegels. Boottocht over de rivier geeft fraai zicht op de stad. b Tutayev: kleine Wolgastad, 35 km ten noordwesten van Yaroslavl. Op de zuidelijke Wolga-oever staat de Opstandingskathedraal met schitterende 17de-eeuwse fresco’s. Op de noordelijke oever staat een reeks kerken in idyllische, dorpse omgeving. b Rostov Veliky: kleine stad aan het Nero Meer met, binnen kremlinomwalling, een verbluffende hoeveelheid koepelkerken. Sfeervolle houten huizen aan de meeroever. b Pereslavl Zalessky: kleine stad met oude omwalling aan het Pleshcheevo Meer, 125 km ten noorden van Moskou. Met Goritsky Klooster en Botik-museum met daarin een klein schip uit de vloot waarmee Peter de Grote zeeslagen naspeelde op het meer. b Sergiev Posad: stad 50 km ten noorden van Moskou, beroemd om haar Drievuldigheidsklooster, een van de belangrijkste religieuze centra van Rusland. Vele pelgrims komen hier genezend water tappen.
De beste reistijd is waarschijnlijk het voorjaar vanwege de aangename temperaturen en de vele bloemen. De Russische zomers zijn heet.
Overnachten De meeste plaatsen van de Gouden Ring hebben goede en luxe hotels. Ze zijn online te reserveren op sites als www.allrussiahotels.com en www.hotels-russia.info. In Suzdal is het Likhoninsky Dom Hotel (ul. Slobodskaya 34) een charmant onderkomen: een gerenoveerd 17de-eeuws houten huis met kamers in oud-Russische stijl. In het kremlin van Rostov: het Dom na Pogrebakh Hotel, met zicht op de vele koepels en torens.
Reisgidsen Lonely Planet Moscow (2009/€ 19) beschrijft (in 20 pag.) de plaatsen van de Gouden Ring. Moscow, St. Petersburg & The Golden Ring (Odyssey Illustrated Guide, 2007/€ 29) wijdt 90 pag. aan de Gouden Ring.
Internet www.waytorussia.net: Engelstalige site met veel cultuurhistorische en praktische info over de Gouden Ring. rusland.startpagina.nl www.rusland-reizen.net/gouden_ring.
Weet u wat kremlin betekent? Ga dan naar www.reizen.nl en maak kans op een Wensbon. (www.wensbon.nl).
www.reizen.nl november 2009
81
