mondhygiëne mondzorg en kanker SPECIAL Thema NVM najaarscongres

mondhygiëne Nederlands Tijdschrift voor

nummer 8 • december 2014 • jaargang 20 • www.mondhygienisten.nl

SPECIAL

Thema NVM najaarscongres

mondzorg en kanker Pre-congres Philips • registratie van kanker • NVM Oral-B studieprijs • Orofarynxkanker en HPV virus • Oncologie en de mond

ANTI-CARIËS PROFESSIONAL™

De nieuwe standaard voor bescherming tegen cariës - van elmex® Bewezen met meer dan 14.000 onderzoeksdeelnemers in 8 jaar klinisch onderzoek

• Bestrijdt de suikerzuren in plaque, de belangrijkste oorzaak van cariës 1,2 • 4x hogere remineralisatie *3 • Bijna 2x beter herstel van initiële cariës ‡4 • Tot 20% minder cariës in 2 jaar tijd †5,6

* resultaten van een remineralisatiestudie vs een gewone fluoride tandpasta, met 1450 ppm MFP. ‡ resultaten van een 6 maanden durende studie over het meten van de verbeteringen omtrent glazuur cariës, die gebruik maakt van de QLF™-methode (quantitative Light-induced Fluorenscence) vs een gewone Fluoride-tandpasta, beide met 1450 ppm MFP. † resultaten van een 2 jaar durende klinische studie vs een gewone Fluoride-tandpasta, beide met 1450 ppm MFP 1. Wolff M, Corby P, Klaczany G, et al. J Clin Dent. 2013; 24 (Spec Iss A):A45-A54. 2. Santarpia P, Lavender S, Gittins E, et al. Submitted for publication in Am J Dent. 2013. 3. Cantore R, Petrou I, Lavender S, et al. J Clin Dent. 2013; 24 (Spec Iss A):A32-A44. 4. Yin W, Hu DY, Fan X, et al. J Clin Dent. 2013; 24 (Spec Iss A):A15-A22. 5. Kraivaphan P, Amornchat C, Triratana T, et al. Caries Res. 2013; 47(6):582-590. 6. Data on file, Colgate-Palmolive.

INHOUD Colofon Nederlands Tijdschrift voor MONDHYGIËNE Het Nederlands Tijdschrift voor Mondhygiëne (NTvM) is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Mondhygiënisten (NVM), die acht maal per verschijnt en bestemd is voor haar leden. REDACTIEADRES NTvM, p/a bureau NVM Postbus 1166, 3430 BD Nieuwegein Telefoon: (030) 657 1013 Email: [email protected] www.mondhygienisten.nl HOOFDREDACTEUR Mary Kroon REDACTIE Sophie Aa, Esther de Blij, Diana Bol-Krijgsman en Carolien Landheer REDACTIE-ADVIESRAAD Mevr. Claartje M.M. Berendsen-Wolters Mevr. Jacqueline van Rennes TEKSTREDACTIE Quite Write Management Support

20

VORMGEVING Twin Media bv, Culemborg www.twinmediabv.nl DRUK Senefelder Misset BV, Doetinchem

10

FOTOGRAFIE Suzanne Blanchard, Amsterdam ADVERTENTIES Bureau Van Vliet t.a.v. Luciene Paap, sales manager Postbus 20 2040 AA Zandvoort +31 (0)23-5717680 [email protected] www.bureauvanvliet.com Advertenties vallen buiten verantwoordelijkheid van de redactie en kunnen zonder opgave van redenen worden geweigerd.

Kort nieuws

4 Promotie-onderzoek 5 Stichting Klankbord

Congressen 8 Een voorproefje: Pre-congres Philips

REDACTIONELE FORMULE De inhoud van het NTvM wordt, onder verantwoordelijkheid van de redactie, samengesteld volgens journalistieke normen. De NVM pagina’s zijn gereserveerd voor officiële mededelingen van de Nederlandse Vereniging van Mondhygiënisten. Het NTvM publiceert ook artikelen die niet het officiële bestuursstandpunt van de NVM vertegenwoordigen

Special mondzorg en oncologie 6 D r. Otto Visser: ‘Kans op overleven neemt toe’ 10 Verslag en foto ’s NVM najaars congres 13 Interview met dagvoorzitter 15 NVM Oral-B studieprijsuitreiking 16 Afscheid Corrie Jongbloed-Zoet 18 Orofarynxkanker en Humaan Papillomavirus (HPV) 20 Oncologie en de mond. Hoe zit het ook al weer? 28 Abstract: Orale toxiciteit veroorzaakt door chemotherapie

OVERNAME VAN ARTIKELEN Overname van artikelen of gedeelten daarvan is – met bronvermelding – alleen mogelijk na schriftelijke toestemming van de redactie. ABONNEMENTEN De abonnementsprijs bedraagt in 2014 ¤ 136,80 per jaar (inclusief btw). Uitsluitend niet mondhygiënisten kunnen zich abonneren op het NTvM. Het NTvM is onderdeel van het lidmaatschap van de NVM. Voor verdere informatie over opzeggen e.d. zie het colofon op de NVM pagina’s of kijk op www.mondhygienisten.nl

KRM 24 Nieuwe normen

Studenteninfo 26 Afgestudeerden Amsterdam en Nijmegen

NVM nieuws 29 Column: ‘een lach, een traan eneen hug 30 Meldmaand Patiëntveiligheid 31 Opzet nieuwe cursus IT- begeleider 32 Tarieven mondzorg 2015 33 Nieuw vrije vestiging

Agenda 34 DCM: Leergang Parodontologie 35 DCM: cursusoverzicht 2014 en 2015 37 Cursussen, congressen en workshops

BLOG 38 I’ am blue

Nederlands Tijdschrift voor Mondhygiëne

3

KORT NIEUWS Een verzameling nieuwtjes die je wilt én moet weten www.mondhygienisten.nl

PROMOTIE ONDERZOEK Tandarts Alexa Laheij is op 21 november 2014 gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam. Zij behandelt in haar proefschrift de gevolgen voor de mondgezondheid van patiënten die een behandeling met chemotherapie of radiotherapie hebben gehad. Ontstekingen van het mondslijmvlies (mucositis) die ontstaan na chemotherapie, worden mede veroorzaakt door micro-organismen in de mond. Reactivatie van het virus dat zorgt voor een koortslip (Herpes-simplex type1), veroorzaakt een deel van de ontstekingen. Een andere bacterie vertraagt waarschijnlijk de wondgenezing. Daarnaast toont Laheij een verband aan tussen het hebben van parodontitis voorafgaand aan de chemotherapie en systemische infecties tijdens de behandeling.

4

Huidkanker app Huidkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker en de verwachting is dat het aantal mensen dat huidkanker krijgt de komende jaren drastisch zal toenemen. Vroegtijdige ontdekking is cruciaal. Er is nu een Nederlandse app op de markt die melanomen in een vroeg stadium opspoort: Skinvision. Deze app zou 92% van de melanomen weten te herkennen. Met de app maak je een foto van de moedervlek die je wilt laten beoordelen. De app analyseert de moedervlek vervolgens op basis van een algoritme dat abnormale groei herkent. De app geeft vervolgens aan of de moedervlek een melanoom zou kunnen zijn (code rood) of als verder onderzoek nodig is (code oranje). In beide gevallen wordt de patiënt doorverwezen naar een huisarts of dermatoloog. Nadere informatie: wwwskinvision.nl Bron: MedischOndernemen

Zorgpad borstkanker leidt tot betere zorg

STAMCELDONOR VAN LEVENSBELANG

Uit onderzoek van IKNL blijkt dat introductie van een zorgpad voor borstkanker bijdraagt aan betere naleving van de nationale richtlijnen en dat daardoor de zorg voor vrouwen met borstkanker verbetert. De studie werd uitgevoerd in drie ziekenhuizen in Friesland door IKNL, UMC Groningen, Universiteit Groningen en Universiteit Twente. Sinds de invoering van het zorgpad nam het aantal schildwachtklierprocedures toe. Bij deze procedure onderzoekt de arts tijdens de operatie of er uitzaaiingen voorkomen in de schildwachtklier. Dat is een lymfeklier in de omgeving van de tumor waar het lymfevocht als eerste voorbij komt. Hierdoor hoefden bij minder vrouwen de okselklieren te worden verwijderd. Ook nam het gelijktijdig inzetten van zowel radiotherapie als chemotherapie af. Dit was één van de beoogde doelen van het zorgpad, omdat gelijktijdig toepassen van chemo- en radiotherapie een grote belasting is.

Zeer ernstig zieke kinderen en volwassenen (meestal met leukemie) hebben stamcellen van een gezonde donor nodig . Vaak is dit de enige manier om te kunnen overleven. Ongeveer 30% van de patiënten vindt binnen de familie een geschikte donor. Stamceldonor 70% is dus afhankelijk van Van Levensbelan g! vrijwillige onverwante stamceldonors. Voor veel mensen is een transplantatie met stamcellen letterlijk van levensbelang. Donoren zijn dus heel hard nodig. Kijk op de website www.stamceldonor.nl voor aanmelding en voor alle informatie.


Informatie

over het stamce ldonors chap

REDACTIONEEL

Stichting Klankbord helpt Deze stichting is een landelijke patiëntenorganisatie voor mensen met vormen van hoofd-halskanker en hun naasten en hen die zich betrokken voelen. De gevolgen van behandeling van kanker in het hoofd-halsgebied kunlankborden nen zeer ingrijpend zijn. Na operatie, bestraling en of chemotherapie of andere nieuwe behandelingen zijn er vaak problemen met eten en praten. Klankbord organiseert cursusweekenden, bijeenkomsten en telefonische contacten om ervaringen uit Hyperthermie Make Sense hoofd-halsk te wisselen en problemen te beanker week spreken. Ook zijn bij de stichting Inloophuizen: voor de mens achter de veel informatiefolders te bestellen. ziekte www.stichtingklankbord.nl

uw patiëntenorganisatie voor kanker in het hoofd-halsgebied

3e jaargang | oktoBEr

2014

het magazi ne van stichti ng k lank bord

Wist u dat: • • • •

Kanker meer voorkomt in Nederland dan in andere Europese landen? De incidentie van melanomen jaarlijks met meer dan 4% stijgt? Elk jaar meer dan 14.000 mensen borstkanker krijgen? In 25 jaar het aantal nieuwe gevallen van kanker in Nederland bijna is verdubbeld?

kankerzorg in beeld

kankerzorg in beeld

Colofon

Eén op de drie

E

en op de drie mensen krijgt kanker. Een op de drie! Dit leek mij onvoorstelbaar, maar de laatste tijd, en zeker in mijn leeftijdscategorie, hoor ik steeds vaker dat mensen deze diagnose te horen hebben gekregen en ga ik vrezen dat dit aantal echt niet uit de lucht is gegrepen. Op dit moment horen en zien we in de media ook veel over deze ziekte, denk aan de tv-show ‘Sta op tegen kanker’. Bekende Nederlanders als Paul de Leeuw en Najib Amhali kwamen in actie om geld in te zamelen voor onderzoek. Of het programma ‘Over mijn lijk’ waarin jonge mensen in de kracht van hun leven te horen krijgen dat ze niet langer meer te leven hebben. ‘Kanker raakt ons allemaal’ is dus helemaal waar. Ook mondhygiënisten krijgen steeds vaker oncologiepatiënten in de stoel. Het is dus niet verwonderlijk dat het thema van het NVM najaarscongres ‘Kijk op kanker, mondzorg en oncologie’ heel veel bezoekers naar de Flint in Amersfoort heeft getrokken. Meer dan 700 mondhygiënisten hoorden daar de laatste oncologische ontwikkelingen en kregen informatie hoe zij hun behandeling kunnen afstemmen op bijwerkingen van chemokuren en bestralingen. Aansluitend op het congres is dit nummer voor een groot deel aan dit thema gewijd. Lees het congresverslag, waarin de uitreiking van de NVM Oral-B studieprijs, en - zeker ook diegenen die het congres gemist hebben - lees de samenvattingen van de lezingen.

Als kennis- en kwaliteitsinstituut voor de oncologische en palliatieve zorg heeft IKNL deze rapportage samengesteld om

een beeld te geven van de kankerzorg in Nederland en om tot gerichte verbeterinitiatieven te komen. Kankerzorg in Beeld is

opgesteld samen met medisch specialisten, die deskundig zijn in

de 21 tumorsoorten (zie de binnenkant van de kaft). Voor de rapportage is gebruik gemaakt van gegevens uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) en op geaggregeerd niveau van data

uit de Soncos-inventarisatie, die IKNL bij de ziekenhuizen heeft uitgevoerd.

De rapportage richt zich op professionals, kwaliteits- en

beleidsmedewerkers, bestuurders en vertegenwoordigers van patiëntenorganisaties.

In deze rapportage staan de belangrijkste bevindingen per

tumorsoort. Op www.iknl.nl staan de complete rapportages, inclusief alle grafieken en figuren.

© IKNL 2014

© IKNL januari 2014 ISBN: 978-90-72175-00-7

Tja, dit is alweer het laatste nummer van dit jaar. Met het thema van dit nummer in gedachten …. wenst de redactie u allen alvast een gezond en goed nieuw jaar toe. En fijne Feestdagen!

Redactie: Sabine Siesling, Gabe Sonke, Aiko de Raaf, Marlies Jansen Eindredactie: Ellen van Rooij Vormgeving: Marja van Vliet

Deze feiten zijn te lezen in het rapport ‘Kankerzorg in beeld’ van IKNL. Dit rapport is gratis te downloaden via www.iknl.nl/cijfers-en-onderzoek/kankerzorg-in-beeld Lees ook het interview met dr. Otto Visser, hoofd registratie IKNL, op pagina 6!

Mary Kroon Hoofdredacteur [email protected]


5

SPECIAL MONDZORG EN ONCOLOGIE

REGISTRATIE KANKERPATIËNTEN

‘Kans op overleven neemt toe’ zegt dr. Otto Visser, hoofd van de afdeling registratie van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). IKNL houdt bij hoeveel mensen kanker krijgen en hoe het hen vergaat. Belangrijke gegevens om de kwaliteit van de oncologische zorg te verbeteren. Interview: Mary Kroon

Hoelang registreert IKNL gegevens over kankerincidentie? Sinds 1989 worden gegevens in geheel Nederland geregistreerd. Voor 1989 is in sommige regio’s ook al geregistreerd, vooral in de regio Eindhoven gaan de data ver terug in de tijd.

en palliatieve zorg. Samen werken we aan het doel om de kwaliteit van zorg in Nederland te verbeteren, waarvoor de registratie een belangrijke bron vormt.

Wat registreert u precies? Een aantal kenmerken van de patiënt (leeftijd, geslacht, enz.), het soort kanker, het stadium van de ziekte en afhankelijk van het soort kanker, nog nadere informatie zoals specifieke weefselkenmerken, de behandeling en de mortaliteit.

Wat zijn de meest voorkomende tumoren? Borstkanker, huidkanker, darmkanker, longkanker en prostaatkanker. Dat is samen ongeveer twee derde van het totaal.

Hoeveel registraties zijn er jaarlijks? En worden alle kankersoorten geregistreerd? Ja, we registreren alle vormen van kanker en ook nog enkele voorstadia van kanker. Bij elkaar ongeveer 125.000 per jaar. Wat is het belang van deze registratie? Dit is lastig in één zin te zeggen, maar door de registratie hebben we inzicht in hoeveel kanker er voorkomt, wat de overlevingskansen zijn en of dat verandert in de loop van de tijd. Daarnaast kan de registratie worden gebruikt voor onderzoek en om ziekenhuizen inzicht te geven in de kwaliteit van de zorg. Naast een afdeling registratie heeft IKNL ook een afdeling onderzoek en afdelingen oncologische

6


Neemt het aantal kankergevallen toe? Ja. De groei is 2 tot 3% per jaar, hoewel er in 2013 geen stijging was. Dat laatste is waarschijnlijk toeval. Welke tumoren komen steeds vaker voor? En welke juist minder? Eigenlijk komen bijna alle vormen van kanker steeds meer voor, er zijn er maar een paar die minder

Dr. Otto Visser

Otto Visser is arts en al bijna 25 jaar werkzaam in de kankerregistratie. Eerst bij de registratie in Amsterdam en sinds begin 2014 bij IKN L. (IKNL is een fusieorga nisatie van acht regionale org anisaties). Bij IKNL werken totaal ongeveer 400 mensen, waarvan ongeveer 150 op de afdeling registratie. Dit zijn over het algemeen paramedici die bij IKNL intern zijn opgele id tot registratiemedewerker. Visser promoveerde in 2006 op een aantal onderzoek en op basis van de kankerreg istratie.


voorkomen. Dat zijn maagkanker, galblaaskanker en eierstokkanker. Ook longkanker en strottenhoofdkanker nemen af, maar alleen bij mannen. En hoe komt dat? Door veranderingen in leefgewoonten. Bijvoorbeeld doordat mannen in de loop van de tijd minder zijn gaan roken neemt longkanker bij hen af. Krijgen meer mannen dan vrouwen kanker? Mannen hebben een grotere kans op kanker dan vrouwen. Deels is dat onverklaarbaar, maar mannen en vrouwen hebben niet helemaal dezelfde leefgewoonten dus dat is ook een mogelijke verklaring. Orale seks is een risicofactor voor keelkanker, de media staan er bol van. Ziet u een stijging van deze vorm van kanker en is deze dan aan deze oorzaak gerelateerd ? Kanker in de mond en keelholte neemt toe, maar of dat gerelateerd is aan orale seks is onmogelijk te zeggen. Bij patiënten jonger dan 45 jaar neemt keelkanker trouwens af, dus een relatie met HPV en orale seks is twijfelachtig. Ik heb over dit onderwerp samen met onderzoekers uit de VU recent een artikel gepubliceerd. *) Bij een individuele patiënt weet je vrijwel nooit waardoor die persoon kanker heeft gekregen en ook op landelijk niveau is het moeilijk daarover een uitspraak te doen, omdat we geen risicofactoren van kanker registreren.

Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen? Kankerbehandeling wordt steeds specifieker op basis van de kenmerken van de kanker. Bij borstkanker is dat al ver gevorderd en hetzelfde geldt voor leukemie en lymfeklierkanker. Dit betekent dat twee patiënten met borstkanker een heel verschillende behandeling kunnen krijgen. En bij leukemie kan dit betekenen dat er voor de ene patiënt een geneesmiddel is waardoor die de ziekte overleeft, terwijl een andere patiënt net een iets ander type heeft waardoor dat geneesmiddel niet werkt. Is de kans op overleven groter geworden? De kans op overleven neemt toe. Dit komt door betere behandelingen en nieuwe ontwikkelingen, en ook doordat bij steeds meer patiënten de ziekte in een vroeg stadium wordt vastgesteld. Zal kanker ooit te genezen zijn? Dat weet ik niet, maar er zijn aanwijzingen dat dat wel het geval zal zijn. Waarschijnlijk zullen er op den duur verschillende combinaties van geneesmiddelen komen die de ziekte kunnen genezen, maar omdat er heel veel verschillende vormen van kanker zijn, zijn er ook heel veel middelen nodig. *) Zie http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24735546 n

CONGRESSEN

Pre-congres Oral Systemic link: de dagelijkse praktijk

Voorproefje Voorafgaand aan het NVM najaarscongres konden de bezoekers van dit congres het pre-congres bijwonen dat de NVM samen met goudsponsor Philips had georganiseerd. Tekst Mary Kroon Fotografie Rob IJsselstein, Alphen aan den Rijn

dr. Yvonne BuunkWerkhoven

8


Claudia de Graaff

CONGRESSEN

dr. Alina Kunnen Philips slaat brug Claudia de Graaff (Philips Oral Health Care), en Yvonne Bunnk-Werkhoven, NVM bestuurslid Onderwijs, Scholing & Wetenschap, openden het congres. Claudia gaf aan dat Philips veel waarde hecht aan een hechte samenwerking met de mondhygiënist. Vervolgens werd een film vertoond over de innovatieve producten van Philips die voor ieders portemonnee geschikt zijn. ‘Wij proberen een brug te slaan tussen de wetenschap en de praktijk’ aldus Claudia.

Oral Systemic link Voor deze avond waren twee sprekers uitgenodigd die hun sporen verdiend hebben in het onderzoek naar de relatie van parodontitis met systemische ziekten als diabetes, hart- en vaatziekten en zwangerschapscomplicaties. Dr. Alina Kunnen, mondhygienist en docent Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde van het UMC Groningen, is vooral bekend door haar

dr. Willem Nesse promotie-onderzoek naar de relatie tussen parodontitis en vroeggeboorten. Nu ging zij in op de relatie tussen parodontitis en cardiovasculaire problemen. Dr. Willem Nesse (arts en tandarts bij het UMC Groningen), toonde in zijn voordracht aan dat preventie en behandeling van parodontitis bij patiënten met diabetes type 2 en gewrichtsreuma nodig zijn om de mondgezondheid te bevorderen en de ziekteactiviteit te verminderen. Yvonne Buunk-Werkhoven sloot de avond af met een lezing over de relatie van sociale steun en psychisch welbevinden. Het gevoel dat je bij iemand terecht kunt verhoogt het zelfvertrouwen. Er zijn ook negatieve effectien van sociale steun. Wat moet je vooral niet doen? Praktisch toepasbare informatie bij de behandeling van (oncologische) patiënten. Dit voorproefje van het najaarscongres werd afgesloten met een feestelijke borrel.


9


NVM najaarscongres – Kijk op kanker – mondzorg en oncologie, 14 november in de Flint in Amersfoort

‘Kanker raakt ons allemaal’ Deze slogan van KWF kankerbestrijding raakte ook blijkbaar veel mondhygiënisten, gezien de overweldigende opkomst. De kans dat de mondhygiënist een oncologiepatiënt in de stoel krijgt is groot. Welke complicaties voor de mondzorg zijn er, wat mag en kan ik doen, wat zijn de bijwerkingen van radiotherapie en chemokuren? Deze vragen en nog veel meer werden beantwoord in een gevarieerd aanbod aan voordrachten. Tekst Mary Kroon Foto’s Suzanne Blanchard, Amsterdam

10



Spreiding van mondhygiënisten en tandartsen in Nederland. ‘Om een regionaal evenwicht te bereiken zouden 250 mondhygiënisten van Utrecht en Noord Holland naar Zeeland en Limburg moeten verhuizen. Er is meer onderzoek nodig naar vestigingsvoorkeuren van mondhygiënisten en keuzegedrag van patiënten. Zijn patiënten bijvoorbeeld bereid meer te betalen of verder te reizen?’

dr. Ronald Batenburg, onderzoeker NIVEL

Er komt een patiënt met kanker bij u in de stoel.. en dan? ‘De mondhygiënist krijgt elke 11 dagen een oncologiepatiënt in de stoel. De rol van de mondhygiënist is erg belangrijk, ook voor de signaalfunctie. Een zwelling hoort niet! Iedere oncologiepatiënt zou mondzorg moeten krijgen’. Een samenvatting van deze lezing wordt in NTvM nr 1 volgend jaar opgenomen.

g s, internist-hematoloo en ev ijl Bl le co Ni r. .d prof

Nieuwste ontwikkelingen op het gebied van keelkanker ‘Krijg je kanker van seks? Het promotieonderzoek naar de rol van het Humaan Papillomavirus en hoofd-halskanker trok heel veel media aandacht, niet in het minst omdat in dit onderzoek een relatie wordt gelegd tussen keelkanker en bepaald seksueel gedrag. Michelle was zelfs te gast in de talkshow van Umberto Tan. Een samenvatting van deze lezing vindt u op pagina 17.

Michelle Rietbergen, MD PhD, arts in ople iding tot KNO-arts Oncologie en de mond: hoe zit het ook al weer? Mucositis, droge mond, smaakverlies, verandering van speeksel, orale infecties, herpes simplex. Allemaal bijwerkingen van radiotherapie en chemokuren. Welke (hulp)middelen kan de mondhygiënist gebruiken om het leed en de pijn van deze patiënten te verzachten en de mondzorg zo optimaal mogelijk te houden? Een samenvatting van deze lezing vindt u op pagina 20.

r trum Alkmaa n e C h c is d e t M ondhygiënis e, m rs e d n a S e n n Léo

Botaanmaak en -afbraak in relatie tot bisfosfonaatgebruik en andere medicatie bij patiënten met kanker Door de grotere behandelingsmogelijkheden van oncologiepatiënten met medicatie of chemotherapie is de kans groot dat de mondhygiënist met deze patiënten en de risico s te maken krijgt. Veel oncologiepatiënten gebruiken immers botafbraak remmende middelen. Zoals patiënten met de ziekte van Kahler, een kwetsbare groep met fragiele botten en patiënten met botmetastasen bij borst- en prostaatkanker.

chirurg-oncoloog dr. Max Witjes, kaak


11


Afscheidsreceptie Corrie Jongbloed-Zoet

Na afloop van het congres konden de deelnemers Corrie de hand schudden en haar bedanken voor de belangrijke bijdrage die zij tijdens haar voorzitterschap van de NVM heeft geleverd aan de profilering van het beroep mondhygiënist.

12



‘Mondzorg en oncologie, een prima onderwerp!’ Dr. Monique Stokman was dagvoorzitter van het NVM congres. Het thema van het congres ligt haar na aan het hart. Zij is dan ook heel blij met de geweldige opkomst. Interview Mary Kroon Foto Suzanne Blanchard, Amsterdam

Vanwaar je affiniteit met het thema mondzorg en oncologie? Mijn hele werk omvat de behandeling van de patiënt met kanker en is gericht op de supportive care op hoofd-hals gebied, dus ik heb zeker veel affiniteit met dit onderwerp. Ook door het onderzoek waar ik bij betrokken ben om uit speekselklieren stamcellen te isoleren. Tijdens radiotherapie van tumoren in het hoofd of de hals is het vaak onvermijdelijk dat de speekselklieren worden meebestraald. Dit resulteert in een droge mond syndroom (xerostomie) hetgeen de kwaliteit van leven van de patiënt ernstig aantast. Adulte stamceltherapie kan er mogelijk voor zorgen dat de speekselklier kan herstellen. Dit is echt een prachtig project dat voor een hoop patiënten uitkomst zou kunnen bieden.

Je was niet eerder dagvoorzitter. Hoe heb je je hierop voorbereid? Door me goed in te lezen in de diverse onderwerpen van de verschillende sprekers Met name die onder-

Monique volgde de opleiding tot mondhygiënist in Utrecht van 1983-1985, en werkte in de algemene praktijk en in een orthodontiepraktijk. Vanaf 1988 werkte zij bijna 25 jaar op de afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie van het Universitair Medisch Centrum Groningen, het UMCG. Vanaf 1999 houdt zij zich ook bezig met onderzoek. Zij promoveerde als eerste mondhygiënist in Nederland op het proefschrift: New options for evaluation and intervention of cancer therapy induced oral mucositis. In 2008-2009 volgde zij post-initieel masteronderwijs Epidemiologie en staat sinds 2010 geregistreerd als wetenschappelijk onderzoeker epidemioloog. Sinds 2012 werkt Monique als klinisch onderzoeker bij de afdeling Radiotherapie van het UMCG.

werpen waar ik nog niet genoeg vanaf wist. Het thema ligt wel erg dicht bij wat ik dagelijks doe. Daarnaast moest ik natuurlijk de presentatie voor de inleiding maken.


13


de mond een belangrijke rol: bij eten, drinken, communiceren en niet te vergeten zoenen. Allemaal zeer belangrijke aspecten voor iedereen, maar zeker voor de patiënt met kanker.

Hoe vond je het congres inhoudelijk? Ik vond de lezingen allemaal zeer informatief en duidelijk. De sprekers konden hun verhaal leuk brengen en het was naar mijn idee duidelijk, maar ik zit ook helemaal in het onderwerp dus dat is misschien moeilijk te beoordelen.

Heb je deze dag nog iets gehoord dat voor jou nieuw was?

En hoe heb je het ervaren? Ik vond het erg leuk. Je merkt dat je dan toch anders bij zo’n dag aanwezig bent.

Is het thema ‘oncologie en mondzorg’ een goede keuze voor dit mondhygiënistencongres? Het is een goed onderwerp. De Nederlandse bevolking vergrijst en dat betekent dat er meer mensen komen die behandeld zijn voor kanker. De overlevingskans neemt toe. Dus de kans dat je als mondhygiënist in de praktijk geconfronteerd wordt met een patiënt die behandeld is, wordt steeds groter. De opkomst liet dan ook zien dat het thema de mondhygiënist aansprak. Ik had niet verwacht dat er zoveel mondhygiënisten voor dit onderwerp zouden komen. Dat doet me goed. Kanker is een rotziekte en het is fijn als we met elkaar de patiënt zo goed mogelijk willen en kunnen behandelen. En daarbij speelt

14


Niet in de lezingen omdat dit voor mij bekende stof was maar wel bij de standhouders. Zo keek ik erg op van de verkoop van een setje om in de praktijk een screening te kunnen doen of een patiënt HPV16 antistoffen in zijn bloed heeft ja of nee. Willen wij dit als mondhygiënist? Als je iets verdachts ziet in de mond moet je de patiënt doorsturen en niet zelf doktertje gaan spelen, want wat betekent dit? Hoe ga je dit de patiënt vertellen? Zegt dit überhaupt wel iets over een eventuele tumor bij de patiënt? Een van de sprekers op het congres, Michelle Rietbergen, gaf in haar presentatie aan dat vrijwel iedereen besmet kan worden met het virus maar dat je dit in de meeste gevallen na twee jaar weer kwijt bent. Daarnaast vond ik het erg mooi om te zien dat ook de patiëntenvereniging van de hoofd-hals patiënt, de stichting Klankbord, aanwezig was tussen de stands.

Heb je nog tips voor de volgende dagvoorzitter? Lees je goed in in het onderwerp. Wat is actueel? Bewaak de tijd goed. Maak kennis met de sprekers voordat je iemand introduceert op het podium. Dit wordt allemaal prima gecoördineerd door Oddy Folgerts en Gerline Verweij van de NVM. En op de dag zelf: geniet er vooral van, want het is gewoon hartstikke leuk!


NVM Oral-B studieprijs Traditiegetrouw werd op het NVM najaarscongres de NVM Oral-B studieprijs uitgereikt. In totaal werden er veertien scripties ingezonden afkomstig van alle vier de opleidingen. De winnende scripties zullen volgend jaar in het NTvM worden gepubliceerd. Tekst Esther de Blij, redactielid Foto’s Suzanne Blanchard, Amsterdam

In een bijeenkomst van juryleden, vertegenwoordigers uit het werkveld, het NTvM en de opleidingen, werd na enige discussie de top drie samengesteld. Oddy Folgerts, beleidsmedewerker Onderwijs Scholing en Wetenschap, maakte de winnaars bekend.

Kwaliteit van leven dak- en thuislozen Eva Weidinger en Debbie Renkema, Groningen

3e prijs

De juryleden zijn van mening dat er sprake is van een duidelijke eigen visie, originaliteit en creativiteit. De methode van het onderzoek is echter niet geheel transparant en reproduceerbaar. Daarnaast vindt de jury het spijtig dat het is gebleven bij een beschrijvend onderzoek. Echter, om een dergelijk maatschappelijk thema als scriptie-onderwerp te kiezen verdient een pluim! De prijs: een jaarabonnement op het Nederlands Tijdschrift voor Tandheelkunde.

Voorlichting parodontitis: een animatiefilm versus conventionele voorlichting Shadi Mohammadi en Shabona Afzly, Utrecht

Dat de kwaliteit van leven met betrekking tot het gebit onder dak- en thuislozen in de stad een maatschappelijk relevant onderwerp is mag duidelijk zijn. Eva en Debbie kozen hun studiestad Groningen als onderzoeksgebied. Geconcludeerd werd dat een groot deel van de dak- en thuislozen pijnklachten heeft aan het gebit en dat een aanzienlijk deel onder hen last ondervindt tijdens het dagelijks functioneren. Meer aandacht voor preventie en voorlichting ter bevordering van de mondhygiëne voor deze groep is noodzakelijk.

2e prijs

Opnieuw een verrassend onderwerp voor een scriptie. Het doel van dit onderzoek was het vergelijken van het effect van conventionele voorlichting over parodontitis met voorlichting door middel van een 3D animatiefilm op de kennis bij patiënten die laag opgeleid zijn.


15


Uit de resultaten van dit pilotonderzoek kan voorzichtig geconcludeerd worden dat beide interventies een positief effect hebben op de toename van kennis, maar dat er vervolgens geen significant verschil is tussen de 3D animatiefilm en de conventionele voorlichting. Het blijft noodzakelijk naast de animatiefilm ook face-to-face met de patiënt te communiceren. Het was voor de jury niet helemaal duidelijk of er daadwerkelijk een verschil is in opleidingsniveau tussen de experimentele- en de controlegroep. Mogelijk

zijn de resultaten hierdoor beïnvloed. Daarentegen is de jury erg enthousiast over het initiatief dat de onderzoekers hebben getoond door een eigen animatiefilmpje te creëren om patiënten te instrueren. Het geheel vormt een goede basis als pilot. Een hogere beoordeling was de inzenders ten deel gevallen als er een meer valide vragenlijst was gebruikt om de kennis over parodontitis te meten. De prijs: € 750, - te besteden aan een vakinhoudelijk congres of andere deskundigheidsbevordering.

and the winner is... M-health in de mondzorg Anne Lelieveld, Amsterdam Twee jaar geleden heeft het Ivoren Kruis de app ‘GezondeMond’ ontwikkeld. Het doel van Anne’s onderzoek was inzicht te krijgen in zowel het gebruik als het effect van de app op de patiënt en de tandheelkundige professional. Daarnaast werd ook gekeken naar de tevredenheid van de gebruikers. Hiervoor is de System Usability scale*) gebruikt. De conclusie luidt dat de inhoud, toepasbaarheid en aantrekkelijkheid van de app

zeer neutraal beoordeeld worden. Dit is echter niet van invloed op het gebruik van de app. Ook is het gebruik van de app niet van invloed op de zelf gerapporteerde gedragsverandering met betrekking tot mondhygiëne door de patiënt. Aan het Ivoren Kruis wordt door middel van een aantal aanbevelingen geadviseerd de meerwaarde van inhoud van de app te verbeteren en het gebruik te bevorderen. De jury vond deze scriptie erg verfrissend qua onderwerp; het bracht iets nieuws. De eigen visie in het onderzoek leek wat beperkter maar de originaliteit woog zwaar. Het resultaat van het onderzoek is bruikbaar en heeft een innovatief gehalte. Een terechte winnaar! De prijs: € 1.500,- te besteden aan een vakinhoudelijk congres of andere deskundigheidsbevordering. *) Korte vragenlijst die de gebruiksvriendelijkheid van een systeem beoordeelt (Brooke, 1996)

Ik dacht ‘ik ga het gewoon proberen’ ‘In november 2012 was ik op het congres van het Ivoren Kruis waar de app ‘GezondeMond’ gelanceerd werd. Ik was erg benieuwd hoe dit innovatieve voorlichtingsmiddel beoordeeld zou worden door de tandheelkundige professional en de patiënt en of de app van positieve invloed zou zijn op het mondhygiënegedrag van de patiënt voor een betere mondgezondheid. Ik had ik al eerder van de studieprijs gehoord en tijdens mijn onderzoek had ik deze prijs al wel in mijn achterhoofd. Het leek me namelijk geweldig om zo’n prijs te winnen, een kroon op je harde werken. Toen een docent mij het ad-

16


1e prijs

vies gaf om mijn thesis in te sturen dacht ik: ‘ik ga het gewoon proberen en ik zie wel waar het schip strandt’. Dat is bijzonder goed uitgepakt Ik heb een geweldige dag gehad tijdens de prijsuitreiking en het NVM congres. Ik wil de NVM en Oral-B hartelijk bedanken voor de leuke dag en de studieprijs’.


Samenvatting van lezing 3 van het NVM najaarscongres

Orofarynxkanker en Humaan Papillomavirus (HPV) In de dagelijkse praktijk zal de mondhygiënist niet veel met HPV-positieve orofarynxkanker in aanraking komen. In Nederland krijgen jaarlijks slechts ongeveer 170 mensen deze vorm van keelkanker. Gezien de media-aandacht voor dit onderwerp zal de mondhygiënist wel vragen kunnen krijgen van patiënten. Tekst Michelle Rietbergen MD, PhD

In Nederland krijgen meer dan 550 patiënten per jaar keelkanker, oftewel orofarynxkanker. De anatomische structuren die tot de orofarynx behoren zijn het zachte gehemelte, de keelamandelen, de huig en de achterkant van de tong (figuur 1). Kanker van de keelamandelen komt het meest voor. Belangrijke risicofactoren voor het ontwikkelen van orofarynxkanker zijn roken en overmatig alcoholgebruik. De laatste drie decennia is echter duidelijk geworden dat ook infectie met het humaan papillomavirus (HPV), het virus dat baarmoederhalskanker veroorzaakt, bijdraagt aan de ontwikkeling van orofarynxkanker. Er zijn meer dan 150 subtypen bekend van het humaan papillomavirus, waaronder veel goedaardige typen. Dit zijn bijvoorbeeld HPV 6 en 11 die goedaardige wratten op de huid kunnen veroorzaken. Echter,

er zijn ook een aantal HPV typen die kanker kunnen veroorzaken. De belangrijkste zijn HPV 16, 18 en 33.

Hoe vaak komt het voor Het vóórkomen van HPV-positieve orofarynxkanker over de wereld verschilt veel. In diverse studies worden percentages beschreven die variëren van 20% tot 90% van alle orofarynxkanker. Dit verschil in voorkomen van HPV-positieve orofarynxkanker heeft verschillende oorzaken. 1. Het is goed om te beseffen welke anatomische structuren de orofarynx begrenzen: Dit is van belang omdat vooral in het gebied van de orofarynx deze HPV-positieve kanker vaak voorkomt. In de mondholte (die niet tot de orofarynx behoort) is het voorkomen van HPV-positieve kanker veel lager.


17

Figuur 1: de ligging van de orofarynx

2. De laatste decennia neemt het aantal patiënten met HPV-positieve orofarynxkanker toe. Recent onderzoek in de Verenigde Staten heeft uitgewezen dat het percentage patiënten met HPV-positieve orofarynxtumoren in de periode 1984-1989 en 2000-2004 is gestegen van 16.3% naar 71.7%. Ook in het noorden van Europa stijgt het voorkomen van HPV-positieve orofarynxkanker. Zo werd in Zweden een stijging van 23% in 1970 tot 93% in 2007 gevonden. In Nederland blijkt het percentage HPVpositieve orofarynxkanker de laatste twintig jaar gestegen te zijn van 5% in 1990 tot 30% in 2010 (figuur 2, data uit het VU Medisch Centrum, Amsterdam). Dit is een zorgwekkende observatie. Meer onderzoek moet worden gedaan naar de stijging van HPVpositieve orofarynxkanker in heel Nederland.

Risicofactoren De vraag is waarom in Nederland nog relatief lage percentages HPV-positieve orofarynxkanker worden beschreven. Dit zou gerelateerd kunnen zijn aan het rookgedrag in Nederland, wat nog steeds vrij hoog is in relatie tot andere landen. Procentueel gezien worden er meer tumoren veroorzaakt door roken dan door HPV. Waarschijnlijk spelen ook nog andere factoren een rol. Patiënten met HPV-positieve orofarynxkanker verschillen klinisch van patiënten met HPV-

18


negatieve orofarynxkanker. De meeste patiënten met HPV-positieve orofarynxkanker zijn jonger en gezonder. Mannen zijn vaker aangedaan dan vrouwen. Er is minder vaak sprake van roken of overmatig alcoholgebruik in deze groep. Daarnaast zijn de risicofactoren om HPV-positieve orofarynxkanker te ontwikkelen anders. Een groot aantal seksuele partners (>26), vooral orale sekspartners (>6), is een risicofactor voor het ontwikkelen van HPV-positieve orofarynxkanker.

Prognose Het belangrijkste klinische verschil is gerelateerd aan de prognose. Meerdere studies in de Verenigde Staten, Australië en West-Europa hebben aangetoond dat patiënten met een HPV-positieve orofarynxtumor een relatief goede prognose hebben in vergelijking met patiënten met HPV-negatieve orofarynxkanker. In een Nederlandse studie bleek de 5-jaarsoverleving van patiënten met HPV-positieve orofarynxkanker ongeveer 70%.

Screening Veel onderzoek is gedaan naar de aanwezigheid van HPV in het speeksel van gezonde mensen. Het risico van een orale HPV infectie lijkt toe te nemen rondom het seksuele debuut; een orale HPV infectie (de aanwezigheid van HPV in speeksel) werd gevonden in 1,2% van de 12 tot 15-jarigen en in 3,3% van de 16 tot

Figuur 2: toename HPV-positieve orofarynkanker in het VUMC, Amsterdam

20-jarigen. Onder de jongvolwassenen blijkt 4,5% een orale HPV infectie te hebben. Bij vrouwen met baarmoederhalskanker en HIV-positieve patiënten is er een hogere kans op de aanwezigheid van HPV in het speeksel. Een infectie met HPV16 (het type HPV dat verantwoordelijk is voor meer dan 90% van de HPVpositieve orofarynxkankers) is aanwezig in 1,3% van alle gezonde volwassenen. Indien HPV16 in het speeksel aangetoond wordt, bestaat er een verhoogde kans op het ontwikkelen van orofarynxkanker. Echter, meer dan 90% van deze volwassenen (met HPV16 in het speeksel), ontwikkelt geen orofarynxkanker omdat ze het virus klaren. Het testen van de aanwezigheid van HPV in speeksel bij gezonde patiënten lijkt dus vooralsnog niet waardevol. Immers, de meeste patiënten klaren het virus weer. Onderzoek naar HPV in het speeksel zou patiënten onnodig ongerust kunnen maken. Eerst is meer onderzoek nodig om te begrijpen bij welke patiënten de aanwezigheid van HPV in het speeksel uiteindelijk wél zorgt voor het ontstaan van orofarynxkanker.

Vaccinatie Op dit moment zijn er twee vaccinaties op de markt: Gardasil® en Cervarix®. Beide vaccinaties hebben een rol in het voorkomen van voorstadia van baarmoederhalskanker. Vaccinatie tegen HPV voor 12-jarige meisjes is in het Nationale Vaccinatie Programma in Nederland geïntroduceerd sinds 2010. Een recente studie heeft aangetoond dat deze vaccinaties mogelijk ook een orale HPV infectie kunnen voorkomen. Mogelijk kan het vaccinatieprogramma in de toekomst ook worden uitgebreid naar jongens. Voordat

‘veel orale sekspartners, is een risicofactor’

ook mannen zullen worden gevaccineerd tegen HPV zal eerst de effectiviteit van het vaccin bij hen moeten worden aangetoond. Op dit moment wordt hier nog volop onderzoek naar gedaan.

Rol mondhygiënist In de dagelijkse praktijk van de mondhygiënist is het van belang patiënten voorlichting te kunnen geven over dit type kanker. Daarbij speelt ook geruststelling een grote rol. Bij twijfel dient de mondhygiënist altijd door te verwijzen naar de huisarts. Aangezien er een grote informatiestroom over dit type kanker aanwezig is op internet, is het belangrijk patiënten met vragen door te verwijzen naar betrouwbare sites, zoals bijvoorbeeld die van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), waar veel belangrijke vragen beantwoord worden. Zie www.rivm.nl/Onderwerpen/H/HPV_Humaan_ Papillomavirus n De referentielijst behorende bij dit artikel is op te vragen bij de redactie: [email protected]


19


Samenvatting lezing NVM najaarscongres

Oncologie en de mond, hoe zit het ook al weer? Radiotherapie en chemotherapie hebben bijwerkingen in de mond tot gevolg. De mondhygiënist moet hier rekening mee houden als een oncologiepatiënt in de behandelstoel komt. Met name bloedige ingrepen kunnen niet altijd plaatsvinden. Tekst en foto’s Léonne Sanderse

I

n 2013 werd bij 101.500 mensen in Nederland de diagnose kanker gesteld. Daarvan hebben er 2.880 een hoofd-halstumor. Hoofd-halstumor is de verzamelnaam voor alle tumoren tussen de schedelbasis en de sleutelbeenderen. De meest voorkomende tumor is de mondholte tumor. Hieronder vallen de tong, mondbodem, wangslijmvlies, gingiva en het palatum durem. Zowel radiotherapie als chemotherapie geeft schade aan gezonde weefsels. Om dit zoveel mogelijk te beperken wordt er een focusonderzoek gedaan voor de behandeling start.

Radiotherapie in het hoofd- halsgebied De behandeling van hoofd-halstumoren kan bestaan uit chirurgie, radiotherapie, chemotherapie of een combinatie hiervan. Radiotherapie heeft tot doel om de kankercellen te vernietigen. Vooral cellen die snel delen zijn gevoelig voor radiotherapie. Dit zijn kankercellen maar ook gezonde cellen die in het bestralingsgebied liggen. Bij bepaalde tumoren wordt de radiotherapie samen met chemotherapie gegeven. De chemotherapie ver-

20


sterkt de werking van de bestraling. De hoeveelheid straling wordt uitgedrukt in Gray, afgekort Gy. Wanneer bijvoorbeeld bij een hoofd halstumor 2 Gy per werkdag wordt gegeven 7 weken lang, dan is de totale dosis 70 Gy. Voor de radiotherapie start, wordt er door de kaakchirurg een focusonderzoek gedaan waarbij ook een OPG noodzakelijk is. Het deel van de kaak dat in het bestralingsveld ligt moet focusvrij zijn voor het verdere leven. Dit omdat er na het bestralen levenslang kans is op osteoradionecrose. Eventuele extracties moeten 14 dagen voor aanvang van het bestralen zijn gedaan. Zo heeft de wond voldoende tijd om te genezen.

Bijwerkingen radiotherapie • Mucositis Mucositis is een ontstekingachtige verandering van het slijmvlies, veroorzaakt door radiotherapie en/ of chemotherapie. Het komt bij 85-100% van de hoofdhalsbestralingen voor. Na 10-20 Gy begint het met


Foto 1: Radiatiecariës

een witte hyperkeratoze, na 20 Gy erytheem en na 30 Gy krijgt men pseudomemranen/ulceraties. Dit is zeer pijnlijk. Het geeft veel belemmering met eten en spreken. Twee tot zes weken na de laatste radiotherapie gaat de mucositis weer weg.

• Xerostomie Verminderde speekselproductie is afhankelijk van de radiatiedosis en de hoeveelheid van het speekselklierweefsel dat in het radiotherapiegebied ligt. Vooral wanneer de glandula parotis in het bestralingsgebied ligt wordt de mond erg droog. De kwantiteit en de kwaliteit van het speeksel nemen af. Het sereuze speeksel neemt meer af dan het mucineuze speeksel. Het is wit/geel of bruinig van kleur. De pH daalt van ≈7 naar ≈5. De bacterieflora verandert; er is een toename van S. Mutans, latobacillen en Candida. Hierdoor is er een verhoogde kans op cariës. Er moet dan ook om de dag een individuele fluoridelepel met neutrale fluoridegel 5 minuten worden geappliceerd (R/natriumfluoridemondgel, neutraal 1% LNA). Deze lepel wordt voor de start van de radiotherapie al vervaardigd. Zo kan vanaf het begin van de bestraling hiermee gestart worden.

Mucositis komt bij 85-100% van hoofdhalsbestralingen voor • Smaakverandering Smaakverandering kan vanaf de 3e week van het bestralen optreden. Het is een direct effect van de radiotherapie op de smaakpapillen. De verandering van het speeksel speelt hierbij ook een rol. De eerste smaken die verdwijnen zijn zoet en zout, gevolgd door zuur en bitter. Na de radiotherapie komt de smaak wel weer terug al kan deze anders zijn dan voor de radiotherapie. Mede ook door de xerostomie.

• Orale infectie Doordat de mondflora verstoord is kan Candida uitgroeien. In de mond uit dit zich door rood branderig slijmvlies met schimmelkolonies. Dit is een wit afschraapbaar beslag, vaak op het wangslijm-


21


Foto 2: Sprayen met kraanwater kan prettig zijn om de mond te bevochtigen

vlies. Er wordt dan een antimycoticum voorgeschreven bv. Amfotericine B suspensie. Hierbij moet men niet vergeten om een eventuele prothese/frame of individuele fluoride lepel ook te behandelen. Dit kan met chloorhexidine.

• Radiatiecariës Radiatiecariës is een snelle en progressieve vorm van cariës. Het manifesteert zich als witte en later als bruin- tot zwarte gekleurde gedemineraliseerde plekken op de gladde vlakken en incisale randen (zie foto 1). In 3 tot 12 maanden kan een gebit geheel worden aangetast. Het komt door de verminderde kwaliteit en kwantiteit van het speeksel, veranderd dieet (zachtere voeding, meer koolhydraten) en verminderde mondhygiëne. Het belang van de fluoridelepels moet benadrukt blijven. De fluoridegel mag niet aangezuurd zijn omdat dit juist een averechts effect kan hebben. De aangezuurde gel bevordert de demineralisatie van het gebitsweefsel. Dit kan echter niet worden hersteld door remineralisatie van het glazuur door de veranderde speekselsamenstelling. Aan-

22


gezuurde fluoridegel kan irriterend op de slijmvliezen werken.

• Osteoradionecrose Een ernstig gevolg van bestraling van het botweefsel in het hoofd-halsgebied is osteoradionecrose. De kans hierop neemt sterk toe wanneer de totale dosis >65 Gy is. Er is dan een verminderde microvascullarisatie van het bot en een afname van het aantal levende cellen (fibrose). In de onderkaak komt osteoradionecrose vaker voor. Het kan spontaan ontstaan of door een trauma. In de mond ziet men een niet genezende wond die tot verlies van veel bot kan leiden. Dit risico is er levenslang. Moet er toch een extractie plaatsvinden in het bestraalde gebied dan dient er antibiotica profylaxe te worden voorgeschreven. Dit geldt ook voor diep gingivaal scalen en rootplanen.

• Trismus Afhankelijk van de tumorlokalisatie, al dan niet in combinatie met een voorafgegane chirurgische behandeling, kan zich een trismus ontwikkelen. Wan-


neer het kaakgewricht of de kauwspieren in het bestralingsveld hebben gelegen is de kans hierop groter. Trismus kan zich tot 1 jaar na afloop van de radiotherapie ontwikkelen. Voorafgaand aan de radiotherapie wordt de maximale mondopening gemeten. Wanneer deze opening terugloopt (<30mm) dan kan de fysiotherapeut worden ingeschakeld.

Hulpmiddelen Naast de dagelijkse mondverzorging wordt geadviseerd om 8-10 maal per dag met een zout-soda oplossing te spoelen. Dit is 1 liter water +1 theelepel zout +1 theelepel soda. Deze oplossing lost slijm en debris goed op. Men reinigt de mond en bevochtigt deze ermee.Bij een droge mond kan een sprayflesje met kraanwater prettig zijn. (foto 2) Er worden ook kunstspeeksels geadviseerd zoals bijvoorbeeld Oral Balance, Saliva Orthana, Xeros gel, Xialine. Wanneer de tandpasta irriteert komt dit vaak door de menthol. Adviseer dan Elmex mentholvrije tandpasta. Als het tanden poetsten echt niet meer gaat kan men spoelen met chloorhexidine 0,12% zonder alcohol. Chloorhexidine voorkomt de mucositis niet! Om de bijwerkingen zoveel mogelijk te voorkomen en de mond te controleren komt de patiënt gedurende de bestralingsperiode dagelijks naar de mondhygiënist. Daar wordt de mond gesprayd met een Ritterspray met een fysiologisch zoutoplossing. Wanneer de bestraling is afgelopen zijn er nog late bijwerkingen. Deze treden op na afloop van het bestralen en zijn vaak levenslang! Wanneer de totale bestralingsdosis >40 Gy is, is de xerostomie irreversibel. Dit betekent dat men levenslang een droge mond heeft. Dit heeft weer effect op de smaak en kan radiatiecariës veroorzaken. Het is daarom erg belangrijk dat men om de dag de fluoridelepels blijft appliceren!

Het kan dan ook nog tussen de kuren in gebeuren mits het bloedbeeld goed is. Bij een bloedige ingreep moet vaak antibiotica profylaxe worden voorgeschreven. Dit altijd in overleg met de behandelende arts! Wanneer er tekort trombocyten (bloedplaatjes) zijn heb je meer kans op bloedingen. Als er tekort leukocyten (witte bloedcellen) zijn is de afweer sterk verminderd. Een patiënt krijgt dan makkelijk infecties en koorts. Ongeveer 7-10 dagen na de chemokuur zit er een dipperiode in het bloedbeeld. Dan kan het bloedbeeld lager zijn dan normaal.

Bijwerkingen chemotherapie • Mucositis bij chemotherapie is meer acuut dan bij radiotherapie en hangt van de soort chemokuur af. Het ontstaat meestal na 5-8 dagen na het toedienen van de chemokuur. De mucositis kan een port d ’entree voor bacteriën uit de mond zijn om in de bloedbaan te komen. • Xerostomie is vooral tijdens de behandelperiode een probleem maar is omkeerbaar. Er kan kunstspeeksel worden geadviseerd. Bij een erg droge mond is een neutrale fluoride spoeling aan te raden. • Smaakverandering, het smaakvermogen kan worden aangetast. Na afloop van de behandeling is deze vaak weer hersteld. • Herpes Simplex komt vaak voor bij een hoge dosis chemotherapie.

Kinderen en chemotherapie. In Nederland krijgen gemiddeld 500-550 kinderen tussen de 0-18 jaar kanker. Bij chemotherapie hebben kinderen dezelfde bijwerking als volwassenen alleen vaak erger! Afhankelijk van de leeftijd waarop de chemotherapie heeft plaatsgevonden kan dit effect hebben op de vorming van de elementen, wortelvorming of zelfs agenesie tot gevolg hebben.

Chemotherapie Chemotherapie is behandeling met cytostatica. Dit kan kankercellen doden of de groei ervan remmen. Er zijn verschillende cytostatica die ieder een andere werking en ook bijwerking hebben. Cytostatica hebben invloed op het hele lichaam, dus ook op de mond. Dit is wel afhankelijk van de soort en dosis cytostatica. Het doel van focusonderzoek is dat de patiënt tijdens de chemotherapie periode focusvrij is. Dit lukt niet altijd voorafgaand aan de chemotherapie.

Tot slot Mondzorg voor, tijdens en na een oncologische behandeling is noodzakelijk. Bij radiotherapie in het hoofd-halsgebied is gebruik van de fluoridelepels erg belangrijk. Wees alert bij eventuele bloedige ingrepen in het bestraalde gebied. Bij chemotherapiepatiënten is het, met name tijdens de behandelperiode, belangrijk om te weten in welke fase men zit. Houd rekening met een dip-periode van het bloedbeeld. n


23

KRMNIEUWS Tekst: Yvonne Wijnsma, bureau KRM

Nieuwe zoekmachine De afgelopen tijd heeft het KRM hard gewerkt aan het realiseren van een nieuwe zoekmachine. De nieuwe zoekfunctie zal medio december online komen. Na het ingeven van een naam of plaats worden op een kaartje de zoekresultaten weergegeven. Per praktijk is een pinnetje zichtbaar en wanneer je op de pin klikt wordt inzichtelijk wie in de praktijk werkzaam is en of deze mondhygiënist lid is van de NVM of geregistreerd is in het KRM. Heel praktisch en overzichtelijk. Deze nieuwe zoekmachine is ontzettend handig voor de patiënt die op zoek is naar een mondhygiënist, maar ook voor doorverwijzende collega’s en andere organisaties die graag inzicht willen in wie wel of niet geregistreerd is. Voor u een prima middel om u te profileren met uw registratie in het KRM, want de zoekmachine van het KRM maakt optimale mondzorg zichtbaar! Let op! U bent zelf verantwoordelijk voor de juiste praktijkgegevens. U kunt deze online beheren via www.kieskrm.nl/mijn-krm

U bent reeds regulier KRM geregistreerd

U staat geregistreerd in het KRM Aspirantenregister

NIEUWE NORMEN GEPRESENTEERD OP ALV Er komen maximeringen voor bepaalde activiteiten en als nieuwe eis dienen mondhygiënisten minimaal 50 KRM-punten aan erkende scholingen te behalen per registratieperiode of bij aanmelding. Ook is de toekenning van KRM-punten voor bepaalde activiteiten geëvalueerd en aangepast. Wanneer wat gaat gelden staat in het onderstaande schema, De nieuwe regelingen staan online: www.kiesKRM.nl Het schematische overzicht van activiteiten en punten is aangepast aan de nieuwe normen, met een QR reader kunt u het document downloaden.

U wilt zich gaan registreren in het U wilt zich aanmelden voor het KRM KRM-Aspirantenregister.

De nieuwe honorering/puntentoekenning voor activiteiten geldt voor iedereen vanaf 1 januari 2015 De nieuwe normen gaan voor u pas van kracht na uw eerstvolgende herregistratie.

De nieuwe normen gaan voor u pas van kracht nadat u uw target van 160 KRM-punten hebt behaald. In uw huidige aspirantenstatus gelden geen maximum aantal punten voor bepaalde activiteiten of minimaal aantal scholingspunten.

Aanmelden bij het KRM tot en met 31 december 2014 mag volgens de oude normen, bij uw aanmelding wordt u niet getoetst op minimaal aantal scholingsuren of maximaal aantal punten voor bepaalde activiteiten. De startdatum van uw registratieperiode is 1-1-2015.

Aanmelden bij het KRM-Aspirantenregister blijft tot en met 31-12-2014 onveranderd. Bij uw aanmelding toont u aan dat u minimaal 32 KRM-punten hebt behaald in de 12 maanden voor inschrijving. Voor aanmeldingen na 1 januari 2015 geldt de maximering van KRM-punten.

In uw huidige periode, bij uw eerst volgende herregistratie, wordt u niet getoetst op minimaal aantal KRM-punten voor erkende scholingen.

Ieder jaar dient u uw voortgang in, met minimaal 32 KRM-punten.

Aanmeldingen bij het KRM na 1 januari 2015 dienen te voldoen aan de nieuwe normen.

U dient ieder jaar uw voortgang in met minimaal 32 KRM-punten, uw target wordt wel getoetst op de nieuwe normen.

In uw huidige periode gelden geen maximum aantal punten voor bepaalde activiteiten.

Na het behalen van uw target gaat uw aspirantenstatus over naar een reguliere registratie.

Na het behalen van uw target gaat uw aspirantenstatus over naar een reguliere registratie.

Wanneer de ingangsdatum van uw (nieuwe) reguliere registratieperiode op of na 1 januari 2015 is, gaat u in uw nieuwe registratieperiode werken aan kwaliteit volgens de nieuwe normen. Als u zich vervolgens na 5 jaar (vanaf 2020) weer gaat herregistreren wordt u getoetst op de geldende normen. U dient dan te voldoen aan de minimaal 50 KRM-punten uit erkende scholing en geldt de maximum aantal KRM-punten voor diverse activiteiten.

24


Deze rubriek is gebaseerd op informatie die door bedrijven beschikbaar is gesteld. De redactie geeft geen waardeoordeel over de producten. Tekst Diana Bol-Krijgsman, mondhygiënist en redactielid

PRODUCTNIEUWS

che patiënt Producten voor de oncologis

SPECIALE TANDENBORSTEL De Special Care tandenborstel heeft zachte filamenten. Deze borstel wordt aanbevolen na orale chirurgie en aan patiënten met een extreem pijnlijk en gevoelig oraal weefsel. De borstel is zeer geschikt voor gebruik tijdens radio- en chemotherapie behandelingen. Hij is verkrijgbaar met twee verschillende borstelkoppen: standaard (rood), compact (blauw). www.tepe.com

ntwikkelingen in O de oncologie ‘Ontwikkelingen in de oncologie’ wordt ingeleid door een algemeen deel, dat de prevalentie van maligniteiten behandelt, nieuwe behandeltechnieken toelicht en ingaat op vraagstukken rond erfelijkheid en bevolkingsonderzoek. De kern van het boek is opgebouwd rond vijftien tumorspecifieke hoofdstukken die de tien meest voorkomende vormen van kanker bij mannen en vrouwen behandelt. In het laatste deel wordt de chronisch oncologische patiënt besproken. Het boek is weliswaar speciaal geschreven voor de praktiserend huisarts en voor huisartsen in opleiding, maar het fraaie overzicht van nieuwe behandelingsmogelijkheden bij kanker is zeker ook informatief voor anderen die in hun werk te maken krijgen met kankerpatiënten en is dus ook voor mondhygiënisten interessant. www.bsl.nl

Kunstspeeksel en tandpasta Orale mucositis en/of xerostomie zijn veel voorkomende aandoeningen bij patiënten die worden behandeld met chemotherapie en/of radiotherapie. Kunstspeeksel en bepaalde tandpasta s kunnen verlichting geven.

Oralbalance gel werkt verlichtend en beschermend bij een droge en geïrriteerde mond, een veel voorkomende bijverschijnsel van een radiotherapeutische behandeling. Tegelijkertijd helpen de enzymen in de oralbalance gel de natuurlijke weerstand van het speeksel te ondersteunen. De gel is eenvoudig in gebruik en heeft een aangename smaak. www.gsk.com Caphosol® is een elektrolytenoplossing bedoeld om de mondholte, inclusief het mondslijmvlies, de tong en de oropharynx, te bevochtigen, te smeren en te reinigen. Door een minder droge mond kan ook de pijn worden verlicht. www.caphosol.com

Een aantal verzekeraars heeft in een aanvullend pakket ‘kunstspeeksel’ opgenomen bij xerostomie als gevolg van chemotherapie, bestraling aan hoofd en/of hals of het Sjögren syndroom. Mocht de verzekeraar dit niet het in het pakket hebben, dan kan hiervoor een verzoek worden ingediend.

Elmex Mentholvrije tandpast Deze tandpasta bevat geen tandpasta pepermunt en menthol en heeft in de plaats daarvan een fruitachtige smaak. Voor oncologiepatiënten prettig in het gebruik, omdat het zoals in de praktijk blijkt, minder de mond minder irriteert. Ook voor mensen die een mentholallergie hebben is deze tandpasta te gebruiken. Elmex mentholvrije tandpasta bevat het snelwerkende Aminfluoride waardoor de tanden optimaal beschermd worden tegen cariës. www.elmex.nl


25

STUDENTENINFO

Samenstelling: studentencommissie Redactie: Sophie Aa

Meningen en nieuwtjes die je wilt én moet weten

VEEL SUCCES!

foto: Rob IJsselstein, Alphen aan den Rijn

Afgestudeerden Amsterdam Eqbal Ahmad Frogh Sanne Bax Charmaine Candice Anches Madeleine Emmelie Louise Spruijt Samîrâ Hâjiân Silvy Amy Quist Beytul Ateş

26

Kesley Elisabeth Collet Janice Patsy Chin Alice Orkideh Karimi Birgani Gülcan Baykara Elke Maria Bruers Nasima Belhaj Jasamin Emilia Choo Stephanie Crouwel


Lina Roslina Ceyda Ozcelik Arezoo Jahangard Iwa Jawahery Veselinka Micevska-Sic Josefien Dennesen Nasrin Tukhe Nick Broxterman

Van har te gefeli citeerd!

De namenlijsten zijn gebaseerd op informatie verstrekt door de opleidingen

Afgestudeerden Nijmegen Kalina Jacobs Sheena Werleman Simone Biemans Valerie Brugman Eliane Corstiaensen

Esther Op ‘t Hoog Joep Lamée Dominique Reijnen

Wist je dat: de centrale selectie (loting) voor de opleiding Mondzorgkunde per 2017 wordt afgeschaft? Wat vinden studenten hiervan? Stelling volgt in NTvM-1! Nederlands Tijdschrift voor Mondhygiëne

27

ABSTRACT

Samenvatting: Carolien Landheer, redactielid en mondhygiënist

Orale toxiciteit door c hemotherapie: een recent systematische review Inleiding Chemotherapie is een van de meest toegepaste behandelingen bij kanker, als monotherapie of in combinatie met andere behandelingen. Het grootste nadeel van chemotherapie is dat deze niet alleen tumorcellen remt, maar ook andere snel delende cellen zoals beenmergcellen, haarfollikels en mond- en spijsverteringsslijmvliescellen. Dit systematische review geeft een update van de belangrijkste orale toxische effecten van chemotherapie, gebaseerd op wetenschappelijke literatuur.

Materiaal en methode Er is gezocht in PubMed-Medline, Coch rane Library en Scopus databases. Van de 1.293 artikelen voldeden 333 aan de inclusiecriteria.

Resultaten De orale complicaties zijn het directe of indirecte gevolg (onderdrukking van de functie van het beenmerg) van chemotherapie.Hieronder volgen de orale complicaties.

Mucositis Dit is een ontsteking van het orale slijmvlies als gevolg van radiotherapie, chemotherapie of beenmergtransplantatie. Factoren die hierin een rol spelen zijn: type tumor, leeftijd, mond- en dentale gezondheid, voeding, lever- en nierfunctie, het type cytostatica, frequentie/dosis en wel/ geen combinatie met radiotherapie en/of beenmergtransplantatie. Een goede mondhygiëne en conditie van de gingiva tijdens chemotherapie zijn geassocieerd met een lagere incidentie en ernst van

28 28 Nederlands Tijdschrift voor Mondhygiëne

mucositis. Er zijn geen behandelingen die mucositis kunnen genezen, wel kan de pijn worden bestreden met morfine in de vorm van een spoeling en met verdovingsspoelingen.

Dentale veranderingen Chemotherapie kan esthetische en functionele dentale problemen veroorzaken, vooral bij kinderen die voor het vijfde levensjaar worden behandeld. Ook prepuberale kinderen hebben risico op latere effecten. Voorbeelden hiervan zijn: Macrodontie in de permanente dentitie, vormafwijkingen van de wortels, agenesie, hypodontie, hypoplasie en toename van cariës (bij volwassenen). Neurologische afwijkingen Neurotoxiciteit kan ongemak en een constante pijn veroorzaken in de regio van de ondermolaren, vergelijkbaar met pulpitis. De symptomen verdwijnen meestal een week na de chemotherapie. Soms manifesteert de gevoeligheid van de tanden zich weken of maanden later. Fluoridelak en tandpasta’s tegen gevoeligheid kunnen dan helpen. Speekselveranderingen Er is een afname van de speekselproductie van de immunoglobulinen IgG en IgA. Dit kan sommige orale complicaties verklaren. Afname van IgA is geassocieerd met mucositis. Chemotherapie kan een tijdelijke, maar klinisch relevante afname in speekselvloed veroorzaken (xerostomie). Smaakveranderingen 50-75% van alle patiënten die worden behandeld met chemotherapie, radiothera-

pie of beide kunnen veranderingen in de smaak waarnemen (metaalsmaak, erg zoute smaak).

Infecties Cytostatica kunnen het beenmerg beïnvloeden, wat resulteert in anemie, leukopenie en trombocytopenie. Ongeveer een week na gebruik is er een verhoogde gevoeligheid voor infecties. Van de bacteriële infecties is necrotiserende gingivitis een van de meest voorkomende orale manifestaties, vooral bij patiënten met parodontale problemen. Er is tevens kans op infectie met Candida albicans en op virale infecties (Herpes simplex virus, Varicella zoster virus en Epstein-Barr virus). Bloedingsneiging De verhoogde bloedingsneiging is het gevolg van onderdrukking van het beenmerg door chemotherapie of door levertoxiciteit wat resulteert in veranderingen van de aanmaak van stollingsfactoren. Osteonecrose van de kaak Bisfosfonaten kunnen worden gebruikt in de behandeling van kanker. Er is dan een risico op osteonecrose van de kaak. De incidentie is 1-12% bij intraveneus gebruik van bisfosfonaten. Voor gebruik hiervan (4-6 weken) is een mondonderzoek belangrijk. Wanneer bisfosfonaten reeds worden gebruikt dienen preventieve maatregelen te worden genomen.

Conclusie Het is belangrijk om de orale en dentale gezondheid voor de start met chemo therapie te onderzoeken om het risico op orale en systemische complicaties te Samenvatting minimaliseren.

✒

Begonya Chaveli-López . Oral toxicity produced by chemotherapy. J Clin Exp Dent Feb 2014; 6(1): e81-e90

Jaargang 20 Editie 8 2014

NIEUWS De nieuwsrubriek van de Nederlandse Vereniging van Mondhygiënisten COLOFON NVM bestuur Mw. E.M. Haisma-van Rossum du Chattel, voorzitter Mw. M. van SplunterSchneider Dhr. R. Najafbagy Mw. M.D. Steegman-van Kappen Mw. M.J.C. de Bruin Mw. dr. Y.A.B. BuunkWerkhoven Bureau NVM Postbus 1166 3430 BD Nieuwegein T 030-6571013 [email protected] www.mondhygienisten.nl Het bureau van de NVM is bereikbaar op werkdagen van 8.30 tot 16.30 (m.u.v. lunchpauze). Directeur bureau: Mw. E.M. Bol – van den Hil Lidmaatschap Voor meer informatie over het lidmaatschap, kijk op www.mondhygienisten.nl. Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk gericht aan de NVM (Postbus 1166, 3430 BD Nieuwegein), uiterlijk vóór 1 december van het verenigingsjaar. Uw opzegging is definitief wanneer u een bevestiging heeft ontvangen.

‘EEN LACH, EEN TRAAN EN EEN HUG’ Column door Yvonne Buunk-Werkhoven

Bewust terugblikkend begin ik in te zien, dat mijn NVM-bestuursleven zeer samengesteld is en soms met tegenstrijdigheden en onverklaarbaarheden. Binnen de mondzorg wisselen goede en slechte (overheids- en mondzorgbrede) besluiten, blijde en droevige berichten, gelukkige en ongelukkige momenten elkander af. Werkgerelateerd en/of persoonlijk: wat voor de een euforisch is, is voor de ander verdrietig... Het bestuursjaar 2014 zal voor mij en enkele significante anderen een memorabel jaar zijn. In meerdere opzichten: promotie van de (mond)gezondheid en preventieve mondzorg is meer ‘hot’ dan ooit. Een gedenkwaardige eeuwviering van de KNMT. Een noemenswaardige NVM-voorjaarsvergadering, inclusief een voorzitterswisseling en de start van mijn laatste bestuurstermijn voor de portefeuille OS&W samen met Oddy Folgerts. Voorts het fenomenaal voornemen van VWS voor de beroepsgroep van mondhygiënisten binnen de herverdeling van zorg. En natuurlijk het, uit wetenschappelijk onderzoek gebleken,

resultaat dat NVMmondhygiënisten weergaloze bevlogen mondzorgprofessionals zijn! De (inter)nationale congres- en mondzorgonderzoeksactiviteiten, variërend van curieuze/unieke ervaringen in India tot ‘beyond myself’ momenten in Curaçao en Paramaribo. Welbespraakte mondgezondheidsacties door en voor mondhygiënisten in Europa, naast alle turbulente KiMo, NZa en LP ontwikkelingen. Het ‘Kijk op Kanker’ NVM-najaarscongres is een opmerkelijke ‘hit’, evenals het NVMPhilips pre-congres, de ALV en het heuglijke CPION-bericht: Leergang Parodontologie Post-HBO ‘registratie onder voorwaarde’. Alles welbeschouwd, toch een ambivalente traan bij de afscheidsreceptie van Corrie Jongbloed-Zoet en straks bij het aftreden van Rob Barnasconi als KNMT-voorzitter: twee markante personen! Veel dank en een hug…

Summa facti, voor iedereen bijzonder fijne feestdagen en een gezond 2015!


29

NVMNIEUWS

Contributie 2015 De Algemene Ledenvergadering heeft op 14 november jl. de contributietarieven voor 2015 vastgesteld. U ontvangt in het voorjaar van 2015 de factuur voor de contributie. 1. Gewone leden - Loondienst individuele gezondheidszorg € 459,00 - Vrijgevestigd en VAR-WUO/ROW € 600,00 - Eerste jaar na afstuderen € 318,00 - Geen individuele gezondheidszorg € 318,00 - Wonend én werkend in buitenland € 318,00 2. Buitengewone leden € 318,00 3. Rustende leden € 141,00 4. S tudent-leden, gedurende gehele studie gratis Student met studievertraging? Na het vierde studiejaar wordt je NVM-lidmaatschap automatisch omgezet naar een betalend lidmaatschap. Heb je studievertraging en dus nog recht op het gratis lidmaatschap? Stuur z.s.m. een kopie van je collegekaart naar [email protected]. Na afstuderen aan het werk? Ben je afgelopen jaar afgestudeerd en nu aan het werk? Vergeet niet om z.s.m. je werkveld in te vullen in je persoonlijke profiel op de NVM ledenwebsite. Aan de hand daarvan wordt de contributie categorie bepaald.

30


MELDMAAND PATIËNTVEILIGHEID: REGISTREREN VAN (BIJNA) INCIDENTEN Afgelopen september was het Themamaand incidentmelden binnen de mondzorg. Mondhygiënisten werden opgeroepen om te reageren op incidenten die plaats hebben gevonden. Ruim 250 mondhygiënisten hebben hierop gereageerd en de helft van hen heeft een toelichting bij de antwoorden geschreven. De reacties worden momenteel geanalyseerd en zullen in januari worden gepubliceerd in het NTvM. Daarnaast blijft het mogelijk om eigen incidenten (anoniem) te registreren. Het meldformulier is in samenwerking met de NVM geschikt gemaakt voor mondhygiënisten. Het meldformulier blijft ook na de meldmaand beschikbaar via www.vim-digitaal.nl/mondhygienist.

OPZET NIEUWE CURSUS IT-BEGELEIDER

@jvanrennes @NVMmondzorg woensdag 10 december eerste alumnidag Mondzorgkunde Inholland. Ooit gestudeerd in Amsterdam? Hartelijk welkom! Facebook volgt.

Vanaf 2015 biedt de NVM een vernieuwde opzet IT-cursus aan waarin de Basisen Vervolgcursus zijn samengevoegd tot één cursus. De NVM verwacht dat IT-begeleiders na het volgen van deze cursus voldoende kennis en vaardigheden hebben om met hun IT-groep te werken aan het voortdurend verbeteren van het professioneel handelen cq. de zorgverlening van mondhygiënisten. Tijdens deze IT-cursus leert u van alles over het organiseren en begeleiden van een IT-groep. Ook wordt u getraind in vergadertechnieken en komen verschillende CBO methodieken zoals: casuïstiek bespreken, doelen stellen, gebruiken en vertalen van recente inzichten naar de praktijk en het korte verbetertraject aan de orde. Deelname aan de cursus is gratis. Om mee te kunnen doen aan de Cursus IT-begeleider is het nodig dat u een IT-groep hebt opgestart die bestaat uit minimaal vier deelnemers. Tevens is er een startpakket ontwikkeld, dit krijgt u 3 maanden voor de IT-cursus toegestuurd. Het is de bedoeling dat u dit doorneemt en tenminste eenmaal met uw IT-groep bij elkaar bent geweest voorafgaand aan de IT-cursus. Ook is het nodig dat er ruimte vrijgehouden wordt op de IT-agenda voor de opdrachten die komen vanuit de cursus. De bijeenkomsten van de IT-groep dienen te worden ingepland tussen de cursusdagen. Deze nieuwe cursus beslaat 7 dagdelen verdeeld over 6 dagen. U kunt zich aanmelden via de Evenementenagenda op de NVM-website (zie NVM voor leden > nascholing). Hebt u in het verleden Basiscursus afgerond en interesse in Vervolgcursus? Dat kan, het is mogelijk tijdens de cursus in te stromen en alleen de laatste drie dagdelen bij te wonen. Deze gaan in op het korte verbetertraject. U kunt zich hiervoor aanmelden via de Evenementenagenda op de NVM-website, kies voor: Cursus IT-begeleider zij-instroom (vervolg)’. Cursusdata Dinsdag

21 april 2015 van 9.30-17.00 uur

Donderdag

11 juni 2015 van 13.30-18.00 uur

Dinsdag

22 september 2015 van 13.30-18.00 uur

Donderdag

14 januari 2016 van 13.30-18.00 uur

Dinsdag

17 mei 2016 van 13.30-18.00 uur

Donderdag

6 oktober 2016 van 13.30-18.00 uur

@Toothfairy4you @NVMmondzorg We voelden ons zeker welkom! Uitstekende sprekers en prima organisatie. Hartelijk dank! @angeliquektv Wat een leerzame dag vandaag @NVMmondzorg Bedankt NVM! @NVMmondzorg Gefeliciteerd Anne met de 1e prijs! #NVM-OralBStudieprijs! @Purdy78 “Een leven lang een gezonde mond, voor een lang gezond leven”. Mooie #quote tijdens @ PhilipsSonicare @NVMmondzorg pre-congres! @NVMmondzorg “Energiedrankjes zijn überslecht” http://nos. nl/l/717153 via @NOS Ook mondhygiënisten zijn tegen energiedrankjes! http://bit. ly/1DQXWvd

www.mondhygienisten.nl Nederlands Tijdschrift voor Mondhygiëne

31

NVMNIEUWS

Uw hulp gevraagd vóór 3 januari! De NVM is benaderd door de Nederlandse Vereniging voor Mondziekten Kaak- en Aangezichtschirurgie om diverse richtlijnen te becommentariëren. Dit verzoek is al per mail toegestuurd naar de leden van de vakgroep Intramurale Zorgverlening. Mogelijk zijn er mondhygiënisten in het veld die met één van onderstaande richtlijnen werken en hierop een reactie willen geven. Het gaat om: • Anti-bacterië middelen bij mondhygiëne • Mondhygiëne bij intermaxillaire fixatie • Mondhygiëne bij hoofd/hals-radiotherapie patiënten • Mondhygiëne bij chemotherapie patiënten • Mondhygiëne bij permucosale implantaten • Mondhygiëne bij intensive care patiënten • Mondhygiëne bij patiënten met necrotiserende ulcererende gingivitis/paradontitis U kunt deze richtlijnen per mail opvragen bij [email protected] Daarnaast ontving de NVM een verzoek van de richtlijnwerkgroep Orale mucositis om de richtlijn te beoordelen. Ook deze gegevens kunt u opvragen.

32


DANK! Vrijdag 14 november was het dan zover: het officiële afscheid van de NVM! Na ruim zes goede, maar soms ook bewogen jaren, samen met de bestuursleden en de bureaumedewerkers op het toneel van de Flint. Met lieve en betrokken toespraken van bestuurslid Manon van Splunter en NVM directeur Ellen Bol, met ‘de Corrie.” (een glossy tijdschrift met foto’s en anekdotes van de afgelopen 6 jaar) en een warm applaus van de leden. Vervolgens een receptie met nog meer lieve woorden, cadeaus en bloemen. Graag wil ik iedereen die daar een bijdrage aan geleverd heeft, heel, heel hartelijk bedanken. Het was een fantastisch afscheid waar ik met veel plezier aan terug denk. Dank daar voor! Corrie

De NZa heeft op 7 november 2014 de uitkomsten van het kostenonderzoek en de vertaling hiervan naar de tarieven mondzorg voor 2015 bekend gemaakt. Naast de reguliere jaarlijkse indexatie op 1 januari 2015, die dit keer negatief is – 0,94%, zal er op 1 juli 2015 nog een korting van 5,15% worden doorgevoerd voor de algemene mondzorg, 19% voor de implantologie en bijna 2% voor de orthodontie. Gezien het feit dat er lange tijd sprake was van een korting van rond de 12-13 procent voor de algemene mondzorg, kunnen we in die zin zeggen dat de schade beperkt is gebleven. Dit neemt niet weg dat de NVM uiteraard niet blij is met deze korting op de mondzorgtarieven. De relevante onderliggende rapporten en tariefbeschikkingen kunt u via www.mondhygienisten.nl downloaden.

De nieuwsrubriek van de Nederlandse vereniging van Mondhygiënisten is samengesteld door Daniëlle Verdurmen en Gerline Verweij

Tarieven mondzorg 2015

NVMNIEUWS

Agenda

WEEK VAN DE MONDHYGIËNIST 16 t/m 21 maart 2015 Houd voor de berichtgeving NVM-ledenwebsite en uw mailbox in de gaten! Zie ook: www.weekvandemondhygienist.nl

NVM ALV EN VOOR JAARSCONGRES Zaterdag 18 april 2015 Thema ‘Bijzondere zorggroepen’ Locatie: Papendal Arnhem

INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON DENTAL HYGIENE 2016 Dental Hygiene – New Challanges Van donderdag 23 juni t/m zaterdag 25 juni 2016 wordt in Basel, door de Swiss Dental Hygienist en de IFDH, het 20e internationale congres georganiseerd. Kijk voor meer informatie op de ledenwebsite of op: http://isdh2016.dentalhygienists.ch Call for abstracts Internationale collega’s worden uitgenodigd om abstracts in te sturen. Kijk voor de oproep met daarin alle informatie op de ledenwebsite. Voor meer informatie, kijk op www.ifdh.org.

Nieuwe vrije vestiging

Monika Kalfsbeek Hilberts Praktijk voor mondhygiëne Bosplantsoen 1 9354 BC Zevenhuizen Gn 06-10835796 [email protected] www.monikakalfsbeek.nl 1. Waarom een vrije vestiging? Inmiddels heb ik bijna 15 jaar als mondhygiënist gewerkt in loondienst. Ik wil mij graag bezig blijven houden met preventie en parodontale behandelingen. Ik denk dat ik dit binnen mijn eigen praktijk zeer goed kan wegzetten. Daarnaast ben ik werkzaam in de Parodontologie praktijk Groningen. 2. Wie werken hier? Ik werk hier als enige mondhygiënist 3. Wat maakt uw praktijk uniek? De ervaringen die ik de afgelopen jaren heb opgedaan hebben mij gevormd tot de mondhygiënist die ik nu ben. Met mijn visie wil ik mensen helpen hun mond- en gezondheid te verbeteren.

NVM-bestuur en medewerkers wensen u fijne kerstdagen en een mooi, succesvol en (mond) gezond 2015!

Hoofdsponsoren NVM 2013 – 2014

Platinasponsor

Goudsponsor

Zilversponsor

Bronssponsor

www.mondhygienisten.nl Nederlands Tijdschrift voor Mondhygiëne

33

DCMAGENDA

Deze pagina is samengesteld door: Claire Mulder-Nijenhuis en Relinde ten Have-Derckx

Let op: nieuw emailadres: [email protected] nieuwe url: www.kiesDCM.nl

Cursusprogramma 2014 Cursus

Datum

Locatie

Parontologie: jaarlijkse update

Vrijdag 12 december

Breukelen

Oncologie en de mondhygiënist

Vrijdag 12 december

Almere

Leergang Parodontologie Donderdag 8 januari 2015 wordt een informatieavond gehouden over de Leergang Parodontologie in van der Valk Hotel in Breukelen. Ontvangst om 18.30 uur met koffie/thee en een krentenbol. De informatieavond begint om 19.00 uur en eindigt om 22.00 uur. Toegang is gratis. Indien u zich hiervoor wilt inschrijven verzoeken wij u een mail te sturen naar [email protected]. Binnenkort alle details op www.leergangparodontologie.nl.

Programmaboekje 2015 niet ontvangen? Stuur een mail naar [email protected]

aboekje of zie het programm naar www.kiesDCM.nl Meer informatie? Ga

34


Nieuwsgierig?!

DCMAGENDA

Deze pagina is samengesteld door: Claire Nijenhuis en Relinde ten Have-Derckx

Cursusprogramma 2015 Cursus

Datum

Locatie

Weet wat je leest!

Donderdag 5 maart

Nijmegen

Alles over de medische anamnese

Vrijdag 6 maart

Almere

Mondziekten

Vrijdag 13 maart

Breukelen

Lokale anesthesie: theorie en praktische update

Zaterdag 14 maart

Almere

Parodontologie: masterclass

Vrijdag 20 maart

Breukelen

Soundwise: een krachtige communicatietraining

Donderdag 26 maart

Breda

Microbiologie

Maandag 13 april

Breukelen

De mondhygiënist: wetten en regels

Dinsdag 21 april

Doorn

Basiscursus angstbegeleiding

Donderdag 21 mei

Breukelen

Non-invasieve behandelingsstrategie (ART)

Vrijdag 22 mei

Almere

Voeding in de praktijk van de mondhygiënist

Donderdag 28 mei

Almere

Parodontologie: the evidence - part 1

Vrijdag 29 mei

Breukelen

Motiverende gespreksvoering ter bevordering van gezond gedrag

Vrijdag 5 juni

Rotterdam

Omgaan met lastig gedrag van patiënten waaronder psychiatrische klachten

Dinsdag 9 juni

Rotterdam

Praktijkhygiëne voor mondhygiënisten

Donderdag 11 juni

Almere

“Kijken met je oren”: Een mond is meer dan een bak met tanden

Vrijdag 12 juni en zaterdag 13 juni

Brummen

Implantologie

Donderdag 18 juni

Breukelen


Vrijdag 19 juni

Breukelen

Subgingivale gebitsreiniging

Zaterdag 20 juni

Hazerswoude Rijndijk


Vrijdag 11 september

Breukelen

Lokale anesthesie: theorie en praktische update

Zaterdag 12 september

Almere

Soundwise: een krachtige communicatietraining

Vrijdag 18 september

Breda

Modern cariësmanagement. Daar draait het om!

Donderdag 1 oktober

Almere


Vrijdag 2 oktober

Breukelen

Radiologie

Zaterdag 3 oktober

Utrecht

Sealants, eenvlaks- en halsvullingen, biocompatibele materialen in de praktijk

Vrijdag 9 oktober

Breukelen

Algemene ziekten en geneesmiddelengebruik in relatie tot mondgezondheid

Zaterdag 10 oktober

Breukelen

Oncologie en de mondhygiënist

Vrijdag 16 oktober

Breukelen

Mondgezondheid versus diabetes mellitus

Maandag 16 november

Breukelen

De oudere patiënt: praktijk en prothese

Donderdag 26 november

Oisterwijk

Parodontologie: jaarlijkse update

Vrijdag 11 december

Breukelen


35

Te koop:

compleet interieur voor mondhygiënist / mondhygiënekamer. Siemens M1: (nieuwprijs+/-17500,-) In zeer nette staat, alleen kleine beschadiging op losse hoofdsteun. Altijd goed onderhouden en oerdegelijk. Kleur zwart. vraagprijs: 2200,Rossicaws kast: (nieuwprijs+/-5000,-) Nette kast, Italiaans design. Gebroken wit. vraagprijs: 2500,U-vormige daglichtlampen: (nieuwprijs 3600,-) Grijs U model. vraagprijs 2500,RotoMix 3ME espe: (nieuwprijs 600,-) 2x gebruikt dus nog zo goed als nieuw. vraagprijs 400,4x inzet bak: (nieuwprijs +/- 40,-) 3x laag model, 1x hoog model. 2x instrument inzet: metaal. vraagprijs 20,- per stuk

BestSmile.nl is een moderne ondernemende groepspraktijk met 7 behandelkamers. Werkzaam zijn meerdere tandartsen, een implantoloog en twee mondzorgkundigen. In onze praktijk staat kwaliteit en protocollair werken hoog in het vaandel. Onze visie is om samen met de patiënt preventief te werken aan het behoud van het gebit en een goede gezondheid van de mond. Naast goede mondzorg streven wij er naar om de patiënt persoonlijke aandacht en service te bieden. Wij zijn per direct op zoek naar een enthousiaste

All in one 7600,- (of tegen elk aannemelijk bod) Voor meer info: 06 - 536 996 33

Mondhygiënist (m/v)

ntvm-gezonde mond 141121.indd 1

voor 1 of 2 dagen per week.

24-11-14 16:17

Wij vragen een afgeronde opleiding tot mondhygiënist en enkele jaren ervaring. Perfecte beheersing van de Nederlandse taal is een vereiste. Geïnteresseerd? Reacties voorzien van CV en motivatiebrief verzenden naar: BestSmile.nl, t.a.v. mw. J. Wösten Oirschotseweg 70, 5684 NK Best Telefoon: 0499-392920 E-mail: [email protected] Acquisitie door derden naar aanleiding van deze publicatie wordt nadrukkelijk niet op prijs gesteld.

ntvm-best smile 141121.indd 1

‘Een poetsles geven is fijn en dankbaar werk, al die blije kindergezichtjes’ Marysol Bouwens, mondhygiënist, gaf diverse poetslessen op basisscholen. Meld je ook aan voor het geven van een poetsles. www.houjemondgezond.nl

21-11-14 10:56

EasyGrip

Interdental Cleaners met vaste houder

Ik schenk voor mijn vriendin

Uitvoeringen 6 maten recht: 1,9 mm - oranje/wit 2 mm - grijs/wit 2,5 mm - geel/wit 3 mm - rood/wit 4 mm - groen/wit 5 mm - l.blauw/wit

2 maten conisch: 2,5 t/m 5 mm - wit 3 t/m 7 mm - d.blauw/wit

Borsteldeel met zachte, stevige filamenten. Draad voorzien van kunststof coating voor een aangenaam gebruik. Zeshoekige houder, uitgevoerd in twee componenten materiaal (hard en zacht) voor een goede grip. Luchtdoorlatend kapje beschermt en verlengt de EasyGrip voor een optimaal comfort en bereik.

www.lactona.nl

Organiseer ook een Koffie Schenk Ochtend en steun kankeronderzoek Nodig vrienden en familie uit en vraag een bijdrage per kopje koffie of cupcake. Ga naar www.staoptegenkanker.nl/koffieschenkochtend en kijk hoe jij mee kunt doen!

Workshops en congressen: samenstelling Sophie Aa, redactielid en mondhygiënist

2015

Februari

April

6 februari Paro2015 Congres voor tandartsen en mondhygiënisten Locatie RAI Amsterdam Sprekers 8 sprekers Kosten € 325,➜ Paro2015.nl

Academie Kindertandheelkunde 9 april Rechten, plichten en verslaglegging 23 april Preventie 1 Locatie Driebergen Docenten Petra Jansen en Geertje Kok Kosten € 355,- per cursus ➜ academiekindertandheel‑ kunde.nl

6 februari Stoornissen binnen het autistisch spectrum Locatie ACTA Spreker Henk Algra (Psycholoog) Kosten € 395,➜ acta-de.nl

Maart 6 maart Preventie Academie: Weefsel verlies bij jeugdigen Locatie GlaxoSmithKline, Zeist Sprekers prof. dr. Marie-Charlotte Huysmans en dr. Gert Stel Kosten € 168,- (niet-leden: € 288,-) ➜ ivorenkruis.nl/preventie- academie.html 7 maart Dé Vakbeurs Mondhygiëne Locatie 1931 Congrescentrum, ’s Hertogenbosch Kosten kaarten binnenkort te bestellen via website ➜ vakbeursmondhygiene.nl

20 maart World Oral Health Day ➜ www.oralhealthday.com

AGENDA

9 april Paro-workshop voor de algemene en mondhygiëne praktijk Locatie ACTA Sprekers Martine Bussink (mondhygiënist), Marcel van der Zwet (tandarts) en Sergio Bizzarro (parodontoloog) Kosten € 450,➜ acta-de.nl 18 april Voorjaarscongres NVM Bijzondere zorggroepen Locatie Papendal, Arnhem Nadere informatie volgt ➜ mondhygienisten.nl

Mei 4 t/m 7 mei Curaçao: Your Yearly Update in General Dentistry Locatie Avilla Beach Hotel, Willemstad Curaçao ➜ Informatie volgt via stichtingintercongress.nl

3-6 juni

EuroPerio8 ‘The world’s leading conference in periodontology’ Het driejaarlijkse EuroPerio congres heeft zich ontwikkeld tot ‘s werelds grootste congres in de parodontologie en implantologie. Dit jaar vindt het plaats in Londen, met als gastheer de Britse Vereniging voor Paro dontologie van de Europese Federatie voor Parodontologie. Het succes van voorgaande EuroPerio congressen is opvallend, gezien het relatief bescheiden begin in 1994 en het grote klinische en wetenschappelijke succes van EuroPerio7 in Wenen 2012 (7.800 deelnemers). De verwachting is dat Euro Perio8 nog drukker bezocht zal worden. Een indrukwekkend programma met zes parallelle sessies maken het mogelijk voor parodontologen, implantologen, tandartsen en mondhygiënisten een gericht programma te volgen. Het congres vindt plaats in het gerenoveerde Docklands gebied van Oost-Londen, waar zich ook de Olympische en Paralympische Spelen 2012 afspeelden. Goed bereikbaar, de London City luchthaven ligt op slechts 5 minuten afstand van het congres. Locatie ExCeL, Londen Kosten € 260,- (volledig congres), € 145,- (dagkaart) ➜ efp.org/europerio8

www.mondhygienisten.nl


37

BLOG bezig? Wat houdt de mondhygiënist

I’am blue November…de congresmaand! Het is echt heel erg, maar ik kan gewoon niet kiezen tussen al die congressen. Ik zou ze allemaal wel willen bezoeken! Eigenlijk heb ik al jaren geen congres van de NVM gemist maar deze keer heb ik toch overgeslagen. Niet omdat het thema me niet aantrok, juist wel. Dusdanig dat ik er zelf al enige cursussen over had gevolgd. Dus ik ben een beetje blue dat ik dit najaar niet van de partij ben. In de VS is het screenen van mondkanker een hot issue. Je kunt geen vakblad openslaan of er staat een onderwerp over oncologie in. Op de fora zie je veel foto’s langskomen waar collega’s elkaar vragen “wat is dit?” In de VS schijnen ze iets te hebben wat ze op het verdachte plekje kunnen smeren. Zijn er actieve kankercellen dan licht het blauw op. Handig! Waarom hoor ik hier in Nederland niks over? Deze maand is in de UK Mouth Cancer Month. Ze hebben een mooie actie bedacht, ik kwam het tegen op Twitter. Namelijk #bluelipselfie om publieke aandacht te vragen. Je koopt dan via hun site blauwe lipstick of blauwe stickers. Daarmee doneer je gelijk iets aan het fonds. Natuurlijk deel je deze foto via

Verschijningsdata NTvM Het NTvM verschijnt

mondhygiëne 8 keer in 2015. Nederlands Tijdschrift

nummer 8 • december

voor

2014 • jaargang 20 •

l www.mondhygienisten.n

L SPECIA

gres

Thema NVM najaarscon

mondzorg en kanker

Voor plaatsing van een artikel graag vooraf contact opnemen met de hoofdredacteur: [email protected]

• NVM Oral-B stu• registratie van kanker en de mond Pre-congres Philips nker en HPV virus • Oncologie dieprijs • Orofarynxka

38


Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8

social media en hoop je dat het ‘viral’ gaat. Ik kan natuurlijk niet achterblijven…. Nascholing over oncologie is belangrijk. Dan zie je echt meer in de mond. Je gaat echt nauwkeuriger kijken naar afwijkingen en je weet wat je moet doen. Meestal is er niks aan de hand, maar je zal maar die ene afwijking over het hoofd hebben gezien…dat wil je niet meemaken! Ik heb zelf al een paar keer naar de kaakchirurg verwezen. Gelukkig was er toen niks ernstigs aan de hand, maar we schijnen het allemaal een keer in onze carrière mee te maken. Wat ook regelmatig gebeurt: patiënten die ziek zijn geworden, bellen hun afspraak af. Ze zijn wel klaar met al dat medische gedoe…Dan vertel ik dat de mondhygiënist juist dan een belangrijke ondersteunende rol heeft. Krijg ik hun echtgenoot in de stoel, dan probeer ik hem/haar te informeren. Ik print dan het een en ander uit en geef monstertjes mee. Wil de patiënt wel zorg maar redt het niet langs te komen, dan bied ik aan om thuis langs te komen. Dat wordt vaak zeer gewaardeerd. Daar kom je wel wat blue vandaan…het is heftig, maar je bent zó nodig.

Alle kopij bij hoofdredactie 22 december 2014 19 januari 23 maart 4 mei 13 juli 10 augustus 21 september 26 oktober

Deadline advertenties 5 januari 9 februari 7 april 18 mei 27 juli 24 augustus 5 oktober 9 november

Verschijning 24 januari 7maart 2 mei 13 juni 22 augustus 19 september 31 oktober 5 december

HET EINDEJAARSAANBOD VAN ORAL-B® PRO 6000 WHITEBOX Deze bevat: • PRO 6000 elektrische tandenborstel met: - Smartguide - Bluetooth 4.0 - Cross Action opzetborstel - Floss Action opzetborstel - 3D white opzetborstel - Sensitive opzetborstel - Reisetui - Poetsinstructie DVD - Drievoudige poetsdruksensor

€54,99

* ex BTW

Maak uw bestelling via onze website:

benelux.professionalorderoralb.com Log in met de code: PRO6000

De Oral-B Pro 6000 SmartSeries elektrische tandenborstel met 3D-technologie heeft 5 poetsstanden: • Dagelijkse reiniging • Tandvleesverzorging • Gevoelige tanden • Whitening • Grondige reiniging

Let op: de code is gevoelig voor hoofdletters en kleine letters. Het aanbod is exclusief voor tandartsen, mondhygiënisten en preventie-assistenten en geldig tot 31 december 2014 of zolang de voorraad strekt. Max 4 PRO 6000 per persoon per jaar

Deze bevatten: • PRO 2500 Black OF Pink elektrische tandenborstel - Cross Action opzetborstel - Reisetui

€41,99

Deze PRO 2500 heeft alle functies van een PRO 2000; 2 poetsstanden, namelijk: • Dagelijkse reiniging en • Tandvleesverzorging.


Ook heeft de PRO 2500 een zichtbare poetsdruksensor, welke oplicht als er teveel druk wordt uitgeoefend.

Let op: de code is gevoelig voor hoofdletters en kleine letters. Het aanbod is exclusief voor tandartsen, mondhygiënisten en preventie-assistenten en geldig tot 31 december 2014 of zolang de voorraad strekt. Max 2 PRO 2500 per persoon per jaar

ORAL-B® PRO 2500 BLACK en PINK

* ex BTW

benelux.professionalorderoralb.com Log in met de code: PRO2500

ORAL-B® PRO 7000 BLACK Deze bevat: • PRO 7000 Black elektrische tandenborstel met: - Smartguide - Bluetooth 4.0 - Exclusieve reisetui - Smartguide travel bag - Drievoudige poetsdruksensor Deze Black edition met 3D technologie heeft 6 poetsstanden, namelijk: • Dagelijkse reiniging • Tandvleesverzorging • Gevoelige tanden • Whitening • Grondige reiniging • Tongreiniging Het reisetui is van hoogstaande kwaliteit en heeft een exclusieve afwerking van zowel de binnenkant als de buitenkant. *Adviesprijs, de uiteindelijke verkoopprijs wordt bepaald door de distributeur.

€149,99

* ex BTW


benelux.professionalorderoralb.com Log in met de code: BLACK7000 Let op: de code is gevoelig voor hoofdletters en kleine letters. Het aanbod is exclusief voor tandartsen, mondhygiënisten en preventie-assistenten en geldig tot 31 december 2014 of zolang de voorraad strekt. Max 2 BLACK pakketten per persoon.

De eerste therapeutische mondspoeling van Voor gevoelige tanden

Vult al na 6 spoelbeurten 92% van de blootliggende dentinekanaaltjes op en biedt een langdurige bescherming tegen tandgevoeligheid.*

Gepatenteerde behandeling met Kristaltechnologie: u

Vult meer blootliggende dentinekanaaltjes op dan andere mondspoelingen voor gevoelige tanden.*

u

Oxalaat vormt in combinatie met het speeksel kristallen.

u

De kristallen zetten zich af op het tandbeen en diep in de kern van de blootliggende dentinekanaaltjes en vormen een fysisch beschermschild.

u

Effectieve verlichting van de pijn, al na slechts enkele dagen – klinisch bewezen.**

Meer over de werkwijze van LISTERINE PROFESSIONAL Sensitivity Therapy in de video ®

u

www.listerineprofessional.nl

* In labotests, na 6 spoelbeurten ** Sharma D. et al., A novel potassium oxalate-containing tooth-desensitising mouthrinse: A comparative in vitro study, Journal of dentistry 41S4 (2013) S18–S27 Dit product is een medisch hulpmiddel.

NIEUW

Vanaf maart bij DA, Dio, de apotheek en tandartsplein.nl

mondhygiëne mondzorg en kanker SPECIAL Thema NVM najaarscongres

Recommend Documents