Najaarscongres Kring van Pensioenspecialisten

Najaarscongres Kring van Pensioenspecialisten

1

1

2

Opening – Helen Heijbroek, voorzitter KPS

3

En wat niet?

4

Wat kwam er wel uit?

5

6

7

8

En hoe zit dat met ons pensioen?

9

Programma 09.30 – 09.40 uur 09.40 – 10.10 uur 10.10 – 10.50 uur 10.50 – 11.20 uur 11.20 – 12.00 uur 12.00 – 12.10 uur 12.10 – 12.40 uur

Opening en introductie Mr. Helen Heijbroek, voorzitter KPS Terugblik op onze maatschappij, cultuur en sociale cohesie Dr. Lennart Booij, oprichter BKB Academie en (Kunst)historicus Ons pensioenstelsel van toen, bezien vanuit nu Dr. Jan Tamerus, Master Actuariaat & ALM bij PGGM Pauze De wereld verkeert in transitie: “Reset je mentale software!” Tony Bosma, Futurist en Trendwatcher voor Extend Limits Beschouwingen KPS-werkgroep Jong (& Oud) Arjan Pepping, lid werkgroep Voortvarend op weg naar een toekomstbestendig stelsel Drs. Jacqueline Lommen, director European Pensions Robeco

12.40 – 13.00 uur

Paneldiscussie o.l.v. Lennart Booij • Drs. Jacqueline Lommen, director European Pensions Robeco • Drs. Juliëtte Tesselhoff, lid KPS werkgroep Jong (& Oud) • Paul Bakker,, lid KPS werkgroep Jong (& Oud) • Don van der Steeg MSc, voorzitter werkgroep Toekomstig Pensioenstelsel PensioenLab

13.00 – 14.15 uur

Afsluiting en vervolgens lunch

10

Zonder geschiedenis, geen toekomst

1985 2015

11

Terugblik op onze maatschappij, cultureel en sociale cohessie

Dr. Lennart Booij Oprichter BKB Academie en (Kunst)historicus

12

12

Dr. Lennart Booij

11 December 1970

13

Jeugdjaren

1983 Demonstreren in collectieve verontwaardiging tegen plaatsing kernwapens in Nederland

14

Jeugdjaren

15

Jeugdjaren

1989 • Eerst euforie, dan ontnuchtering over de val van de Muur, het collectivisme, het socialisme als leef en werkvorm wordt ontkracht. Ook in Nederland heeft dat grote gevolgen in de jaren daarna...

16

Jeugdjaren

17

The Nineties

De jaren negentig • Dominantie van marktdenken en ‘Derde weg’ • Beste van de markt en beste van overheid • ‘Verzelfstandiging’ als pars pro toto voor de samenleving • Grotere nadruk op tweede pijler: ‘pensioensparen’ • Bomen groeien tot in de hemel

18

Pensioen

Pensioenen en mijn generatie? • Nadruk op tweede pijler • Verloop door de jaren heen: • • • • • • •

Angst voor werkloosheid Pensioen is ver weg Zit toch al vast in je loonafdracht? Het wordt toch door anderen geregeld Iets van vroeger? Wel betalen, maar niet profiteren Ik krijg later geen (aanvullend) pensioen

19

Reclame

Reclame als spiegel van de samenleving • • • •

Nauwelijks reclame voor (aanvullend) pensioen Angst voor later Genieten! Nuchter en wat nu?

20

STER Blok 06-10-1988

21

Zwitserleven Commercial Pensioenen voor ondernemers

22

Pensioen regelen begint nu – Niets is zeker Delta Lloyd reclame

23

Trends: 1970-80’s

• •

Collectieve verontwaardiging Collectieve actie

1990-2010

• •

Collectieve verontwaardiging Individuele actie

2015

• •

Collectieve ontnuchtering Individuele actie, politieke of collectieve actie?

24

Tegenstellingen

Individuele belangen Politieke actie 1950

Collectieve belangen Collectieve actie 1960-1980

Collectieve belangen Individuele actie 1990-2000

Individuele belangen (ZZP) X actie? 2010 ev.

25

Conclusies

Conclusies: • Reclame in periode 1980-2010 laat schuivende paradigma’s zien: • • • • •

Van niets naar aandacht Van angst naar genieten Van later naar nu Van burger naar klant Van zekerheid naar onzekerheid

• Nu ontnuchtering en zoekend naar nieuwe waarden

26

Dreiging

• Maatschappelijke beloftes versus realiteit: • Grote reality-gap in zowel politiek als pensioen wereld • Vertrouwenscrisis • Verlies in zowel collectieve als individuele aanpak

• Men zegt: • Is pensioenstelsel niet de grootste leugen van de 20e eeuw? • Een piramidespel waarin de ondervertegenwoordigde jeugd de laatste en grootste inleg betaald? • En de babyboom generaties net op tijd consumeren... • En betekenis ZZP zelf zoekend persoon is geworden

27

Oplossingen

Collectieve oplossing als basis: • Maar aandacht voor individuele casus • Flexibiliteit daarbinnen is sleutelbegrip • Solidariteit tussen oud en jong

• Verplichting alleen als oplossing echt maatwerk is • Beste van de markt en beste van Marx (rol politiek) • Realistische beloftes binnen heldere kaders: ‘we never promised you a rosegarden’

28

Dr. Lennart Booij

• 45 jaar • Mede-eigenaar bedrijf • Eigen BV, daarbinnen pensioen opbouwen • Daarnaast vastgoed, kunst en beleggen • Geen pensioendeelname whatsoever • Met pensioen? Denk t niet...ik ga nu weer aan t werk 

29

Ons pensioenstelsel van toen, bezien vanuit nu

Dr. Jan Tamerus Master Actuariaat & ALM bij PGGM

30

Back to the future KPS Najaarscongres 11 dec 2015 Jan Tamerus

Waar stonden we in de periode 1985 - 1995? Historisch besef: welvaart doet risicobesef vervagen • Een periode van grote welvaartsgroei en mooie financiële posities van de fondsen (internet, aandelen) • Eindloon/defined benefit is heilig  

Geen houdbaarheidsvraag, want welvaart en jonge beroepsbevolking Alle risico gaat in de premie, maar is vooralsnog alleen maar goed nieuws

• VUT en ADV om jongeren toegang te geven tot de arbeidsmarkt 

Maar langer leven zette wel al in

• En verdere verbetering, vaak met terugwerkende kracht en ook vanuit Europa, van pensioenregelingen en voor achterstandsgroepen  

 

Betaald uit de gezonde financiële positie; door zeer lage premies was de inkoop goedkoop; echte last bleef verborgen Vakbonden ‘wonnen’ van werkgevers; de overheid deed met de bonden mee; werkgevers konden het betalen Maar de rente was aan gestage langzame daling begonnen We weigeren de bubbles te zien

32

Dekkingsgraad PFZW 1970 - 2004 4% rekenrente 180%

170%

160%

150%

140%

130%

120% 111%

110%

105%

100%

herstelplan doel-stelling 2004 100% herstelplan doelstelling 2003 98%

90%

80% 1970

1972

1974

1976

1978

1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

33

1995-2006 Kentering zet in (1) Twee trendsettende rapporten vanuit de overheid in 1996/97 • Reëel pensioen of nominale zekerheid?  Pensioenveld    

Risico nemen brengt welvaart, mits goed gemanaged ALM is eerste grote stap naar professioneel risicomanagement Bestendig en betaalbaar indexeren vraagt LT-beleggingsstrategie En sturen vanuit continuïteit

 Toezichthouder brengt in antwoord APP uit    

PSW betekent bescherming nominaal opgebouwde pensioenaanspraak En vraag sturen op discontinuïteit (31-12 is heilig) Risico nemen is daarmee in strijd En vraagt risico- of solvabiliteitsbuffer

• Historisch besef  Contract heeft januskop van twee doelen  Voer debat als de zon schijnt, dat voorkomt escalatie

• De maatschappij wordt meer en meer risicoavers (na dotcomcrisis)  Pech hebben mag niet meer  Neerwaartse spiraal zet in 34

1995-2000 Kentering zet in (2) Twee trendsettende rapporten vanuit de overheid in 1996/97 • Demografie en maatschappelijke veranderingen vragen actie  Kabinet Kok brengt Nota Werken aan Zekerheid uit  Motto: naar minder, langer werken en meer maatwerk/keuzevrijheid  Betaalbaarheid op termijn van AOW en pensioen (mede vanuit Europa)  Kan eindloon nog wel?  Ouderen moeten langer werken: VUT en prepensioen moeten weg

 Van eenverdiener/kostwinner naar twee- en anderhalfverdiener  Franchise omlaag; vrijwillige aanvullingsmodules; keuze mbt uittreedleeftijd en ruilen OP/PP

• Pensioenconvenant 

Maar werknemers willen er niet aan  Geen urgentiegevoel bij zeer hoge rendementen en hoge dekkingsgraad

 

En werkgevers gedogen En de overheid heeft vooralsnog het nakijken

35

2000-2015 We modderen voort bij gebrek aan leiderschap, pensioen is een spiegel van de maatschappij • Toezichthouder grijpt in na dotcomcrisis en overheid voert FTK in (2007)  Zekerheidseisen sterk aangescherpt  Overgang op marktwaardering verplichtingen maakt fondsen en pensioen speelbal van de almaar dalende rente  Van eindloon naar middelloon omwille van betaalbaarheid en evenwichtig sturen op indexeren  Dus beweging naar meer bescherming (=houden wat je hebt) ten koste van indexeren (=groei)

• Overheid dwingt langer werken af (2006)  VUT en prepensioen fiscaal verboden  Maar langjarige affinanciering overgangsmaatregelen

• Historisch besef    

Contract blijft defined benefit, maar premiestuur wordt snel bot Kredietcrisis toont aan dat FTK slechts schijnzekerheid brengt Contract blijft januskop; dus beleggings- en rentespagaat blijven Het generatiedebat begint: we beginnen te rekenen in termen van ‘winnaars en verliezers’, lees oud en jong 36

2000-2015 We modderen voort (2)

• De bordjes worden verhangen: werkgevers ‘winnen’ nu van werknemers, met steun van de overheid • Het is nu echt te mooi en te duur geworden  We gaan nu echt duidelijk langer leven  De rente blijft maar dalen  Werkgevers trekken zich terug uit het risico (premie)

• Leidt tot historisch tripartiete pensioenakkoord in 2010, dat echter niet wordt uitgevoerd     

AOW leeftijd omhoog en gekoppeld aan levensverwachting Flexibele AOW-leeftijd AOW beetje omhoog om zware beroepen wat te ontzien Pensioenleeftijd omhoog en gekoppeld aan levensverwachting Januskop weg: vlucht vooruit naar zachte maar reële uitkeringen met ruimte voor LTbeleggingsstrategie zonder spagaten

• Het nieuwe FTK (1-1-2015) trekt ons weer terug het moeras in  Januskop blijft met alle ellende van dien

37

Blijven zitten is geen optie: de omgeving verandert

QE  extreem lage rente

economie demografie arbeidsmarkt

maatschappij

Nieuw FTK: Financiële Houdbaarheid Klijnsma: Maatschappelijke Houdbaarheid

38

Waar komen we vandaan en waar willen we naar toe?

Reële uitkeringsovereenkomst (macrostabiele discontovoet)

Collectieve premieovereenkomst met risicodeling SER-verkenning

Verbeterde premieovereenkomst

Nominale uitkeringsovereenkomst (Nieuw FTK)

Individuele premieovereenkomst

Ontbrekende waarden: Indexeringsperspectief LT beleggen Rentespagaat (stabiliteit)

Kritiek: Doorsneesysteem Geen maatwerk Geen keuzevrijheid ZZP Arbeidsmarkt Gebrek aan transparantie

Ontbrekende waarden: Risicodeling Verplichtstelling (?)

Ontbrekende waarden: Risicodeling Voldoende premie LT beleggen Stabiliteit Verplichtstelling (?)

Verkenning: Kan het met risicodeling? Kan het met behoud verplichtstelling? Levert het een goed pensioen op? 39

Hoe passen we het contract aan om de niet veranderde doelen te kunnen blijven bereiken? • Historisch besef: een goed en stabiel pensioen voor alle werkenden en over alle generaties met een stabiele prijs is individueel en maatschappelijk belang     

Welvaartsvaste AOW is basis, maar niet genoeg Inkomensgerelateerd, koopkrachtbestendig en levenslang Pensioen is voor pensioen en dus voor later Werkgever en werkende zorgen samen voor voldoende premie Evenwichtige risicodeling binnen en tussen generaties; daarin passen geen zekergestelde aanspraken  Lange termijn beleggingsbeleid geeft het beste resultaat  Verplichtstelling maakt risicodeling, lange termijn focus en collectiviteit mogelijk en voorkomt free-rider gedrag  Lage kosten door schaalgrootte

40

Zonder solidariteit (=collectieve risicodeling) komt de puzzel niet af

ZEKERHEID/RISICO

BETAALBAARHEID

SOLIDARITEIT?

AMBITIE

41

Historisch besef van gilden tot nu: Risicodeling, het belang is erg groot • Collectiviteit geeft schaal en toegang tot risicodeling  

Voor kanssolidariteit (jij leeft langer dan ik) Voor kostenefficiency (uitvoering; betere en goedkopere toegang tot LT-beleggen)

• Pensioenfondsen kunnen meer dan financiële markten 

Langleven, inflatie, risico delen tussen generaties

• Belang van collectieve risicodeling is groot      

Doel: betaalbaar inkomensgerelateerd en koopkrachtbestendig pensioen Dat vraagt om rendement en dus: risico nemen Dat risico wil je spreiden en delen (Wat is hierin de optimale mix?) Omwille van stabiliteit, genoeg=genoeg, dempen pech en geluk Geeft welvaartswinst voor individu en BV Nederland: iedereen over opeenvolgende generaties een goed pensioen En niemand verschaft zekerheid: risicodeling is het nieuwe fundament

• Verplichtstelling (1949) is krachtig instrument  

Geeft continuïteit aan risicodeling en benutten lange termijn beleggen Voorkomt free-rider gedrag

42

Risicodeling in premieovereenkomst: Van anoniem/emotioneel naar transparant/rationeel? • Schokken uitsmeren   

Geeft stabiliteit (vertrouwen!) Maar ‘uitsmeren met jezelf’ is geen risicodeling Dus: werk met een ‘open AFS’: de toekomst is nodig

• Collectieve expliciete zichtbare buffer voor gemene rekening     

Dempen: geluk nu bewaren voor pech straks Genoeg=genoeg (sowieso afgedwongen door fiscus) Opvangen unknown unknowns (discretionaire ruimte) Werkkapitaal voor actuariële resultaten en extra bron van rendement Vergroot robuustheid stelsel, mits niet negatief en transparant gemanaged

• Interne swapmarkt invullen   

Micro en macro langleven, en inflatie Niet-verhandelbare risico’s, dus subjectiviteit onontkoombaar Kunnen beprijzing longevity en inflation linked bonds helpen?

• SER verkenning moet antwoord geven: Bekend? Interessant?

43

De premieovereenkomst met collectieve risicodeling Model SER IV-C

Vlakke premie Vastgesteld vanuit een pensioendoel!

bij/af: bijdrage risicodeling

Voorwaardelijke levenslange uitkering (koopkracht!)

collectief rendement uit life-cycle

44

Reken de boel niet kapot

• De sociale waarde van ons pensioen overstijgt de marktwaarde van het nu • Ons pensioenstelsel kan geen goede doorstart maken zonder solidariteit tussen generaties • We moeten niet rekenen in termen van winnaars en verliezers, niet verder verstrikt raken in de stereotypen van oud en jong

• Het succes zit in het verbinden van individuele wijsheid met maatschappelijke wijsheid: als het met ‘wij’ goed gaat, gaat het ook met ‘ik’ goed • Vrij naar Mazower, interview in FD 5 dec 2015

45

Stelling

Risicodeling tussen generaties is het bindmiddel voor een goed pensioen.

Eens

Oneens

46

Pauze

tot 11.20 uur

47

2015 2045

48

De wereld verkeert in transitie: “Reset je mentale software”

Tony Bosma Futurist en Trendwatcher voor Extend Limits

49

Beschouwingen KPS-werkgroep Jong (& Oud)

Arjan Pepping Actuarieel Analist, Shared Product Specialist Aegon, lid werkgroep

50

Werkgroep “Jong (& Oud)”

Daar maken wij nu gelijk Werkgroep “Jong & Oud” van …. 51

2

52

53

54

55

56

57

58

Call for action…. “Ga aankomende maand eens het gesprek aan over pensioen met zo’n 3 (jonge) mensen in je omgeving, zonder het woord pensioen te gebruiken” “Vertel je omgeving hoe zij pensioen kunnen gebruiken bij sollicitatiegesprekken” 59

Dank voor jullie aandacht…. Namens: Paul Bakker – neemt nog deel aan paneldiscussie Juliette Tesselhoff – neemt nog deel aan paneldiscussie Tim Zuiderman Gerard van ‘t Hoff Arjan Pepping Voor meer info weten jullie ons te vinden…. 60

Voortvarend op weg naar een toekomstbestendig pensioenstelsel Jacqueline Lommen, Ex. Director European Pensions, Robeco Group KPS Najaarscongres, Hilversum, 11 December 2015

Inhoud 1. Door de bomen het bos blijven zien: een analyse tool 2. Fundamentele Veranderingen in de sector: A. B. C.

PensioenStelsel PensioenInstellingen PensioenRegelingen

D.

PensioenUitvoering

62


PensioenStelsel  ZZPers PensioenInstellingen  keuzevrijheid PensioenRegelingen  solidariteit en risicodeling

D.

PensioenUitvoering  het gaat nu snel…..

63


PensioenStelsel PensioenInstellingen PensioenRegelingen

D.

PensioenUitvoering

64

Een prachtstelsel, maar houdbaarheid onder druk: Wet Remmende voorsprong

Mercer: “Nederlandse pensioensysteem een na beste ter wereld”

OESO: “Nederlandse pensioenbesparingen 150% van BNP”

Darwin: “It is not the strongest of the species that survives, nor the most intelligent. It is the one that is the most adaptable to change“ 65

Fundamentele veranderingen gaande op 4 onderscheiden gebieden

Financiering

1. PensioenStelsel

2. PensioenInstelling

Administratie / communicatie

Verzekeren

3. PensioenRegeling Beleggen

4. PensioenUitvoering

Door de bomen het bos blijven zien – een analyse tool 66

Voortvarende aanpak richting een toekomstbestendig pensioenstelsel Noodzakelijk onderhoud  Fiscaal Witteveen kader 2014 (versobering opbouw)  Fiscaal Witteveen kader 2015 (100k grens)  Aanpassing FTK / UFR funding eisen pensioenfondsen  Pension Fund Governance pensioenfondsen  Pensioenknip (Motie Lodders)  Individuele waardeoverdrachten  Wet Pensioencommunicatie Pensioen 1-2-3  Transparantie uitvoerings/vermogensbeheerkosten  …

Stelsel

Instelling

Regeling

Uitvoering

67


Stelsel

Instelling

Regeling

Fundamentele aanpassingen  Fiscaal Witteveen kader (vervolg)  Nationale pensioenregeling/plicht, ZZPers  Doorsneesystematiek beëindigen  Zorg/Pensioen/Wonen  Means-tested AOW?  Introductie/evaluatie PPI  Introductie APF / marktwerking en ring-fencing  Grote verplichtstelling verhangen  EIOPA QAST (“Europese FTK/Stresstest”)  Solvency2 verzekeraars  Premieovereenkomst met variabele uitkering  SER Variant 4 (invaren oude DB rechten?)  Nieuwe pensioenuitvoerders met nieuwe werkwijzen (klantgericht, kosten-efficient, digitaal, …….)

Uitvoering

68


Stelsel

Instelling

Regeling

Fundamentele aanpassingen  Fiscaal Witteveen kader (vervolg)  Nationale pensioenregeling/plicht, ZZPers  Doorsneesystematiek beëindigen  Zorg/Pensioen/Wonen  Means-tested AOW?  Introductie/evaluatie PPI  Introductie APF / marktwerking en ring-fencing  Grote verplichtstelling verhangen  EIOPA QAST (“Europese FTK/Stresstest”)  Solvency2 verzekeraars  Premieovereenkomst met variabele uitkering  SER Variant 4 (invaren oude DB rechten?)  Nieuwe pensioenuitvoerders met nieuwe werkwijzen (klantgericht, kosten-efficient, digitaal, …….)

Uitvoering

Niet nodig of defaitistisch te zijn en angst te hebben! Er gebeurt erg veel in Den Haag (en in de sector) 69

Europa werkt als Catalyst for Change in de Nederlandse pensioensector • Invloed van “Europa” vooral via marktontwikkelingen • Invloed van “Europa” via EU wetgeving verloopt primair via pensioeninstelling (aangrijpingspunt)en ECJ

• EU heeft veelal géén mandaat en géén intentie om zich met Nederlands pensioenstelsel te “bemoeien” • “Europa” is als een mammoettanker die vaart. Zelf in de stuurhut gaan zitten

Directe impact van Europa op NL pensioensysteem en op dagelijkse praktijk in Nederlandse pensioensector nauwelijks merkbaar. Echter, Europa heeft heel impliciet, heel subtiel invloed op alles wat thans in de NL pensioenpolder speelt 70


PensioenStelsel  ZZPers PensioenInstellingen PensioenRegelingen

D.

PensioenUitvoering

71

Stelsel

PensioenStelsel Op het niveau van het stelsel spelen de écht fundamentele vraagstukken:

• Financiële stabiliteit van Nederland  (verdere) vermindering fiscale facilitering 2e pijler pensioenopbouw

• Flexibilisering arbeidsmarkt (ZZPers)  nationale pensioenplicht/regeling invoeren • Draagvlak pensioenstelsel (intergenerationele solidariteit)  doorsneesystematiek afschaffen • Combineren Pensioen – Wonen – Zorg  doorlopende voorbereidende verkenning • Demografische ontwikkelingen en overheidsbegroting  versobering 1e pijler AOW (means-testing) • Invaren oude (underfunded) DB rechten  toekomstbestendige pensioenregeling via SER

SER speelt een belangrijke rol in groot deel van deze vraagstukken 72

Stelsel

PensioenStelsel – ZZPers – Wat heeft jullie voorkeur? Pensioenopbouw voor ZZPers:

• Verplicht of vrijwillig pensioenopbouw? • Nationale pensioenregeling of regeling naar keuze? • In 2e (strenge regels) of 3e pijler (meer flexibiliteit)? • Via een pensioenfonds of andere pensioenaanbieder?

Praktijkvoorbeeld: • 3e pijleroplossing (niet 2e) • Verzekeringswet of Banksparenwet (beleggingsinstelling, bank)

• • • •

Collectief contract (“group pensions”)

• •

Fiscaal gefaciliteerd (ZZP wetgeving)

•

Flexibele opname (vorm, duur, bestedingsdoel) Bij banksparen flexibeler dan bij verzekeringsoplossing

•

Low cost, low hassle

ism vakbonden Oplossing geijkt op 2e pijler DC regeling met persoonlijke pensioenrekening en LC beleggen en default/opting-out Flexibele inleg (hoogte, duur). Bij banksparen flexibeler dan bij verzekeringsoplossing

ZZP pensioenoplossing via 3e pensioenpijler collectief contract: een nog onderbelichte oplossing 73


PensioenStelsel  ZZPers PensioenInstellingen  keuzevrijheid PensioenRegelingen

D.

PensioenUitvoering

74

Instelling

PPI, APF en IORPs: extra keuzemogelijkheden in uitvoeringsmodellen Werkgever – onderbrengingsplicht

Pensioenfonds Pensioenfonds

Verzekeraar

Ondernemings-pensioenfonds (opf)

Rechtstreekse regeling

Bedrijfstak-pensioenfonds (bpf)

“Buy-in” (herverzekerd pensioenfonds)

Beroeps-pensioenfonds (brpf) MopF Closed-end APF

“Buy-out” (liquidatie pensioenfonds; Rechtstreekse regeling)

IORP

PPI

Closed-end PPI (in eigendom van sociale partners) Open-end PPI (in eigendom van financiele dienstverleners )

Buitenlandse IORP (OFP, ASSEP, SEPCAV, trust, Kasse, etc )

Open-end APF

PPI, APF en XB-IORP beschikbaar gekomen naast traditionele pensioenfonds (90%) en verzekeraar (10%) 75

Instelling

Algemeen Pensioenfonds: APF wordt een succes - grote impact Het pensioenfonds wordt doorontwikkeld naar een APF – beschikbaar 1/1//2016 (naar verwachting) • Oprichting door “eenieder” (sociale partners en anderen)

• Werkkapitaal én eigen vermogen

• Domeinafbakening vervalt

• Exit clauses verplicht

• Een-financieel-geheel eis vervalt, ring-fencing toegestaan

• Rechtsvorm Stichting (uitbestedingspartners vrije keuze)

• Governance flexibel, paritair bestuur niet langer verplicht

Wat gebeurt hier ….

• Vergunningplicht

• Meer keuzevrijheid sociale partners (aansluiten bij Bpf en buy out verzekeraar niet toereikend) • Versterking Governance (uitdagingen vinden bestuurders, tijdsbeslag/ontzorgen, professionalisering bestuur) • Versterking werking pensioensector: Consolidatieslag stimuleren, Uitvoeringskosten omlaag, Versterking marktwerking, Meer dynamiek, innovatie en veranderingsgezindheid • Lange voorgeschiedenis (“API is een no-brainer”); MinSZW in de “lead” (APF is “gewoon” een pensioenfonds) • Nederland sluit meer aan bij gangbare uitvoeringsmodellen in andere landen

…….. openstaande issues …….. • BPFen ook omvormen tot APF  grote verplichtstelling verhanging / ring-fencing • Level-playing field APF, PPI , verzekeraars, XB-IORPs  solvabiliteit arbitrage

• Governance model / charter  APF bestuur vs. belanghebbenden per kring • Internationale ambitie  Europees pensioenfonds  via PPI (niet APF)

…….. en de actuele ontwikkelingen • APF is geen oplossing voor funding issues  regeling aanpassen

• Open-end versus closed-end APFs • Advies RvSt mbt motie ring-fencingin BPF 76

Instelling

APF en verhanging van de Grote verplichtstelling voor BPFen Grote verplichtstelling 2 Onderneming

Grote verplichtstelling 1

Pensioenregeling


Pensioeninstelling

Werkgever Sociale partners

Kleine verplichtstelling

Pensioendeelnemer

Verzekeraar

Vermogens

werknemer

beheerder uitvoeringsorganisatie 77

APF en verhanging van de Grote verplichtstelling voor BPFen APF

BPF Y

Grote verplichtstelling 2 Onderneming


werkgever

Pensioenregeling

Pensioeninstelling


PPI

Sociale partners Verzekeraar

Kleine verplichtstelling

Pensioendeelnemer

werknemer

Verzekeraar

Vermogens beheerder

uitvoeringsorganisatie

BPFen kunnen hun rol als consolidator in de sector invullen

78

Instelling

PPI en APF zijn zoveel meer dan een nieuw uitvoeringsmodel

Closed-end IORP / pensioenfonds •

“in eigendom” van sociale partners

• bestuur door sociale partners • beheert alleen regelingen eigen onderneming/sector • impliciete contracten • een “pension trust” Meest gehanteerde uitvoeringsmodel in: UK, Ierland, Nederland, België, Malta, Cyprus

79

Instelling


Closed-end IORP / pensioenfonds

Open-end IORP / pensioeninstelling PPI APF

•

•


“in eigendom” van financiële dienstverlener

• bestuur door sociale partners

• bestuur door “professionals”

• beheert alleen regelingen eigen onderneming/sector

• beheert regelingen verschillende ondernemingen

• impliciete contracten

• expliciete contracten

• een “pension trust”

• een “financiële instelling”

Meest gehanteerde uitvoeringsmodel in:


UK, Ierland, Nederland, België, Malta, Cyprus

UK, Duitsland, Zwitserland, Frankrijk, Z- en Oost-Europa

Australie, Zuid-Amerika, Azie

80

Instelling


Closed-end IORP / pensioenfonds

Open-end IORP / pensioeninstelling PPI APF

•

•


“in eigendom” van financiële dienstverlener

• bestuur door sociale partners

• bestuur door “professionals”

• beheert alleen regelingen eigen onderneming/sector

• beheert regelingen verschillende ondernemingen

• impliciete contracten

• expliciete contracten

• een “pension trust”

• een “financiële instelling”



UK, Ierland, Nederland, België, Malta, Cyprus

UK, Duitsland, Zwitserland, Frankrijk, Z- en Oost-Europa

Australie, Zuid-Amerika, Azie

 Uitbreiding keuzemogelijkheden sociale partners m.b.t. uitvoeringsmodellen  Pensioenuitvoerders mogen worden opgericht door “eenieder” (rol van sociale partners)  Vrije marktwerking in de tweede pensioenpijler (vrijheid van dienstverlening) 81

Verplichtstelling en keuzevrijheid – Toren van Babel – Wat heeft jullie voorkeur?

Pensioenregeling

Pensioeninstelling

Onderneming Werkgever Sociale partners

Verzekeraar Vermogens Pensioendeelnemer werknemer

“IK”

Pensioen -uitkering

Beleggingen

beheerder Uitvoeringsorganisatie

Verplichtstelling en keuzevrijheid – Toren van Babel – Wat heeft jullie

Instelling

voorkeur? (4) Soort regeling Pensioenregeling

(3) Pensioen aanbieden

Onderneming

(5) Pensioenuitvoerder

Pensioeninstelling

Werkgever Sociale partners

(6) Uitbestedings-

(2) Werkgevers

(1) Alle

partners

bijdrage

werknemers

Verzekeraar Vermogens Pensioendeelnemer werknemer

“IK”

Beleggingen

Pensioen -uitkering

(8) Shoprecht

beheerder

(7) Beleggingsbeleid

Uitvoeringsorganisatie



D.

PensioenUitvoering

84

Regeling

Pensioenregelingen: evolutionair proces in Nederland

Uitkerings overeenkomst (“DB”)

Premie overeenkomst (“DC”)

85

Regeling

Pensioenregelingen: evolutionair proces in Nederland Traditioneel DB Middelloon DB

Conditionele indexatie DB Afstempelen DB Uitkerings overeenkomst (“DB”)

Dutch CDC


Reële contract

86

Regeling




Dutch CDC Reële contract

Smart DC Individueel DC 87

Regeling




Dutch CDC Reële contract

Collectieve premieovereenkomst Smart DC Individueel DC Collectieve premieovereenkomst: slaat brug tussen DB en DC (gulden middenweg) 88

Regeling

Toekomstbestendige regeling: Combineren goede elementen DB en DC

DC

Zwart-wit discussie in Nederlandse “pensioenpolder”

DB

Het goede van DC (premieovereenkomst):

Het goede van DB (uitkeringsovereenkomst):

      

      

IFRS- proof / beheersbare pensioenlasten Expliciet contract (ex-ante afspraken vastleggen) Persoonlijke eigendomsrechten (geen ex-post herverdeling) Keuzevrijheid voor deelnemers (“control”) Maatwerk voor deelnemers/populatie Default opties (bescherming tegen onnodige risico’s) Begrijpelijk pensioen / waardering / betrokkenheid

Solidariteit (risicodeling) Collectieve schaalvoordelen (uitvoeringskosten) Collectief pensioen (2e pijler) Centrale rol sociale partners (professionaliteit) Paternalisme (kleine verplichtstelling, gemak) Hoge premieinleg (fiscale facilitering) Zachte uitkering (conditionele indexatie, afstempelen)

Collectieve premieovereenkomst: De Gulden middenweg van Aristoteles Premieovereenkomst met persoonlijke eigendomsrechten EN collectieve uitvoering en risicodeling 89

Regeling

Collectieve premieovereenkomst afgepeld Beoogde aanpassingen in premieovereenkomst omvatten vier elementen (zie volgende pagina’s voor toelichting):

1. risicovoller DOORBELEGGEN 2. “INKOPEN” in een collectieve pot rondom pensioendatum 3. (HERVER)DELEN van biometrische en financiële risico’s 4. UITSMEREN SCHOKKEN in de tijd

• Twee varianten worden mogelijk gemaakt door wetsvoorstel: (1) collectief en (2) persoonlijk • Geen/nauwelijks materieel verschil in pensioenresultaat voor de deelnemers

90

Regeling

Collectieve premieovereenkomst – DOORBELEGGEN

a) Verplichte uitkeringsgarantie vervalt waardoor uitkering variabel wordt (óók voor premieovereenkomsten; bij uitkeringsovereenkomsten was reeds toegestaan)

b) Risico’s verschuiven van pensioeninstelling en/of werkgever naar de deelnemer(s)

c) Gevolg: meer risicovol beleggen mogelijk direct voor en na pensioendatum (beleggingsspagaat verminerd)

d) Verwachte hoogte van de pensioenuitkering stijgt

• Grootste deel positieve impact op verwachte hoogte pensioenuitkering komt uit nieuwe mogelijkheid om voortaan te kunnen DOORBELEGGEN 91

Regeling

Collectieve premieovereenkomst – “INKOPEN” *

NB: Deze vorm van “Inkopen” niet verwarren met de traditionele definitie van inkoop bij een verzekeraar waarbij een garantie op uitkering wordt gegeven.

Op pensioendatum of eerder het persoonlijk gespaarde kapitaal geleidelijk inbrengen in een “collectieve pot”

a) (uitkeringsfase van) premieovereenkomsten vaker via pensioenfonds (naast verzekeraar of PPI)

b) pensioenknip en renteconversierisico op pensioendatum voorkomen (zoals in goede LC aanpak)

c) door vervroegde (10 jaar voor pensioendatum) “inkoop” meer volume en grotere solidariteitskring creëren in collectieve pot

d) persoonlijke pensioenrekening (kapitaal, eigendomsrechten) omzetten in collectieve pot (aanspraak)

e) beleggingen: standaard asset allocatie toepassen (i.p.v. maatwerk life-cycling beleggen per persoon)

• Variant 1: wel “INKOPEN” in de collectieve pot in de uitkeringsfase • Variant 2: niet “INKOPEN”; behouden van de persoonlijke pensioenrekening in de uitkeringsfase 92

Regeling

Collectieve premieovereenkomst – (HERVER)DELEN RISICO’S (HERVER)DELEN Risicodrager: Risico zelf dragen als deelnemers en samen delen óf extern onderbrengen Hoogte van pensioenuitkeringen afhankelijk van: a) Financieel (beleggings)resultaat b) Biometrisch resultaat  micro langleven (“sterftewinst”)  macro langleven NB: kortleven-, arbeidsongeschiktheid- risico in opbouwfase altijd extern gedekt via verzekeraar

• In beide varianten worden risico’s zoveel mogelijk collectief gedeeld • In beide varianten kunnen risico’s door deelnemers worden gedragen of uitbesteed worden • In Variant 2: beleggingsrisico wordt niet gedeeld (optimaal Life Cycle beleggen)

93

Regeling

Collectieve premieovereenkomst – (HERVER)DELEN RISICO’S (HERVER)DELEN

Herverdelen: Toebedelen van de biometrische en financiële resultaten naar de pensioenuitkering Variant 1: via collectieve pot en toebedelingsmechanismen - met/zonder toekomstige generaties?! Variant 2: geen herverdeling; effecten direct via persoonlijke pensioenrekening

• HERVERDELEN brengt extra complexiteit, waarderingsvraagstukken (discretionaire bevoegdheden bestuur en solvabiliteitsbuffers) met zich mee. In hoeverre wegen de voor- en nadelen van herverdelen tegen elkaar op?

94

Regeling

Collectieve premieovereenkomst – SPREIDEN

SCHOKKEN SPREIDEN: Fluctuatie in pensioenuitkeringen “smoothen” door schokken uitsmeren in de tijd

 Maximum periode (5 jaar) met oog op voorkomen kruiend-ijs-effect

SCHOKKEN SPREIDEN • Kan in uitkerings- (gebeurt reeds) en ook in premieovereenkomsten (nieuw toegestaan) • Kan zowel in Variant 1 en en Variant 2 worden toegepast

95

Regeling

Collectieve premieovereenkomst: Collectief en solidair Collectiviteit 

 









Centrale rol sociale partners  inhoud regeling bepalen  pensioenuitvoerder kiezen Centrale rol van pensioenfondsen  uitvoeringsmodellen Non-profit  pensioeninstelling (pensioenuitvoerders)  uitbestedingspartners (PUOs, vermogensbeheerders) Verplichtstelling  Klein (elke werknemer een pensioen)  groot (regeling en uitvoerder) Schaalvoordelen  inkoopkracht  professionaliteit Paternalisme  via 2e pijler (niet 3e pijler individueel)  bescherming deelnemers (default opties)  beperking hassle (ontzorgen) Beleggingsbeleid  Prudent person en default options en zorgplicht

Nieuwe premieovereenkomst: geen verandering m.b.t. collectiviteit 96

Regeling

Collectieve premieovereenkomst: collectief en solidair

Solidariteit / risicodeling

Collectiviteit 

 









Centrale rol sociale partners  inhoud regeling bepalen  pensioenuitvoerder kiezen Centrale rol van pensioenfondsen  uitvoeringsmodellen Non-profit  pensioeninstelling (pensioenuitvoerders)  uitbestedingspartners (PUOs, vermogensbeheerders) Verplichtstelling  klein (elke werknemer een pensioen)  groot (regeling en uitvoerder) Schaalvoordelen  inkoopkracht  professionaliteit Paternalisme  via 2e pijler (niet 3e pijler individueel)  bescherming deelnemers (default opties)  beperking hassle (ontzorgen) Beleggingsbeleid  Prudent person en default options en zorgplicht



Risicodrager(s)  Staat (belastingen)  Pensioeninstelling (FTK)  werkgever (IFRS)  3rd party (verzekeraar, markt, captive)  Deelnemer(s)



Risico’s samen delen  biometrisch (langleven, kortleven, arbeidsongeschikt)  financieel (beleggingen)  micro langleven  macro langleven



Risico’s herverdelen  ex-ante (doorsneesystematiek, m/v)  ex-post en discretionair (bijstorten, afstempelen)  met huidige en/of toekomstige generaties

Nieuwe premieovereenkomst: wel verandering m.b.t. solidariteit en risico(herver)deling 97

Regeling

Collectiviteit en Solidariteit: Wat heeft jullie voorkeur? (tick the box)

Solidariteit / risicodeling

Collectiviteit 

 









Centrale rol sociale partners  inhoud regeling bepalen  pensioenuitvoerder kiezen Centrale rol van pensioenfondsen  uitvoeringsmodellen Non-profit  pensioeninstelling (pensioenuitvoerders)  uitbestedingspartners (PUOs, vermogensbeheerders) Verplichtstelling  klein (elke werknemer een pensioen)  groot (regeling en uitvoerder) Schaalvoordelen  inkoopkracht  professionaliteit Paternalisme  via 2e pijler (niet 3e pijler individueel)  bescherming deelnemers (default opties)  beperking hassle (ontzorgen) Beleggingsbeleid  Prudent person en default options en zorgplicht



Risicodrager(s)  Staat (belastingen)  Pensioeninstelling (FTK)  werkgever (IFRS)  3rd party (verzekeraar, markt, captive)  Deelnemer(s)



Risico’s samen delen  biometrisch (langleven, kortleven, arbeidsongeschikt)  financieel (beleggingen)  micro langleven  macro langleven



Risico’s herverdelen  ex-ante (doorsneesystematiek, m/v)  ex-post en discretionair (bijstorten, afstempelen)  met huidige en/of toekomstige generaties

Kind niet met het badwater weggooien!!! Collectiviteit en solidariteit zijn een groot goed 98



D.

PensioenUitvoering  het gaat nu snel…..

99

Uitvoering

PensioenUitvoering Op niveau van de pensioenuitvoering zijn de volgende veranderingen gaande:

• Verzekeren: • sterk verminderd risicoabsorbatievermogen verzekeraars + macro longevity risk • Unbundling vermogensopbouw- en risicodekking element in een pensioenregeling • Beleggen: • Alle brillante DB ALM brains worden thans ingezet voor optimaal DC beleggings- en risicobeleid

• life-cycle investing + default opties (ontzorgen) + decumulatie strategieën

• Administratie: • kosten-efficiency in de uitvoering (50/50 regel) • digitale deelnemerscommunicatie / portaal (Facebook?) Impact van beschikbaarheid van meerdere uitvoeringsmodellen en meer marktwerking in komende jaren 100

Ter afsluiting: Maak je geen al te grote zorgen..... • We hadden, hebben en zullen blijven hebben een pracht pensioenstelsel; met voldoende financiële zekerheid voor de oudedag. Geen noodzaak voor defaitisme en angst dat “er geen pensioen meer is als ik oud ben”

• Er gebeurt veel goeds in Den Haag met oog op het toekomstbestendig maken van ons pensioenstelsel; meer dan vaak in de sector of publiekelijk wordt onderkend. Ga door met pro-actief input geven!

• Hopelijk is de analyse tool van nut voor jullie; om door de bomen het bos te blijven zien en ter voorkoming van Babylonische spraakverwarringen en suboptimale discussies

• De individualisering trend zet door, met alle voordelen (meer grip, meer transparantie, begrijpelijker, persoonlijke eigendomsrechten) en nadelen (risico’s meer zelf dragen, meer eigen verantwoording) van dien.

• De premieovereenkomst met collectieve risicodeling is een mooie Gulden middenweg. Koester collectiviteit en solidariteit waar mogelijk, maar Keep it Simple and Smart (KISS!) met oog op vertrouwen, betrokkenheid, draagvlak en tegemoet komen aan veranderende behoeften.

101

Jacqueline Lommen Robeco Executive Director European Pensions

Boardmember Robeco PPI Tel: +31.10.224.1283 Mobile: +31.6.1131.7279 Email: [email protected]

102

Belangrijke Informatie •

Deze informatie is met zorg opgesteld door Stichting Robeco Premiepensioeninstelling (Robeco PPI). Het is bedoeld om professionele partijen te voorzien van informatie over Robeco PPI’s specifieke vaardigheden, maar is geen aanbeveling om financiële instrumenten te kopen of verkopen.

•

De informatie in deze presentatie is uitsluitend bedoeld voor professionele partijen als bedoeld in de Wet op het Financieel Toezicht of personen die bevoegd zijn deze informatie te ontvangen op basis van andere van toepassing zijnde wetgeving.

•

De informatie in deze publicatie is mede ontleend aan betrouwbaar geachte externe bronnen. Aan de informatie in deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. Er wordt geen garantie of verklaring omtrent de juistheid of volledigheid gegeven, noch uitdrukkelijk, noch stilzwijgend.

•

Dit document is niet bedoeld voor distributie aan of gebruik door enig persoon of entiteit in enige jurisdictie of land waar de plaatselijk geldende wet- of regelgeving een dergelijke distributie of een dergelijk gebruik niet toestaat.

•

Historische rendementen worden alleen ter illustratie gegeven en zijn als zodanig geen weergave van de verwachtingen van Robeco PPI voor de toekomst. De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

•

Alle copyrights, octrooien en andere rechten op de informatie in dit document zijn het eigendom van Robeco PPI. Er worden geen rechten van welke aard dan ook in licentie gegeven of toegewezen of op andere wijze overgedragen aan personen die toegang hebben tot deze informatie.

•

Stichting Robeco Premiepensioeninstelling te Rotterdam(Handelsregister no. 51867680) heeft een vergunning van De Nederlandsche Bank te Amsterdam 103

Paneldiscussie o.l.v. Lennart Booij

Paneldiscussie: Hoe kijken de panelleden én de deelnemers in de zaal aan tegen de geschetste vergezichten? Panel: • Drs. Jacqueline Lommen, director European Pensions Robeco • Drs. Juliëtte Tesselhoff, account Manager Blue Sky Group, lid KPS werkgroep Jong (& Oud) • Paul Bakker, commercieel Service Medewerker Aegon, lid KPS werkgroep Jong (& Oud)

• Don van der Steeg MSc, voorzitter werkgroep Toekomstig Pensioenstelsel PensioenLab 104

Stelling 1

• Het pensioenstelsel is in beweging. Een toekomstbestendig stelsel bereiken we door: Evolutie (aanpassing van bestaande systemen)

Revolutie (rigoureus het roer om)

105

Stelling 2

• Jonge mensen leven in het nu en bekommeren zich onvoldoende om hun toekomst.

Eens

Oneens

106

Stelling 3

• Geen reden voor angst voor je pensioen later (“als ik oud ben dan is er geen pensioen meer…..”)

Eens

Oneens

107

Stelling 5

• Iedere werkende dient naast zijn AOW verplicht een minimaal pensioenniveau op te bouwen.

Eens

Oneens

108

Stelling 6

• De pensioenbijdrage is straks net zo onderhandelbaar als salaris. Mensen moeten zelf maar bepalen waar ze hun geld aan besteden. (pensioen moet transformeren van een secundaire naar primaire arbeidsvoorwaarde) Eens

Oneens

109

Stelling 7

• In de toekomstige betekeniseconomie zal maatschappelijk rendement eerste prioriteit hebben Eens

Oneens

110

Stelling 8

• Ons toekomstig pensioen zal besteed worden aan voorzieningen* in plaats van een levenslange uitkering. * zoals zorginkoop, aanpassing woning, inkoop in woongemeenschap

Eens

Oneens

111

Afsluiting

Postbus 44 3879 CA Hoevelaken

T: 033 257 05 88 F: 033 258 03 40 [email protected] www.kps.nl 3

112

Najaarscongres Kring van Pensioenspecialisten

Recommend Documents