Mogelijkheden en beperkingen van (Samengestelde) Peilgestuurde Drainage voor sturing grondwaterstanden en zoetwatervoorraad Jan van Bakel 13-5-2015
Peilgestuurde drainage
1
Inhoud • • • • • • • •
Inleiding Wat is PGD? Vormen van peilsturing Sturing zoetwatervoorraad in de bodem Sturing grondwaterstanden Geschiktheid buisdrainage voor subinfiltratie Praktijkervaringen Conclusies 13-5-2015
Peilgestuurde drainage
2
Inleiding • Peilgestuurde drainage (PD) een hype? Is er sprake van revitalisering? • Is niets nieuws, of toch wel? • Waarom deze hernieuwde belangstelling • Op zandgronden en veengebieden sturing grondwaterstand • Is PGD ook bruikbaar om zoetwatervoorraad te vergroten? Kortom: een heleboel vragen. 13-5-2015
Peilgestuurde drainage
3
Waarom weer in de belangstelling? • Drains onder water maakt sturing mogelijk, met alle ‘beloftes’ die daar bij horen: – – – –
betere beheersing van grondwaterstanden mogelijk waterconservering ‘op het scherpst van de snede’ meer zoetwater beschikbaar in gebieden met zoute kwel? technologie van sturen op afstand binnen handbereik: SBIRproject Klimaatadaptieve Drainage (KAD) – infiltratie via drains alternatief voor beregening? 13-5-2015
Peilgestuurde drainage
4
Wat is peilgestuurde drainage? • Conventionele drainage (CD) • Drainage Nieuwe Stijl (DNS) • Regelbare Drainage (RD) – niet samengesteld – samengesteld
• KlimaatAdaptieve Drainage (KAD) Zie vooral de ‘Drainagebijbel’: Alterrarapport 2370/STOWA-rapport 2013-18 5
De ‘drainagebijbel’
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
6
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
7
KAD
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
8
Mogelijkheden PGD voor vergroting zoetwaterbeschikbaarheid in de bodem • Drainage dieper leggen, lager winterpeil en in de zomer onder water • Drains2Buffer • Kreekruginfiltratieproef • (Freshmaker) • Drains2gain
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
9
Drains2Buffer
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
10
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
11
Freshmaker (onderdeel van Go Fresh)
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
12
Peilgestuurde drainage
13
Beheersen van de grondwaterstand • Door aanleg buisdrainage primair doel: verlaging hoge grondwaterstanden • Daardoor ook verlaging lage grondwaterstanden (20-40% doorwerking) • Daardoor wellicht extra droogteschade • Verminderen droogteschade door – waterconservering – subinfiltratie 13-5-2015
Peilgestuurde drainage
14
Effecten op grondwaterstandsverloop • Plaatje uit mijn proefschrift:
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
15
Technische aspecten • Samengesteld of niet? • Capaciteit verzamelbuis? • Peilbeheer met stuwen in waterschapswaterlopen vs. met eigen stuwtjes/verzamelputten? • Subinfiltratie mogelijk? • Hoe te sturen? • Monitoring van opbrengstverandering
16
Rregionale effecten • Hoe te sturen? • Effecten op piekafvoeren? WB21-toets! Koudwatervrees bij waterschappen? • Hoe effecten op grondwaterstanden en afvoeren te monitoren?
17
(Klei)gronden geschikt voor PD? • In kader KAD geschiktheidskaarten gemaakt • Landsdekkend en voor Zeeland • Grond moet drainagebehoeftig zijn (kreekruggen vallen er dus buiten)?? • Uitsluiting van geschikt zijn voor PD op basis van criteria 13-5-2015
Peilgestuurde drainage
18
Factoren en criteria voor fysieke Drainage kan problematisch (x) (on)geschiktheid Factor Criterium of niet mogelijk zijn CD
PD
KAD
X
X
(X)
(X)
(X)
X
(X )
(X )
X
X
(X)
(X)
(X)
(X)
(X)
(X)
Doorlatendheid rond de drains is Klei op draindiepte
onvoldoende
(ca. 1 m-mv)
Drains mogen niet in de keileem
Keileemdiepte <0,6
liggen
m
Verstopping drains door ijzer Te veel wegzijging waardoor peilsturing nauwelijks effectief
IJzer in profielbeschrijving Wegzijging > 0,5 mm/d
Drooglegging zodanig gering dat
Drooglegging
ontwateringsbasis te ondiep is
<0,7 m (zand)
Drooglegging zodanig gering dat
Drooglegging <0,9
ontwateringsbasis te ondiep is 5/13/2015
m (klei)
drainagegeschiktheidskaarten
19
Kleigronden geschikt voor PD? • Bij PD voor subinfiltratie: aanvoer van zoetwater in groeiseizoen moet mogelijk zijn
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
20
Theorie van subinfiltratie via drains (1)
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
21
Theorie van subinfiltratie via drains (2)
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
22
Praktijkervaringen (input van de aanwezigen gevraagd) • Grondwaterstandsbeheersing belangrijk? • Zoetwatervoorraadvergroting belangrijk? • Technisch ontwerp: – – – –
baas in eigen sloot of toch …. drainafstand nauwer? doorspuiten? et cetera
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
23
Conclusies • In het verleden veel ervaring met peilgestuurde drainage, maar kennis is (was) slecht ontsloten • Peilgestuurde drainage is terecht weer in de belangstelling, want biedt nieuwe mogelijkheden • Deze mogelijkheden zijn vooral gebaseerd op modelonderzoekingen en beschouwingen • Toepassing in gebieden met zoute kwel nog vooral in onderzoek • Effecten op grondwaterstand hangen af van de ontwerp van de drainage en van grond • Praktijkervaringen meer dan welkom (CoP) 24
Beheersregels • Plaatje uit mijn proefschrift:
13-5-2015
Peilgestuurde drainage
25
Buisdrainage onder water: “Ervaringen uit het verleden ….” • Literatuurstudie: Schade aan onderlopende drainage. (Stuyt, 1998) – 29 projecten in binnen- en buitenland: 1934-1998 – doorlatendheid grond rondom de drain: sterk wisselend beeld. Tijd om te stabiliseren! Minder risico’s dan algemeen wordt aangenomen. – infiltratie via drains kan hydrologisch zeer succesvol zijn – regionale effecten (kwel, aanvoer) kunnen aanzienlijk zijn
• Subinfiltratie op kleigronden mogelijk: wisselend beeld
