Jozef Pacolet HIVA , Katholieke Universiteit Leuven
Moeten wij ons sociaal model aanpassen op het moment dat het zijn functie moet waar maken?
esign Charles & Ray Eames - Hang it all © Vitra D
Solidariteit voor het Gezin, 9 mei 2012
Inhoud
• Geen FUD: ‘fear, uncertainty and doubt’ • Demografie: andere demografische projecties, zelfde conclusies • Levensvatbaarheid en superioriteit van onze sociale bescherming • Arbeidsmarkt en schaarste aan arbeidskrachten • Toepassing op de zorgsector • Dynamiek van de LTC: programmatie en innovatie 2
De vergrijzing.
• • • • • • •
1988: bevolkingsprognose voor 2040, België: 8 503 959 2000: bevolkingsprognose voor 2020, België: 10 723 828 2000: bevolkingsprognose voor 2050, België: 10 952 581 2008: bevolkingsprognose voor 2010, België: 10 886 032 2008: bevolkingsprognose voor 2020, België: 11 598 066 2008: bevolkingsprognose voor 2050, België: 12 460 503 2011: bevolkingsprognose voor 2060, België: 13 500 000
1/01/2060
1/01/2055
1/01/2050
1/01/2045
1/01/2040
1/01/2035
Prognoses 2000
1/01/2030
1/01/2025
1/01/2020
1/01/2015
prognoses 1988
1/01/2010
1/01/2005
1/01/2000
1/01/1995
Totale bevolking (duizenden, einde jaar)
1/01/1990
1/01/1985
1/01/1980
1/01/1975
1/01/1970
1/01/1965
1/01/1960
1/01/1955
1/01/1950
1/01/1945
Veranderende bevolkingsprognoses. Zelfde conclusies? Prognoses 2008
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
BBP in België, 1952-2012 Miljard euro 350
Jaarlijkse bijkomende productie BBP (prijzen 2007)
300
250
200
150
100
50
0
1953 1955 1957 -50
1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012
BBP per capita in België, 1952-2012 euros 35000
Additional GDP per capita GDP per capita prices 2008
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0 2012
2010
2005
2000
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
1960
1953 -5000
De toekomst voor en na de crisis van 2009 80000
GDP per capita in prices of 2008 GDP ageing report EU 2009 SCvV 2010
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0 2008 2010
2015
2020
2025
2030
2035
2040
2045
2050
2055
2060
Source: Scenario 2010 is based on Studiecommissie voor de vergrijzing, Jaarlijks Verslag, juni 2010
7
De toekomst versus het verleden 80000
GDP per capita in prices of 2008
25 years
GDP ageing report EU 2009 SCvV 2010
70000
60000
25 years 50000
40000
30000
20000
60 years
10000
0 2008 2010
2015
2020
2025
2030
2035
2040
2045
2050
2055
2060
8
Het inkomen per bewoner in België, 2008- 2060, de overheidsuitgaven voor pensioenen, gezondheidszorg en ouderenzorg en het inkomen per bewoner na aftrek van deze uitgaven: een’ hoorn des overvloeds’? 80.000 70.000
227
BBP per inwoner inkomen per inwoner
60.000 50.000
207
Publieke uitgaven pensioenen, gezondheidszorg en oudererenzorg, per inwoner
40.000
30.000 20.000
314
10.000
BBP per inwoner, na aftrek publieke uitgaven
0
2008
2015
2020
2030
2040
2050
2060
eigen berekening op basis van 2009 Ageing Report: Economic and budgetary projections for the EU-27 Member States, European Economy 2/2009
9
Inkomen met inbegrip van het inkomen in natura onder de vorm van gezondheidszorg en ouderen zorg per inwoner, voor de 65+ en de rest van de bevolking, 2060: gelijke tred met economische en sociale vooruitgang 80.000 229
70.000 232
Inkomen per bewoner
60.000 50.000 40.000
65+
30.000
Rest van de bevolking
20.000 10.000 0 2008
2015
2020
2030
2040
2050
2060
eigen berekening op basis van 2009 Ageing Report: Economic and budgetary projections for the EU-27 Member States, European Economy 2/2009
10
Inkomen met inbegrip van het inkomen in natura onder de vorm van gezondheidszorg en ouderen zorg per inwoner, voor de 65+ en de rest van de bevolking, 2060: gelijke tred met economische en sociale vooruitgang, in verbruikseenheden (correctie voor gezinsgrootte) 120000
100000
80000 65+VE rest VE
60000
65+ Rest bevolking 40000
20000
0 1
2
3
4
5
6
7
eigen berekening op basis van 2009 Ageing Report: Economic and budgetary projections for the EU-27 Member States, European Economy 2/2009
11
Levensverwachting bij geboorte.
• In 1951 voor de man 65 en de vrouw 70 • In 2007 voor de man 77 en de vrouw 83 • In 2060 voor de man 85 en de vrouw 91
Nieuwe bevolkingssprognoses maar vergelijkbare leeftijdsstructuur, in perunage totale bevolking Vergelijking structuur bevolking oud en nieuwe prognoses 0,16 0,14 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 0,00
Nieuw 2010
Nieuw 2060 Oud 2010
>90
85-89
80-84
75-79
70-74
65-69
60-64
50-59
40-49
30-39
20-29
10-19
0-9
Oud 2050
Evolutie bevolking actieve leeftijd Vlaams Gewest en werkgelegenheid in diverse scenario’s Vlaanderen Statisch
4.500.000 Vlaanderen Pro-actief
4.000.000
2050
2045
2040
2035
2030
Bevolking Vlaanderen 15 - 65
2025
2.000.000
2020
Vlaanderen APS B scenario
2015
2.500.000
2010
3.000.000
Vlaanderen APS Statisch
2005
3.500.000
Vlaanderen Pro-actief plus
Bevolking Vlaanderen 15 - 67
Evolutie bevolking actieve leeftijd Vlaams Gewest en werkgelegenheid in diverse scenario’s, nieuwe bevolkingsprognoses Vlaanderen Statisch
4.500.000
Vlaanderen Pro-actief
4.000.000 Vlaanderen Pro-actief plus
3.500.000 Vlaanderen APS Statisch
3.000.000
Vlaanderen APS B scenario
2050
2045
2040
2035
2030
2025
2020
Bevolking Vlaanderen 15 - 66
2015
2.000.000
2010
Bevolking Vlaanderen 15 - 64
2005
2.500.000
Vlaanderen pro-actief geleidelijke stijging pensioenleeftijd
Aanbod verpleegkundigen: aantal, proactief scenario; evolutie activiteitsgraad vergeleken met 5 jaar vroeger, België: is een belangrijke determinant voor de ‘vervangingsvraag’ 120
100
80
60
40
20
0 35 - 39
1999 - 2004
40 - 44
45 - 49
2005 - 2009
50 - 54
55 - 59
2010 - 2024
60 - 64
2025 - 2044
65 - 69
70 - 74
2045 - 2049
Vraagzijde: evolutie van het verpleegkundig personeel in de verschillende sectoren, België, index (1999=100), 1999-2019 (is de indicator voor de ‘uitbreidingsvraag’) Index totaal aantal verpleegkundigen, België
160 150 140 130 120 110 100 1999
2000-2004
Ziekenhuizen, zonder CAO ROB en RVT, zonder CAO Thuisverpleging, zonder CAO
Leuven, 19-20th April 2010
2005-2009
2010-2014
2015-2019
Ziekenhuizen, met CAO ROB en RVT, met CAO Thuisverpleging, met CAO
Jozef Pacolet European fiugures and trends
17
Aanbod verpleegkundigen en confrontatie met de vraag België O.b.v. nieuwe bevolkingsprognoses en nieuwe informatie vanuit het onderwijs
Aantal afgestudeerden AANBOD Lage instroom Hoge instroom VRAAG Dynamisch scenario Pro-actief scenario
2000-2004
2005-2009
2010-2014
2015-2019
18.962 18.962
19.769 19.769
21.005 22.716
20.069 22.131
18.434 18.434
14.505 12.987
16.761 11.525
19.073 16.426
Vergelijking met resultaten o.b.v. oude bevolkingsprognoses en vroegere informatie vanuit het onderwijs Aantal afgestudeerden AANBOD Lage instroom Hoge instroom VRAAG Dynamisch scenario Pro-actief scenario
2000-2004
2005-2009
2010-2014
2015-2019
18.962 18.962
17.502 19.427
15.739 20.820
14.973 19.813
18.539 18.539
12.664 11.322
14.970 9.898
17.663 14.994
Hoe moet de sociale zekerheid er voor mij uit zien • • • •
•
•
•
Er is geen free lunch, behalve de gratis receptie straks Demografie gaat alles niet oplossen: zelfde problemen, maar voor meer mensen Een hoogwaardige sociale zekerheid is niet negatief voor de economie En is ook betaalbaar als wij de activiteitsgraad op een realistisch niveau brengen, en de pensioenleeftijd (werkelijk en wettelijk) op een realistisch niveau brengen Voor de gezondheidszorg een hoogwaardige wettelijke bescherming en een marginale rol voor eigen bijdragen en private verzekeringen (voorbeeld van de VSA) Voor de pensioenen: herstel van de eerste pijler, want voor een tweede en derde pijler is het te laat en is ook niet wenselijk en is ook niet betaalbaar (voorbeeld van Nederland) Verdere uitbouw van de financiering op basis van repartitie…want de financiële instellingen en markten hebben nu toch zeer slecht geboerd
Sociale bescherming: dat is wat de mensen vragen. Hoe zullen wij het invullen?
Peoples desire USA today Social protection as % of national income
first pillar
Present level
National income
Hoe ziet de thuiszorgsector er morgen uit: Bijgevoegde stelling anno 1989 ‘In de thuiszorg zal in navolging van het model van de intramurale voorzieningen, een grotere integratie van de verschillende diensten (huisarts,thuisverpleging, bejaardenhulp, maatschappelijk werk) nodig zijn naarmate meer en meer, voornamelijk hoogbejaarde, patiënten een globaal dienstenpakket behoeven en voor zover er “economies of scope” optreden.’
• (J. Pacolet, bijgevoegde stelling bij doctoraat over ‘Marktstructuur en operationele efficiëntie in de Belgische financiële sector’, november 1989)
Beleidsaanbevelingen in verband met programmatie woonzorgdecreet • Programmatie is geen fixatie van het verleden maar een dynamische verkenning - normering van de toekomstige ontwikkelingen • Woon-zorgdecreet kan en zal één en ander in beweging brengen • Wij hebben nog geen echt beleid van desinstitutionalisering gehad • Programmatie van de voorzieningen door Vlaanderen kan niet los worden gezien van de ontwikkelingen op federaal vlakSubstitutie binnen in de thuiszorg en de institutionele zorg is denkbaar • Substitutie binnen de werksoorten is denkbaar (thuisverpleging – gezinszorg – schoonmaakhulp) • Substitutie tussen reguliere en private diensten (thans ook dienstencheque)
Branchevervaging in de thuiszorg (volume in miljoen uren, Vlaanderen, rond 2009) Sector Dienstencheques
Aanbieders
Totaal
waarvan 65+
Zorgsector
waarvan hulpbehoevend Gezinszorg Poetsdienst
Handelsvennootschap Interim Invoegbedrijf Totaal handelsvennootschappen, interim en invoegbedrijf
23,5 11,7 4,6
39,8
17,4
2,8
Natuurlijk persoon
1,5
0,6
0,2
VZW Waarvan reguliere gezinszorg Waarvan drie grootste non-profit thuiszorgorganisaties
9,5 7,7
12,5
3,9
5,0
8,5
3,5
PWA OCMW en gemeente Totaal non-profit Totaal
Bron: webbevraging en administratieve informatie
4,9 3,9 18,4 59,6
PWA
Privé 1,4 2,6 18,0 18,0
3,1 7 7
1,4 1,4
23
Plaats van de dienstencheque in de thuiszorg en bij de voornaamste aanbieders (in miljoen uren)
Activiteiten drie grootste diensten gezinszorg
Totaal drie grootste diensten gezinszorg
Solidariteit voor het Familiehulp Thuishulp Gezin
Totale private sector
Openbare diensten gezinszorg
Openbare diensten gezinszorg en PWA dienstenchequeactiviteiten
Uren gezinszorg (2008)
8,2
5,5
1,5
1,2
12,5
2,6
2,6
waarvan bij 65+
6,7
4,5
1,1
1,1
10,1
2,1
2,1
Uren gezinszorg (2009)
8,5
5,5
1,7
1,3
12,5
2,6
2,6
Uren poetshulp
3,5
1,8
1,1
0,6
3,9
3,1
3,1
Uren dienstencheque Totaal aantal uren Als % van het totaal aantal uren
5,0 17,1
2,8 10,2
0,6 3,4
1,6 3,6
7,7 24,1
3,0 8,6
7,7 13,4
Uren gezinszorg (in %)
50
55
49
37
52
30
19
Uren poetsdienst (in %)
21
18
33
17
16
36
23
Uren dienstencheque (in %)
30
28
19
46
32
34
58
Totaal aantal uren (in %)
100
100
100
100
100
100
100
Verhouding uren dienstencheque/uren poetshulp
1,43
1,54
0,57
2,70
2,00
0,96
2,50
Bron: Berekening op basis administratieve informatie en webbevraging
24
Conclusies
