Moedertaal en schooltaal
Prof.dr Sieneke Goorhuis-Brouwer 20 november 2009
Voor –en vroegschoolse educatie (VVE) • Taalontwikkeling: belangrijke indicator van later schoolsucces
• OCW:
in 2011 een dekkend aanbod van VVE
• Doel:
taalachterstanden met 40% reduceren t.o.v. 2002
Ontwikkeling binnen de VVE • 1. Bedoeld voor allochtone kinderen
• 2. Nu ook autochtone kinderen uit taalarme situaties
• 3. Onvoldoende lees- en rekenprestaties in groep 8
• 4. Hoe vroeger hoe beter: beginnende geletterdheid en gecijferdheid.
VVE methoden • Verwarring rond het begrip taal
• Moedertaalverwerving
• Lezen en schrijven
Moedertaal en schooltaal
Prof.dr Sieneke Goorhuis-Brouwer 20 november 2009
Voor –en vroegschoolse educatie (VVE) • Taalontwikkeling: belangrijke indicator van later schoolsucces
• OCW:
in 2011 een dekkend aanbod van VVE
• Doel:
taalachterstanden met 40% reduceren t.o.v. 2002
Ontwikkeling binnen de VVE • 1. Bedoeld voor allochtone kinderen
• 2. Nu ook autochtone kinderen uit taalarme situaties
• 3. Onvoldoende lees- en rekenprestaties in groep 8
• 4. Hoe vroeger hoe beter: beginnende geletterdheid en gecijferdheid.
VVE methoden • Verwarring rond het begrip taal
• Moedertaalverwerving
• Lezen en schrijven
Moedertaalontwikkeling Spontaan proces • Bloemenwaterzeef • Monden • Heb jij die gebrookt? • Jij hebt een foute mond • Doe je hoofd eens open.
Lezen en schrijven Bewust didactisch proces. • Operationeel denkniveau
• Taal niet meer gebonden aan persoon of situatie
• Taal heeft objectieve status
Eerste levensjaar • Klankherkenning (1) • vanaf 6 maanden taalspecifieke klankherkenning en intonatiepatronen
• Klankproduktie (4) • vanaf 6 maanden Voorwaarden: Gehoor Emotionele stabiliteit
taalspecifiek brabbelen • de tongval
De doorgaande leerlijn: 0 – 1 jaar • Communicatie door kijken, lachen en vocaliseren
• Luisteren, liedjes zingen, benoemen
Het tweede levensjaar • Luisteren, kijken, bewegen en voelen hebben de denkontwikkeling op gang gebracht
• Objectconstantie en symboolbewustzijn
• Eerste woordjes
Tweede levensjaar • Woordbegrip (2) • persoonlijk woordenboek
• Woordproductie (5)
Voorwaarden Leervermogen Taalinput
Taalontwikkeling • Tractor, amen
• Sherry, tapas
• Acuoor, fufa, hame
De doorgaande leerlijn: 1-2;6 jaar • Woordenschatontwikkeling
• Benoemen, aanwijzen, vertellen.
• Eenvoudige prentenboeken.
Derde levensjaar
• Zinsbegrip (3)
• Zinsproductie (6)
Voorwaarden Leervermogen; taalinput Medisch gezond
Zinsproductie • Tweewoordzin
papa auto; mij boek; tevisie niet
•
ca. 2 – 2;6 jaar
• Drie- tot vijfwoordzin • • •
ik ben so dorst ik doe zo laten staan mama vin ik lastig ben?
Doorgaande leerlijn: 2;6 – 3;6 jaar • Start literaire beleving
• Eén boekje moet vaak voorgelezen worden
• Interactief?
Boeken met een verhaal • Rupsje Nooitgenoeg • Wil je mijn vriendje zijn • Dribbel (Stip) • Lytse Kangeroe
Doorgaande leerlijn: 3;6 – 6 jaar • Rijmen, zingen • Voorlezen, vertellen
• “Ik wil geen woordjes, ik wil een verhaal!”
Eigen dynamiek in de taalontwikkeling Ontwikkelingsvariatie kan wel twee jaar bedragen
verhaaltje navertellen:21-42 maanden (10) Lange zinnen: 26-54 maanden(12) 100% verstaanbaar: 30 – 60 maanden (13)
Relatieve stabiliteit •
Zink (1999): de meeste kinderen functioneren tussen 2 en 6 jaar op hetzelfde niveau: gemiddeld, laaggemiddeld of bovengemiddeld
•
Keegstra & Goorhuis (2009): 70% stabiel. Allochtone kinderen uitgezonderd
Bestrijden taalachterstanden 1. moedertaalontwikkeling • Praten, zingen voorlezen, rijmen, musiceren
• Spelenderwijs, niet instructief
• Koppeling met belevingen en lijfelijke situaties
• Interactief voorlezen alleen als het van het kind uitgaat
Illustratie • “ Oma, deze tekening is voor Tess. Wil jij even opschrijven voor Tess?” • Dit vraagt de ruim vijfjarige kleindochter aan haar oma. • Oma, die Sien heet, schrijft op: voor Tess • “Ja, zeg”, roept de kleine meid verontwaardigd. “Daar staat geen Tess, daar staat jouw letter!”
Lezen • Gaat door op de literaire beleving.
• Denkstap naar de operationele fase is gemaakt waardoor de ordening van letters kan worden begrepen
Peuters en kleuters zijn nog geen leerlingen • Sensomotorisch denken
• 1e levensjaar
• Pre-reflexief denken –
• Peuters
meedoen en zeker weten
• Magisch denken en
• Kleuters
aarzelende reflexie
• Concreet operationeel denken
• Leerlingen groep 3
Bestrijden taalachterstanden. 2. leren lezen en schrijven • Bewust didactisch proces
• Onderzoekers zijn het er over eens dat lees- en spellingsproblemen vrijwel altijd te wijten zijn aan – òf de leesmethode – òf de instructiekwaliteit van de leerkracht
Illustratie • Ik nam met een zesjarige een leeslesje door. Nadat ze zich vreugdeloos en met inspanning van al haar krachten had heen gewerkt door de zin: “De hen legt een ei”, • keek ze me opeens met grote ogen aan en zei vol ontzag: “Renate, die hen legt een éi!”
• Renate Dorrestein: Heiligenlevens en bananenpitten.
Illustratie •
“Ook nu op de basisschool kinderen al met 5 jaar binnen komen en men de leesprocessen geleidelijker wil laten verlopen, zal men waarschijnlijk merken dat bij de meeste kinderen het kunnen leren lezen pas echt goed op gang komt na het zesde jaar”(Rita Kohnstamm)
Effecten VVE op leesvaardigheid • Eldering (2002)
geen blijvende effecten
• Drriessen & Doesborgh (2003)
geen verschillen
– Taal en rekenvaardigheden , werkhouding, sociaal gedrag, zelfvertrouwen en welbevinden
• Eleveld (2005)
geen effect
– Lees- en spellingsvaardigheid in groep 3 niet afhankelijk van de training in groep 1 en/of 2.
• Van Steensel (2006)
geen verschillen
Versnelling moedertaal door VVE? (Startblokken en Schatkist). •
Normale taalontwikkeling
•
Onvoldoende taalontwikkeling
•
N= 123
•
N= 13
•
Gemiddeld TBQ groep 1
•
TBQ groep1
• • •
107 Gemiddeld TBQ groep 2 108
•
75
• Autochtoon
79
n=4; 5%
• Allochtoon
73
n=8; 44%
TBQ groep 2
91
p=o.oo1 • Autochtoon
86
p=0.267 • Allochtoon p=0.001
94
Onderscheiden Kinderen die het Nederlands nog moeten leren: ca. 44% in groep 1, ca. 5% in groep 2
Benoemen,uitleggen, voorlezen, vertellen, rijmen en zingen Kinderen met een taalachterstand ca. 5% Extra hulp
Taalleerlijn
Lezen Spellen Reflectie Voorlezen en vertellen: ontluikende geletterdheid Rijmen en zingen; ontwikkeling van auditieve 3-6 waarnemingsprocessen Vertellen, voorlezen uitleggen: uitbreiding zinsproductie en woordenschat Uitleggen : start zinsproductie Benoemen: start woordenschat ontwikkeling en woordgebruik Kijken, lachen, vocaliseren: start communicatie
Eén toetsmoment: eind groep 2 op schoolrijpheid? • Kind is trots op zichzelf • Kan een verhaaltje vertellen • Beheerst grove en fijne motoriek • Is geconcentreerd(ca. 15 minuten) en kan luisteren • Kan concreet-operationeel denken
Alliance for childhood
• Wij roepen op tot het stoppen van het steeds vroeger laten beginnen van het curriculum, waardoor de eerste groep in feite de eerste klas van vroeger is geworden”
Recent proefschrift (Deunk, 2009) • Vrij spel en interactie met leeftijdgenootjes: rijk en creatief taalgebruik
• Talige interactie met de leerkracht: beperkt en responsief taalgebruik.
Kleutertijd: basis van de persoonlijkheidsvorming • “Mijn kind hoeft geen edele persoonlijkheid te worden. Geef hem de vaardigheden mee waarmee hij carrière kan maken. Dan vindt men hem maar minder aardig”.
• Vaardigheden die kleuters moeten kunnen worden overschat.
VJK • Vereniging het jonge kind.
• Gaat u vooral kennis maken!
• Foyer begane grond 2 stands herkenbaar aan grote poster.
