Moedertaal lessen: de moeite waard. Kids

Kids

Moedertaal lessen:

de moeite waard Wanneer expatkinderen naar een school gaan waar de voertaal anders is, besluiten ouders meestal om thuis uitsluitend de moedertaal te spreken. Maar deskundigen waarschuwen dat deze aanpak ontoereikend is. Formele taallessen zijn volgens hen vereist.

H

et is niet gemakkelijk voor kinderen om naar een nieuwe school te gaan, zeker niet als ze daar les krijgen in een vreemde taal. Maar, zegt dr. James Cummins, hoewel ze het op dat moment misschien niet waarderen, zijn ze eigenlijk heel bevoorrecht. “Vele onderzoeken van de afgelopen dertig jaar wijzen uit dat tweetaligheid een positieve invloed heeft op de ontwikkeling van een kind”, aldus deze hoogleraar aan de Universiteit van Toronto, een internationale autoriteit op het gebied van onderzoek naar meertaligheid in onderwijs. “Niet dat hun IQ met sprongen vooruit gaat, maar voordelen zijn er zeker.”

Spreken is zilver De meeste ouders proberen ervoor te zorgen dat hun kinderen vloeiend blijven in hun moedertaal, vaak door

58

GCM 03 2014 NL.indd 58

erop te hameren dat de kinderen thuis uitsluitend die taal spreken. Het is logisch om te veronderstellen dat deze maatregel kinderen zal voorbereiden op de uiteindelijke terugkeer naar hun land van herkomst. Maar volgens Cummins is het spreken van de taal – hoewel essentieel – niet genoeg. “Die vlieger gaat niet op. Immers, alle vieren vijfjarigen spreken hun moedertaal vloeiend wanneer ze voor het eerst naar school gaan, maar toch doen we er vervolgens nog twaalf jaar over om dat vloeiend spreken uit te bouwen naar vloeiend lezen en schrijven”, zegt hij.

Onderwijs is goud Net als veel deskundigen, is Cummins van mening dat ouders er goed aan doen om, tijdens een periode in het buitenland, hun kinderen formeel onderwijs in de moedertaal te laten

Global Connection | September 2014

8/24/14 9:28 AM

De ene taal volgt de andere Onderwijskundige drs. Sylvia Woortman is Manager Research & Development bij de Wereldschool, een aanbieder van Nederlands afstandsonderwijs. Haar advies aan ouders: jong beginnen en regelmaat inbouwen. “In Nederland leert een kind lezen op de leeftijd van zes jaar. Vier- en vijfjarigen oefenen al met fonologisch bewustzijn en auditieve vaardigheden. Let bij het leren lezen van Nederlands erop dat dit niet precies tegelijk loopt met een andere taal. Dat werkt te verwarrend. Wij adviseren vier tot zes maanden ruimte te geven tussen het leren lezen in de ene en andere taal. Niet meer, want een kind is in de periode van leren lezen wel gevoelig voor en bezig met onderliggende vaardigheden van lezen die in beide talen gebruikt kunnen worden.

Structuur Voor kinderen die Nederlands afstandsonderwijs volgen, is het van belang dat minimaal één van de ouders het Nederlands goed beheerst. Deze ouder kan samen met de docent op afstand de lesgevende taak op zich nemen en vanuit het taalgevoel alles overbrengen. De Nederlandse les kost ongeveer vier uur per week. Regelmaat is het advies. Start zo snel en jong mogelijk met de Nederlandse lessen, zodat dit een vaste plaats heeft binnen het gezin en in de week. De onderdelen kunnen gespreid worden over verschillende tijdstippen: een nieuw onderdeel in het weekend aanbieden, oefenen na schooltijd en extra lezen voor het slapengaan. Ook een vast lesplekje in huis en een petje voor de rol van juf of meester helpen de structuur van lesgeven vast te houden. Het zal een kind motiveren dat hij of zij een foutloos briefje aan oma kan schrijven of een spannende, Nederlandse film goed kan volgen.”

volgen. “Als een gezin bijvoorbeeld is uitgezonden naar Japan en de kinderen naar een Japanse school gaan, dan spreken ze waarschijnlijk redelijk snel een aardig woordje Japans. Dit gaat echter vaak ten koste van de academische ontwikkeling in hun moedertaal”, zegt hij. “Wanneer deze kinderen terugkeren naar hun eigen land, hebben ze waarschijnlijk een behoorlijke achterstand in die taal.”

‘Tweetaligheid heeft een positieve invloed op de ontwikkeling van een kind’ Dat wilden Kati en Jamie Cooke voorkomen. Toen Jamie voor DSM werd overgeplaatst naar Zwitserland, schreven zij daar hun kinderen onmiddellijk in bij de Finse school. “Thomas was zes toen we verhuisden en hij had drie jaar lang, twee uur per week les”, vertelt Kati. “Matilda was net twee en met haar ging ik naar een Finse moeder-peutergroep waar we liedjes zongen, verhaaltjes lazen en spelletjes deden.” Dat deed ze ook met haar derde kind Linnea toen die daar de leeftijd voor had. In 2013 verhuisde het gezin naar de Verenigde Staten, waar op hun locatie – tot Kati’s teleurstelling – geen Finse les te bekennen was, zelfs geen Finse familie. De kinderen zitten nu op een lokale school, waar de voertaal Engels is, de taal van hun vader. “Ik maak me er nu nog geen zorgen over, maar als we langer blijven, dan gaan ze online lessen volgen”, zegt ze, eraan toevoegend dat de Finse

overheid online onderwijs verzorgt, waardoor haar kinderen hetzelfde onderwijsprogramma kunnen volgen als hun leeftijdsgenootjes in Helsinki.

Bijblijven is belangrijk Het is niet nodig om het hele leerprogramma van het onderwijssysteem in het thuisland te volgen, zegt dr. Gisi Cannizzaro, internationaal onderwijsadviseur bij Edufax, een organisatie die internationale onderwijsbegeleiding verzorgt voor expats. Volgens haar is de taalcomponent genoeg (begrijpend lezen, spellen, compositie, etc.). “Formeel taalonderwijs is cumulatief: het bouwt voort op de kennis die een kind al heeft verworven”, legt ze uit. “Zelfs als een kind slechts een jaar geen formeel onderwijs in de moedertaal heeft gevolgd, heeft hij of zij een cruciaal onderdeel van het onderwijsprogramma gemist. Het is lastig om dat snel in te halen. Is er sprake van meerdere jaren, dan zal hij of zij mogelijk een of meer klassen lager moeten instromen in het 



59

8/24/14 9:28 AM

Kids

Nederlands leren begint aan de keukentafel De familie Van Ettro zwerft al sinds 2007 over de aardbol. Binnen het gezin is er veel aandacht voor Nederlandse taalvaardigheid en de kinderen volgen Nederlandse les. Met resultaat: de kinderen beheersen de taal ‘verbazingwekkend goed’.

“W

e spreken thuis uitsluitend Nederlands, hebben Nederlandse dvd’s en kijken programma’s via ‘uitzending gemist’. Op de vorige twee locaties hadden we bovendien de Nederlandstalige zender BVN via de satelliet. Ook kopen we vaak Nederlandse boeken en ruilen we boeken met Nederlandse vrienden en kennissen”, vertelt moeder Pauline. Volgens haar leren kinderen een taal het beste aan de keukentafel. “Dit klinkt raar, maar dat is toch de plek waar je echte gesprekken voert over allerlei onderwerpen, anders dan ‘vergeet je tas niet’ of ‘doe je schoenen aan’. Ik denk echt dat hun woordenschat hierdoor enorm wordt vergroot.”

Taal en identiteit Nederlandse grammaticaregels, zinsontleding en spelling laat ze overigens graag over aan een Nederlandse school, al dan niet via internet. Haar dochters volgen vanaf hun vierde jaar formeel Nederlands onderwijs, ‘zodat ze bij terugkeer naar Nederland, waarschijnlijk in 2015, gewoon kunnen instromen op een Nederlandse school’, legt ze uit. “Bovendien versterken de lessen hun gevoel van identiteit. En dat is wel belangrijk, aangezien ze, op één na, nog nooit in Nederland hebben gewoond. Maar ze voelen zich echt Nederlands.”

Nederlandse leeftijdgenootjes De Van Ettro’s verruilden in 2007 Nederland voor Sarajevo. Oudste dochter Kiki was toen net twee jaar en haar zusje Cato tien weken. Dochter Emily werd geboren toen het gezin in Lusaka, Zambia, woonde en is nu bijna vier. Hun huidige, derde standplaats is Jeruzalem; vader Joost werkt voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken als Nederlandse vertegenwoordiger bij de Palestijnse autoriteiten in Ramallah. Net als in Lusaka gaan de oudste twee kinderen in Jeruzalem een middag per week naar de Nederlandse school, die een leslokaal huurt van de internationale school waar de meisjes op zitten. Daarnaast moeten ze ongeveer een uurtje per week huiswerk maken. Het grootste voordeel van klassikale lessen is volgens Pauline het ‘groepsgebeuren’: “Ze spelen met andere kinderen uit Nederland en gebruiken de taal op die manier ook sociaal.

60


Bovendien zijn er typisch Nederlandse activiteiten, zoals de intocht van Sinterklaas.”

Alternatieve aanpak Het Nederlands van de expatzusjes is ‘verbazingwekkend goed’, meldt Pauline. “Emily heeft een grote woordenschat en Kiki loopt zelfs flink voor op haar Nederlandse leeftijdgenoten. Ook Cato liep voor, maar zakte de afgelopen periode wat terug. De huidige Nederlandse school groepeert kinderen naar leeftijd en maakt geen onderscheid tussen leerlingen met Nederlands als moedertaal of als tweede taal. Hierdoor is het niveau lager dan we op de vorige scholen gewend waren. Vooral als je bedenkt dat zelfs het alfabet voor Israëlisch-Nederlandse kinderen soms lastig is, omdat ze een ander schrift hebben. Daarom gaan we dit schooljaar op een andere manier verder. Wel onder de hoede van de Nederlandse school in Israël, maar met een lespakket van de Wereldschool, zodat er flexibeler kan worden omgegaan met niveauverschillen. Dat heeft nog een ander voordeel: we kunnen de lesmethode gewoon meenemen, wanneer we dit najaar voor de geboorte van ons vierde kind een tijd in Nederland zullen verblijven.”


8/24/14 9:28 AM

Sujata Bapat en haar gezin

thuisland en in sommige gevallen zal het zelfs onmogelijk zijn om nog aan te sluiten bij het nationale onderwijsprogramma.” Sommige gezinnen zijn bereid dat risico te nemen, zeker als er in het thuisland een goed alternatief is voor de plaatselijke school. Sujata en Satish Bapat, Nederlanders Kati Cooke en de kinderen van Indiase afkomst die in Tokio wonen, zijn hier een goed voorbeeld van. Naast haar moedertaal (Marathi) en eerste taal (Engels) spreekt in die uit Nederland komt, om haar te helpen haar verbale Sujata vloeiend Nederlands en Hindi, plus wat Frans en vaardigheden en begrijpend lezen spelenderwijs op peil te Japans. Als iemand die haar hele leven lang al vreemde houden. Wanneer ze naar Nederland terugkeren, zullen talen leert, maakt ze zich niet druk om de Nederlandse ze haar waarschijnlijk inschrijven op de Nederlandse taalachterstand die haar dochter Yun zal oplopen nu ze internationale school. “Dat zou ideaal zijn voor Yun, want aan haar Engels werkt en Japans leert. “Ik realiseer me dan kan ze Engelstalig onderwijs blijven volgen binnen het dat zolang we hier zijn, er minder aandacht zal zijn voor Nederlandse schoolsysteem en tegelijkertijd haar Nederlands haar Nederlandse woordenschat en schrijfvaardigheid”, bijspijkeren”, zegt Sujata. zegt Sujata. “Maar we willen wel dat ze het vloeiend blijft Tijdsdruk spreken, daar concentreren we ons op.” Zij en Satish, die voor ING Insurance werkt, zagen af van formeel Nederlands Een van de grootste bezwaren die ouders hebben als het onderwijs voor Yun. In plaats daarvan huurden ze iemand gaat om taalles, is de tijd die het kost. Kinderen hebben 

Aanvullend Nederlands onderwijs van belang Onderwijs- en taalkundige drs. Everdiene Geerling werkt als onderwijsadviseur bij Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland (NOB) en doet promotieonderzoek aan de Universiteit van Tilburg naar het taalgebruik van Nederlandse kinderen in het buitenland. Ze vertelt: “Wil je de taalvaardigheid van het Nederlands zo goed mogelijk houden, dan is het van groot belang dat kinderen de taal vaak en gevarieerd aangeboden krijgen. Dus thuis zo veel mogelijk Nederlands praten en horen, Nederlandse boeken lezen, Nederlandse televisie kijken, met Nederlandse vrienden en familie skypen, enz.

Woordenschat Tot het moment dat kinderen naar school gaan, is dat voldoende. Daarna wordt de invloed van de schooltaal zo groot, dat het Nederlands direct ‘achteruit’ gaat. Oorzaak: het Nederlands taalaanbod wordt verhoudingsgewijs veel kleiner en op school leer je andere woorden dan thuis, denk aan woorden als ‘vermenigvuldigen’ en ‘redenen’. Aanvullend Nederlands onderwijs helpt kinderen hun woordenschat verder te vergroten en leert hun andere schoolse vaardigheden, zoals lezen en spellen in het Nederlands.

Appels met peren Niettemin is het lastig om te voorkomen dat kinderen in het buitenland enige taalachterstand oplopen in vergelijking met hun leeftijdgenoten in Nederland. Maar let wel: kinderen die terugkeren uit het buitenland zijn over het algemeen tweetalig, hun leeftijdgenoten in Nederland eentalig. Wanneer de Nederlandse woordenschat van deze twee groepen vergeleken wordt, hebben terugkerende, tweetalige kinderen een achterstand. Maar als je de woordenschat van de andere taal erbij neemt, is deze net zo groot of zelfs groter. Een eentalige met een tweetalige vergelijken, is als een hardloper en een verspringer met elkaar vergelijken. Beiden doen aan atletiek, maar bij de een gaat het om zo hard mogelijk en bij de ander om zo ver mogelijk.”



61

8/24/14 9:28 AM

Geef uw mening EMAIL ONS

Bent u het eens met wat de deskundigen zeggen over het belang van formeel onderwijs in de moedertaal? Heeft u een andere route gekozen voor uw kind? Laat het ons weten via [email protected]

het al druk genoeg, met school, naschoolse activiteiten, familie, vrienden. Zoals een Global Connection-lid ons, half ironisch, half serieus vertelde: “Het is al moeilijk genoeg om mijn zoon – zonder steekpenningen – aan te zetten tot het maken van zijn gewone huiswerk!” De inspanning die het leren van een nieuwe taal vergt, moet niet worden onderschat; een hele dag lang een nieuwe taal spreken is vermoeiend, zeker in het begin. Het is dus geen verrassing dat veel ouders het belangrijker vinden dat hun kind de nieuwe taal zo snel mogelijk onder de knie krijgt en het bijhouden van de moedertaal op een lager pitje zetten.

‘We willen er zeker van zijn dat onze zoon thuis weer gemakkelijk kan instromen in het schoolsysteem’

Ute Baumgarten en haar zoon Ben

62


Cannizzaro begrijpt dat expatkinderen – en hun ouders – het druk hebben, maar onderwijs in de moedertaal kan volgens haar niet op de lange baan worden geschoven. “Meteen van start gaan met taallessen in het buitenland levert langetermijnvoordelen op en kan toekomstige problemen voorkomen voor een kind”, benadrukt ze, eraan toevoegend dat kinderen

minder gemotiveerd raken, als ze voelen dat hun ouders er niet 100 procent voor gaan. Het is cruciaal dat ouders hun kinderen duidelijk maken hoe belangrijk deze lessen zijn. Ute en Kai Baumgarten zijn het daar van harte mee eens. Toen zij naar Sjanghai verhuisden voor Kai’s baan bij Continental AG, waren ze teleurgesteld dat hun zoon de Duitse lessen die wekelijks werden gegeven op zijn internationale school, niet kon volgen vanwege een roosterconflict. Ze lieten zich echter niet ontmoedigen en besloten dat ze hem thuis Duitse les zouden geven. “We volgen het Duitse onderwijsprogramma”, zegt Ute. “We lezen boeken en doen veel schrijfoefeningen, grammatica, spelling, etc. We willen er zeker van zijn dat hij, wanneer we naar huis terugkeren, weer gemakkelijk kan instromen in het schoolsysteem.”

Routine Ervoor zorgen dat kinderen volledig bijblijven in hun moedertaal, wanneer ze naar een anderstalige school gaan, vereist tijd, vastberadenheid en inzet. Volgens Cannizzaro kunnen ouders hun kinderen helpen door het werk in te plannen op vaste tijden, zodat het onderdeel wordt van hun routine. Ook moeten de ouders hun kinderen duidelijk maken, dat ze er uiteindelijk baat bij zullen hebben. “Als kinderen bij terugkeer naar hun thuisland kunnen instromen in een klas met leeftijdsgenoten, dan zijn ze hun ouders uiteindelijk misschien zelfs dankbaar voor de taallessen die ze moesten volgen”, voegt ze eraan toe. 

Welke mogelijkheden? Overweegt u uw kind taallessen te laten volgen om de moedertaal bij te houden? Ga naar ‘Magazine Online’ op www.global-connection.info voor meer informatie over diverse mogelijkheden, zowel online als klassikaal.

LEES MEER


8/24/14 9:28 AM

Moedertaal lessen: de moeite waard. Kids

Recommend Documents