Mmmmaaltijdzorg H E R L I N D E D E LY LO G O P E D I S T E V S P W,

Mmmmaaltijdzorg H E R L I N D E D E LY LO G O P E D I S T E V S P W, 1 9 . 1 0 . 2 0 1 5

Overzicht  Voorstelling  Reflectie op maaltijd  + oefening

 Belang van een goede maaltijd  Kader = belangrijk voor…  Psychisch welbevinden  Sociale functie van eten  Preventie ondervoeding

 Smaak

 Brainstorm maaltijdzorg    

Omgeving Organisatie Aanbod Hulp/bediening

Reflectie Vind je maaltijd belangrijk? Wat maakt dit voor jou een positieve/negatieve ervaring?

Vindt een zorgontvanger maaltijdzorg belangrijk? Waarom is dit voor hen wel/niet belangrijk?

Oefening: hoe wordt een maaltijd ervaren?  Groepjes van 2 personen o Patiënt/oudere o Zorgverlener

Welke zorg droeg bij tot een positief gevoel? Welke zorg droeg bij tot een negatief gevoel?

Belang van een goede maaltijd  Psychisch welbevinden  Sociale functie van eten  Preventie ondervoeding

1. Psychisch welbevinden  Maaltijdgebeuren heeft invloed op  Eigenwaarde, zelfbeeld, persoonlijkheid (sTimul, 2013)

 Schaamte voor functieverlies  Eten kan lastig zijn  Bv. slikproblemen

 Hoe spreken we ouderen aan bij de maaltijd?  Personen met dementie  Belang van het verleden  Herkenbare geuren, smaken = vertrouwdheid

2. Sociaal gebeuren  Zien eten doet eten  Hulp van familieleden  Tijd nemen om de oudere beter te leren kennen

 Geïntegreerde reminiscentie  Eten/geuren/… roepen herinneringen op

= BELANGRIJK moment voor de zorgbehoevende persoon

3. Preventie ondervoeding  Ouderen = kwetsbare groep  Prevalentiecijfers  Ziekenhuizen:  30-40% bij opname (FOD, 2007)

 Thuis/Woonzorgcentra (Nutri-action, 2013; Wit-Gele Kruis W-Vl, 2013):  29-45%: risico op ondervoeding  12-14%: ondervoeding

60

% ondervoeding (per leeftijdscategorie)

40 20 0

75-80

80-85

85-90 (FOD, 2007)

> 90

3. Preventie ondervoeding - oorzaken

Biologisch

Psychologisch

Sociaal

• Mond- of gebitsproblemen • Kauw- en/of slikproblemen • Verminderde mobiliteit • Obstipatie • Voedselvoorkeur: arm aan voedingsstoffen, vezelarm, te zout, te vet, te eenzijdig… • Functionele beperkingen • Bijwerkingen van medicatie • NPO • Geen eetlust • Pijn

• Eenzaamheid, • alleen moeten eten, • geheugenproblemen, • probleemgedrag, • achterdocht…

• Sociale isolatie • Geen hulp bij het doen van boodschappen • Sfeer tijdens de maaltijd • Niet kunnen koken

Veel maaltijdgerelateerde factoren!

Smaak  Smaak is een combinatie van  Reuk (80% van de smaakervaring)  Gustatie (zoet, zuur, zout, bitter, umami)  Tast  Textuur, temperatuur, pijn

 Smaakbeleving hangt af van

Ouder worden = veel risicofactoren ondervoeding en negatieve maaltijdbeleving!

 Mens  Maaltijd zelf  Omgeving of context

 ~ mondzorg!  ~ medicatie! (sTimul, 2013)

Brainstorm  Groep 1 - Omgeving waar de oudere eet  Groep 2 - Organisatie van de maaltijden  Groep 3 - Aanbod en de maaltijd zelf  Groep 4 - Hulp/bediening

Groep 1: omgeving waar de oudere eet  Hoe noem je de ruimte waar de oudere eet? Welke benaming zou beter passen?  Wat kan jullie eetruimte gezellig maken?  Hoe breng je sfeer in de ruimte?

 Hoe kan je de tafels best schikken?  Waar let je op bij de plaatsbepaling van de oudere personen? (wie zit waar?)  Hoe kan je tafels zelf mooi aankleden?

…

Groep 2 – organisatie van de maaltijd  Op welke tijdstippen kunnen/mogen ouderen eten?  Hoeveel maaltijden per dag?  Hoe lang mogen ouderen eten?

 Geef je mensen keuzevrijheid? Zo ja, hoe?  Wat als mensen nog honger hebben buiten de maaltijdmomenten? …

Groep 3: de maaltijd zelf  Welke voeding bied je aan?  Welke voeding geef je bij ouderen met ondervoeding?  Vormgeving van het voedsel?

 Hoe kan je de eetlust van mensen vergroten?  De samenstelling van de menu?  Hoe kan je werken met geuren om voeding te stimuleren?

 Hoe kan je maaltijden met andere consistenties zo aantrekkelijk mogelijk maken? …

Groep 4 – hulp en bediening  Welke hulpmiddelen moeten voorzien worden?  Hoe kunnen we ouderen zo aangenaam mogelijk bedienen tijdens de maaltijd?  Welke aandachtspunten zijn er bij het begeleiden van ouderen tijdens de maaltijd?

 Hoe kan je de zelfredzaamheid van ouderen zoveel mogelijk stimuleren? …

Groep 1: omgeving waar de oudere eet  gezellige, uitnodigende sfeer!  Naam: refter?  Inrichting & tafelschikking  Eethoeken – combinatie van verschillende tafels  Kleurrijke tafelversiering  Niet overladen

 Comfortabele stoelen  Armleuningen

 Een gedekte tafel bij aankomst  Vaste plaats  Zet personen met ernstige dementie niet samen met cognitief goede personen

 Lichte achtergrondmuziek  Geen storende achtergrondgeluiden

Groep 2 – organisatie van de maaltijd  Tijdstippen waarop ouderen kunnen eten?  Frigo waar altijd maaltijden in aanwezig zijn

 Laat familie mee-eten indien mogelijk  Fragmenteer de maaltijd

 Pauze tussen de verschillende delen  Maaltijd duurt langer -> meer eten  Geen chaos: eerst soep -> hoofdgerecht -> dessert

 Duur van de maaltijd?

 Personeelsinzet aanpassen!

 Keuzevrijheid

 Ontbijtbuffet  Zorg voor wat afwisseling  Maaltijdkar ‘s middags

 5de maaltijd voor het slapengaan  Belangrijk bij onrust!

Groep 3: de maaltijd zelf ONDERVOEDING  Bevraag de voorkeur/gewoontes van de oudere  Ontbijtbuffet  Keuze bij de maaltijd  Extra maaltijd voor het slapengaan  Frietjes  Laten helpen bij voorbereiding maaltijd  Kalorierijke normale voeding: extra eitje, volle melk, room,…

356 kcal

270 kcal

Groep 3: de maaltijd zelf  Vormgeving  Belangrijk bij gemixte/gemalen voeding!  Bv. boek van Piet Huysentruyt

 Samenstelling menu  Geef ouderen inspraak  Kies voor gekende maaltijden

 Belang van een geur om voedsel aantrekkelijk te maken  Soep, koffie, dessert…

Groep 4 – hulp en bediening  Zelfstandig eten is belangrijk  Voldoende hulpmiddelen!  Zelfstandig eten, ook bij personen met dementie  Finger food?

 Servetten?  Papieren of mooie stoffen servetten?

Groep 4 – hulp en bediening  Begeleiden van zorgbehoevende ouderen tijdens de maaltijd      

Kleine happen Goede verbale begeleiding Aanraken van de voorarm Kijk wat de oudere nog zelf kan doen Laat de beker zelf vasthouden (en begeleid hierbij indien nodig) Vermijd storende achtergrondfactoren

 Benadering van de bewoner

 Respectvol  Waardigheid  Leef je in in de bewoner/patiënt

 Bereid het ontbijt aan tafel bij de bewoner  Bv. snijden, smeren enz.

 Afruimen als iedereen klaar is