MIX MERWEDE. Met lef en experiment. Een ontwikkelingsperspectief voor de toekomst van de Merwedekanaalzone Zuid in Utrecht

MIX MERWEDE

Met lef en experiment

Een ontwikkelingsperspectief voor de toekomst van de Merwedekanaalzone Zuid in Utrecht

meermerwede.nl

Meer Merwede, 22 Oktober 2013

Meer Merwede - ontwikkelingsperspectief

1

Opgave Merwede: meer stedelijkheid Merwede transformeren van een monofunctionele naar een multifunctionele omgeving, dat is de opgave voor dit gebied. Een multifunctionele omgeving is meer dan wonen + werken + recreëren. Een multifunctionele omgeving is een stedelijke omgeving. Een stedelijke omgeving vraagt om interacties en kruisbestuivingen en om een hoge dichtheid aan commerciële en culturele voorzieningen en om veel ontmoetingsplekken. Een stedelijke omgeving vraagt om een hoge dichtheid aan bezoekers, bewoners en gebiedsgebruikers die elkaar ontmoeten. Maar is zo’n hoogstedelijke omgeving mogelijk in Merwede? Biedt onze economie deze kansen? En kunnen we de veelgenoemde kwaliteiten van het Merwedekanaal en de creatieve bedrijvigheid van het OPG-terrein behouden en vergroten door heel Merwede? Wij zijn er van overtuigd dat dit mogelijk is en presenteren een ontwikkelingsperspectief* vol met kansen.

*Dit ontwikkelingsperspectief is een verdieping in de toekomst van Merwede, in navolging op het gemeentelijke document ‘Visie Merwedekanaalzone’ (2005) en de ‘Structuurvisie 2005-2030’ (2005), gepubliceerd door gemeente Utrecht. Het ontwikkelingsperspectief is ontstaan vanuit wensen, kansen en obstakels die zijn opgehaald in verschillende bijeenkomsten, gesprekken en interviews die Meer Merwede georganiseerd en gehouden heeft tussen september 2012 en september 2013. Meer Merwede - ontwikkelingsperspectief

2

Ontwikkelingsperspectief: Mix Merwede met lef en experiment

3.

Kansen en trends

1. Merwede

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

Netwerksamenleving Bedrijvigheid Zakelijke ontmoetingsplekken Creatieve industrie Belevingseconomie Sharing economy

4.

Mix Merwede voor stedelijkheid

4.1 4.2 4.3 4.4

Mixmachine Hoe werkt de mixmachine? Mix deelgebieden Mix Mensen

5.

Ontwikkelkader

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

Meer Merwede Een nieuwe, gezamenlijke aanpak Het toekomstperspectief: mix! Merwede in Utrecht Stedelijkheid in Merwede

2.

Ontstaan en kwaliteiten

2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2 2.2.1 2.3 2.3.1

Ontstaan verkeersader en knooppunten Kwaliteit1: Europalaan - bereikbaarheid Kwaliteit2: Noordkop - creatieve bedrijvigheid Kwaliteit3: Zuidkop - woonontwikkelingen Ontstaan landschappelijk Merwedekanaal Kwaliteit: Merwedekanaal - sport en recreatie Ontstaan het midden Kwaliteit: Het midden - beschermend


3

Merwede


4

Meer Merwede: initiatief ter bevordering van de gebiedstransformatie De naam Meer Merwede wil zeggen: meer van de bestaande kwaliteiten van Merwede plus meer nieuwe kwaliteiten. Nieuwe kwaliteiten zijn de kwaliteiten die nu gemist worden door bestaande gebiedsgebruikers, -bewoners en andere belanghebbenden. Met ‘Merwede’ refereren we aan het Merwedekanaal, de grootste en oudste kwaliteit van dit gebied. Het Merwedekanaal is één van de vele kwaliteiten die Merwede kent, fysiek en programmatisch. ‘Merwede’ is een deel van de Merwedekanaalzone en ligt tussen de Balijelaan en de Beneluxlaan (Noord en Zuid) en tussen het Merwedekanaal en Park Transwijk (Oost en West), in het Zuidwesten van de stad Utrecht. Het gebied heeft al enkele gebruikers, gebouwen en (water)wegen die toekomstbestendig zijn, alleen sluiten vraag en aanbod alsmede gebruik en infrastructuur nog onvoldoende op elkaar aan. De transformatie die in het zuidelijke deel van het gebied is ingezet met het studentenen starterscomplex City Campus MAX en in het noordelijke deel met de kleinschalige en creatieve bedrijvigheid op het OPG-terrein, zet nog niet door in de rest van Merwede. Om de transformatie in het gehele gebied te versnellen en te ondersteunen, presenteren wij dit ontwikkelingsperspectief.

Dit ontwikkelingsperspectief is samengesteld door Emilie Vlieger, locatiemarketeer | 06 4412 9336, [email protected] Floris Grondman, ontwerper stedelijk landschap | 06 8322 0898, [email protected] Maurice Hengeveld, communicatieadviseur | 062938 8341, [email protected] Meer Merwede - ontwikkelingsperspectief

5

Een nieuwe, gezamenlijke aanpak Meer Merwede streeft naar een gezamenlijke gebiedsaanpak, want alleen lukt het niemand! Gemeenten kunnen minder grote investeringen doen en ontwikkelaars en beleggers zijn voorzichtiger met het nemen van risico’s en het beleggen in grote projecten. Masterplannen liggen stil en gemeenten, ontwikkelaars, grondeigenaren en gebiedsgebruikers zijn meer en meer afhankelijk van elkaar geworden. Het is tijd voor een stapsgewijze gebiedstransformatie. Met het Dynamisch Stedelijk Masterplan (utrecht.nl, 19-08-2013) zette de gemeente Utrecht in 2011 een eerste stap op weg naar een nieuwe manier van binnenstedelijke gebiedstransformatie. Merwede was hiervan een onderdeel en de burger werd gevraagd om oplossingen van onderop. Ondertussen zijn eigenaren, ontwikkelaars en gemeente ook bezig met ideeën en plannen voor Merwede. Meer Merwede brengt de plannen en ideeën van belanghebbenden samen. Door het houden van gesprekken en interviews, en door het organiseren van bijeenkomsten waar alle partijen aanwezig zijn en op gelijke voet schetsen aan de toekomst van Merwede. Tussen september 2012 en september 2013 heeft Meer Merwede een aantal van dit soort bijeenkomsten georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomsten, gesprekken en interviews waren eigenaren, bewoners, ondernemers, gemeente en gebiedsgebruikers aan het woord. De resultaten zijn verwerkt in dit ontwikkelingsperspectief: Mix Merwede met lef en experiment.


6

Een duurzame aanpak De gezamenlijke aanpak die ingezet is, biedt kansen voor de toekomst, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid. We kunnen duurzaamheid verweven in de gezamenlijke gebiedstransformatie en slim omgaan met energiehuishouding, waterberging, dataverkeer en de aanleg van verkeersinfrastructuur. Dit vraagt niet alleen om fysieke duurzaamheid, maar ook om een sociale duurzaamheid: om samenwerkingen tussen bewoners, ondernemers, ontwikkelaars, gemeente en eigenaren. Deze samenwerkingen kunnen leiden tot ontwikkelingen die nauw aansluiten op de markt en tot lokaal georganiseerd beheer en onderhoud.


7

Het toekomstperspectief: Mix! Merwede wordt een gebied met een gemixt karakter. Een gebied waar landschap en stad in elkaar overvloeien, een gebied met verrassend groene locaties en sociale cohesie. Merwede wordt de plek waar hekken plaats maken voor doorgangen en waar sportief, creatief en zakelijk elkaar niet bijten, maar juist een kruisbestuiving aangaan en innoveren. Merwede is in de toekomst geen monofunctioneel gebied in de stad, maar een multifunctioneel en stedelijk gebied met een mix aan functies, voorzieningen én mensen. Openbare ruimte in de toekomst In de openbare ruimte is zichtbaar wat er allemaal te doen is in Merwede. Kunstenaars zijn ook buiten aan de slag en nemen deel aan het creëren van een bijzondere openbare ruimte. Festivals of ongeorganiseerde ontmoetingen zijn Merwede niet vreemd. Wandelpaden zijn ook skatepaden en andersom. De hoofdfietsroute langs het Merwedekanaal is meer dan dat: het is een coachpad, hardlooproute en bootcampparcours. Het laatste is te herkennen aan de sportobjecten, zoals rekstokken, of kunstobjecten en zitplaatsen die ook als sportobject gebruikt worden. De automobilist kent met name de Europalaan en weet dat hij in het gebied vooral te gast is. Langs de Kanaalweg is langzaam verkeer leidend. Dit is voor de automobilist geen probleem, want in het gebied zijn er voldoende openbare parkeermogelijkheden.

Gebouwen in de toekomst Bestaande panden die een nieuwe functie hebben gekregen, zijn gecombineerd met nieuwbouw van woningen, ontmoetingsplekken en kleinschalige bedrijvigheid. Er is een hoge dichtheid aan wonen, die aansluit op de grote vraag in Utrecht, waarbij woningen worden gemengd met andere functies als fysieke webwinkels, horecagelegenheden en flexwerkplekken. Kunst en sport zijn als vanzelfsprekend aanwezig in en tussen de gebouwen. Wie verder kijkt, ziet hofjes, woningen in een landschappelijke omgeving en misschien zelfs zelfbouw en gedeelde tuinen en werkplaatsen. Het delen van werkruimten is niet vreemd voor wie in Merwede werkt. Delen vergroot individuele mogelijkheden en sociale cohesie. De gezelligheid en bedrijvigheid die in tijden van leegstand gemist werd, is er nu wel. Nu is Merwede immers een stedelijke omgeving waarin zowel op grote als op kleine schaal is gebouwd en getransformeerd. Merwede is een gebied waar de nieuwe economie terecht kan. Er is veel bedrijvigheid en er zijn veel georganiseerde activiteiten en voorzieningen. Een aantrekkelijke omgeving om in te wonen.

Openbare en private ruimten hebben een overlap en gaan een relatie met elkaar aan. Zo zijn groenstructuren niet meer gevangen achter stoepen of greppels, maar vormen zij het gebied tot een geheel. Doorgangen en wegen worden als groen ervaren met bomen, struiken en wilde bloemen. Meer Merwede - ontwikkelingsperspectief

8

Merwede in Utrecht Terug naar het nu. Merwede transformeren van een monofunctionele omgeving naar een multifunctionele omgeving: een stedelijke omgeving. Dat is de opgave waar we aan werken. Een stedelijke omgeving is gewenst, want Utrecht groeit en Merwede ligt niet meer aan de rand van de stad. Merwede is slechts zo’n tien minuten fietsen van het Centraal Station, van waaruit veel ontwikkelingen plaatsvinden in het Zuidwesten van de stad. Ontwikkelingen bij het Muntpark, plannen voor het Jaarbeursterrein, hoogwaardig openbaar vervoer, nieuwe woonontwikkelingen als Parkhaven met aan de overkant het opnieuw geopende Villa Jongerius: allemaal nieuwe kwaliteiten en kansen in de Merwedekanaalzone en voor Merwede.


9

Stedelijkheid in Merwede Enkele kwaliteiten van een stedelijke omgeving blijken dan ook al aanwezig in Merwede zelf. Het gebied is, mede dankzij de Europalaan als bestaande verkeersader, goed te bereiken met de fiets, de auto en het openbaar vervoer. Dit zijn hoogstedelijke kwaliteiten die kansrijk zijn voor wonen en bedrijvigheid. Niet voor niets zien we op de verkeersknooppunten nieuwe woningen, zoals op de Zuidkop bij City Campus MAX, en is de creatieve industrie een opkomende industrie in de Noordkop op het OPG-terrein. Langs het Merwedekanaal kun je fijn sporten en recreëren: een landschappelijke kwaliteit waar bewoners en gebiedsgebruikers nu al erg van genieten. En er is een middengebied tussen het Merwedekanaal en de Europalaan waar de tuin van Mobach één van de weinig bereikbare plekken is. Wie voor het eerst in deze openbare tuin komt, is verrast door de geborgenheid, het vele groen en de aanwezige rust.


10

Ontstaan en kwaliteiten


11

Ontstaan en kwaliteiten Door de ligging en het ontstaan van het gebied, kunnen we stellen dat Merwede is opgedeeld in drie deelgebieden: de Europalaan als verkeersader met het Anne Frankplein en het Europaplein als verkeersknooppunten, de zijde van het Merwedekanaal met de Kanaalweg, en het tot nu toe ontoegankelijke midden. De verschillende kwaliteiten die deze gebieden met zich meebrengen, bieden kansen voor een hoogstedelijk karakter, een landschappelijk karakter en een geborgen karakter.


12

Ontstaan verkeersader en knooppunten Mede door de grootschalige uitbreiding van Kanaleneiland en de daarbij passende infrastructuur vierde Merwede In de jaren ’70 hoogtij als distributiegebied. Merwede was een goede locatie voor distributie, vanwege de nabijheid van de Ring Utrecht en de ligging op een kruising van twee belangrijke verkeersaders in (en uit) de stad Utrecht: de Europalaan en de Beneluxlaan. Onder andere door de uitbreiding van de stad en het toegenomen autoverkeer zijn de distributiepanden nu naar omliggende gemeenten als Nieuwegein vertrokken. Merwede kreeg vanaf de jaren ’00 te maken met grootschalige leegstand. In dezelfde periode steeg de vraag naar studentenen starterswoningen in de stad. Merwede blijkt een gunstige locatie voor deze doelgroepen: in 2009 werd City Campus MAX (MAX) opgeleverd met zo’n 1.000 studentenen starterswoningen

Europalaan

Noordkop


Zuidkop

13

Kwaliteit1: Europalaan-bereikbaarheid De distributiepanden, busremise en tippelzone, op dit moment aan de Europalaan gevestigd, zijn prominent aanwezig en hebben nog een functioneel karakter. Zowel de panden als de routing door het gebied zijn hier vooral praktisch ontworpen en ingericht. Een gunstige plek voor (commerciële) bedrijvigheid en opslag, gezien de grootste kwaliteit van deze locatie: de bereikbaarheid met zowel de auto en vrachtwagen als met het openbaar vervoer en de fiets.

Europalaan


14

Kwaliteit2: Noordkop-creatieve bedrijvigheid De Noordkop van Merwede huisvest veel sociale en creatieve ondernemers in de kunst- en cultuursector, waaronder ook sportgerelateerde ondernemers. De Kantine in Vechtclub XL en de workspace van De Alchemist zijn semiopenbare plekken, waarin werk van huurders getoond wordt in combinatie met lunchmogelijkheden en congresen vergadergelegenheden. Een deel van de architectuur in dit gebied leent zich goed voor deze nieuwe bedrijvigheid. De opslaghallen zijn karakteristiek en bieden fysiek ruimte voor de diverse transformaties. Onderaan de Balijebrug is een olifantenpad omgetoverd tot skate-, fiets-, en wandelpad. Het pad is aangelegd door Meer Merwede, skaters en Stadswerken Utrecht en faciliteert het langzame verkeer tussen het centrum van Utrecht en Merwede. Verkeer dat steeds meer te zien is op deze plek.

Noordkop


15

Kwaliteit3: Zuidkop-woonontwikkelingen City Campus MAX is een extravert gebouw. Het is een herkenbaar icoon voor de omgeving en huisvest meer dan 1.000 starters en studenten. De appartementen zelf en de binnentuin van MAX zijn minder opvallend, zelfs meer geborgen. Subway en Cool Blue zijn voorzieningen voor omwonenden, maar ook voor ‘langsrijders’. Naast City Campus MAX komt het Startblok (werktitel). Startblok wordt minder massaal en krijgt een groenstrook die het landschappelijke karakter van het Merwedekanaal met de woonblokken verbindt. Deze bestaande en verwachte woonontwikkelingen zorgen nu al voor meer stedelijkheid in Merwede.

Zuidkop


16

Onstaan landschappelijk Merwedekanaal Het Merwedekanaal is aan het eind van de 19e eeuw gegraven als onderdeel van de scheepvaartroute tussen Nederland en Duitsland. Industrie vestigde zich langs het kanaal, maar lang duurde dit niet: het kanaal werd snel te klein, het AmsterdamRijnkanaal werd gegraven en nam geleidelijk de functie van het Merwedekanaal over. Industrie vertrok en distributie kwam in de plaats. Het Merwedekanaal raakte in onbruik en de roeiverenigingen namen het in gebruik als roeibaan, met de rechte kilometer langs Merwede. Ook de woonbootbewoners vonden hun plek langs Merwede. Langs het kanaal ontstond hierna steeds meer sportief en recreatief gebruik.

Merwedekanaal


17

Kwaliteit: Merwedekanaal - sport en recreatie Langs het Merwedekanaal is nu al veel activiteit in de openbare ruimte. We zien bijvoorbeeld veel hardlopers uit de buurt, fietsers die van en naar hun werk fietsen en wandelaars die pauze hebben of een flinke wandeling maken langs het kanaal. Maar ook wielrenners racen voorbij, terwijl roeicoaches met een megafoon meefietsen met de roeiers in het Merwedekanaal. Auto’s gaan van en naar de kantoren en bedrijven die langs het kanaal gevestigd zijn. Samen maken zij gebruik van de Kanaalweg en het kanaal. De woonbootbewoners in het Merwedekanaal zijn de enigen die stilliggen. De diverse activiteiten zorgen voor korte, informele ontmoetingen en een levendige, maar ook rustgevende sfeer.


18

Onstaan het midden Het midden is ontstaan door de kavelverdeling en de infrastructuur in Merwede. De industrie had slechts behoefte aan verbinding met het Merwedekanaal en de distributie had genoeg aan een goede verbinding met de Europalaan. Zo ontstonden er twee kanten die met de rug naar elkaar liggen. De kavels zijn gemarkeerd met hekken en als voetganger kun je een paar van die ruggen tegenkomen. Zo grenst een vijver op het Smart Business Park aan de achterkant van de voormalige Vendex-hallen en wie langs de sportschool Gym4all naar achteren loopt, kijkt uit op het terrein van Roto Smeets en Post NL. Hier kom je verschillende hekken tegen van drie aan elkaar grenzende kavels.

middengebied


19

Kwaliteit: Het midden - beschermend Het midden is beschermend. Hier zijn geen drukke wegen en alle gevaren worden geweerd. Nu nog met hekken en camera’s, maar in de toekomst kan dit subtieler met slimme ontwerpoplossingen en meer sociale controle. Om deze sociale controle te bereiken heeft het gebied nog behoefte aan levendigheid en meer eigenzinnige of extraverte voorzieningen zoals kunstgaleries, een open atelier en werkplaatsen.


20

Trends en Kansen


21

Netwerksamenleving De kansen en trends die benoemd zijn tijdens bijeenkomsten en gesprekken, zijn kansen en trends die passen binnen de huidige netwerksamenleving. De netwerksamenleving is een snelle samenleving waarin hiërarchie meer en meer vervaagt en waarin communicatiestromen niet meer alleen via centrale media gaan, maar vooral decentraal via sociale media. Door deze decentralisering van communicatiestromen ontstaan nieuwe ontmoetingen en samenwerkingen tussen bedrijven, ondernemers en burgers. Vaak ontstaan hierdoor kruisbestuivingen tussen verschillende disciplines die op hun beurt weer innovatie tot stand brengen. Hoewel communicatie in de netwerksamenleving voor een groot deel online plaatsheeft, veranderen deze nieuwe media juist de fysieke stad en brengen zij nieuwe ontmoetingsplekken tot stand. Onderzoeker Martijn de Waal beschrijft dit in zijn boek ‘De stad als interface’ (2013). De netwerksamenleving vraagt om een mix aan activiteiten en ontmoetingsplekken. Activiteiten zoals evenementen en ontmoetingsplekken zoals horecagelegenheden lokken de nodige fysieke ontmoetingen uit tussen diverse bewoners en ondernemers. Deze ontmoetingen dragen bij aan onderlinge samenwerkingen en sociale duurzaamheid. De mix aan activiteiten, mensen en type omgevingen die kansrijk zijn voor Merwede zijn omschreven in de volgende trends en kansen: bedrijvigheid, zakelijke ontmoetingsplekken, creatieve industrie, belevingseconomie en sharing economy.


22

Bedrijvigheid De bereikbaarheid van het gebied biedt kansen voor doelgericht winkelen, togo horecaconcepten en voor herontwikkeling tot kleinschalige bedrijvigheid. De Europalaan biedt, zeker met haar infrastructurele voordelen, kans voor kleinschalige distributie. Geen distributie met vrachtwagens, maar wel met kleinere busjes en bakfietsen. Vanuit webwinkels is er namelijk behoefte aan kleinere overslagpunten en showrooms (Showrooming or norooming? eCommerce- the impact on property, businessimmo.com). Bovendien kunnen op dit soort plekken ook in hoge dichtheid woningen gebouwd worden, al dan niet boven de bedrijvigheid. Het type wonen waar de meeste vraag naar is, zoals studentenen starterswoningen is kansrijk.


23

Zakelijke ontmoetingsplekken Zakelijke of informele horecagelegenheden zijn geliefde werkplekken van flexwerkers en zzp’ers. Niet voor niets staat de koffie op het meest centrale punt bij flexwerklocaties als Seats2Meet, een flexwerkplek die zijn geld verdient met de verhuur van vergaderruimtes. Dit soort locaties zijn kansrijk, zeker met het groeiende aantal bewoners in en rondom Merwede. Voor de kantoren die nog wel gevuld zijn in deze omgeving is dit bovendien een toegevoegde waarde: zij hebben meer locaties en voorzieningen ter beschikking voor hun werknemers en klanten. Dit type werken kan niet zonder het toevoegen van woningen. Appartementen in semihoge dichtheid met ruim voldoende parkeerplaatsen voor zowel bewoners als (zakelijke) bezoekers.


24

Creatieve industrie Knooppunten zoals het Anne Frankplein in de infrastructuur van Merwede versterken het ‘ontmoetingskarakter’ en de kans om meer bezoekers van buiten de stad aan te trekken voor de sport, kunst en cultuur in het gebied. Dit biedt een goed klimaat voor meer (semi)openbare ontmoetingsplekken, gelieerd aan de diverse sporten kunstorganisaties. Broedplaatsachtige plekken als deze bieden kansen voor de rest van Merwede. Er zal namelijk meer vraag komen naar ruimte voor creatieve ondernemers, omdat de creatieve industrie hard groeit in Utrecht (DUIC.nl, 25-082013). Kleinschalige woningen zoals studentenwoningen en galeriewoningen, maar zelfbouwwoningen gaan goed samen met een creatieve omgeving. De (semi)openbare ontmoetingsplekken en ondernemers op deze knooppunten zijn kansrijk voor een kruisbestuiving tussen de zakelijke en creatieve industrie in Merwede. Deze kruisbestuiving wordt veroorzaakt door informele georganiseerde ontmoetingen, zoals netwerkborrels, exposities en andere bijeenkomsten en kan innovatie teweegbrengen wanneer samenwerking ontstaat. Goede voorbeelden van innovatie door samenwerking tussen de zakelijke en creatieve industrie zijn de producten van Philips en de samenwerking tussen kunstenaar Daan Roosegaarde en Heijmans waar het project ‘Smart Highway’ uit ontstond (NRC, 30-082013).


25

Belevingseconomie Pauzerende werknemers, wandelaars en (recreatie)fietsers vinden steeds vaker hun plek in Merwede. Dit biedt kansen voor de toekomst. De recreatieve zone langs het Merwedekanaal is namelijk de toegangsweg naar diverse landschappen buiten de stad. Dit biedt mogelijkheden voor sportactiviteiten, culturele activiteiten en, daaraan gekoppeld, mobiele horeca. Mobiele horeca zien we steeds vaker op dit soort plekken, zo beschikt LaLotta Cantina bijvoorbeeld over een verrijdbare pizzaoven. Aan de HKU studeerde Jan Pieter Middelkoop dit jaar af met ‘De Krappe Hap’. Het doel van Jan Pieter: gezelligheid brengen op revitaliserende plekken. Een belangrijke ontwikkeling is het creëren van een beleving om het product heen. Met deze mobiele beleving reizen zij naar festivals en culturele activiteiten door heel Nederland. Zo namen LaLotta Cantina en Jan Pieter Middelkoop eind juni 2013 onder meer deel aan het festival Merwede Leeft! In een landschappelijke omgeving past ook een landschappelijk type wonen dat tevens aansluiting zoekt bij één van de andere sferen in het gebied. Bijvoorbeeld bij de hoogstedelijke sfeer, zoals ook te zien is bij de woningen bij Park Transwijk, die met de voordeur grenzen aan een straat en met de achterdeur aan het park. Of juist bij de geborgen sfeer, zoals de woonboten die hun voortuin hebben aan het Merwedekanaal en hun achtertuin aan het Merwedeplantsoen.


26

Sharing economy Merwede kent ook rustige en opvallend groene en blauwe plekken, zoals diverse oude bomen en een sloot die resteert uit de tijd dat er tuinbouw was in het gebied. Deze kwaliteiten bieden kansen voor kleine, meer rustige plekken die Utrecht zo typeren. Plekken als de werven en hofjes in het stadscentrum, tuinen in Parkhaven en lanen zoals bij het Vondelparc in Rivierenwijk. Naast dit type wonen past ook een nieuw werklandschap goed in Merwede. Utrecht Manifest sprak in juni 2012 over ‘Het nieuwe werklandschap’ (De Architect, september 2012). Dit type werk kan figuurlijk, maar ook letterlijk plaatsvinden vanuit schuurtjes die fysiek en sociaal met elkaar verbonden zijn. Het zijn deze nieuwe ambachtslieden die hier goed passen. Goede voorbeelden van het nieuwe werklandschap zijn Kapitaal, een gedeelde werkplaats voor vormgevers in het centrum van Utrecht, Rotslab in Rotsoord, waar onder andere 3D printers gedeeld worden en Ja iNdus in Merwede, waar een hout- en staalbewerkingsplaats ter beschikking wordt gesteld aan de huurders van het pand.


27

Mix Merwede voor stedelijkheid


28

Mixmachine De omschreven trends en kansen uit het vorige hoofdstuk vormen samen een wenselijk en kansrijk perspectief voor Merwede. Dit perspectief kan alleen gerealiseerd worden in een gemixte en geprogrammeerde omgeving. Voor Merwede ligt de uitdaging in het mixen van de verschillende kwaliteiten, kansen, trends en type woningen in de verschillende ontwikkelingen. Daarvoor hebben wij de mixmachine gemaakt waarin rood (hoogstedelijk Merwede), groen (landschappelijk Merwede) en paars (geborgen Merwede) kunnen worden gemixt tot een fijne en leefbare omgeving. Hoe kan een stedelijke ontwikkeling ook voor creatieven interessant zijn, een landschappelijke en open omgeving worden en misschien ook een geborgen ruimte bezitten? Dat zijn de combinaties die uit de mixmachine kunnen rollen. Combinaties die in zijn geheel voor iedereen in Merwede interessant zijn, mits gecombineerd met een programma door ondernemers en andere organiserende partijen. Ondernemers en organisaties spelen hierom een belangrijke rol in de ontwikkeling van Merwede.


29

Mixmachine


30

Hoe werkt de mixmachine? Voorbeeld 1 woningen met gedeelde tuin en versmarkt – Startblok (werktitel)

Let op: dit is een voorbeeld! Meer Merwede kan geen beloftes doen m.b.t. ontwikkelingen van derden.

Startblok wordt een hoogstedelijk woonmilieu met een relatief hoge dichtheid aan kleine en middelgrote appartementen. De groene strook tussen de twee geplande bouwblokken door leidt enerzijds naar het landschappelijke Merwedekanaal en anderzijds naar de hoogstedelijke voorzieningen onder City Campus MAX. De trap naar de groenstrook toe geeft het tussengebied een meer geborgen karakter waardoor het minder uitnodigt als doorgangsroute, maar meer als groene ontmoetingsplek voor gelijkgestemden. Wanneer er een programma wordt toegevoegd aan deze (semi) openbare ruimte, zoals een voedseltuin die LaLotta Cantina graag zou starten, krijgt deze plek een geborgen karakter én is er een eerste programma. Hierdoor ontstaan er weer kansen voor horeca en misschien wel voor een versmarkt in de buurt. Deze versmarkt kan gecombineerd worden met culturele activiteiten zoals een festival of kunstmarkt met lokale producten. Kansrijk voor kruisbestuiving tussen de twee werelden en niet alleen interessant voor Merwede, maar ook voor andere culinaire en cultuurliefhebbers uit Utrecht en omgeving.


31

Hoe werkt de mixmachine? Voorbeeld 2 festival met blijvende sporten speelobject en woningen – OPG-terrein Let op: dit is een voorbeeld! Meer Merwede kan niet spreken in de naam van derden. Skatepark Utrecht, Circus DIEDOM en Boulderhal Sterk vormen een sportcluster op de hoek van de Koningin Wilhelminalaan. Deze organisaties hebben een creatief én sportief karakter. Individueel hebben zij een sterk eigen karakter en zijn het actieve subculturen met een gericht eigen netwerk. Met festivals, open dagen en andere activiteiten spreken zij ook een breder publiek aan. Het bestaande skatepad kan een toevoeging krijgen met bijvoorbeeld een klimwand en een balanceerlijn op de parkachtige punt onder de Balijebrug. Dit verbindt het sportcluster met de landschappelijke omgeving. Een deel van de panden op het OPG-terrein is zeer geschikt voor deze creatieve en sportieve doeleinden, maar een groot deel voldoet hier niet aan en kan vervangen worden door bijvoorbeeld studentenwoningen en zelfbouw. Zo kan (hoogstedelijk) wonen toegevoegd worden aan dit sportieve cluster in zowel een landschappelijke als creatieve omgeving.


32

Mix deelgebieden Merwede bezit al diverse kwaliteiten en kansrijke plekken en ondernemers, maar het meeste zit verborgen achter hekken en is omsloten door de infrastructuur. Kansrijke plekken, ondernemers, bewoners en gebiedsgebruikers missen ontmoetingsplaatsen, voorzieningen en een kleinere schaal in de fysieke omgeving. De deelgebieden hebben deze schaal nauwelijks en mixen nog niet. Ook de bestaande bebouwing leent zich nog niet voor een mix van functies en voorzieningen en voor de benodigde en gewenste hogere dichtheid van woningen in Merwede.

1

2

Doorgangen zijn een deel van de oplossing: zij doorbreken de grootschalige ruimte en infrastructuur en openen het gebied. Hierbij verbeteren ze de mobiliteit voor zowel langzaam als snel verkeer en zorgen ze ervoor dat er meer kruispunten, en aldus meer kansrijke ontmoetingsplaatsen ontstaan. Ook versterken doorgangen de wisselwerking tussen de hoogstedelijke, geborgen en landschappelijke kwaliteiten van Merwede.

3

Onderstaand omschrijven wij zes doorgangen die zijn ontstaan vanuit de ontwerpsessies tijdens bijeenkomsten en de gesprekken en interviews van Meer Merwede. Iedere doorgang heeft een eigen karakter, afhankelijk van de bestemming.

4 5

6


33

Doorgang 1: Vechtclub XL Doorgang één zorgt ervoor dat Vechtclub XL aan een weg komt te liggen en niet meer opgesloten zit tussen hekken en busremise. Dit maakt dat hun Kantine kansen biedt als openbare horecagelegenheid en, gezien de actieve ondernemers, als locatie voor kruisbestuivingen en innovatie. Doorgang 2: Toekomst Dit is de enige doorgang die er nu al is en de enige plek waar je dwars door het gebied kunt kijken, op het terrein van Roto Smeets en langs de busremise. Een doorgang op deze kavels is nodig wanneer er getransformeerd wordt naar een gemixte leefomgeving. Doorgang 3: Waterverbinding Op deze locatie ligt een doodlopende waterweg die is overgebleven uit de tijd dat er nog tuinders zaten in Merwede. Langs het water kan een mooie natuurlijke park-/ kanaalverbinding ontstaan. Een brug over het Merwedekanaal kan Rivierenwijk met Merwede verbinden. Deze doorgang trekt het landschappelijke karakter naar Rivierenwijk en dwars door toekomstig hoogstedelijk en beschermend Merwede naar een volgend groen gebied: Park Transwijk.

Doorgang 5: City Campus MAX Op dit moment loopt de weg tussen City Campus MAX en Praxis dood tegen een hek. Wanneer deze weg wordt doorgetrokken, is er een betere verbinding tussen het park, de bushalte, de Europalaan, het Merwedekanaal en het toekomstige Startblok. Dit bevordert de verbinding met voorzieningen en infrastructuur en daarmee het gevoel van stedelijkheid voor beide woonontwikkelingen. Doorgang 6: Noord-Zuid verbinding Deze doorgang is het meest uitdagend en hoeft zeker niet als een rechte lijn het gebied doormidden te snijden. Het is wel een belangrijke doorgang, namelijk de enige die ervoor zorgt dat men het gebied werkelijk van binnenuit kan benaderen. Het is geen doorsteek of kortere route, maar een nieuwe weg met verschillende type kruispunten die kansen biedt voor nieuwe bestemmingen in het midden van Merwede.

Doorgang 4: LaLotta Cantina Langs deze doorgang, dwars door het Smart Business Park, ligt LaLotta Cantina. Een kansrijke cateraar met een mooie locatie. De locatie kan heel goed een openbare horecagelegenheid worden wanneer deze niet meer op het bedrijvenpark ligt, maar langs een doorgaande weg in de omgeving van woningen en kantoren en als afslag of onderdeel van een sporten recreatieroute. Meer Merwede - ontwikkelingsperspectief

34

Mix mensen Doorgangen dragen bij aan de kans op een gemixte en stedelijke leefomgeving. Een mix aan mensen is er al, alleen bewegen bewoners, ondernemers en gebiedsgebruikers in Merwede nu nog langs elkaar heen. Dit bleek uit de gesprekken die wij hielden met vier gebiedsgebruikers en –bewoners over hun visie op de toekomst van hun Merwede. Uit deze gesprekken blijkt dat zij het liefst een mix van plekken, voorzieningen en mensen zien. Een hogere dichtheid en meer doorgangen zullen hen dan ook veel kwaliteit bieden.

1. Stadsparkontmoeting Wensen: Wensen: groen behouden en versterken en (meer) sporten speelobjecten voor diverse sporters.

Uit de gesprekken bleek dat er verschillende type ontmoetingsplekken zijn die alle geïnterviewden wensten en waar hun wegen kruisen. We hebben de ontmoetingen een naam gegeven en afgebeeld in het stripverhaal hieronder.

3. Creatief-zakelijke ontmoeting Wensen: talent aantrekken, poppodium, groot terras en ruimte om buiten te werken.


2. Gerichte ontmoeting Wensen: (zakelijke) horeca, naaiatelier/stoffenwinkel en skatereparatie en -verkooppunt.

35

Arnoud Martens, 43 jaar, vader van twee uit Parkhaven en directeur van het internetbureau eFocus eFocus is één van de grootste internetbureaus van Nederland, die zich begin 2000 in Merwede gevestigd heeft vanwege de strategische ligging en de verwachte ontwikkelingen. Martens heeft om dezelfde reden zijn woning gekocht in Parkhaven. Meer richting Centraal Station, maar ook aan het Merwedekanaal en vlakbij zijn kantoor. Hij mist nog een horecagelegenheid in Merwede. Nu gaat hij regelmatig met collega’s naar de Veilinghavenkade.

Freek Hermens, 27 jaar, alleenwonende starter en bewoner City Campus MAX Hermens is een sportieve jongeman, die regelmatig hardloopt langs het Merwedekanaal. Hij ervaart de route als ‘gezellig’ en geniet van de wisselwerking tussen de rust van het water en de drukte van het diverse verkeer en de verschillende mensen die hij tegenkomt. Als bewoner mist hij nog de kleinschaligheid in architectuur en diversiteit in gebruik van de openbare ruimte. Daarom denkt hij erover om uit Merwede te verhuizen. Meer Merwede - ontwikkelingsperspectief

Stefan Kuster, 26 jarige student en beheerder skatepark Utrecht uit Nijmegen Kuster reist dagelijks op en neer met de trein en op zijn skateboard vanuit Nijmegen naar Merwede. Voor de skatecultuur ziet hij de kwaliteiten van het industriële karakter van Merwede, maar meer stedelijkheid biedt wel veel kansen voor hem en het park. Zo zou hij graag een poppodium beginnen en samenwerken aan bijvoorbeeld festivals met andere culturele organisaties in het gebied.

Rixt Kemker, 37 jarige ontwerpster, moeder van één uit Schildersbuurt en werkend in Vechtclub XL Kemker fietst dagelijks naar Merwede en werkt vanuit haar atelier in Vechtclub XL. Zij werkt veel samen met ondernemers in het pand en de buurt, want fysiek contact werkt veel sneller dan een online netwerk. Zij ziet kwaliteit in de industriële omgeving op het OPG-terrein. Deze biedt de vrijheid om er zelf iets van te maken. Het liefst nog wel in combinatie met stedelijke voorzieningen zoals een groot terras waar alle type mensen samenkomen. De uitgewerkte interviews vindt u op meermerwede.nl/mensen-en-ondernemingen. 36

Ontwikkelkader


37

Ontwikkelkader Dit ontwikkelingsperspectief is één van de stappen die de transformatie in Merwede naar een stedelijke omgeving kan versnellen en ondersteunen. Meer Merwede werkt verder aan de bekendheid en zichtbaarheid van het gebied door middel van online zichtbaarheid via de website meermerwede.nl, facebook en twitter en fysieke zichtbaarheid zoals tijdens het festival Merwede leeft! en door middel van interventies zoals het skate- en wandelpad. Inmiddels werken we aan het realiseren van een eerste doorgang in 2014. Dit ontwikkelingsperspectief en het vergroten van de bekendheid en zichtbaarheid is ten behoeve van de transformatie van Merwede, maar onvoldoende om de gewenste transformatie daadwerkelijk en volwaardig door te zetten. Door grote obstakels zoals de milieuzoneringen en de aanwezigheid van de tippelzone loopt de gebiedstransformatie op dit moment vast. Het ontwikkelingsperspectief dient als stip op de horizon. Hoe dit perspectief realiteit kan worden, moet duidelijk worden in het ontwikkelkader. Net als bij het ontwikkelingsperspectief worden geïnteresseerde bewoners, ondernemers, eigenaren en ontwikkelaars ook betrokken bij de totstandkoming van het ontwikkelkader.


38

Bronnen p.6 Dynamisch Stedelijk Masterplan (utrecht.nl, geraadpleegd op 19-08-2013) http://www.utrecht.nl/images/DSO/D_S_M/DSM%20juni%202011.pdf p.6 Gebiedsvisie Merwedekanaalzone 2005 (utrecht.nl, geraadpleegd op: 19-08-2013) - http://tekstversie.utrecht.nl/CoRa/Griffie/Raadsvoorstellen/RV2005/ Raadvoorstel%202005_098.pdf p.6 Structuurvisie (utrecht.nl, geraadpleegd op: 19-08-2013) - http://www.utrecht.nl/smartsite.dws?id=45083 p.6 Structuurvisie Randstad 2040, structuurvisie Utrecht 2015-2030 (utrecht.nl, geraadpleegd op: 19-08-2013) - http://tekstversie.utrecht.nl/CoRa/BGS/ Bijlagen/2013/september%202013/bp%20Bouwinitiatief%20startblok,%20Kanaleneneiland.pdf p.23 Showrooming or norooming? eCommerce- the impact on property businessimmo.com, (geraadpleegd op: 23-08-2013) - http://www.businessimmo.com/ system/datas/44958/original/showrooming_or_norooming_-_external1.pdf?1376923645 p.25 ‘Smart Highway’ NRC, 30-08-2013, geraadpleegd op 01-10-213 http://www.nrc.nl/nieuws/2013/08/30/met-dit-ontwerp-won-zomergast-daan-roosegaardede-belangrijkste-designprijs/ p.25 ‘Creatieve industrie Utrecht groeit’, DUIC, februari 2013 (DUIC.nl, geraadpleegd op: 25-08-2013) -http://www.duic.nl/nieuws/35077/creatieve-industrieutrecht-groeit/ p.27 ‘Het nieuwe werklandschap’ van Utrecht Manifest (De Architect, september 2012) Ook terug te lezen op Vliegerprojecten (geraadpleegd op: 24-08-2013) http://vliegerprojecten.nl/wordpress/2012/10/het-nieuwe-werklandschap-vindt-oorsprong-in-sociaal-design/


39

MIX MERWEDE. Met lef en experiment. Een ontwikkelingsperspectief voor de toekomst van de Merwedekanaalzone Zuid in Utrecht

Recommend Documents