‘IN DE GEEST VAN DE ROBOT’ EEN FILOSOFISCH GEDACHTEEXPERIMENT VAN HUMAN EN IMAGINE
Beste denker, Bedankt voor je deelname afgelopen zondag 12 april aan ‘In de Geest van de Robot’ op het Imagine Film Festival in Eye Amsterdam. We vonden het te gek dat je hier bij was! Dat technologie ons bestaan de komende decennia op onvoorstelbare wijze zal gaan veranderen staat buiten kijf. Met ‘In de Geest van de Robot’ verkenden we aan de hand van filosofie en fantastische film onze houding ten opzichte van de ontwikkelingen rondom robotica en de betekenis ervan voor ons mens-zijn. Onder begeleiding van darkroomfilosofen deelden we onze angst en liefde voor robotica en experimenteerden we met verschillen de toekomstbeelden. Aan de orde kwamen thema’s als lichamelijkheid, bewustzijn en identiteit. Met dit document hopen we een mooie impressie te geven van deze dag.
TERUGBLIKKEN MET DE FILOSOFEN WAT IS BEWUSTZIJN? HOE BELANGRIJK IS EEN LICHAAM/BIOLOGIE? MENSEN HEBBEN HET IDEE DAT ROBOTS ER VOORAL MOETEN ZIJN OM ONS TE DIENEN. IS DAT WEL ETHISCH? KUNNEN ROBOTS LIEFDE GEVEN/ONTVANGEN? IS HET INTERNET EEN ROBOT? DEZE VRAGEN EN MEER WERDEN BESPROKEN IN DE DARKROOM. WELKE GESPREKKEN ZIJN DE FILOSOFEN HET MEESTE BIJGEBLEVEN EN WAAR GINGEN DEZE OVER? Darkroomfilosoof Rowan “Het is heel moeilijk voor te stellen dat een robot bewustzijn en emoties heeft, terwijl het redelijk makkelijk is om je voor te stellen dat je bijvoorbeeld verliefd kan worden op een robot, ook al zien de meeste mensen niets in een langdurige relatie met een robot. Bewustzijn en echte emoties zijn dus wellicht geen noodzakelijke voorwaarden voor verliefd worden op iemand, het is wel heel belangrijk om echt van iemand te gaan houden. De meeste deelnemers vonden trouwens ook dat het een eng idee is als we zelf een robot konden instellen zodanig dat het een perfect match voor ons zou zijn.
een wereld met robots (en een basisinkomen) voor de meeste mensen geen goede ontwikkeling is, aangezien men door werk sociale cohesie en een zinvol bestaan krijgt, wat door het opkomen van robots zou kunnen gaan verdwijnen.”
“Robots gaan de arbeidsmarkt ingrijpend veranderen, hier waren twee soorten reacties op: enerzijds waren er mensen die dit geweldig vonden en toejuichten dat mensen dan meer tijd zouden hebben voor leuke/ creatieve dingen, mits er een soort basis inkomen komt om de rijkdom her te verdelen. Anderzijds waren er mensen die dit een beangstigend idee vonden. Zij vonden dat
“Als we genegenheid zonder problemen op robots projecteren (ouderen met knuffelrobots), doen we dat dan ook met de mensen om ons heen en wat zegt dit over onze verbondenheid met anderen? Wat is het verschil tussen interactie met mensen en met robots? Zijn wij zelf niet ook gewoon robots?”
Darkroomfilosoof Linde “Robots hebben niet alleen met technologie te maken, maar ook met gedrag dat we associëren met bijvoorbeeld emotieloosheid. We gedragen ons steeds meer als robots. We hoeven geen artificiële intelligentie te creëren omdat we, mede door digitalisering, zelf in cyborgs veranderen.”
“Ik vond het opvallend dat we robots al discrimineren voordat we ze goed en wel gemaakt hebben.” “Robots hebben iets puurs en schoons: het is de viezigheid van de mens waarvoor we bang moeten zijn.” “Als iets zich gedraagt alsof het bewust is moet het ook wel bewustzijn hebben.” Darkroomfilosoof Anna “Met een aantal deelnemers stelden we twee Wetten van Robotica op: 1) ontwikkelingen van Artificiële Intelligentie moeten zich richten op ook menselijke waarden zoals empathie, in plaats van alleen maar doelmatig/efficiënt te zijn. 2) de ontwikkelingen van technologie moeten democratisch tot stand komen en gedeeld worden, het idee van ‘moet alles wat kan’ (vragen die we nu ook stellen ten aanzien van klonen, pre-natale screening etc.) moet breed maatschappelijk besproken worden, het maatschappelijk debat moet sturing geven aan de ontwikkeling en toepassing van de technologie.” “We kwamen in een gesprek over ‘verliefd worden op een robot’ tot de conclusie dat een robot geen mens is, omdat de mens in zichzelf tegenstrijdig is en tegenstrijdige verlangens heeft (iets tegelijk wel én niet willen), die niet samengaan met logica en doelmatige programmering van robots.” Darkroomfilosoof Dennis “Onder de deelnemers kon je twee types onderscheiden: mensen die robots zien als de volgende stap in de evolutie en de rest, namelijk die robots zien als de ideale slaven.”
Donkerte Verblindend gedachtegoed Omlijsting Goed ontmoet Grip bewaren Eigen perceptie Overgeven Onzichtbare reflectie Openhartig Durf te delen Onbegrensd Geen ego’s strelen Publiekelijk meegaand Vlees of mechaniek Filosofisch voortbewegen Eindeloze dynamiek
Just van den Bosch, dichter
NIEUWE INZICHTEN NA DE FILOSOFISCHE BELEVING KWAMEN WE MET ZIJN ALLEN BIJ ELKAAR EN SPRAKEN WE NA OVER DE ZOJUIST BELEEFDE ERVARING. WE VROEGEN DE DEELNEMERS OF ZE NIEUWE INZICHTEN, GEDACHTEN EN HERSENSPINSELS MET ONS WILDEN DELEN. EEN KLEINE SELECTIE OP EEN RIJTJE:
Ik zou zo een robot in huis
Ik besef dat we een ontzettende
nemen om klusjes te doen.
grote verantwoordelijkheid hebben door wat we creëren.
Als mensen over robots nadenken, dan denken ze ook na over mensen.
Wat zou een robot van zichzelf maken als het zichzelf zou kunnen
Wij mensen neigen vast te
maken?
houden aan zogenaamde unieke eigenschappen, maar het
We hebben meer angst voor het
verschil tussen de mens en robots
feit dat mensen zich als robots
is eigenlijk heel moeilijk te duiden.
gedragen, dan als robots zich als mensen gaan gedragen.
We zitten zo ingekaderd te denken! Maar hoe kun je als mens nou niet als mens denken?
Wat zijn de psychologische en so-
Ik voorspel dat we straks robotje
ciale gevolgen van de opkomst van
gaan pesten. De Google-car stopt
huishoudrobots en zelfsturende
voor alles. Je kunt makkelijk je voet
auto’s? De zingeving die sommige
of iets anders ervoor gooien en
mannen (en vrouwen) halen uit het
dan komt hij onmiddellijk tot
besturen van een auto verdwijnt.
stilstand.
Ik wist niet dat ik zo positief over robots was. Ze kunnen ook veel liefdestaken overnemen.
ROBOTS EN HARTSTOCHT NAAST DE FILOSOFISCHE BELEVING ‘IN DE GEEST VAN DE ROBOT’ TIPTE HUMAN EEN AANTAL PROGRAMMA-ONDERDELEN OP IMAGINE FILM FESTIVAL, WAARONDER DE LEZING VAN PROF. DR. ANNEKE SMELIK OVER ROBOTS EN HARTSTOCHT. “In mijn boek Ik, cyborg (2012) hield ik een pleidooi dat, ondanks de angst die mensen hebben voor technologie, we die technologie eigenlijk moeten omarmen en in de richting moeten sturen die wij zelf willen. We raken steeds meer vergroeid met de techniek, omdat in het dagelijkse leven technologie overal om ons heen is en we er afhankelijk van zijn. De angst dat kunstmatige intelligentie ons leven zal overnemen, heb ik niet. Ik geloof daar niet in, omdat wat mensen uniek maakt het verschil is tussen informatie en kennis. Elke machine kan informatie verwerken, maar dat is iets ander dan kennis. Het cruciale verschil zit in het verwerven van inzichten, iets naar een ander niveau tillen en dat zie ik robots gewoon nooit doen. Ik geloof wel dat mensen intelligenter worden door deze ontwikkelingen. Technologie kan ons helpen. Alhoewel ik steeds bij jongeren zie dat ze zo afhankelijk worden van hun telefoon en social media. Het zou goed zijn om in dat verband te kijken naar het zelfbeschikkingsrecht van de mensen in relatie tot die technologie. Wat maakt de technologie mogelijk? En wat houdt het tegen? We moeten altijd zoeken naar ons eigen zelfbeschikkingsrecht in relatie tot de technologie. Het gaat om wat mensen met de technologie doen en niet om wat de technologie met mensen doet.”
Prof. dr. Anneke Smelik
HUMAN PROGRAMMA’S OVER TECHNIEK, ROBOTS EN DE MENS DUIVELSE DILEMMA’S: ‘DRONE’ Voormalig F16-piloot Victor is de eerste Nederlandse operator van een op afstand bestuurd, onbemand gevechtsvliegtuig. Overdag voert hij gevechtsmissies uit in een verre oorlog. ‘s Avonds is hij weer gezellig thuis bij zijn vrouw en zoon. Victor weet die werelden goed te combineren, totdat een mysterieuze pijn hem parten begint te spelen. Klik hier >> Duivelse Dilemma ‘Drone’ DOCUMENTAIRE ‘EEN SCHOOL VOOR MIJN DOCHTER’ Ontevreden over het huidige basisonderwijs richtte De Hond de ‘Steve Jobs School op. In een tijd waar technologie meer invloed krijgt op het leven, weet hij een compleet nieuw schoolconcept te ontwikkelen. Klik hier >> Een school voor mijn dochter OBALIVE MET BEN KRÖSE OVER DOMOTICA Er is een grote toename van apps, sensoren en technologieën die onze gezondheid en woning in de gaten houden. Zitten we op al deze toepassingen te wachten? Wat betekent dit voor de toekomst van de zorg? Kunnen we over tien jaar gewoon thuis oud worden? Klik hier >> OBA Live Domotica
TECHNIEK, ROBOTS EN DE MENS? De centrale vraag van de uitzending is: Zijn er morele grenwzen aan de toepassing van medische technologie? Gasten in deze aflevering zijn: Marli Huijer, bijzonder hoogleraar Filosofie aan de Erasmus Uni-
versiteit en lector Filosofie aan De Haagse Hogeschool, Peter-Paul Verbeek, hoogleraar Mens en Techniek aan de Universiteit Twente en Ghislaine van Thiel, als medisch ethicus verbonden aan het UMC Utrecht. Klik hier >> Techniek, moraal en medische wetenschap DUS IK BEN ‘IK EN MIJN ZELF’ Descartes zei het al: “Als ik nergens meer zeker van kan zijn, dan kan ik in ieder geval nog terugvallen op mijzelf.” Maar is dat zelf wel zo vanzelfsprekend? Wat is het zelf? En wáár is het zelf? In de vierde aflevering van ‘Dus ik ben op reis’ reist filosofe Stine Jensen naar de Verenigde Staten om daar een antwoord op te vinden. Stine spreekt hier onder andere met Maarten den Braber, mede-oprichter van Quantified Self Europ. Quantified Self, of het gekwantificeerde zelf, is een beweging die technologische snufjes gebruikt om het zelf inzichtelijk te maken. Klik hier >> Dus Ik Ben, Ik en Mijn Zelf DUS IK BEN JR. ‘DUS IK BEN MENS/ROBOT’ Dus Ik Ben Jr. is de juniorversie van tv-programma Dus Ik Ben. Denkpiloot Borre (9) stuurt vanuit zijn denklaboratorium de denktank van veertien kinderen aan. Samen met Stine Jensen en andere denkers pluizen kinderen filosofische kwesties uit. Deze aflevering start met de vraag ‘ben je bang dat wij in een robot veranderen?’ Klik hier >> Dus Ik Ben, Mens/Robot
MAG HET LICHT AAN 21 JUNI 2015, OP WERELDHUMANISMEDAG, IS HUMAN MET EEN NIEUWE FILOSOFISCHE BELEVING GENAAMD ‘HET ONVERMIJDELIJKE FILOSOFISCHE LOT’ TE VINDEN OP MAG HET LICHT AAN FESTIVAL. HÈT NIEUWE ZOMERSE FESTIVAL VOOR IDEALISTEN EN WERELDVERBETERAARS. MET GEESTVERRUIMENDE FILOSOFIE, THEATER, KUNST EN MUZIEK. TIJDENS DEZE EERSTE EDITIE IS HET THEMA DE DUURZAME MENS EN SAMENLEVING. Ditmaal exploreren we met elkaar het thema ‘het lot’. Samen met je medefestivalgangers onderzoek je op bijzondere wijze jouw houding ten opzichte van Amor Fati (liefde voor het lot). Laat je verassen en treed in de voetsporen van de Stoa, Spinoza, Schopenhauer en Nietzsche! Voor meer informatie en inschrijvingen ga naar >> maghetlichtaan
FILOSOFISCHE BELEVING:
HET ONVERMIJDELIJKE FILOSOFISCHE LOT Lot of noodlot is een term die gebruikt wordt om de gedachte uit te drukken dat er een noodzakelijk en onveranderlijk verloop in het leven van een mens plaatsvindt, waarbij de persoon in kwestie niet bij machte is zelf invloed op deze gang van zaken uit te oefenen. Het lot is al eeuwenlang onderwerp van filosofie en raakt aan thema’s als (keuze)vrijheid, ongelijkheid, macht en machteloosheid, identiteit, zelfbeschikking en overgave. Het lot laat ons nadenken over filosofische vragen als ‘wat is de juiste omgang met onzekerheid?’ en ‘wat is de juiste omgang met tegenslag?’. ‘Kan ik mijn eigen toekomst bepalen?’, ‘In welke mate en hoe geef ik actief vorm aan mijn leven?’
DENK EN DOE JE MEE? Zoals je misschien al na de filosofische beleving hebt gehoord, zoekt Human enthousiastelingen, talenten en experts voor input en hulp bij het maken van beleid, programma’s en events. Een groot deel van jullie heeft onze Denk en doe mee kaart ingevuld, hartelijk dank daarvoor! Mocht je dit nog niet hebben gedaan, of heb je een leuke vriend, tante, docent of buurman die het -net als wij- belangrijk vinden om Nederland aan het denken te zetten? Stuur ons dan een mail naar
[email protected]. Zo kun je bijvoorbeeld aangeven of je een keer wilt meedenken in een van onze denktanks, of als vrijwilliger wilt helpen tijdens Human-evenementen.
BEDANKT & TOT DE VOLGENDE KEER!
