Jaarverslag
Missie
Inspiratie voor iedereen
De Bibliotheek fungeert als open kenniscentrum in het hart van de samenleving. Een plek waar leesplezier en mediawijsheid worden gestimuleerd. Een plek van mensen en voor mensen die elkaar willen ontmoeten en die bezig zijn met hun persoonlijke ontwikkeling.
Bibliotheken zijn onmisbaar voor kennis en informatie, digitale vaardigheden en mediawijsheid, lezen en literatuur, ontmoeting en debat, kunst en cultuur. De Bibliotheek is een openbare, toegankelijke plek waar mensen zonder verplichting naar toe kunnen gaan om zich te ontwikkelen, samen of individueel.
Daar gaan medewerkers en vrijwilligers van de bibliotheken in de gemeenten Lochem en Zutphen zich de komende jaren voor inzetten. Zij zijn er klaar voor en nodigen anderen van harte uit zich bij hen aan te sluiten.
In 2013 bezochten ruim 360.000 kinderen en volwassenen onze bibliotheken. Dankzij een goede samenwerking met de vele basisscholen in ons werkgebied is het aantal jeugdleden (tot 18 jaar) het afgelopen jaar gestegen met meer dan 10%. Het aantal volwassen leden is weliswaar licht gedaald met 2,8%, maar veel minder dan de landelijke trend. Steeds meer kinderen maken in de Bibliotheek of in de s choolmediatheek kennis met boeken en leren dat lezen leuk is. Om te kunnen meedoen in onze snel veranderende informatiemaatschappij is lezen en het digitaal vaardig zijn essentieel. Bij het stimuleren van (voor)lezen speelt de Bibliotheek een belangrijke rol. Ook zullen er de komende jaren steeds meer programma’s rond mediawijsheid worden verzorgd. Wij gaan ervan uit dat onze gemeenten ook de komende jaren Graafschap bibliotheken als een belangrijke partner zien die een goede bijdrage levert aan het maatschappelijk welzijn van onze burgers. Gerard Huis in ’t Veld, directeur-bestuurder
2
3
Inhoud
Onderweg
Missie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Inspiratie voor iedereen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Onderweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Huisvesting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Veelzijdige bibliotheek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 De bieb als partner. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Steeds meer leesclubs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Jong geleerd, oud gedaan!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Samen sterk met de Bibliotheek op school. . . . . . . . . . . . . . . . 16 Uitgelicht, bijzondere projecten!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Campagnes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Feiten en cijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Medewerkers en vrijwilligers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Bestuur en toezicht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Vestigingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Het jaar 2013 staat in het teken van verandering en vernieuwing. Hoewel de veranderingen nog niet altijd zo zichtbaar zijn voor onze bezoekers en onze leden, zijn deze onontkoombaar. Het realiseren van de eerste grote bezuinigingsronde in het jaar 2012 en het voorbereiden op de nog forsere bezuinigingen in 2015 vragen om creatieve oplossingen. Om ook in te kunnen spelen op de voortgaande digitalisering en andere maatschappelijke ontwikkelingen, is een ondernemende en flexibele organisatie nodig. In 2012 is daarmee een begin gemaakt, in 2013 is deze verder uitgewerkt. In interactieve bijeenkomsten en presentaties aan gemeenteraden en tijdens overleg met portefeuillehouders uit Lochem en Zutphen is gediscussieerd over de rol en betekenis van de Bibliotheek in de lokale gemeenschap. Met de raad van toezicht en in besprekingen met medewerkers is het toekomstperspectief verkend en zijn de grote lijnen uitgewerkt. De “denktank” met zes medewerkers heeft gezorgd voor inspiratie, motivatie en “sense of urgency” bij onze medewerkers. Er is breed draagvlak voor de Bibliotheek als belangrijke voorziening in de samenleving.
de bieb
Er komt in de toekomst minder nadruk te liggen op de uitleen functie van de Bibliotheek en daarmee dus ook op de omvang van de collectie. Naast het korten op collectiebudgetten zullen de b ezuinigingen onder andere moeten worden opgevangen door kleinere huisvesting van de bibliotheken in Lochem, Warnsveld en Zutphen. En het besluit is genomen dat de bibliobussen uit de kleine kernen van de gemeente Lochem zullen verdwijnen. De toekomst van de vestiging in Eefde is uiterst onzeker. In 2013 is gezocht naar alternatieve dienstverlening voor de kleine kernen. Deze wordt gepresenteerd in 2014.
Leesplezier en mediawijsheid
Stimuleren van lezen, voorlezen en bevorderen van leesplezier vormen de kern van onze activiteiten op voorschoolse voorzieningen en basisscholen. Onze lees-/mediacoaches ondersteunen scholen, leerkrachten, kinderen en ouders. In 2013 is de basis voor een toekomstbestendige dienstverlening aan de jeugd van 0 tot 12 jaar verder verstevigd. De volgende stap is het versterken van digitale (zoek)vaardigheden van kinderen, onder de noemer “mediawijsheid”.
Participatie en verbeteren basisvaardigheden
4
Eenieder die gebruik maakt van de Bibliotheek door een boek te lenen, een activiteit bij te wonen of een krant en tijdschrift te lezen, verrijkt zijn leven door kennis tot zich te nemen, door zich te verdiepen in andere culturen of andere denkbeelden. Kortom door zijn geest te verruimen en te blijven leren. Dit is de kern van onze dienstverlening aan volwassenen. Tegelijkertijd richt de Bibliotheek zich steeds meer op het verbeteren van basisvaardigheden van burgers. Immers, eenieder moet kunnen participeren in onze maatschappij, eenieder moet mee kunnen doen.
5
Als je niet goed kunt lezen, dan heb je het heel moeilijk. Daar ligt een mooie opdracht voor Graafschap bibliotheken. In 2013 is hard gewerkt aan preventie en bestrijding van laaggeletterdheid, als vervolg op de goede initiatieven uit 2012. De Bibliotheek wil en kan niet solo werken aan het thema laag geletterdheid. Een aantal partners in onze gemeenten werkt inmiddels met ons mee, zoals Het Plein, sociale werkvoorziening Delta en de vrijwilligersorganisatie Stichting Gilde Zutphen.
Toegroeien naar een “open leeromgeving”
Participatie en zelfredzaamheid: iedereen moet een leven lang leren. Graafschap bibliotheken zal daaraan een bijdrage leveren door de vestigingen de komende jaren geleidelijk om te bouwen naar een “open leeromgeving”. Om daardoor letterlijk en figuurlijk ruimte te bieden aan de zich ontwikkelende burger: individueel en in groepsverband. Of het nu gaat om leesbevordering, kennisvergroting, bestrijding van laaggeletterdheid, e-participatie: in onze vestigingen kan de burger hiervoor terecht. Het toegroeien van de vestigingen naar een open leeromgeving betekent een ingreep in de inrichting. De omvang van de collectie zal afnemen en tegelijkertijd zal er meer ruimte zijn om kennis te maken met digitale media (mediabar), meer ruimte om te verblijven en te werken (werkplekken) of elkaar te ontmoeten (leescafé met goede kop koffie) en ruimte voor workshops, activiteiten, leesclubs en trainingen. Om dit te realiseren heeft de Bibliotheek in 2013 nadrukkelijk samenwerking gezocht met verschillende partners in de gemeenten Lochem en Zutphen.
Huisvesting Over het huisvestingsbeleid is steeds intensief contact met de gemeenten. Ons beleid werkt langs de volgende lijnen: • toewerken naar een open leeromgeving; • vernieuwing van de inrichting met oog voor de toekomst; • verminderen van vloeroppervlak, waardoor huurbedragen lager worden en een deel van de bezuinigingen 2012-2015 wordt gerealiseerd; • verbinding zoeken met samenwerkingspartners door vrijkomende ruimtes aan hen te verhuren (met de gemeente als verhurende partij); • ontwikkelen van samenwerkingsconcepten op inhoud en faciliteiten.
Bibliotheek Gorssel
In 2012 is de Bibliotheek Gorssel verhuisd naar Den Oldenhof. Bovenstaande uitgangspunten waren daarbij leidend. Mooie voorbeelden van samenwerking: het consultatiebureau maakt regelmatig gebruik van onze kantoorruimte en in de bibliotheekruimte is plek gevonden voor het gemeenteloket.
Bibliotheek Lochem
Het afgelopen jaar is met de gemeente Lochem en beoogde samenwerkingspartner Stichting Ouderenwerk Lochem (per 1 januari 2014 Stichting Welzijn Lochem) toegewerkt naar herhuisvesting van de Bibliotheek Lochem op de begane grond en huisvesting van het ouderenwerk op de verdieping. Daarnaast was sprake van participatie van woningcorporatie Viverion. Helaas haakt deze partner eind 2013 af. Onduidelijk is bovendien of de Muzehof gebruik zal gaan maken van de kelderruimte aan de Dr. Rivestraat. Hoewel er eind 2013 nog wat plooien gladgestreken moeten worden, zijn de vooruitzichten op gezamenlijke huisvesting en beoogde samenwerking met Stichting Welzijn Lochem positief. De verwachting is dat in 2014 de gewenste ontwikkelingen kunnen worden gerealiseerd. Mooie perspectieven: gezamenlijk delen van de servicebalie, toezicht door partner tijdens “onbemande uitleenuren” en gezamenlijke activiteiten rond laaggeletterdheid, e-participatie en boeken aan huis.
Bibliotheek Warnsveld
Het project “Samen de schouders onder ’t Warnshuus” is afgerond. Er is een nieuwe organisatie rond ’t Warnshuus ontstaan. Een groeiend aantal Warnsvelders is bereid om ook letterlijk de schouders eronder te zetten en werk te maken van “de huiskamer van Warnsveld” met daarbij een compactere bibliotheekvoorziening, die in 2014 zijn beslag zal krijgen. De Warnsvelders en Leestenaren hechten aan het behoud van de bibliotheekvoorziening en hebben dat in 2013 ondubbelzinnig uitgesproken.
6
7
Bibliotheek Zutphen
De realisatie van het project Broederenklooster verloopt uitermate moeizaam. Het blijkt zeer lastig om de meerwaarde van de samenwerking tussen de Bibliotheek, twee musea, dienst Archeologie en VVV duidelijk te maken. Eind december is het door de partners uitgewerkte bedrijfsplan voorgelegd aan het college. Vervolgens is het bedrijfsplan in januari 2014 gepresenteerd aan de gemeenteraad. Duidelijk is dat de realisatie van het Broederenklooster “genuanceerd” wordt ontvangen door gemeenteraad en bevolking. Er is in Zutphen in 2013 geen thema dat de gemoederen meer bezig houdt dan het Broederenklooster! Voor Graafschap bibliotheken is de realisatie van groot belang: het vergroten van de verblijfsfunctie en het realiseren van meer activiteiten vraagt om een horecavoorziening, een multifunctionele zaal en een medialab. Zonder deze drie voorzieningen wordt de uitwerking van de toekomstvisie een zeer lastig verhaal. Over de veranderende rol en taken van de medewerkers kunt u meer lezen op bladzijde 28.
Veelzijdige Bibliotheek De Bibliotheek is een openbare plek, waar je makkelijk naar binnen loopt. Voor het lenen van een goed boek, om even een krant of tijdschrift te lezen of om deel te nemen aan een van de vele educatieve en culturele activiteiten. In 2013 ontvangen de vijf vestigingen van Graafschap bibliotheken samen ruim 360.000 bezoekers. De ongeveer 22.000 leden lenen in dat jaar meer dan 725.000 keer een van de items uit de gevarieerde collectie van zo’n 113.000 boeken, dvd’s, luisterboeken en andere media. Dat is meer dan in voorgaande jaren. Ook de georganiseerde lezingen, exposities, concerten en workshops worden goed bezocht.
de bieb
De collectie up-to-date
Het hart van de Bibliotheek wordt gevormd door de collectie, zorgvuldig samengesteld en goed onderhouden. In september 2013 heeft Graafschap bibliotheken zich aangesloten bij het Centraal collectioneren in Gelderland. Een team van collectioneurs verzorgt de collectievorming voor meer dan drie vierde van alle Gelderse bibliotheken. Hierdoor ontstaan er lokaal compacte, actuele collecties die goed zijn afgestemd op de behoefte van de gebruiker. De minder courante items worden verspreid over de deelnemende bibliotheken en blijven daardoor beschikbaar voor de leden. Via een uitgekiend logistiek systeem zijn gereserveerde titels snel beschikbaar voor de klant. Vanaf oktober 2013 is de LuisterBiebcollectie uitgebreid met nieuwe literaire luisterboeken en hoorcolleges van bekende hoogleraren. In samenwerking met middelbare scholen is in diezelfde maand de pilot Luisteren voor je lijst gestart. Luisterboeken kunnen eenvoudig worden gedownload op smartphone of tablet via de LuisterBieb-app. Het lezen van e-books is in de loop van 2013 steeds gemakkelijker geworden. Als opstap naar het e-bookplatform dat in januari 2014 wordt geïnstalleerd, stelt de Bibliotheek in 2013 verschillende apps beschikbaar voor het selecteren, downloaden of direct online lezen van e-books. Via de VakantieBieb-app kunnen leden en niet-leden in de vakantieperiodes e-books online lezen. In ons werkgebied maken 400 mensen gebruik van deze service. Tot slot is nog noemenswaard de opstart van de pilot e-muziek. Een nieuwe streaming muziekdienst van Muziekweb en Bibliotheek. nl, exclusief voor bibliotheekleden en bedoeld als gids en bron om muziek te (her)ontdekken. Per maand kunnen 150 tracks worden gestreamd.
Literatuur en leesplezier
8
Liefhebbers van literatuur genieten ook in 2013 weer volop van de literaire lezingen van Stichting Lire, het samenwerkingsverband van Boekhandel Van Someren & Ten Bosch, Boek en Buro Van den Brink en de bibliotheken Warnsveld en Zutphen. Herman Koch, Gerdien Verschoor, Bert Wagendorp en Judith Koelemeijer trekken samen meer dan 300 geïnteresseerden naar de Bibliotheek in Zutphen. Op de avond met Bert Wagendorp is het publiek, mede door de aanpak van interviewer Ivan Borgstijn en de humorvolle
9
presentatie, opvallend actief bij het verhaal betrokken. Zijn boek Ventoux speelt gedeeltelijk in Zutphen. Onder de naam De Leeswaaier organiseert Graafschap bibliotheken in 2013 al voor de zeventiende keer de succesvolle literatuurcursussen in de bibliotheken Warnsveld en Zutphen. Zo’n 50 volwassenen delen hun leeservaringen met elkaar en verdiepen zich onder leiding van een deskundige docent in diverse Nederlandse en internationale literatuurstromingen. Naast het organiseren van lezingen en literatuurcursussen ondersteunt Graafschap bibliotheken ongeveer 35 leeskringen. Het merendeel van de leden van deze leeskringen is lid van de Bibliotheek.
Cursusaanbod HEMA academie en Volksuniversiteit
Vanaf december 2013 biedt de Bibliotheek samen met de HEMA academie online cursussen aan. Leden kunnen binnen hun abonnement gebruik maken van drie cursuspakketten: ICT, mediawijsheid en vrije tijd. In elk pakket zitten drie cursussen. Voorbeelden zijn: digitale fotografie, presentaties maken met PowerPoint of Prezi en omgaan met je iPad. De cursussen worden regelmatig ververst. Volksuniversiteit Stedendriehoek biedt in 2013 binnen Graafschap bibliotheken de volgende cursussen aan: Vakantiecursus Zweeds in Gorssel; Creatief schrijven in Lochem en Aziatische tapas in Warnsveld.
Concerten, exposities en workshops
In de bibliotheken Lochem en Zutphen vinden in 2013 regelmatig bijzondere concerten, exposities en workshops plaats. We lichten er in dit hoofdstuk een aantal uit. Indrukwekkend zijn de twee zomerconcerten van het Nationaal Jeugdorkest op 11 en 17 augustus in de Bibliotheek Zutphen. De zaal is op beide data uitverkocht. Een kleine 250 gasten genieten van de Goldbergvariaties met soliste Anna Magdalena den Herder en het Reich Ensemble onder leiding van Wim Vos. Volgens de bezoekers is dit project zeker voor herhaling vatbaar. Tussen 15 januari en 15 februari bezoeken 150 mensen in de kelder van de Bibliotheek Lochem de expositie “Recente opgra vingen in Lochem”. Het betreft hier een samenwerkingsverband met de archeologische werkgroep. In januari is er in de Bibliotheek van Zutphen een tentoonstelling van herdenkingsobjecten en herinneringssieraden van Chris Ros. Deze expositie wordt gecombineerd met twee juwelenspreekuren, waar geïnteresseerden de emotionele waarde van hun juwelen kunnen (laten) bepalen. Op 20 februari doen 15 kinderen in de Bibliotheek van Zutphen mee aan een workshop met boekillustrator Tirza Beekhuis. Deze workshop is opgezet in samenwerking met de Fiep Westendorp Foundation. De workshop Mediawijsheid voor ouders wordt samen het Centrum voor Jeugd en Gezin op 14 januari in Lochem georganiseerd. Hier gaan 25 ouders in gesprek over het al dan niet verantwoorde mediagedrag van hun kind.
Dichterbij de IJssel
10
Van zondag 26 mei tot en met zondag 23 juni is er een b ijzondere wandelroute uitgezet tussen de dorpskom van Gorssel en de IJssel. De IJssel en het rivierlandschap vormen het thema van deze route, die tot doel heeft om de band tussen het dorp en de rivier te versterken en de culturele dimensies van Gorssel zichtbaar en beleefbaar te maken. Ook de Bibliotheek doet mee aan dit evenement en ontvangt in die periode ongeveer 45 gerichte bezoekers. Voor de Bibliotheek verzorgt Marianne Sorgdrager twee keer een inspirerende workshop Hoe schrijf ik een haiku? Een haiku is gestolde emotie in weinig woorden, zelfexpressie in drie regels van eerst vijf, dan zeven en vervolgens weer vijf lettergrepen. Voor de 16 deelnemers is het een verrijkende ervaring.
11
En verder
• Volwassenen die graag beter willen leren lezen kunnen wekelijks
meedoen aan een leesclub in de Bibliotheek, op school of bij een buurthuis. In 2013 groeit het aantal leesclubs van twee naar zes (zie ook pagina 14). • Voor de allerkleinsten en hun ouders is er in Zutphen het tweewekelijkse programma Boekenpret, een gemeentelijk programma dat wordt ingezet om taal bij jonge kinderen te stimuleren en zo een taalachterstand te voorkomen. In 2013 zijn er twintig bijeenkomsten, waaraan per keer zeven tot tien ouders met hun kinderen meedoen. In Lochem is er een vergelijkbare activiteit Muziek op schoot. Deze vindt vijf keer per jaar plaats. • In alle vestigingen van Graafschap bibliotheken komen geregeld klassen scholieren op bezoek. Voor groep 3 en groep 7 is dat gratis. Op aanvraag wordt ook een ontvangst voor andere groepen georganiseerd. In 2013 vinden 30 bezoeken plaats voor groep 3 en 12 voor groep 1/2. Het groepsbezoek voor groep 7 is veranderd en wordt vanaf 2014 aangeboden aan groep 6. • In alle vestigingen is een toenemende belangstelling voor de vrije werkplekken. Het merendeel van de werkplekken is doorlopend of zeer regelmatig bezet. • In de Bibliotheek Lochem is op donderdagmiddag een vast inloopspreekuur van het vrijwilligerspunt. In Gorssel is dat op dinsdagochtend. • In de Bibliotheek van Lochem is op donderdagmiddag een vast inloopspreekuur voor computerhulp door vrijwilligers. In 2013 maken daar gemiddeld per keer vijf personen gebruik van. • In de Bibliotheek van Gorssel is op woensdag een goed bezocht gemeenteloket voor alle aanvragen. • De Bibliotheek van Zutphen is een vast onderdeel van de stadswandeling met gids. Op wisselende tijden komen gidsen met hun groepen op bezoek. • Graafschap bibliotheken is betrokken bij veel locale activiteiten zoals Dichter bij Zutphen, de verkiezing van de stadsdichter op 31 januari; de voorbereiding op de uitreiking van de Ida Gerhardt Poëzieprijs in Zutphen in maart; herdenkingen bij het Gideonmonument in Zutphen op 4 en 5 mei en de herdenking van de Indië-militairen op 25 juni; de Open Monumentendag op 14 september; de week van Alzheimer van 21 tot 29 september met mediapresentaties in Lochem en Zutphen. • Alle vestigingen bieden faciliteiten voor bijzondere evenementen, vergaderingen, lezingen door derden etc. Hier wordt steeds meer gebruik van gemaakt.
12
De bieb als partner De Bibliotheek zoekt actief naar samenwerking met andere organisaties, maatschappelijke en culturele instellingen. Met veel partners is er door de jaren heen een bestendige relatie gegroeid. Het accent lag tot voor een paar jaar op samenwerking met het onderwijs en het culturele veld. Vanaf 2012 is vooral de samenwerking met maatschappelijke instellingen geïntensiveerd. In 2013 werkt de Bibliotheek samen met partijen als sociale werkvoorziening Delta, Het Plein, vrijwilligersorganisatie Stichting Gilde Zutphen, Perspectief Zutphen, Ouderenwerk Lochem en het Centrum voor Jeugd en Gezin in Lochem en Zutphen. Deze zich uitbreidende samenwerking is de voorbode van het uitbouwen van de maatschappelijke functie van de Bibliotheek. Graafschap bibliotheken zal zich de komende jaren meer en meer als maatschappelijk ondernemer gaan opstellen. De kracht van de verbinding is daarbij ons uitgangspunt. Een nieuw motto zou kunnen zijn: “minder zelf doen, meer teweegbrengen”. Dat kan door expertise van partners te verbinden met de eigen expertise en faciliteiten, waardoor een nog betere dienstverlening geboden kan worden. Graafschap bibliotheken heeft vrij weinig contact met het bedrijfs leven, maar beseft wel dat hier kansen liggen voor de komende jaren. De opgebouwde expertise rond bestrijding van laaggeletterd heid kan ingezet worden bij bedrijven met relatief veel lager opgeleide medewerkers. Ook de burger wordt als partner gezien. Er ligt heel veel kennis, kunde en expertise bij de inwoners van Lochem en Zutphen. Het aantal vrijwilligers van Graafschap bibliotheken is groeiende en het blijkt dat veel mensen zich graag inzetten voor anderen die een steuntje in de rug kunnen gebruiken en die hun vaardigheden willen of moeten vergroten. Inwoners die zelf het initiatief willen nemen voor educatieve of culturele activiteiten kunnen daarbij de hulp van de Bibliotheek als ondersteuner inroepen. Graafschap bibliotheken is behulpzaam bij burgerinitiatieven door deze te verbinden met andere of door faciliteiten en expertise in te zetten, waardoor plannen sneller kunnen worden gerealiseerd.
13
Steeds meer leesclubs
Jong geleerd, oud gedaan!
Laaggeletterdheid
Graafschap bibliotheken zet zich samen met partners en gemeenten al heel lang in om taalachterstanden bij kinderen van 0 tot 4 jaar te voorkomen.
Nederland telt 1,5 miljoen volwassen laaggeletterden, waarvan tweederde een Nederlandse en een derde een niet-Nederlandse achtergrond heeft. Vertalen we dit gegeven naar het werkgebied van Graafschap bibliotheken dan zou het kunnen gaan om meer dan 7000 mensen die problemen hebben met lezen en schrijven en zich niet goed kunnen redden met nieuwe (sociale) media. Het is bekend dat er een duidelijk verband bestaat tussen een lage leesvaardigheid en werkloosheid, lage lonen, geringe carrière kansen en verschillende gezondheidsaspecten. Zo is aangetoond dat laaggeletterde kinderen en volwassenen vaker risicohoudend gedrag vertonen, zoals roken, drinken en vechten. Maar ook dat lezen in de vrije tijd de kansen op een succesvolle loopbaan vergroot (Bron: De Leesmonitor). Preventie en aanpak van laag geletterdheid is een speerpunt voor Graafschap bibliotheken.
Leesplezier voorop
Wat eind 2012 begint met een besloten leesgroep voor medewerkers van sociale werkvoorziening Delta groeit in de loop van 2013 uit tot een netwerk van zes open leesclubs voor volwassenen. En de belangstelling groeit nog steeds. Leesclubs zijn bedoeld voor mensen die graag beter willen leren lezen. Het is geen leesles, maar een aanvulling op het onderwijs aan laaggeletterden. Plezier in lezen en het beleven van een verhaal staan voorop. Elke week wordt er een uur gelezen of voorgelezen uit boeken die herschreven zijn in eenvoudig Nederlands, maar nog net zo spannend, ontroerend of informatief zijn. De begeleiding is in handen van geschoolde vrijwilligers.
(Weer) meedoen
Naast het lezen is ook de kans om nieuwe contacten te leggen een reden om naar een leesclub te komen. Voor sommigen is de leesclub de eerste stap richting een opleiding of (weer) actief meedoen in de samenleving. Zo geeft een deelneemster met een Mexicaanse achtergrond nu Spaans aan de plusklas van een basisschool in Zutphen. En een Indiër exposeert met zijn foto’s over Europese steden in de Bibliotheek van Zutphen. Om de drempel naar de leesclub zo laag mogelijk te houden worden deze niet alleen in de Bibliotheek maar ook in de wijk of op school georganiseerd. Voorbeelden daarvan zijn het Pand Noordveen en Brede School De Waaier, beide in een wijk met gemengde bevolkingsgroepen en een hoog percentage laaggeletterdheid.
14
Huiskamerproject
In Lochem werkt de Bibliotheek samen met de Toermalijn, Yunio en Peuterspeelzaal Zuiderenk in het Huiskamerproject. Zes maal per jaar organiseert zij een activiteit voor deelnemende ouders en hun kinderen. Dat kan variëren van het samen lezen en beleven van een prentenboek, het samen zingen en spelen, tot het bezoeken van de Bibliotheek in Lochem.
Boekenpret
In Zutphen organiseert de Bibliotheek tweewekelijks het programma Boekenpret. Boekenpret is een methode om jonge kinderen en hun ouders te laten ontdekken dat je veel plezier kunt beleven aan voorlezen. De bedoeling is de taalontwikkeling te stimuleren, waardoor aansluiting bij het (lees)onderwijs vergemakkelijkt wordt. Want meer (voor)lezen is beter in taal. Boekenpret is vooral gericht op autochtone en allochtone gezinnen waar weinig aandacht is voor (voor)lezen. De jeugdverpleegkundige van Yunio verwijst ouders door naar de Bibliotheek. Gemiddeld bezoeken 7 à 10 ouders met hun kindje van 0 tot 2 jaar de ochtend. Daarna stromen de kinderen door naar peuterspeelzaal of kinderopvang. Ook daar gaat het programma Boekenpret door. De Bibliotheek ondersteunt de leidsters bij het inzetten van voorleesmaterialen. Alle kinderen krijgen drie maal per jaar een prentenboek mee naar huis om het voorlezen door de ouders te stimuleren. Daarnaast worden ouders met hun kinderen uitgenodigd voor een koffie ochtend in de Bibliotheek.
BoekStart
Sinds 2010 worden alle ouders van pasgeborenen in Lochem en Zutphen bereikt via BoekStart. BoekStart is een samenwerking tussen gemeente, consultatiebureau en Bibliotheek. Ouders ontvangen een brief van hun gemeente met een cadeaubon om een BoekStartkoffertje bij de Bibliotheek op te halen en hun kindje lid te maken. Samen een boekje lezen – plaatjes aanwijzen en verhaaltjes vertellen – versterkt de band met je baby. En kinderen die als baby al zijn voorgelezen, zijn later beter in taal. In Zutphen en Lochem zijn in 2013 640 baby’s geboren; 221 ouders hebben het BoekStart koffertje opgehaald. Ook zijn de ouders uitgenodigd om een BoekStartochtend bij te wonen. Daar maken zij kennis met materialen voor baby’s en krijgen zij tips over voorlezen aan en zingen met hun kind.
15
Samen sterk met de Bibliotheek op school
“Ik leer kinderen dolgraag lezers te worden, zich gemakkelijk te voelen bij een boek en zich niet te laten ontmoedigen. Boeken mogen niet ontmoedigen, ze moeten juist leuk zijn, opwindend, geweldig. Leren hoe je een lezer wordt geeft je enorm voordeel!” Roald Dahl
In 2013 is leesbevordering een belangrijk speerpunt van Graafschap bibliotheken. Onder het motto “ieder kind een lezer” werkt de Bibliotheek samen met scholen én ouders aan het leesplezier van kinderen. Regelmatig lezen is essentieel voor leren. Met 15 minuten lezen per dag leest een kind een miljoen woorden per jaar en groeit de woordenschat met duizend woorden per jaar. Door positieve leeservaringen gaan leerlingen meer lezen, worden zij beter in lezen, worden zij beter in taal en gaan zij beter presteren op school. Uit onderzoek van de Vrije Universiteit van Amsterdam blijkt dat het lezen van boeken op school en in de vrije tijd positief samenhangt met de eindscore op de Cito-toets. Niet alleen bij de eindtoets, maar ook met scores op afzonderlijke Cito-onderdelen (taal, wiskunde, studievaardigheden en wereldoriëntatie).
De lees-/mediacoach
Binnen de Bibliotheek op school spelen lees-/mediacoaches een centrale rol. Zij ondersteunen de leerkrachten bij het leesonderwijs en bij het opzetten, inrichten en onderhouden van een eigen schoolmediatheek. Daarbij worden ze vaak geholpen door enthousiaste ouders die de kinderen helpen bij het lenen. Ook adviseren lees-/ mediacoaches de scholen bij het maken van een samenhangend lees- en mediaplan. In deze plannen is er naast plezier in lezen ook veel aandacht voor het verhogen van mediavaardigheden en het verantwoord omgaan met sociale media. De coaches zorgen ten slotte voor een goede verbinding tussen de leesbevorderingsactiviteiten op school en de bibliotheekvestiging in de stad of het dorp. In 2013 maken in het werkgebied van Graafschap bibliotheken 23 scholen gebruik van de diensten van een lees-/mediacoach.
Afspraken met scholen en gemeenten
Deskundigheidsbevordering voor leerkrachten
In het najaar van 2013 wordt de eerste cursus Open Boek voor leerkrachten gegeven. Deze cursus van vier dagdelen is onderdeel van het project de Bibliotheek op school en wordt uitgevoerd door de lees-/mediacoaches. In de cursus wordt ingegaan op diverse aspecten van leesbevordering op school. Zo is er aandacht voor het ontwikkelen van een visie op leesbeleving en leesinteresse en de relatie tussen leesbevordering en methodes voor technisch en begrijpend lezen. Ook jeugdliteratuur, organisatie en beheer van de schoolmediatheek en de taak van de leescoördinator komen aan de orde. En er wordt geoefend met diverse werkvormen en activiteiten. De eindopdracht van de cursus is het maken van een lees- en mediaplan. Daarin legt de school vast hoe er in de verschillende groepen aan leesbevordering en mediawijsheid wordt gewerkt. En hoe er met de Bibliotheek wordt samengewerkt. De cursus blijkt een groot succes. Na een pilot in 2012 start in 2013 een tweede groep van 15 leerkrachten uit Lochem. De derde editie voor het voorjaar van 2014 is eind 2013 snel volgeboekt. Bij voldoende belangstelling wordt een vierde traject in het najaar van 2014 gestart. De ambitie is dat alle scholen meedoen aan Open Boek.
Lezen in beeld
Een ander onderdeel van de Bibliotheek op school is de Monitor. In 2013 hebben bijna 2000 leerlingen uit de groepen 4 t/m 8 en 200 leerkrachten uit de groepen 1 t/m 8 achter de pc gezeten om vragenlijsten in te vullen. Voor zowel de scholen als de Bibliotheek levert de Monitor waardevolle input op over de leesbeleving van leerlingen, het voorlezen van ouders, et cetera. Deze informatie wordt gebruikt voor het lees- en mediaplan, de collectie en projecten of activiteiten.
De gemeente Lochem ondersteunt en bevordert actief de samenwerking met scholen. Afgesproken is dat Graafschap bibliotheken in 2013 van de gemeentesubsidie 0,6 fte inzet voor leesbevordering op maat binnen alle Lochemse scholen. Hiervan maken 17 scholen gebruik, dat is per school ongeveer 40 uur op jaarbasis. De lees-/mediacoaches worden aangehaakt bij Stichting Moveon, de L ochemse ondersteuningsorganisatie voor onderwijs, sport en cultuur. Voor meer uren ondersteuning en voor het huren van collecties en projecten worden op offertebasis aanvullende afspraken gemaakt. De gemeente Zutphen laat het maken van samenwerkingsafspraken over aan de partners, maar heeft wel vastgesteld dat leesbevordering en samenwerking met scholen een speerpunt is. Dat betekent dat Graafschap bibliotheken hiervoor subsidiegelden in kan zetten, mits ook de scholen zelf hieraan bijdragen. In oktober ondertekenen vertegenwoordigers van zes scholen in Zutphen en Graafschap bibliotheken een samenwerkingsovereenkomst voor twee jaar.
16
17
Uitgelicht, bijzondere projecten! Het Jaar van het Voorlezen Meer voorlezen beter in taal!
zen Meer (voor)le beter in taal!
Uit recent onderzoek blijkt dat 49% van de Nederlanders nooit voorleest. Een groot deel van deze niet-voorlezers geeft echter aan voorlezen wel leuk te vinden en een nog groter deel is zich bewust van de voordelen van het voorlezen. Zo is bijvoorbeeld aangetoond dat kinderen die worden voorgelezen beter scoren op school, ze hebben een grotere woordenschat en zijn beter in het verwoorden van emoties. De landelijke campagne Het Jaar van het Voorlezen is in 2013 door Graafschap bibliotheken aangegrepen om het belang van voorlezen in het hele werkgebied actief onder de aandacht te brengen. Iedereen wordt uitgenodigd mee te doen en te ervaren dat voorlezen leuk en waardevol is. Voorlezen kan overal en veel vaker dan gedacht.
De voorleesstoel
In alle vestigingen staat een opvallende voorleesstoel, waarop iedereen het hele jaar door kan plaatsnemen om te gaan voorlezen aan iedereen die wil luisteren. Veel mensen maken daarvan gebruik. Ze lezen voor uit hun eigen favoriete boek of kiezen een boek uit de collectie. Ook artiesten, dichters, wethouders en zelfs de paashaas, Sinterklaas en Zwarte Piet nemen de uitdaging aan en trekken veel publiek.
Meer dan 50 voorleessessies voor kleuters en peuters
Tijdens de nationale voorleesdagen van 23 januari tot 1 februari worden honderden kleuters en peuters voorgelezen door vrijwilli gers van het project ‘50+ / Buurt leest voor’ en medewerkers van de Bibliotheek. Zij verzorgen samen meer dan 50 voorleessessies in kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en kleuterklassen én in de Bibliotheek. In diezelfde week houdt serviceclub Kiwanis een echte voorleesmarathon in de bieb van Zutphen. Ongeveer 30 kinderen worden tussen 11.00 en 16.00 uur, soms één op één, voorgelezen door deze ‘herenclub’.
Nationale voorleeswedstrijd trekt veel publiek
Op 9 februari zijn de kwartfinales van De Nationale Voorleeswedstrijd voor leerlingen uit groep 7 en 8. Voor basisscholen in de gemeenten Lochem en Zutphen is dit een groot evenement. Per vestiging luisteren ongeveer 90 supporters naar hun lokale voorleeskampioenen. Lize uit Warnsveld wordt winnaar en mag meedoen aan de regionale finale in Ruurlo. En ook daar wint zij weer! Bij de Gelderse finale op 13 april weet zij zich niet te plaatsen voor de landelijke finale. Wel leest Lize, samen met Pien en Daan, de andere twee lokale winnaars, op woensdag 22 mei nog een keer voor in de bibliotheken van Zutphen en Warnsveld.
18
Spanning op de markten
Tijdens de Maand van het Spannende Boek (juni) trekken medewerkers en vrijwilligers naar de markten in Gorssel, Lochem, Warnsveld en Zutphen. Zij krijgen veel belangstelling als zij op mooie plekjes tussen de kramen of onder de bomen voorlezen uit thrillers en detectives: van Agatha Christie tot Nicci French en van Henning Mankell tot Loes den Hollander. Tussen het lezen door wordt het Crimezone Magazine uitgedeeld. De kleintjes luisteren naar het spannende verhaal ‘De schoenen van mama’ en krijgen na afloop een cadeautje uit een mooie spannende grabbeljurk.
Zwarte Cross Festival
‘Een dag onmundig leuk voorlezen met collega’s uit de Achterhoek. Tot de knieën in de modder, veel spektakel, maar vooral plezier met kinderen die voorgelezen willen worden”. Drie medewerkers van Graafschap bibliotheken lezen op 27 juli samen met hun collega’s van de bibliotheken uit de Achterhoek voor op het Blagenparadies, een groot afgeschermd veld met rondom tenten, bands voor kinderen, muziek en knutselactiviteiten, een carrousel, motorschommels én de biebtent met complete, uitnodigende inrichting. De ervaringen zijn positief en de medewerkers enthousiast. Als het aan hen ligt is de biebtent in 2014 op meer festivals met familie activiteiten te vinden, zoals Mañana Mañana in Hummelo en Huntenpop in Ulft.
Een paar gouden uurtjes
Ontroerend zijn de zes voorleessessies in verzorgingshuizen in Eefde en Gorssel, met telkens een heel gevarieerd gezelschap van gemiddeld acht deelnemers. Door rustig, luid en duidelijk voor te lezen weten medewerkers van de bieb de aandacht van de ouderen goed vast te houden, bij verhalen in het Nederlands en wat gedichten in dialect. Verrassend is het, als op een gegeven moment de rollen worden omgedraaid en één van de luisteraars vraagt of ze zelf iets mag voorlezen. Dat valt in goede aarde en meer mensen volgen haar voorbeeld. Dit over en weer luisteren en voorlezen geeft de bijeenkomsten een extra dimensie.
Op grote hoogte
Tijdens de kerstmarkt in Zutphen wordt Het Jaar van het Voorlezen op een spectaculaire manier afgesloten. Medewerkers van de bieb hebben zich bovenin de Walburgistoren geïnstalleerd en verrassen op drie dagen de mensen die de klim hebben gewaagd met een mooi kerstverhaal. Bijna 500 mensen beklimmen de toren en genieten van het uitzicht, een verhaal of muziek. De organisatie heeft aangegeven in 2014 graag weer voorlezers te willen inzetten.
19
‘Boek je toekomst!’ Samenwerken aan laaggeletterdheid
rijven Lezen en sch eter leidt tot een b pectief toekomstpers
Al een aantal jaren zet Graafschap bibliotheken zich samen met het onderwijs, maatschappelijke organisaties, gemeenten en bedrijven in voor preventie en aanpak van laaggeletterdheid. Goed kunnen lezen en schrijven is van groot belang om je te kunnen redden in onze moderne samenleving. Of het nu gaat om het leggen van contacten buitenshuis, het vinden van een baan of vrijwilligerswerk, of de ondersteuning van je schoolgaande kind. Als je de Nederlandse taal beheerst gaat het makkelijker. Tijdens de Week van de Alfabetisering 2013 organiseren sociale werkvoorziening Delta, Praktijkonderwijs Zutphen en Graafschap bibliotheken in samenwerking met de gemeente Lochem op 12 september een bijeenkomst over de aanpak van laaggeletterdheid in Lochem en Zutphen. In het nieuwe gemeentehuis van Lochem kijken zij samen met ruim 50 bezoekers naar de behaalde resultaten en blikken zij vooruit op nieuwe plannen.
Positieve resultaten
Op initiatief van Graafschap bibliotheken is een Social Return On Investment (SROI)-analyse uitgevoerd over het project Wereldwijs in de huidige samenleving, een samenwerkingsverband tussen de Bibliotheek, Delta en het Praktijkonderwijs Zutphen. De belangrijkste onderdelen van dit project zijn een leesclub en een cursus digitale vaardigheden. Met een SROI-analyse wordt geprobeerd om de financiële en maatschappelijke waarde van investeringen te meten en te verklaren. We noemen hier een aantal bevindingen uit het onderzoek: De 20 Delta-medewerkers ervaren dat door het project hun leesvaardigheid en digitale vaardigheden zijn verhoogd; ze hebben nieuwe sociale contacten opgedaan en zijn op de hoogte van het aanbod van de Bibliotheek. De andere betrokkenen, waaronder docenten en vrijwilligers van de cursussen, werkgevers van de deelnemers en consulenten van Delta, ervaren dat de Delta-medewerkers communicatief en sociaal vaardiger zijn geworden; dat zij meer verantwoordelijkheden nemen; meer eigenwaarde tonen en zelfverzekerder zijn geworden. De belangrijkste veranderingen voor Graafschap bibliotheken zijn: er is een nieuwe doelgroep bereikt; er zijn nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan en als spin-off-effect zijn er vier nieuwe open leesclubs voor laaggeletterden ontstaan. Naast het onderzoeksrapport is er ook een film over het project gemaakt. Het materiaal wordt via de kennisbank van het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken landelijk beschikbaar gesteld.
nen sfeer. Voorop staat het plezier in bezig zijn met taal. Vooralsnog gaat het om een pilot voor het schooljaar 2013-2014, waaraan ongeveer 40 cliënten van Het Plein kunnen meedoen.
Leerlingen aan het woord
Kinderboekenschrijfster Evelien van Dort praat in de periode voorafgaand aan de Week van de Alfabetisering met leerlingen van drie basisscholen in Zutphen en Lochem over het belang van goed kunnen lezen en schrijven. Tijdens de bijeenkomst op 12 september presenteert zij samen met een groepje leerlingen de resultaten van deze gesprekken.
reld beter. (Soefyan)
leert, begrijp je de we
Als je nieuwe woorden
Laaggeletterd zijn is:
ar bent. (Tom)
st, voelt het alsof je da
Als je een reisboek lee
Dat je wel kunt lezen
k. Ik krijg er hoofdpijn (Jongen)
Lezen vind ik niet leu
n)
maar niet zo goed. (Fin van en toch lees ik.
Nieuw initiatief
20
Op 12 september start met de ondertekening van een samenwerkingsverklaring officieel het nieuwe project van Stichting Gilde Zutphen, Graafschap bibliotheken en Het Plein. Inwoners van Lochem en Zutphen, die via Het Plein een taalcursus bij ROC Aventus volgen, kunnen een beroep doen op ondersteuning vanuit dit project. De ondersteuning wordt gegeven door vrijwilligers van het Taalcoachproject van het Gilde en de Leesclubs van de Bibliotheek. Dat doen zij op een persoonlijke manier, in een informele, ontspan-
21
Campagnes
Hij zet daarbij zijn zelfgeschreven liederen in als uitgangspunt voor ontmoeting met elkaar.
Tijdens landelijke of provinciale campagnes organiseert Graafschap bibliotheken mooie activiteiten voor haar leden en bezoekers. Dit hoofdstuk geeft een beeld van die campagnes en hoe daar in de gemeenten Lochem en Zutphen vorm en inhoud aan wordt gegeven.
Hollands Huis
Poëzieweek in het teken van muziek Moerstaal & Trawanten
Op 31 januari is de aftrap van de Nationale Poëzieweek. Het thema is dit jaar muziek. De Bibliotheek Gorssel speelt daar op in met een avond vol muziek en poëzie. Ongeveer 40 bezoekers komen naar het speciaal voor deze gelegenheid gemaakte kleinkunst programma van het Zutphense gezelschap Moerstaal & Trawanten. De artiesten zingen en dragen voor in het Nederlands, Vlaams, Gronings en Zuid-Afrikaans. Zij verbinden op een smaakvolle manier klassieke en hedendaagse poëzie met in het Nederlands vertaalde popsongs.
Verkiezing stadsdichter
In de Zutphense Hanzehof wordt die avond in een praktisch uitverkochte zaal de nieuwe Zutphense stadsdichter gekozen. Na een gevarieerd programma met Vincent Bijlo, het Collegium Vocale en Eva Gerlach maakt burgemeester Arnold Gerritsen de nieuwe stadsdichter 2013-2014 bekend: “Tim Pardijs, een jonge gast met inhoud en verrassende gedichten”.
Boekenweek met Gouden Tijden en Zwarte Bladzijden Het thema van de Boekenweek 2013 is ‘Gouden tijden, zwarte bladzijden’ en draait om de hoogte- en de dieptepunten uit de Nederlandse geschiedenis. Kees van Kooten schrijft het Boekenweekgeschenk “De verrekijker” , het Boekenweekessay “De leeuw en zijn hemd” is van de hand van Nelleke Noordervliet. Leden van de Bibliotheek krijgen die week het Boekenweekmagazine en een bijzondere verhalenbundel cadeau. In het magazine staan veel leessuggesties over het thema. Door te vertellen wat hun persoonlijke favorieten zijn wijzen bekende Nederlanders ons de weg in het uitgebreide overzicht. De verhalenbundel bevat een serie verhalen, brieven, betogen en gedichten van bekende landgenoten over bijzondere momenten in hun leven. Graafschap bibliotheken deelt 400 magazines en 500 verhalenbundels uit aan haar leden.
Een frisse kijk op vroeger en nu
22
Op 19 en 20 maart biedt de Zutphense singer-songwriter Peter de Jonge zijn publiek in de bibliotheken van Gorssel en Warnsveld een verrassende en frisse kijk op vroeger en nu. Met zo’n 20 toehoorders per locatie gaat hij op zoek naar referenties en verhalen.
Speciaal voor de Boekenweek maakt beeldend kunstenaar Kim den Dulk een Hollands Huis. Elke kamer in het huis heeft een mooie en een slechte kant. Het ene geheim is beter verstopt dan het andere. Ongeveer 40 bezoekers nemen een kijkje in het huis, dat tijdens de Boekenweek een aparte plaats krijgt in de Bibliotheek van Zutphen.
Lievelingsboeken
In de Bibliotheek van Lochem zijn er tijdens de Boekenweek twee exposities van fotograaf Geert de Groot uit Almen: “Lezende kinderen” en “Lezers met hun lievelingsboek”. In 2000 fotografeerde de Groot lezende kinderen met hun lievelingsboek op dat moment. Zeven jaar later portretteerde hij ze opnieuw. Wat lazen zij toen? Lezen ze eigenlijk nog wel? Zo’n 60 bezoekers zien het antwoord tijdens de expositie “Lezende kinderen”. Tijdens de Boekenweek in 2013 maakt Geert de Groot op 16 maart bij Boekhandel Lovink in Lochem een nieuwe serie portretten. Dit keer fotografeert hij lezers met een boek dat net is gekocht, geleend bij de Bibliotheek of meegenomen van thuis. De lezers vertellen in een paar zinnen waarom het lievelingsboek zo speciaal voor hen is. De tien mooiste portretten worden vanaf 23 maart geëxposeerd in de Bibliotheek.
Herman Koch
Op uitnodiging van Stichting Lire geeft Herman Koch op 21 maart in de Bibliotheek van Zutphen voor zo’n 80 bezoekers een lezing over zijn boek “Zomerhuis met zwembad”. Koch beleefde zijn doorbraak in binnen en buitenland met “Het diner”. De roman is bewerkt voor theater en film. De Engelse vertaling staat op de bestsellerlijst van New York Times.
De bieb helpt je kind omhoog Miniglossy groot succes
Via de eigen website, sociale media, posters, nieuwsbrieven, schoolkranten en de lokale pers besteedt Graafschap bibliotheken veel aandacht aan de Gelderse campagne De bieb helpt je kind omhoog. Deze campagne benadrukt het belang van (voor)lezen en is specifiek gericht op ouders. De speciaal voor deze doelgroep uitgegeven miniglossy BIEB laat zien waar de Bibliotheek voor staat. In het werkgebied van Graafschap bibliotheken worden bijna 5500 exemplaren van de glossy uitgedeeld. Dat is zo’n 12% van de totale oplage voor Gelderland en Overijssel samen. Het basisonderwijs is erg enthousiast over de glossy. Leerkrachten geven deze aan alle oudste kinderen van hun school mee naar huis. Zo worden ouders betrokken bij het leesonderwijs van hun kind en promoot de Bibliotheek dat zij ouders daarbij kan ondersteunen.
23
Kinderboekenweek Klaar voor de start!
Voordeel met je biebpas!
Spannende combinatie van lezen en sport
De bieb deelt uit
Voor kinderen gaan lezen en sport prima samen. Ze houden van spannende verhalen over de avonturen van sportieve kinderen. Die worden (voor)gelezen tijdens de Kinderboekenweek. Kinderen worden gestimuleerd een bezoek aan de Bibliotheek te brengen. Daarom is aan de inrichting van de bibliotheken veel aandacht besteed. Overal zie je sportattributen zoals voetbalschoenen, hockeysticks en tennisrackets. Aan de muren hangen foto’s van (bekende) sporters, gemaakt door de Zutphense Madelon Meerbeek. De officiële aftrap van de Kinderboekenweek is op 2 oktober. Die dag doen ruim 300 enthousiaste kinderen in Gorssel, Lochem, Warnsveld en Zutphen mee aan een groot sport- en spelcircuit. Graafschap bibliotheken organiseert deze week nadrukkelijk ook een paar activiteiten met de scholen. Zo komen meer dan 400 kinderen uit groep 6 van verschillende basisscholen naar een van de vestigingen om te luisteren naar de schrijvers Jenny Bakker, Fred Diks, Jan Braamhorst en Anna van Praag.
Met hun biebpas kunnen leden meer dan alleen boeken lenen. Zij krijgen toegang tot diverse aanbiedingen op het gebied van kunst & cultuur, recreatie, educatie, sport & wellness en natuur. Zo krijgen leden op vertoon van hun biebpas korting bij onder andere theaters, musea, filmhuizen, pretparken, dierentuinen en festivals. In 2013 brengt Graafschap bibliotheken deze campagne breed onder de aandacht en maakt de Bibliotheek ook zelf een aantal concrete kortingsafspraken. Leden kunnen in 2013 met korting naar het Festival de Zwarte Cross; met Crime on tour naar drie spannende films bij Cinemajestic tijdens de Maand van het Spannende boek, en naar de film Erik in de Schouwburg van Lochem tijdens de campagne Nederland Leest.
In Zutphen doen leerlingen uit groep 7 en 8 van De Bongerd, de Kennedyschool en Vrije School De Zwaan mee aan de poëzieworkshop van de stadsdichter Tim Pardijs. Leerlingen van de Muzehof laten horen hoe klassieke muziek samengaat met sport. In Lochem organiseert de Bibliotheek samen met Boekhandel Lovink in tante Pos een kinderboekenruilbeurs en een kinderboekenwinkel voor én door kinderen. Voor de allerkleinsten verzorgt Sietske Vonck Muziek op schoot, voor kinderen van 0 t/m 2 jaar met hun ouders, grootouders en begeleiders.
Nederland leest Erik of het klein insectenboek Uitdelen en voorlezen
‘Erik of het klein insectenboek’ staat dit jaar centraal tijdens Nederland Leest. In de maand november krijgen bibliotheekleden dit boek van Godfried Bomans cadeau. In het werkgebied van Graafschap bibliotheken is veel vraag naar dit gratis boekje. De beschikbare 2500 gewone en 50 groteletter-exemplaren zijn voor het eind van de maand allemaal uitgedeeld. Bekende en minder bekende plaatsgenoten met of zonder de naam Erik lezen tijdens de start van de campagne voor uit het campagneboek.
Workshops, leeskringen en filmvertoning
24
In Lochem bezoeken 14 mensen de workshop Insecten in de tuin. Ettie Segers van IVN zet in deze workshop de soms minder geliefde beestjes in een onverwacht positief daglicht. In alle vestigingen houdt literatuurdocent Marianne Reerink tijdens een open leeskring een inleiding over het campagneboek. Zij gaat met de deelnemers in gesprek over het boek, de schrijver en de tijd waarin het boek is geschreven, de Tweede Wereldoorlog. Deelnemers reageren enthousiast op het verhaal. In de schouwburg van Lochem bezoeken 65 mensen de film “Erik”.
25
Feiten en cijfers Leden 31-12-2013 per vestiging Eefde (509) Gorssel (2.373) Lochem (4.937) Warnsveld (4.086) Zutphen (10.314) Figuur 1
Leden 31-12-13 per categorie 0 t/m 13 (9.247) 14 t/m 17 (2.892) 18 t/m 64 (6.310) 65+ (3.065) overig (705) Figuur 2
Collectie 31-12-2013 per vestiging Eefde (4.736) Gorssel (9.873) Lochem (23.994)
Leden (figuur 1 en 2)
• Het totale ledenbestand (22.219) is in 2013 ongeveer even groot als in 2012.
• Het aantal jeugdleden (0 t/m 13 jaar) is in 2013 flink gestegen.
Deze groei van rond 500 nieuwe leden (bijna 6%) wordt vooral toegeschreven aan meer zichtbaarheid op de scholen en afspraken met scholen over dienstverlening en lidmaatschap. Ook het versterken van contacten met voorschoolse instellingen is van invloed op deze stijging. In het algemeen zal het aantal kinderen in het werkgebied van Graafschap bibliotheken de komende jaren flink afnemen. • Vanwege het niet meer heffen van contributie tot 18 jaar is de categorie jongeren (14 t/m 17 jaar) met bijna 700 nieuwe leden zeer fors toegenomen (ongeveer 30%). • De categorie 18 t/m 64 jaar is in 2013 gedaald (12,5%). In Eefde is de daling het grootst. Bij de andere vestigingen iets minder. In Warnsveld is het aantal volwassen leden ongeveer gelijk gebleven. • De categorie 65+ is ten opzichte van 2012 met 7% gedaald.
Collectie (figuur 3 en 4)
• Met iets meer dan 113.000 items is de omvang van de totale
collectie van Graafschap bibliotheken ten opzichte van 2012 nagenoeg gelijk gebleven. • Vanwege de verkleining van de vestiging in 2012 is de omvang van de collectie in Gorssel verder gedaald. • De collectie in Lochem is vooruitlopend op de herinrichting in 2014 en de kleiner wordende Bibliotheek in het najaar 2013 al verkleind. • De collectie in Warnsveld is licht gegroeid. Omdat het aantal uitleningen is gestegen, ontstaat er in de kasten ruimte voor
Warnsveld (22.474) Zutphen (51.946) Figuur 3
Eefde Collectie 31-12-2013 per categorie
Gorssel
2013
2012
-
-
38.500
Boeken jeugd (42.994) Boeken volw. (51.800) AVM (10.155)
Lochem
59.500
Tijdschriften (4.872)
Warnsveld
68.500
Overig (3.202) Figuur 4
26
Uitleningen 2013 per vestiging, incl. bibliobus Eefde (12.520) Bibliobus (18.362)
Uitleningen (figuur 5 en 6)
Gorssel (55.585)
• Gemiddeld is het gebruik van de Bibliotheek ten opzichte van
2012 gestegen met 2,2%. In totaal zijn er meer dan 725.000 boeken en andere media uitgeleend. Graafschap bibliotheken wijkt daarmee in positieve zin af van de landelijke trend, die een structurele daling van het aantal uitleningen laat zien. • In Eefde is, ondanks een forse daling van het aantal volwassen leden, het aantal uitleningen in 2013 licht gestegen (3%). • In Gorssel stijgt het aantal uitleningen ten opzichte van 2012 fors met zo’n 30%. In 2012 was de Bibliotheek wegens verhuizing een aantal weken gesloten, waardoor er minder uitleningen zijn gerealiseerd. • In Lochem is het aantal uitleningen licht gedaald (3%). • In Warnsveld neemt het gebruik van de Bibliotheek met ruim 6% meer uitleningen bovengemiddeld toe. • In Zutphen stijgt het aantal uitleningen licht (2%).
Bezoekers website
Het bezoek aan de website is ook dit jaar weer flink toegenomen. De meeste bezoekers raadplegen de catalogus, reserveren en verlengen media vanuit huis, en checken hun gegevens. De website trok in 2013 138.492 bezoekers, waarvan circa 80.000 unieke bezoekers. Ten opzichte van 2012 (ruim 126.000 bezoekers) is dit een stijging van ongeveer 10%.
Lochem (140.902) Warnsveld (170.562) Zutphen (330.863) Figuur 5
Uitleningen 2013 per categorie Boeken jeugd (267.286) Boeken volw. (320.979) AVM (75.442) Tijdschriften (39.814) Overig (25.273) Figuur 6
Financieel jaaroverzicht (alle vestigingen en backoffice in gemeenten Lochem en Zutphen)
Bezoekers locaties Vestiging
meer media. Als in 2014 de ruimte conform de afspraak met gemeente en Stichting Kulturhus Warnsveld wordt verkleind, zal waarschijnlijk ook de collectie kleiner worden. • De omvang van de collectie in Zutphen is stabiel.
Toelichting
Baten
Geen telling.
Subsidies
31.000 Enkele sluitingsweken in 2012; toch ook autonome stijging door gebruik leestafel door derden en burgerbalie gemeente. Stijging 24%.
Inkomsten gebruikers Overige inkomsten
Lasten 1.831.396 492.921 89.809
Bestuur en organisatie
47.161
Huisvesting
646.849
Personeel
964.878
Administratie en transport
93.021
64.000 Daling met 7%.
Automatisering
86.413
75.000 Daling met 8,5%, ondanks stijgend aantal uitleningen en leden.
Collectie
Zutphen
194.000
200.000 Daling met 3%.
Totaal
360.500
370.000 Daling met 2,5%.
Overige kosten Bestemmingsreserves Totaal baten
2.414.126
Totaal lasten
319.393 83.474 172.937 2.414.126 27
Medewerkers en vrijwilligers De omvang van de vaste formatie is vanwege het doorvoeren van opgelegde bezuinigingen teruggebracht naar 16 fte’s, ingevuld door 27 medewerkers en drie stagiaires. Bij de start van Graafschap bibliotheken in 2007 waren dit nog 20 fte’s met in totaal 35 medewerkers. In de jaren 2013 en 2014 hoeft niet verder bezuinigd te worden op de personeelskosten. Het is nog onduidelijk wat de forse bezuinigingen in 2015 zullen betekenen voor de organisatie en de medewerkers. Wel duidelijk is dat in het licht van het geschetste toekomstperspectief en de veranderingen in de dienstverlening, de rollen en taken van medewerkers zullen gaan wijzigen. Dat vraagt veel van hun flexibiliteit en aanpassingsvermogen. In juni is een denktank van zes medewerkers ingesteld met als doel om mee te denken met het managementteam over “een leven lang leren” en wat dit betekent voor Graafschap bibliotheken, voor onze burgers én voor de medewerkers. In een drietal sessies is een visie en plan uitgewerkt en inmiddels met de medewerkers gedeeld. Belangrijke bespreekpunten: imagoverbetering, proactieve houding, verbreden digitale basisvaardigheden, ondernemend zijn, talenten zien en gebruiken. De verbetering van de digitale vaardigheden is ingebed in een intensief scholingstraject dat in 2014 zal worden uitgevoerd. Het dagelijks werk van de medewerkers in de vestigingen is steeds meer gericht op het begeleiden van bezoekers naar de juiste informatie en het ondersteunen bij de opzet en uitvoering van activiteiten en programma’s in het kader van “een leven lang leren”. De nadruk ligt niet langer op het goed laten verlopen van het uitleenproces. De inzet van vrijwilligers is in 2013 behoorlijk gestegen, vooral door de toename van het aantal succesvolle leesclubs voor laaggeletterden. Inmiddels zijn er meer dan honderd vrijwilligers die de Bibliotheek aan huis verzorgen, leesclubs begeleiden, voorlezen in de buurt en op school. De verwachting is dat de komende jaren het aantal vrijwilligers zal toenemen, onder andere vanwege inzet als gastheer/-vrouw en voor begeleiding en instructie van burgers bij onze mediabar. In de loop van het jaar is afscheid genomen van medewerker Tineke Friskes-Zuidgeest.
Medewerkers
Vrijwilligers
Vaste medewerkers
Bibliotheek Gorssel en Eefde
Mw. G. Akerboom Mw. F. Boerman Mw. T. van Bremen Mw. E. ten Broeke-Fokkink Mw. E. Bruntink-Pieters Mw. M. van Capelleveen-Heijnen Mw. B. Deuss-Verburg Mw. T. van Dongen-de Groot Mw. I. Dijkman-Snoeijink Mw. M. Elzinga Mw. T. Friskes-Zuidgeest Mw. V. Garretsen-de Vos Mw. E. Goldstein Mw. A. Groote Haar-van Bremen Mw. J. Hagenbeek Dhr. G. Huis in ‘t Veld Mw. A. Jonker-Stegeman Mw. I. Kamp-Landman Dhr. G. van Kooten Mw. W. Nijman Mw. H. Polling Mw. S. Sebens-Hoekzema Mw. A. Stormink-van den Brink Mw. L. Veldhuis Mw. L. Walgemoed-van Hierden Mw. C. Westerop Mw. C. Wierenga-Vreugdenhil
Gedetacheerde medewerkers Dhr. J. van Bemmel Mw. W. Beunk Dhr. E. Duijst Mw. T. Tapking
Invalmedewerkers/stagaires Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw.
B. Abels M. Bardelmeijer J. ten Cate-Wiltink K. Oldenhuis D. Oldenkamp-Bassie M. Selles J. van Stiphout A. Timmerman I. Top-Steltenpool R. Veld
Bibliobus
Dhr. J. Bongers
28
Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw.
E. Antonjan L. Eekelder E. van Huisstede-van Buel B. Meijer G. Nijveld S. Pool G. Seevinck A. Teunisse P. Visser-Ellenbroek M. Vos A. Vos-Soesbeek C. Wever J. Wisseborn
Mw. Mw. Mw. Mw.
G.M.M. ten Rouwelaar M. Schimmel P.S. Willemse A. Wulffraat-Johannes
50+ leest voor / Buurt leest voor
Er zijn in Lochem 16 voorlezers en in Zutphen 51. Zij worden in dit overzicht niet met name genoemd, maar Graafschap bibliotheken waardeert vanzelfsprekend hun inzet en betrokkenheid.
Leesclubs laaggeletterden Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw.
E. Alberti A. Beekhuis I. Bol C. Burkels C. Claasen T. van der Grinten M. van Heel M. Holleman M. van de Mheen M. Naaijkens–Ingenbleek A. Nauta J. Norg J. van Opbergen T. van Rij R. van Rijswijk T. Roosen G. Seevinck I. Vos G. Walgaard E. Wonsoff B. Zweers–Nijland
Bezorgers Dienst Boek aan Huis Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw. Mw.
T. Aalderink M. Berenschot IJ. Ditters-Span M. Donker M. van Galen A.A.B. van der Heijden I. Iliohan E. de Jonge W. Meerbeek-Beumer E. Prins
29
Bestuur en toezicht
Vestigingen
Het bestuur van Stichting Graafschap bibliotheken bestaat statutair uit de directeur-bestuurder, Gerard Huis in ’t Veld. Hij laat zich bijstaan en adviseren door de manager frontoffices Barbara DeussVerburg. Samen vormen zij het managementteam.
de Bibliotheek Eefde Dorpshuis Het Hart Jolinkweg 2 7211 DM Eefde T 0575 - 514 166
Raad van toezicht
De raad van toezicht heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van de directeur-bestuurder en op de algemene gang van zaken in de stichting. Bij het vervullen van die taak richten de leden zich naar het belang van de stichting. De raad van toezicht van Graafschap bibliotheken is per 31 december 2013 als volgt samengesteld: Martin Langbroek (voorzitter), Henk Derksen, Gelfke Lootsma–van Dijk, Manuela Spaninks en Stijn van Wely. In mei 2013 zijn Henk van der Wende, Gerie ten Cate en Tim Pelser statutair afgetreden. Henk van der Wende (als voorzitter) en Tim Pelser hebben vanaf de oprichting van Stichting Graafschap bibliotheken op 1 januari 2007 een zeer belangrijke bijdrage geleverd aan het neerzetten van een goede bestuurlijke structuur waarin de dienstverlening goed kan gedijen. De nieuwe leden van de raad van toezicht, Martin Langbroek en Manuela Spaninks zijn conform de Code Cultural Governance geworven via een openbare wervingsprocedure door het plaatsen van een advertentie met profielschets. De raad van toezicht kwam in 2013 zeven keer bijeen. De belangrijkste thema’s zijn: • het toekomstbestendig maken van het bibliotheekwerk in de gemeenten Lochem en Zutphen, waarbij het in 2012 gesloten convenant met de gemeenten leidend is; • de (her)huisvesting van de vestigingen in Lochem, Warnsveld en Zutphen (plan Broederenklooster) in relatie tot de te realiseren bezuinigingen; • het realiseren van een bestendig financieel beleid voor de komende jaren. Naast de toezichthoudende taak ondersteunt de raad van toezicht de directeur-bestuurder en het management in het toewerken naar een toekomstbestendige bibliotheekdienstverlening in beide gemeenten. De raad van toezicht realiseert zich terdege, dat het in stand houden van openbare bibliotheekvoorzieningen geen vanzelfsprekendheid meer is en dat de Bibliotheek haar plaats in de samenleving steeds meer zal moeten legitimeren. De raad van toezicht spreekt zijn grote waardering uit voor de wijze waarop de directeur-bestuurder en de medewerkers van Graafschap bibliotheken met grote deskundigheid en enthousiasme ook in 2013 onder vaak niet makkelijke omstandigheden daaraan gestalte hebben gegeven.
30
Martin Langbroek Voorzitter raad van toezicht
maandag 14.00 - 17.00 dinsdag 14.00 - 17.00 woensdag 10.00 - 12.00 donderdag gesloten vrijdag 18.00 - 20.00 zaterdag gesloten
de Bibliotheek Warnsveld ’t Warnshuus Dreiumme 43 7232 CN Warnsveld T 0575 - 528 424 uur uur uur uur
de Bibliotheek Gorssel Den Oldenhof Hoofdstraat 45-B001 7213 CR Gorssel T 0575 - 492 045 maandag 09.00 - 17.00 uur * dinsdag 09.00 - 17.00 uur * 09.00 - 17.00 uur ** woensdag donderdag 09.00 - 17.00 uur * 09.00 - 17.00 uur * vrijdag zaterdag gesloten * tot 14.00 uur alleen zelfservice ** tot 11.00 uur alleen zelfservice de Bibliotheek Lochem Dr. Rivestraat 3 7241 AS Lochem T 0573 - 252 727 maandag gesloten dinsdag 14.00 - 20.00 woensdag 11.00 - 17.00 donderdag 14.00 - 17.00 vrijdag 14.00 - 20.00 zaterdag 10.00 - 13.00
uur uur uur uur uur
maandag 09.00 - 20.00 uur * dinsdag 09.00 - 17.00 uur * woensdag 09.00 - 17.00 uur ** donderdag 09.00 - 17.00 uur * vrijdag 09.00 - 17.00 uur * zaterdag gesloten * tot 14.00 uur alleen zelfservice ** tot 11.00 uur alleen zelfservice de Bibliotheek Zutphen Broederenkerkplein 2 7201 JP Zutphen T 0575 - 512 926 maandag gesloten dinsdag 11.00 - 20.00 uur * woensdag 11.00 - 17.30 uur * donderdag 11.00 - 17.30 uur vrijdag 11.00 - 17.30 uur * 11.00 - 16.00 uur zaterdag * tot 14.00 uur alleen zelfservice Bibliobus donderdag Barchem Barchschole Harfsen Beatrixschool Almen Julianaschool Epse v.d. Hoevenschool Barchem Kerklaan
08.45 10.50 12.50 14.40 17.10
-
10.15 12.05 14.05 15.50 18.10
uur uur uur uur uur
alle vestigingen: E
[email protected] I www.graafschapbibliotheken.nl
31
