Mindfulness en kanker
Else Bisseling 3 oktober 2015
augustus 2014 00 maand 0000
Mindfulness (Kabat-Zinn, 1990; Teasdale, Segal & Williams, 1995)
Aandacht geven aan wat we van moment tot moment doen en ervaren, bewust en zonder oordelen
Mindfulness-Based Interventies Wortels in de oosterse, boeddhistische psychologie gecombineerd met psycho educatie en cognitief gedragtherapeutische elementen vanuit de westerse tradities.
Vast protocol: • Groepstraining van 8 weken, 2.5 uur per sessie • Mindfulness oefeningen en psycho educatie • 1 stiltedag • Huiswerk
Inhoud van de training • Formele meditatie oefeningen • Body scan • Zitmeditatie • Mindful movements • Informele oefeningen • 3-minuten ademruimte • Aandacht bij dagelijkse activiteiten • Cognitief gedragtherapeutische technieken • Gedachten experimenten • Activiteiten kalender • Terugval preventie
Opbouw training Sessie 1. Sessie 2. Sessie 3. Sessie 4. Sessie 5. Sessie 6. Sessie 7. Sessie 8. Sessie 9.
De automatische piloot Omgaan met obstakels Aandacht voor de ademhaling Erbij blijven Toestaan wat er is Communicatie Stiltedag Goed voor jezelf zorgen Van stress naar innerlijke kracht
Wat leren deelnemers? • Stilstaan • Acceptatie zonder oordeel • Samenhang lichamelijke sensaties, emoties en gedachten • Opmerken van automatische gedragspatronen • Aanpassen van automatische gedragspatronen • Toelaten negatieve gevoelens • Loslaten automatische reacties • Zelfzorg • (Zelf) compassie
Psychologische distress (Montazeri et al., 1998; Hyodo et al., 1999; Turner et al., 2007; Hopwood & Stephens, 2000; Ostlund et al., 2010)
De last die (kanker)patiënten kunnen ervaren op emotioneel, sociaal, praktisch en levensbeschouwelijk gebied én tengevolge van lichamelijke problemen.
Onder andere depressieve en angstklachten
Oncoline 25-50% van alle patiënten ervaart tijdens de behandeling, of na het hele behandeltraject, zoveel distress* dat verwijzing naar gespecialiseerde hulpverlening nodig is.
Angst en stemmingsklachten • Mate van gerapporteerde distress is zeer groot = 35-45% • Prevalentie depressieve stoornissen bij kanker (8-24%) eveneens hoog • Afhankelijk van type kanker en fase van behandeling en meetinstrument • Geassocieerd met hogere mortaliteit, morbiditeit, langere opnamen en verminderde kwaliteit van leven
Angst en stemmingsklachten
316 cohorten (211 studies)
Structurele diagnostiek 49 (49 studies)
Acute fase < 1 jr behandeling ≥ 1 jr behandeling
depressieve stoornis 14% 9% 8%
Zelfrapportageschalen 267 (154 studies)
Acute fase < 1 jr behandeling ≥ 1 jr behandeling
depressie 27% 21% 15%
Meta-analyse: mindfulness bij kanker (Piet e.a., 2012) 22 onafhankelijke studies (n=1403)
13 niet-gerandomiseerde studies (n=448)
Angst Depressie Mindfulness
Hedge’s g .60 .42 .44
9 gerandomiseerde studies (n=995)
Angst Depressie Mindfulness
Hedge’s g .37 .44 .39
Lopende onderzoeken bij borstkanker
•
Zorginnovatieproject Mindfulness voor vrouwen met borstkanker
•
BeMind * Mindfulnesstraining * Online mindfulnesstraining * Wachtlijst
Kwalitatief onderzoek zorginnovatieproject
Onderzoeksvraag: Wat zijn de wensen en behoeftes van vrouwen met borstkanker ten aanzien van een mindfulnesstraining voor deze doelgroep?
Focusgroep: ervaringen van deelnemers 1. Samen met lotgenoten 2. Fase van behandeling 3. Aandeel partner/belangrijke naaste
Lotgenotencontact: voorlopige resultaten Voor training
Angst voor lotgenoten Tijdens training
Leren van elkaar
Verbondenheid
Einde training
Erkenning borstkanker
Fase van behandeling: voorlopige resultaten FASE 1 <6 MND • angst & confrontatie • directe toepassing, tijd • emotioneel kwetsbaar, somatische behandelingen
FASE 2 6 MND <> 12 MND • meer ruimte, meer perspectief • meer fysieke energie
FASE 3 >12 MND • (psychologische) stabiliteit, vertrouwen • integratie in dagelijks leven • te laat
Deelname partner/ belangrijke naaste: voorlopige resultaten • Partnerbijeenkomst is waardevol
“Goed om te delen dat hij ziet wat de mindfulness inhoudt en ook het thema, communicatie. We hebben daar echt, sommige dingen hadden we al besproken natuurlijk, maar je maakt nooit expliciet tijd om daarvoor te gaan zitten. Dat werd daar nadrukkelijk gedaan en dat was ook goed en daar hebben we daarna ook nog op doorgepraat”
• Geen behoefte aan hele training samen
BeMind studie: mindfulness bij kanker Een vergelijking tussen een online behandeling, een groepsbehandeling en de wachtlijst
• Gerandomiseerde Gecontroleerde Studie (RCT) • naar de werkzaamheid van groeps MBCT en online MBCT vergeleken met standaardzorg • voor kankerpatiënten die veel distress ervaren, in het bijzonder depressieve en angstklachten
Else Bisseling, MD Psychiater, junior onderzoeker
[email protected]
Félix Compen, MSc. Junior onderzoeker
[email protected]
• • • • •
Angst en depressie Angst voor terugkeer van kanker Psychologische gezondheid Kwaliteit van leven Mindfulness vaardigheden
• Kosteneffectiviteit
Voorspellende factoren: • Sociaal demografische factoren • Persoonlijkheidsfactoren Mediërende factoren: • Therapeutische relatie • Groepscohesie
Deelnemers • Diagnose kanker (alle tumoren, alle stadia) • Angst of somberheidsklachten (HADS ≥ 11) • Computer met internet en Nederlandse taal machtig
• • • •
Geen mindfulness training in verleden Niet suïcidaal Niet psychotisch Indien psychofarmaca dan stabiele dosis in de afgelopen 3 maanden
screening www.bemind.info
N=245
NB: gebruikelijk zorg mag na 3 maanden een van de MBCT interventies volgen
Reeds 232 mensen geincludeerd… We zijn nog op zoek naar enkele deelnemers Kom je uit de buurt van (Den Bosch / Bilthoven) Nijmegen dan kan je je nog aanmelden. Kijk voor aanvullende informatie:
www.bemind.info
