Minder moeten, meer flow Jan Bommerez

De mogelijkheid om de sprong te maken naar een hoger bestaansniveau is er voor iedereen. Het komt in essentie neer op jouw bereidheid om jouw overtuigingen over wat normaal is, los te laten. DEEPAK CHOPRA

We leven in een wereld vol ‘kikkers’, die eigenlijk ‘prinsen’ of ‘prinsessen’ zijn, maar die hun kikkeridentiteit met hand en tand verdedigen. Is dat niet merkwaardig? Minder moeten, meer flow wil graag de kikker kussen en de prins of prinses in je wakker maken. De vraag is: zul je je laten kussen? Die vraag is niet onterecht, want de kikker bestaat vooral uit defensiemechanismen die zijn ontstaan in onze kindertijd, en laat zich niet zo snel kussen. De prins of prinses in je is wat overblijft wanneer de defensiemechanismen weg zijn, en ons hart totaal open is: we zijn dan ons essentiële zelf: we zijn in flow. In Flow ervaar je spontaan liefde en dankbaarheid: je bent blij zonder reden. Minder moeten, meer flow is de reis van de held, waarover de meeste mythen en sprookjes gaan. De prijs is hoog, maar de beloning maakt de reis meer dan de moeite waard. Je bent wat je bent en je wordt wat je denkt. Het is ons denken dat onze ware essentie verbergt. Lees dit boek daarom met een open geest en stel het directe oordeel en de weerstand die soms zullen opkomen even uit. Lees met je hart, niet met je hersens. Jan Bommerez, van Vlaamse herkomst, vervult in Nederland als public speaker opdrachten voor bedrijven als: kpn, Koninklijke Wessanen, Levi-Strauss (Dockers), Philips, cmg, Wehkamp en de Rabobank. Hij is ook een veelgevraagd spreker op hogescholen, universiteiten en beroepsverenigingen. Bommerez is sinds 1978 actief als professioneel trainer en consultant. Hij trainde duizenden verkopers, managers en ondernemers en is bekend om zijn inspirerende lezingen over het menselijk potentieel.

l

Multi ibris

MeerFlow-1e6 RQ 2013.qxd

23-04-2013

19:41

Pagina 3

Jan Bommerez

Minder moeten, meer FLOW Ontdek opnieuw de magie uit je kinderjaren


23-04-2013

19:41

Pagina 4

‘Iedereen heeft de mogelijkheid de sprong te maken naar een hoger bestaansniveau. In wezen komt het neer op jouw bereidheid om jouw overtuigingen over wat normaal is, los te laten.’ Deepak Chopra

copyright gegevens Redactie: ter Meer (www.hetstijlmeer.nl) © 2007 JanJanny Bommerez © 2007 Uitgeverij Nieuwe Dimensies © 2013 Uitgeverij MultiLibris, Almere Vormgeving: Wim ten Brinke bno, Amsterdam Redactie: Janny ter Meer, (hetstijlmeer.nl) Productie: Erik Kunst (MultiLibris, Almere) Boek: isbn 978 90 77341 31 5 EBoek: isbn 978 94 6000 200 7 NUR 765, 800

Alle rechten voorbehouden.


23-04-2013

19:41

Pagina 5

Beste lezer,

We leven in een wereld vol ‘kikkers’ die eigenlijk ‘prinsen’ of ‘prinsessen’ zijn, maar die hun kikkeridentiteit met hand en tand verdedigen. Is dat niet merkwaardig? Met dit boek willen we graag de kikker kussen en de prins of prinses in je wakker maken. De vraag is: zul je je laten kussen? Die vraag is niet onterecht, want de kikker bestaat vooral uit defensiemechanismen die zijn ontstaan zijn in onze kindertijd, en laat zich niet zo snel kussen. Die kikker is wat we denken te zijn, onze persoonlijkheid. We zijn echter niet een kikker, we zijn een prins of prinses. Die wordt zichtbaar als alle defensiemechanismen van de persoonlijkheid weg zijn en ons hart totaal open is. Dan zijn we ons essentiële zelf. Die staat bereiken we wanneer we in flow zijn. In flow zijn onze verdedigingsmechanismen tijdelijk inactief. In flow zijn we totaal aanwezig bij iemand of gaan we met hart en ziel op in een passie zoals een sport, een spannend boek of bijvoorbeeld de fysieke liefde. flow is ongefragmenteerde ervaring. Het is diep geluk en het is verbondenheid met de overvloed van het leven. In flow ervaren we spontaan liefde en dankbaarheid, we zijn blij zonder reden. Als we niet in flow zijn, zijn we gefragmenteerd, innerlijk opgesplitst. Wat we ‘ik’ noemen, zijn talloze ikken die om beurten naar voren komen. Daardoor weten onze partners of vrienden soms niet wat ze met ons aan moeten: we lijken plotseling iemand heel anders te zijn. Kleine kinderen hebben tot hun tweede levensjaar nog geen sociale defensiemechanismen, nog geen persoonlijkheid opgebouwd. Daarom zijn ze zo onvoorstelbaar mooi en magisch. Zoals kinderen zijn, zo is onze essentie: pure onschuld, natuurlijk geluk. Wij verliezen die onschuld wanneer we onze gevoelens af-

BE STE LE ZE R

schermen, wanneer we muren bouwen rond ons hart. En hoe meer muren we bouwen, hoe ongelukkiger we worden en hoe meer pijn we voelen. Het is de meest ironische paradox van het leven dat we, om ons te beschermen tegen pijn, ons ware zelf verbergen en het gaandeweg steeds minder kunnen terugvinden. In plaats van minder pijn te kennen gaan we juist meer lijden. Op onbewaakte momenten blijkt ons essentiële zelf er echter nog steeds te zijn. Dan zijn we gelukkig. Dan kennen we ware intimiteit. Dan kennen we totale aanwezigheid zonder maskers en defensies. Op zulke momenten weten we dat het leven in wezen alleen maar goed is. Daarna valt het doek en gaan we weer twijfelen. Het hoeft echter niet zo te zijn dat flow alleen maar per toeval gebeurt. We kunnen kiezen voor flow. We kunnen leren ons hart open te houden, ook als andere mensen vanuit de ‘kikker’ praten en handelen. Dat vergt wel veel moed, want je dient je diepste angsten onder ogen te zien wanneer je de defensiemechanismen van de kikker opruimt. Het is de reis van de held waar de meeste mythes en sprookjes over gaan. De prijs is hoog, maar de beloning maakt de reis meer dan de moeite waard. Je bent wat je bent en je wordt wat je denkt. Het is ons denken dat onze ware essentie verbergt. Lees dit boek daarom met een open geest. Stel het directe oordeel en de weerstand die soms zullen opkomen, even uit. Lees met je hart, niet met je hersens. Het is voor mij een eer een deel van de reis samen met je te mogen maken. Dank daarvoor. Jan Twitter: @janbommerez Blog: http://the-tao-of-flow.com


23-04-2013

19:41

Pagina 7

Inhoud

De gouden Boeddha28 Test jezelf210 Over voordelen, oordelen en vooroordelen212 Inleiding We ervaren flow wanneer ons hart open is215 12Waarom positief denken niet genoeg is231 22De weg naar binnen253 32Maak kennis met je hart279 42Hoe de prins(es) een kikker werd2160 52De zes draken2245 62De haven en de wind2267 72Er is altijd tijd voor wat echt belangrijk is2299 82Diamanten ontstaan onder hoge druk2329 92Wij scheppen mede ons eigen leven2346 102Alles is in wezen energie2359 112De koninklijke manier2370 Testanalyse2423 Literatuur2424 Register2428


23-04-2013

19:41

Pagina 8

8

De gouden Boeddha

Een van de meest bezochte plekken in Thailand is de Tempel van de Gouden Boeddha. Er staat een massief gouden boeddhabeeld, meer dan 3 meter hoog en meer dan 2,5 ton zwaar. Het verhaal van het beeld bevat de essentie van dit boek. In 1957 wilde een groep Thaise monniken verhuizen naar een andere locatie. Ze hadden een boeddhabeeld gemaakt uit klei. Het was erg zwaar en kon niet door mensenhanden worden opgetild. Ze lieten een kraan aanrukken, maar toen de kraan het beeld begon op te tillen ontstonden er scheuren in het beeld. De monniken waren erg bezorgd en vroegen de arbeiders niet verder te gaan met de operatie. Kort daarna begon het ook nog eens te regenen. De monniken legden een zeil over het beeld en gingen naar binnen. Die avond ging de hoofdmonnik nog even kijken of alles oké was met het beeld. Hij scheen er met een zaklamp overheen om te zien of het beeld helemaal droog gebleven was. Toen hij het licht op de scheur in het beeld scheen, scheen iets naar hem terug. Hij haalde een hamer en beitel en verwijderde een klein stukje klei: er bleek goud onder te zitten. Honderden jaren eerder, toen Thailand nog Siam heette, hadden monniken het beeld met een kleilaag bedekt om het te beschermen tegen barbaren die het land binnenvielen. De monniken werden allemaal vermoord en namen hun geheim mee in het graf. Tot in 1957 een scheur kwam in de beschermende laag. Deze geschiedenis is een prachtige metafoor voor ons verhaal: om ons goud, onze essentie te beschermen tegen pijn in relaties hebben we er een kleilaag rond aangebracht, de persoonlijkheid. Omdat dat onbewust gebeurt, weten we later in ons leven niets meer over onze onschuld, onze essentie. We denken dat we klei zijn, maar iets in ons blijft naar het goud verlangen. Telkens wanneer we gelukkig zijn, weten we dat er meer is dan klei. Het leven


23-04-2013

19:41

Pagina 9

DE GOUDEN BOEDDHA

geeft ons af en toe een tik en onze eerste reactie is om de klei te versterken. Maar dan krijgen we een tik die een barst veroorzaakt. Het verdriet dat we dan hebben, brengt ons bij ons hart. De reis van de held is begonnen. We gaan op zoek naar ons ware zelf. We zoeken alleen meestal op de verkeerde plekken. We willen dat iemand anders ons heel maakt, of we willen dingen die ons ‘goed’ laten voelen. Maar de dingen gaan stuk, relaties gaan stuk en het goede gevoel verdwijnt. Waarom, denken we, is geluk zo kwetsbaar? Angst om te verliezen wat we hebben ligt als een schaduw over het prettige gevoel dat we hebben wat we willen. Echt geluk kan echter niet door anderen of dingen worden gegeven noch afgenomen. Echt geluk heeft te maken met zijn, niet met hebben. Echt geluk is wie we zijn in essentie. Echte liefde is wie we zijn in essentie. Als je ziet wat de persoonlijkheid van klei allemaal uitspookt, zou je dat nooit geloven, hè? Er zit maar één ding op als je het zeker wilt weten: onderzoek wie je bent en ga voorbij de sociale verdedigingsmechanismen van je geconditioneerde zelf. Wees een goudzoeker en maak je geen zorgen over de modder die eerst boven komt. Blijf graven.

9


23-04-2013

19:41

Pagina 10

10

Test jezelf

ja Zie je jezelf als de persoon die alles heeft om zijn (haar) dromen waar te maken? Als je een belangrijke beslissing neemt, kijk je dan ook gewoonlijk naar het waarom van je beslissing, zodat je deze kunt plaatsen binnen een coherente visie? Vind je beslissen gemakkelijk? Heb je een sterke intentie om een levensdroom te realiseren? Leef je in een staat van diep geloof en vertrouwen dat alles goed komt? Breng je gemakkelijk de discipline op om dagelijks actie te ondernemen voor een groter doel? Leef je met een prettige spanning te wijten aan een echte uitdaging van je talenten? Ervaar je een staat van moeiteloosheid en lichtheid in het leven? Neem je genoeg tijd om innerlijk stil te worden?

nee


23-04-2013

19:41

Pagina 11

11

TE ST JE ZE LF

ja Neem je genoeg tijd om constant bij te leren? Kun je op weg naar jouw doel gemakkelijk over een nederlaag of frustratie stappen? Heb je voldoende passie voor wat je doet? Voel je een zeker ‘momentum’ in je leven? Ben je in staat verzwakkende gewoontes op te geven? Zijn emoties de baas over je? Ben je tolerant tegenover andere mensen? Zorg je voldoende voor je fysieke, mentale en emotionele welzijn? Heb je genoeg tijd voor wat echt belangrijk is in je leven? Is jouw emotionele intelligentie hoog genoeg? Heb je heldere principes?

Voor analyse van de test, zie achter in het boek .

nee


23-04-2013

19:41

Pagina 12

12

Over voordelen, oordelen en vooroordelen

Het boek dat je nu leest, heeft als doel je te helpen los te komen van beperkende overtuigingen en patronen zodat je meer vrijheid en flow kent in je leven. Vrijheid betekent zelfkennis, vrijheid van onbewustzijn. Geen enkel woord kan omschrijven wat je echt bent. Alle woorden zijn slechts symbolen en alle modellen slechts metaforen voor iets wat niet te beschrijven is. Alles wat in dit boek staat, is dus een wegwijzer en niet de weg. De weg dien je zelf te gaan. Neem niets zomaar aan wat hier gedrukt staat, maar diskwalificeer ook niets zonder het echt te onderzoeken. Ik ben voor wetenschap en ik ben ook voor spiritualiteit. Die zaken spreken elkaar niet per definitie tegen. Echte spiritualiteit is alleen mogelijk als je een wetenschappelijke houding aanneemt: onderzoek zonder vooroordeel. Als je bijvoorbeeld een atheïst bent en ik citeer iets uit een spirituele bron, ga dan niet meteen steigeren. Spirituele bronnen bevatten vaak wijsheid die duizenden jaren geleden op intuïtieve manier werd verkregen en die nu wordt bevestigd door wetenschappelijk onderzoek. Als je niet houdt van een woord als ‘ziel’, noem het dan je ‘kwantumzelf’ of zoiets. Het zijn alleen maar woorden, wat telt is je eigen ervaring. Ik ben geen vriend van dogma, noch in religie, noch in wetenschap. Ik geloof in het recht van iedereen zijn eigen raadgever te zijn. Ik geloof ook dat het onverstandig is nieuwe informatie te lezen door de bril van een vooraf ingenomen stelling. Zowel spiritualiteit als wetenschap zoeken naar meer waarheid, hetzij in de binnenwereld hetzij in de buitenwereld. En ze ontmoeten elkaar steeds vaker in een middengebied, zoals in het geval van de kwantumfysica. Een brug slaan tussen spiritualiteit en weten-


23-04-2013

19:41

Pagina 13

OVE R VOO R DE LE N, OO R DE LE N E N VOO ROO R DE LE N

schap is misschien wel de grootste kans voor de mens om vrij te worden. Einstein zei ooit: ‘Wetenschap zonder religie is blind en religie zonder wetenschap is lam.’ Amen. Laten we noch het ene noch het andere absoluut maken. Wetenschap heeft niet alle antwoorden, en religie ook niet. Het is vanuit blind geloof dat mensen ‘in naam van God1’ gebouwen opblazen met een zelfmoordactie. Geloof zonder wetenschap is fanatiek. Zulk geloof is ook deel van onze geschiedenis: denk aan de heksenjachten in onze landen. Denk aan het vermoorden van honderdduizenden Katharen in Zuid-Frankrijk door de legers van de paus. Aan de andere kant zien we welke schade wetenschap kan aanrichten als ze bewustzijn en liefde uitsluit: de atoombom, milieuvervuiling, hebzucht. Wees geen volgeling, noch van de ene, noch van de andere soort fanatici. We verkrijgen het optimale resultaat als we ons verstand laten leiden door ons hart. Max Planck, een van de grondleggers van de kwantumfysica, verraste iedereen toen hij bij de acceptatie van zijn Nobelprijs verklaarde: ‘Er bestaat geen materie in de zin zoals onze zintuigen die zien. Wat we zien, kunnen we alleen zien dankzij een kracht die dat zien mogelijk maakt. We dienen aan te nemen dat hier een intelligente mind aan het werk is die zelf de matrix is voor alle materie.’ En Stephen Hawkins, die vaak wordt gezien als de grootste wetenschapper sinds Einstein, gaat nu zover dat hij het Verenigde Veld durft te benoemen als ‘the mind of God’. Einstein zelf schreef: ‘I want to know God’s thoughts; the rest are details.’ Mind of God, het Verenigde Veld: laat je niet verblinden door woorden en concepten. Die leiden alleen maar tot discussies en misverstanden. Onderzoek en vertrouw je eigen ervaring. Gebruik je verstand en houd je hart open. Dat heeft alleen maar voordelen.

1 Of in ieder geval een concept over God dat mensen hebben verzonnen en waar ze met hand en tand aan vasthouden.

13


23-04-2013

19:41

Pagina 14


23-04-2013

19:41

Pagina 15

15

Inleiding

We ervaren FLOW wanneer ons hart open is. Begin 2000 verscheen flow en de kunst van het zakendoen. Daar zijn ondertussen meer dan 20.000 exemplaren van verkocht, vooral dankzij mond-tot-mondreclame. Honderden lezers vroegen om een tweede versie van het boek, een versie die niet is gericht op de zakelijke wereld, zodat ze de inhoud zouden kunnen delen met mensen in hun niet-zakelijke omgeving. Het boek dat je nu vasthoudt, is het antwoord op die lezersvraag. De titel Minder moeten, meer flow vat het hele boek samen: wie zouden we zijn als we zouden ophouden te zijn wie we denken te moeten zijn om succesvol te zijn, wie we denken te moeten zijn om populair te zijn, wie we denken te moeten zijn om beminnelijk te zijn, wie we denken te moeten zijn om geaccepteerd te worden, wie we denken te moeten zijn om niet uitgesloten te worden, wie we denken te moeten zijn om goed genoeg te zijn voor een kritische ouder (nog levend of al overleden), wie we denken te moeten zijn om ‘perfect’ te zijn, wie we denken te moeten zijn om meer vrienden te hebben, et cetera? Wie zouden we zijn als we zouden ophouden te beweren dat wij weten hoe anderen moeten zijn? Wie zouden wij zijn als wij niet zouden eisen dat iemand anders moet zijn eer we hem of haar kunnen beminnen? Wie zouden we zijn als we vrij zouden zijn van verslavingen, die ook vormen zijn van moeten? Wie zouden we zijn als we niet langer zouden handelen onder de druk van emoties maar in staat zouden zijn bewuste keuzes te maken, uit vrije wil? Moeten is de dood van flow. We verstikken de vrije levensstroom als we in ons kleine zelf, in onze defensieve persoonlijkheid leven, en geloven dat iets moet voordat we gelukkig kunnen zijn. Van dat ‘moeten’ worden we erg moe. Door dat ‘moeten’ le-


16

23-04-2013

19:41

Pagina 16

INLEIDING

ven we voortdurend in weerstand tegen wat ‘niet mag’. Over wat allemaal ‘niet mag’ en over ‘wat moet’ hebben we toen we nog klein waren, heel veel geleerd. En daarin werden we niet zelden getraind met straf en beloning, de instrumenten van de sociale conditionering. Later was er de ‘innerlijke stem’ die de oude trainingen bij ons in leven hield, zelfs wanneer we allang alleen woonden. En met de hulp van die verinnerlijkte sociale controle bleven we ook voor onszelf nieuwe programma’s van ‘moeten’ en ‘niet mogen’ toevoegen aan de automatische regelkringen in ons neuro-hormonale systeem. Wat ‘niet mag’ staat in de weg van ‘wat moet’ volgens ons geconditioneerde emotionele zelf. We zitten gevangen in een gesloten systeem, terwijl het leven zelf het ultieme open systeem is. Ons gesloten systeem met allerlei regels over hoe de dingen moeten zijn om te kloppen, is niet zo vitaal. Eigenlijk is het een soort parasiet die de energie van ons essentiële zelf gebruikt. Als kikker leven we in onbewuste slavernij. In wijsheidtradities wordt gezegd dat we ‘slapen’. Dat het anders kan, ervaren we in flow. Dan ervaren we tijdelijk de vrijheid van onze moeiteloze essentie (wie we waren voor we als apen getraind werden). Dat voelt zoveel beter dan al dat moeten en al dat gewroet en al dat dreigen van ‘als niet… dan…’ Mensen die vaak in flow zijn, hebben de sociale controle van de kikkermeerderheid vervangen door bewuste innerlijke keuzes. Ze vragen zich niet af of je hen leuk vindt of niet. Ze zijn niet wie ze ‘moeten’ zijn, maar wie ze ‘willen’ zijn. Artiesten en topsporters zijn vaak zo. ‘Ik heb bepaalde ideeën over voetbal. Daar zal ik altijd achter blijven staan. Ook al was ik de enige die er zo over dacht, dan zou ik nog niet twijfelen.’ Johan Cruijff, Provinciale Zeeuwse Courant, 9 oktober 1989

‘Ik ben altijd dwars door alle heersende opvattingen heengegaan.’ Johan Cruijff, Vrij Nederland, 20 oktober 1984


23-04-2013

19:41

Pagina 17

W E E RVA R E N F LO W W A N N E E R O N S H A RT O P E N I S

In flow ervaren we tijdelijk ons essentiële zelf en dat is een integraal deel van de natuur zoals we die kennen en bewonderen. Onze persoonlijkheid is niet aangeboren: het is een aangeleerd stel relatiepatronen. Onze persoonlijkheid doet ‘moeite’ om het geheel te laten kloppen met de opgeslagen regels. Een bloem doet in vergelijking daarmee geen enkele moeite om te bloeien. Ze wordt van binnenuit geleid door de intelligentie van het leven zelf (of van de natuur als je wilt). Wanneer we in flow zijn, ervaren wij een vergelijkbare soort moeiteloosheid. We voelen ons de koning te rijk en we zijn in staat tot wonderbaarlijke dingen. Een mens die zijn hart kan openen en open houden, doet voor geen enkele bloem onder in schoonheid. In flow valt onze innerlijke natuur tijdelijk bewust samen met de hele natuur. We worden op zulke momenten niet geleid door ons persoonlijke, beperkte intellect maar door dezelfde intelligentie die onze ademhaling regelt en onze bloeddruk en miljoenen andere processen en functies in ons lijf gaande houdt, die planeten in hun baan houdt, kinderen laat groeien in de moederschoot en sterren geboren laat worden. flow1 is een staat waarin de dingen als het ware vanzelf gebeuren. Ze gebeuren als het ware door ons heen in plaats van door ons toedoen. We hoeven in flow niet te denken: ons doen vloeit moeiteloos voort uit ons zijn. Je kunt het intuïtie noemen als je wilt. Wie in flow is, is gelukkig. Wanneer we gelukkig zijn, is ons hart open. En omgekeerd ook: als ons hart open is, zijn we gelukkig. We geven ons dan helemaal. Wat we op dat moment doen, doen we met ons hele wezen, met hart en ziel. We zijn helemaal aanwezig; we zijn

1 Het woord flow werd voor het eerst gebruikt door Mihaly Csikszentmihalyi, psychologieprofessor aan de Universiteit van Chicago. In zijn onderzoek naar de staat waarin topprestaties plaatsvinden, zeiden mensen tegen hem zaken als: ‘Het was alsof ik zweefde’ en ‘Ik werd gedragen door een grotere kracht’. Daarom noemde hij deze bijzondere bewustzijnsstaat flow. Zie voor meer:

flow- Psychologie van de optimale ervaring, Mihaly Csikszentmihalyi, Boom, 1999.

17


23-04-2013

19:41

18

Pagina 18

INLEIDING

aanwezigheid, we zijn hier en nu. We leven zonder verdedigingsmuren. We zijn tegelijk zeer sterk en zeer kwetsbaar en open. We zijn tijdelijk de grenzen van ons ‘kleine ik’ overstegen. Onze ogen stralen. Onze energie is bruisend en we zijn zeer alert. Topprestaties in de sport vinden plaats in de flow-staat. Grote, tijdloze kunst ontstaat in de flow-staat. Geniale uitvindingen gebeuren in de flow-staat. Het wonder van de liefde wordt ervaren in de flow-staat. Mensen kunnen in de flow-staat zogenaamd onmogelijke dingen doen, zaken die de normale2 grenzen overschrijden. Zoals: zonder woorden weten wat een ander je wil zeggen. Als je beseft dat kinderen tot hun tweede levensjaar meestal in flow zijn, is die staat dan niet de manier waarvoor we van nature bedoeld zijn3? Stel eens dat de wereld (en meer in het bijzonder: ons leven), niet bedoeld is om een soort lijdensweg te zijn? Hoe is het dan zo geworden? Waarom blijven we vastzitten in ons kleine beperkte ik, de ‘rups’, in plaats van de kwantumsprong te maken naar de glorieuze vlinderstaat? Waarom zijn we eikels in plaats van eiken? Waar zijn de beperkingen van ons kleine ik te vinden en hoe ontstaan ze? In het boek Genesis wordt het verlies van de onbewuste ‘paradijselijke zijnsstaat’ (waar kleine kinderen nog in verkeren), op een metaforische manier beschreven. Te veel mensen nemen het verhaal van Adam en Eva letterlijk; het is echter een parabel, een metafoor. Het verhaal vertelt hoe het paradijs werd verloren ‘door

2 ‘Normaal betekent ‘volgens de norm’ – de vraag is natuurlijk wel-

ke norm. Als de meerderheid de norm bepaalt, is de norm ‘de roep van de middelmatigheid’. 3 Maslow stelde dat wat wij ‘normaal’ noemen eigenlijk neurotisch is.

Hij bestudeerde mensen die piekervaringen hadden, mensen die regelmatig in flow waren en maakte hen tot norm voor wat ‘normaal’ is. Hij noemde die soort mensen ‘self-actualisers’ en stelde dat wij bedoeld zijn om tot volle ontplooiing te komen, net zoals een eikel bedoeld is om eik te worden. De meeste mensen blijven echter ‘eikels’…


23-04-2013

19:41

Pagina 19


te eten van de boom van kennis van goed en kwaad’. Deze parabel vertelt de evolutionaire verschijning van het ‘denken’ in de mens. Het denken haalde de mens uit zijn originele, onbewuste staat van eenheid met de natuur (die je nog kunt zien in baby’s), zodat hij kon leren bewust deel te nemen aan de schepping als een vreugdevolle medeschepper. Hoe het denken in de mens ontstond, wordt ten onrechte ‘een val’ genoemd. Voor ons is het juist het tegenovergestelde, het is een wonderbaarlijke ontwikkeling: op dat moment ontstond het zelfbewustzijn. Door het denken kunnen we bewuste medescheppers worden, dat is toch prachtig? Het denken is echter wel een tweesnijdend zwaard. Door het denken kunnen we ook beperkende overtuigingen over onszelf en het leven aannemen, door het denken kunnen we de natuur tegenwerken in plaats van bewuste en creatieve medescheppers te zijn. De rups wordt automatisch vlinder, hij hoeft er niet over na te denken, wij wel, wij dienen het te willen. Bij ons is de vrije wil juist de evolutionaire stap ná de automatische, stimulus-responsfase. Omdat we kunnen denken, kunnen we ook geloven (ook al is dat in feite onmogelijk) dat we niet verbonden zijn met de rest van de natuur, dat we afgescheiden zijn en klein in plaats van verbonden en majestueus, zoals de natuur zelf. We kunnen ervoor kiezen te geloven (het gangbare geloof) dat we de natuur dienen te veroveren in plaats van er een vreugdevol deel van te zijn. We verliezen dan voorlopig – totdat we die bewust weer zoeken en vinden – onze paradijselijke staat. Dat zie je letterlijk gebeuren wanneer kleine kinderen hun onschuld verliezen. Telkens wanneer we flow ervaren, voelen we tijdelijk opnieuw die ‘verloren’ paradijselijke staat, de staat voorbij het denken, de ervaring van het open hart, de ervaring van diep intrinsiek geluk die we als kleine kinderen bijna voortdurend kenden (maar het niet wisten). En we zijn ongelukkig wanneer we die staat niet kunnen vasthouden met onze wil, met ons denken. Merkwaardig genoeg is geluk een staat die de persoonlijke wil overstijgt, maar waarvoor je wel dient te kiezen. Opnieuw een interessante paradox. Je kunt niet op commando geluk verkrijgen, maar je kunt er wel

19


23-04-2013

19:41

20

Pagina 20

INLEIDING

een hoop onbewust verzet tegen plegen. Geluk laat zich niet vangen omdat geluk synoniem is met vrijheid. Geluk is alleen onverstoorbaar wanneer het níét afhangt van een externe oorzaak. Het moge duidelijk zijn dat afhankelijkheid nooit synoniem kan zijn met vrijheid. Als kinderen waren we per definitie afhankelijk. Jammer genoeg blijven we dat meestal ook als volwassene. Wanneer we onze vrijheid herwinnen, zijn we terug in het paradijs. De reis naar de vrijheid is de ‘reis van de held’ uit mythes in alle beschavingen: Hercules, Odysseus, Luke in Star Wars. Vele sprookjes gaan over die reis. De held moet draken verslaan en allerlei moeilijkheden overwinnen om de prinses te bevrijden en daarna leven ze nog lang en gelukkig. De ‘prinses’ is onze innerlijke aard die gevangen wordt gehouden door het ‘mannelijke’ rationele denken. De ‘draken’ zijn onze mentale en emotionele afweermechanismen. Wanneer we ons denken en ons voelen weer in lijn hebben gebracht, zijn we weer in het paradijs. Onze binnenwereld valt dan op grenzeloze wijze samen met onze buitenwereld. Wanneer we ons denken laten leiden door ons hart, zijn we de vlinder geworden. Tot die tijd worden we beheerst door automatisch denken op basis van allerlei geloofssystemen. Kijk eens om je heen en zie wat er van de wereld geworden is door het denken dat is losgekoppeld van het hart. Dat geeft je een idee. Geluk is een staat van zijn. Ongelukkig zijn is een staat van denken. We denken ons zelf ongelukkig, maar we kunnen onszelf niet gelukkig denken: flow (intrinsiek geluk) is een staat die het denken te boven gaat. FLOW

en overvloed

Het aards paradijs wordt afgeschilderd als een staat van totale overvloed. Het paradijs is echter niet een plaats, maar een innerlijke staat van volheid, van heelheid: ‘Het Rijk der Hemelen is in u.’ Lucas, 17: 21. Wanneer we opnieuw kunnen vinden wie we echt zijn, dat wil zeggen voorbij het denken (of: voorbij wat we denken te zijn), is overvloed de normaalste zaak van de wereld. Met overvloed bedoelen we niet geld. We bedoelen een staat van vervulling met betrekking tot dingen die voor jou overvloed bete-


23-04-2013

19:41

Pagina 21


kenen. Dat kan geld zijn, maar het is vooral het leven dat je echt wilt leven, je hart volgen. Als we tijdelijk in die staat zijn, valt van alles vanzelf in onze schoot. We zullen daar later op terug komen als we het hebben over synchroniciteiten, zinvolle toevalligheden. Uit de staat van innerlijk geworteld geluk stromen allerlei mooie en goede dingen zomaar ons leven binnen. Let op het woord ‘stromen’, het is verwant aan flow. Het woord ‘stromen’ verwijst naar de moeiteloosheid waarmee overvloed ons leven binnenkomt als ons hart open is. Dat gebeurt op net zo’n moeiteloze wijze als de tulp verschijnt uit de tulpenbol en de appel groeit aan de appelboom. Het woord overvloed bevat trouwens het woord ‘vloed’. En wist je dat het Engelse woord affluence afkomstig is van het Latijnse woord affluere wat ‘toestromen’ betekent? Het Engelse woord abundance bevat het Latijnse woord unda wat ‘golf’ betekent. Allemaal verwijzingen naar flow. Lees eens wat enkele zeer bijzondere mensen zeiden die flow uit ervaring kennen. ‘Het lijkt ongelofelijk, maar mijn ideeën komen naar me toe vanuit de ether.’ Thomas Edison

‘Wanneer ik volledig mezelf ben, alleen en vol vreugde, stroomt de inspiratie het best en het meest overvloedig. Vanwaar en wanneer de ideeën komen weet ik niet. En ik kan ze ook niet dwingen.’ Wolfgang Amadeus Mozart

‘Vanwaar komen mijn ideeën? Ik kan het niet met zekerheid zeggen. Ze komen als zij het willen, direct en indirect.’ Ludwig von Beethoven

‘Intuïtie, het Universele Bewustzijn, is de bron van alle kunst.’ Pieter Mondriaan

‘Als de Geest de hand niet leidt is het geen kunst.’ Leonardo da Vinci

21


22

23-04-2013

19:41

Pagina 22

INLEIDING

‘Ontdekkingen hebben weinig met intellect te maken. Er is altijd een bewustzijnssprong die je wat mij betreft intuïtie kunt noemen. De oplossing komt gewoon naar je toe en je weet niet hoe of waarom.’ Albert Einstein

‘Als je in harmonie leeft met de natuur, zullen de dingen die van nature bij je horen naar je toestromen door een soort onzichtbare aantrekkingskracht.’ Ralph Waldo Emerson

Deelnemers aan het onderzoek van Mihaly Csikszentmihalyi rapporteren bijna allemaal eenheidservaringen terwijl ze in flow waren. In flow is er geen spanning tussen onze binnenwereld en de buitenwereld. In flow is er geen breuk tussen onze vorm en onze niet-vorm. In flow komen we ‘in sync’ met de hele schepping, voorbij persoonlijke grenzen. flow is een transpersoonlijke staat, een staat waarin we ervaren dat we één zijn met de hele natuur. In flow is ons hart helemaal open. Dan verdwijnen onze persoonlijke grenzen. We ervaren iets wat het verstand te boven gaat. Dat iets wat woorden te boven gaat, is wat we echt zijn. We zijn een integraal en naadloos deel van iets wat veel groter is dan ons persoonlijke zelf. Zoals de golf niet kan bestaan los van de oceaan, zo bestaan wij niet los van de wereldziel, de intelligentie die de hele natuur bezielt. Hierna volgen enkele citaten uit de Oudheid die deze staat beschrijven. ‘Er is slechts één gemeenschappelijke levensstroom, één gemeenschappelijke ademhaling. Alles staat in relatie tot alles.’ Hippocrates, Griekenland, vijfde eeuw voor Christus

‘Het universum bevat één ondeelbaar Leven, wat één ondeelbare substantie bevat, één geest, één ziel. De zon kan op vele plaatsen op aarde schijnen, maar er is slechts één zon.’ Marcus Aurelius, Rome, tweede eeuw voor Christus


23-04-2013

19:41

Pagina 23


‘Iets mysterieus bestaat al van voor hemel en aarde bestonden. Het is stil en vormloos en altijd aanwezig. Het is altijd in beweging. Het is als de Onzichtbare Moeder waaruit elke vorm geboren wordt.’ Lao Tse, China, vijfde eeuw voor Christus

In onze recente geschiedenis is Carl Gustav Jung een van de pioniers die zich met dit fascinerende onderwerp bezighielden. Samen met Abraham Maslow is hij de grondlegger van de transpersoonlijke psychologie, dat wil zeggen de psychologie van het transpersoonlijke zelf, het zelf dat bestaat voorbij het beperkte, persoonlijke zelfconcept (een product van het denken) en voorbij wat de zintuigen ons kunnen vertellen. Jung schrijft: ‘Ik ben er zeker van dat er een dimensie in onszelf bestaat die niet onder de wetten van tijd en ruimte valt.’ Die gemeenschappelijke hartslag van het leven klopt in ons. Wanneer je in flow bent, ben je er op dat moment mee in sync, je trilt op de frequentie van het geheel. Er is geen grens tussen jou en de natuur. Je beweegt zoals de golf beweegt met het ritme van de oceaan en de bewegingen van de maan en de maan weer met de aarde en de aarde met de hele kosmos. Het onderscheid tussen jouw fysieke persoonlijke en de ongedefinieerde transpersoonlijke zelf is tijdelijk verdwenen, het is de staat van originele onschuld. Ons denken voelt zich echter niet op zijn gemak met iets wat ondefinieerbaar is. Het wil alles gedefinieerd zien en zo beperkt het ons tot iets wat we niet zijn. Het Latijnse woord definire betekent ‘begrenzen’. Zodra we ons terugtrekken in de beperkte wereld van het denken, verliezen we het contact met ons grenzeloze wezen dat bestaat in relatie van alles met alles. We zijn dan niet langer in flow, maar dat verandert niets aan de realiteit van onze verbondenheid met alles. Er zijn alleen een paar wolken (gedachten, concepten, overtuigingen) voor de zon, maar de zon is er nog steeds. Dat is wat Jezus bedoelt met ‘wat in de hemel is verbonden, kan de mens niet scheiden’. In flow ervaren we tijdelijk de harmonie die bestaat in de hele natuur op een niveau waar het denken niet kan komen. Het denken is een dienaar die zich tot meester heeft gekroond. Het den-

23


24

23-04-2013

19:41

Pagina 24

INLEIDING

ken oordeelt over van alles en verstoort daarmee de harmonie, de innerlijke vrede. Ontdek wat je innerlijke vrede verstoort en je zult weten wat je uit de flow-staat houdt. Het zijn altijd oordelen die jouw innerlijke vrede verstoren. En telkens wanneer onze vrede verstoord is, vallen we uit de harmonie en uit de natuurlijke overvloed. Hoe kom je daar terug? Herstel de innerlijke vrede. Vaak betekent dit vooral dat we onszelf en anderen leren vergeven. Niets herstelt harmonie en geluk en overvloed zoals echt vergeven, loslaten van het oude, het dode. Door het dode los te laten ervaren we meer leven in het nu. We komen daar uiteraard nog uitgebreid op terug. Harmonie betekent moeiteloosheid (ease), disharmonie betekent dis-ease. ‘Het leven is overvloed voor wie in harmonie leeft met het universum.’ Thomas Edison

Overvloed is niet wat je hebt; het is wat je echt bent. Je gelooft het alleen niet. Je gelooft van alles over jezelf wat niet waar is en daarom ervaar je ongelukkige emoties in plaats van je natuurlijke staat van geluk. En je leven weerspiegelt wat je over jezelf gelooft… De wereld is vervelend voor vervelende mensen en de wereld is boeiend voor boeiende mensen… Wat je op dit moment denkt te zijn, bepaalt wat je op dit moment kunt doen en hebben. Jouw opdracht in dit boek zal zijn om jouw bewustzijn over jezelf te verruimen, zodat je vaker in flow kunt zijn en zodat je vaker toegang kunt hebben tot de wonderen van de grotere transpersoonlijke intelligentie die in je leeft. In feite ben je die intelligentie ook zelf, maar je persoonlijk gedachten verzetten zich daartegen. Je kunt alleen vaker in flow zijn wanneer je bereid bent oude en beperkende overtuigingen over jezelf en het leven en de wereld op te geven. Laat tot diep in je wezen doordringen dat wanneer jij met alles verbonden bent, je ook tot alles toegang hebt en alles tot jou kan komen. Kun jij open zijn? Kun je wat in dit boek wordt gezegd, lezen zonder vooroordelen? Jij bepaalt wat je uit dit boek haalt. Onze vraag is: wil je gelijk of wil je geluk?


23-04-2013

19:41

Pagina 25


FLOW

in vogelvlucht4

flow is het natuurlijke openbloeien van ons leven naar meer verbondenheid en eenheid. Wanneer we ons leven laten leiden door angst en andere onprettige emoties, dan verzetten we ons onbewust tegen flow. Die emoties sluiten ons hart in plaats van haar te openen. In flow is ons hart altijd open. flow is in ieders leven, want alles is met alles verbonden of je dat nu gelooft of niet. Het is de kunst je meer te openen voor flow, niet om iets te doen. In flow vindt er vaker op de een of andere manier gelukkig toeval plaats: het universum schijnt positief voor ons samen te zweren als ons hart open is. Dat heet synchroniciteit: het samenkomen van zaken die schijnbaar niets met elkaar te maken hebben, op een manier die ons leven een nieuwe wending geeft. Die nieuwe wending zal altijd leiden naar meer verbondenheid, meer bewustzijn, meer eenheid. Augustinus, die als een van de eersten in het Westen de menselijke psyche bestudeerde, definieerde geest als ‘de verbondenheid van alles met alles’. Onze ziel is niet een ding, maar onze individuele verbinding met al wat is. Ziel is relatie en in flow ervaren we onze ziel of onze verbondenheid met alles. Er is dan zoveel meer mogelijk dan wanneer we in koppige afscheiding leven (in beperkende overtuigingen, met gesloten hart). In flow, als ons hart open is en de creatieve levensenergie vrij door ons kan stromen, kunnen we dit allemaal ervaren: ● Dingen schijnen vanzelf op hun plek te vallen; barrières smelten weg – de mensen en middelen die ons doel voorwaarts helpen, verschijnen zomaar in ons leven ‘als bij toeval’. Het universum zweert positief voor ons samen als wij onze verbondenheid ermee in ons bewustzijn brengen door ons hart te openen.

4 Geïnspireerd door The Power of Flow, Charlene Belitz & Meg Lundstrom, Three Rivers Press, New York 1998.

25


26

23-04-2013

19:41

Pagina 26

INLEIDING

●

●

●

●

●

We zijn vaker op het juiste moment op de juiste plaats. Zoals Cruijff in flow altijd vrij liep en op de juiste plek verscheen; hij kon dat zelf niet verklaren. We zien met meer helderheid hoe in ons leven het ene tot het andere leidt als in een meesterlijk plan. Perfecte timing kan zich zelfs voordoen onder het mom van schijnbare problemen. Denk aan iemand in New York die op 11 september 2001 een verkeersongeval had en daardoor niet in het wtc was. Toeval? Het leven openbaart zich meer en meer aan ons als een dynamisch proces. We zien verandering meer en meer als een voorwaartse beweging en verzetten ons minder en minder tegen het wegvallen van het oude verhaal in ons leven. Dat kan zelfs betekenen dat relaties wegvallen die ons anders zouden verstikken. Door bewuster naar onze verbondenheid met het grotere geheel te kijken ontspannen we meer, vertrouwen we meer, geven we ons meer over en daardoor kennen we steeds meer flow en steeds meer ‘gelukkig toeval’. Het is een opwaartse spiraal. Angst en beperking zorgen juist voor een neerwaartse spiraal. We zien dat gebeurtenissen in ons leven deel zijn van een groter patroon. We voelen dat er een innerlijke orde is. We krijgen meer contact met spontane zingeving in plaats van ons verloren te voelen in een veel te groot en vreemd universum. We voelen ons steeds meer thuis. Het universum is steeds meer onze bondgenoot in plaats van ‘de grote onbekende’ of, erger nog, de ‘vijand’. We zien steeds vaker het verband tussen onze denken gevoelswereld en de externe wereld waardoor we nog bewuster medescheppers worden in plaats van slachtoffers.

flow vult ons leven met zingeving, harmonische relaties, moeiteloosheid, overvloed. We voelen ons in flow meer gedragen door een groter intelligent systeem in plaats van eenzame ruimtereizigers te zijn in een vervreemdende omgeving. We verlaten steeds meer het rechtlijnige oorzaak-gevolgdenken voor intuïtie, de transpersoonlijke intelligentie die duizenden factoren in één


23-04-2013

19:41

Pagina 27


keer kan omvatten. De hersenen zijn daar veel te traag voor. ‘Als ik een bal aan de voet heb die ik wil afspelen, dan moet ik rekening houden met mijn bewaker, de wind, het gras, de snelheid waarmee de spelers lopen et cetera… Wij berekenen de kracht waarmee je moet schoppen en de richting waarin in een tiende seconde. De computer doet daar twee minuten over.’ Johan Cruijff, De Tijd, 7 mei 1982

Het enige, echt het enige wat wij dienen te doen om in flow te raken, is ons hart te openen en open te houden. We hoeven alleen maar bereid te zijn, ontvankelijk te zijn. Dat kunnen we echter niet zolang angst ons leven domineert. Angst vernietigt flow. Met angst bedoelen we ook alle andere onprettige emoties die hun wortels hebben in angst, zoals woede, depressie et cetera. ‘flow is een staat waarin we niet bang zijn dat we de controle zullen verliezen.’ Mihaly Csikszentmihalyi

‘Tijdens de wedstrijd voelde ik een ongekende rust, een soort euforie. Ik rende zonder moe te worden, met mijn dribbels passeerde ik iedereen, het leek wel alsof ik door mijn tegenstanders heenliep. Het was veel meer dan zelfvertrouwen.’ Pele, Verkozen tot ‘Sportman van de Twintigste Eeuw’

‘Ik ben een aanvaller. Voor niemand bang en gewend te creëren.’ Johan Cruijff, De Telegraaf, 19 april 1997

Geen grenzen! Als astronauten boven de aarde vliegen, zien ze Europa zonder landsgrenzen. Nederland of Vlaanderen, beste lezer, is een concept, niet een realiteit. Wij hebben die grenzen daar aangebracht en we noemen dat gefragmenteerde beeld vervolgens de werkelijkheid. Het is niet erg een lijn op een kaart te trekken, als je maar niet gelooft dat daar een echte grens is!

27


28

23-04-2013

19:41

Pagina 28

INLEIDING

De aangebrachte lijn verstoort de ware eenheid op geen enkele manier. Ze is niets meer dan een afspraak, een gedachte. Ze bestaat alleen in ons denken, niet in werkelijkheid. Wij nodigen je uit om wat we doorgaans de scheiding noemen tussen land en water, ook te zien als de plek waar water en land elkaar raken. Met andere woorden: zogenaamde grenzen verbinden evenveel als ze verdelen. Het is allemaal een kwestie van gezichtspunt. Vanuit de ruimte zie je geen grenzen tussen landen, terwijl je op aarde wel grenscontroles kunt tegenkomen. Is het ene meer waar dan het andere? Of zijn het gewoon twee gezichtspunten? Kijk eens naar de afbeelding. Is de figuur ‘bol’ of ‘hol’?

Het is maar hoe je kijkt. Hol en bol ontstaan en bestaan tegelijkertijd. Zo ben ik evenzeer met je verbonden als gescheiden. Beide zijn waar, maar, zoals we later nog zullen zien, mijn verbondenheid met jou is relatief meer waar dan mijn gescheidenheid van je. Scheiding en verbondenheid zijn als materie en energie. Materie, vorm bestaat bij de gratie van energie en zo bestaat de vormelijke wereld van schijnbare scheiding bij de gratie van relaties. ‘De gedachte dat er werkelijk zoiets bestaat als afgescheiden deeltjes, is compleet irrationeel. Deeltjes zijn in wezen golfpakketten dat wil zeggen relaties.’ Niels Bohr, (1885-1962), grondlegger van de kwantumfysica

We hebben van alles geleerd over scheiding en onderscheid, maar bijna niets over onze verbondenheid met alles en allen. De wereld


23-04-2013

19:41

Pagina 29


bevat wel lijnen, maar geen grenzen. De werkelijkheid is in waarheid één geheel, waarin we wel dingen kunnen onderscheiden maar niet feitelijk gescheiden. Dat brengt ons bij een zeer diepe angst uit onze kindertijd, scheidingsangst. Die angst blijft voor velen van ons, ons hele leven, diep in ons voortbestaan, onder meer in de vorm van ‘angst voor afwijzing’, ‘angst voor eenzaamheid’, ‘angst waardoor we niet weggaan uit een liefdeloze relatie’ et cetera. We hebben ons gevoel van verbondenheid verloren en daardoor kennen we angst voor ‘de wereld daarbuiten’. In flow stijgen we tijdelijk boven onze angst uit en we voelen ons vol van liefde. Kan liefde echt onze angsten genezen? Voelen we angst wanneer de natuurlijke welzijnsstroom van de allesomvattende liefde in ons geblokkeerd wordt? Het is het onderzoeken waard.

Definitie van FLOW Mihaly Csikszentmihalyi definieerde de flow-staat als volgt: ‘Wat ik flow noem, is het proces van totale betrokkenheid bij het leven, waarbij spontaan creativiteit en genot ontstaan. Het is de staat van optimale ervaring.’ De kern van flow is betrokkenheid of verbondenheid of relatie. flow, zo rapporteert Mihaly Csikzentmihalyi, is een universele ervaring die op dezelfde wijze omschreven wordt door rijke en arme mensen, door volwassenen en kinderen, door westerlingen en oosterlingen. Het feit dat flow een universele ervaring is, wijst erop dat er voor de flow-staat universele principes gelden. We zullen daar een heel hoofdstuk aan wijden. Bij flow gaat het niet om formules, maar om het respecteren van universele principes, de software van de natuur als het ware. We vinden flow niet wanneer we overtuigingen en waarden boven principes stellen, met andere woorden, wanneer we proberen slimmer te zijn dan de natuur. Denk aan de metafoor van Adam en Eva en het verlies van het paradijs. flow is een spontane staat, geen mechanisch te veroorzaken staat. flow is niet echt te beschrijven, maar we kunnen flow wel

29


30

23-04-2013

19:41

Pagina 30

INLEIDING

allemaal ervaren: het is ons eigen energetische zelf, niet gebonden aan tijd en plaats. flow is wat de zeiler voelt wanneer hij hoog aan de wind over het water vliegt, terwijl boot, wind, zee en zeiler één geheel worden, één melodie zingen die natrilt in de aderen van de zeiler. Het is wat je als ouder voelt als je kind – onverwacht – voor het eerst naar je glimlacht. Het is wat de schilder voelt wanneer voor zijn ogen een werkelijkheid openbloeit waar hij zelf deel van is. Het is wat de voetballer voelt nadat hij heeft gescoord vanaf 50 meter afstand. Het is wat een danser voelt als hij het dansen zelf is geworden. Het is wat we voelen wanneer we tijdloze kunst of adembenemende natuurtaferelen aanschouwen. Het is wat we voelen als we verliefd zijn. Het is wat we voelen als we een baby zien. Het herinnert ons aan ons diepere wezen. Dat betekent her-innering: opnieuw naar binnen gaan. ‘Het Rijk der Hemelen is in u.’ Lucas 17: 21

In het onderzoek naar flow worden wereldwijd twee ervaringen genoemd die vaak flow-ervaringen zijn: het lezen van een boeiend boek (je gaat er helemaal in op, je verdwijnt erin en je gaat voorbij tijd en ruimte) en een ontspannen samenzijn met toffe vrienden (je mag jezelf zijn, je kunt loslaten en stromen). Het opgaan in, het niets achterhouden, de totaliteit van de ervaring is een vitale dimensie van flow: ‘Ik merkte haast niets van het publiek als ik speelde.’ Johan Cruijff, Vrij Nederland, 20 oktober 1984

flow is ongefragmenteerde ervaring. Elke keer wanneer we niet in flow zijn, verkeren we in een staat van fragmentatie. Wat zorgt voor fragmentatie? Gedachten die liefde tegenspreken. Waarom merkte Cruijff niets van het publiek wanneer hij speelde? Omdat hij helemaal opging in het spel, hij voetbalde met hart en ziel. Hart en ziel, geen intellect. Willen we gelijk of willen we geluk?


23-04-2013

19:41

Pagina 31

31

Hoofdstuk 1

Waarom positief denken niet genoeg is Wie is de baas in je hoofd? ‘Alles wat we zien, is het product van het brein – het is gebouwd op de grondvesten van het brein en het is geconstrueerd door het brein.’ De Pali Canon, 500-250 v.C.

flow is een toestand die het denken en de hersenen overstijgt. Je komt dus niet in flow door positief te denken, evenmin door negatief te denken trouwens. Om echt te weten hoe groot je bent, zul je alle denkmechanismen achter je dienen te laten. Om te ontdekken wat je niet weet en wat ook niet in woorden te vatten is, dien je los te laten wat je weet. Met denken definiëren we alleen onze beperkte gedachten over onszelf, zowel positieve als negatieve. Met denken maken we alles tot een ‘object’. Denken kan nooit ons ware wezen vatten. We zijn namelijk geen objecten! We doen elkaar juist wrede dingen aan als we elkaar behandelen als een object! Misschien wel de bekendste boeddhistische tekst is de Dhammapada. Het is de uitgebreidste verzameling soetra’s (heilige verzen) van de Boeddha. Dhamma betekent zoiets als ‘Al Wat Is’ en pada betekent in eerste instantie ‘pad’. De Dhammapada is dus ‘het pad naar Al Wat Is’ ofwel, het pad naar heelheid (de staat zonder grenzen). De allereerste verzen van de Dhammapada zijn zeer relevant voor dit hoofdstuk: ‘We zijn wat we denken. Alles wat we zijn, ontstaat samen met onze gedachten. Met onze gedachten maken we de wereld. Als je spreekt of handelt met een disharmonische denkstaat, zal ongeluk het gevolg zijn, net zoals het wiel niet


32

23-04-2013

19:41

Pagina 32

HOOFDSTU K 1

anders kan dan de os te volgen die de kar trekt. We zijn wat we denken. Alles wat we zijn, ontstaat samen met onze gedachten. Met onze gedachten maken we de wereld. Als je spreekt of handelt met een harmonische denkstaat, zal geluk het gevolg zijn, net zoals je schaduw je onverstoorbaar volgt. “Kijk hoe hij me misbruikt heeft, kijk hoe hij mij mishandeld heeft, hoe hij mij deed vallen en hoe hij mij beroofde.” Leef met dit soort gedachten en je zult in een pijnlijke wereld leven. “Kijk hoe hij me misbruikt heeft, kijk hoe hij mij mishandeld heeft, hoe hij mij deed vallen en hoe hij mij beroofde.” Geef dit soort gedachten op en je zult in een liefdevolle wereld leven. [...] Je ziet het onware voor het ware en het ware voor het onware. Je leeft niet vanuit je hart maar vanuit je gedachten en emoties. Zie het valse als vals en zie het ware als waar. Kijk in je hart en volg je ware natuur. Een denkmechanisme dat niet onderzocht is, is een dak vol gaten. Als de emoties komen, vullen ze het lichaam zoals regen het huis vult. Alleen als het dak zonder gaten is, kun je beschutting vinden.’ Gedachten zijn nooit neutraal. Waar wij met flow naar op zoek zijn, is wel neutraal. Het is pure energie die geen oordelende gedachten bevat. Onze gedachten zijn niet pure energie, maar een soort mentale voorwerpen met bepaalde karakteristieken, net zoals bloemen een bepaalde geur hebben en aardbeien een bepaalde smaak. Elke gedachte veroorzaakt ook een elektrisch en chemisch proces in ons brein en bij uitbreiding in ons hele lichaam. Gedachten veroorzaken in onze hersenen elektrische impulsen die op hun beurt voor chemische reacties kunnen zorgen. Leerprocessen veranderen letterlijk onze hersenen. ‘Denken is materieel.’ J. Krishnamurti

Doe eens een experiment. Roep in je geest het beeld op van een citroen. Verbeeld je dat je de citroen in tweeën snijdt en ‘ruik’ de geur die op dat moment opstijgt naar je neus. Verbeeld je dat je de citroenpitten uit de citroen prikt met het mes. Breng een halve


23-04-2013

19:41

Pagina 33

WAAROM POSITI EF DE N KE N N I ET GE NOEG IS

ingebeelde citroen dichter bij je neus en ruik de geur. Voel het sap in je hand. Verbeeld je vervolgens dat je de citroen uitperst in je mond. Voel het vruchtvlees van de citroen in je mond. Reageren je speekselklieren? Dat gebeurt bij minstens 80 procent van de mensen die dit experiment uitvoeren. Voor sommige mensen is de gedachte aan krassende vingernagels op een bord alleen al genoeg om hun kippenvel te bezorgen. Verbeeld je dat je dubbelzijdig schuurpapier tussen je kiezen houdt. Bijt hard op het ingebeelde schuurpapier en beweeg nu je kiezen heen en weer. Kippenvel? Gedachten en andere mentale activiteiten hebben gevolgen en die gevolgen reiken verder dan je misschien vermoedt. Denk aan de woorden van Boeddha hiervoor. Denk eens aan iemand van wie je echt houdt. Wat voel je? Denk eens aan iemand die je grondig verwenst. Wat voel je? Denk nu weer aan iemand van wie je houdt. Merk je dat er dingen gebeuren in je lijf? Gedachten veroorzaken emoties en gevoelens en ze kunnen ook je lichaam zieker of gezonder maken. Gedachten hebben gevolgen. We kunnen gevangen zitten in bepaalde gedachten en blijven daardoor keer op keer de gevolgen van die gedachten ervaren. Het denkmechanisme is voor een mens wat klauwen zijn voor een beer. Het is een overlevingsinstrument. Het denken is niet creatief en innoverend. Het is juist uitermate behoudend! Inspiratie komt vanuit ons essentiële zelf, niet vanuit ons denken. Onze hersenen bevatten in grote lijnen drie delen. Ten eerste zijn er de reptielhersenen (de kleine hersenen en de hersenstam), ten tweede de limbische1 hersenen (de zoogdierhersenen) en ten slotte zijn er de grote (menselijke) hersenen (de buitenlaag van de grote hersenen bestaat uit de zogenaamde grijze materie). Onze denkende hersenen zijn zeer recent in de evolutie ontstaan en we hebben ze nog niet echt leren gebruiken, vooral nog niet in harmonie met ons voelende zelf.

1 Limbus is Latijn voor ‘boog’. Zoals je ziet in de afbeelding liggen de limbische hersenen in een boog rond de kleine hersenen.

33


34

23-04-2013

19:41

Pagina 34

HOOFDSTU K 1

Neocortex: het menselijke brein Limbisch systeem: het zoogdierenbrein Hersenstam en kleine hersenen: het reptielenbrein

De drie onderdelen van de hersenen: de reptielhersenen, de zoogdierhersenen of het limbische systeem en de grote hersenen.

De kleine hersenen en de hersenstam worden samen ook de reptielhersenen genoemd. Reptielen zijn koudbloedig. Pas na de ontwikkeling van de limbische hersenen of zoogdierhersenen waren dieren in staat de lichaamstemperatuur te regelen. Deze eerste twee soorten hersenen horen evolutietechnisch gezien bij organismen die de mens in zijn rol als bewuste medeschepper voorgingen. De primaire of reptielhersenen zijn onze somatische hersenen; de secundaire of limbische hersenen zijn onze psychosomatische hersenen en de grote hersenen zijn onze psychomentale hersenen. Wij mensen bevatten alle vroegere evolutiestadia. In de huidige fase van de evolutie zijn de twee soorten ‘dierlijke’ hersenen nog erg actief in ons. Het zijn de centra waar ons automatisch denken, onze automatische emoties en ons automatische stimulusrespons zetelen. We kunnen dat dierlijke evolutieniveau alleen overstijgen door bewuste, niet automatische actie. Daartoe werd de mens in staat gesteld met de komst van de grote hersenen. Toen kreeg hij het vermogen boven patronen uit te stijgen. In de neocortex ligt het vermogen een vrije wil te ontwikkelen. Het bewustzijnscentrum in onze grote hersenen bestaat in de zogenaamde voorhoofdskwabben. Die onderscheiden ons van de apen. Wanneer Tibetaanse monniken bewust op het hartcentrum


23-04-2013

19:41

Pagina 35


mediteren is dat het deel van de hersenen dat oplicht. Bewustzijn lijkt dus via het hart te komen. De grote hersenen en vooral de voorhoofdskwabben zijn veel fijngevoeliger dan de oudere, grovere limbische hersenen en de reptielhersenen en juist daardoor kunnen ze een geleider zijn voor ingevingen van ons essentiële zelf, vanuit ons hart. De materie waarin we geboren worden, heeft andere eigenschappen dan de levensenergie die de materie bezielt. Vorm en bezielende energie zijn echter op elkaar aangewezen en vormen eigenlijk één geheel. De bezielende energie kan zich niet uiten zonder het lichaam en het lichaam zonder de bezielende energie is wat je een lijk noemt. In flow ervaren we de perfecte heelheid van onze vorm in harmonie met onze grotere energetische dimensie. We zijn zowel materie als meer dan materie. Het is de eenheid van alle dimensies in onszelf die we ervaren in flow. Niets in ons is meer of minder. Het is het geheel dat telt. Instincten zijn niet een mindere intelligentie dan denken, maar een andere intelligentie. De automatische processen in ons zijn niet minder dan de processen die we aansturen met onze wil. Die automatische processen worden ‘reactief’ genoemd en daar wordt meteen een etiket bijgevoegd alsof dat slecht zou zijn. Op zichzelf is er niets verkeerd met reactiviteit, want dankzij stimulusresponsmechanismen in ogen en hersenen bijvoorbeeld kunnen wij zien. Het licht wordt weerkaatst (een reactie) vanaf een object en valt op ons netvlies, geladen met informatie. Het oog reageert en stuurt informatie naar de hersenen. Deze reageren ook en decoderen de informatie tot een beeld. Dat wordt allemaal voor ons gedaan. Er komt geen vrije wil aan te pas. Vrije wil of proactiviteit is ons vermogen samen te werken met de creatieve, transpersoonlijke dimensie. Zo komen reactiviteit, proactiviteit en creativiteit samen in één vloeiende beweging. Dat is flow. Niet hoger of lager, alleen heelheid. Het voorgeprogrammeerde deel in ons, onze persoonlijkheid, kan alleen maar werken met informatie uit het verleden. Ze kan niets origineels doen. Onze persoonlijkheid is nooit in direct contact met het heden. In essentie zijn we echter niet die persoonlijkheid, maar iets wat haar ontstijgt. Ons diepere zelf, dat we er-

35


36

23-04-2013

19:41

Pagina 36

HOOFDSTU K 1

varen in flow, is energetisch en neemt direct waar, oftewel, niet via de zintuigen. Dit essentiële zelf laat ons iets direct inschatten. Het laat ons gevaar aanvoelen. Het laat ons uitwijken voor we zien waarom. Het vervult onze actie met creatieve energie. Het intuïtive zelf van Cruijff wist gewoon waar de bal zou landen wanneer Piet Keijzer een voorzet trapte. Ons diepere zelf maakt relatie mogelijk van hart tot hart, zonder tussenkomst van het denken. Sterker nog, het oordelende denken kan echte relatie erg in de weg staan.

Ons essentiële zelf Bestaat er werkelijk zo’n dimensie in ons die boven de persoonlijke dimensie van ons lichaam uitstijgt? Denk even terug aan de citaten van Einstein, Leonardo da Vinci, Edison, Mondriaan, Beethoven en Mozart in de inleiding. Deze geniale mensen zijn het er allemaal over eens dat originaliteit komt van iets voorbij de hersenen, van iets voorbij de persoonlijke dimensie, van iets hogers. Noem het zoals je wilt. Het echt nieuwe komt nooit voort uit de voorgeprogrammeerde neurale paden en netwerken in onze vorm. Het echt nieuwe stroomt binnen vanuit de wereld van het potentieel, de wereld van het hart en die is groter dan de denkwereld. Dat maakt het denken en het lichaam niet onbelangrijk, maar plaatst ze in een breder perspectief. Dat breder perspectief is meer dan persoonlijk, het is transpersoonlijk. Het is datgene in ons wat een integraal deel is van iets groters, het ondeelbare leven zelf. Het is onze verbinding met het leven zelf die we ervaren in flow. Daarom voelen we ons juist zo levend als we flow ervaren. Die grotere dimensie die we in flow ervaren, zouden we ons ‘kwantumzelf’ kunnen noemen, die dimensie in ons die altijd verbonden blijft met de kwantumwereld van de mogelijkheden. Het leven is een mysterie waar we in deelnemen en waar we ons voor kunnen openen of afsluiten. Naarmate we ons meer openen – dat gebeurt op hartniveau – kan het grotere leven meer door ons werken en kennen we flow en overvloed. Naarmate we ons meer afsluiten, staan we er meer alleen voor en kennen we angst en schaarste. Daar gaat de metafoor van Adam en Eva over.


23-04-2013

19:41

Pagina 37


We kunnen in het paradijs zijn of erbuiten. De poort is ons hart. Het denken (oordelen, de ‘boom van kennis van goed en kwaad’) sluit het hart. Ophouden met oordelen opent het hart. Als het hart open is, ervaren we verbinding. Als het hart dicht is, ervaren we scheiding. Als het hart open is, worden we als het ware gedragen door iets groters. Als het hart dicht is, leven we bergopwaarts en met veel moeite. We geloven dan steeds meer dat het leven een reeks problemen is die wij moeten oplossen en we gaan meer en meer steunen op ons denken en steeds minder op ons hart. Dat is de neergaande spiraal. De ommekeer – de ware betekenis van bekering – is dat we weer vanuit ons hart gaan leven. Het is zo simpel dat het bijna niet te vatten is.

De kwantumfysica en ons kwantumzelf Een atoom heeft een kern met daaromheen subatomaire deeltjes die zich met grote snelheid bewegen. We hebben het over 60.000 km per seconde. De atoomkern bevat meer dan 99 procent van de massa van het atoom. De subatomaire deeltjes die rond de kern cirkelen, zijn geen deeltjes in de letterlijke betekenis, maar ‘golfpakketten’. Wat betekent dat? Dat een atoom, net als de kosmos, voor meer dan 99 procent bestaat uit ruimte gevuld met energie. En waaruit is jouw lichaam gemaakt? Jawel. Uit atomen en dus uit meer dan 99 procent ruimte gevuld met energie. Anders gezegd, je lichaam verschijnt de hele tijd uit energetische velden, waarin het trouwens ook de hele tijd weer oplost om meteen weer te verschijnen. Het gaat allemaal zo snel dat wij denken (let op dit woord) dat het lichaam er de hele tijd is. Dat is de illusie van de ‘vaste’ vorm. Boeddha wist dat intuïtief toen hij zei dat het zelf geen ding is maar een gebeurtenis, een proces. Vaste vorm, zo zeggen de kwantumfysici, is een geloof, een mythe. Zie onder meer: The Matter Myth van Paul Davies & John Gribbin, een boek van een kwantumfysicus en een astrofysicus. Dingen zien er alleen maar vast uit. Wat er in feite gebeurt, maar te snel voor onze reactieve primaire en secundaire hersenen waarmee we zintuiglijk waarnemen, is dat subatomaire deeltjes voortdurend verschijnen en verdwijnen in en uit velden, in hyper-

37


38

23-04-2013

19:41

Pagina 38

HOOFDSTU K 1

snelheden. In dit boek zullen we het voortdurend hebben over de noodzaak groter te worden dan onze beperkte materiële dimensie alleen. Paradoxaal genoeg hebben we daarvoor onze vorm wel nodig. Onze vorm is de geleider voor onze grotere energetische dimensie, maar kan ook die grotere dimensie afsluiten door een weerstand te worden in plaats van een geleider. Dat gebeurt er met ons wanneer we vast komen te zitten in beperkende overtuigingen en weerspannige emoties. flow is de ervaring van onze ruimte-energiedimensie, de dimensie die tussen geest en materie in zit. We betreden die ruimte wanneer ons hart open is. Het is de wereld van de creatieve energie, de wereld van de liefde. Wanneer ons hart ons denken leidt, zijn we bewuste medescheppers van onze realiteit. Wanneer die verbinding verstoord is, creëren we ook, maar dan onbewust. Dan lijkt het alsof de dingen ons overkomen. Dat is de grote illusie. Van nature zijn we medescheppers, of we ons daarvan bewust zijn of niet. We dienen dus bewust te leren omgaan met onze hoofd-hartverbinding. In onze cultuur leren we dat zelden. Wij zijn een hoofdcultuur, emotioneel zeer onintelligent. We hebben van het denken een heerser gemaakt in plaats van een dienaar. Kwantumfysicus David Bohm stelt in zijn boek Thought as a System dat het denken een automatisch systeem is dat mede onze realiteit creëert. Hij vindt het merkwaardig dat het denken zelf als proces vrijwel niet geobserveerd wordt, waardoor het automatische denken ons beheerst in plaats van dat wij dat denken beheersen. We leven daardoor in een wereld met veel onvrijheid en veel zaken die ons schijnbaar overkomen. Het is belangrijk, aldus Bohm, dat wij het denken zelf leren waarnemen zodat we andere beslissingen kunnen nemen en andere keuzes kunnen maken dan die welke het automatische denken aanbiedt. Met andere woorden, om vrij te worden dienen wij boven het automatische denken uit te groeien. Wanneer ons dat lukt, komen we in de hogere dimensie en ervaren we flow en geluk. Geluk is altijd een dimensie van een scheppend leven, een leven vanuit het hart. In een staat van geluk ervaren we verbondenheid met alles wat ons omringt. Tegelijkertijd ervaren we de scheiding die we waarnemen via onze zintuigen. Het voelt absoluut heerlijk. Wanneer


23-04-2013

19:41

Pagina 39


de hartverbinding niet open is, kan ons verstand dat niet snappen. Probeer het dus niet verstandelijk te begrijpen. Stel jezelf open voor de zelfobservatie die kwantumfysicus David Bohm aanbeveelt en ontdek met welke onbewuste denkmechanismen je je hart onbewust afsluit. Dit boek zal je daarbij helpen.

De vechten vluchtreflex Onze primaire en secundaire hersenen zien geen verschil tussen beelden uit de buitenwereld en beelden die we ons zelf op reactieve wijze verbeelden. Onze vechten vluchtreflex wordt niet alleen geprikkeld wanneer iemand ons afsnijdt op de snelweg, ook de gedachte alleen aan een dergelijke gebeurtenis doet onze bloeddruk stijgen. Dat het zo werkt, bleek uit een wetenschappelijk experiment dat we hierna beschrijven. In het experiment worden twee testgroepen samengesteld met mensen van vergelijkbare leeftijd en afkomst. De ene groep krijgt een film te zien over Moeder Teresa die zieke en stervende mensen helpt; de andere groep krijgt beelden te zien uit de concentratiekampen. Daarna worden van beide groepen bloedmonsters genomen. In de groep die Moeder Teresa heeft gezien, zijn de positieve immuunfactoren toegenomen en afgenomen bij de andere groep. Na ongeveer twintig minuten wordt weer bloed afgenomen en beide groepen scoren weer in de ‘normale’ band. Vervolgens wordt aan beide groepen gevraagd de film die ze hebben gezien, ‘af te draaien in hun verbeelding’. Opnieuw wordt daarna bloed afgenomen en hoewel de film niet is vertoond, gaan de immuunfactoren weer omhoog bij de groep van Moeder Teresa en omlaag bij de groep die naar de nazi’s heeft gekeken. Er zijn de tweede keer dus voorgeprogrammeerde reacties te zien. Hoeveel oude films dragen wij bij ons van allerlei ervaringen in ons leven? Begrijp je hoe je daardoor volkomen kunt overreageren op een situatie in het heden? Hoe je bezeten kunt worden door je verleden, door je persoonlijke zelf en zijn conditioneringen? Zie je in hoe je jezelf ongelukkig kunt denken als je dat denken de leiding geeft in plaats van je hart? De gedachte alleen aan het verlies van een geliefde, de gedachte alleen aan te weinig geld, de ge-

39


40

23-04-2013

19:41

Pagina 40

HOOFDSTU K 1

dachte alleen aan het verlies van je baan, de gedachte alleen aan te laat komen, de gedachte alleen aan publiek vernederd worden… Dienen we de lijst langer te maken? Minstens 90 procent van al die schrikbeelden vindt nooit plaats en toch wordt ons neuro-hormonaal systeem omwille van oude informatie in ons systeem vaak belast alsof er nu gevaar dreigt. Het overlevingsverstand is een complex labyrint waarin alles met alles in verband wordt gebracht en het arme ding komt heel moeilijk tot rust, want er is altijd wel iets te verdedigen. Geloof je het niet? Zet je denken eens tien minuten stil! Je kunt het niet! Het denkmechanisme is een soort heerser geworden. Erger nog, we denken dat wij het doen: ‘Ik wind me te veel op’; ‘Ik ben depressief’; ‘Ik ben erg geïrriteerd door je’, et cetera. In werkelijkheid ben jij het helemaal niet. Het is je psychosomatische systeem (je persoonlijke zelf) dat allerlei signalen terugkoppelt naar de vechten vluchtreflex. En omdat je het subjectief voelt in je lijf, denk je dat jíj het bent. De hersenen selecteren informatie op automatische wijze en zij bepalen, als jij dat niet in de gaten hebt, waar jouw focus automatisch op gericht wordt (en waarop niet) en waar je dus meer van zult krijgen (aandacht richt energie en energie laat dingen toenemen). De overlevingshersenen zijn altijd de omgeving aan het afzoeken naar gevaar, iets wat fout is et cetera, én ze vinden het meestal ook nog. We leven in een imperfecte wereld met imperfecte mensen, er is dus altijd íéts fout of onvolmaakt. Allemaal redenen voor onze overlevingshersenen om te vechten, te vluchten of te verstarren (fight, flight, freeze). Dat mechanisme wordt nog versterkt door terugkoppelingsinformatie. Hoe meer we het zien, hoe meer we het geloven en hoe meer we het geloven, hoe meer we het zullen zien. Dus gaan onze hersenen nog méér geloven dat er van alles fout is en er ons van overtuigen dat we defensief dienen te leven. We sluiten ons steeds meer af van de wereld van de mogelijkheden, omdat ‘we’ (eigenlijk onze overlevingshersenen) vooral focussen op problemen. flow daarentegen is een toestand van openheid, een toestand zonder allerlei verdedigingslijnen tegen het bestaan. We ervaren flow wanneer we geen angst kennen en ons hart open is. Alle si-


23-04-2013

19:41

Pagina 41


tuaties waarin we niet in flow verkeren, hebben angst als ondertoon. Dat zien we niet altijd, doordat we niet altijd letterlijk angst voelen. Misschien voelen we alleen maar gedrevenheid. Waar komt die gedrevenheid echter vandaan? Als je dieper kijkt, zul je onder die gedrevenheid een beperkend geloof vinden. In flow zijn we niet gedreven. We zijn open en we ontmoeten vanzelf de juiste omstandigheden om te groeien en te bloeien.

Angst en woede De twee basisemoties die de vechten vluchtreflex opwekken, zijn woede en angst. Die twee bergen allerlei variaties in zich. In woede schuilt vijandigheid, wrok, razernij, gekwetstheid, beschuldiging, et cetera. In angst zien we paniek, schuchterheid, schaamte, teruggetrokkenheid, zwijgzaamheid, verdriet (angst voor nog meer verlies), et cetera. Dit soort emoties verstoren zowel lichamelijke als mentale functies. Je kunt er ziek van worden en je kunt vaak niet meer normaal denken wanneer deze emoties erg heftig zijn. Een van de meest destructieve (zo niet de meest destructieve) nevenwerkingen van deze emoties is dat je defensief gaat leven, dat wil zeggen je, sluit je af voor een breed spectrum aan ervaringen. Als je naar een klein kind kijkt, zie je een bundel mogelijkheden. Het is nog niet gereduceerd tot een stel grenzen. Hoeveel levensdomeinen heb jij afgesloten: kunst, muziek, een nieuwe loopbaan, verhuizen, relaties, je dromen…? ‘Zodra je emotioneel wordt en je jezelf identificeert met die emoties, verlaat je jouw goddelijke kern. Zodra je het leven benadert als een probleem dat opgelost dient te worden in plaats van een bron van vreugde, verlaat je jouw goddelijke kern. Zodra je denkt dat jij de dingen moet oplossen met je verstand en je de oplossingen van de natuur ontkent, verlaat je jouw goddelijke kern. Zodra je jouw gewaarzijn verliest van het wonder van de natuur, van de pracht van het uitspansel, van de vruchtbare regen, van het lied van de vogels, van de wezenlijke goedheid van het leven, verlaat je jouw goddelijke kern. Je bent je dan niet langer bewust van jouw originele staat van geluk.’ Barry Long, ‘God maakt geen fouten’, lezing in 1999 in Australië

41


42

23-04-2013

19:41

Pagina 42

HOOFDSTU K 1

Slaaf van onze denkpatronen ‘Je bent waar je nu bent door de som van je denkgewoontes.’ Napoleon Hill

Defensief denken wordt eerst een gewoonte en dan een verslaving. Elke verslaving heeft een emotionele component, ook defensief denken. Ons lichaam is ongemerkt verslaafd geraakt aan de hormoonkick van emoties, zoals het verslaafd kan zijn aan koffie en nicotine. Denkpatronen waar we ons aan vasthouden, zijn in wezen niet zo verschillend van alcohol waar we verslaafd aan zijn. Het lichaam raakt verslaafd aan de chemische reactie die emoties opwekken, en ons psychosomatische centrum raakt verslaafd aan de intensiteit, de spanning, de stress. Verslaving aan emoties is vaak de enige manier waarop we ons levend voelen. Problemen betekent voor ons brein dat we iets te doen hebben. Het overlevingsverstand houdt niet van stil zijn, want dan loert er gevaar. Verslaving is te vergelijken met de groeven in een ouderwetse vinylplaat. Zodra de groeven van de denkpatronen diep genoeg zijn, wordt de stroom van onze levensenergie geleid door de spreekwoordelijke groeven in ons brein. Robert Fritz, bekend van de wereldbestseller De weg van de minste weerstand, legt uit hoe structuur processen domineert. Neem de manier waarop water zich door een gebied beweegt. Het wordt geleid door de structuur van het terrein. Water stroomt niet bergopwaarts, maar bergafwaarts. Zo werkt het lichaam ook: gewoontes zijn de weg van de minste weerstand. Het vergt bewuste en volgehouden discipline om nieuwe neurale paden en netwerken aan te leggen zodat je van die oude gewoontes los kunt komen. Die discipline komt niet van het lichaam, want dat bevat juist de neurale paden voor de weg van de minste weerstand. Zulk geconditioneerd denken dien je te benaderen als elke andere verslaving: met inspanning, geduld, discipline, vergevingsgezindheid als het niet meteen lukt, met volharding en mededogen voor jezelf. Wat je dient te doen, is je geconditioneerde persoonlijkheid vervangen door een bewust gekozen karakter. Dat wordt dan de nieuwe structuur die flow voor je zal beveiligen.


23-04-2013

19:41

Pagina 43


Gevangen in patronen ‘Het meest merkwaardige en meest fantastische feit over negatieve emoties is dat mensen weigeren ze op te geven.’ P.D. Ouspensky, Russisch wijsgeer (1878-1947)

Wij vinden het erg moeilijk om ons recht op negatieve emoties op te geven. ‘Ja maar, het is toch normaal dat ik boos ben als iemand zóiets doet.’ Het gaat echter niet om de vraag wat normaal of abnormaal is, maar over de vraag wat het gedrag van een ander met jou doet. Als je boos wordt, geef je jouw macht weg aan iemand anders, want je laat die ander bepalen hoe jij je voelt. Zo plaats je jezelf in de slachtofferrol. Het vasthouden aan emoties is een identiteitsprobleem! Je benoemt jezelf onbewust tot slachtoffer (reactief), terwijl je er ook bewust voor kunt kiezen (proactief) medeschepper te zijn. Terug naar het begin van dit hoofdstuk (Boeddha): ‘We zijn wat we denken. Alles wat we zijn, ontstaat samen met onze gedachten. Met onze gedachten maken we de wereld. Als je spreekt of handelt met een disharmonische denkstaat, zal ongeluk het gevolg zijn, net zoals het wiel niet anders kan dan de os te volgen die de kar trekt. We zijn wat we denken. Alles wat we zijn, ontstaat samen met onze gedachten. Met onze gedachten maken we de wereld. Als je spreekt of handelt met een harmonische denkstaat, zal geluk het gevolg zijn, net zoals je schaduw je onverstoorbaar volgt. “Kijk hoe hij me misbruikt heeft, kijk hoe hij mij mishandeld heeft, hoe hij mij deed vallen en hoe hij mij beroofde.” Leef met dit soort gedachten en je zult in een pijnlijke wereld leven. “Kijk hoe hij me misbruikt heeft, kijk hoe hij mij mishandeld heeft, hoe hij mij deed vallen en hoe hij mij beroofde.” Geef dit soort gedachten op en je zult in een liefdevolle wereld leven. [...] Je ziet het onware voor het ware en het ware voor het onware. Je leeft niet vanuit je hart maar vanuit je gedachten en emoties. Zie het valse als vals en zie het ware als waar. Kijk in je hart en volg je ware natuur. Een denkmechanisme dat niet onder-

43


44

23-04-2013

19:41

Pagina 44

HOOFDSTU K 1

zocht is, is een dak vol gaten. Als de emoties komen, vullen ze het lichaam zoals regen het huis vult. Alleen als het dak zonder gaten is, kun je beschutting vinden.’ Je bent wat je denkt te zijn, je kunt dus beter niet denken dat je een slachtoffer bent. Waarom begin je niet te wennen aan de gedachte dat je een schepper bent in plaats van een slachtoffer? Je dient dan wel bereid te zijn boven je denken uit te stijgen en dat vergt karaktervorming en emotionele intelligentie.

Positief denken helpt niet Zolang we geloven in de tegenstelling goed en kwaad, roept de ene zijde van het muntje de andere zijde op. Ze gaan altijd samen. Het simpele feit dat je positief denkt, betekent dat je ook in de negatieve mogelijkheid gelooft. Mensen die zogenaamde positieve affirmaties gebruiken, doen dat om negatieve emoties te overwinnen. Het is een soort innerlijk gevecht tussen goed en kwaad, die echter niet tot innerlijke vrede of heelheid leidt, de toestand die nodig is om bij je echte zelf te komen. Sommige positivo’s zijn gewoon even dwangmatig als depressieve negativo’s. Wil je toch denken, dan is het natuurlijk beter voor positief denken te kiezen. Besef wel dat je dan nog steeds in de 1 procent ronddraait. Het persoonlijke, biologisch bepaalde denken is mechanisch en wordt geprikkeld door externe impulsen. Je ziet een foto en je denkt aan iemand uit je jeugd. Je ruikt koffie en plots denk je aan een trip naar Parijs en een lekkere Franse espresso. Wij zijn niet tegen positief denken, we reiken je alleen een veel sterker alternatief aan: bewustzijn. Bewustzijn is neutraal. Het accepteert en verwelkomt het leven met al zijn facetten. En daarom bevat het geen weerstand. En dat is de sleutel tot flow. Het is niet zo dat bewuste mensen geen emoties hebben, ze laten zich echter niet leiden door hun emoties. Ze observeren de opkomende emoties en zijn rustig genoeg om een ander gedrag te kiezen dan wat de emotie voorschrijft. flow is een toestand zonder weerstand, van verwelkomen, van openheid, misschien vooral tegenover ons emotionele zelf. We


23-04-2013

19:41

Pagina 45


vragen je bijvoorbeeld niet blij te zijn met een gebroken been. We suggereren wel dat je veel lijden kunt toevoegen aan het feit van een gebroken been als je blijft zeggen dat het niet had mogen gebeuren, als je zo’n been alleen maar ziet als iets slechts. Als iemand iets kwetsends tegen je zegt gedurende 30 seconden, kun je daar dertig jaar lang boos over zijn. Wat zal voor meer lijden zorgen? Die 30 seconden of die dertig jaar? Vanuit het bewustzijn accepteer je dat mensen niet altijd vriendelijk zijn, dat mensen zelf gekwetst zijn en soms vanuit die pijn reageren. Vanuit bewustzijn accepteer je dat jouw persoonlijkheid emoties ervaart. Je identificeert je er alleen niet meer mee. Je kunt met mededogen kijken naar iemand die zich laat leiden door woede of angst. Ga niet zelf in het verzet. Houd je hart open. En als in een wonder vallen de dingen dan veel sneller weer op hun plek. Zo werkt flow. Iets waar je verzet tegen pleegt, wordt sterker. Als je het kunt laten zijn, stroomt het voorbij. Er openen zich andere deuren. Het leven blijft dynamisch voorwaarts gaan in plaats van de geur van ontbinding te ontwikkelen. Als je het leven probeert te stoppen, gaat het stinken zoals stilstaand water. De Japanse samoerai hadden drie woorden die hun richting gaven: ‘Alleen maar voorwaarts’. Cruijff heeft dat soort samoeraimentaliteit: ‘Ik kijk nooit achterom, nooit.’ Johan Cruijff, De Tijd, 7 mei 1982

‘Ik zeur niet over het feit dat we pech hebben gehad met blessures, dat is voetbal.’ Johan Cruijff. Voetbal Internationaal, 15 november 1986

‘Ik ben geen type wie achter de dingen aanloopt.’ Johan Cruijff, De Limburger, 30 november 1996

Het grote geheim is geen geheim Gedachten hebben alleen indirecte kracht, zoals maanlicht eigenlijk zonlicht is. De echte kracht komt van iets wat ook gedachten overstijgt. Echte kracht komt van wie of wat wij zijn,

45


46

23-04-2013

19:41

Pagina 46

HOOFDSTU K 1

niet van wat we denken. Er is in werkelijkheid niet zoiets als mindpower, dat is een misvatting. Gedachten hebben alleen schijnbaar kracht omdat ze – als wij niet aan het roer staan – onze focus kunnen bepalen en dus bepalen waar we aandacht op richten. Hoe we de dingen zien, bepaalt waar we onze aandacht op richten. Daar gaat vervolgens energie naartoe en dat zal toenemen. Ons denken, onze ‘lens’ is – door wat we geloven – vastgezet in een bepaalde stand, een gefixeerde focus en daardoor krijgen we meer van hetzelfde. Totdat we de lens in een andere stand zetten door een oud geloof over onszelf op te geven en zo veranderen we wie we zijn. Willem de Ridder zegt hierover prachtige dingen in het tijdschrift Ode (mei/juni 1998). Hij stelt dat de natuur een steunsysteem is, waarin elk onderdeel elk ander onderdeel steunt. De manier, zo schrijft Willem, waarop jij de samenwerking met de natuur ziet, is de manier waarop jij de natuur zult ervaren. Als jij je machteloos voelt en denkt dat het leven je is vergeten, zul je dát ervaren. Jouw ervaring is een vorm van gelijk krijgen over wat je gelooft. Einstein zei al dat wat we in ons hoofd zien een trailer is voor de film die gaat komen in ons leven. Dit is en blijft het grondbeginsel: waar je aandacht op richt, gaat energie naartoe en dáár vindt de groei plaats. Daarom dien je te leren bewust je aandacht te richten op wat je wilt in plaats van emotioneel te zijn over wat je niet wilt (want dat houdt dan je aandacht vast). Waar je in gelooft, daar geloof je 24 uur per dag in. Het is een nimmer aflatende focus van aandacht en energie. En bíngo, het groeit als kool. En jij, in je onnozelheid (tot je wakker wordt!), zegt: ‘Zie je wel, ik wist het dat het weer fout zou gaan!’ Het heeft trouwens geen zin het woord ‘niet’ te gebruiken, want waar je tegen vecht, daar geef je juist aandacht aan. ‘Ik wil niet ziek worden.’ O nee? Waar zit je aandacht? Oeps… Je staat onder stroom, aldus Willem de Ridder, de levensstroom, de oerenergie die alles samenhoudt en verbindt. Het zijn allemaal andere woorden voor de Universele Liefde. Als deze stroom verstoord of geblokkeerd wordt, ontstaat een psychosomatisch proces dat we angst noemen. Angst is wat we ervaren wanneer we ons hart sluiten. We vervangen dan vertrouwen door verdediging


23-04-2013

19:41

Pagina 47


waardoor onze focus negatief gericht wordt en er een negatieve leefwereld verschijnt. Is dat niet tragisch? Eigenlijk geven de angst of de woede ons een signaal dat we iets dienen te doen om de stroom van creatieve energie te herstellen, maar ons mechanische overlevingsverstand leest dat anders: gevaar! Totdat wij wakker worden en kapitein van het schip worden, worden we geleid door een automatische piloot, de overlevingsmechanismen in ons brein. In plaats van het eenheidsbewustzijn te herstellen door ons hart wederom te openen, waardoor de angst zou verdwijnen, geven we steeds meer aandacht aan de angst. Daardoor wordt die steeds groter en brengt ze een steeds pijnlijker wereld voort met oorlogen en terroristen enzovoort in plaats van een liefdevolle wereld waarin genoeg is voor iedereen. ‘In deze wereld zal haat nooit haat oplossen; Alleen Liefde lost haat op. Dat is de Wet, Sinds alle tijden en voor altijd.’ Boeddha

We zitten collectief gevangen in het domino-effect van het overlevingsverstand, dat angst beantwoordt met geweld en met de wet van de sterkste. Misschien wel de twee grootste spirituele meesters aller tijden zeggen echter hierover hetzelfde. Boeddha hiervoor en Jezus hierna: ‘Gij hebt gehoord dat er gezegd is: “oog om oog en tand voor tand”, Maar ik zeg u om geen weerstand te bieden aan het onrecht [...] Gij hebt gehoord dat er gezegd is: “gij zult uw naaste beminnen En uw vijand haten”, maar ik zeg: bemint uw vijanden en bidt voor Wie u vervolgen opdat gij kinderen van God moogt worden, Die immers de zon laat opgaan over goeden en slechten En het laat regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Want als gij bemint wie u beminnen, wat is dan uw verdienste? Doen de tollenaars niet hetzelfde? En als gij alleen uw broeders groet, Wat voor buitengewoons doet gij dan?’ Mattheus 5: 38-45

47


48

23-04-2013

19:41

Pagina 48

HOOFDSTU K 1

Zie je hoe Jezus wijst op iets wat boven goed en kwaad staat? Dat de zon niet schijnt op blanken of christenen alleen? Wanneer zullen wij het horen? Wanneer zullen wij eindelijk eens de leiding overnemen van onze zoogdierhersenen en onze reptielhersenen en ons hart openen voor wie we echt zijn en voor wie onze naaste echt is? Wacht niet op je buurman. Het is jouw leven! Open je hart. De rest volgt dan vanzelf. Het is angst die je daarvan weghoudt, tenzij jij sterker bent. ‘Ach, hoe klein is uw geloof! Vraag niet voortdurend in angst: “Wat zullen we te eten hebben? Wat zullen we te drinken hebben? Zullen we genoeg kleding hebben?” Dat is wat het denken beheerst van de mensen die niet vertrouwen in de goedheid van het leven. Uw hemelse vader weet dat jullie die dingen nodig hebben. Richt in plaats daarvan uw aandacht naar binnen, op het rijk der hemelen met zijn rechtvaardige wetten en al de rest zal naar u toekomen. Maak je geen zorgen over morgen: morgen zal voor zichzelf zorgen.’ Mattheus 6: 30-34

De oude metaforen voor prewetenschappelijke mensen brengen ons soms in verwarring of zelfs in verzet. Je hoeft echter niet te geloven in een hemel zoals anderen die afschilderen (laat staan in een hel). Maak je eigen hemel, hier en nu door boven je angsten uit te groeien. Breng de hemel op aarde in je leven, nu. Dan gaat er een heel nieuwe innerlijke wereld open die anders afgesloten blijft en die zich naar buiten manifesteert als spontane orde, geluk, overvloed en harmonie. Noem dat het rijk der hemelen of de paradijselijke staat of wie je echt bent of wat je ook maar wilt. We zijn wonderen die ons gedragen als misbaksels en slachtoffers. En dat komt alleen maar doordat we de leiding hebben overgelaten aan onze oude hersenen. Dat is troonsafstand. Beklim jouw troon! Die is te vinden in je hart, niet in je hoofd. Wat hersenonderzoekers tot kortgeleden niet wisten, is dat de hersenen tot rust komen als het hartritme coherent wordt, als we harmonie kennen op gevoelsniveau. Onderzoekers van het Institute of HeartMath (zie www.heartmath.org en voor Nederland www.beinginbusiness.nl2) hebben ontdekt dat het hart meer in-


23-04-2013

19:41

Pagina 49


vloed heeft op ons zenuwstelsel dan onze hersenen. Het hart communiceert meer met de hersenen dan omgekeerd. Wanneer onze hartenergie is verstoord, krijgen de hersenen het bericht dat er stress is. Ze reageren dan met vechten, vluchten of verstarren. Het hart is veel meer dan een spier of een pomp. Recent onderzoek toont dat het hart ook ‘hersencellen’ heeft en zijn eigen hormonen afscheidt. Als onze hartenergie rustig gemaakt wordt (harmonie), vallen de hersenen vanzelf in flow. Dat kan in enkele minuten van bewuste aandacht en ritmisch ademen. Laten we dat nu meteen eens doen. Dan weet je het uit eigen ervaring. Ga rustig zitten met beide voeten op de grond en je rug rechtop. Leg je handen in je schoot. Sluit je ogen en richt je aandacht op je borstbeen (de hartstreek). Adem nu drie tot vijf minuten rustig in en uit in het tempo van vijf rustige tellen in en vijf tellen uit. Neem waar wat er in je lichaam en in je hersenen gebeurt. Het is verbazingwekkend. Het gaat nog dieper wanneer je daarnaast je aandacht richt op iets of iemand waar je veel van houdt. En het gaat supersnel naar diepe harmonie wanneer je die liefdesgevoelens naar andere mensen stuurt. Doe dit en zie hoe krachtig je hartveld is. Het hart heeft een elektromagnetisch energieveld dat 5000 (vijfduizend!) keer meer magnetisme heeft dan het elektromagnetische veld van de hersenen. Het elektromagnetische veld van het hart heeft een elektrische component die ongeveer 60 keer groter is in amplitude dan dat van de hersenen en dat elektromagnetische hartveld doordringt alle cellen van het lichaam. Het energetische systeem van het hart is veel belangrijker dan de fysieke pomp. Het energieveld van het hart wordt gevoed door de Universele Liefde als jij je daarvoor opent! Dat gebeurt er echt wanneer ons hart open is. Een nieuwe discipline, neurocardiologie genaamd, leert ons dat het hart een complex informatiesysteem is dat informatie ont-

2 Being in Business (Daan Zavrel) in Culemborg verzorgt de Heartmath Peak Performance training in Nederland; telefoonnummer: 0345-524022.

49


50

23-04-2013

19:41

Pagina 50

HOOFDSTU K 1

vangt, verwerkt en verstuurt. Het hart leert en onthoudt en het hart neemt beslissingen onafhankelijk van de hersenen! Sterker nog, het hart kan signalen geven aan het brein waaraan het brein gehoorzaamt. Het hart communiceert met alle systemen in het lichaam via elektromagnetische velden. Het ritmische veld van het hart brengt tijdens momenten van harmonie rust in alle andere systemen van ons organisme, zelfs in de emotionele (limbische) hersenen. De stelling van de wetenschappers die dit pioniersonderzoek verrichten, is dat het elektromagnetische veld van het hart de informatie en de intelligentie in zich draagt die het hele systeem kunnen synchroniseren. In andere woorden, harmonie in ons systeem komt door het hart, niet door de hersenen. En wat is flow? Een toestand van synergie en harmonie. En waar is de deur naar flow? In ons hart. Niet in ons hoofd. Incoherente impulsen zoals bij woede verstoren het hartveld en sluiten de deur naar flow. De onderzoekers stelden vast dat wanneer het hart coherente ritmes vertoonde, de interne dialoog in het hoofd van de proefpersonen ook stilviel of rustig werd. Op zulke momenten worden we via intuïtie geleid door bewustzijn in plaats van mechanisch denken. Verder ontdekten de onderzoekers dat de elektromagnetische velden van verschillende individuen elkaar beïnvloeden. We kunnen onrustig worden door de onrust van een ander en rustig door iemand met een sterk en liefdevol hartveld, zoals baby’s bij hun moeder. Met wie we omgaan, heeft dan ook grote invloed op onze staat van harmonie of disharmonie en dus op onze gezondheid, onze intelligentie en onze creatieve vermogens. Welke omstandigheden we in ons leven creëren, heeft dus ook te maken met de kwaliteit van onze relaties. Daarom zei Napoleon Hill in zijn merkwaardig boek, een verslag van twintig jaar onderzoek naar de levens van mensen zoals Thomas Edison, Andrew Carnegie, Alexander Graham Bell, met als titel The Laws of Success, dat de voornaamste factor voor buitengewoon succes ligt in het opzetten van een harmonische mastermind, een liefdevolle steungroep. We komen daar later nog op terug. Het hart heeft volgens de onderzoekers ‘antennes’ die reageren op de frequenties van andere personen. Concreet betekent dit dat


23-04-2013

19:41

Pagina 51


ons hartveld expandeert of samentrekt naargelang de mensen met wie we omgaan. Het goede nieuws is echter dat we kunnen leren bewust de coherentie in ons hartveld te bewaren, ongeacht de mensen met wie we omgaan. We zijn dan vrij om ons eigen leven te leiden. We kunnen ons hart openhouden in situaties waarin anderen de deur sluiten. We houden contact met de bron van het leven in ons in plaats van de marionet te worden van overlevingspatronen in onze zoogdierhersenen en reptielhersenen. Alles wordt dan anders. Letterlijk alles. Liefde is de sleutel, niet positief denken. Waarom? Omdat liefde de toestand is waarbij ons hart open is en daarmee ook het kanaal waardoor al het goede van het universum tot ons kan komen. Wanneer de leraar zegt ‘Bemint uw vijanden’, vraagt hij ons niet om hen leuk te vinden (want dat is een oordeel). Hij vraagt ons ons hart open te houden zodat we ons ware zelf niet verliezen. Dat hoeft je niet te beletten een slot op je fiets te hebben. We kunnen pijn hebben en toch ons hart openhouden, verdriet hebben en toch ons hart openhouden, realistisch zijn en toch ons hart openhouden. Als we dat kunnen, zijn we tegelijkertijd menselijk en iets wat het menselijke overstijgt. Je zou ook kunnen zeggen dat we dan pas helemaal mens worden in plaats van een geavanceerd zoogdier. Taal draagt altijd het risico in zich voor verkeerde interpretaties. Daarom zeggen we hetzelfde nog eens anders. Ons persoonlijke zelf met zijn lichaam kan pijn hebben en verdriet en tegelijkertijd kan ons energetische grotere zelf neutraal zijn. Neutraal is niet hetzelfde als onverschillig. Liefdevol neutraal betekent ‘niet oordelend’. Het persoonlijke zelf kan niet neutraal zijn, evenzo kan het grotere energetische zelf niet niet-neutraal zijn. Beide bestaan tegelijk en zonder tegenspraak met elkaar. Dat kunnen we alleen uit eigen ervaring weten wanneer we zowel onze hersenen als ons hart laten functioneren. Of, nog anders gezegd, wanneer we niet toelaten dat onze oude zoogdierreflexen ons ertoe verleiden de deur naar ons energetische zelf af te sluiten. We zijn minder dan 1 procent vorm en meer dan 99 procent niet-vorm. Hoeveel van onszelf geven we op door ons hart te slui-

51


52

23-04-2013

19:41

Pagina 52

HOOFDSTU K 1

ten? Meer dan 99 procent. Wat betekent het om heel te zijn? Dat je zowel je beperkingen als je onbeperktheid accepteert en vanuit die onverbrekelijke heelheid van lichaam en geest leeft. Niet ofof maar en-en. En dat je dat ook kunt zien in andere mensen. Ze zijn beperkt en ze kunnen pijn hebben en tegelijkertijd hebben ze een onbeperkte dimensie waartoe ze soms tijdelijk geen toegang lijken te hebben. Het vergt enorm veel mededogen en grote vergevingsgezindheid om helemaal mens te kunnen zijn (met wratten en al) en ook andere mensen als heel te zien. Er is geen directere weg naar heelheid en heling dan vergeving van onszelf, van anderen en van de wereld. Alleen dan kunnen we echt het verleden loslaten en helemaal nieuw zijn. Telkens weer, ieder moment. Vergeven is dan synoniem met niet langer oordelen. Het heeft niets met die ander te maken en alles met onszelf. Door te vergeven openen wij ons hart en vinden wij ons ware zelf terug. Toen de leerlingen aan Jezus vroegen: ‘Hoe vaak dienen we te vergeven?’, was zijn antwoord: ‘Niet zeven maal, niet zeven maal zeven maal, maar 77 maal 77 maal.’ Met andere woorden, telkens weer. Vergeving is niet een gebeurtenis, maar een voortdurend proces, een levenshouding. Het is leven met een open hart, ook als het pijn doet. Als je wilt zien hoe krachtig dat is, moet je eens gaan praten met iemand met een terminale ziekte die daar vrede mee heeft gevonden. Er straalt licht uit zijn ogen. Of praat eens met iemand die een fysieke handicap heeft overwonnen. Het zijn vaak onuitputtelijk vreugdevolle mensen. Ze hebben opgehouden te eisen dat het leven anders is dan het is. En dat is echte vergeving. Vergeving gaat echt niet over de persoon die we vergeven. Vergeving gaat helemaal over ons en of we al of niet vrede kennen in ons hart. De onderzoekers van het Institute for HeartMath hebben vastgesteld dat langdurige boosheid (niet vergeven) vele malen destructiever is voor het lichaam dan roken. Willen we gelijk of willen we geluk?


23-04-2013

19:41

Pagina 53

53

Hoofdstuk 2

De weg naar binnen

Aandacht en realiteit ‘Jouw leven bestaat uit de dingen waar jij je aandacht op vestigt.’ Ralph Waldo Emerson

Het inzicht dat onze relatieve realiteit wordt bepaald door waar we aandacht aan schenken, is het belangrijkste inzicht van dit boek. Aandacht geven is hetzelfde als ‘zijn met’ en dat ‘zijn’ is waar de scheppingskracht vandaan komt. Dit inzicht bepaalt in belangrijke mate of iemand slachtoffer is of bewuste medeschepper. Net zoals een raket die honderdduizenden kilometers zal reizen door de ruimte, meer dan 90 procent van zijn brandstof verbruikt tijdens de eerste 20 kilometer van de reis om de zwaartekracht van de aarde te overwinnen, zo doen mensen er goed aan meer dan 90 procent van hun energie te besteden aan het overwinnen van de zwaartekracht van hun beperkende patronen uit eigen en collectief verleden. Onze oude hersenen hebben allerlei neurale paden en netwerken aangelegd en die verdwijnen niet zomaar wanneer we een positief boek lezen. Na zo’n boek of een mooie film of een goed boek kunnen we ons tijdelijk beter voelen, maar de programma’s in ons systeem verdwijnen er niet door! Voor we het weten, vallen we weer terug in onze oude denkpatronen, een soort karrensporen in ons neurale systeem. We dienen dus door karaktervorming nieuwe neurale paden en netwerken aan te leggen. Tot er nieuwe paden zijn aangelegd, zit de richting van onze aandacht onbewust vastgesoldeerd in oude mentale (grotendeels collectieve) constructies. Daardoor leven wij in een realiteit die we niet schijnen te kunnen beïnvloeden, die ons eerder schijnt te overkomen dan dat wij deze creëren. Het is het verleden en voor-


54

23-04-2013

19:41

Pagina 54

HOOFDSTU K 2

al de conclusies (oordelen) over individuele en collectieve ervaringen die ons uit ons creatieve krachtcentrum – ons hart – weghouden! Door de zwaartekracht van onze overtuigingen blijven we schepsels in plaats van medescheppers te zijn. Door de zwaartekracht van onze overtuigingen – en elke overtuiging is een oordeel over de realiteit – kunnen we niet opstijgen naar hogere frequenties, dichter bij het harmonische Veld van Alle Mogelijkheden, de wereld van onze ziel, ons wezen. Door de zwaartekracht van onze overtuigingen voelen we ons beperkt en vertraagd en missen we het scheppingsproces dat zich in hoge snelheid (zo snel dat je de beweging niet kunt registreren met je trage hersenen) en uitermate moeiteloos voltrekt. De zwaartekracht is in dit verband geen metafoor, maar werkelijkheid. Doordat we ons identificeren met het lichaam, functioneren wij in de trage dimensie. Daarom staat in het boek Genesis: ‘Gij zult werken in het zweet van uw aanschijn’. Dat is het gevolg van het verlies van het paradijs. Er is gelukkig ook goed nieuws. Wanneer de raket uit het veld van de zwaartekracht van de aarde is losgekomen, heeft hij heel weinig energie nodig om vooruit te komen. Iets soortgelijks gebeurt tijdens de reis naar binnen, op weg naar je creatieve krachtcentrum. Na een lange periode van inspanning (een gevecht met je oude kleine, geconditioneerde emotionele zoogdierzelf dat maar niet wil loslaten) bereik je een wonderbaarlijke toestand van moeiteloosheid, waarin je veel meer per tijdseenheid kunt bereiken dan zij die nog vastzitten aan de beperkende patronen uit het verleden zich ooit kunnen voorstellen. Die staat van moeiteloosheid hoort impliciet bij flow. Alle mensen die we in de inleiding citeren (Einstein, Beethoven), verwijzen ernaar op telkens andere manieren. De flow-toestand lijkt verdacht veel op de staat van gewichtloosheid waarin astronauten in de ruimte verkeren. flow zorgt voor resultaten die niet te verklaren zijn door factoren zoals hard werken of talent alleen. In flow en de Kunst van het Zakendoen gaven we het voorbeeld van Joe Gandolfo die in z’n eentje net zoveel levensverzekeringen verkocht als vierhonderd doorsnee verkopers. Hij is niet vierhonderd keer slimmer; hij werkt niet vier-


23-04-2013

19:41

Pagina 55

DE WEG NAAR BINNEN

honderd keer harder; hij weet niet vierhonderd keer meer over verzekeringen. Hij heeft wel een karakterstructuur opgebouwd waar de scheppende levensenergie doorheen kan stromen zonder vast te lopen op emotionele barrières. Zo kan die energie opnieuw en opnieuw wonderen verrichten. Wonderen zijn niet abnormaal. Het gebrek aan wonderen is abnormaal. flow brengt je bij een kracht die oneindig veel groter is dan je kleine fysieke zelf. flow is de natuurlijke staat van ons essentiële zelf. Ons essentiële zelf staat in direct contact met de Intelligentie achter alle dingen. Daar kan niets tegenop. Het enige wat we dienen te leren volgens Napoleon Hill, is samenwerken met die Oneindige Intelligentie in ons. Daarom dien je wel eerst te zien dat die Kracht ook daadwerkelijk in je aanwezig is. Eigenlijk is dat niet zo moeilijk te bevatten, want die Kracht is het Leven zelf en tenzij je dood bent, is het Leven in je. Het verschil tussen een medeschepper en een slachtoffer ligt niet in wat hij weet of kan, maar in het feit dat de medeschepper heeft geleerd harmonisch samen te werken met het universele krachtveld dat in elk van ons bestaat of, beter nog, waarin elk van ons bestaat. Je kunt dat veld alleen kennen als je hersenen in een staat van synergie zijn en je hart in een staat van harmonie. Dat is heel gemakkelijk vast te stellen.

Onze emotionele staat bepaalt waar onze aandacht langdurig op gericht wordt en dus wat we vooral zullen aantrekken als onze volgende ervaring. Als we ons lekker voelen, is onze aandacht vrij. We kunnen dan bewust onze aandacht richten op wat we bewust kiezen als focus. Als we gevangen zitten in defensieve emoties, zijn onze zoogdierhersenen de baas en zit onze aandacht opgesloten in geprogrammeerde patronen. Dingen schijnen ons dan te overkomen, onafhankelijk van onze wil. Dat is waar en niet waar. Als we het gevoel hebben dat dingen ons overkomen, staat onze wil buitenspel, maar daar hoeven we ons niet bij neer te leggen. We kunnen ervoor kiezen niet mee te gaan met automatische patronen uit onze antieke hersenen. Om zo’n keuze te kunnen maken

55


56

23-04-2013

19:41

Pagina 56

HOOFDSTU K 2

dienen we wakker te worden uit de hypnose van wie we denken te zijn (een ‘iets’ wat alleen maar reageert op prikkels). Als we medescheppers willen worden, dienen we bewust de slachtofferrol op te geven. We dienen op te houden anderen of omstandigheden de schuld te geven van hoe we ons voelen. We dienen ons recht op negatieve emoties op te geven. Is het wel een recht? Het lijkt meer op een keurslijf. Napoleon Hill schreef: ‘Word meester van je emoties en de wereld zal aan je voeten liggen.’ En in een taoïstische basistekst staat: ‘Je zult de harmonie der dingen alleen kennen als je helemaal los kunt komen van je emotionele zelf.’ Dankzij modern hersenonderzoek weten we nu nog beter wat dat betekent: bevrijd je zelf van de tirannie van de oude hersenen, de zoogdierhersenen. Die bevatten nuttige systemen voor gevaarlijke situaties, maar het is geen goed idee daar je gevoelsleven door te laten bepalen. Het is zoveel wijzer je gevoelsstaat te laten bepalen door je hart. Als het hart de leider is, kunnen we niet anders dan gelukkig zijn en gelukkige omstandigheden aantrekken. Geloof het niet. Test het.

Test het zelf Laten we eerst eens voor onszelf vaststellen dat energie wordt geleid door aandacht. Sluit je ogen en richt je gehele aandacht op je linkervoet. Ontdek zelf wat dat teweegbrengt. Je voet zal zwaarder worden of gaan tintelen of warm worden et cetera. Wat betekent dat? Jij hebt energie naar je voet gebracht door er aandacht op te richten. Wanneer jouw aandacht bijvoorbeeld – omdat je emotioneel down bent – hoofdzakelijk gericht is op pijn en schaarste, zul je die pijn in de fysieke dimensie opnieuw en opnieuw en opnieuw blijven ervaren in steeds andere vormen. Je stuurt er namelijk voortdurend scheppende energie naartoe. Jouw onbewuste overtuigingen worden de hele tijd bevestigd en ze worden sterker en sterker. Ze krijgen steeds meer macht over je. Door iets te geloven zet je jouw lens in een bepaalde stand. Die stand van de lens zorgt ervoor dat je onbewust 24 uur per dag energie stuurt naar wat je gelooft. Die energie laat op haar beurt


23-04-2013

19:41

Pagina 57

DE WEG NAAR BINNEN

een realiteit verschijnen die klopt met je overtuiging. Dat versterkt weer je overtuiging en het fixeert je aandacht nog meer, et cetera. Je zit in een vicieuze cirkel. Je bouwt je eigen gevangenis of hel en je zult er niet uitkomen totdat je van de betreffende overtuiging afkomt. Wil je een slachtoffer zijn zoals 97 procent van de mensen of een medeschepper, zoals voorlopig nog niet meer dan 3 procent van de mensen? De keuze is aan jou. Het vervolg van de test is nog veel leuker en overtuigender dan de korte oefening met je voet. Hou eens een hele maand je aandacht op wat je het liefst zou verwelkomen in je leven. Hou het beeld vast waarin je jezelf ziet alsof het er al is. Je zult allerlei stromen in beweging zetten die je daar zullen brengen. Geloof het niet. Test het.

De gevoelsstaat Wil je medeschepper zijn, dan dien je boven alles te leren hoe je jouw gevoelsstaat (je relatieve zijnsstaat) kunt veranderen (hoe jij de baas kunt zijn in plaats van de zoogdierhersenen) en alles kan dan anders worden: gezondheid, relaties, prestaties, financiën. Je gevoelsstaat is het signaal van de ware stand van jouw lens. Je gevoelsstaat wordt hoofdzakelijk bepaald door twee factoren: wat je gelooft en de kwaliteit van je relaties (met wie je omgaat en hoe je met anderen omgaat). De snelste weg naar een beter gevoelsleven is de leiding terug te geven aan je hart en weg te nemen van je emotionele hersenen. Doe dagelijks de eerder beschreven oefening waarbij je aandacht brengt naar je hart terwijl je ritmisch ademt. Als je dat een tijdje gedaan hebt, haal je dan iets of iemand voor de geest waar je grote appreciatie of liefde voor voelt. Stuur dat gevoel uit naar de wereld of naar specifieke mensen via je zonnevlecht (het zenuwknooppunt in de maagstreek waar meer zenuwen samenkomen dan waar ook in je lichaam). Je komt dan al snel in de alfastaat, de staat waarin je elke oude overtuiging kunt loslaten en vervangen door eentje waardoor je groeit in plaats van krimpt. In je hoofd zeggen ‘alles komt goed’ heeft geen enkele zin wanneer je dat niet in je lijf voelt. Als je het niet voelt, geloof je het

57


58

23-04-2013

19:41

Pagina 58

HOOFDSTU K 2

namelijk niet echt. Je gevoelens tonen je hoe de stand van je lens echt is. Je kunt jezelf van alles wijsmaken, maar dat levert echt letterlijk niets op wanneer je het niet ook voelt. Daarom dien je bereid te zijn je relatieve zijnsstaat (je gevoelsstaat) te veranderen. Niemand kan dat voor jou doen, dat kun jij alleen. Kun je boven je limbische hersenen uit evolueren? Dat is de praktische opdracht. Het antwoord is ‘ja’, door via het hart te werken in plaats van het denken. Daarbij zijn relaties vanzelfsprekend superbelangrijk. Wanneer je prettige gevoelens probeert te hebben, maar telkens in de stress raakt door een disfunctionele relatie, kom je niet veel verder. Daarom is het goed je te omringen met mensen die je inspireren, en mensen te mijden die negatief zijn. Altijd is onze eerste taak echter goed voor onszelf te zorgen. De rest komt dan vanzelf goed, ook onze relaties. Je kunt niet veel geven als je eigen emmertje leeg is. Vernon Howard, een zeer wijze levenscoach stelde: ‘Geef voor niemand jouw eigen integriteit op, voor niemand.’ En Shakespeare schreef: ‘Wees trouw aan jezelf en zoals de nacht volgt op de dag zul je ook trouw zijn aan anderen.’ In andere woorden: wie niet trouw is aan zichzelf, zal ook anderen tekort doen. Zorg eerst voor jouw hart eer je het weggeeft… Beslis nu dat je geen deel meer wilt zijn van de soapopera die andere mensen ‘het leven’ noemen. Beslis nu dat je gaat opletten wat je leest en met wie je omgaat. Een doorsneeconversatie – met meestal reactieve mensen – is beperkend en toxisch. Ze stikt van de algemeenheden, verwijzingen naar het verleden, commentaren over van alles en nog wat, excuses, verwijten et cetera. Weiger gewoon om zo’n banaal leven te leiden. Weiger te vallen voor de roep van de middelmatigheid. Beslis nu dat je jezelf als je beste vriend gaat behandelen en dat je niet wilt sterven met je muziek nog in je. Beslis de rups achter te laten voor de vlinder. Weiger nog mee te spelen in emotionele drama’s. Het is nooit te laat. Zolang we leven, kunnen we opnieuw beginnen. We zijn medescheppers, niet slachtoffers van externe krachten (tenzij we dat geloven). Supercoach Tony Robbins pleegt te zeggen dat de toekomst niet hoeft te lijken op het verle-


23-04-2013

19:41

Pagina 59

DE WEG NAAR BINNEN

den. Er is altijd ruimte voor een totaal keerpunt, een onvervalste transformatie. Zolang wij eerst maar willen zien dat de dingen ons niet zomaar overkomen. Dat vergt moed. Want alleen als je inziet dat je onbewust de auteur bent van wat niet goed gaat in je leven, kun je ook volledig geloven dat je de bewust de auteur kunt zijn van een nieuw leven. Je kunt niet ontkennen dat je de schepper bent van jouw problemen en tegelijkertijd het geluk en de overvloed opeisen die je wenst. Vrijheid komt hand in hand met verantwoordelijkheid. Kun je naar binnen gaan en echt kijken in plaats van te oordelen? Door oordelen kom je weer in het limbische systeem terecht. Neutraal kijken brengt je voorbij de oude hersenen. Alleen het bewustzijn kan neutraal kijken. Onze overlevingshersenen oordelen altijd. Ze kunnen niet anders. Dat is hun taak. Je dient dus een nieuwe capaciteit te ontwikkelen: neutraal waarnemen.

Het beginpunt Het startpunt op de weg naar binnen is ten volle onder ogen te zien dat je zit opgesloten in een netwerk van – vooral collectieve – conditioneringen, die je altijd maar terugwerpen op het verleden, op oude informatie en in het oude zoogdiersysteem. Alleen door neutrale zelfobservatie komen we erachter dat we vooral worden geregeerd door onze automatische reactiepatronen, dat we een soort emotionele marionetten zijn die denken vrij te zijn. Tot we ontwaken uit onze geconditioneerde staat, zijn we echter helemaal niet vrij. In plaats van spontaan gedrag vertonen we automatisch gedrag en toch geloven we vrij regelmatig dat onze automatische reacties spontane acties zijn. Zo blind zijn we voor onze echte situatie. Op z’n minst 97 procent van alles wat we doen is het product van een gewoonte of een patroon. In een statische maatschappij was dat geen probleem: je leerde een paar kunstjes en je kon functioneren. In een wereld die dagelijks verandert, zijn oude patronen een enorm probleem. Daarom dienen wij net als Doornroosje te ontwaken uit onze lange slaaptoestand. Doornroosje is de metafoor voor wat verborgen is in de kikker die we menen te zijn.

59


60

23-04-2013

19:41

Pagina 60

HOOFDSTU K 2

Om te kunnen ontwaken dien je echter eerst te beseffen dat je niet echt wakker bent, maar droomt dat je een kikker bent. Als jij je denken niet vijf minuten kunt stilzetten, ben jij dan de baas over het denken of is het denken de baas over jou? Het eerlijke antwoord op die vraag is het begin van je bevrijding. Daarom dien je ten volle te beseffen dat je ‘geleefd wordt’. Waardoor? Door de automatismen van je persoonlijke zelf dat bestaat uit geconditioneerde reacties op prikkels. Wij zeggen wel eens dat de hond gekwispeld wordt door de staart. Ben je bereid de beperkingen in je eigen automatische denkwereld te zoeken? Of blijf je klagen over de externe wereld en over wat anderen je aandoen, blijf je je slachtoffer voelen? Het automatische denken is een overlevingsmechanisme: het moet gelijk hebben anders wordt (in zijn beleving) het overleven bedreigd. Geluk en liefde vinden we alleen als we vrijheid kennen en dat is altijd als we buiten ons geconditioneerde zelf zijn, buiten ons persoonlijke zelf. Liefde is niet iets wat we kunnen hebben maar iets groters dan onszelf waar we in kunnen deelnemen. Er is maar één liefde: dé Liefde en die omarmt alles. We ervaren van de Liefde wat wij ervan binnenlaten en dat hangt helemaal af van hoe open ons hart is. We hebben het dus echt in de hand of liever in het hart…

Wil je gelijk of wil je geluk? De menselijke conditie Omdat je als mens wordt geboren, erf je de conditie van de mensheid. Daar kun je niets aan doen. Lees er het nieuws op na: de menselijke conditie is niet briljant. Mensen weten niet wie ze werkelijk zijn, namelijk medescheppers, en dus scheppen ze onbewust en ongewild (met de slachtofferstand van de lens) een verschrikkelijke wereld, geregeerd door oude zoogdierreflexen. Nu hebben we echter behoefte aan miljoenen mensen die beslissen die conditie te overstijgen. Voor het eerst in de evolutie zijn we zelf verantwoordelijk voor verdere evolutie. Zolang we konden


23-04-2013

19:41

Pagina 61

DE WEG NAAR BINNEN

rekenen op automatische evolutie, kon die voor ons gebeuren. Dat de evolutie nu door ons dient te gebeuren, komt doordat de wil niet ongewild groeit en het bewustzijn evenmin (Gurdjieff). Daarom dienen we – als medescheppers – het leven te helpen. De vormeloze scheppingskracht heeft onze vorm nodig als scheppingskanaal. Dat kan alleen als ons hart open is. Dat is het doel van dit boek: medescheppers ronselen om een betere wereld te scheppen. Je máákt als enkeling wel degelijk een verschil omdat je het collectieve energieveld helpt transformeren van binnenuit. Het helpt niet alleen maar boeken te lezen, je dient in jezelf te kijken voor de echte antwoorden. Niemand kan het voor jou doen. Zolang we niet toegeven dat we zelf het probleem zijn, hebben we geen schijn van kans op een betere wereld. Dat je jouw eigen hemel of hel schept, dien je voor jezelf te ontdekken in je eigen leven. Zodra je relatieve zijnstoestand (je gevoelstoestand) verandert, zal je leven veranderen. Dat is een wet. We garanderen het je, als het niet klopt, krijg je het geld van dit boek terug. We vragen je alleen om het eerlijk uit te testen. Houd op jezelf wijs te maken dat jij je leven al onder controle hebt. Je wordt grotendeels beheerst door mentale en emotionele patronen en door je primitievere hersenen. We hebben nog niet echt geleerd onze ‘menshersenen’ echt goed te gebruiken. Dat kan alleen als we de leiding ervan aan ons hart geven. Dat we nog zo beperkt en beperkend bezig zijn komt mede doordat we tot heel recent geen idee hadden over de rol die het hart speelt in het verkrijgen van toegang tot onze hogere intelligentie en onze hogere hersenfuncties. Durf je dat echt onder ogen te zien? Of heb je allerlei opinies die je verhinderen om echt te kijken? Laat je toe dat miljoenen jaren oude zoogdierreflexen je verhinderen de volgende evolutionaire stap te maken? Nee toch?

Geloof niets van wat we hier schrijven en diskwalificeer ook niet meteen wat we schrijven. Onderzoek. Kijk.

61


62

23-04-2013

19:41

Pagina 62

HOOFDSTU K 2

Illusie over het ik De elementaire illusie die je dient door te prikken over jezelf, is dat je op dit moment een enkelvoudig ik bent. De waarheid is dat je een stel ‘ikken’ bij elkaar bent. Je bestaat uit een hele reeks sub-ikken, die allemaal eigen wensen en noden hebben. Je bent innerlijk verdeeld. En daarom incoherent en inconsistent. Totdat we weer heelheid kennen, leven we in een gefragmenteerde realiteit. Eén deel van jezelf wil bijvoorbeeld een nieuwe auto kopen en een ander deel van je wil het geld sparen voor iets anders. Eén deel van je wenst in jouw relatie te blijven en een ander deel van je fantaseert over een avontuur met een andere partner. Eén deel van jezelf wil op dieet en een ander deel wil cola drinken en chocola eten. Herken je een beetje wat we bedoelen? Onze interne kolonie ikken zorgt voor enorme energieverspilling door alle intense interne conflicten in verband met waarden, ambities en angsten et cetera. Wij zijn geneigd deze situatie te ontkennen en we beweren dat er één ik door ons spreekt. Word wakker en kijk voor jezelf. Observeer jouw automatische zelf en zie hoe het in verschillende omstandigheden totaal anders kan zijn. Hoe bedoel je één ik? De vele ikken zijn allemaal aparte regelkringen in onze persoonlijkheid, neurale paden in onze limbische hersenen die via het zenuwsysteem samenwerken met ons hormonale systeem. Alleen vanuit het hart kun je heel zijn, nooit vanuit de persoonlijkheid die zich bevindt in je emotionele hersenen. ‘The mind divides, the heart unites.’ Barry Long

De ene waarnemer en de vele ikken Laten we nu meteen een nieuwe functie op de voorgrond schuiven, de waarnemer in ons. Doe je ogen eens dicht en roep het beeld op van een huis. Het beeld dat je dan bekijkt, komt voort uit je automatische brein. In dat onbewuste brein wonen al die gefragmenteerde ikken. Het zijn eigenlijk verschillende reactiepa-


23-04-2013

19:41

Pagina 63

DE WEG NAAR BINNEN

tronen waarvan we denken dat wij het zijn. Terug naar het beeld van het huis: wie of wat kijkt naar dat mentale beeld? Niet het brein. Je kunt niet de televisie zijn en tegelijkertijd degene die naar de televisie kijkt. Wat we voor het gemak de ‘waarnemer’ noemen, is het vermogen van ons essentiële zelf (de andere 99 procent) direct waar te nemen zonder interpretatie door de hersenen. We hebben het dus over waarnemen dat niet afhangt van de fysieke zintuigen. Vanuit je niet-fysieke dimensie kun je kijken naar zowel je lichaam, je denken als je emoties. Als je dat doet, ben je geen van drieën, net zomin als je de stoel bent waar je op zit. Waarnemen in de zin die we hier bedoelen betekent dat je de dingen kunt laten ‘zijn’ in je bewustzijn zonder enige aandrang erover te oordelen of zonder de eis dat de dingen anders zijn dan ze zijn. Dat betekent niet dat je gelooft dat ze niet anders kunnen worden. Het betekent wel dat je accepteert dat ze nu zijn zoals ze nu zijn, wat jij daar ook over mag denken. Zodra je in die neutrale vorm van waarnemen kunt verblijven zul je onvermijdelijk zien dat je persoonlijke, met het lichaam geidentificeerde ik bestaat uit een veelvoud van ikken. Die ikken zijn verschillende bundels reacties, aangeleerd of aangeboren of geërfd van vorige generaties. Dat is onze persoonlijkheid, ons persoonlijk ik: een myriade van stimulus-responsmechanismen. Daar is niets verkeerd mee, zolang je maar inziet dat er nog een ontwikkelingsniveau bestaat dat hoger is dan de persoonlijkheid die we denken te zijn. Er is een evolutionaire stap nodig voorbij het stimulus-responsniveau, voorbij de persoonlijkheid. Daar gaat de kwantumsprong van rups naar vlinder over. Daar gaat transpersoonlijke psychologie over (zie Jung en Maslow), daar gaat flow over. We kunnen veel meer als we via ons open hart een andere intelligentie toelaten dan ons overlevingsverstand. Onze opdracht daarbij is te leren ons hart open te houden ondanks de ‘bevelen’ van onze zoogdierhersenen. Dat gebeurt niet zonder er bewust aan te werken. Dat vergt inzicht en inzet. De prijs is hoog, de beloning onbetaalbaar.

63


64

23-04-2013

19:41

Pagina 64

HOOFDSTU K 2

De automatische piloot in ons Een automatische piloot is een handige functie voor lange ritten met de auto op de snelweg. Je stelt de snelheid in en je hoeft niets meer te doen, je kunt naar lekkere muziek luisteren. Als je echter door een druk verkeersknooppunt rijdt en je dient constant te schakelen, is een automatische piloot eerder een probleem dan een hulp. Zo is het ook met ons automatisch besturingssysteem. We hebben een functie in ons die streeft naar constantheid en voortbestaan. Dat is onze persoonlijkheid, ons emotionele zelf. Het is ons zelfbewustzijn in relatie tot ons lichaam. We hebben daarnaast en tegelijkertijd ons essentiële zelf, onze ziel, ons kwantumzelf (kies welk woord dan ook dat je beter past als je je niet prettig voelt met het woord ziel: kern, zijnskern, essentie, wezen…). In tegenstelling tot ons overlevingsverstand streeft onze creatieve kern, ons wezen (onze ziel) naar nieuwe ervaringen, evolutie, groei, expansie, creativiteit, avontuur. Laat je de ene functie (de automatische piloot) onbeheerst zijn gang gaan, dan krijg je verstarring. Laat je de andere functie (onze ziel) vrijuit zijn gang gaan, dan krijg je chaos. We bevatten tegelijkertijd een tendens tot meer orde en constantheid, het mannelijke principe en een tendens tot constante vernieuwing, het vrouwelijke principe. Het vrouwelijke is wat leven geeft aan het nieuwe. Het is dus niet de bedoeling van het ene af te komen ten koste van het andere, want dat gaat altijd fout. Te veel orde is star en te veel vernieuwing is chaos. Het gaat erom van moment op moment de juiste balans te vinden en die balans is zeer dynamisch. Dee Hock, de oprichter van Visa, noemt dat hoogdynamische evenwicht ‘chaordisch’1. Daar gaat flow over. flow impliceert een enorme beweeglijkheid zonder chaotisch te worden. flow is leven op de rand van chaos, maar niet in chaos. In flow zijn we voortdurend in staat een creatieve respons te leveren in het nu. Dat is hogere intelligentie. Wat klopt in het ene moment, kan

1 Birth of the Chaordic Age, Dee W. Hock. (Hardcover – november 1999).


23-04-2013

19:41

Pagina 65

DE WEG NAAR BINNEN

volkomen fout zijn in het volgende. Met geheugen alleen dreig je vast te lopen en zonder geheugen dreig je verloren te lopen. Wanneer je zo’n hoogdynamische balans wilt creëren, als je dus in flow wilt zijn, kun je beter niet ‘op de automatische piloot rijden’. Je dient totaal aanwezig te zijn in het nu2. Laten we nog eens de definitie van flow van Mihaly Csikszentmihalyi citeren.

‘Wat ik FLOW noem is het proces van totale betrokkenheid bij het leven, waarbij spontaan creativiteit en genot ontstaan. Het is de staat van optimale ervaring.’ Zie je dat flow totale betrokkenheid vereist bij wat er nu gebeurt? Dat je niet lichamelijk hier kunt zijn en geestelijk op een andere plaats, in een andere tijd? Dat je niet hier kunt zijn, terwijl je eigenlijk liever iets anders zou doen? Dat je er met hart en ziel dient te zijn? Dat compromissen over ons leven en onze integriteit flow doden? Kun je zien dat er een enorm verschil is tussen spontaan en automatisch? Je kunt niet op de automatische piloot varen en in flow zijn. De automatische piloot is het geconditioneerde zelf. In flow ervaar je je vrije, spontane zelf, je essentiële zelf. Als je helemaal, met hart en ziel, aanwezig bent in het hier en nu, stopt merkwaardig genoeg het automatische denken en wordt er ruim baan gemaakt voor hoge alertheid en intuïtie (onze hogere intelligentie die transpersoonlijk is). De waarnemer (wij die totaal aanwezig zijn en niet automatisch handelen) houdt voeling met wat er in het nu gebeurt. Het automatische denken daarentegen is verleden dat wordt geprojecteerd op de toekomst.

2 Er zijn ook momenten waar het goed is om op de automatische piloot over te schakelen. flow hoeft niet een voortdurende staat te zijn… Ik kan ook gewoon eens een dag de boel de boel laten. Dat is echter geen goed idee als je als Formule 1-coureur 300 km per uur rijdt. Dan moet je gewoon in flow zijn.

65


66

23-04-2013

19:41

Pagina 66

HOOFDSTU K 2

De waarde van de automatische piloot Wat is dan de waarde van die automatische piloot? Die is op het eerste gezicht beperkt tot situaties waarin reflexen belangrijk zijn, zoals je hand die zich terugtrekt bij hitte of je ogen die zich sluiten wanneer er iets snel op ze afkomt. Het instinctieve in ons is – in tegenstelling tot wat wij vaak geleerd hebben – een behoorlijk complexe vorm van intelligentie. Ons instinct zorgt voor onze spijsvertering, onze bloeddruk, ons hartritme, onze hormonale afscheidingen en miljoenen andere functies, allemaal tegelijkertijd. Wow! Ons persoonlijke verstand zou dat nooit allemaal tegelijk kunnen en toch denken we dat we erg intelligente wezens zijn en kijken we zelfs neer op primaire instincten. Het instinct is net als de intuïtie transpersoonlijk. Instincten zijn collectief, van de species. Het reactieve, automatische niveau is ook het niveau van de zintuigen en het zenuwstelsel: bij een geur van gas gaan er alarmbellen af. Er is niets mis met reactiviteit, het is een wonder van de natuur. Het is het somatische en het psychosomatische niveau in ons, onze reptielhersenen en onze limbische hersenen. Het gaat fout wanneer we de reactieve modus de controle geven in gevallen waar bewuste keuzes in het moment nodig zijn. Het reactieve niveau werkt op basis van patronen en bevat dus alleen vaste reacties, geen opties. Als we de naar stabiliteit strevende, reactieve overlevingsfunctie (onze persoonlijkheid) te veel gewicht geven, gaat ze de creatieve functie (ons essentiële zelf) beperken. Dan streven we te veel naar zekerheid en te weinig naar openheid voor de nog onbekende realiteit, de wereld van de mogelijkheden. Ons lichaam heeft door ervaring een compleet automatisch besturingsprogramma ontwikkeld, deels door collectieve ervaring (genetische informatie, sociale waarden en normen, et cetera), deels door persoonlijke ervaring. Dat programma is een soort cybernetische intelligentie van een behoorlijk complex niveau, maar het is en blijft een apparaat. Het is merkwaardig intelligent en toch nog veel minder intelligent dan de enorme onstoffelijke Intelligentie waartoe we toegang hebben in flow. Dit reactieve, instinctieve niveau in ons kunnen we bewust le-


23-04-2013

19:41

Pagina 67

DE WEG NAAR BINNEN

ren gebruiken om gewoontes of standaardreacties aan te leren. Onze reactieve software is daartoe opgezet, ze doet de automatische taken, zoals links en rechts kijken voor je de straat oversteekt, over je schouder kijken voor je iemand inhaalt met je auto, iemand een hand geven bij een ontmoeting, et cetera. In die software zitten, zoals je ziet, zowel persoonlijke als collectieve gewoontes opgeslagen. De collectieve gewoontes kunnen van één familie zijn (we eten altijd vis op vrijdag) of van een cultuur (Inuit die elkaar begroeten door de neus tegen de neus van de ander te wrijven) en alles wat daartussen zit, zoals een bedrijfscultuur. Al deze gewoontes vormen deel-ikjes in ons. Ze zijn het verdeelde ik, dat zich voordoet als één ik. Onze persoonlijkheid is de som van al die gewoontes: denkgewoontes, emotionele gewoontes (ik word gedeprimeerd in de herfst), spreekgewoontes, actiegewoontes, luistergewoontes. Dat je een persoonlijkheidstest kunt afnemen, komt doordat de persoonlijkheid patroonmatig is. Onze staat van vrije energie (de andere 99 procent) kun je niet in honderd vragen vangen. Geloof het of niet, maar jouw persoonlijkheid is ingebed in je materiële structuur als een soort stimulus-responssoftware. Het is een reeks ‘indrukken’ in je fysieke systeem, een stel neurale paden en netwerken. ‘Karakter’ komt van het Griekse woord charaktèr wat ‘stempel’ of ‘brandmerk’ betekent. Ook ons karakter is dus in ons neuro-hormonale systeem gebeiteld. Het is de bewust gekozen structuur in ons die de weg van de minste weerstand aanlegt voor de levensstroom als flow. Wil je op een hoger evolutionair niveau komen dan de persoonlijkheid, de automatische piloot, dan heb je lift-off power nodig. Dan komt de vrije wil in het spel. Dan ontstaat er de behoefte proactief te worden. Daar gaat karaktervorming over. Van reactief naar proactief, van proactief naar creatief. Proactief betekent dat je handelt op basis van bewuste keuzes in plaats van op basis van reactiepatronen. Proactiviteit ontstaat nooit vanzelf, het stijgt uit boven het automatische niveau. Je bereikt het niet zolang je emotionele zelf de baas is. Proactiviteit bereik je samen met emotionele rijpheid, die bereik je wanneer je het limbische systeem overstijgt.

67


68

23-04-2013

19:41

Pagina 68

HOOFDSTU K 2

Externe oorzakelijkheid Onze automatische software (rollen en patronen) wordt in beweging gezet door externe prikkels. Je gaat op bezoek bij je familie en iedereen kust iedereen. Jij doet mee, daar sta je meestal niet meer bij stil. Onze verschillende ikken (mentale softwareprogramma’s) verschijnen om beurten op het toneel, al naargelang de taak die uitgevoerd dient te worden. Onze software functioneert zo goed dat we er verder geen bewuste aandacht hoeven aan te schenken, zoals gebeurt bij autorijden. We functioneren op de automatische piloot. Wanneer je zo rijdt, ben je echter niet klaar voor een onverwachte situatie. Wanneer de chauffeur voor je iets onverwachts doet, dan rijd je er pal op. Je automatische piloot was er niet op bedacht. We zijn minder alert geworden door die automatische piloot van ons. Dat geldt niet alleen op de snelweg, maar ook voor ons leven. Wil je alert zijn, proactief reageren, oftewel het volgende bewustzijnsniveau bereiken, dan dien je bereid te zijn je oude identiteit, je stimulus-responspersoonlijkheid die je dacht te zijn, in te ruilen voor een hogere intelligentie die op een hoger niveau van complexiteit kan handelen. We dienen de eikel op te geven om vrij baan te maken voor de eik. Je kunt natuurlijk ook beslissen een eikel te blijven… Wil je gelijk of wil je geluk?

De persoonlijkheid ondergaat het bestaan Voor onze persona, een stel automatismen in beweging gezet door externe prikkels, is het leven een reeks gebeurtenissen, niet een reeks creatieve acties. Onze persona heeft geen vrije wil; ze heeft alleen schijnbaar een wil. De wil van de persoonlijkheid is niet echt wil (oftewel, vrije wil), maar emotionele energie die ons drijft iets te doen. De persoonlijkheid is bijvoorbeeld lief om aardig gevonden te worden. Dat heeft niets te maken met vrijheid of vrije wil. De persoonlijkheid kan niet echt in relatie zijn; de persoonlijkheid handelt in transacties. Ik ben lief, maar dan dien jij me ook leuk te vinden. Ik geef je affectie, maar dan dien jij met me naar bed te gaan. Als de tegenprestatie niet komt, is de per-


23-04-2013

19:41

Pagina 69

DE WEG NAAR BINNEN

soonlijkheid gefrustreerd. ‘En ik die zoveel voor je doe, ondankbaar wicht!’ Laten we onderzoeken hoe we boven de persoonlijkheid kunnen uitgroeien, hoe we de sprong kunnen maken van rups naar vlinder, van slachtoffer dat de wereld ondergaat tot medeschepper die de realiteit helpt vormgeven. Wat kunnen we doen om te ontwaken als vlinder en de rups achter te laten?

OEFENING 1 Begin met je automatische zelf, je geconditioneerde persoonlijkheid te observeren alsof je er een geïnteresseerde vriend van bent. Oordeel niet, observeer alleen. Op die manier breng je gewaarzijn naar de persoonlijkheid. Zo maak je haar minder star, vloeibaarder en flexibeler. Breng tijdelijk een interne scheiding aan tussen datgene wat waarneemt (ik, het subject) en datgene wat wordt waargenomen (elke vorm van object, inclusief de persoonlijkheid). Neem waar zonder te oordelen of te veroordelen. Besef dat jij je persoonlijkheid niet hebt gevormd, ze is een stel automatische reacties op omstandigheden die ontstaan op basis van je collectieve en genetische patronen, zoals de vechten vluchtreflex. Die heb jij niet uitgevonden. Of geloof je van wel? Je persoonlijkheid is er gekomen zonder dat jij dat in de gaten had. Wees dus niet hard voor jezelf, maar liefdevol en begrijpend. Een belangrijk deel van je persoonlijkheid bestaat uit emotionele strategieën die je hebt aangenomen toen je nog kind was: manieren om indirect te krijgen wat je niet direct kon vragen. Bijvoorbeeld: toen je geen aandacht kreeg, ging je dwars liggen. Toen kreeg je wel aandacht. Later in je leven ga je vaak dwarsliggen en je hebt niet in de gaten dat je eigenlijk aandacht aan het vragen bent. Wanneer je proactief wordt, leer je direct te vragen wat je wilt in plaats van via emotionele manipulaties je zin proberen te krijgen. ‘Ik wil niet dat je zo tegen me spreekt,’ is proactief. Je verongelijkt tonen om de ander schuldgevoelens te bezorgen (zodat hij zijn gedrag verandert) is reactief. Je hebt waarschijnlijk al geleerd dat je in relaties meer problemen krijgt dan oplossingen wanneer je reactief handelt.

69


70

23-04-2013

19:41

Pagina 70

HOOFDSTU K 2

OEFENING 2 Leer waar te nemen hoe de diverse subpersoonlijkheden in je actief zijn, afhankelijk van wat geprikkeld wordt door de buitenwereld of door je denkpatronen of emotionele staten. Ontdek de tegenstellingen tussen delen van jezelf. Veroordeel niet wat je ziet. Stel het gewoon vast. Het doel is niet om je te reformeren, maar om je te transformeren en dat kan alleen als je eerst totaal accepteert wat er nu is.

OEFENING 3 Verander eens met opzet (bewust) iets in je dagelijkse routine, om je automatische zelf op de proef te stellen. Ga eens elke dag – een week lang – langs een andere weg naar het werk. Eet eens een week geen vlees of drink eens een week geen koffie en observeer hoe je automatische zelf weerstand biedt tegen de verandering. Ontdek hoe je limbische hersenpatronen je tot de oude orde terug roepen. Observeer ook hoe je deze oefening neigt te vergeten: dat is deel van de verdedigingsmechanismen van je automatische zelf.

OEFENING 4 Onderzoek eens bewust de film van je leven en observeer hoe belangrijke keerpunten plaatsvonden. Hoe heb je bijvoorbeeld je levenspartner ontmoet? Stond dat op je doelijstje van die dag of was het een synchroniciteit? Wanneer werd je geboren en hoeveel invloed had jij (als persona) daarop? Leer het verschil te zien tussen het determinisme op het persoonlijke en fysieke niveau en de spontaniteit en vrijheid op transpersoonlijk niveau. Ons lichaam en onze emoties zijn niet vrij: ze vallen onder allerlei onvermurwbare wetten en beperkingen. Als jouw lichaam te koud of te heet wordt, sterft het. Als je te lang geen lucht krijgt, ontstaat er hersenschade. Als je bloeddruk te hoog wordt, krijg je hart- of hersenstoornissen et cetera. Het lichaam functioneert in een zeer smalle tolerantiebreedte. Jouw transpersoonlijke, energetische kant is niet gebonden aan al die beperkingen. In FLOW voel je die vrijheid zonder je vorm tekort te doen. Het voelt heerlijk om heel te zijn, vorm en niet-vorm zonder grens ertussen.


23-04-2013

19:41

Pagina 71

DE WEG NAAR BINNEN

Emoties en FLOW ‘Besef goed dat als je kwaad bent, je niet alleen een probleem hebt in het heden: je bent aan het investeren in een gewoonte.’ Epictetus

Het vitaalste en dringendste onderwerp als je wilt groeien in en naar flow, is Emotionele Intelligentie (EQ): word je geleid door je emoties of ben jij de baas? Als anderen emotioneel en reactief worden, wat doe jij dan? Als emoties in je opkomen, identificeer je je ermee of niet? We zullen nog bespreken wat je daar aan kunt doen. Onthoud nu alvast dat wanneer je niet boven je emoties kunt uitgroeien, je nooit zult weten wat het is om in flow te leven en een quasi-permanente staat van geluk mee te maken. Geluk is geen emotie. Het is een zijnsstaat die juist wordt verborgen wanneer het emotionele zelf met zijn ups and downs in de bestuurdersstoel zit. Geluk is je ware wezen! Als je gelukkig bent, heb je een gevoel van ‘thuiskomen’. Je bent je natuurlijke aard, je bent je essentiële zelf. Val je uit dat geluk, dan ben jij (je essentiële zelf) weer schijnbaar afwezig3. Je handelt op de automatische piloot. Zie je hoe gelukkig zijn te maken heeft met tijdelijk bevrijd zijn uit de reactieve wereld, uit de wereld van behoeften en frustraties? Een van de beste manieren om vaak in flow te zijn is om van je passie je werk te maken. Daarom zijn kunstenaars en sporters en acteurs et cetera zoveel vaker in flow dan gewone stervelingen. Ze leven hun levensdroom, hun passie in plaats van hun angsten. Neem een man als Jacques Cousteau. Hij werd geboren op 11 juni 1910 en van kindsbeen af hield hij van water. In zijn tienerjaren raakte hij geboeid door machines. Toen hij elf was, bouwde Cousteau een schaalmodel van een grote kraan en toen hij dertien was, bouwde hij al een auto aangedreven door een batterij. Ook raakte hij als tiener al in de ban van alles wat met film te maken had. Hij

3 Het is niet echt afwezig maar aan het oog onttrokken zoals de zon door wolken.

71


72

23-04-2013

19:41

Pagina 72

HOOFDSTU K 2

kocht van zijn spaargeld een tweedehands camera en begon te filmen. Hij verveelde zich op school (toen was hij helemaal niet in flow) en bezorgde zijn leraren heel wat problemen. Zijn ouders stuurden hem naar een streng internaat en merkwaardig genoeg vond hij daar een soort thuis. Hij hield van een zekere discipline. Hij verliet de middelbare school voor de zeevaartacademie in Brest en vervoegde zich bij de Franse marine als officier in 1933. In die tijd begon hij te experimenteren onder water. Hij ontwikkelde allerlei apparaten voor duikers. Zelfs tijdens zijn diensttijd in de Tweede Wereldoorlog vond hij nog de tijd om verder onderzoek te doen onder water. In 1943 ontwikkelde hij samen met een ingenieur de onderwaterlong, waardoor duikers meer uren onder water konden blijven. Zijn uitvinding werd trouwens meteen door het Franse leger gebruikt om onderwaterbommen te verwijderen. Hij werd bevorderd tot kapitein en in 1950 werd hij voorzitter van de Franse Vereniging voor Oceanografie. Hij kocht de Calypso, zijn eerste schip, om zijn onderwaterexperimenten te financieren. Hij begon films te maken voor het grote publiek en publiceerde ook diverse boeken. Hij won twee Oscars voor zijn documentaires (The Silent World en World Without Sun). Zijn passie was de oceaan en dank zij hem konden we allemaal meekijken in deze wonderbaarlijke wereld, tot diep onder de zeespiegel. In 1968 maakte hij zijn eerste tv-serie en acht jaar lang zou hij het publiek blijven verbazen met zijn series over dolfijnen, haaien, gezonken schepen, koraalriffen, goudschatten in oude wrakken et cetera. In 1974 begon hij de Cousteau Stichting ter Bescherming van de Oceaan. In 1983 kreeg hij een onderscheiding van president Reagan en in 1989 werd hij lid van de Académie Française. Hij stierf op 87-jarige leeftijd, in juni 1997. Tot zijn dood was hij stralend en ‘jong’. De man leefde zijn passie. Hij leefde een leven van flow en vervulling. Vele sporters en kunstenaars leven net als Cousteau heel vaak en voor langere periodes in flow. Als je hen goed waarneemt, hebben ze vaak iets van kinderen. Sigmund Freud schreef al: ‘Hoe droevig is toch het verschil tussen de stralende intelligentie van een kind en de mentale staat van een doorsnee volwassene.’


23-04-2013

19:41

Pagina 73

DE WEG NAAR BINNEN

Durven we wel te leven en te genieten of moeten we van alles terwijl we ook van alles niet mogen? Toen mijn jongste zoon Jonathan, die in het Engels is opgevoed, omstreeks zijn derde levensjaar, tijdelijk naar een Nederlandse school ging en ook wat tijd doorbracht in een kinderdagverblijf, waren dit zijn eerste Nederlandse woorden: ‘niet doen!’ Je krijgt als kind allerlei vermaningen over wat niet mag en die worden steeds heftiger wanneer je niet doet wat gevraagd wordt. Als je een mooie tekening maakt, krijg je een compliment, maar als je meer mooie tekeningen na elkaar maakt, neemt het enthousiasme in de complimenten snel af. Je wordt steeds harder aangepakt voor wat niet mag en je krijgt steeds minder applaus voor je creatieve kant (laat staan als je op de muur tekent). Je leert dingen te doen om leuke reacties te krijgen en je leert dingen te laten om niet bestraft te worden. Je bent op weg naar conditionering en afhankelijkheid van de opinies van anderen over jou. Het kind in je verliest zijn onschuld en daarmee een leven in flow. De berekenende denker doet zijn intrede. Enkele uitzonderlijke mensen hebben de mentaliteit van het jonge, nog ongeconditioneerde kind nooit helemaal verloren. Neem John Lennon. Zijn hele leven was hij een rebelse jongen die deed wat híj wilde. Hij werd opgevoed door zijn tante (hij werd achtergelaten door zijn moeder). Zijn tante bleef hem maar zeggen dat hij wat beters diende te verzinnen dan gitaar spelen en dat het niets zou worden met zijn leven. Hij liet zich echter niet conditioneren. Toen hij al wereldberoemd was, gaf hij zijn tante een gouden plakkaat met daarin de tekst gegraveerd: ‘Het wordt niets met dat gitaarspelen van je. Liefs, John.’ Mensen als John Lennon zijn zeer zeldzaam. Cruijff is ook zo iemand. Het is moeilijk om niet van hem te houden. Hij is zo ontwapenend. De meeste mensen vallen op een dag voor de druk van onze geliefden en opvoeders. We geven onszelf op om liefde te krijgen. Liefde is vrijheid, niet een stel normen en waarden, noch opinies over goed en kwaad. Mensen die zichzelf vertrouwen en niet afhankelijk zijn van de goedkeuring van anderen om zich goed te voelen, zijn vaker in flow.

73


23-04-2013

74

19:41

Pagina 74

HOOFDSTU K 2

‘Ik heb bepaalde ideeën over voetbal. Daar zal ik altijd achter blijven staan. Ook al was ik de enige die er zo over dacht, dan zou ik nog niet twijfelen.’ Johan Cruijff, Provinciale Zeeuwse Courant, 9 oktober 1989

FLOW , dolfijnen

en thètagolven in de hersenen

Cousteau toonde ons het plezier van de dolfijnen en eigenlijk was hij zelf ook een soort dolfijn. Dolfijnen zijn misschien wel de enige soort op aarde die van nature hersensynergie kennen, de staat waarin de hersenen zogenaamde thètagolven4 vertonen: 4 tot 8 Hertz per seconde. In thèta zijn de beide hersenhelften van de cortex met elkaar in harmonie en het limbische systeem is niet in alarm. Daarom is er rust in de hersenen. We kunnen dan spelen en scheppend bezig zijn in plaats van te overleven. Wanneer we vanuit spanning en stress handelen, zijn onze hersenen in de bètastaat: 15 tot 35 Hertz per seconde. De limbische hersenen zijn bij de hogere frequenties (20 tot 35 Hz) ook in actie. Ze vuren het denken aan om oplossingen te vinden voor problemen. Er is dan geen ruimte voor spelen, er is weerstand te overwinnen! Ons automatische reactieve deel is dan indirect de baas, niet ons spontane creatieve deel. Weinig mensen leven als regel in de thètastaat (flow). Dolfijnen leven dag in dag uit in flow (tenzij ze aangevallen worden of zo). Ze zijn net als kleine kinderen vrijwel altijd in de thètastaat, geworteld in de hartenergie. Het zijn dan ook enorm lieve en speelse dieren. flow heeft te maken met balans, met speelsheid en met harmonie. flow is een staat van synergie, van verbinding zonder conflict, van frictieloos samengaan van verschillende klanken, zoals bij een filharmonisch orkest. Ex-Beatle Paul Mc Cartney zei ooit: ‘Ik dacht vroeger dat het gek was om gekke dingen te doen. Nu weet ik dat het de mensen zijn die geen gekke dingen doen die gek zijn.’ Ga op zoek naar de dolfijn in je. Laat je

4 We komen hier later nog uitgebreid op terug.


23-04-2013

19:41

Pagina 75

DE WEG NAAR BINNEN

niet regeren door ‘zo hoort het & Co’. Jíj bent de enige autoriteit in het onderwerp jezelf. Ontsnap aan de grijze middelmaat. Maak het genie in je wakker! En lees vooral verder. Er is nog een hoop te doen om los te komen van je verleden en je conditioneringen.

Aandacht als graadmeter voor onze zijnstoestand Door jezelf te observeren kun je ontdekken dat wanneer je niet in flow bent en dus geregeerd wordt door stimulus-responsmechanismen, je aandacht (een soort energie) uit je wegstroomt of weg wordt ‘getrokken’ en dat je juist daardoor ‘afwezig’ bent. Alleen wanneer we gecenterd zijn, geven we bewust aandacht. Naargelang de dimensies van onze aandacht onderscheiden we vier niveaus van aandacht. Onze aandacht komt pas beschikbaar voor bewuste creatie als wij voldoende ontspannen zijn. Dat wordt beter naarmate we ontspannen van bèta naar alfa naar thèta en zelfs naar delta.

Eerste niveau: hoge bèta Op het laagste niveau lekt ons gewaarzijn, onze aandacht gewoon uit ons systeem weg, zonder focus of richting. Dat is het niveau van routinematig handelen of leven. Dit niveau leunt tegen depressie en apathie aan. Dit is het niveau waarop we niet leven, maar geleefd worden. We zijn dan niet bewust in het hier en nu.

Tweede niveau: lage bèta Op het tweede niveau wordt onze aandacht door een externe prikkel in een bepaalde richting getrokken. In tegenstelling tot het eerste niveau is er nu wel richting, maar die richting hebben wij niet bewust gekozen. In die staat worden we nog altijd geleid door prikkels uit de omgeving, niet door bewuste keuzes. De meeste mensen verkeren vooral in deze tweede staat, de persoonlijkheid aan het stuur…

Derde niveau: alfa en hoge thèta Op het derde niveau komt ons gewaarzijn, onze aandacht, voor het eerst onder leiding van ons hart. Dit is het niveau waarop we

75


76

23-04-2013

19:41

Pagina 76

HOOFDSTU K 2

gefascineerd worden door wat we aan het doen zijn. In deze staat verkeert de geconcentreerde sportman, de geconcentreerde ambachtsman, de geconcentreerde kaartspeler. Het is aandacht met uitsluiting van de rest van de wereld, zoals bij het lezen van een spannend boek. Dit derde niveau leidt vaak onverwacht tot flow. Deze soort flow overkomt ons als een soort gevolg van externe omstandigheden. We gaan zo op in wat we doen dat we de grenzen tussen ons ik en de omgeving verliezen en we synchroon zijn met het universum. De tijd vliegt voorbij en we zijn buitengewoon productief en creatief. We zijn echter afhankelijk van een bepaalde activiteit of een bepaalde omgeving om de flow op te wekken. Zo zijn er mensen die voortdurend gevaarlijke situaties opzoeken om in de verhoogde bewustzijnsstaat te komen waarin flow verschijnt. Zo heb je ook iemand als Bobby Fisher die in flow was wanneer hij aan het schaken was en waar geen land mee te bezeilen viel wanneer hij niet aan het schaken was. Of Karl Wallenda, de wereldberoemde koorddanser, die zei: ‘Het leven is koorddansen. Al de rest is wachten. ‘Niets mis mee. Het is echter nog wonderbaarlijker als je ook in flow kunt zijn in gewone omstandigheden en met zeer diverse soorten mensen. Dat is het ultieme vierde niveau van aandacht. Je wordt dan letterlijk het bewustzijnsveld zelf waarin alles mag zijn.

Vierde niveau: alfa, thèta en delta in combinatie met lage bèta. Het vierde niveau, is een staat waarbij de fascinatie met de buitenwereld doorbroken is. De verschillende frequenties in onze hersenen vibreren in koor in de juiste proporties. We ervaren heelheid. We hebben toegang tot het beste van elke frequentie; we kunnen denken en voelen; we hebben intuïtie en inspiratie en we hebben de wijsheid en diepe vrede van de diepere deltastaat. We zijn ons gewaar van de buitenwereld, maar dit gaat niet ten koste van ons gewaarzijn van de binnenwereld: er is alleen nog één naadloos geheel. Heelheid is een toestand waarbij de aandacht niet gemonopoliseerd wordt door de buitenwereld en ook niet door de binnenwereld. Het is een staat waarin we helemaal


23-04-2013

19:41

Pagina 77

DE WEG NAAR BINNEN

vrij zijn van de tirannie van de stimulus-responspersoonlijkheid. We zijn thuis in ons hart en verliezen de paradijselijke staat nauwelijks of zelfs helemaal niet meer (de ‘meesters’) door een verandering in de omgeving. Gewaarzijn groeit exponentieel. Hoe meer je hebt, hoe meer je kunt krijgen. In het begin kost dit proces ontzettende moeite, daarna steeds minder. De vierde staat is alleen beschikbaar voor mensen die steeds diepere vrede kennen omdat ze steeds principiëler leven. Ze geven totale voorrang aan de wijsheid van het hart, de wijsheid van het universum zelf. Ze leven het adagium ‘Uw Wil geschiede’ helemaal, niet als een staat van onderwerping, maar omdat ze de belichaming geworden zijn van de kosmische intelligentie. In zulke mensen is nog zeer weinig of zelfs geen ego overgebleven. Boeddha: ‘De ontwaakte is vrede en brengt vrede aan de innerlijke wereld.’ Vrede is die innerlijke stilte waarin alle gedachten en alle gevoelens van de persoonlijkheid zwijgen. Het is de onmisbare voorbereiding op de permanente staat van vreugde.

oefening 1

TWEERICHTINGSA ANDACHT MET HET LICHA AM Kijk naar je voet en word je tegelijkertijd gewaar van je voet. Door naar je voet te kijken en je er gewaar van te worden gebruik je tweerichtingsaandacht. Je kunt ook naar je voet kijken zonder de voet gewaar te zijn. Dat is eenrichtingsaandacht. Je kunt naar je voet kijken met alleen eenrichtingsaandacht zonder dat je boven het patroonmatige niveau uitstijgt. Gewaarwording van je voet terwijl je er ook naar kijkt vereist een bewuste keuze, het vereist bewust richten van je aandacht. Kijken naar je voet alleen doe je met je zintuigen en die vergen geen bewuste actie, het gebeurt automatisch. Word je nu gewaar van het contact tussen je lichaam en de stoel waarop je zit. Breid nu je gewaarzijn verder uit. Blijf het contact met de stoel ervaren, terwijl je tegelijkertijd steeds meer geluiden opvangt uit de omgeving. Je beoefent nu weer tweerichtingsaandacht. Als je dat kunt, kun je steeds meer stappen toevoegen, zoals je gezichtsveld uitbreiden tot 180°,

77


78

23-04-2013

19:41

Pagina 78

HOOFDSTU K 2

terwijl je het contact houdt met de stoel, de geluiden opvangt et cetera. Voeg het gewaarzijn van je hartkloppingen toe. Voeg het gewaarzijn toe van de druk van je billen op de stoel, et cetera. Je bent bezig de patroonmatige fascinatie te doorbreken. Je verwerft het vermogen meer aanwezig te zijn.

oefening 2

TWEERICHTINGSA ANDACHT IN EEN GE SPREK Telkens wanneer je met iemand praat, heb je de mogelijkheid tweerichtingsaandacht te beoefenen. We hebben het hier niet over tweerichtingscommunicatie, maar over tweerichtingsaandacht! Dit betekent dat je tot de ander spreekt en dat je je tegelijkertijd bewust bent van het innerlijke proces bij jezelf. Dan kun je dus onmogelijk puur automatisch spreken. Dit betekent ook dat wanneer je luistert, je je tegelijkertijd bewust bent van de impact op jou van wat de ander zegt. Je kunt dan proactief antwoorden in plaats van automatisch of patroonmatig te reageren. Dit is geen gemakkelijke oefening. Voor je het weet, dwaal je weer af. Of je reageert toch emotioneel. Neem dat dan gewoon waar en je bent weer op de rit. Heb geduld met jezelf. Het is niet erg dat het niet meteen lukt.

oefening 3

DRIERICHTINGSA ANDACHT Telkens wanneer je met iemand praat, heb je ook de kans drierichtingsaandacht te beoefenen. Dat wil zeggen, zowel tweerichtingsaandacht én tegelijkertijd je aandacht richten op je hart, het openhouden, zodat ook je hogere of diepere zelf kan meespelen. Je gaat dan nog bewuster praten en luisteren. Je geeft nog makkelijker ruimte en oordeelt niet. Je streeft ernaar liefdevol met de ander om te gaan. Let op de bijzondere energie die ontstaat en op de onverwachte wendingen die een gesprek kan nemen wanneer je dat met totale openheid voor mogelijkheden voert. Drierichtingsaandacht betekent aanwezig én open; het betekent dat je een kanaal wordt voor de kracht die alles mogelijk maakt, de Universele Liefde. Dat kan voor zeer verrassende ervaringen zorgen.


23-04-2013

19:41

Pagina 79

79

Hoofdstuk 3

Maak kennis met je hart

Charisma en het hart ‘Ik geloof dat niets uitzonderlijks ooit gebeurt zonder inspiratie. En inspiratie komt uit je kern.’ Ralph Waldo Emerson

Medescheppers onderscheiden zich van slachtoffers door hun persoonlijke uitstraling, hun charisma. Het woord ‘charisma’ komt van het gelijkluidende Griekse woord charisma, dat onder meer ‘genade’ betekent. Het Griekse woord charisma komt op zijn beurt van het werkwoord chairein, ‘zich verheugen – zich niet bekommeren om’. Het Nederlandse woord ‘gaarne’ is verwant aan datzelfde Griekse chairein. Een charismatisch persoon maakt zich geen zorgen. Hij is in contact met de enorme energiebron van zijn diepere wezen, binnen in zichzelf. Hij weet dat hij via zijn wezen (hart) verbonden is met de hele natuur en al haar schatten. Hij leeft in vertrouwen, niet in angst. Hij straalt vreugde en rust uit. De totale afwezigheid van stress in zo’n persoon heeft een wonderbaarlijk effect op anderen. Wanneer je contact hebt met een charismatisch persoon, weet je dat er iets bijzonders in het spel is. Je voelt het. Zijn hart is open, waardoor je zelf ook de neiging hebt je hart te openen. Je voelt het magnetisme van zijn hartenergie, van zijn kernenergie. Je bent geneigd zo iemand snel en gemakkelijk te vertrouwen. De energie van een charismatisch mens is letterlijk kernenergie. Het is energie uit zijn kern, zijn hart. Het Nederlandse woordje ‘kern’ komt van het Middelnederlandse woord keerne, dat staat voor ‘zaadkorrel’ of ‘pit’. Het woord is duidelijk verwant aan het woordje ‘koren’. Uit de pit van één kers kan een hele kersenboom groeien en uit de keernen van die kersen kan op hun


80

23-04-2013

19:41

Pagina 80

HOOFDSTU K 3

beurt een hele boomgaard worden aangepland. Uit één graankorrel kunnen, op exponentiële wijze, miljoenen graankorrels voortkomen. Het zaad is het symbool bij uitstek van de blauwdruk van het leven en bij uitbreiding van het Leven zelf. Van een vreugdevol mens met een open hart kun je als het ware ‘leven kopen’.

Onze natuurlijke blauwdruk ‘Wij zijn 1 procent vorm en 99 procent niet-vorm.’ Wayne Dyer

Als we het over ons ‘hart’ hebben, bedoelen we in deze context niet de hartspier, maar onze kern, onze essentie, ons niet-fysieke wezen. Ons wezen, ons hart is openheid. Zijn is synoniem met open zijn of verbonden zijn met alles, zichtbaar en onzichtbaar. Als je een tulpenbol open snijdt, zoek je vergeefs naar een tulp. Waar is de tulp die straks in de zichtbare dimensie verschijnt? Ze is er wel, maar alleen in de niet-vorm, als energie en informatie. Net zoals een tulpenbol de blauwdruk bevat van de volledige tulp, als een potentieel, zo bevat onze kern ook ons totale potentieel. Hoe groot is ons potentieel? Tsja, waar eindigt creativiteit? Onze niet-vorm heeft geen grenzen. Zo simpel is dat. Alleen vormen zijn beperkt in tijd en ruimte. Wie vanuit zijn kern leeft, ontplooit moeiteloos zijn natuurlijk potentieel. Vergelijk het met een bloem die vanzelf tot bloei komt. De bloem laat gebeuren wat in haar potentieel besloten ligt. Mensen kunnen, in tegenstelling tot tulpen, door zelfsabotage hun potentieel onderdrukken. Hoe we dat doen? Door defensief te leven, tegen dingen in plaats van voor dingen. En wat in ons leeft defensief? Het automatische denken, het pseudo-ik dat als het ware oprijst uit de limbische hersenen zoals het beeld op ons computerscherm. Het is er niet en toch zie je het. Waar gaat het beeld op ons beeldscherm heen als we de computer afsluiten? Waar is ons ego als wij slapen? Je komt alleen in contact met je diepere of, als je wilt, hogere zelf door boven je angsten uit te rijzen en je hart te openen. Zolang we beheerst worden door angst en verdedigingsmechanismen, komen we niet in ons hart. Tot die tijd kunnen we niet


23-04-2013

19:41

Pagina 81

M A A K K E N N I S M E T J E H A RT

meer zijn dan ons geconditioneerde kleine zelf, een stel patronen geregeerd door de limbische hersenen. We worden geleefd. De staart kwispelt dan de hond. Grappig? Wij vinden van niet. Kijk eens wat mensen elkaar aandoen als ze met gesloten hart leven. En kijk eens hoe we lijden als we ons slachtoffers van een bedreigend universum voelen. Deepak Chopra schreef dat we lijden in de mate dat ons hart gesloten is. In flow kennen we vreugde, niet lijden. Moeilijke keus? Wij vinden van niet. Tenzij je liever gelijk hebt dan geluk…

Ons hart is transpersoonlijk Wanneer we ons hart openen, komen we in harmonie met het ritme van de universele hartenklop die in alles en allen klopt. Een open hart is een staat van verbondenheid die het persoonlijke ik overstijgt. Het is een transpersoonlijke staat. Dat is voor velen van ons een zeer vreemd begrip. Transpersoonlijke psychologie is net als de kwantumfysica een relatief jonge tak van de wetenschap. Ze zijn echter met elkaar vergelijkbaar. Zoals de kwantumfysica zegt dat de wereld niet bestaat uit objecten, zo zegt de transpersoonlijke psychologie dat wij mensen geen objecten zijn, maar relaties, individuele verbindingen met de Bron, zoals zonnestralen zich verbinden met de zon. Het leven, het bewustzijn kan zichzelf alleen maar kennen in relatie. Als alle relaties ophouden, houden ook wij op. Geen ouder zonder kind, geen lichaam zonder cellen, geen cellen zonder moleculen, geen moleculen zonder atomen, geen atomen zonder golfpakketten en dus relaties. Relatie is het niveau boven het objectniveau zoals energie het niveau is boven de materie. Sterker nog, relatie is energie en energie is relatie. Als de energie in ons lijf stopt, stopt het lijf. Energie is relatie, verbondenheid. Ontkoppel de televisie van het elektriciteitsnet en hij is dood; hij heeft verbinding nodig. Ons lichaam met zijn automatische denken bestaat op het persoonlijke, het objectniveau. Ons essentiële zelf bestaat op het relatieniveau. De metafoor van de zonnestraal is een goede metafoor om enigszins te voelen wat ons essentiële zelf is: een expressie van de ene zon

81


82

23-04-2013

19:41

Pagina 82

HOOFDSTU K 3

die ook een verbinding is tussen zon en aarde. Het objectiverende denken kan dat niet snappen. Mediteer daar eens rustig over en je zult voelen wat we bedoelen.

Transpersoonlijke psychologie Drie van de voornaamste pioniers van de transpersoonlijke psychologie waren Abraham Maslow, Carl Gustav Jung en William James. De formele start van deze psychologie is toe te schrijven aan Abraham Maslow, die in 1969 voor het eerst het Journal of Transpersonal Psychology publiceerde. In 1972 werd de Association for Transpersonal Psychology opgericht. De bekendste naam in de transpersoonlijke psychologie vandaag is Ken Wilber. De transpersoonlijke psychologie is door Maslow & Co in het leven geroepen om het veld van de spiritualiteit op een systematische en wetenschappelijke manier te onderzoeken. Uit onvrede met de situatie in de psychologie – en niet uit onvrede met de psychologische wetenschap als zodanig – ontstond onder sommige humanistische psychologen, onder aanvoering van Abraham Maslow, het gevoel dat er een nieuwe school moest worden opgericht, die zich expliciet op het spirituele zou richten. De humanistische psychologie deed dat niet of onvoldoende. Dit werd de transpersoonlijke psychologie. Spiritualiteit is een levenshouding; transpersoonlijke psychologie de wetenschappelijke bestudering daarvan. Het was een leerling van Maslow, de Italiaan Roberto Assagioli, die voorstelde om naast het bewustzijn en het onderbewustzijn een derde begrip in te voeren: het bovenbewustzijn. De bedoeling van de transpersoonlijke psychologie is om mensen te helpen door bewustzijnsverruiming. Dat gebeurt door een progressieve opening voor een dimensie die het persoonlijke ik te boven gaat. Het is het gebied van inspiratie, intuïtie, co-creatie. Het is een proces van afstemming op de hoogste universele principes met als einddoel een versmelting met het Bewustzijn zelf. Het is het proces van slachtoffer tot bewuste medeschepper van de werkelijkheid. Medescheppers zijn mensen die innerlijke vrijheid gevonden hebben omdat ze zich helemaal bevrijd hebben van de heersende


23-04-2013

19:41

Pagina 83


collectieve en beperkende overtuigingen. Je kunt blijven geloven wat de meerderheid gelooft en bij de meerderheid blijven horen, of je kunt voor jezelf nagaan wat er nu echt aan de hand is. Jouw keuze. Je hoeft niets te geloven. Laten we even al eliminerend eens naar een aantal dingen kijken. Ten eerste, ben je jouw lichaam? Als je daar ‘ja’ op antwoordt, is onze vraag: welke jaargang? Onze lichamen worden namelijk permanent vernieuwd. Om de vier weken hebben we een nieuwe huid. De maagwand wordt elke vier dagen vernieuwd en het oppervlak van de maagwand, dat contact heeft met het voedsel, wordt om de vijf minuten vernieuwd. Om de zes weken hebben we een nieuwe lever. Jouw huidige skelet, dat zo stevig lijkt, bestond drie maanden geleden nog niet in deze versie. Alleen onze hersencellen worden niet vervangen, maar ook in de hersenen worden zaken als stikstof, koolstof, waterstof en zuurstof permanent vernieuwd. De Griekse filosoof Herakleitos is bekend om zijn uitspraak ‘Men kan nooit tweemaal in dezelfde rivier stappen, want het is steeds ander water dat voorbij stroomt.’ Hetzelfde is waar voor ons lichaam. Je kunt eigenlijk nooit tweemaal in hetzelfde lichaam wakker worden. Achtennegentig procent van de atomen van je lichaam, bevonden zich daar nog niet een jaar geleden. Ten tweede, ben je dan misschien je emoties? Ook hier moeten we ‘nee’ antwoorden: je was er voor je boos werd en je bent er nog steeds als je woede is verdwenen. Ten derde, zijn we dan misschien onze gedachten? Zelfde verhaal. We zijn er voor een gedachte opkomt en we zijn er nog steeds nadat die gedachte verdwenen is. Laten we het dus houden bij het enige wat we zeker zijn: dat we zijn. Voor de rest is het verstandig niet zomaar dingen aan te nemen over wie of wat je bent. Elke foute gedachte zal omgezet worden in een beperkende overtuiging. Wat we echt zijn, is niet in woorden te vatten. Toch is wat we echt zijn hetgeen we ervaren in flow. Het is iets wat ons persoonlijk ik overstijgt en dat toch niet vreemd voor ons is. In de visie van Assagioli manifesteert de transpersoonlijke natuur zich in ons als pure blijdschap. Als bronnen van vreugde noemt hij: de natuur, de kunst, een bezielend voorbeeld, spirituele gemeenschap in liefde en vriendschap, vervullend werk

83


84

23-04-2013

19:41

Pagina 84

HOOFDSTU K 3

en het creatief bezig zijn op diverse manieren. Als grootste bronnen van vreugde noemt hij zich inzetten voor anderen en het dienen van de mensheid . De sprong van rups naar vlinder is voor de mens de sprong van nemer naar gever, van angst naar Liefde, van vasthouden naar loslaten. Laten we even luisteren naar enkele ‘vlinders’. ‘Een ding weet ik zeker: degenen onder u die echt gelukkig zullen zijn, zullen degenen zijn die hebben gezocht en geleerd om te dienen.’ Albert Schweitzer

‘Bewust of onbewust dient ieder van ons op een of andere manier. Als we er een gewoonte van maken om dat meer en meer bewust te doen, zal ons verlangen om te dienen steeds sterker worden en niet alleen onszelf gelukkig maken, maar ook de wereld in het algemeen.’ Mahatma Gandhi

‘Iedereen kan groot zijn, want iedereen kan dienen.’ Martin Luther King

‘Ik ben gekomen om te dienen, niet om gediend te worden.’ Jezus van Nazareth

‘Al mijn uitvindingen kwamen voort uit de gedachte hoe ik de mensheid kon dienen.’ Thomas Alva Edison

De Engelse wetenschapper John Bennett, die dertig jaar samenwerkte met een van de uitzonderlijkste transformationele leraars uit de geschiedenis, namelijk Gurdjieff, stelde na zijn eigen metamorfose tot ‘vlinder’: ‘Dienstbaarheid is niet de basis maar de bekroning van het transformatieproces. De basis van het transformatieproces is ten volle beseffen wat je echte huidige staat is.’ Onze huidige staat is meestal een vereenzelviging met de persoonlijkheid. Het vergt diep inzicht in onszelf om de sprong te maken naar de transpersoonlijke dimensie. Het is de dimensie waar flow de normale staat is…


23-04-2013

19:41

Pagina 85


Leven in harmonie met de natuur ‘De natuur is het niveau boven de kunst.’ Titiaan

Natuurlijk leven is hetzelfde als spontaan leven, dat wil zeggen niet beheerst door patronen en conditioneringen. Het is de staat die we flow noemen. Alles lijkt dan vanzelf te gaan, moeiteloos. George Soros, de succesvolste belegger uit de twintigste eeuw (hij maakte in zijn beste jaar meer dan een half miljard euro beleggingswinst), belegde voornamelijk op innerlijk aanvoelen. Hij verkeerde op een of andere manier in flow wanneer hij zijn beleggingen deed. Op een keer vertelde hij in een interview dat hij ermee wilde stoppen, omdat hij zijn gave kwijt scheen te zijn. Let wel, hij noemde het ‘gave’, niet vaardigheid. Wat je kunt in flow, is een geschenk van de natuur aan allen die met hart en ziel leven. Je bent dan als vanzelfsprekend ‘in het hart’. De bekende mytholoog Joseph Campbell gaf als advies: ‘Follow your bliss.’ Een andere manier van zeggen is: wat je vreugde geeft, zal je overvloed geven. George Soros vond zijn ‘spel’ in beleggen. Hij kon er zijn talenten in kwijt. Hij volgde zijn passie. Soros werd geboren in Hongarije en vertrok in 1947 naar Engeland, en daarna in 1956 naar Amerika. Hij had aanvankelijk erg weinig. Hij wist van niets iets te maken. Dat betekende dat hij in contact diende te komen met zijn innerlijke vermogens. Meer had hij namelijk niet. Soms vind je door beperking in de buitenwereld de weg naar binnen. George Soros is een man van het hart. Hij is niet per toeval ook een van de grootste mecenassen van deze tijd. Hij geeft jaarlijks voor honderden miljoenen dollars aan humanitaire projecten. Het hart is de deur naar de wereld van de wonderen. Edison zocht bij elke uitvinding naar de manier waarop hij de mensheid kon dienen. Daarom ontving hij misschien zulke opmerkelijke inzichten en invallen vanuit het centrum, dat allen met allen verbindt en dus gediend is met een betere mensheid. Edison was een kind van de natuur en de natuur behandelt haar kinderen als een echte moeder.

85


86

23-04-2013

19:41

Pagina 86

HOOFDSTU K 3

Je komt in de natuurlijke staat, de transpersoonlijke staat, door steeds meer in harmonie te leven met de transpersoonlijke principes van het leven. Dat is de essentie van zelfdiscipline: je gevoelens, gedachten, impulsen en stemmingen ondergeschikt maken aan de onveranderlijke principes van de natuur. Napoleon Hill zei: ‘Beheers je gedachten en je emoties en de wereld ligt aan je voeten.’ Sterke taal die echter niet te weerleggen is. Je wordt of geleid door persoonlijke en groepsovertuigingen en de daarbij horende emoties en gedachten of door universele principes. Principes zijn een soort natuurwetten. Die zijn niet voor discussie en opinies vatbaar. Ze zijn onvoorstelbaar betrouwbaar en iedereen die ernaar leeft, verkrijgt heel gemakkelijk het vertrouwen van zijn medemensen. Je straalt dan een soort persoonlijk magnetisme uit. Principes veranderen niet in de tijd en ze zijn niet afhankelijk van opinies of culturen. Geen enkele rivier loopt bergopwaarts, dat is een natuurwet. Zoals elke natuurwet kunnen ook principes niet straffeloos overtreden worden. Wie lichtzinnig omgaat met de wet van de zwaartekracht, zal er wel achterkomen hoe onverbiddelijk deze wet is. Evenmin kun je andere principes overtreden zonder gevolgen. Respect is een van die principes die je niet straffeloos kunt overtreden. Je komt echt niet tot bloei zonder zelfrespect en respect voor anderen. Andere principes zijn evenwicht, geduld, dienstbaarheid, heelheid. We kennen die basisprincipes van het leven echter niet meer, we leven in onwetendheid en dus in angst. Angst is een bijverschijnsel van onwetendheid. Kinderen zijn daarom bang voor het donker. En volwassenen zijn zo bang voor de dood omdat ze niet weten wat de dood is en omdat ze niet weten wie zij zelf echt zijn.

Basisangsten Napoleon Hill onderscheidt zeven basisangsten (in Think and Grow Rich waren het er zes, hij voegde er later eentje aan toe): de angst voor verlies van wat we hebben, de angst voor kritiek en afwijzing, de angst voor pijn en ziekte, de angst om iemands liefde te verliezen, de angst onze vrijheid te verliezen, de angst oud te worden en de angst voor de dood.


23-04-2013

19:41

Pagina 87


Voor hen die wat hebben met oud worden, volgt hierna een bijzondere tekst. JONG ZIJN Jeugd is geen periode van het leven, maar een geestesgesteldheid, een wilskwestie, een dimensie van de verbeelding, een emotionele kwaliteit, een overwinning van moed over schuchterheid en van drang naar avontuur over zucht naar comfort. Men wordt niet oud door de jaren; men wordt oud door zijn idealen op te geven. Jong is hij (zij), die nog verwonderd en gefascineerd kan zijn en die als een onverzadigbaar kind, zich blijft afvragen wat er nog meer te ontdekken valt. Je bent zo jong als je zelfvertrouwen en zo oud als je twijfels zo jong als je hoop en zo oud als je desillusies. Je zult jong blijven, zolang je ontvankelijk zult zijn voor schoonheid, grootheid, goedheid, voor de natuur en voor de oneindigheid. Vrij naar Generaal MacArthur, 1945

87


23-04-2013

19:41

88

Pagina 88

HOOFDSTU K 3

ZELFONDERZOEK Van welke van de zeven angsten (zie hiervoor) heb jij last? Schrijf ze hierna op en zoek voorbeelden van situaties die je duidelijk maken welke prijs je hiervoor betaalt. Op die manier kun je bewuster omgaan met die schijnkrachten. Van welke angst heb je last?

Uit welke voorbeelden blijkt dat?

Wat kost je dat?


23-04-2013

19:41

Pagina 89


Welke overtuigingen maken je vooral kwetsbaar?

Wat levert het je op om deze overtuigingen los te laten?

Wil je ze loslaten? Nu? Wat ga je nu anders doen?

De beste remedie tegen angst is een diep vertrouwen in de wetten van de natuur en in de oneindige intelligentie die door die wetten in de natuur en dus in ons werkzaam is.

89


90

23-04-2013

19:41

Pagina 90

HOOFDSTU K 3

Einstein zei: ‘Mijn religie bestaat uit mijn onbeholpen bewondering voor de onbegrensde intelligentie die zichzelf openbaart in de kleine details die wij overal kunnen waarnemen met onze beperkte zintuigen en hersenen.’ Wie niet kan zien dat er in de natuurwetten een intelligentie werkzaam is, is misschien wel intellectueel, maar niet intelligent. Wie echt naar de natuur kijkt met de ogen van zijn hart, ziet overal wonderen. De boodschap van Hill is samen te vatten in het motto: leer samenwerken met de oneindige intelligentie in jezelf. Waar anders komen wonderen vandaan dan van de natuur en is de natuur niet in ons en wij in haar? Praktisch gezien kun je meer in harmonie met de natuur komen, door meer en meer te gaan leven volgens de principes van de natuur.

ZELFONDERZOEK Even voor de duidelijkheid: principes zijn niet hetzelfde als waarden. Principes zijn een soort natuurwetten: ze staan boven de tijd en ze zijn transpersoonlijk en transcultureel. Ze waren relevant in het verleden en ze blijven relevant in de toekomst. Ze zijn waar, onafhankelijk van jouw opinie. Ze zijn van toepassing in het Westen, het Oosten, het Noorden en het Zuiden. Waarden daarentegen veranderen in de tijd en verschillen van cultuur tot cultuur. Als kind hechtte je aan andere dingen waarde dan als volwassene. Inuit bijvoorbeeld hebben wel dertig verschillende woorden die ‘sneeuw’ betekenen. Dat toont de relatieve waarde van sneeuw voor hen. Waarden zijn niet onveranderlijk genoeg om als centrum te dienen. Hierna staat een lijst van principes, die trouwens niet volledig is. Geef jezelf voor elk principe een cijfer tussen de 1 en 10. Doe het eerlijk en spontaan. Welke principes wil je nog bewuster beleven?


23-04-2013

19:41

Pagina 91

91


cijfer 1 respect 2 evenwicht 3 harmonie 4 overvloed 5 de extra mijl (meer doen dan je moet en dat doen met plezier) 6 win/win 7 gulheid, geven zonder iets terug te verwachten (dat is wat de natuur doet) 8 vreugde (vreugde is een principe, niet een emotie) 9 beweging afgewisseld met rust 10 creatie - groei - vernieuwing 11 concentratie van energie (denk aan een laserstraal en haar kracht) 12 moeiteloosheid (lichtvoetig handelen in de flow-staat) 13 variatie (de natuur is eindeloos gevarieerd) 14 geduld 15 vergevingsgezindheid (het vermogen los te laten) 16 ritme en flow 17 vertrouwen 18 waarheid 19 eerlijkheid 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

betrouwbaarheid openheid dienstbaarheid heelheid voeding en steun aan anderen en andere levensvormen, ook emotioneel ontwikkeling van potentieel uniciteit (niemand kan vergeleken worden met iemand anders) stapsgewijze voortgang, afgewisseld met kwantumsprongen. besef dat je oogst wat je zaait vrijheid verbondenheid


23-04-2013

92

19:41

Pagina 92

HOOFDSTU K 3

cijfer 31 vriendschap 32 verdraagzaamheid 33 schoonheid 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

bewustzijn van seizoenen en cycli, ook in ons leven orde integriteit innerlijke zekerheid vrede waardigheid volharding goedheid wederzijdse steun betrokkenheid trouw samenwerking synergie neutraliteit (in de natuur bestaan geen waardeoordelen) moed onvoorwaardelijkheid (het leven geeft zonder voorwaarden) liefde

Liefde bevat alle andere principes: overvloed, gulheid, geduld, vertrouwen, vergevingsgezindheid, eerlijkheid, trouw, betrouwbaarheid, dienstbaarheid, emotionele voeding geven, steun, erkenning van de uniciteit, respect voor het ritme van de ander, groei en vernieuwing, beweging en rust, creatie, vertrouwen, respect, evenwicht, ontwikkeling van potentieel, zaaien en oogsten, stapsgewijze vooruitgang en wonderbare kwantumsprongen. Is liefde misschien het centrale principe van het bestaan? Zoek het uit voor jezelf. Je hoeft niets zomaar te geloven. Wat kost het je om niet of te weinig vanuit deze principes te leven?


23-04-2013

19:41

Pagina 93


Welke drie tot vijf principes kies je als bewuste aandachtspunten voor de korte termijn? Wij stellen voor dat je in je lijstje van vijf principes de factor evenwicht opneemt, want zonder evenwicht, ook tussen principes, kan de hele zaak toch nog uit de bocht vliegen. Vijf sleutelprincipes 1 2 3 4 5

Kies voor elk van je sleutelprincipes een concrete toepassing waar je mee zult beginnen: welke relatie, welke situatie, welk deel van je leven? 1

2

93


94

23-04-2013

19:41

Pagina 94

HOOFDSTU K 3

3

4

5

1 Gandhi stelde dat er voor hem geen hoger principe was dan Waarheid. Christus stelde de Liefde centraal als principe. Martin Luther King koos Ongewapende Waarheid en Onvoorwaardelijke Liefde en hij zei ook: ‘Iedereen kan groot zijn, want iedereen kan dienen.’ Churchill stelde dat zonder Moed alle andere principes hun kracht verloren. Albert Schweitzers credo was Dienstbaarheid. Schweitzer hechtte ook zeer veel belang aan Afwisseling. Hij zei dat dat het geheim was waarom hij nooit moe werd. Hij was naast arts en researcher en filantroop en muzikant, ook een wereldautoriteit in het herstellen van antieke orgels! Thomas Jefferson schreef: Waarheid is het eerste hoofdstuk in het boek van de Wijsheid. Benjamin Franklin had als motto: Rijkdom ligt niet in het hebben maar in het genieten. Lech Walesa had alles over voor Vrijheid. Helen Keller, die een wonderbaar leven leidde met enorme handicaps (doofstom en blind) stelde Verdraagzaamheid in het centrum. Ook Napoleon Hill zette Verdraagzaamheid in zijn lijstje, naast Eenpuntigheid en Synergie. Walt Disney had als motto: Elke droom is mogelijk voor wie de Moed


23-04-2013

19:41

Pagina 95


Leg nu een, twee of drie woorden vast in een levensmotto. Voorbeelden vind je in de voetnoot.1 Herhaal je motto heel vaak in je geest, vooral als iets moeilijk gaat. Je zult er kracht uit halen, transpersoonlijke kracht, principekracht, natuurkracht. Het motto van de Franse Revolutie was Vrijheid, gelijkheid en broederschap. Wat is het motto van jouw persoonlijke revolutie? Mijn levensmotto (een, twee of drie kernwoorden):

Hoe ga je jezelf voortdurend herinneren aan je sleutelprincipes en je motto? Schrijf ze bijvoorbeeld in je agenda op elke pagina, week na week, maand na maand. Of zoek een mentor. Beschrijf hierna wat je concreet gaat doen om je principes tot een tweede natuur te maken.

heeft er Trouw aan te blijven. Aristoteles stelde Schoonheid en Waardigheid centraal. J.F. Kennedy had als motto: Vrede is alleen mogelijk door Wederzijds Respect. Einsteins motto: Niet heersen maar Dienen. Moeder Teresa koos ook voor Onvoorwaardelijke Liefde. Henry Ford: De Vreugde in het werk komt van de kans om te Dienen. Generaal Patton: Doe altijd meer dan je plicht.

95


96

23-04-2013

19:41

Pagina 96

HOOFDSTU K 3

Attitude Als je geen risico’s durft nemen, neem je het grootste risico. Erica Jong

Het woord ‘attitude’ wordt in de lucht- en ruimtevaart gebruikt om de instelling aan te geven waarop de koers bepaald wordt. Voortdurend wordt de koers berekend en herberekend ten opzichte van de twee gekozen hemellichamen. Als externe omstandigheden, zoals wind en storm, het ruimteschip of vliegtuig uit de koers brengen, wordt de koers hersteld met behulp van de relatief vaste positie van de twee hemellichamen. Deze twee gegevens worden als onveranderlijk beschouwd en van daaruit worden de veranderingen beheerst. Voor mensen zijn attitudes ook relatief vaste instellingen die de koers bepalen. Wij noemen een attitude trouwens ook voor mensen een ‘instelling’. Attitudes zijn een soort mentale filters die bepalen welke gegevens je wel en niet gebruikt in bepaalde omstandigheden. Als je niet twee hemellichamen hebt waaraan je voortdurend je koers toetst, zul je willekeurige patronen vertonen in je gedrag. Dan ben je zo, en dan weer zus. Je bent speelbal van de stromingen. Na een paar tegenstrijdige ervaringen met jou vinden mensen het niet zo gemakkelijk je te vertrouwen. Sterker nog, die tegenstrijdigheid straal je zelfs uit bij een eerste contact. Zelf ondervind je dat het om de een of andere reden allemaal niet moeiteloos verloopt. Nu weet je de reden. Mensen stralen innerlijke vrede of innerlijke spanning uit. Er is geen tussenweg. Alleen zeer congruente mensen, dat wil zeggen principevaste mensen, kennen voldoende innerlijke vrede en rust. Bij zulke mensen weet je waar je op kunt rekenen. Ze leven volgens hun principes, niet volgens de smaak van de dag. Gandhi beval aan om slechts één levensstandaard te hebben voor alle domeinen van het leven, omdat het leven één ondeelbaar geheel is. Zovele mensen vertonen echter regelmatig tegenstrijdig gedrag. We zijn anders op het werk dan thuis. We zijn vandaag zus en morgen zo. Of we behandelen de ene persoon zo en een andere totaal anders. We zeggen één ding, maar doen iets anders. We ge-


23-04-2013

19:41

Pagina 97


bruiken twee maten en twee gewichten. Waarschijnlijk herken je jezelf in een aantal van die dingen. Voel je daar trouwens niet schuldig over. De innerlijke tegenstrijdigheid is veel meer een kwestie van collectieve programmering dan van slechte wil of zwakheid van individuen. De dingen zijn zoals ze zijn en wij kunnen alleen vaststellen dat we tot nu toe vooral op het tweede niveau hebben geleefd, individueel en collectief. Stel het gewoon vast en veroordeel jezelf niet. Beslis echter wel wat je nu met die nieuwe kennis gaat doen. Ben je klaar voor een principieel leven vanuit het centrum of wil je verder gaan met de strijd? Wil je gelijk of wil je geluk? Wat je er ook mee doet, het is jouw zaak. Soms gaat iemand pas jaren later over tot de verwezenlijking van iets wat hij geleerd heeft. Het zij zo. De natuur heeft haar eigen ritme voor alles. Als je er echter klaar voor bent – en het feit dat je dit boek leest is daar waarschijnlijk een aanwijzing voor – doe dan in ieder geval de oefeningen die in elk hoofdstuk staan. Durf te dromen en wees bereid de prijs te betalen om je droom waar te maken! Dromen komen uit je creatieve centrum en de energie om je dromen waar te maken komt uit datzelfde centrum. Walt Disney, ons allen welbekend, zei tot zijn medewerkers: ‘If you can dream it, you can do it.’ Zo rechtvaardig is de natuur. Je dromen komen uit je potentieel en daarin zitten ook de talenten en de wegen om die dromen waar te maken. De twee hemellichamen waar topperformers voortdurend hun koers aan toetsen, zijn hun persoonlijke missie en visie. Missie heeft te maken met de vraag wat je fundamenteel wilt bijdragen in het leven en aan het leven. Het is jouw geschenk aan het leven. Visie gaat over het soort mens dat je wilt zijn en over de methodes die je gebruikt om je missie te realiseren. In een volgend hoofdstuk gaan we daar verder op in.

97


98

23-04-2013

19:41

Pagina 98

HOOFDSTU K 3

Onze kern en ons zelfbeeld ‘Geluk verkiest het gezelschap van de opgewektheid.’ Japans spreekwoord

Ons zelfbeeld bepaalt onze golflengte en onze golflengte bepaalt hoe anderen op ons reageren. Als we willen dat mensen anders op ons reageren, dienen we allereerst ons zelfbeeld en, op die manier, onze golflengte te veranderen. Golflengte verwijst naar ons energetisch lichaam, onze andere 99 procent. Dit is dus geen detail! Om het belang van het zelfbeeld te begrijpen kunnen we misschien het best omgekeerd redeneren en ons afvragen: wat zijn de nevenverschijnselen van een gekwetst of verzwakt of verwrongen zelfbeeld? Hierna volgt een (zeer onvolledige!) lijst. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

Een ‘nee’ ervaren als een persoonlijke afwijzing. Iets wel willen, maar het niet durven te doen. Overdadig praten. Bang zijn voor een stilte in een gesprek. Introvert worden, dichtklappen. Problemen uit de weg gaan; hopen dat ze vanzelf zullen verdwijnen. Niet in staat zijn een compliment te accepteren zonder het te verzwakken. Vluchten in drank, dagdromen, illusies, humeurigheid, chemische substanties. Jezelf vergelijken of laten vergelijken met anderen. Je emotionele staat laten afhangen van anderen of van omstandigheden. Niet in staat zijn correctieve feedback te aanvaarden. Altijd gelijk willen hebben of een constante neiging om ongelijk te geven. Aandacht nodig hebben, aandachtshonger. Proberen in plaats van je ergens voor inzetten. Liegen of de feiten verdraaien. Gebrek aan assertiviteit, gebrek aan slagvaardigheid. Angst voor wat anderen over je denken. Excuses en rechtvaardigingen.


23-04-2013

19:41

Pagina 99


Niet voor jezelf durven opkomen. Proberen leuk of aardig gevonden te worden. Klagen, medelijden proberen te krijgen. Zeggen wat anderen graag willen horen. Je laten intimideren, over je heen laten walsen. Opscheppen en overdrijven. Bewonderd willen worden. Angst om uitgesloten te worden. Niet empathisch kunnen luisteren. Bang zijn voor contact met onbekenden of onbekende situaties. 28 Angst voor tegenwerpingen. 29 Niet helder kunnen denken onder druk. 30 Co-dependentie. 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

Co-dependentie is een onderwerp op zichzelf. Het is de staat waarin we ons bevinden wanneer we een relatie denken nodig te hebben om iets in onszelf te compenseren. Co-dependente mensen: ●

● ● ● ●

● ● ● ● ● ● ●

● ●

hebben moeite om emotioneel onafhankelijk te zijn van anderen; laten anderen bepalen hoe ze zich voelen; zoeken goedkeuring en bevestiging; willen aandacht krijgen; voelen angst of schuld wanneer anderen felle emoties tegenover hen uiten; proberen mensen te behagen; zijn bang om de waarheid te zeggen; weten niet goed wat ze zelf willen; laten anderen bepalen wat met hun leven gebeurt; willen anderen voor hen laten beslissen; reageren emotioneel op tegenslagen of mislukkingen; hebben hun aandacht gericht op wat anderen doen in plaats van op wat ze zelf doen; doen voortdurend hun best zich te bewijzen; kunnen onvoldoende voor zichzelf zorgen;

99


100

23-04-2013

19:41

Pagina 100

HOOFDSTU K 3

●

● ● ● ● ● ● ● ● ●

● ● ● ● ●

● ● ● ● ● ● ●

● ● ●

● ●

● ● ● ●

idealiseren anderen en zijn dan gefrustreerd of ontgoocheld wanneer die anderen niet perfect blijken te zijn; kunnen dagenlang zeuren en klagen; voelen zich niet gewaardeerd of erkend; denken dat ze nooit goed genoeg kunnen doen; zijn bang afgewezen te worden; demonstreren slachtoffergedrag of reddergedrag; zijn bang voor kritiek; zijn bang om te vragen wat ze nodig hebben; durven niet te zeggen wat ze echt denken of voelen; huilen mee met de wolven in het bos; laten zich manipuleren; hebben gebrek aan zelfvertrouwen; zijn snel eenzaam als ze alleen zijn; leven in ontkenning van wat er echt aan de hand is; zijn erg druk om niet te moeten voelen wat ze onderdrukken; hebben vaak moeite om hulp te vragen of te ontvangen; denken in zwart-wittermen; liegen om zichzelf of anderen in bescherming te nemen; openen zich niet gemakkelijk (bang om kwetsbaar te zijn); hebben alle moeite spontaan te zijn; maken zich snel zorgen; zijn vaak workaholics als compensatie voor relatieproblemen; hebben verlatingsangst; voelen zich gevangen in relaties; manipuleren anderen om te krijgen wat ze direct zouden kunnen vragen; gebruiken emoties om sympathie te krijgen; weten niet hoe ze met de emoties van anderen moeten omgaan; zijn bang voor hun eigen onderdrukte woede; voelen zich hulpeloos en machteloos; of gaan juist overmatig controle zoeken; willen dat anderen veranderen zodat zij zich beter kunnen voelen.


23-04-2013

19:41

Pagina 101


Het zou een absolute verrassing zijn als je jezelf niet in enkele van de bovenstaande fenomenen herkende. Iedereen heeft last van een paar emotionele wonden. Er is niets beschamends aan te ontdekken dat je heling nodig hebt in verband met je gevoel van identiteit. Dat is de regel, niet de uitzondering. Het beste is om dat gewoon onder ogen te zien en jezelf niet te veroordelen. Hoe kon je in hemelsnaam jezelf verhinderen verkeerde input te krijgen toen je een kind was, sterker nog, al voor je geboorte via genetische informatie en dergelijke? En veroordeel ook je ouders en leraren niet. Ze deden allemaal hun best met het bewustzijn en het zelfbeeld die ze zelf hadden. De beste manier om een negatief patroon te versterken is er weerstand tegen te bieden. Doe dat dus niet. Wees vergevingsgezind en begrijpend voor jezelf en je opvoeders. Dat is het begin van je heling. Heling betekent letterlijk ‘heel worden’. Het zijn onze beperkende patronen en overtuigingen die ons innerlijk licht versnipperen en verdelen. Met het licht zelf is niets aan de hand. Jezelf helen betekent afkomen van je beperkende en versnipperende patronen en je ware en unieke identiteit, het ene licht in je, weer blootleggen. Jouw ware identiteit is natuurlijk nooit weg geweest. Ze was alleen begraven onder een massa overtuigingen die je niet getoetst had op hun geldigheid. Laten we dus eerst eens onderzoeken welke factoren uit de hiervoor genoemd lijst (soms9/9vaak9/9zeer vaak9/9bijna altijd) bij onszelf voorkomen.

101


23-04-2013

102

19:41

Pagina 102

HOOFDSTU K 3

ZELFONDERZOEK Welke van de hiervoor genoemde lijst met dertig voorbeelden van gedrag dat uit een gekwetst zelfbeeld voortkomt, herken je vooral?

In welke voorbeelden en situaties zie je dat vooral?

Wat kost dat gedrag je?


23-04-2013

19:41

Pagina 103


Welke van jouw overtuigingen maken je vooral kwetsbaar?



103


104

23-04-2013

19:41

Pagina 104

HOOFDSTU K 3

Overtuigingen ‘Mensen worden wat ze denken te zijn.’ Gandhi

In beide oefeningen die we je hiervoor gevraagd hebben te doen, hebben we de nadruk gelegd op de rol van onderliggende overtuigingen of aannames. Laten we daar dieper op ingaan. Naar je eigen overtuigingen kijken is te vergelijken met kijken naar het stof op de spiegel, waardoor je niet kunt zien wie je echt bent. Elke overtuiging bevat een aspect van ‘zou moeten’, zoals: ‘Zo zou het moeten zijn opdat ik gelijk heb.’ De natuur trekt zich echter lekker niets aan van jouw geloofssysteem. Wat we de waarheid noemen, is niet afhankelijk van onze overtuigingen. De waarheid IS. Vergelijk deze twee uitspraken: ‘Wat erg dat Jan zijn baan kwijt is’ en ‘Jan heeft op dit moment geen werk.’ De eerste is een overtuiging, de tweede een vaststelling. De eerste leidt tot woede, frustratie, ontgoocheling, verbittering et cetera. Niets daarvan draagt bij tot effectieve actie om een baan te vinden. De eerste uitspraak kunnen we vertalen als: ‘Jan zou zijn baan niet mogen verliezen.’ Oh nee? Wie zegt dat? Waar staat dat geschreven? Wou je misschien dat iemand anders zijn baan kwijt was en Jan niet? Het tweede is een observatie. Daar kun je veel kanten mee op. Misschien was Jan wel toe aan een verandering in zijn loopbaan. Misschien krijgt hij nu juist de beste baan die hij ooit gehad heeft. Misschien leert hij op zijn nieuwe werk een vriend voor het leven kennen. Of misschien ligt er een ander ongelooflijk potentieel op Jan te wachten. Wat bedoel je met: ‘Wat erg dat Jan zijn baan kwijt is?’ Projecteer je misschien je eigen angst over het mogelijke verlies van je eigen baan? Een overtuiging heeft een emotioneel aspect. Voor heftige overtuigingen gaan we het conflict met andere mensen aan, we gaan er zelfs voor op de vuist en we trekken, als het moet, ervoor ten oorlog. Overtuigingen planten zich voort als konijnen. Omdat je A gelooft, ga je ook B geloven en na een tijd zit je vast aan een ingewikkeld en schijnbaar ondoorgrondelijk alfabet van innig verwe-


23-04-2013

19:41

Pagina 105


ven overtuigingen. ‘Als ik ouder word, krijg ik rimpels. Als ik rimpels krijg, ben ik minder aantrekkelijk. Als ik minder aantrekkelijk ben, vind ik misschien nooit meer een partner. Dan sterf ik in eenzaamheid.’ Et cetera. Mensen die vanuit hun opinies, cq hun overtuigingen leven, zijn altijd op zoek naar feitenmateriaal om hun gelijk te bewijzen. Ze vinden altijd wel wat. Ze hebben dan gelijk. Maar geen geluk. De grootste groep overtuigingen zijn collectieve overtuigingen die je als vanzelfsprekend overneemt van anderen. Dat zijn de dingen die iedereen toch weet. Tot Galileo Galilei de telescoop ontwikkelde en Columbus Amerika ontdekte, ‘wist’ ook iedereen dat de zon om de aarde draaide, de wereld plat was en dat er aan de andere kant van de oceaan vreselijke draken leefden. Einstein stelde dat het gemakkelijker is een atoom te splitsen dan een vooroordeel te doorbreken.

Groeien is loslaten ‘Hersenen: een apparaat waarmee we denken dat we denken.’ Ambrose Bierce

Willen we groeien naar de andere 99 procent van ons, ons essentiële zelf, dan dienen we heel veel los te laten. We zitten vast aan die vorm van 1 procent door wat we geloven over onszelf. Onszelf opnieuw leren kennen als de schitterende mensen die we als bruisende, creatieve, onschuldige kinderen waren, vergt van ons dat we een heel stelsel van vooral collectieve overtuigingen loslaten. Persoonlijke ontwikkeling is in wezen een proces van afleren en loslaten. Ont-wikkeling is een proces waarbij de diverse wikkels die rond je ware gezicht gelegd zijn, worden weggenomen. Je bent al wat je bent. Je weet alleen niet meer wat dat nu precies inhoudt. Je dient het jezelf alleen te her-inneren. Dat betekent letterlijk dat je opnieuw naar binnen gaat, dat je jezelf her-innert, dat je je eigen licht laat schijnen op de schaduwfiguren waar je van kindsbeen af bang voor bent geweest. Maar ze zijn niet meer dan dat: mentale schaduwen.

105


106

23-04-2013

19:41

Pagina 106

HOOFDSTU K 3

Ergens in Afrika leeft een stam die vissen vangt met schaduwen. Het water van het meer is zeer helder en laat dus het zonlicht diep doordringen. De vissers gaan het water op met een soort bouwwerk achter hun boot. Deze constructie laat een schaduw in het water vallen in de vorm van een kooi of net. De vissen vluchten voor het ‘net’ en worden op die manier naar ondiep water gedreven, waar ze gewoon worden opgeschept en in de pan belanden. Allemaal dankzij een paar schaduwen. Zo laten wij ons door onze mentale schaduwen naar het verkeerde water drijven en zo worden we af en toe ook geroosterd in een pan. Op 20 oktober 1938, lang voor er televisie was, speelden Orson Welles en zijn groep een radioluisterspel, getiteld Oorlog tussen werelden. Het stuk ging over een invasie door oorlogszuchtige indringers van de planeet Mars. Tienduizenden mensen, die blijkbaar niet begrepen hadden dat het om fictie ging, renden in paniek de straten op. De telefooncentrales liepen volledig vast. Politiekantoren werden bestormd. Het verkeer in New Jersey liep totaal vast. Enkele mensen werden gedood in de chaos. En waardoor? Door de overtuiging dat de planeet werd aangevallen door buitenaardse wezens. Mark Twain schreef een essay over roken, getiteld Concerning Tobacco. Daarin vertelt hij hoe hij bij zijn vrienden de reputatie had stinkende, goedkope sigaren te roken. Hij kocht een stel heel dure luxesigaren en deed er de sigarenbandjes van zijn eigen sigaren om. Hij bood zijn gasten bij een diner een sigaar aan en zag hoe mensen de sigaar uit een soort beleefdheid accepteerden, ze aanmaakten en ze relatief snel ergens uitdoofden, omdat ze geloofden dat het zijn stinkende sigaren waren. Je kunt zelf zo’n test doen door goedkope wijn te serveren in de fles van een heel dure wijn. Dat wordt lachen. Het is ongelooflijk hoe wij onszelf kunnen manipuleren met onze overtuigingen. Overtuigingen zijn echter nooit de waarheid. Het zijn zelfgemaakte gevangenissen. Als je bereid bent het licht van je centrum te vinden, kun je redelijk gemakkelijk van al die interne gevangenissen afkomen. Dat gebeurt vanzelf, als je het


23-04-2013

19:41

Pagina 107


maar toelaat. Net zoals ons fysieke lichaam zelfgenezende mechanismen heeft, zo kan onze geest die gevangenissen ontmantelen. Net zoals een snee in je vinger vanzelf geneest, kunnen we de geest in ons ook mobiliseren voor spontane emotionele of psychologische genezing. We hoeven niets anders te doen dan ons open te stellen. We denken echter zo gemakkelijk dat wij er alleen voorstaan en dat wordt dan onvermijdelijk onze werkelijkheid. Dat is een misverstand van kosmische proporties. Het leven is één groot zelforganiserend proces onder leiding van een oneindige intelligentie. Wij kunnen niet wat het Leven kan, maar we kunnen wat het Leven kan wel tegenwerken, vooral onbewust dan. Een voorbeeld. Je wordt door het leven geademd. Je kunt wel proberen te stoppen met ademen, maar het leven zorgt er wel voor dat je na een paar minuten weer inademt. Je kunt ook zelfmoord plegen. Een negatieve actie. Maar je kunt niet een dood lichaam laten ademen. Als het leven weg is, is het ademen voorbij. Zoals het leven onze ademhaling regelt, zo regelt het ook ons hart en onze bloedsomloop. Het wordt allemaal voor ons gedaan. Door het Leven. Geloof jij dat jij ademt? Kijk opnieuw. Wij hebben een vrije wil, dat betekent dat we er bewust voor kunnen kiezen samen te werken met de Oneindige Intelligentie in ons. We kunnen ook besluiten het niet te doen. Dat is de essentie van de filosofie van Napoleon Hill. Dat dingen gewoon voor ons gebeuren, geldt ook voor andere aspecten van ons leven, tenzij wij dat verhinderen. De natuur geeft overvloed en wij proberen dat met de subtielste zelfsabotage tegen te houden. Waar winden wij ons allemaal niet over op? Hoeveel zorgen maken wij ons niet om dingen die nooit gebeuren? Wat doen wij ons zelf allemaal aan? Sterker nog, wij maken de natuur verwijten, of de omstandigheden, of onze ouders, of God of nog wat anders. Tot de dag dat we de totale verantwoordelijkheid nemen voor de patronen die we zelf geconstrueerd hebben, zullen we last hebben van mentale schaduwen. Hoelang wil jij nog in een braadpan terechtkomen wegens een paar schaduwen?

107


108

23-04-2013

19:41

Pagina 108

HOOFDSTU K 3

Onvrede projecteren Een van de akeligste gevolgen van een negatief of gekwetst zelfbeeld is dat je niet in staat bent anderen te zien zoals zij zijn en dat je niet in staat bent anderen te laten zijn zoals ze nu zijn. Je oordeelt, en ook al spreek je dat oordeel niet uit, je gesprekspartner weet op onbewust niveau dat je hem of haar niet volledig accepteert. Iemand weet bijvoorbeeld dat je vriendelijkheid voorwaardelijk is en niet uit je kern komt. Je verliest daarmee je geloofwaardigheid en je dient veel meer moeite te doen om iemands vertrouwen te wekken. Ralph Waldo Emerson zei: ‘Wat je bent, schreeuwt zo luid, dat ik niet hoor wat je zegt.’ Hoe ziet dat eruit voor jou, lezer? Ben je bereid met hart en ziel aan jezelf te werken en je beperkende patronen en overtuigingen op te geven of te overstijgen? Er is namelijk geen andere weg naar je innerlijke kracht. Je zelfbeeld is de grens die je onbewust aan je potentieel gesteld hebt. Zolang je dat beeld niet wijzigt, zul je het verleden blijven herhalen in andere verpakkingen. Zelfs positief denken zal je niet helpen als je diep in jezelf bijvoorbeeld gelooft dat je een slachtoffer bent van de omstandigheden. Iemand met een negatief zelfbeeld kan wel een miljoen keer denken: Ik ben geweldig, maar dat zet geen zoden aan de dijk. Hij zal alleen nog meer aan zichzelf gaan twijfelen, omdat zelfs positief denken voor hem niet schijnt te werken. Denken ‘Ik ben fantastisch’, terwijl je in feite een diepe overtuiging hebt die dat tegenspreekt, is als denken dat twee plus twee vijf zal worden, als je dat maar hard genoeg gelooft of vaak genoeg herhaalt. Wat een onzin. Alleen in vruchtbare grond kan zaad tot zijn volle wasdom komen. Ons zelfbeeld is onze grond. Zelfs het beste zaad zal erin stikken als onze grond, ons zelfbeeld, verstikkend is. Hoe dicht we met ons zelfbeeld onze essentie naderen, kunnen we vaststellen aan de hand van onze gevoelsstaat. Hoe verder we van onze kern af zijn, hoe machtelozer we ons voelen. Het geloof in machteloosheid manifesteert zich in onze opvatting dat de dingen ons overkomen. We voelen ons niet gelukkig. En omdat onze aandacht dan vooral ligt bij wat we niet willen, krijgen we er meer van en we voelen ons nog meer slachtoffer.


23-04-2013

19:41

Pagina 109


ZELFONDERZOEK EN ZELFWERKZA AMHEID Hierna volgen een reeks concrete mogelijke acties voor een beter zelfbeeld. Kies er drie uit en begin ermee! Wat denken niet kan, kan doen wel. Doordat je anders gaat handelen, zal je geloofssysteem op een dieper niveau vanzelf transformeren 1 Bedank mensen die je een compliment geven. 2 Begin iets wat je al lang hebt uitgesteld. 3 Doe iets wat je allang uit de weg gaat omdat je bang bent voor de gevolgen. 4 Vergelijk je niet langer met anderen en sta ook niet toe dat anderen jou met iemand anders vergelijken. 5 Stop met klagen, stop met excuseren en rechtvaardigen. 6 Meet succes alleen af aan je eigen waarden en principes. Laat je hoofd niet op hol brengen, noch door de media noch door andere ‘autoriteiten’. 7 Leef gezond. Zorg voor je lijf. Je bent het waard. 8 Zeg niet langer: ‘Dat kan ik niet’. Zeg in plaats daarvan: ‘Ik heb dat nog niet geleerd.’ 9 Spreek anderen niet tegen. Ze hebben recht op hun zienswijze. De behoefte anderen te overtuigen is eigenlijk de angst om ongelijk te hebben. 10 Neem eens een berekend risico, eerst een kleintje, zoals in een restaurant iets onbekends eten. 11 Zeg iets wat je allang had willen zeggen, maar niet durfde. 12 Leer in de ik-vorm te spreken. Zeg bijvoorbeeld niet: ‘Jij bent een vervelende vent.’ Maar: ‘Ik heb het moeilijk met enkele zaken in onze samenwerking en ik wil daar graag even over praten.’ 13 Leer ‘nee’ te zeggen als het tegen je principes, waarden of prioriteiten is. 14 15 16 17 18

Kom uit voor je eigen mening. Geef aandacht. Vraag niet om aandacht. Vraag feedback aan anderen, zodat je dingen beter kunt doen. Doe iets wat je niet verplicht bent te doen. Eigen vrije keuze. Let op je taal, dertig dagen lang. Let op reactieve uitspraken, slachtoffergedrag et cetera. Veroordeel jezelf niet om wat je waarneemt.

109


23-04-2013

19:41

110

Pagina 110

HOOFDSTU K 3

19 20

– –

Word je alleen bewuster van je taal. Ze bevat de vingerafdrukken van je reactieve patronen. Luister meer, spreek minder. Lees een boek over assertiviteit of over eigenwaarde. Twee suggesties: Wayne Dyer, Niet morgen maar nu. Manuel Smith, Als ik NEE zeg, voel ik me schuldig.

Beschrijf hierna je actieplan. Mijn actieplan:


23-04-2013

19:41

Pagina 111


Hoe kun je jezelf belonen voor succes met dat actieplan. Jezelf verwennen is een van de leuke kanten van een positief zelfbeeld. Wat dacht je van een massage? Of een weekendje Ardennen? Of? Vul zelf maar in.

Zelfbeeld en zelfbeperkende overtuigingen Het leven functioneert op basis van wetten en principes. Een van die principes is overvloed. Hoeveel sterrenstelsels zijn er? De laatste wetenschappelijke schatting is 144 miljard. Hoeveel water is er op deze planeet? Meer dan genoeg voor iedereen. We kunnen het alleen beter verdelen. Hoeveel soorten zijn er op deze planeet? Miljoenen. Hoeveel energie komt vrij bij de splitsing van 1 atoom? Vraag het maar aan Oppenheimer. Het leven is totale overvloed, als je het maar kunt ontvangen. Wat bepaalt wat jij kunt ontvangen? Hoe open je kunt zijn. Als je helemaal open kunt zijn, ben je grenzeloos. Je bent dan echter ook ongedefinieerd (dus transpersoonlijk) en daar zijn we op egoniveau het bangst voor. Elk iets is beperkt. Onze onbeperkte dimensie is dus een niet-iets. Het objectiverende denken slaat daarvan op tilt. Alleen als jij oneindig bent, kun je de oneindigheid van alle mogelijkheden ontvangen. Het enige wat dat voorkomt, zijn jouw beperkende (objectiverende) overtuigingen over jezelf. De graadmeter voor ons vermogen overvloed te ontvangen is wat we, in ons diepste binnenste, over onszelf en onze eigenwaar-

111


112

23-04-2013

19:41

Pagina 112

HOOFDSTU K 3

de geloven. Nu werp je misschien tegen dat je echt niet arm wilt zijn, maar dat je toch niet rijk bent. Eerst en vooral dit: arm en rijk zijn allebei definities en beperkingen. Wat je in wezen bent, overstijgt beide begrippen. Jij bevat alle mogelijkheden van wat je kunt zijn. Wat je bewust wilt en wat je onbewust gelooft, zijn twee heel verschillende dingen en bepalen niet jouw kern, jouw wezen. Die is onbeperkt. Je gedachten en je emoties worden sterk gekleurd door de tienduizenden besluiten die je in je leven over jezelf, het leven en andere mensen genomen hebt. Om nog maar te zwijgen van alle collectieve overtuigingen die je nooit ter discussie hebt gesteld. Die massa overtuigingen opereert als een filter en een transformator voor je gedachten.

Zelfbeperkende overtuigingen De twee meest beperkende soorten overtuigingen zijn: 1 collectieve overtuigingen, omdat je niet eens in de gaten hebt dat het overtuigingen zijn (ze worden voorgesteld als feiten), en 2 de overtuigingen die worden gevormd tijdens sterk emotionele momenten.

Collectieve overtuigingen Meer dan 90 procent van de collectieve overtuigingen die later in je leven je gedrag bepalen, doe je op in de eerste 22 jaar van je leven. Dit bleek uit een Stanford-onderzoek. Daarbij horen alle collectieve overtuigingen die als feiten worden voorgesteld en waar bijna niemand vragen over stelt. Met andere woorden, wij zijn zo geconditioneerd dat het niet mooi meer is om te zien. Vooral tijdens de eerste jaren van ons leven krijgen we veel informatie binnen die we op geen enkele manier kunnen evalueren op juistheid. We gaan er gewoon van uit dat onze ouders en andere autoriteiten wel weten waar ze mee bezig zijn en wat ze zeggen. O ja? Weten ze dat echt? Onderzoek eens wat de vorige en huidige generatie gedaan hebben met de planeet. Wisten ze dan echt waar ze mee bezig waren? Breek los uit individuele en collectieve beperkende patronen!


23-04-2013

19:41

Pagina 113


Emotioneel geladen overtuigingen Net zo sterk als die collectieve overtuigingen zijn emotioneel geladen overtuigingen. Ze zijn zo stevig verankerd doordat ze worden vastgelegd in elektromagnetische patronen die een soort hypnotiserende kracht over je gedrag krijgen. Dit gebeurt wanneer het limbische, automatische systeem de controle overneemt van het hogere denken. Op zulke momenten is ons ego disfunctioneel. Het houdt de vlinder in de rups opgesloten. Ons ego is functioneel wanneer het ons helpt vooruit te komen, wanneer het ons helpt ons verbonden te voelen, meer bewustzijn, meer liefde en meer wijsheid te ervaren. Laten we als voorbeeld een kind nemen dat aandacht vraagt en die niet krijgt. Het kind besluit, onbewust, om te overleven, dat het niet waardevol genoeg is om aandacht te krijgen. Dat wordt dus een diepgewortelde overtuiging over zichzelf. Telkens wanneer het kind geen aandacht krijgt, wordt dat patroon versterkt en krijgt de erin opgeslagen overtuiging via de emotionele energie die ermee samengaat meer vat op zijn gedrag. Later in het leven is dat kind een volwassene die dwangmatig probeert aandacht te krijgen en die daardoor niet goed in staat is aandacht te geven.

Zelfbeeld Ons zelfbeeld is dus veel meer iets emotioneels dan iets rationeels. Het is de manier waarop wij ons voelen over onszelf. Wanneer we ons vervuld voelen van vreugde, zijn we in de waarheid van onszelf. Als we ons rot voelen over onszelf, geloven we iets over onszelf wat niet de waarheid is. De emotie zelf is niet negatief of slecht, die voel je alleen maar. De kunst is om vanuit je waarnemer te zien dat zo’n emotie een geloof weergeeft over jezelf dat niet klopt met de waarheid van je wezen. En vervolgens die onwaarheid te zien en op te geven. Zoals de onwaarheid van het kind in het voorbeeld: ik ben niet waardevol genoeg om aandacht te krijgen. Vermenigvuldig het genoemde voorbeeld met duizenden andere emotionele momenten in je leven, voeg daar de gigantische massa collectieve overtuigingen en groepsovertuigingen bij en je

113


114

23-04-2013

19:41

Pagina 114

HOOFDSTU K 3

krijgt een idee van de reden waarom meer dan 70 procent van de mensen vooral vanuit patronen leven in plaats vanuit hun levenscentrum. Mensen die vanuit patronen leven zijn reactief. Mensen die geleerd hebben vanuit principes en waarden te leven, zijn proactief. Uit deze groep van proactieve mensen staan de medescheppers op. Wanneer we proactief kunnen zijn, dat wil zeggen niet beheerst worden door emoties, hebben we toegang tot ons creatieve hogere zelf. Of, nog anders gezegd, het disfunctionele ego is reactief, het functionele ego is proactief. Het functionele ego is bereid zich te laten leiden door hogere principes. Het reactieve, disfunctionele ego wil baasje spelen. Het wil gelijk, ook als dat inhoudt dat je ziek wordt of al je vrienden verliest.

Reactief, proactief en intuïtief We gedragen ons reactief, als we onze emoties, onze stemmingen, onze impulsen en ons humeur ons gedrag laten bepalen. We gedragen ons reactief als we onszelf uitroepen tot ‘slachtoffer van de omstandigheden’ of ‘slachtoffer van het gedrag van anderen’. Wij gedragen ons reactief als we het hebben over ‘moeten’ en ‘zouden moeten’, over alles, niets, nooit, altijd, overal en iedereen en over wat anderen allemaal anders zouden moeten doen. We zijn proactief als we ons gedrag bewust laten afhangen van hogere natuurlijke en dus transpersoonlijke principes in plaats van smalle, persoonlijke overtuigingen. We zijn proactief als we handelen op basis van observaties in plaats van opinies en interpretaties. We zijn proactief wanneer we ervoor kiezen ons handelen niet te laten leiden door stemmingen en impulsen die gekleurd zijn door het verleden. Wanneer we ervoor kiezen anderen en onszelf niet te behandelen op basis van de emoties of stemmingen die we ervaren. We eisen niet dat de wereld of andere mensen eerst moeten veranderen voor wij ons beter kunnen voelen (wat een onzin toch). We kiezen ervoor om de overtuigingen die aan de basis liggen van onze emoties, te onderzoeken en ze desgewenst op te geven of te veranderen. We zijn proactief als we bewust gebruik maken van onze vrije wil om, nu, zelf, ons gedrag te bepalen, onafhankelijk van ons ver-


23-04-2013

19:41

Pagina 115


leden en wat onze ouders en opvoeders met ons gedaan hebben. We kunnen alleen proactief zijn als we geworteld zijn in ons grotere energielichaam en we ons niet alleen maar identificeren met ons fysieke lichaam. We dienen dus waarnemers te worden. Vanuit onze niet-zintuiglijke, niet fysieke dimensie nemen we waar. Vanuit onze zintuiglijke, fysieke (zoogdier)dimensie oordelen we. Oordelen is een overlevingsmechanisme. Het hoort bij de zoogdierwereld waar de wet van de sterkste heerst. Liefde bestaat op een hoger niveau dan het overlevingsniveau. Daarom begint ons nieuwe leven pas als we bewust ons hart openhouden wanneer automatische interne prikkels ons aanzetten tot vechten of vluchten. We gedragen ons intuïtief als we spontaan in harmonie handelen met de principes van de natuur zonder daarbij na te denken, of zonder enige zelfdiscipline. Je geeft in deze fase bewust je eigen wil op. Dat is de diepere betekenis van ‘Uw wil geschiede’. Om tot deze trap van evolutie te komen dien je echter eerst de ontwikkeling tot proactiviteit door te maken. Kennelijk dienen we eerst onze vrije wil te ontwikkelen, voor we hem kunnen overstijgen naar een transpersoonlijke wil.2

Herkomst van onze reactieve patronen Onze ouders, de school en andere autoriteiten hebben meestal de input geleverd voor een hele lading zelfbeperkende, vooral collectieve overtuigingen en patronen. Wij blijven er echter mede verantwoordelijk voor omdat wij ze geloofd hebben. We dragen nu ook de verantwoordelijkheid om al die dingen eens wat nader te onderzoeken in plaats van ze zomaar aan te nemen. Een ander soort autoriteit zijn de omstandigheden waarin wij aan het kortste eind trekken. We raken er dan van overtuigd dat

2 Aanbevolen literatuur: Assagioli, R., Over de wil, sturend mechanisme in het menselijk handelen, Servire. Beschrijft uitstekend het verschil tussen persoonlijke wil en transpersoonlijke wil en de samenwerking tussen beide.

115


116

23-04-2013

19:41

Pagina 116

HOOFDSTU K 3

er buiten onszelf grotere machten bestaan dan de Kracht in onszelf. Stilaan beginnen we te twijfelen aan onze innerlijke Bron van kracht. Ons geloof over onszelf begint de Waarheid over onszelf te overschaduwen. Het is maar goed dat wij degenen zijn die, in onze eigen geest, de patronen hebben vastgelegd, want nu kunnen wij ze ook weer loslaten. Onze vrijheid is dan ook de andere zijde van het verantwoordelijkheidsmuntje. De vrijheid om die patronen op te geven. Daarvoor is het goed te weten hoe we die patronen scheppen en vasthouden. Dat gebeurt onbewust en automatisch doordat we weerstand bieden aan sommige gebeurtenissen in ons leven. Zodra we weerstand bieden, interpreteren onze overlevingsmechanismen dat als signaal dat er ‘gevaar’ dreigt. Meteen schakelen we over op een lagere vorm van intelligentie die bij onze materiele vorm hoort. Het is deze weerstand tegen wat we als onprettig beoordelen, die ervoor zorgt dat de patronen beklijven. Het goede nieuws is dat we, aangezien we zelf de patronen geschapen hebben, we ze ook kunnen ontmantelen. Hoe? Door de weerstand op te geven. Hoe geef je weerstand op? Door je gevestigde oordeel over de situatie op te geven. Zonder oordeel bied je niet langer weerstand. Een van de krachtigste manieren om weerstand of oordeel los te laten is het proces van vergeving. Het wonderbaarlijke is dat, wanneer we steeds minder oordelen en steeds meer vergeven, zowel onszelf als elkaar, onze patronen vanzelf uit elkaar beginnen te vallen. Ze verliezen hun kleefkracht. In hoofdstuk 11 gaan we er uitgebreid op in. Voorlopig is het vooral belangrijk te weten dat je van de beperkende patronen kan afkomen door je overtuigingen (waardeoordelen) los te laten.

Denkhouding en omstandigheden Een van de beste bronnen om te leren hoe je uit de slachtofferrol kunt stappen en medeschepper te worden, is het klassieke werkje van de negentiende-eeuwse Britse filosoof James Allen, As a Man Thinketh. Vaak wordt ten onrechte gezegd dat gedachten uit zichzelf kracht hebben. Gedachten hebben echter geen kracht, tenzij jíj die eraan toekent op basis van je geloofssysteem.


23-04-2013

19:41

Pagina 117


Niet je gedachten zijn belangrijk, maar de focus van je aandacht als gevolg van jouw gedachten. James Allen zegt niet What a Man Thinketh maar: As a Man Thinketh.3 Het gaat niet over de vraag wat je denkt, maar met welke houding, welke instelling je het denkt. De schijnbare kracht van gedachten en overtuigingen is eigenlijk geleende kracht, zoals de maan haar licht leent van de zon. Via ons intiemste centrum, in ons diepste wezen, staan we in directe en voortdurende verbinding met de Bron van het Leven zelf, met de Bron van alle overvloed. Dat is de enige bron van kracht in het leven. Dat we geloven dat onze gedachten zelf kracht hebben is arrogant. Zelfs Jezus zegt: ‘Zonder de Vader kan ik niets.’ Wij wel? Te veel Amerikaanse boeken gelezen misschien? Hierna staan enkele leringen van James Allen. We geven zijn letterlijke woorden niet weer, maar beperken ons tot zijn essentiele boodschap. Wij raden je aan het boekje van James Allen te kopen en helemaal te lezen. ‘De ziel kunnen we vergelijken met een tuin. Je kunt een tuin intelligent beheren of de zaken maar op hun beloop laten. In beide gevallen, beheerd of verwaarloosd, zullen er dingen in groeien. Daar ontkom je niet aan. Als je er geen nuttige zaden in plant, zal een veelheid van soorten onkruid de lege ruimte innemen en ze zullen hun eigen soort exponentieel vermenigvuldigen. Net zoals een tuinman zijn stukje grond moet vrijhouden van onkruid en er de bloemen en vruchten in doet groeien die hij verkiest, zo moeten wij omgaan met onze geest. We moeten de negatieve gedachten “wieden” en de zuivere gedachten cultiveren als bloemen en vruchten. Als je dat doet, kom je er op een keer achter dat je werkelijk de meestertuinman bent van je ziel en de sturende kracht in je leven. Je ontdekt op die manier de wetten achter de ziel en je begrijpt

3 James Allen (1864 - 1912), As a Man Thinketh, 1904. De nederlandse versie is verschenen bij uitgeverij Nieuwe Dimensies (Zoals een mens denkt).

117


118

23-04-2013

19:41

Pagina 118

HOOFDSTU K 3

steeds duidelijker hoe deze wetten vorm geven aan je karakter, je omstandigheden en je lot.’ ‘Elke mens is waar hij is door de wet van zijn eigen zijn. De gedachten die hij heeft ingebed in zijn karakter, hebben hem daar gebracht. Er is in het leven geen toeval. Het is allemaal strikt wetmatig. Het is even waar voor zij die zich in disharmonie voelen met hun omgeving als voor hen die er zich lekker bij voelen.’ ‘Een mens wordt slechts geteisterd door omstandigheden zolang hij gelooft dat het allemaal van buiten hem zelf komt. Op de dag dat hij beseft dat hij zelf kan zaaien in de tuin van zijn ziel en dat hij de vruchten kan plukken van zijn eigen beheer van de onzichtbare grond, waaruit omstandigheden groeien, wordt hij de meester van zijn lot.’ ‘De ziel trekt op magnetische wijze aan wat ze in het geheim verlangt, dat wat ze bemint en dat wat ze vreest. De ziel bereikt de hoogtes van haar meest gekoesterde aspiraties en de ziel valt naar het niveau van haar minst gedisciplineerde verlangens. En dat alles verschijnt als omstandigheden.’ ‘Elke gedachte die in de mentale tuin gezaaid wordt en er wortel kan schieten, zal uiteindelijk vrucht dragen. Goede gedachten zullen goede vruchten voortbrengen en slechte gedachten zullen slechte vruchten voortbrengen.’ ‘Een mens komt niet in het armenhuis terecht door een speling van het lot of door de omstandigheden, maar door zijn eigen ongedisciplineerd denken en zijn eigen ongedisciplineerde verlangens.’ ‘Omstandigheden maken een mens niet, ze onthullen hem.’ ‘Die omstandigheden zijn een weerspiegeling van de conditie van het gewaarzijn.’


23-04-2013

19:41

Pagina 119


‘Mensen trekken niet aan wat ze verlangen, maar ze trekken dingen, relaties en omstandigheden aan die een weerspiegeling zijn van wat zijzelf in hun diepste binnenste over zichzelf denken.’ ‘Wat is dan, in dit licht, het zogenaamde “gevecht met de omstandigheden”? Het is het protest tegen een effect zonder te willen kijken naar de oorzaak in het eigen hart. Die oorzaak kan een bewuste intentie zijn of een onbewuste zwakte. Het maakt niet uit. Zolang er niets aan gedaan wordt, zullen “de omstandigheden blijven duren”.’ ‘Mensen willen zo graag hun omstandigheden verbeteren, maar ze willen zichzelf niet verbeteren. Ze blijven daarom onderworpen aan de omstandigheden.’ ‘Iemand die investeert in karaktervorming, zal er altijd in slagen te behalen wat hij in zijn hart koestert. Dat is even waar voor materiële als voor spirituele zaken. Iemand die een enorm vermogen wil verwerven, moet bereid zijn daar sterk genoeg voor te worden. Iemand die spiritueel rijk wil worden, zal nog harder moeten werken aan zichzelf.’ ‘Iemand die ziek is door verkeerde eetgewoontes, zal zijn probleem niet oplossen door geld uit te geven aan dokters. Hij zal gedisciplineerd moeten worden. Een werkgever, die aan zijn medewerkers niet het loon geeft wat ze verdienen, is niet geschikt voor stabiele rijkdom. Wat hij oneerlijk “bespaart”, zal hij in veelvoud weer verliezen. Hij zal dan de omstandigheden verwijten...’ ‘Ik geef deze voorbeelden alleen maar als illustratie van het feit dat wij mensen ons eigen lot mede bepalen en dat het niet volstaat om een doel te hebben. Het is nodig om onze overtuigingen, gedachten en daden op één lijn te brengen met het behalen van dat doel.’

119


120

23-04-2013

19:41

Pagina 120

HOOFDSTU K 3

‘Lijden is altijd het gevolg van een of andere vorm van bewuste of onbewuste overtuiging. Het is een teken dat het individu niet in harmonie leeft met zichzelf en met de wet van zijn eigen zijn. Het leven is van nature overvloed, maar je kunt die overvloed beperken en zelfs afsnijden door iets anders te geloven.’ ‘Onprettige omstandigheden zijn het gevolg van onze eigen disharmonie. Vreugde is het gevolg van onze eigen harmonie. Vreugde, niet materieel bezit, is de maatstaf van de juiste mentale en emotionele conditie. Ellendigheid, niet materieel gebrek, is de maatstaf van een verkeerde mentale en emotionele conditie. Iemand kan rijk zijn en vervloekt. Iemand anders kan arm zijn en zielsgelukkig. Behoeftigheid en mateloosheid zijn allebei aspecten van ellende. Ze zijn alle twee even onnatuurlijk en beide zijn het gevolg van mentale en emotionele onevenwichtigheden.’ ‘Een individu heeft zijn houding niet volledig onder controle zolang hij niet gelukkig, gezond en welvarend is. Alle drie deze condities zijn het gevolg van een harmonieuze afstemming van het uiterlijke op het innerlijke.’ ‘Een mens wordt pas echt een mens als hij ophoudt met klagen en verwijten en als hij op zoek gaat naar de wet van zijn eigen zijn. Hij begint dan omstandigheden te gebruiken om sneller vooruit te komen in plaats van ertegen te vechten. Hij ontdekt gaandeweg zijn eigen innerlijke kracht. Gedachtes van zwakte zullen leiden tot gebrek aan karakter en dit zal leiden tot omstandigheden van slachtofferschap. Gedachten van haat zullen leiden tot kritiek en verwijten, die op hun beurt vijandschap zullen aantrekken. Gedachten van egoïsme zullen zich manifesteren als vormen van zelfgerichtheid en zullen de daarbij horende omstandigheden veroorzaken. Er is geen ontsnappen aan. Het leven is rechtvaardig.’ ‘Wat je zaait, zul je oogsten. Een mens kan niet rechtstreeks


23-04-2013

19:41

Pagina 121


zijn omstandigheden kiezen, maar hij kan wel zijn instelling kiezen en op die manier indirect zijn omstandigheden vormgeven. De natuur helpt de mens om de overtuigingen die hem het meest na aan het hart liggen te manifesteren. Omstandigheden zullen zich aandienen die zowel de goede als de slechte overtuigingen aan de oppervlakte zullen brengen. Laat een man minder hard worden en de wereld zal minder hard worden voor hem. Laat hem minder zwak worden en er zullen kansen op hem afkomen die zijn sterke kanten zullen benutten.’ ‘De wereld is je eigen caleidoscoop. De beelden die je ziet verschijnen, komen van de gedachten die zich bewegen in je eigen geest.’ ‘De menselijke wil, als uiting van de onsterfelijke kern, kan elk doel bereiken, zelfs als er muren van graniet in de weg staan. Wees niet ongeduldig als het niet meteen gebeurt, maar ga door als iemand die begrijpt dat, als het denken juist wordt gebruikt, de goden klaar staan om onze wensen te vervullen.’ Wat James Allen hier naar voren brengt, is waarschijnlijk zelden door iemand zo helder naar voren gebracht. Het voornaamste wat je uit de boodschap van James Allen dient te onthouden, is dat het niet genoeg is doelstellingen te hebben. Of je die doelstellingen realiseert, hangt eerst en vooral af van de factor houding. Oftewel, van jouw zijnsstaat.

ZELFONDERZOEK Is jouw denkhouding voedend of vergiftigend voor je zelfbeeld en zelfwaarde? Versterk je jouw slachtofferschap of verbreek je jouw ketens? Kijk naar de patronen op bladzijde 122 en stel vast wat je herkent aan beide kanten. Wat ga je ermee doen?

121


23-04-2013

19:41

122

Pagina 122

HOOFDSTU K 3

constructief

destructief

Neem je actie om situaties die je spanning geven aan te pakken?

Zit je te wachten tot het vanzelf gebeurt?

Beslis je zelf over de richting van je leven en je acties?

Laat je anderen eerst beslissen en pas je je dan volgzaam aan?

Durf je risico’s te nemen?

Houd je je vast aan je comfortzone?

Leg je de focus in het nu?

Zit je vast aan spijt over het verleden of zorgen over de toekomst?

Doe je één ding tegelijk?

Probeer je veel te veel tegelijk?

Neem je verantwoordelijkheid voor jouw emoties?

Verwijt je anderen hoe je je voelt?

Leef je voor groei en ontdekking?

Verdedig je wat verworven is?

Geef je aandacht aan anderen?

Vraag je om aandacht?

Zie je dat jij de oorzaak bent van jouw situatie?

Verwijt je anderen of de omstandigheden?

Durf je jouw motieven te heronderzoeken?

Wil je gelijk halen?

Leer je van je fouten?

Lijd je onder je fouten?

Durf je nu te genieten?

Plan je om later te genieten?

Ben je jezelf in jouw relatie tot anderen?

Speel je een rol uit angst afgewezen te worden?

Accepteer je jezelf zoals je nu bent en geef je jezelf met liefde de tijd om stap voor stap te groeien?

Ben je ontevreden en kritisch over jezelf?

Kun je vergeven?

Ben je rancuneus?

Wil je echt luisteren?

Wil je alleen maar van repliek dienen?


23-04-2013

19:41

Pagina 123


Welke actie ga je ondernemen?

FLOW en kwantumfysica Om het fenomeen van flow, de toegang tot je hart, diepgaand te begrijpen, is het nodig een paar begrippen uit de kwantumfysica te kennen. Kwantumfysica houdt zich bezig met de studie van kwanta, de kleinste bouwstenen van de natuur. Neem de subatomaire deeltjes die quarks genoemd worden. Een quark is duizend keer kleiner dan de neutronen en protonen waarin ze gevonden worden en honderd miljoen maal kleiner dan het atoom. Hoe klein is honderd miljoen maal kleiner dan een atoom? Onvoorstelbaar klein. Niet te bevatten. Daar gaat de kwantumfysica over: over dingen die je niet kunt zien, maar die er wél zijn. De oude fysica daarentegen ging over dingen die je wel kunt zien, maar die er niet echt zijn. Ben je klaar voor een reis door de fascinerende wereld van jezelf, voorbij de vorm? Ben je er klaar voor de bestaande collectieve beperkende overtuigingen over de zintuiglijke werkelijkheid op te geven? Ben je er klaar voor hier en daar even goed te slikken? Zo niet, sla dit deel dan maar over en ga meteen naar het volgende hoofdstuk. Als je echter interesse hebt in de manier waarop vlinders geboren worden uit rupsen en hoe je zelf een kwantumsprong kunt maken, lees dan vooral verder.

123


124

23-04-2013

19:41

Pagina 124

HOOFDSTU K 3

Zelf zien ‘Alles wat onze zintuigen waarnemen, van mentale beelden tot planten, dieren en mensen, is eigenlijk een soort luchtspiegeling.’ Zenmeester Huang Po

Als je een stok in het water steekt, lijkt het alsof de stok ‘gebogen’ wordt. Dat is echter een illusie. Het is de lichtinval die de stok krom doet lijken. Alles wat wij zien, is afhankelijk van de aanwezigheid van licht. In het duister is niets te zien. Lichtgolven zijn informatiedragers en onze hersenen vertalen informatie naar beelden. Vanwaar komt die informatie? Uit kwantumvelden. We bestaan eigenlijk in een soort kwantumsoep en die kwantumsoep vertalen onze hersenen naar een zintuiglijke werkelijkheid. Wist je bijvoorbeeld dat kleuren alleen bestaan in onze hersenen? Kleuren zijn interpretaties door de hersenen van elektromagnetische stralingen. Aan de basis van de kleuren die we zien, ligt uiteraard ook licht. Licht is energie die zich uit in de vorm van elektromagnetische straling. Volgens de klassieke mechanica plant die straling zich voort door de ruimte als een elektromagnetisch golfverschijnsel. Golven hebben bepaalde eigenschappen, waarvan de voornaamste de golflengte is. Het blijkt dat de golflengte rechtstreeks verband houdt met de kleur die onze ogen waarnemen! Elektromagnetische golven met een golflengte van 700 nm (afkorting van 700 nanometer, is gelijk aan 0,000.000.7 meter!) die in onze ogen binnen vallen, ervaren we als rood gekleurd licht. Elektromagnetische golven met een golflengte van 360 nm ervaren onze ogen als violet licht. Tussen die twee grenzen ligt het gehele spectrum van waarneembare kleuren, een spectrum dat maar al te goed bekend is van de regenboog. Kleur is dus niets meer of minder dan een menselijke interpretatie van de golflengte van elektromagnetische straling. Alles wat we waarnemen, zoals vormen, hangt af van licht, net als kleur. Vormen zijn vertalingen die onze hersenen van kwantuminformatie gemaakt hebben. Het duurt altijd even voor onze hersenen de lichtfrequenties vertaald hebben in beelden. Er ver-


23-04-2013

19:41

Pagina 125


loopt altijd tijd. We ‘zien’ in ons hoofd dus altijd het verleden. Zo duurt het acht minuten voor het zonlicht de aarde bereikt. Wij zien dus de zon zoals ze acht minuten geleden was. Met andere woorden, als je de zon ziet ondergaan, is ze in feite al weg. Niels Bohr, een van de basisleggers van de kwantumfysica schreef: ‘Iedereen die niet immens geschokt is door de kwantumtheorie, heeft er geen snars van begrepen.’ Kwantumfysici zeggen nu net als de mystici dat materie illusie is. Materie is een zintuiglijke interpretatie of anders gezegd: een product van de zintuigen. Materie is een interpretie van kwantuminformatie tot vorm in onze hersenen. Of er echt een vaste, fysieke buitenwereld is kunnen we niet bewijzen. Wat vast lijkt, is eigenlijk een bliksemsnel proces dat zo snel gaat dat onze ogen en onze hersenen er te traag voor zijn. Elektronen, protonen en al het andere verschijnen en verdwijnen constant in hypersnelheden, maar onze hersenen ‘bevriezen’ dat proces tot vaste beelden. We zullen het verduidelijken aan de hand van een gloeilamp. Een gloeilamp flikkert per seconde vijftig keer wegens de wisselstroom, maar onze ogen zijn veel te traag om dat waar te nemen. Wij denken dat er continu licht is, maar dat is een illusie. Zo verschijnen en verdwijnen ook de elektronen, protonen en neutronen van ons lichaam met een duizelingwekkende snelheid (ze verplaatsen zich met een snelheid van ongeveer 60.000 km per seconde). Ons lichaam is net als alle andere ‘objecten’ in feite niet een vast voorwerp, maar een razendsnelle gebeurtenis. Het gaat zo snel dat onze hersenen het niet kunnen volgen en dus ‘zien’ wij de illusie van een permanent lichaam. Hetzelfde geldt voor wat we als ‘vast’ voelen door aanraking. Dat is ook een vertaling door onze hersenen van een bliksemsnel, immaterieel proces. Einstein heeft duidelijk gemaakt dat materie eigenlijk niets anders is dan vertraagde energie. En wat zorgt voor de vertraging? Wij, via ons brein. Wij zijn medescheppers van de zichtbare werkelijkheid, of we dat nu accepteren of niet. Het voorbeeld van de ondergaande zon maakt dat zo duidelijk dat je van slechte wil dient te zijn om het nog verder te ontkennen. Het is de waarnemer die de onzichtbare golven van energie tot zichtbare deeltjes

125


126

23-04-2013

19:41

Pagina 126

HOOFDSTU K 3

vertraagt: zie het voorbeeld van de zon. In de kwantumfysica heet dat het principe van de ‘waarnemerdeelname’ (zie nog verderop in dit hoofdstuk). Welkom in de wereld van de kwantumfysica, waar blijkt dat níéts is zoals het eruit ziet.

Meer dan een copernicaanse revolutie De dingen, inclusief onze lichaamsvorm, zijn helemaal niet zoals ze eruitzien. Wat ooit een voorwerp genoemd werd, blijkt een proces te zijn. Wat er als vast en hard uitziet, is eigenlijk een wervelstorm van subatomaire deeltjes en vooral 99,9999 procent ruimte. Ook het menselijke lichaam bestaat uit atomen die eigenlijk golfpakketten zijn en die golven hebben eigenlijk geen substantie. Ons lichaam is een soort driedimensionale lichtprojectie, die er weliswaar vast uitziet, maar het niet ís. Einstein werd in zijn dagen misschien door vijf mensen begrepen. Ook de kwantumfysici vertellen dingen waar je steil van achterover slaat. ‘Iedereen die niet immens geschokt is door de kwantumtheorie, heeft er geen snars van begrepen.’ Niels Bohr

We weten dankzij de kwantumfysici dat de wereld op een meer essentieel niveau niet uit objecten bestaat, maar uit relaties. Er bestaat niet zoiets als een op zichzelf staand object. Er is alleen een netwerk van energetische relaties (‘golfpakketten’) die door onze hersenen worden vertaald tot objecten. Niels Bohr schreef: ‘Geïsoleerde materiële deeltjes zijn een abstractie, want hun eigenschappen zijn alleen waarneembaar en definieerbaar via hun interactie met andere systemen.’ Sta er even bij stil dat alle miljoenen kleuren eigenlijk combinaties (een stel relaties) zijn van slechts drie basiskleuren. Het is altijd opnieuw hetzelfde verhaal: het ‘ene’ deelt zich op in drie, het mannelijke principe, het vrouwelijke principe en het verzoenende principe (zoals in: protonen, elektronen en neutronen) en uit de combinatie van die drie komt alle variatie voort. Alles is


23-04-2013

19:41

Pagina 127


variatie door combinatie, door relatie. Alle atomen zijn in wezen gelijk maar combinaties van atomen niet. De essentie van variatie is relatie en de essentie van relatie is eenheid. Alles is op onzichtbare wijze verbonden met alles. Sterker nog, net zoals in hologrammen elk deel het geheel bevat, zo is dat ook in de wereld. Alles is in alles. Alles beïnvloedt alles. Filosofie en wetenschap reiken elkaar de hand. Het leven kan weer magisch worden. De terugkeer van de verwondering. Ben jij er klaar voor? Leeft het spontane kind in je nog?

Het complementariteitsprincipe Maxwell ontdekte in de negentiende eeuw dat licht een golfverschijnsel is. Einstein ontdekte in de twintigste eeuw dat licht een deeltjesverschijnsel is. Hij noemde die deeltjes fotonen. Wie had gelijk? Na zeer heftige discussies tussen fysici, ontdekte Niels Bohr ten slotte dat ze beiden gelijk hadden. Dat was de eerste paradox die kwantumfysici ontdekten. De basisontdekking van de kwantumfysici is dat licht tegelijkertijd een golfverschijnsel en een deeltjesverschijnsel is. Dat noemen we in de kwantumtheorie het ‘complementariteitsprincipe’. Licht is tegelijk golf en deeltje, maar wij kunnen slechts een van beide toestanden meten. Meten we de golflengte, dan kunnen we de positie van de deeltjes niet kennen. Lokaliseren we de deeltjes, dan kunnen we de golflengte niet meten. Er is dus altijd iets wat we niet kunnen weten. Dat heet in de kwantumfysica ‘het onzekerheidsprincipe’ (van Werner Heisenberg). Licht is het fysische verschijnsel met de hoogste snelheid en dus de kleinste massa (zijn fotonen wel massa?). Alle fenomenen die trager zijn dan licht, zijn in feite vertragingsverschijnselen van licht. Hoe groter de vertraging, hoe groter de massa en hoe meer het fenomeen vaste materie is. Met andere woorden, wanneer de snelheid van de fotonen afneemt, worden ze een ander soort deeltjes met meer massa en minder snelheid, net zoals stoom bij afkoeling water en water bij afkoeling ijs wordt. Alle materie is dus eigenlijk een soort ‘bevroren licht’, ook de stof waaruit onze li-

127


23-04-2013

128

19:41

Pagina 128

HOOFDSTU K 3

chamen bestaan. Begint het al te kietelen? Of gaan je vooroordelen gieren als sirenes? Ga toch weg man, ik een lichtprojectie? Ik ben vlees en bloed! Misschien wel. Maar misschien ben je ook andere dingen. Wat we van de kwantumfysica onder meer kunnen leren is dat er diverse dimensies tegelijk bestaan die elkaar niet uitsluiten. Er is veel meer dan de zintuigen ons kunnen vertellen. Sterker nog, 99 procent van wat er is, bestaat in de buitenzintuiglijke dimensie. Je dient dus te leren in het waarnemingsveld te komen dat voorbij de zintuigen ligt, en dat is niet zo moeilijk als het klinkt. Je kunt het wel, maar je bent het vergeten. Het is alleen onwennig in het begin. FLOW:

de mens in golfstaat

Terug naar het complementariteitsprincipe en wat dat betekent voor ons leven in de zintuiglijke wereld en voor onze weg naar een voller en rijker leven. Aangezien de hele zichtbare realiteit, op kwantumniveau, blijkt te bestaan uit bevroren licht, geldt wat geldt voor licht, de basisbouwsteen, ook voor alle afgeleiden van licht. Dat houdt onder meer in dat alles, net als licht, naast een zichtbare deeltjesstaat ook een onzichtbare golfstaat heeft. Dat geldt natuurlijk ook voor het verschijnsel mens, wij, en dat brengt ons in de buurt van wat we de golfstaat of flow noemen. Niemand twijfelt aan het zintuiglijke bestaan van de deeltjesstaat van het lichaam. De deeltjesstaat kun je waarnemen en vastpakken. Dat is de zogenaamde objectieve werkelijkheid. Onze energetische golfstaat kunnen we niet zien, maar wel ervaren. Het is echter een subjectieve ervaring. Energie is virtuele materie. De wereld van de energie is een virtuele wereld. Ook ons subjectieve ik-gevoel hoort in die virtuele wereld. Het is onzichtbaar, maar wel te ervaren. Het is net als met elektriciteit. Je kunt elektriciteit niet zien, maar je kunt er wel de effecten van zien. Zo is het ook met onze fijnere energievelden. Bij een man als Gandhi bijvoorbeeld zie je het effect van zijn energetische uitstraling, maar je kunt nooit de vinger leggen op wat dat nu precies is. Het is namelijk alleen subjectief te ervaren.


23-04-2013

19:41

Pagina 129


Misschien zijn er mensen die niet zien wat er nu zo bijzonder is aan Gandhi. Ze zijn gewoon te gesloten om die fijnere energie te kunnen ervaren. Die ervaring is niet overdraagbaar en niet bewijsbaar door een redenering. Je kunt er alleen maar naar verwijzen. Je kunt het niet bewijzen. Tot op zekere hoogte kunnen we, met de juiste wetenschappelijke instrumenten, het directe energetisch veld, vlak bij het lichaam, meten en zelfs fotograferen (Kirlian-fotografie), maar de fijnere golflengtes van de mens, die zich veel verder uitstrekken dan een paar meter, kunnen wij alleen subjectief ervaren als een gevoel van lichtheid en ruimte, als een gevoel van fundamentele ontspanning en rust, als een gevoel van verbondenheid met de mensheid en de natuur, als een soort onzichtbare armen waarmee je alles kunt omhelzen. Dat maakt het zo moeilijk om erover te praten. Wie nog geen ervaring met die fijnstoffelijke energie heeft, kan twee dingen doen. Gelijk willen hebben en op basis van je overtuigingen en vooroordelen weigeren er zelfs over te praten. Of beslissen het voor jezelf uit te zoeken. Is het echt mogelijk je te vereenzelvigen met fijnstoffelijke velden, net zoals je je kunt vereenzelvigen met een compact lichaam? Hoe voelt dat? Is stress misschien te wijten aan een te enge identificatie met de compacte, samengedrukte, gestreste fysieke vorm? Kunnen energievelden sterven? Is er een dood voor mijn onzichtbare vorm? Hoe komt het dat je bij diepe ontspanning golven kunt ervaren, die van veel verder schijnen te komen dan het fysieke lichaam? Hoe komt het dat wanneer je je depressief voelt, je je ook kleiner voelt? Hoe komt het dat iemand die verliefd is, zoveel meer levensenergie ervaart? Ontdek het voor jezelf. Geloof niet zomaar de collectieve stellingen. Niemand is een expert in jouw eigen ervaring, behalve jij zelf.

Onze onzichtbare golfstaat Wij staan op het verkeerde been. En we kunnen er niets aan doen. We zijn verkeerd ingelicht. De vraag is: ben je bereid oude beperkende informatie in te ruilen voor bevrijdende informatie?

129


130

23-04-2013

19:41

Pagina 130

HOOFDSTU K 3

We denken dat ons lichaam energie uitstraalt. Dat is tot op zekere hoogte waar, maar veel fundamenteler is dat ons lichaam een verdichting is van veel grotere energievelden die met elkaar communiceren. Einsteins E=MC2 betekent dat er ontzettend veel energie gaat in een klein materiedeeltje. In Einsteins formule, die de relatie tussen energie en materie weergeeft, staat C2 voor de lichtsnelheid in het kwadraat, of 300.000 kilometer per seconde in het kwadraat, of 90.000.000.000. Dat geeft je een idee van de hoeveelheid energie die in een eenheid massa gaat. Bij een atoomsplitsing komt dat geweld uit een deeltje in één keer vrij. Kun je je voorstellen hoeveel energie nodig is om alle miljarden deeltjes van jouw lichaam te produceren? Kun je zien dat die energie ergens vandaan komt en moet blijven komen? Waar komt die gigantische hoeveelheid energie vandaan voor jouw lichaam? Uit de verdichting van enorme, onzichtbare en niet lokale energievelden, waarvan jouw lichaam een soort zichtbaar adres is (een metafoor van Deepak Chopra). Jouw lichaam bestaat vooral uit ruimte en een heel klein beetje materie. En niet uit veel materie en een heel klein beetje ruimte, zoals de collectieve geloofspatronen stellen. Om het nog duidelijker te maken. De kern van een atoom is honderdduizend keer kleiner dan het atoom zelf, maar bevat bijna alle massa van het atoom. Wat betekent dat? Dat een atoom voor 99,9999 procent uit ruimte bestaat. Ons lichaam is gemaakt van atomen. Dus? Jawel, zelfs ons fysieke lichaam bestaat, net als de atomen waaruit het gemaakt is, uit 0,0001 procent massa en uit 99,9999 procent ruimte.

Alle massa van ons lichaam zou, rekenend met de dichtheid van de atoomkern, op een speldenknop passen. Onze zogenaamde stoffelijke staat verschijnt voortdurend uit de golfstaat. (Valt je ook op dat het woord ‘verschijnen’ als stam het woord ‘schijn’ heeft?) Onze bloedsomloop bijvoorbeeld bestaat uit 22.000.000.000.000 bloedcellen. Per seconde sterven 2.000.000 cellen en worden meteen vervangen door 2.000.000


23-04-2013

19:41

Pagina 131


nieuwe. Elke bloedcel van onze 22 triljoen bloedcellen heeft 100.000 moleculen, waarin atomen 10.000.000 keer per seconde bewegen. Elk jaar wordt 98 procent van alle atomen van je lichaam vervangen, maar jíj blijft dezelfde. Shakespeare zei het al: ‘We are made of the same stuff dreams are made off.’ Als je naar de kleinste deeltjes, zoals quarks, zoekt in je lichaam, vind je dingen (zijn het wel dingen?) die letterlijk uit niets bestaan. Niels Bohr had je gewaarschuwd. Ben je al een beetje geschokt? Of valt het nog mee? We reiken veel verder dan onze huid. We zijn zenders en ontvangers van energie en informatie. Napoleon Hill zei al in 1937 tijdens een lezing: ‘Alles wat bestaat vibreert. Sommige golflengtes kunnen we waarnemen, andere niet. Vibraties beginnen vanaf 15 per seconde en zijn waarneembaar tot en met 15.000 per seconde. Daarboven zien of horen we ze niet. Vanaf 1.500.000 trillingen per seconde voelen we de energievorm die we hitte noemen. Hogere vibraties zijn licht. De laagste lichtvibraties zijn diep rood, de hoogste violet. Op zowat 3.000.000 vibraties per seconde liggen ultraviolet en andere vibraties die nog kunnen worden gemeten door apparatuur. Daarboven, we weten niet hoeveel, liggen de ideeën die alles kunnen doordringen.’ Het kleinste onderdeel van het totale bekende stralenspectrum dat nog zichtbaar is voor het oog, komt overeen met de verhouding van 1 triljoenste centimeter tot 30 kilometer! Wie wedt op de zichtbare realiteit, wedt op iets wat in verhouding zo klein is dat het belachelijk is. Laat los die oude overtuigingen over een lichaam van 60 tot 80 kilo dat een heel klein beetje ruimte inneemt. Het zichtbare lichaam is het topje van een enorme onzichtbare ijsberg. Als je liever gelooft dat je een bundeltje vlees en botten bent, ook goed. Je weet dan wat je hebt, maar niet wat je mist. Wil je gelijk of wil je geluk? Weet je trouwens dat de chemische bestanddelen waaruit een doorsneelichaam van 80 kilo bestaat, in groothandelsprijzen voor

131


23-04-2013

19:41

132

Pagina 132

HOOFDSTU K 3

een paar tientjes te koop zijn? Zeventig procent van ons lijf is water. En het is geen Perrier. De rest, zoals kalk en ijzer en andere mineralen, kosten hoogstens een paar tientjes. Herinner je je Gandhi’s citaat dat we al eerder aanhaalden? ‘Mensen worden wat ze denken te zijn.’ Denk dus twee keer na voor je zegt dat je iets bent wat maar een paar tientjes kost.

Onze vorm Weet je wat je vorm waard is? Je lichaam bestaat uit: ● genoeg water om veertig potten thee van te zetten; ● ijzer voor een gemiddelde spijker; ● koolstof voor 9000 potloden; ● fosfor voor 1600 lucifers; ● kalium voor één rol klappertjes; ● genoeg kalk om een kippenhok te witten; ● genoeg vet voor zeven stukken zeep; ● voor sommigen ook nog een voorraadje siliconen en die kosten wel meer dan een paar tientjes. Is dat alles wat er is? Of is onze andere staat, de energetische, onzichtbare flow-staat dichter bij de waarheid dan onze voor het oog zichtbare vorm? FLOW

is thuiskomen

Mensen functioneren minstens tien keer beter in flow (de golfstaat). Het lichaam stroomt dan in harmonie met de enorme energievelden waaruit het verschijnt. Het wordt veel minder snel moe, het heeft veel minder eten en slaap nodig, het is veel vitaler en alerter en ook denkprocessen zijn van een heel andere aard. Intuïtie is de dominante methode van denken. Je weet in flow gewoon wat je moet doen en zeggen. Je weet, als je bijvoorbeeld tennist, gewoon waar een bal zal aankomen en je begint al te lopen voor anderen zien wat er zal gebeuren. Alle topprestaties in de sport worden geleverd door mensen in flow. Sporters die falen, onder de invloed van stress, vallen uit flow terug naar de deel-


23-04-2013

19:41

Pagina 133


tjesstaat. Dat is wat stress doet. Mensen die permanent onder stress staan (de meerderheid), weten zelfs niet eens dat er een golfstaat is. Ze zijn permanent in deeltjesstaat en ze worden steeds massiever en ernstiger en zieker. Onderzoek toont aan dat in Nederland meer dan de helft van de directeuren, managers en bedrijfsleiders aan burn-outverschijnselen lijdt. Van de rest van de medewerkers klaagt meer dan 60 procent van de ondervraagden over te hoge werkdruk. De psychosomatische gevolgen hiervan kosten de Nederlandse samenleving per maand een kwart miljard euro. Verwacht wordt dat binnen tien jaar depressie ziekte nummer één wordt in Nederland. Is het te verwonderen dat er zoveel ongelukkige mensen en relaties zijn? Is het te verwonderen dat steeds meer mensen hun heil zoeken in drank of drugs of antidepressiva? flow is verre te verkiezen boven een kick van chemische middelen. In zijn wereldbestseller definieert Mihaly Csikszentmihalyi flow onder meer als ‘het ervaren van het intrinsieke geluk dat in elk van ons, van nature aanwezig is’. Dat ligt ver weg voor de meesten onder ons. Hoe bedoel je ‘intrinsiek geluk’? Is dat dan onze natuurlijke staat? Onderzoek in westerse maatschappijen (Europa en VS) naar de geluksbeleving van mensen, op een schaal van 1 tot 10, levert gemiddeld een 6,5 tot 6,8 op. Dat gemiddelde bevat zowel lottowinnaars als terminaal zieke mensen4. Het betreffende onderzoek stamt uit 1975. Met de huidige druk in ons leven vermoeden wij dat de score nu nog lager zal liggen als dezelfde mensen ondervraagd zouden worden. Er wordt verwacht dat in 2015 de gezondheidszorg in de Verenigde Staten ongeveer 50 procent van het bnp zal uitmaken.5 We zijn als mensen die stoelen rechtzetten op een zinkende Titanic. Wij doen een voorstel voor een veel betere volksgezondheid: veel meer vreugde. Mensen in flow worden niet ziek. Hoe hoog

4 ‘Adaption Level Determinants of Satisfaction with Equal and Unequal Distributions in Skill and Chance Situations’, in: Journal of Personality and Social Psychology. 32, 1975, 191-198. .

133


134

23-04-2013

19:41

Pagina 134

HOOFDSTU K 3

zou het ziekteverzuim zijn als iedereen volop plezier had in zijn baan? Zie je nu misschien beter dat flow niet een abstract begrip is, maar dat wat we het meeste willen in ons leven: geluk? Ralph Waldo Emerson, de man die de eerste woorden van het eerste hoofdstuk leverde, heeft een essay geschreven over succes. Hij geeft daarin enkele definities van een succesvol leven, die we in onze materialistische wereld wat uit het oog verloren zijn. Wij geven Emerson niet letterlijk, maar samengevat weer: ‘Succes is vaak lachen. Succes is gewaardeerd worden door kinderen en wijze mensen. Succes is iets doen met eerlijke feedback en succes is rustig blijven bij destructieve kritiek. Succes is in staat je eigen schoonheid te zien en te ervaren, en het goede te zien in andere mensen. Succesvol geleefd hebben betekent de wereld verlaten wetende dat hij een beetje beter geworden is omdat jij geleefd hebt. Zelfs al heeft maar één mens zijn last kunnen verminderen omdat jij geleefd hebt, dan ben je succesvol geweest.’

Wij hoeven niet Tom Cruise of Bill Gates te zijn om succesvol te zijn. Wat dacht je van het beste van jezelf geven? Meer kun je niet doen.

Alles staat met alles in verband Het eerste wat we dienen te leren is minder hard te zijn voor onszelf. Het is heel therapeutisch jezelf te behandelen als je beste vriend. Om in flow te zijn is het strikt noodzakelijk van jezelf te houden en trouw te zijn aan jezelf. Dat is een andere manier om

5 Zie The Pleasure Prescription van Paul Pearsall, Hunter House, 1996, p. 16. Er is ook nog een leuk boek van D.G. Myers, getiteld The Pursuit of Happiness, William Morrow, New York, 1992, waarin mooi beschreven staat hoe we op de verkeerde plekken zoeken naar ‘geluk’. Geen enkele duurzame vorm van geluk komt van buiten ons. Niets brengt meer geluk dan zelfkennis.


23-04-2013

19:41

Pagina 135


te zeggen waar dit boek over gaat: leven vanuit je centrum is hetzelfde als leven in flow. Het is het leven van de vlinder vergeleken met het leven van de rups. Om van jezelf te houden is het belangrijk eerst en vooral jezelf te begrijpen. Dat betekent weten dat een individu in feite een stel relaties is. Dit wordt duidelijk door de kwantumfysica, die een totaal nieuw licht werpt op het begrip ‘individualiteit’. Onze individualiteit ontstaat niet door ons lichaam, maar door onze unieke relatie tot anderen en tot de natuur. Denk nog even aan de zonnestraal. ‘Geïsoleerde materiële deeltjes zijn een abstractie, want hun eigenschappen zijn alleen waarneembaar en definieerbaar via hun interactie met andere systemen.’ Niels Bohr

Wat geldt voor de materiële deeltjes, geldt ook voor ons. Een op zichzelf bestaand individu is evenzeer een abstractie als een geisoleerd materieel deeltje in de kwantumfysica. Niemand kan alleen bestaan. Vandaar dat Napoleon Hill mensen aanraadde om te handelen volgens het principes van de ‘extra mijl’ en de ‘gulden regel’. De extra mijl betekent dat je altijd bereid bent meer te doen voor iemand dan je verplicht bent. De gulden regel betekent dat je andere mensen behandelt zoals je zelf wilt worden behandeld als de rollen omgekeerd zouden worden. De extra mijl, iets wat boven je plicht uitgaat, is een wilsdaad. Die laat jou groeien. flow heeft te maken met het overschrijden van grenzen, met het verlaten van je comfortzone. ‘Wie meer geeft dan hij moet, zal meer ontvangen dan hij verwacht.’ Napoleon Hill

Evenzo kan niemand bestaan zonder de natuur. Verwijder de zon en we zijn allen geschiedenis. We hebben een relatie met de zon nodig om te kunnen bestaan als individu. Zonder armen kunnen wij bestaan, maar niet zonder zon. De zon is een belangrijker deel van ons systeem dan bijvoorbeeld onze linkerarm. En dan is er de

135


136

23-04-2013

19:41

Pagina 136

HOOFDSTU K 3

lucht. Wij kunnen niet zonder lucht. En zo kunnen we doorgaan. Alles hangt samen met alles. Wij zijn niet denkbaar los van de natuur. Zou het dan niet verstandig zijn in harmonie met die natuur te leven? Dat bedoelen we met ‘leven vanuit je centrum’. Wanneer je leeft vanuit je centrum, ben je je bewust van je verbondenheid met anderen en met de natuur. Dan doe je afstand van je egocentrische, zelfzuchtige trekjes. Zo word je weer wie je echt bent: heel en geheeld. Voorbij de triljoenen vormen bestaat een ontegenzeggelijke samenhang. Wat wij iemand aandoen, doen we het geheel en dus onszelf aan, want alles hangt samen met alles. Wanneer je je lever vergiftigt, kun je hoofdpijn verwachten. Zo is het ook in het grotere kosmische lichaam. Wanneer wij niet in harmonie met de natuur leven, veroorzaken we stress in ons eigen systeem. De natuur bezorgt ons geen stress. Wij bezorgen ons zelf stress door ons mentaal of emotioneel af te scheiden van de natuur. Hill raadde zijn studenten ook aan om voldoende tijd door te brengen in de natuur. Hij vertelde hoe Edison, Ford en Carnegie, de drie leiders van de industriële revolutie in de Verenigde Staten, zeer regelmatig samen een weekend doorbrachten in een boshut, om zich weer af te stemmen op de natuur. Dat was een idee van Edison, die zich er goed van bewust was dat hij de invallen voor zijn uitvindingen als geschenk kreeg van de natuur. In Het Financieele Dagblad van 22 december 1998 stond een artikel over Willy Boesten, de vroegere toponderzoeker van DSM. Willy Boesten is een autodidact, hij had dus minder af te leren. Hij was de bron van honderden miljoenen extra inkomen voor DSM. Hij had bij DSM de vrijheid om waar dan ook zijn inspiratie te halen. En wat deed hij? Hij wandelde minstens twintig uur per week in de bossen, waarvan een deel binnen en een deel buiten de kantoortijd. Kun je zien hoe wandelen in de natuur je dichter bij en in je centrum kan brengen en hoe dingen dan stromen? Of geloof je meer in zware inspanningen en bedrukte gezichten in rokerige vergaderzalen? Neem van ons aan dat je meer en beter kunt presteren als je tijd doorbrengt in de natuur. Luister naar de geluiden en word stil van binnen. Word je ervan bewust dat je deel


23-04-2013

19:41

Pagina 137

137


bent van het wonder van de natuur en zie wat er met je leven gebeurt. Doe dat eens dertig dagen en noteer het verschil in je effectiviteit. FLOW

en het overschrijden van grenzen

Mihaly Csikzentmihalyi geeft enkele adviezen hoe je flow kunt bereiken. Hij ontdekte allereerst dat flow een dunne strook is tussen te veel en te weinig uitdaging (challenge). Zie het figuur. Dit zegt een dirigent over flow: ‘Je bent op zo’n moment extatisch. Het lijkt wel of je niet meer bestaat. Het gebeurt me elke keer weer: ik zie vol ontzag mijn handen bewegen en ik weet dat ik er zelf niets mee te maken heb. Het gebeurt gewoon. De muziek stroomt gewoon.’

En een schaatskampioen:

challenge (hoog) ∞

‘Het is een gevoel dat het best omschreven kan worden als: helemaal opgaan in wat je aan het doen bent. Alles schijnt vanzelf te gebeuren.’

f lo

stress/angst

w

0 (laag)

verveling

0 (laag)

resources

(hoog) ∞

FLOW is een dunne strook tussen te veel en te weinig uitdaging.


23-04-2013

138

19:41

Pagina 138

HOOFDSTU K 3

Dat is exact wat er gebeurt met medescheppers. Ze gaan helemaal op in wat ze doen, zonder tijdsdruk of angst. Ze zijn meer gericht op geven en scheppen dan op krijgen. Als het gedrag gestuurd wordt door transpersoonlijke principes, speelt het ego namelijk de tweede viool. Er is een toestand van genade of charisma. In flow bewegen dansers onwerelds gracieus. In flow doen Formule-1-coureurs dingen met snelheden waarbij je in normale bewustzijnsstaten meteen zou verongelukken. Ze rijden letterlijk in een andere tijdruimtedimensie, waarin voor hen de tijd vertraagd wordt. Tennissers bereiken in flow een bal die theoretisch gezien volledig buiten hun bereik ligt, maar in flow ‘wacht’ de bal op hen in een andere tijdsdimensie. Je moet dit meegemaakt hebben om echt te begrijpen wat we bedoelen.

De FLOW-katalysatoren Mihaly Csikszentmihalyi beschrijft enkele flow-katalysatoren die, net als challenge, in het Engels allemaal met een C beginnen. Het zal je niet verbazen dat een van de flow-katalysatoren te maken heeft met het centrum. De zes randvoorwaarden die Mihaly Csikszentmihalyi onderscheidt om in de flow-staat te kunnen zijn en blijven, zijn: 1 clarity 2 choice 3 centeredness 4 commitment 5 challenge 6 confidence6 Alle zes elementen wijzen erop dat je een duidelijke missie en visie dient te hebben om echt je potentieel te ontsluiten en dat je iets dient te doen waar je helemaal achter kunt staan. Iets met volle overgave doen zorgt voor heling (lees: heelheid).

6 Helderheid – Keuze – In je centrum zijn – Verbintenis – Uitdaging – Vertrouwen.


23-04-2013

19:41

Pagina 139


Elk compromis verstoort de flow-staat want het verhindert dat je er totaal voor gaat. We zouden als zevende factor nog congruency kunnen toevoegen, dat wil zeggen integriteit, trouw aan principes en waarden. flow is toegankelijk voor ieder die trouw is aan zichzelf, die met passie doet waar hij9/9zij van houdt en die zich niet verzet tegen het leven zoals het nu is. Mensen in flow vermoeien zich niet door te vertellen hoe de dingen eigenlijk zouden moeten zijn. Ze stellen geen eisen aan het leven en geen eisen aan anderen. Typisch voor mensen die makkelijk in flow komen, is dat ze genieten van wat ze doen, ongeacht de barrières en ongeacht de verwachte output. Ze genieten van het proces zelf. Ze doen wat ze doen omdat dat is wat ze willen doen. Ze zijn in het nu. Ze worden gedreven door output, maar door een missie. Ze zijn niet gericht op hebben, maar worden geïnspireerd door zijn. Hun doen is niet een gewoon soort doen, het is spontaan. Er is niet echt een ‘doener’ aanwezig. Het proces is transpersoonlijk. Het is deel van het grote kosmische scheppingsproces. Het is geïntegreerd leven.

ZELFONDERZOEK Hoe zit het met de de flow-katalysatoren bij jou? Heb je de zes C-woorden (on)voldoende op een rij?

voldoende clarity choice centeredness commitment challenge confidence

onvoldoende

139


23-04-2013

140

19:41

Pagina 140

HOOFDSTU K 3

In welk deel van je leven laat je je het meest verleiden tot een compromis? Waar ben je, anders gezegd, het minst trouw aan mezelf? (Dat is gemakkelijk te vinden. Waar je meest emotioneel over bent, of waar je het meest aan denkt of over praat, daar ben je het minst trouw aan jezelf.)

Hoe kun je meer trouw zijn aan jezelf?

In welke voorbeelden zie je dat je meer trouw kunt zijn aan jezelf?

Wat kost je dat?


23-04-2013

19:41

Pagina 141


Welke overtuigingen maken je vooral kwetsbaar?



Wat ga je doen om meer klaarheid te krijgen in jouw leven?

141


23-04-2013

142

19:41

Pagina 142

HOOFDSTU K 3

Welke uitdaging ga je aan?

Welk commitment wil je aangaan ten aanzien van jezelf?

Welke keuze maak je nu?

Hoe kun je meer vanuit jouw centrum leven?

Wat ga je ondernemen om je zelfvertrouwen te verhogen? Wie kan je daarbij helpen? Wie kan jouw coach zijn? Wie kun je bellen, nu?

Weten en niet doen is hetzelfde als onwetend zijn!


23-04-2013

19:41

Pagina 143


Intolerant voor verschillen ‘Intolerantie is geworteld in angst. Haat en verbittering kunnen nooit de angstziekte genezen. Alleen liefde kan dat. Haat verlamt het leven. Liefde ontdooit het leven. Haat zorgt voor disharmonie. Liefde zorgt voor harmonie. Haat verduistert. Liefde verlicht.’ Martin Luther King

De grootste vijand van onze ingeboren capaciteit om een wonderbaarlijk leven te leiden, een leven in flow, is onze weerstand tegen de feiten zoals ze zijn. We zijn intolerant voor verschillen. Dan hebben we het over twee verschillen: die tussen onszelf en anderen enerzijds (alles waarmee we het niet eens zijn in anderen) en die tussen wat is en wat wij denken dat zou moeten zijn anderzijds. Beide verschillen leiden tot weerstand die de flowstaat vernietigt of verhindert. flow is een staat van minimale weerstand, een staat van gracieus meebewegen met het leven. Dat kan niet als je weerstand biedt tegen wat is. ‘Mens erger je niet’ is dus voor elk van ons een uitstekend advies. Gandhi en Martin Luther King zijn uitstekende voorbeelden van de wonderen die mensen in synergie, in flow tot stand kunnen brengen. Beiden predikten tolerantie, oftewel geen weerstand. Jammer genoeg werden ze ook beiden vermoord in een wereld die barst van de intolerantie. Hetzelfde geldt voor Jezus van Nazareth, Socrates en vele andere wijzen. Onze intolerantie is nog een aanwijzing dat de mensheid grotendeels leeft vanuit de zoogdier- en reptielhersenen. We zijn nog zeer onrijp als het om bewustzijn gaat. In de limbische hersenen zitten onze vechten vluchtreflexen. Die beheersen ons gedrag veel meer dan we willen toegeven. Zolang we niet boven die reflexen uitgegroeien, blijft de wereld een strijdtoneel, geregeerd door de wet van de sterkste in plaats van de wet van de liefde. Hoeveel verder zouden we als mensheid niet zijn als we de dingen zouden uitpraten in plaats van te vechten of te vluchten? Maar dialoog vraagt dat we ons oordeel uitstellen. Wanneer we oordelen, beperken we ons wezen tot de machinale, binaire (goed of kwaad) persoonlijkheid, een zeer zwakke afspiegeling van wie

143


144

23-04-2013

19:41

Pagina 144

HOOFDSTU K 3

we echt zijn. Vandaar het wijze advies: ‘Oordeel niet wilt gij niet geoordeeld worden.’ Matheus 7: 1. Ben je bereid te accepteren dat je nooit genoeg weet om correct te kunnen oordelen over een ander mens? Net zoals een foto van de oceaan niet de realiteit van de oceaan kan weergeven, zo kan een momentopname van een mens de totaliteit van die mens niet vatten. Nog moeilijker dan de verschillen in andere mensen en groepen te accepteren, is het leven aanvaarden zoals het is. Dingen accepteren zoals ze zijn betekent niet dat je ze leuk vindt. Het betekent vooral dat je er niet tegen in opstand komt. Door de dingen te accepteren zoals ze zijn, voorkom je dat je extra interne stress toevoegt aan de externe problemen waar je mee geconfronteerd wordt. Accepteer je ze niet, dan word je slaaf van de limbische hersenen (je vecht of je vlucht) en ga je niet bewust en creatief met de feiten om. We gaan het nog hebben over het onzekerheidsprincipe van Heisenberg. Dat is een van de hoofdprincipes van de kwantumfysica. Dit principe komt erop neer is dat we nooit alles kunnen weten in dit bestaan. Als je dat accepteert, word je vanzelf veel relaxter. Je hoeft het niet allemaal te begrijpen. Ontspan! Onze spanningen en emoties komen voort uit onze overtuigingen dat de dingen anders zouden moeten zijn dan ze zijn. Het leven doet iets anders en wij zijn kwaad of gefrustreerd of depressief of... vul maar in. Kiezen voor flow betekent kiezen voor een leven zonder angst, haat, verwijten, woede, depressie, schuld, oordelen, veroordelen en andere vormen van weerstand. ‘Het is niet uw plicht verdraagzaam te zijn. Het is uw voorrecht.’ Napoleon Hill


23-04-2013

19:41

Pagina 145


ZELFONDERZOEK Je kunt bij jezelf herkennen of je het leven accepteert of niet door je bewust te zijn van je zelfsaboterende overtuigingen. Hierna volgen tien voorbeelden ervan.7 1 Emotioneel perfectionisme: ik zou me altijd goed moeten voelen, ik zou altijd gelukkig moeten zijn, ik zou altijd zelfvertrouwen moeten hebben. 2 Prestatieperfectionisme: ik zou nooit fouten moeten maken, mislukken hoort niet in mijn vocabulaire. 3 Perceptieperfectionisme: mensen zullen niet van me houden omdat ik zwakheden heb, hopelijk heeft niemand het opgemerkt. 4 Angst voor kritiek of verwerping: als iemand me niet goedkeurt, vind ik dat verschrikkelijk, wat zullen ze zeggen? 5 Angst voor afwijzing: ik word niet gewaardeerd, bemind et cetera. 6 Angst voor eenzaamheid: alleen zijn is het ergste wat er is. 7 Faalangst: mijn waarde hangt af van mijn resultaten. 8 Angst voor confrontaties/conflicten: mensen zouden niet mogen vechten. 9 Angst voor eigen emoties: ik ben bang dat ik woedend word. 10 Verwachtingswaanzin: mensen zouden moeten zijn zoals ik denk dat ze zouden moeten zijn.

Wat herken je hiervan bij jezelf? ● ● ● ● ● ● ●

Ben je erg gevoelig voor kritiek? Ben je erg gevoelig voor afwijzing? Zoek je goedkeuring? Word je snel defensief? Ben je erg gevoelig voor wat anderen over mij denken? Ben je erg afhankelijk van iemand? Meet je jouw waarde af aan je resultaten?

7 Aangepaste versie van een lijst uit Ten Days To Self-Esteem, Dr. David D. Burns, Quill – William Morrow, New York, 1993. p. 147.

145


146

23-04-2013

19:41

Pagina 146

HOOFDSTU K 3

● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Vergelijk je jezelf gemakkelijk met anderen? Voel je je rot als iets fout gaat? Denk je dat mensen op je neerkijken? Probeer je perfect te zijn? Heb je te hoge verwachtingen over anderen? Heb je last van schuld- of spijtgevoelens? Voel je je ongelijk behandeld? Ben je te zelfkritisch? Probeer je anderen te veel te behagen? Ben je vaak te pessimistisch? Ontloop je problemen en conflicten? Ben je vaak depressief? Voel je je maar een middelmatig figuur?

Wat kun je nu doen? Wie kan jou helpen? Wie kun je bellen? Wat kun je lezen?

NOG MEER ZELFONDERZOEK Zelfdestructieve gedachtepatronen zijn beperkende manieren waarop iemand neigt te reageren op dingen. Ook deze patronen verhinderen de flow-staat. Tien van de bekendste en meest voorkomende7 zijn : 1 Alles-of-nietsdenken: denken in absolute termen; binair denken: zwart of wit; categorisch denken. 2 Generaliseren: iets gaat mis en je praat meteen over ‘altijd’ en ‘overal’. 3 Mentale filter: filteren door een negatieve instelling (de zwarte bril). 4 Zelfontwaarding: je eigen kwaliteiten onderschatten of afbreken. 5 Jumping-to-conclusions: tot een negatieve conclusie komen zonder voldoende gegevens of bewijzen. Twee subcategorieën: – gedachtelezen: je gaat ervan uit dat anderen negatief over je denken. – kristallen bol: je ‘weet’ dat het slecht zal aflopen. 6 Opblazen of minimaliseren: je vergroot dingen buiten proportie of je laat ze kunstmatig krimpen. 7 Emotionaliseren: je gaat uit van je gevoel en niet van de feiten en


23-04-2013

19:41

Pagina 147


observaties. Ik heb het gevoel dat dit fout gaat, ik voel me stom (maar ben je het ook?). 8 Zouden en moeten: je wringt dingen in een irrationeel kader. Mensen zouden van elkaar moeten houden. Je had beter moeten opletten. 9 Etiketjes plakken: actie en persoon door elkaar halen. In plaats van te zeggen ‘Ik maakte een fout,’ zeg je: ‘Ik ben een echte kluns.’ 10 Beschuldigen: je zoekt niet naar oorzaken, maar naar schuldigen, inclusief jezelf. Wat herken je vooral bij jezelf?

Schrijf voorbeelden op van de patronen die je bij jezelf herkent en herformuleer ze. Voorbeeld: ‘Ik ben een mislukkeling. Ik kan ook nooit iets goed doen.’ Herformulering: ‘Er zijn in mijn leven dingen niet gegaan zoals ik het verwacht of gehoopt had. Daar kan ik nu niets meer aan doen. Alle hoop op een beter verleden is onzinnig. Ik kan wel mijn toekomst mede bepalen. Dit is wat ik nu kan doen:…’ Welke van de bovenstaande patronen herken je en wil je herformuleren?

147


148

23-04-2013

19:41

Pagina 148

HOOFDSTU K 3

Doe je de oefeningen of sla je ze over? Ze overslaan is misschien een van je zelfdestructieve patronen. Je ontloopt daarmee de zelfconfrontatie, maar je blijft ook de gevangene van je schaduwen.

Het non-lokaliteitsprincipe Iedereen heeft het wel eens meegemaakt: je denkt aan iemand en prompt daarna belt diegene jou op. Belde hij je op omdat je aan hem dacht of dacht jij aan hem omdat hij eraan dacht jou te bellen? Wie zal het zeggen? Er is in ieder geval een interessant verband tussen beide fenomenen. We komen daar nog uitgebreid op terug bij het onderwerp synchroniciteit. Iemand in flow veroorzaakt doorlopend dit soort effecten op afstand. Einstein noemde dat spooky things at a distance. Het non-lokaliteitsprincipe uit de kwantumfysica werpt hier een nieuw licht op. Elektromagnetische velden die vibreren vormen golven. Golven zijn in tegenstelling tot deeltjes niet-lokaal: ze hebben geen positie in de ruimte. Wij zijn gewend ons de ruimte voor te stellen als een leegte waar dingen in bestaan. We hebben geen idee van de onzichtbare energieën die zich overal rondom ons bewegen. De ruimte is, in tegenstelling tot wat newtoniaanse denkers geloofden, niet leeg. Ze is gevuld met velden, energie en informatie. Die energie en informatie zijn niet-lokaal. Denk aan de energie en informatie die een televisiezender de lucht in stuurt. Je kunt die intelligente golven niet zien, maar je televisietoestel kan ze wel lokaal maken door ze om te zetten in deeltjes. In je beeldbuis worden die geprojecteerd door het beeldbuiskanon of, bij digitale televisie, worden ze omgezet in beelden. Zo pikken ook wij niet-lokale informatie op uit de ruimte. We zijn zenders en ontvangers. Je gedachtegolven zijn een vorm van niet-lokale energie en informatie, die iemand op duizenden kilometers afstand kunnen bewegen jou te bellen. Die persoon heeft op een of andere wijze de niet-lokale informatie uit de niet-lokale velden opgepikt, zoals een televisie- of radiotoestel dat doen. Zoals dr. Deepak Chopra het verwoordt: ‘Het lichaam is een soort lokaal adres voor de


23-04-2013

19:41

Pagina 149


non-lokale informatie.’ Die kun je ook non-lokale intelligentie noemen. Napoleon Hill noemde de Kracht in ons die voor wonderen kan zorgen, ‘de Oneindige Intelligentie’. Hij stelt dat wij met deze Kracht verbonden zijn. Kwantumfysici noemen dat ‘het Verenigde Veld’ of ‘het Veld van Alle Mogelijkheden’. Het is fascinerend te ontdekken dat deze Kracht in ons allemaal zit, want die Kracht is alomtegenwoordig. Het is het Veld van de Levensenergie waaruit wij verschijnen en waar we dus integraal deel van zijn. Wij bestaan in die Kracht door die Kracht en met die Kracht. Zonder die Kracht zijn wij niets en zonder die Kracht kunnen wij niets. Een dode kan niet eens zijn pinkje bewegen. Zonder de levenskracht valt alles stil en ontbinden de dingen. Onze zintuigen zien onze vorm als een afgescheiden deel. En toch staan we via onze niet-vorm in verbinding met en hebben we toegang tot het geheel en alle mogelijkheden die dat geheel bevat. Kwantumfysicus David Bohm gebruikte hiervoor de metafoor van een hologram, waarin alle deeltjes de informatie over het geheel bevatten. Als je een holografische afdruk van een appel in tweeën snijdt, ontdek je dat beide helften van de fotografische plaat de hele appel bevatten. Dat blijft waar bij verdere opdelingen. Als alles voortkomt uit het Leven, dan is alles Leven in diverse manifestaties. Wij zijn het Leven zelf in een individuele expressie. wow!

Het principe van de waarnemersdeelname ‘De wereld is een veranderingsproces en het zijn onze gedachten die de veranderingen in ons eigen leven veroorzaken.’ Marcus Aurelius

De kwantumfysici vielen van de ene verwondering in de andere verbazing. Een van de opzienbarendste ontdekkingen van de kwantumfysica is dat wij via ons bewustzijn invloed hebben op de golfpakketten die de materie vormen. We hadden daar al een vermoeden van. Denk aan ons voorbeeld over de waarneming van de zon. De zon was weg en wíj maakten er nog even een beeld van

149


150

23-04-2013

19:41

Pagina 150

HOOFDSTU K 3

in ons hoofd en projecteerden dat buiten ons als de zon. Ze noemden deze ontdekking het principe van de waarnemersdeelname. De waarnemer (het geïndividualiseerde universele bewustzijn) beïnvloedt het gedrag van de subatomaire deeltjes en golven en dus, zij het met vertraging, ook de grovere vormen van materie, inclusief de omstandigheden. Mensen in de staat van stimulus-respons zijn zich niet bewust van de waarnemersdeelname. Zij denken een externe werkelijkheid waar te nemen waar ze weinig invloed op schijnen te hebben. Ze zien niet het verband met hun innerlijke staat van zijn. Ze zitten vast in het collectieve geloof dat de wereld los staat van wie wij zijn. Dan is er inderdaad een werkelijkheid die ons overkomt. Wil je ervaren dat de werkelijkheid je niet overkomt, dan dien je je te verheffen boven de collectief onbewuste patronen. Het is niet voor niets dat wijzen uit alle tijden daarop aandringen. Weet je nog dat wij de zon konden zien terwijl ze in theorie al weg was? Dat kan alleen wanneer de zintuiglijke wereld níét los staat van wie wij zijn. ‘De wereld wordt geboren samen met onze gedachten.’ Boeddha

Herakleitos, de Griekse wijsgeer, zei het als volgt: ‘De hypnose is collectief, het ontwaken is individueel.’ Hij zei ook: ‘De verborgen harmonie is zoveel mooier dan wat het oog kan zien.’ Dat lijkt erg veel op wat kwantumfysicus David Bohm zei over de ‘impliciete orde’. De impliciete orde is onzichtbaar voor de zintuigen, maar dat betekent niet dat ze niet bestaat. De zintuigen kunnen slechts minder dan een triljoenste centimeter van het hele spectrum van alle bekende golflengtes waarnemen. Wij zouden daar ons geld niet op zetten, want dat is als beweren dat je een boek kent door het omslag te zien. Zolang je gelooft wat de meerderheid gelooft, zul je zien wat de meerderheid ziet. Wat de meerderheid ziet (denkt te zien) is wat normaal genoemd wordt. Maar wat is de conditie van die meerderheid? Is het niet wijzer mee te gaan met de ontwaakte minderheid? Ook al snapt je limbische, mechanische denken


23-04-2013

19:41

Pagina 151


er geen snars van? Wat zegt je intuïtie? Kun je echt los staan van de rest van de natuur? Als je daar ‘nee’ op zegt, hoe kan de rest van de natuur dan los staan van ons? Het is een tweerichtingsstraat. Laten we het fenomeen waarnemersdeelname bekijken vanuit het perspectief van de kwantumfysica. Wanneer wetenschapper een kwantum9/9quark wil meten als golf of als deeltje, verschíjnt die ook als golf of deeltje. Hij beantwoordt met andere woorden op wonderbaarlijke wijze aan de verwachtingen van de onderzoeker! De deeltjes pikken op een of andere wijze de informatie op in het gemeenschappelijke veld, waartoe zowel de deeltjes als de waarnemende wetenschapper behoren. Deeltjes en waarnemer delen dezelfde niet-lokale informatie via een energetische verbinding, een veld. Het is een soort telepathie. Het individuele bewustzijn (de waarnemer) creëert effecten op de deeltjes en golven in het elektromagnetische veld, ook als we ons daar niet van bewust zijn in onze stimulus-responsstaat. Er is een enorme wereld voorbij de zintuigen en die is niet minder waar, maar meer. De voor de zintuigen zichtbare werkelijkheid is flinterdun in vergelijking met alles wat we niet kunnen zien. Natuurwetten trekken zich trouwens niets aan van onze opinies of onze onontwikkelde bewustzijnsconditie. Zij gelden zonder dat wij daar invloed op hebben. Willen we meer zien van de werkelijkheid, dan is er maar één oplossing: meer bewustwording van wat is. Bewustwording bestaat uit een steeds verder expanderende gewaarwordingscirkel. Beetje bij beetje krijgen we toegang tot fijnere en fijnere dimensies, die dichter bij de waarheid van ons wezen liggen. Dan zullen we ook ontdekken dat alles op een of andere manier onze naaste is. De opdracht ‘Bemin uw naaste zoals uzelf’ wordt steeds ruimer bij een groeiend bewustzijn. De uiteindelijke staat is een staat die totaal inclusief is, een staat die niets of niemand meer veroordeelt of uitsluit, een staat van onvoorwaardelijke liefde. Je komt in die staat via een trage evolutie op het ritme van de meerderheid – dat duurt nog miljoenen jaren – of je komt er versneld of zelfs plotseling. Dan kan gebeuren wanneer je bereid

151


152

23-04-2013

19:41

Pagina 152

HOOFDSTU K 3

bent al jouw oordelen en vooroordelen die de scheiding in standhouden op te geven. Door vast te houden aan ons gelijk, aan onze oordelen, bouwen wij grenzen tussen ons en anderen. Die grenzen zijn echter even kunstmatig als de grenzen tussen landen. Een continent blijft een continent ook al hebben een paar generaals ergens grenzen vastgelegd na een of andere oorlog tijdens de dertiende eeuw of zo. Zo is het ook met ons. Onze energetische verbinding blijft bestaan, ook al ontkennen we die. Daaruit volgt dat wij anderen niets kunnen aandoen zonder onszelf schade te berokkenen. ‘Wat gij voor niet voor de minste van de mijnen hebt gedaan, dat hebt gij niet voor Mij gedaan.’ Mattheus 25: 45. Hoe wij bijvoorbeeld over een ander praten in zijn afwezigheid, heeft invloed op onze relatie met die persoon. Vroeg of laat kom je jezelf tegen als je zonder respect over andere mensen spreekt. Evenzo komt het bedriegen van een naaste neer op zelfbedrog. Het is als de lever die niet ziek kan worden zonder ook hoofdpijn of darmstoornissen te veroorzaken. Wij horen bij een holistisch systeem en het is erg kortzichtig daarin te opereren alsof je een afgezonderde entiteit bent. Dat is wat kankercellen doen.

Miljarden stukjes informatie Op dit moment bevind jij je in een ruimte waar onder meer tientallen radiostations en televisiestations een boodschap verkondigen in de vorm van energie en informatie in elektromagnetische velden. Door de golflengte van je radio af te stemmen beslis jij naar welk station je luistert. Dat betekent echter niet dat de andere informatie verdwenen is. Jij hebt alleen een selectie gemaakt op basis van jouw voorkeur, op basis van jouw waardesysteem. De subatomaire deeltjes in de ruimte waar je nu bent, bevatten ook indrukken van de mensen die in die ruimte zijn of zijn geweest. Je hebt ongetwijfeld wel eens de spanning in een groep ervaren wanneer je een vergaderruimte binnenkomt. Je kunt zelfs in een leeg huis bepaalde gewaarwordingen krijgen als je daar gevoelig genoeg voor bent. Het sleutelwoord is ‘gevoelig’, want deze gewaarwordingen krijg je niet met de zintuigen. Ik geloof al-


23-04-2013

19:41

Pagina 153


leen wat ik kan zien en vastpakken, zei de ongelovige Thomas in de bijbel. Is dat wel wijs? Zelfs de wetenschap komt langzamerhand tot de vaststelling dat er meer is dan wat het oog kan zien. De ruimte rondom ons is niet leeg. Ze bevat miljarden stukjes informatie, waaronder behalve de golflengtes van radio en televisie, ook een frequentie die gevuld is met een stel collectieve patronen (deel van het collectieve onbewuste, ontdekt door Carl Gustav Jung). Je kunt in zo’n frequentie vast komen te zitten en de rest van de realiteit uitsluiten zonder het te weten. Op een of andere manier, namelijk door de stand van onze lens, selecteren wij zaken uit het Verenigde Veld, het Veld van Alle Mogelijkheden en andere sluiten we uit. Net zoals de televisieontvanger golven omzet in beelden, zo laten wij informatie voor onszelf verschijnen op het scherm van ons bewustzijn. Onze zoogdierhersens denken dat wij daar niks mee van doen hebben. ‘De zaaier kan zich vergissen en erwten zaaien in kromme lijnen. De erwten vergissen zich niet en als ze opgroeien, tonen ze wat hij gezaaid heeft: kromme lijnen.’ Ralph Waldo Emerson

We zien onze innerlijke informatie buiten ons geprojecteerd als externe omstandigheden. Lees wat James Allen hierover zei (blz. 117). Wij zaaien als het ware in elektromagnetische velden. En wat we gezaaid hebben, zal boven de grond komen. We hebben niet de erwten laten groeien, maar we hebben wel de kromme lijnen gemaakt. We laten niet de baby groeien in de moederschoot, maar de natuur heeft wel onze bijdrage nodig om het proces te laten plaatsvinden. We zijn niet de schepper, maar wel medescheppers. Wat er ontstaat, is helemaal een kwestie van de manier waarop je omgaat met de Kracht in je. De Kracht zelf is neutraal, maar wij hebben er wel invloed op door de manier waarop we onze aandacht richten, de manier waarop we de dingen beoordelen, wat we geloven. Scheppingsenergie is neutraal, maar gedachtes niet. Daarom kun je beter kiezen voor liefdevolle gedachten en rechte lijnen. De erwten zullen hoe dan ook op een dag boven de

153


154

23-04-2013

19:41

Pagina 154

HOOFDSTU K 3

grond komen en dan zullen we zien hoe krom of recht ons denken was. Je kunt niet de wereld veranderen, maar je kunt wel jouw verhaal veranderen. Je kunt jouw ervaring van de wereld veranderen. Het leven is vervelend voor vervelende mensen en boeiend voor boeiende mensen, weet je nog? We scheppen onze werkelijkheid door de manier waarop wíj de dingen zien. Het woordje ‘attitude’ krijgt nog meer diepgang nu we het principe van de waarnemersdeelname kennen. Wie zich helemaal conformeert aan de normen van de meerderheid, zal nooit andere dingen zien dan wat de meerderheid ziet. Iets geloven is nooit neutraal. Het heeft gigantische gevolgen. Durf je bij de minderheid te horen? Ben je voldoende vrij van de behoefte om geaccepteerd te worden? Is je zelfbeeld sterk genoeg? De waarnemersdeelname impliceert ook dat je de energie van iemand anders beïnvloedt door de manier waarop je naar hem kijkt. Als je hem beoordeelt, zul je een negatieve invloed op zijn energie hebben. Wij krijgen constant feedback uit het grotere systeem waar we bij horen. Als we niet van de feedback houden, dienen we iets anders te sturen. Wat we zaaien, is wat we oogsten. We doen je een krachtige suggestie: leer anders kijken naar je medemensen. Bekijk hen als een grenzeloos potentieel, onafhankelijk van het gedrag dat ze nu vertonen. Je zult verrast zijn van de impact. Goethe zei: ‘Behandel iemand zoals hij nu is en hij zal zo blijven. Behandel iemand zoals hij kan zijn, en hij zal zo worden.’ Probeer het maar uit en wees klaar voor interessante ervaringen! Kun je de vlinder zien in de rups? Het bos in de eikel? De arend in het ei?

Nogmaals Werner Heisenberg Een van de merkwaardigste paradoxen uit de wetenschap is dat voor groepen fenomenen statistische wetten gelden, maar zodra je er een deeltje uithaalt, alles onvoorspelbaar wordt. Jij bent er vandaag, maar morgen ben je misschien dood. Je bent daar nooit zeker van. Van een groep kun je dat niet zeggen. Daarvoor geldt de zogenaamde Gausscurve, de normale verdeling, wat betekent dat niet alles even onzeker is. Verzekeringsbedrijven houden


23-04-2013

19:41

Pagina 155


waarschijnlijkheidstabellen bij zodat ze hun premies kunnen berekenen. In de kwantumfysica kennen we het onzekerheidsprincipe van Werner Heisenberg. Dit luidt: Je kunt van een deeltje de positie berekenen, maar dan kun je zijn golflengte niet kennen. Of je kunt zijn golflengte berekenen, maar dan kun je zijn positie niet kennen. De realiteit is altijd groter dan het menselijke verstand en de menselijke zintuigen. Je kunt gewoon nooit alles weten. Je hoeft ook niet alles te weten. Sterker nog, wie alles wil weten, staat voortdurend onder een nodeloze spanning en zal juist daardoor niet kunnen doordringen tot de fijnere golfstaten, zeg maar flow. De weg naar onze fijnste staten loopt via de bereidheid niet te weten, oftewel openheid voor het grote onbekende. Mensen die veel weten, zijn geen interessante gesprekspartners. Ze zijn er meer op uit hun kennis te etaleren, dan naar jou te luisteren. Je kunt alleen echt luisteren vanuit een staat van niet-weten, van niet-oordelen. Onze overlevingshersenen zijn voortdurend bezig met oordelen en daar dienen wij dan ook bovenuit te groeien. Anders blijft de wereld een slagveld. Wie zich angstvallig vasthoudt aan de zichtbare, tastbare, zekere wereld, mist 99,9999 procent van de show. Voor hetzelfde ticket kun je bijna honderd keer meer krijgen. Toegegeven, de zekerste manier om geen vliegtuigramp mee te maken is niet te vliegen. Maar wat mis je dan allemaal? En wie zegt dat je niet onder een auto terechtkomt? ‘De man die alle voetangels en klemmen weet te liggen, wordt hoogstwaarschijnlijk getroffen door een meteoor,’ wist Willem Frederik Hermans. Om totaal van het bestaan te kunnen houden dien je van onzekerheid te kunnen houden. Het bestaan ís onzeker. Zo is het nu eenmaal. Wie dat ontkent, ontkent 99,9999 procent van wat is. De enige manier om ons comfortabel te voelen met al die onzekerheid in de buitenwereld is onze persoonlijke, innerlijke zekerheid blijvend sterker te maken. Dat kan alleen door een groeiend bewustzijn. De veiligste plek voor een schip is de haven, maar daar is het niet voor gebouwd. Niets is zo zeker als de dood, niets

155


156

23-04-2013

19:41

Pagina 156

HOOFDSTU K 3

is zo onzeker als het bestaan. Daarom koesteren vele mensen een onbewuste doodswens. Ze kunnen de onzekerheid van het bestaan niet aan. Ze willen er op een diep onbewust niveau eigenlijk het liefst uit stappen. We moeten de tijger in de bek kijken om de illusie van het materiële bestaan te doorbreken. Dat vergt moed. Wat is het enige wat niet verandert temidden van alle verandering? Dat is ons centrum, onze kern. Dat is het enige in ons wat onveranderlijk is. Het is transpersoonlijk en wordt niet geboren en sterft ook niet. Het is het Leven zelf in ons en ons essentiële zelf is daar een individuele expressie van. De levensvormen veranderen constant, maar het onstoffelijke leven verandert niet. Je kunt dat vergelijken met het wiel dat draait, terwijl de as niet draait, maar wel onmisbaar is voor het draaien van het wiel. Einstein wilde op een bepaald moment de naam van zijn theorie veranderen van Theory of Relativity in Theory of Invariance, omdat hij onder de schijnbare, relatieve werkelijkheid een constante orde zag. David Bohm noemde dat later The Implicate Order. De naam ‘relativiteitstheorie’ was echter al ingeburgerd. Einstein ontdekte geleidelijk dat in de kern van de realiteit een ultieme onveranderlijke zekerheid schuilt, die niet aangetast wordt door de ups en downs van het bestaan. Hij ging praten over het Verenigde Veld, de onbeweeglijke bron van alle natuurwetten, de niet-beweging waar alle beweging en dus alle vormen uit voortkomen. Datzelfde Verenigde Veld is wat wij bedoelen met het centrum, het hart. Er is niet mijn hart en jouw hart en haar hart, maar het hart, het ene centrum waaruit wij allemaal verschijnen in de vorm. Wie in harmonie met natuurwetten en principes leeft, komt in contact met dat Ene Veld van Oneindige Mogelijkheden. Dat veld bevat alles wat ooit nog zal worden uitgevonden. En alles wat ooit al werd uitgevonden. Zo bestonden de principes van de telefoon ook al 100.000 jaar geleden. Er was alleen nog geen Alexander Graham Bell, die de principes kon oppikken uit dat Verenigde Veld. Het leven heeft medescheppers nodig. zonder Beethoven zou er


23-04-2013

19:41

Pagina 157


geen Negende zijn. Wat is jouw unieke bijdrage aan het leven? Wat is jouw niet ontplooide potentieel? Sta je wel open genoeg voor je verbinding met het grotere geheel? Eind februari 1999 stond in De Telegraaf een stukje over Robert Das, de grote Nederlandse watersportontwerper. Hij verklaarde in dat artikel onomwonden dat al zijn ontwerpen naar hem toekomen vanuit het universum. Hij zei: ‘Ik teken die ontwerpen alleen maar op, ik verzin ze niet.’ Ook Beethoven zei dat hij alleen maar neerschreef wat hij innerlijk hoorde. Op het laatst van zijn leven was hij zelfs zintuiglijk doof en toch bleef hij meesterwerken produceren. Ons centrum, onze kern ís dat Veld van Alle Mogelijkheden waaruit nieuwe dingen kunnen verschijnen met onze medewerking. Wij kunnen kiezen voor overvloed of we kunnen vasthouden aan de beperkende patronen van het verleden en steeds hetzelfde blijven scheppen in andere vormen. Alles wat wij ooit hebben meegemaakt, hebben wíj, bewust of onbewust, geselecteerd uit dat oneindige potentieel aan mogelijkheden. Met onbewust bedoelen we ook het aannemen van collectieve geloofssystemen zonder ze te onderzoeken.

Als onze ervaring beperkend was, waren wij het die aan onszelf de beperking oplegden, omdat we vanuit beperkende patronen leefden. Patronen zijn altijd gevormd rond beperkende overtuigingen. Het principe van de overvloed is er altijd, net zoals alle andere principes. De kern, het centrum, de natuur is altijd te vertrouwen. Natuurwetten en principes veranderen niet met de tijd. Ze zijn ook niet voor verschillende individuen telkens anders. Iedereen kan ervan genieten. Altijd. Het is dus inderdaad nooit te laat voor een gelukkige jeugd.

157


23-04-2013

158

19:41

Pagina 158

HOOFDSTU K 3

EEN BEETJE HUISWERK In dit stukje huiswerk beroepen we ons op het werk van dr. Seligman8, waaruit we de methode hebben geput. Het doel ervan is te leren uit een oud patroon te stappen en een nieuwe aanpak te kiezen. Van ABC naar ABCDE.

ABC: Adversity-Belief-Consequence Adversity: De computer doet het niet. Belief: ‘Ik ben niet goed met techniek.’ ‘Ik haat computers.’ Et cetera. Consequence: Ik word woedend op de machine. De eerste fase van bewustwording is te zien dat het zo gaat zonder jezelf te veroordelen. In de volgende fase leer je geleidelijk er anders mee om te gaan. Dan komen er nog twee letters bij: D en E.

ABCDE: Adversity-Belief-Consequence-Discussion-Energy. Adversity: Wees objectief. Beschrijf alleen wat er ís zonder er iets aan toe te voegen. Belief: Stel vast welke destructieve geloofssystemen je hanteert, zoals ‘ik ben niet (nooit) goed met computers.’ Veel beter kun je zeggen: ‘Ik heb dat nog niet echt goed geleerd.’ Of: ‘Gelukkig kan ik mijn broer bellen.’ Consequence: Stel vast wat je emotionele reactie is. Observeer, veroordeel niet.

8 Learned Optimism, dr. Martin Seligman, Simon & Schuster Pocketbooks, New York, 1990 – vertaald in het Nederlands als Optimisme kun je leren.


23-04-2013

19:41

Pagina 159


Discussion: Ga in discussie met het destructieve geloof. Welke bewijzen zijn er dat ik niet goed ben met techniek? Kan ik dat echt weten? Wat zijn mijn alternatieven? Hoe levensbelangrijk is dit allemaal? Hoe nuttig is het om het bovenstaande geloof aan te houden? (Bewijzen? Alternatieven? Implicaties? Nut?) Energy: Bouw energie op om iets positiefs te doen: ‘Laat ik even mijn broer bellen.’ ‘Laat ik even een wandelingetje maken.’ Actie bevrijdt! Iets doen is veel beter dan emotioneel immobiel worden. Schrijf in op een cursus. Doe iets! Ga hiermee aan de slag: het is boeiend en zeer lonend!

Je persoonlijke bibliotheek Hierna volgen enkele titels van boeken die je helpen je beperkende overtuigingen te herkennen en je hart te openen. – Wayne Dyer, Niet morgen maar nu. Het is geen leesboek maar een werkboek. Het staat vol checklists met beperkende patronen, plus actielijsten om er wat aan te doen. – Napoleon Hill, Denk groot en word rijk. Sommige mensen hebben dit boek wel vijftig keer gelezen! – Stephen Covey, De zeven eigenschappen van effectief leiderschap.Wereldbestseller, op weg naar 20 miljoen exemplaren. – Darel Rutherford, Gedachten worden dingen. Een parel van een boek. – Byron Katie, Vier vragen die je leven veranderen. ‘Wat je ook in je dromen meent te kunnen doen, begin ermee! In stoutmoedigheid schuilen talent, kracht en magie.’ Goethe

159


23-04-2013

19:41

Pagina 160

160

Hoofdstuk 4

Hoe de prins(es) een kikker werd

Eigen schuld, dikke bult? Een van de dingen die mij altijd hebben tegengestaan in religieuze leringen (en veel zelfhulpboeken), is de gedachte dat je van je slechte eigenschappen dient af te komen. Net alsof je niet goed bent zoals je bent en dat je beter dient te worden. Wat me helemaal niet bevalt, is dat een baby al schuldig zou zijn bij zijn geboorte. New-ageleringen hebben het over lessen die je komt leren in de aardse leerschool. En dan is er karma, je hebt nog een rekening te vereffenen. Wat is het toch met die behoefte om schuld als drijfveer te gebruiken om mensen te motiveren beter te worden? Voor ik het over onze wezenlijke onschuld heb, wil ik eerst het begrip ‘zonde’ even ophelderen. Dogmatici hebben daar iets verschrikkelijks van gemaakt, iets waar je mensen mee kunt manipuleren, met hel en hemel en zo. Hamartia, het Griekse woord in de originele bijbelteksten dat vertalers van de bijbel hebben vertaald als ‘zonde’, betekent eigenlijk ‘het doel missen’. Het duidt op het zoeken van de waarheid over onszelf op de verkeerde plaats, in de buitenwereld. Om de waarheid over onszelf te vinden dienen we op de juiste plaats te kijken, in onze binnenwereld1. Het woord ‘bekeren’, dat we dienen te doen na de zonde, betekent niets anders dan ‘naar binnen keren’ en dus op de juiste plaats kijken zodat je het doel niet mist. Het betekent leren waarnemen met iets anders dan de zintuigen. In de externe wereld gebruiken we de zintuigen, maar die kunnen ons niet de waarheid tonen over wie we zijn in de innerlijke, voor de zintuigen onbereikbare dimensie. Om het onzichtbare te benaderen hebben we in eerste instantie geloof nodig. Napoleon Hill definieerde geloof als vertrouwen in wat (nog) onzichtbaar is. Het Griekse woord dat vertalers vertaalden als ‘geloof’, namelijk


23-04-2013

19:41

Pagina 161

HOE DE PRINS(ES) EEN KIKKER WERD

pistis (van epistamai, ‘weten’ of ook ‘begrijpen’) betekent eigenlijk ‘een andere manier van denken’. Het is denken dat niet steunt op de zintuigen. Vergeving ten slotte gaat niet over het omdraaien van schuld, maar over het bevestigen van onze ware aard, onze onschuld. Vergeven, zo zegt Een cursus in wonderen, is ophouden met oordelen.

Schuld en ego Het woord ego heeft in spirituele leringen en vele zelfhulpboeken een negatieve bijklank gekregen die ook iets van schuld in zich draagt. Door jouw ego ben jij egoïstisch en dat deugt niet. De rest van al die fraaie eigenschappen waar je niet trots op bent, zijn ook van je ego afkomstig. Het ego is een soort gezwel. Met het ego doelen mensen vaak op de persoonlijkheid. In dit hoofdstuk willen we eens en voor altijd aan je duidelijk maken dat we geen enkele verantwoordelijkheid dragen voor de manier waarop onze persoonlijkheid is ontstaan, laat staan dat we daar schuld aan dragen. De persoonlijkheid wordt gevormd door actie en reactie vanaf ongeveer onze tweede levensjaar. De vorming van onze persoonlijkheid is geen wilsdaad. Ze overkomt ons. Hoe wil je daar een tweejarige, driejarige, vierjarige verantwoordelijk voor maken? Onze persoonlijkheid kan disfunctionele kanten hebben, maar in eerste instantie kun jij daar niets aan doen. Tot je voldoende bewustzijn en ervaring hebt om een vrije wil te ontwikkelen, heeft de natuur je een persoonlijkheid gegeven. Dit is een soort kunstmatige intelligentie die je helpt overleven door informatie over incidenten op te slaan en ze om te zetten in strategieën waarmee je pijn vermijdt en plezier zoekt. Dat je reactief geworden bent, kun je niet helpen. Dat je reactief blíjft wel. Je bent er niet verantwoordelijk voor (laat staan schuldig aan) dat je ego is ontstaan. Ego is in dit geval de persoonlijkheid. Straks zullen we een ander onderscheid maken. Je bent echter wel verantwoordelijk voor het transcenderen van je ego.

1 ‘Het Rijk der Hemelen is ín u.’ Lucas 17: 21.

161


23-04-2013

162

19:41

Pagina 162

HOOFDSTU K 4

Het feit dat je dit boek leest zegt genoeg. Je wilt verantwoordelijkheid nemen voor je mentaal-emotionele machinerie2. Onze persoonlijkheid is niet één monolithisch blok, maar een enorme waaier van zijnsstaten, waaruit je kiest naargelang de prikkels uit de omgeving. Ze is een stimulus-responsapparaat dat complexer is dan welke kunstmatige intelligentie dan ook door mensen gemaakt. Maar ze is en blijft een soort machine, ze is niet onze essentie. De persoonlijkheid is de rups die de vlinder bevat als een te ontwikkelen potentieel. Aangezien we alleen een vlinder kunnen worden door onze vrije wil, in tegenstelling tot onze mentaal-emotionele machinerie die onbewust is, zal de vlinder niet vanzelf verschijnen. We dienen ervoor te kiezen. Bewustzijn groeit niet onbewust en de wil groeit niet ongewild. Daar de rups (de persoonlijkheid) de vlinder (onze vrije wil) bevat als een potentieel, is de persoonlijkheid geen vergissing van de natuur, maar een evolutionaire stap. Daar kom je niet vanaf door ermee te vechten. Je transformeert de persoonlijkheid terug naar de vrije energie waaruit ze is opgerezen. Wanneer de persoonlijkheid ontdooid wordt tot vlinder, is ze jouw vloeibare flow-zelf. Het enige wat nodig is, is energiewerk. Je persoonlijkheid staat tot je essentiële zelf zoals ijs tot water. Het is niets iets vreemds, geen gezwel. Het is levensenergie die tijdelijk werd bevroren in een vorm. Het is dus uitermate irrationeel wanneer je van je ego af wilt. Wat bevroren is kun je alleen met warmte ontdooien. Bemin jezelf, accepteer jezelf en alles komt goed. Omarm je schaduw en zie hoe ze wordt omgezet in licht. Vecht met je schaduw en je zult haar alleen sterker maken. Niets maakt heel zoals liefde, want liefde is heelheid.

2 Zie ook Thought as a System van kwantumfysicus David Bohm, waarin hij lichaam, emotie, intellect, instinct en reflexen als één systeem beschrijft.


23-04-2013

19:41

Pagina 163


De drie fasen van de menselijke evolutie Net zoals een vlinder eerst een eitje is, dan een rups en dan een vlinder (drie fasen), zo is er ook voor de mens een drietrapstransformatie. Carl Gustav Jung benoemde de drie fasen als volgt: 1. de prepersoonlijke fase; 2. de persoonlijke fase; 3. de transpersoonlijke fase.

Prepersoonlijke fase De prepersoonlijke fase maken we in grote lijnen door gedurende onze eerste twee levensjaren. We zijn dan nog in de staat van eenheid, zij het onbewust. Zuigelingen hebben nog geen zelfbewustzijn.

Persoonlijke fase Vanaf ons tweede levensjaar ontwikkelen we een persoonlijkheid. Het woord ‘ikke’ doet zijn intrede. We verlaten de staat van ongedifferentieerde eenheid en ontwikkelen zelfbewustzijn. Zelfbewustzijn is in eerste instantie het gevolg van onze identificatie met het lichaam. We zeggen: ‘Ik ben ziek’, niet ‘Mijn lichaam is ziek’. In tweede instantie gaan we ons ook identificeren met onze emoties. We zeggen: ‘Ik ben boos’, niet: ‘Ik ervaar boosheid in mijn lichaam’. En aangezien ongeveer iedereen dat doet, zouden we kunnen zeggen dat de persoonlijkheid een soort collectieve conditionering is. Het is de norm, het is normaal.

Transpersoonlijke fase De transpersoonlijke fase, de vlinder, de volgende evolutionaire stap, is nog niet de norm. Vlinders zijn nog uitzonderingen, maar we zijn met een inhaalbeweging bezig! Als we een mens ontmoeten die vlinder geworden is, weten we intuïtief dat het iets bijzonders is en iets in ons resoneert mee. Ook wanneer we zelf toevallig tijdelijk in flow komen, weten we dat we meer zijn dan wie we zijn dan in onze normale staat. Zowel de persoonlijke als de transpersoonlijke staat zijn altijd toegankelijk. Het zijn namelijk alleen maar verschillende fre-

163


164

23-04-2013

19:41

Pagina 164

HOOFDSTU K 4

quentiebanden. Om stabiel als vlinder door het leven te gaan dien je de lagere frequenties te transformeren tot hogere frequenties, zodat er steeds minder materie is die je naar beneden trekt. De persoonlijkheid bestaat in de frequentieband van materie en heeft daardoor een soort zwaartekracht. Dat ervaar je als je een gewoonte probeert te veranderen. Je valt gemakkelijk terug in je oude conditionering. Dat komt door de persoonlijke materie. Wat we ‘lijden’ noemen, bestaat alleen in de persoonlijke frequentieband. Zuigelingen kunnen net als dieren pijn hebben, maar ze lijden niet emotioneel omdat ze nog niet denken. Het merkwaardige is dat je in de transpersoonlijke staat weer wordt als een baby. Je blijft stromen met het leven en komt niet meer vast te zitten in interpretaties. Daarom zei Jezus: ‘Als gij niet wordt als deze zuigelingen, zult gij het Rijk Gods niet binnengaan.’ In die tijd – en in die cultuur van het Midden-Oosten in het bijzonder – kon je alleen maar over die zaken spreken met behulp van symbolen, metaforen en parabels. In het Westen kennen we het equivalent in de vorm van mythes en sprookjes. Dankzij de wetenschap kunnen we tegenwoordig moderne, westerse woorden gebruiken. Onze westerse geest begrijpt dat veel beter. Ik heb dertig jaar besteed aan het vinden van een eigen taal. Daarbij ben ik meer dan eens de weg kwijtgeraakt in de abstracte taal van het Oosten (zelf, niet-zelf, hoger zelf, lager zelf en ga zo maar door). Ook de symbolentaal van parabels en mythes en sprookjes is niet meer helder voor onze moderne geest. Er zijn geen leraren meer die hem kunnen uitleggen. In plaats daarvan zitten we opgescheept met mensen die deze symbolische en metaforische verhalen zelfs letterlijk opvatten. Zo is het bijbelse verhaal van de bruiloft in Kana een verhaal over geestelijke transformatie, dat echter door de meerderheid der goedgelovigen letterlijk wordt genomen. Water, het symbool voor gewaarzijn of waarnemen, wordt omgezet in wijn, het symbool voor goddelijk bewustzijn. Dat gebeurt ter gelegenheid van een bruiloft, een innerlijke bruiloft wel te verstaan, het samensmelten van de mannelijke en de vrouwelijke tegenpolen en het herstel van de eenheid. Als je vasthoudt aan het dogma dat er letterlijk water werd veranderd in wijn, kun je beter nu ophouden met lezen.


23-04-2013

19:41

Pagina 165


De zijnsstaten en de hersenstaten Om te begrijpen hoe de prins een kikker werd, oftewel het verloop van de prepersoonlijke naar de persoonlijke staat, dien je iets te begrijpen van de werking van de hersenen. De hersenen bestaan uit neuronen (hersencellen). Neuronen communiceren met elkaar door elektrische impulsen, maar ook door chemische processen. Die twee elementen zijn interactief: de chemische processen hebben invloed op de elektrische impulsen en de elektrische impulsen kunnen verschillende chemische reacties veroorzaken. Wanneer genoeg hersencellen in een deel van de hersenen dezelfde frequentie elektriciteit voortbrengen, wordt een patroon zichtbaar op een oscilloscoop. (Een oscilloscoop is een meetinstrument uit de elektrotechniek dat cyclische variaties in een elektrische grootheid goed zichtbaar kan maken.) De vier bekendste frequentiepatronen in de hersenen (uitgedrukt in Hertz, oftewel het aantal cycli per seconde) worden aangeduid met Griekse letters: ● bèta: 15 – 35 Hz ● alfa: 8 – 15 Hz ● thèta: 4 – 8 Hz ● delta: 0,5 – 4 Hz

Bèta Verschillende frequenties geven verschillende eigenschappen van de hersenen weer. In bèta bijvoorbeeld is ons denken actief tot zeer actief. In hogere bètafrequenties wordt het denken aangevuurd door emoties en vertonen we vooral automatisch gedrag. In thèta is het gedrag niet automatisch, maar spontaan, een wereld van verschil. In bèta is de linkerhersenhelft dominant in de grote hersenen, maar tegelijkertijd kunnen andere delen van de hersenen ook actief zijn. De linkerhersenhelft is de ‘mannelijke’ hersenhelft: ratio, denken, focus, doelgerichtheid, actie, ambitie, gedrevenheid. Het mannelijke principe is ‘projecterend’. In bèta zijn we dus projecterend. We oordelen en interpreteren.

165


166

23-04-2013

19:41

Pagina 166

HOOFDSTU K 4

Alfa In alfa zijn onze hersenen rustiger (8 tot 15 Hz). We denken nog, maar het denken is kalm, weloverwogen en meer gesteund op waarneming dan op opinies. In alfa is de rechterhersenhelft, de ‘vrouwelijke’ helft dominant. In alfa zijn we daarom niet projecterend maar ontvangend. In alfa kunnen we beter luisteren en waarnemen. In alfa zijn we beter in contact met ons lichaam en onze gevoelens.

Thèta In theta zijn onze hersenen nog rustiger (4 tot 8 Hz). Beide hersenhelften zijn nu in balans en synergetisch. De emotionele hersenen zijn nu stil en onder de invloed van het hart (zie ook www.heartmath.org). Het denken gaat in thèta naar de achtergrond en we functioneren hoofdzakelijk op basis van intuïtie, direct weten, verbeelding en inspiratie. Dit verklaart waarom topsporters zo goed kunnen improviseren en waarom ze zo creatief en origineel kunnen zijn. Denk aan Cruijff en Pele. Thèta is de frequentie waarin flow voorkomt. Het is ook de frequentie van de droomslaap.

Delta Delta tot slot (0,5 tot 4 Hz) is de band van de diepe droomloze slaap. Wanneer je delta kunt ervaren wanneer je wakker bent, is het de frequentie van diepe vrede en wijsheid. In delta staan we in direct contact met de Universele Geest. Mensen met actieve delta in waaktoestand worden bijna niet meer moe. Delta is een staat waarin het lichaam zichzelf regenereert en geneest (zoals ook in de diepe slaap) en waarin de hersenen HGH (Human Growth Hormone), het verjongingshormoon, afscheiden. In het verbindende patroon tussen delta en thèta bevindt zich de zone waarin genialiteit en originaliteit voorkomt. De ideale staat van de hersenen voor creatieve actie is een optimaal mengsel van de diverse frequenties: bèta voor denken en actie, alfa voor waarneming, thèta voor flow, inspiratie en intuïtie en delta voor instinct, innerlijke rust en diepere wijsheid.


23-04-2013

19:41

Pagina 167


De beschreven frequentiebanden komen niet per definitie na elkaar voor in een vaste volgorde. Ze kunnen tegelijkertijd bestaan. Zo is er als we een graad van alfafrequenties in onze hersenen hebben, ook een graad van bèta mogelijk. De waarnemer in ons kan dan de persoonlijkheid in ons waarnemen. In thèta, in flow, lost de persoonlijkheid tijdelijk op, maar de waarnemer is er nog. Wanneer we in flow zijn, voelen we ons sterk verbonden met de mensen en dingen rondom ons. We zijn tijdelijk uit onze eigen staat van vervreemding getreden, waardoor andere mensen tijdelijk minder vreemd voor ons zijn. Ons hart is open en we voelen gemakkelijk liefde. In delta (diepe slaap of diepe meditatie of de permanente staat van verlichting) verdwijnt zelfs de waarnemer. Iemand die ontwaakt is (zoals Boeddha, Christus, Lao Tse), heeft helemaal geen persoonlijkheid meer en ook geen individuele waarnemersfunctie. Er is alleen nog puur zijn en totaal neutraal waarnemen, zonder enige interpretatie. In die staat bestaat alleen nog constante diepe vrede en geluk. Onze hersenstaat (al of niet in synergie met ons hart) bepaalt dus hoe wij de werkelijkheid ervaren.

De staat van de kikker Technisch gezien verkeert de kikker (onze geconditioneerde persoonlijkheid) in een chronische bètastaat die regelmatig wordt aangedreven door de emotionele hersenen. De emotionele (limbische) hersenen blijven oude informatie steeds maar weer hergebruiken. Wanneer ze de denkende hersenen tijdelijk onder controle hebben, kunnen ze ons denken af en toe behoorlijk vertekenen. Vergelijk het met een rekenmachine waarbij je voor elke bewerking in het geheim alles met twee zou vermenigvuldigen. Hoewel het proces klopt, is de uitslag vertekend. Zo klopt ook je denkproces als proces, maar het resultaat is vertekend door de onbewuste input. De stimulus-responspersoonlijkheid (de kikker) bestaat uit gesloten regelkringen die waarneming van nieuwe feiten en informatie elke keer weer vertekenen door ze te vermengen met oude informatie. Dat is wat oordelen en interpreteren betekent en dat is wat Stephen Covey ‘autobiografisch luisteren’ noemt.

167


168

23-04-2013

19:41

Pagina 168

HOOFDSTU K 4

De persoonlijkheid, met zetel in de emotionele hersenen, is een interpretatiesysteem van omgevingssignalen. Het centrum van dat systeem ligt weliswaar in de limbische hersenen (daarom ervaren we bij het woord ‘ik’ een soort resonantie in ons hoofd), maar het informatienetwerk van dat systeem omvat alle cellen. Letterlijk alle cellen. Daarom kun je over iets bijvoorbeeld een buikgevoel hebben. Daarom kun je iets op je lever hebben. Daarom kun je soms je gal uitspugen. We hebben letterlijk binnen ons fysieke lichaam een ‘emotioneel lichaam’. Je kunt daar alles over lezen in Molecules of Emotion van dr. Candace Pert, de ontdekker van het emotionele systeem in ons fysieke lichaam. Dat emotionele systeem kan onder leiding staan van de onbewuste limbische hersenen of onder leiding van het hart (zie www.heartmath.org). Welk centrum de leiding heeft, maakt verschil voor ons gevoelsleven. Op structuurniveau gaat daar de sprong van rups naar vlinder over. In flow heeft ons hart de leiding, in alle staten van niet-flow hebben onze overlevingshersenen de leiding (vechten, vluchten en verstarren).

De sleutelrol van alfa Als onze hersenen rustiger zijn (alfa), kunnen we waarnemen voor we reageren. In deze frequentieband bestaat voor het eerst een zekere mate van vrije wil, van keuze. Patronen (ons emotioneel informatiesysteem) bevatten geen keuze, ze zijn een vorm van moeten. Onze eerste opdracht is te leren in alfa te komen telkens wanneer we stress ervaren. Een wat oudere benadering daarvoor is de alfatraining van José Silva. Ze is nog steeds waardevol. Modern hersenonderzoek heeft ons snellere wegen gegeven zoals te vinden op www.train4flow.com en www.heartmath.org.

Structuur bepaalt proces Een van de voornaamste regels uit de systeemleer is dat structuur gedrag bepaalt. Denk aan rivier. Hoe deze stroomt, wordt bepaald door het gebied waardoor ze stroomt. Net als de creatieve levensenergie in ons lichaam zoekt water de weg van de minste weerstand.


23-04-2013

19:41

Pagina 169


Kleine kinderen hebben nog een onvervormde structuur in hun hersenen, hun zenuwbanen en hun hormonale netwerken. Hun rivier kan nog onbeperkt stromen, er is nog geen bedding die haar beperkt. Daarom zijn ze het grootste deel van de tijd in flow. Ze zijn creatief. Ze zijn speels. Ze hebben plezier. Ze gaan helemaal op in wat ze doen. Ook hun leervermogen is fenomenaal. Wat kinderen in de eerste jaren van hun leven allemaal leren, grenst aan het ongelofelijke. Zo kunnen ze op speelse en moeiteloze manier meer talen leren. Elk leerproces verandert echter onze hersenen, zowel in goede als in beperkende zin. Naarmate we ouder worden en negatieve ervaringen opdoen, bouwen onze hersenen allerlei defensieve structuren. Het zijn obstakels die de vrij stromende rivier in een bepaalde bedding dwingen. Ze beperken de normale vrije flow van de creatieve levensenergie. Daardoor kennen we steeds minder vaak het genot van onze natuurlijke staat. flow is een staat van openheid, van totale relatie met de omgeving. Onze conditioneringen zorgen voor geslotenheid, waakzaamheid, defensieve structuren. Om flow weer als de normale staat te kennen en niet als uitzondering dienen we bewust een nieuwe structuur te ontwikkelen, een nieuwe bedding voor onze vrij stromende energie, in plaats van de persoonlijkheidsstructuur die onbewust ontstond door reacties op gebeurtenissen. De vraag die we ons kunnen stellen is niet: ‘Wie ben ik door omstandigheden geworden?’ maar ‘Wie wil ik zijn?’ De persoonlijkheid is ons overkomen, karakter kiezen we. Een snelle weg naar een nieuwe innerlijke structuur is gedisciplineerde hersentraining (zoals aangeboden op www.train4flow.com). flow komt overeen met intense thèta in combinatie met lichte bèta en alfa en in de beste gevallen ook delta. De persoonlijkheid daagt elke keer op als onze hersenen hoofdzakelijk in hoge bèta zijn en ze verdwijnt quasi helemaal als we in thèta zijn en helemaal in delta. In flow kennen we net als zuigelingen een naadloze verbinding met de hele natuur. Binnenwereld en buitenwereld vallen samen. Grenzen vallen weg. Die grenzen zijn namelijk

169


170

23-04-2013

19:41

Pagina 170

HOOFDSTU K 4

niets anders dan onze persoonlijke verdedigingslijnen. Wat we de ‘waarnemer’ noemen begint voor het eerst als bestuurder van het gedrag op te dagen in de alfastaat en is ook nog aanwezig in de thètastaat. De bewuste waarnemer in ons is een veel betrouwbaardere bestuurder van denken en gedrag dan de automatische persoonlijkheid. Maar zelfs de waarnemer verdwijnt in de pure deltastaat. Dat geldt voor de diepe droomloze slaap en het geldt voor mensen die ‘ontwaakt’ zijn en in een staat van diepe vrede leven, in constante verbinding met de Bron. In pure delta wordt het gedrag geleid vanuit het hoogste bewustzijnsniveau, dat van de Universele Intelligentie zelf Napoleon Hill, auteur van Think and Grow Rich, zei al in 1937: ‘Alles wat bestaat vibreert; sommige golflengtes kunnen we waarnemen, andere niet. Vibraties beginnen vanaf 15 per seconde en zijn waarneembaar als vorm of geluid tot en met 15.000 per seconde. Frequenties boven de 15.000 kunnen we niet zien met onze ogen of horen met onze oren. Vanaf 1.500.000 trillingen per seconde voelen we de energievorm die we hitte noemen. Hogere vibraties zijn licht. De laagste lichtvibraties zijn diep rood, de hoogste violet. Op zowat 3.000.000 vibraties per seconde liggen ultraviolet en andere vibraties die nog kunnen worden gemeten door apparatuur. Daarboven, we weten niet hoeveel, liggen de creatieve ideeën die alles kunnen doordringen.’ Onze hersenen hebben een directe invloed op wat wij als realiteit kunnen ervaren. Honden hebben andere hersenen en horen geluiden die wij niet kunnen horen. Vleermuizen kunnen infrarood zien. Merels kunnen aardwormen horen onder de grond. De mens kan door hersentraining en door disciplines zoals meditatie en yoga zijn reikwijdte voor diverse frequenties vergroten en daardoor letterlijk in andere werelden komen te leven. Wanneer je het volledige spectrum van frequenties in één keer aankunt, ben je in de staat van opperst geluk en piekervaring. Binnenwereld en buitenwereld zijn dan in complete harmonie met elkaar.


23-04-2013

19:41

Pagina 171


‘De wereld dient niet in orde te worden gebracht. De wereld is wezenlijk orde en wij zijn het die er in harmonie mee dienen te komen.’ Henry Miller

Heropvoeding van de hersenen De Universele Zender zendt als het ware alleen maar harmonische muziek uit, maar onze ontvanger (het brein) zet, wanneer niet goed afgestemd, de hemelse muziek om tot ruis. Met de hemel (de harmonische zender) is nooit iets aan de hand. Die is altijd perfect. Het ligt helemaal aan onze ontvanger wat wij ervaren als realiteit. Onze hersenen hebben mechanismen die hele frequentiebanden kunnen afsluiten of openen, afhankelijk van de manier waarop we informatie verwerken. Het voornaamste mechanisme dat reguleert wat binnenkomt in ons bewustzijn (en wat niet) is de ras (Reticular Activating System), een gebied in onze hersenstam. De definitie van ‘reticular’ is: ‘gelijkend op een netwerk’ of ‘een netwerk vormend’. De hersenschors vangt informatie op via de zintuigen en voedt die terug (feedback) naar de ras. Wanneer er te veel of te heftige signalen binnenkomen, zet de ras beperkende mechanismen in werking. Het is ook de ras die heftige dromen veroorzaakt en tegelijkertijd de ruggengraat afsluit zodat we onze dromen niet fysiek uitleven. Slaapwandelaars hebben daar dus een stoornis. We worden ons alleen bewust van prikkels en inkomende informatie als de ras de cortex activeert. Zo kunnen we bij het lezen van een boek alle omgevingssignalen wegfilteren en als het ware helemaal in het boek verdwijnen. De ras laat dan niet de signalen uit de omgeving door. Bij flow speelt de ras een grote rol, want flow is een staat waarbij je helemaal opgaat in iets. De programmering van de ras bepaalt wat in ons bewustzijn komt. Het goede nieuws is dat we de ras kunnen trainen om bepaalde signalen binnen te laten en andere niet. Waardoor worden moeders wakker van hun huilende baby en slapen vaders er dwars doorheen? Hun ras is anders geprogrammeerd. Wanneer we helemaal leven op de automatisch piloot, zal de ras worden gedreven door irrationele programma’s waarvan we zelfs het bestaan niet

171


172

23-04-2013

19:41

Pagina 172

HOOFDSTU K 4

vermoeden. Deze programma’s worden op vooral twee manieren aangebracht: door veelvuldige herhaling en door emotionele impact (trauma). Het zijn dezelfde twee factoren die we nodig hebben om nieuwe programma’s aan te brengen in de ras, programma’s die ons beter dienen. We hebben herhaling nodig (zoals in oefenen, trainen, repeteren) en positieve emoties, zoals passie voor wat we doen. Dat is de reden waarom sporters en artiesten meer flow kennen. Ze oefenen veel en ze doen meestal met hart en ziel wat ze echt willen. De ras werkt nauw samen met de limbische hersenen, in het middengebied van de hersenen. Het zijn de limbische hersenen die onder de impuls van coherente hartenergie de thètagolven produceren die zo typerend zijn voor flow. Het beste nieuws is dus dat we onze hersenen kunnen heropvoeden om weer in flow te leven zoals in onze prille kindertijd, maar dit keer met volle bewustzijn. ‘Tijdens het afgelopen decennium is duidelijk geworden dat ook in volwassen hersenen plasticiteit voorkomt. De hersenen zijn voortdurend bezig met zelforganisatie en reorganisatie.’ Professor dr. René Kahn, Universiteit van Utrecht

Als we iets leren, veranderen onze hersenen ook materieel. Dat weten we uit baanbrekend onderzoek met slakken. Waarom slakken? Slakken hebben een redelijk overzichtelijk zenuwstelsel met slechts 20.000 zenuwen (een peulenschil vergeleken met de miljarden in ons lijf). De slakkenzenuwen kun je onder een microscoop zien en zo kun je mooi volgen hoe zenuwbanen groeien en zich zelfs verleggen wanneer een slak iets leert. Ook slakken kunnen namelijk iets onthouden, zoals de kortste weg door een doolhof op weg naar een slablaadje. Hetzelfde proces doet zich voor bij mensen. Zo is het gebied waar gegevens voor oriëntatie in de ruimte worden opgeslagen veel groter bij taxichauffeurs (uit de periode voor de gps…). Het hersengebied voor fijne motoriek in de vingers van de linkerhand is veel groter bij violisten dan bij andere mensen. Het gebied waar beweging van de vingers wordt geregeld, is groter bij pianisten.


23-04-2013

19:41

Pagina 173


‘Een heel groot deel van wat we kunnen is niet bepaald door talent of genen maar door gedrag.’ Dr. Margriet Sitskoorn, Professor aan de Universiteit van Utrecht, auteur van Het maakbare brein

Door uitvoerig onderzoek met hersenscans is bewezen dat je hersenen je hele leven groeien en ontwikkelen. Hersencellen sterven af en groeien op een andere plaats weer aan, ons hele menselijke leven door. Het brein is dus geen statisch organisme. Onze hersenen laten onbenutte hersencellen afsterven. De actieve hersencellen maken nieuwe hersencellen aan zodat ze zich over een grotere ruimte kunnen uitbreiden. De hersenen zijn het enige plastische orgaan van het menselijke lichaam. Door ons denken kunnen we zelf de ‘bedrading’ veranderen. De eigenaars van www.train4flow.com hebben informatie uit ons flow-onderzoek op hun website opgenomen. Er staan teksten die ook in dit boek staan. De site biedt een uniek hersentrainingsprogramma aan van hersenonderzoeker dr. Jill Ammon-Wexler, die reeds 35 jaar lang pioniert met methodes om de hersenen versneld te laten evolueren. Een absolute aanrader. Ik heb zelf deelgenomen aan een testversie van het programma en durf het zonder voorbehoud aan te bevelen. Voor de Benelux is er nu ook: www.HeartMathBeNeLux.com

Hoe de prins(es) een kikker werd De kikker is ons geconditioneerde zelf, ons stimulus-responszelf, onze persoonlijkheid3. Hij bestaat uit aangeleerde reacties (limbische hersenen) en wordt aangedreven door emoties. In het kikkerperspectief wordt ons denken geleid door onze zintuigen in samenwerking met ons emotionele informatieverwerkingssysteem en ons zenuwstelsel. In flow, de prins(es)staat, wordt ons denken geleid door ons hart, ons essentiële zelf.

3 Persoonlijkheid is niet hetzelfde als persoonlijkheidstype. Onze persoonlijkheid wordt bij haar vorming beïnvloed door het soort consti-

173


174

23-04-2013

19:41

Pagina 174

HOOFDSTU K 4

Het goede nieuws is dat de prins (prinses), wanneer wij een kikkerperspectief aannemen, nooit echt weg is. Hij en zij zijn ook nooit weggeweest. Er is ook niets mis met bètagolven in de hersenen. Het enige waar we last van hebben, is dat de bètastaat chronisch is geworden, dat we er meestal niet meteen uit kunnen stappen. De chronische bètastaat belet ons in de fijnere frequenties van ons essentiële zelf te leven. Daardoor weten we vaak niet meer wat het is om echt onszelf te zijn. In flow ervaren we tijdelijk wat het is om echt levend te zijn, echt onszelf te zijn, maar al snel wordt alles weer normaal en gaat het leven verder. Wij zijn zo in onze persoonlijkheid gaan geloven dat het niet gemakkelijk is om snel weer op permanente wijze bij ons onderliggende essentiële zelf te komen en te blijven. Identificatie met de persoonlijkheid kunnen we niet een, twee, drie ongedaan maken. Ook niet vier, vijf, zes trouwens. De gedachte de kikker op te geven is bedreigend voor ons gevoel van identiteit. Daarom kiezen we voor één vogel in de hand en niet voor de tien vogels in de lucht. Ons gevoel van continuïteit, ons zelfbeeld, zit diep geworteld in onze emotionele overlevingshersenen, het limbische systeem. Op onbewaakte momenten, als onze limbische hersenen in rust zijn, komen we plots in flow en we ervaren de prins(es). Op een keer wordt weer iets in ons emotionele lichaam geraakt door een externe gebeurtenis (je partner zegt iets kwetsends) of een oude angst wordt actief (angst om afgewezen te worden of zo) en meteen zijn we weer de kikker. Als je niet weet wat er aan de

tutie die we hebben. Dat bepaalt het persoonlijkheidstype. Maar elke persoonlijkheid is wel degelijk uniek, ook al zijn er gelijkenissen tussen mensen van een zelfde soort constitutie. De persoonlijkheidstypologie van Jung komt grotendeels overeen met de elementenleer van de oosterlingen (aarde, water, lucht en water). Zo zal een vuurtype bijvoorbeeld gemakkelijker de vechtrespons kiezen en een watertype de vluchtrespons. De vechtrespons van een luchttype is meer verbaal dan fysiek. De vluchtrespons van een aardetype is naar binnen keren. Het blijven wel allemaal varianten van vechten en vluchten, de wortels van de persoonlijkheidsmechanismen.


23-04-2013

19:41

Pagina 175


hand is, kan dit jojo-effect ontmoedigend en vermoeiend zijn. Het overkomt zelfs mensen die jarenlang een spirituele praktijk beoefenen. Het probleem is dat we meestal niets weten over de manier waarop onze hersenen werken. Dat is een groot gemis. Stel, je bent in thèta wegens de geboorte van je eerste kind. Je voelt grote liefde en diep geluk. Je hart is open, je bent in flow. Je ervaart harmonie en liefde. En dan komt er plots een signaal uit je limbische hersenen. Het doel van zo’n overlevingssignaal is dat je het kind gaat beschermen tegen mogelijk gevaar. Je krijgt een angstige gedachte als: Ik hoop maar dat de baby helemaal gezond is. En bam, je bent meteen weer in bèta. Je wordt weer gedreven door de regelkringen van je emotionele informatiesysteem. Je zit weer in de stimulus-responspersoonlijkheid. Omdat bijna iedereen dit soort dingen meemaakt, vinden we het normaal. We denken dat het leven zo is, met ups en downs. We stellen deze gang van zaken dan ook niet ter discussie. En zo blijft de wereld een verhaal van kikkerpersoonlijkheden die samen vanuit angst en andere emoties een wereld in stand houden die ons allesbehalve gelukkig maakt. In de kikkerstaat zijn we voortdurend aan het projecteren, maar we noemen dat waarnemen. We kijken echter door de filter van onze conditioneringen en zien alles met een andere kleur dan er echt is, we zien de wereld te zwart of te roze. Als ons hart open is, en we in de thètafrequentie4 zijn, kijken we naar de wereld zonder de filters van de persoonlijkheid. Alles is gewoon zoals het is of alles ziet er net zo magisch uit als in onze kindertijd. Even zijn we weer in het paradijs. Het kikkerperspectief op de wereld is onze onbewuste filter, onze emotionele verdedigingspatronen. We zullen later verder uitleggen hoe de bètastaat chronisch wordt en hoe je uit de kikkerstaat los kunt komen. Eerst bieden we je meer inzicht in de persoonlijkheid.

4 In het laatste hoofdstuk komen we hierop terug. De snelste manier om de hersenen in thèta te brengen is via het hart.

175


176

23-04-2013

19:41

Pagina 176

HOOFDSTU K 4

Ego en persona Carl Gustav Jung maakt een onderscheid tussen het ‘ego‘ en de ‘persona’. Dit is een verhelderend onderscheid. Het ego is voor Jung het centrum van ons bewustzijnsveld. Het is een referentiepunt in tijd en ruimte voor ons essentiële zelf, iets wat eigenlijk tijdloos is en niet gelokaliseerd. Het ego is niet een soort bezetenheid door iets kwaads. Integendeel, het is een wonder, het wonder van zelfbewustzijn. Dieren hebben ook een vorm van bewustzijn, anders zouden ze niet kunnen waarnemen. Ze hebben echter geen zelfbewustzijn. Ze kunnen niet over zichzelf nadenken. Dat heeft voor- en nadelen. Het voordeel is dat dieren dingen niet persoonlijk opvatten. Ze vergeven als het ware meteen. Ze blijven er niet over nadenken, ze blijven niet tegen elkaar zeggen ‘dat het anders zou moeten zijn’. Ze zien zichzelf niet als slachtoffer. Ze zijn vrij snel weer in het nu (tenzij ze getraumatiseerd zijn). Het nadeel is dat ze geen persoonlijke keuzes kunnen maken. Alles is geconditioneerd: leeuwen worden geen vegetariërs. Dieren hebben dus geen ego zoals Jung die omschrijft. Ons ego, het centrum van het bewustzijnsveld, is hetzelfde als de vrije wil. Het is het niet-geconditioneerde zelfbewustzijn. Het ego, in onverstoorde staat (als puur centrum van het bewustzijnsveld), is de waarnemer. Er ontstaat verwarring wanneer we het ego en de persona door elkaar halen. Jung definieert het ego als het centrum van ons bewustzijnsveld, en de persona als ‘de manier waarop we in relaties geleerd hebben te reageren uit zelfbescherming’. Het is de manier waarop we ons naar buiten presenteren om veilig te zijn. Het Latijnse woord persona betekent niets anders dan ‘masker’. Je persona toont niet wie je bent, maar jou zoals je jezelf tijdelijk voordoet onder invloed van bepaalde prikkels. De persona is een virtuele werkelijkheid die oprijst uit onze vorm, ons organisme. De persoonlijkheid is een stel regelkringen in ons fysieke systeem. De persoonlijkheid is gebonden aan het lichaam. Ze is materieel. De alchemisten in vroeger tijden spraken over de materia personalia. Het ego, als centrum van het bewustzijnsveld, daarentegen is niet materieel.


23-04-2013

19:41

Pagina 177


Er ontstaan problemen wanneer het ego (immaterieel) zich identificeert met de persoonlijkheid (materieel). Vele boeken over zelfverbetering en spiritualiteit maken die fout ook. Ze gaan ervan uit dat het ego een probleem is waar je vanaf dient te komen. Niets is minder waar. Het ego als centrum van het bewustzijnsveld is een vitale functie. Het staat ons toe te handelen in tijd en ruimte, terwijl we in wezen niet bestaan in tijd en ruimte. We dienen niet af te komen van het ego, maar van de verwarring met de persona. In de woorden van de inspiratiebron die ons het meest heeft beïnvloed, Barry Long: ons zelf of ons ego hebben we nodig om te leren, om ervaring op te doen. Waar we volgens Barry Long wel aan dienen te werken is ons ‘emotionele zelf’, oftewel, de identificatie met de vorm. Het is deze identificatie (de persona) die ons laat handelen op basis van overlevingsmechanismen (vechten en vluchten en verdoven) in plaats van te handelen vanuit bewustzijn en liefde. De persoonlijkheid is een gesloten, materieel systeem dat met opgeslagen informatie reageert op waargenomen informatie. Het ego, als centrum van het bewustzijnsveld, daarentegen is de deur naar een open systeem dat ook nieuwe informatie kan ontvangen en verwerken. In die betekenis (het vermogen niet uit patronen te reageren) is het ego (of de waarnemer als je wilt) niets anders dan de vrije wil. Wanneer we ons identificeren met de persona, de persoonlijkheid, worden we een gesloten systeem dat helemaal geen vrije wil bevat. Je dient dus niet zozeer te proberen meer de waarnemer te worden, die ben je namelijk al. Je dient vooral te zien hoe je je kunt ontdoen van het emotionele zelf dat gebouwd werd tussen het bewustzijnsveld en het centrum van het bewustzijnsveld. We identificeren ons met het organisme wanneer dat organisme wordt bedreigt. Dan worden we als het ware even helemaal het organisme zodat we de grootst mogelijke kans maken te overleven. De limbische hersenen nemen het dan over van onze grote hersenen. Op zichzelf is dat helemaal geen probleem. Het wordt pas een probleem wanneer we daarna niet meer loskomen uit de identificatie met de materiële vorm. De conditie wordt dan chronisch. We zijn bevroren in een oude reactie. Dat is de persoonlijk-

177


178

23-04-2013

19:41

Pagina 178

HOOFDSTU K 4

heid, een stel bevroren reactiepatronen. Deze patronen kunnen het bewuste denken (de vrije wil, het bewustzijnscentrum) tijdelijk en zelfs langdurig uitschakelen, ook als er geen echte bedreiging meer is in de omgeving. Die identificatie met de materiële vorm gebeurt vooral onder stress. Onze limbische hersenen nemen de leiding, en we hergebruiken alleen oude informatie. We zijn niet open, we hebben geen contact met onze omgeving. We projecteren in plaats van waar te nemen. We zitten gevangen in de persoonlijkheid die het open systeem van ons bewustzijn heeft afgesloten, hetzij tijdelijk hetzij chronisch.

Gesloten versus open systeem De kikkerstaat, de persoonlijkheid, is een gesloten systeem. Een gesloten systeem, zoals een vaatwasmachine, werkt op basis van vooraf ingestelde normen (altijd een vorm van moeten). De meeste normen in onze persoonlijkheid zijn in feite fabrieksinstellingen die wij – de gebruiker – er niet in hebben aangebracht. De normen zijn ingesteld naar aanleiding van bepaalde ervaringen, niet door onze vrije wil, maar door ons emotionele regelsysteem. Dat systeem, ons zoogdierenverstand (de limbische hersenen en het neuro-emotionele netwerk), is een kunstmatige intelligentie die weliswaar tot verbazingwekkende dingen in staat is, zoals autorijden, maar niettemin wel mechanisch (stimulus-respons) is. Het is een combinatie van zintuigen, hersenen, zenuwstelsel en emotionele mechanismen (hormonen, neuropeptiden en neurotransmitters). Onze essentiële individualiteit, ons ego zonder de emotionele persoonlijkheid, is een open systeem. Dan zijn we in thèta, in flow, en nemen we direct waar, dat wil zeggen, zonder de normen van het materiële, mechanische zenuwstelsel. Dan zijn we energetische wezens die waarnemen via energetische frequenties en via energievelden, niet via de fysieke structuur. Dat gaat veel sneller dan via de zintuigen en de zenuwen. Het verklaart waardoor sporters de merkwaardigste, spontane dingen kunnen doen in flow.


23-04-2013

19:41

Pagina 179


De hersenen zijn in thèta bijna inactief (4 tot 8 Hz). De persoonlijke mechanismen zijn in rust. We zijn een open systeem. We kijken niet met onze ogen maar dóór onze ogen. We zijn dan ons energetische vloeibare zelf, en tijdelijk niet geïdentificeerd met onze hardware. Ons lichaam is een naadloos geheel met ons energetische zelf. We zijn alert en we bewegen vloeiend en gracieus. We pikken dingen op en we voelen dingen aan op een directe manier. We vermijden alle filters van de persoonlijkheid, want die zitten opgeslagen in de hardware (als overlevingsreacties). We zijn of open en in het hart of gesloten en in het hoofd. Als we ons hart ervaren, voelen we openheid, heelheid, harmonie, eenheid, verbondenheid, spontaniteit. Als we via onze filters kijken, ervaren we verdediging, conflict, spanning, weerstand, vervreemding, berekend handelen. Als we in ons hart zijn, kunnen we andere mensen laten zijn wie ze zijn. Als we in onze persoonlijkheid zitten, willen we andere mensen veranderen zodat ze passen in ons geconditioneerde model van de werkelijkheid, de inhoud van onze regelkringen. We worden gedreven door behoefte in plaats van bewogen door liefde. De vraag is dus: willen we als persoonlijkheid blijven leven of willen we terug naar het paradijs? Willen we gedreven worden door emoties of door liefde? Willen we herboren worden op een hoger niveau dan het persoonlijke, het niveau van bewuste verbinding met het grotere geheel, of blijven we op het lagere niveau? Accepteren we dat we een deel zijn van een groter intelligent geheel of gaan we door met ons beperkte intellect, waarbij we het universum ervaren als een bedreiging in plaats van ons grotere lichaam? Wat is ons antwoord op de vraag van Einstein: ‘Is het universum een vriendelijke plek?’ Voor de persoonlijkheid kan de wereld geen vriendelijke plek zijn, want de persoonlijkheid draait op overlevingssoftware. Voor ons essentiële zelf ziet de wereld er anders uit dan voor onze persona. Als we in flow zijn, voelen we ons thuis in de wereld en we voelen ons echt levend en vol van creatieve levensenergie.

179


180

23-04-2013

19:41

Pagina 180

HOOFDSTU K 4

‘We zeggen dat we vooral gelukkig willen zijn, maar wat ik denk dat we het meeste willen is om ons echt levend te voelen.’ Joseph Campbell, mytholoog

Kijk eens wat we van de wereld gemaakt hebben door vast te zitten in de persoonlijkheid, het deel in ons dat draait op overlevingssoftware en dus op de wet van de jungle, de wet van de sterkste. Wanneer geven we de wet van de liefde een kans, een echte kans? Die kunnen we alleen een kans geven wanneer we boven onze persoonlijkheid uitgroeien. Dan zullen we het paradijs herwinnen. De Franse antropoloog en mysticus Teilhard de Chardin schreef: ‘Op een dag, nadat we de wind en de golven, de getijden en de zwaartekracht veroverd hebben, zullen we voor God de energie van de liefde oogsten. De mens zal dan voor de tweede keer in zijn geschiedenis het vuur ontdekken.’ De evolutionaire sprong voorbij het stimulus-responsgedrag in ons vereist de tussenkomst van onze vrije wil. Zolang wij het niet genoeg willen, zal het niet gebeuren. Vrije wil is in tegenstelling tot wat de meeste mensen geloven niet een gegeven. Het is een functie die we dienen te ontplooien en te ontwikkelen, net zoals we een spier sterker kunnen maken. Vrije wil is het niveau boven de stimulus-responsmens, boven de geconditioneerde persoonlijkheid, de vlinder die besloten ligt in de rups. Zolang we willoos slachtoffer zijn van onze limbische hersenen, hebben we geen vrije wil. Zullen we onze angsten overwinnen en een wereld van liefde scheppen of gaan we de boel kapotmaken? Willen we gelijk of willen we geluk?

De reis terug De reis terug naar de paradijselijke staat van onverdedigde openheid is af en toe knap lastig. Het vergt enorme moed en immense volharding om voorbij je diepere angsten te komen. De reis terug vraagt dat we bereid zijn als het ware te sterven als persoon om herboren te worden als individu. Het is alleen maar menselijk dat we daar angst bij voelen. Wat we als onze identiteit zien, dienen


23-04-2013

19:41

Pagina 181


we op te geven. Dat is angstig. De metaforische rups dient te sterven om de metaforische vlinder mogelijk te maken. Het verschil met de echte rups is dat de transformatie voor ons mensen niet automatisch plaatsvindt. We dienen er bewust aan mee te werken om onze onbewuste identiteit te overstijgen. Dat klinkt als een behoorlijke paradox. Hoe kunnen we ons bewust worden van iets wat onbewust is? Het antwoord is dat er iets in ons is dat nooit helemaal onbewust wordt. Er is altijd een soort waakvlammetje dat we kunnen aanwakkeren zodat het weer een groot vreugdevuur wordt. Dat is het spreekwoordelijke ‘licht onder de korenmaat’ waar de bijbel het over heeft. Als mens geboren worden in de materie staat gelijk met terechtkomen in een soort labyrint met ontelbaar veel gangen. Slechts één pad leidt echt naar de uitgang. Daarom zei Jezus: ‘Smal is de poort en nauw de weg’. Ik ken maar één pad dat echt ergens heengaat en dat is het pad van zelfobservatie. Je kunt honderden boeken lezen en toch blind blijven. Niets vervangt zelfobservatie. Met zelfobservatie bedoelen we dat je het zelf dat je denkt te zijn, de stimulus-responspersoonlijkheid, observeert vanuit de waarnemerpositie. Je dient daarvoor minstens in alfa te zijn. Het eerste wat je dus dient te leren, is om bewust te ontspannen. Het tweede wat je dient te leren is dat je zonder hulp moeilijk uit het labyrint komt. De weg van vallen en opstaan is meestal niet de kortste en zeker niet de gemakkelijkste. Waar vind je die hulp? Het lastige is dat je op je reis naar binnen zowel te weinig informatie kunt krijgen, waardoor je niet weet dat er een alternatief is, of te veel informatie waardoor je niet kunt selecteren. Het is beslist niet genoeg erover te lezen of naar lezingen en workshops te gaan, je dient ook zelf te onderzoeken en te experimenteren. Soms loop je vast en soms zie je niet meer waar je bent. Veel zogenaamde gidsen stichten meer verwarring dan opheldering. Het internet barst van de pseudogoeroes en newage-formules en middeltjes die alleen maar meer dwaalwegen in het labyrint scheppen. Omgekeerd is het ook waar dat dankzij het informatietijdperk steeds meer mensen op de hoogte zijn van de terugreis en er ook steeds meer mensen zijn die de sprong van rups naar vlinder ook

181


182

23-04-2013

19:41

Pagina 182

HOOFDSTU K 4

echt maken. Daardoor wordt het pad voor iedereen toegankelijker. Een gids is alleen maar een echte gids als hij je dichter brengt bij de enige gids die mee kan gaan naar jouw binnenkant: jouw eigen diepere weten en intuïtie. Daar zijn twee gemakkelijke criteria voor: word je aangezet tot zelfobservatie en word je dichter bij je hart gebracht? Zelfobservatie is de enige manier om de patronen in de reactieve persona te doorzien en het hart is de enige poort naar je innerlijke hemel. Zowel zelfobservatie als toegang tot het hart vereisen dat je boven alles leert te ontspannen. Zelfobservatie vereist minstens alfa en het hart is alleen open in thèta en delta. ‘You can only relax into the Truth of your Being.’ Jean Klein

Paradox Er leeft in ons een dubbele dynamiek. Enerzijds verlangen we naar echt geluk, naar echte relatie, naar echte intimiteit en anderzijds zijn we bang onze verdedigingen op te geven. Dat maakt onze reis terug naar de prins(es)staat soms heel pijnlijk. Als we ons van die dynamiek niet bewust zijn, lopen we vast in de pijnlijkste paradox van het menszijn. De persoonlijkheid vraagt om liefde, maar kan die zelf niet geven. De liefde die ze vraagt, kan nooit vervuld worden door een andere persoonlijkheid. Alleen wanneer ons hart open is en de verdedigingsmechanismen van de persoonlijkheid inactief, kunnen we echte relatie kennen. Echte relatie is transpersoonlijk. Persoonlijkheden kennen geen echte relatie. Ze kennen alleen verstrengelingen en co-dependentie. De rups in ons dient echt te sterven voor de vlinder. De rups (onze persona) vindt dat maar niets. ‘You need to be willing to die into Love.’ Barry Long


23-04-2013

19:41

Pagina 183


Twee mensen die beiden niet uit de persoonlijkheid los kunnen komen, ervaren na de verliefdheidsfase in thèta, oftewel de staat die de persoonlijkheid tijdelijk is overstegen, algauw de vervreemding van het kikkerperspectief in bèta. Alleen op dagen dat het hart open is, ervaren ze opnieuw hoe het voelde in de verliefdheidsfase. Ze voelen zich gekend en gezien. Op de andere dagen is de persoonlijkheid de baas, hebben ze weer pijn en dienen ze hun partner pijn toe. Niets brengt zo gemakkelijk oude, onverwerkte pijn naar boven als een intieme relatie. In zo’n relatie openen we ons hart en durven we kwetsbaar te zijn. Maar dan doet onze partner iets wat een oude wonde openhaalt, en reageren we veel intenser dan de situatie verdient. Er ontstaat een soort domino-effect van oude pijn in onszelf en in onze partner en we komen terecht in vicieuze relatiecirkels waarbij niet twee, maar vaak minstens zes personen aanwezig zijn: wij, onze partner en twee paren ouders. Zij gedraagt zich op een manier die herinneringen activeert aan zijn kritische moeder, hij schiet in zijn patronen als afhankelijk klein jochie. Zij haat dat in hem en zij is weg. Hij wringt zich in bochten om lief gevonden te worden en zij vindt hem een zwakkeling. Hij wordt nog meer gekwetst en trekt zich terug. Zij voelt zich verwaarloosd en onbemind. Dit is een van de vele scenario’s, je kent er waarschijnlijk wel varianten van. Tenzij de twee partners leren hier bewust mee om te gaan en elkaar helpen helen, kan een intieme relatie uitdraaien op een hel. Onder de ellende van een confrontatie tussen persoonlijkheden zit echter steeds de stralende belofte van de tijd toen we verliefd waren en open.

Heling van relaties Elke relatie, hoe groot de pijn nu ook is, kan geheeld worden wanneer je één ding goed begrijpt: jij bent de oplossing. Hoe je met je partner omgaat, bepaalt hoe hij of zij reageert. Er zijn twee mensen nodig om een conflict gaande te houden, er is slechts één nodig om het te beëindigen. Het enige wat nodig is, is te begrijpen wat jouw rol is in het conflict.

183


184

23-04-2013

19:41

Pagina 184

HOOFDSTU K 4

Zo verloopt een conflict. We zien wat de andere partij doet en reageren daarop. Als we begrip en waardering krijgen, geven we dat terug. Als we kritiek en wrok krijgen, worden we kritisch en wrokkig. De partner doet hetzelfde. Hij of zij reageert op wat jij doet. We behandelen elkaar op basis van wat we van elkaar krijgen. Er ligt dus altijd wel iets op de loer wat ons bedreigt. Zo worden we steeds defensiever. We durven ons niet meer helemaal te geven, want (zo vrezen wij) openheid blijft toch nooit duren. Zo houden we de cyclus van verzet, aanval en verdediging in stand. En naarmate de tijd verstrijkt, worden de muren hoger en dikker. Zolang we de stimulus-responspersoonlijkheid het roer in handen geven, gaat het alleen maar bergaf. Er is maar één uitweg: ons eigen gedrag boven de reactiviteit tillen. De grote uitdaging is te leren ons hart open te houden terwijl we pijn ervaren. Dat betekent dat we niet langer de leiding geven aan onze overlevingshersenen. Dit vraagt een zeer bewuste inspanning, want de reactiepatronen van de persoonlijkheid (die zetelt in de limbische hersenen) zijn bliksemsnel. Dr. Joseph Ledoux en zijn team hersenonderzoekers aan de Universiteit van New York hebben ontdekt dat alle informatie die via onze zintuigen binnenkomt, eerst naar de limbische hersenen gaat, vóór ze beschikbaar is voor de grote hersenen. We hebben maar één vijfentwintigste van een seconde om te besluiten een andere weg in te slaan dan onze emotionele patronen dicteren. Sneller zijn dan onze reactiepatronen vergt een zeer sterke verankering in waarnemerschap, in zelfobservatie. Dat is alleen mogelijk als je minstens in alfa bent. Je dient te zien hoe een emotionele reactie opkomt en je er niet mee te identificeren. Je dient te besluiten niet te denken, spreken en handelen als de stimulus-responspersoonlijkheid, maar als het vrije zelfbewustzijn. Alleen dan doorbreek je de keten. Alleen via het hart kunnen we weer heel worden. Denken kan ons niet bevrijden van de emotionele persoonlijkheid.


23-04-2013

19:41

Pagina 185


‘Emotionele processen gaan veel sneller dan onze geest. Daarom is er een kracht nodig die sterker is dan de geest om onze perceptie om te buigen, onze emotionele regelkringen te overheersen, en onze intuïtie te versterken. Daarvoor is de kracht van het hart nodig.’ Dr. Childre, grondlegger van het Institute of HeartMath

‘The mind divides. The heart unites.’ Barry Long

Valse veiligheid Onze verdedigingsmechanismen geven ons een vals gevoel van veiligheid omdat we achter die hoge verdedigingsmuren niet echt vrij zijn. Die mechanismen beletten ons de enige echte veiligheid te kennen: open zijn met een onverdedigd hart in een echt intieme relatie. Met intiem bedoelen we niet seksueel. Het woord ‘intiem’ komt van het Latijnse woord intimus wat betekent ‘iets wat onze diepste wezen betreft’. Intimiteit is een ander woord voor echte relatie, een relatie voorbij de verdedigingsmechanismen van de persoonlijkheid, een relatie van hart tot hart. In zo’n relatie voel je je echt verbonden met de ander en vaak, op momenten van diepe liefde, voel je jezelf zelfs verbonden met het hele web van het leven. Zo’n relatie ervaren we wanneer we verliefd zijn. Dan zou je iedereen die je ontmoet wel kunnen omhelzen. Je loopt over van liefde. Zo ben je echt. Zo voelt ons essentiële zelf. Keer op keer stuiten we echter weer op de pijn in andere mensen en stilaan gaan we geloven dat echte intieme relatie, waarin je onverdedigd jezelf mag zijn, niet mogelijk is of in ieder geval niet houdbaar is voorbij de verliefdheidsperiode. Je sluit een compromis. Je maakt er het beste van. Of je zoekt de volgende ideale partner die ook weer een kikkerkant blijkt te hebben. Er is maar één echte duurzame oplossing. Leer jezelf kennen op intiem niveau, in je eigen hart, zodat je vandaaruit verbinding kunt maken in plaats vanuit de persoonlijkheid. Eerst huiswerk, dan buiten spelen.

185


23-04-2013

186

19:41

Pagina 186

HOOFDSTU K 4

De twee basisangsten in relaties De twee primaire angsten in relaties zijn geworteld in de kindertijd. Het zijn angsten op cellulair niveau die je niet kunt wegredeneren. Het zijn varianten van vechten en vluchten. De twee angsten zijn: 1 de angst verlaten te worden, de angst de ander te verliezen. Dat maakt ons bezitterig. 2 de angst jezelf te verliezen in de relatie. Dat maakt ons afstandelijk. Het zijn normale angsten. Beide leven in ons, maar meestal is een van beide sterker. Een volwassen relatie is een relatie waarin je jezelf durft te verbinden zonder de angst verlaten te worden als iemand zich tijdelijk meer terugtrekt en zonder de angst overweldigd te worden als iemand even te dichtbij komt. De angsten schijnen veroorzaakt te worden door het gedrag van de partner, maar dat is niet zo. Het is onze innerlijke persoonlijkheidstructuur die reageert, ons emotionele lichaam met zijn oude littekens. De enige manier om afstand te nemen van deze angsten is te zien dat het gedrag van je partner eigenlijk een systeemreactie is en dat je zijn of haar reactie niet zo persoonlijk hoeft te nemen. Je dient het gedrag te zien voor wat het is en er met mededogen naar te kijken. Soms is er professionele begeleiding nodig om ons uit onze verstrikkingen met elkaars persoonlijkheid te helpen bevrijden. Dat is geen schande. Het is wijs te weten wanneer je hulp nodig hebt. Allereerst dien je echter de twee basisangsten te herkennen. Zo zien ze er ondermeer uit5:

5 Aangepast uit: How to Be an Adult, David Richo, Paulist Press, New York, 1991.


23-04-2013

19:41

Pagina 187


verlatingsangst

verbindingsangst

(angst voor onafhankelijkheid)

(angst voor afhankelijkheid)

Heeft moeite om ruimte te geven.

Heeft moeite zich te verbinden.

Klampt zich vast.

Zoekt meer afstand.

Identificeert zich met de ander.

Verzet zich tegen de ander.

Voelt zich verplicht.

Voelt zich gerechtigd.

Zorgt voor de ander en niet genoeg voor zichzelf.

Zorgt eerst voor zichzelf en ziet relatie meer als middel dan als doel.

Is bang niet genoeg te geven.

Voelt zich niet graag verplicht tot wederdienst.

Past zich te veel aan. Heeft gebrek aan persoonlijke grenzen.

Wil te veel controle. Stelt te strakke grenzen.

Is te tolerant.

Is te tolerant.

Geeft altijd maar toe.

Is veeleisend.

Is verslaafd aan de ander.

Laat de ander dichtbij komen en trekt zich dan terug.

Wil voortdurend bevestigd worden in de relatie. Is bang alleen te zijn.

Voelt zich gerechtigd niet altijd beschikbaar te zijn.

Zoekt excuses. Wil de ander niet kwetsen. Toont angst, onderdrukt woede. Ervaart stress wanneer alleen. Is te flexibel.

De oplossing komt niet dichterbij zolang we gevangenen blijven van onze persoonlijke structuren. We hebben dan alleen maar pauzes tussen twee conflicten, niet echte vrede.

187


188

23-04-2013

19:41

Pagina 188

HOOFDSTU K 4

Van persoonlijkheid terug naar essentie De persoonlijkheid is materieel en mechanisch, de materia personalia. De opgave voor de reis van de held is de persoonlijkheid terug te transformeren tot de flow waaruit ze werd bevroren. We dienen letterlijk meer energie te worden en minder materie. De formule van Einstein (E = MC2) toont aan dat materie en energie uitwisselbaar zijn en dat wat materie geworden is (bevroren levensenergie in ons emotionele lichaam) dus opnieuw een vrije energiestroom kan worden. Onze taak is de persoonlijke materie om te zetten in vloeiende levensenergie, onze persoonlijkheid te ontdooien. Alleen de warmte van het hart kan dat. We hebben in eerste instantie behoefte aan liefde voor onszelf, aan mededogen met onze menselijke conditie. Naarmate we in staat zijn meer liefde te voelen en te geven groeit die bron in ons nog sneller en worden we getransformeerd. Niets geneest co-dependentie zoals een liefdevolle relatie. Niets. ‘Liefde geneest mensen, zowel de gever als de ontvanger.’ Dr. Karl Menninger

Starre en vloeibare persoonlijkheden De vastheid van de ene persoonlijkheid is groter dan die van een andere. Sommige mensen zijn ondoordringbaar en star als graniet, terwijl andere persoonlijkheden flexibeler zijn. De ene is meer materie, de andere is al meer energie. De ene mens heeft meer traumatische ervaringen gehad dan de andere. Soms zijn mensen zo massief geworden dat het erg onwaarschijnlijk is dat ze weer vloeibaar zullen worden. En toch zie je mensen die door de week zeer massief zijn, soms dansen als kinderen wanneer hun team scoort op zondag. De situatie is nooit helemaal hopeloos. ‘Massa’ wordt in de natuurkunde gedefinieerd als ‘weerstand tegen versnelling’. Door golven (energie) te vertragen worden ze deeltjes (materie). Door weerstand wordt er vertraagd. De vastheid van onze persoonlijkheid wordt dan ook bepaald door de ma-


23-04-2013

19:41

Pagina 189


te van weerstand in onze verdedigingsmechanismen. Eckart Tolle beschrijft in De kracht van het nu hoe onverwerkte emoties letterlijk materie worden in ons lichaam. Dat is onze persoonlijkheid: verstard verleden, bevroren emoties. Dat zijn de ‘fabrieksinstellingen’ in onze persoonlijkheid. En die variëren per persoon. Mensen met minder heftige weerstand hebben een transparantere persoonlijkheid waar het essentiële zelf nog doorheen schijnt. Bij mensen met een extreem hoge vastheid in de persoonlijkheid is er als het ware een totale zonsverduistering. Ze zijn helemaal onbewust van hun essentiële zelf. Het hart is bij hen helemaal dicht. Ze zijn volkomen destructief of zelfdestructief. Denk aan een man als Hitler. Denk aan kinderverkrachters. Denk aan mensen die hun eigen kinderen verbranden met sigarettenpeuken. Denk aan mensen die volledig depressief zijn en geen greintje licht meer zien. De persoonlijkheid kan ons essentiële zelf dus in meer of mindere mate zwakker laten schijnen of in extreme gevallen zelfs helemaal verduisteren. De vaste factor is de persoonlijkheid, die hebben we allemaal, de variabele is de mate van vastheid, de mate van massa en dus van weerstand. Zeer pijnlijke ervaringen zoals trauma zitten heel diep weggestopt in ons lichaam. Ze bevatten zoveel weerstand dat ze materie geworden zijn. Ze zijn deel geworden van ons lichaam. Ze zijn – wanneer ze actief zijn – quasi constante energieverstoorders. Ze kunnen ook jarenlang op de achtergrond blijven en dan plots na bijvoorbeeld vijftien of twintig jaar op de voorgrond komen. We zien dan vaak het verband niet meer met het oude trauma. Maar die is er wel. Het is mijn eigen ervaring dat verharde traumatische energie niet loskomt met praten of onder de invloed van positief denken of positieve literatuur. Traumatische informatie zit in het celgeheugen en daar kun je met je denkende zelf niet bij. Het emotionele lichaam wordt het gemakkelijkst benaderd via het fysieke lichaam, niet via de mentale dimensie. Effectieve traumatherapie betrekt het lichaam bij het proces. We komen hier nog op terug. Andere patronen dan trauma kunnen we vrij gemakkelijk transformeren door ons er bewust van te worden. Door zelfobser-

189


190

23-04-2013

19:41

Pagina 190

HOOFDSTU K 4

vatie brengen we als het ware licht naar de duisternis, bewustzijn naar de materie. De vastheid wordt daardoor minder. Zodra je echter veroordeelt wat je bij jezelf waarneemt, bied je weer weerstand. Je versterkt zo de massa van de persoonlijkheid. De kunst is bíj een emotie te zijn zonder de emotie te worden en zonder er verzet tegen te plegen. Er zijn betekent in eerste instantie dat je de emotie waarneemt zonder te oordelen. In een intieme relatie is de opdracht er ook op die niet oordelende manier te zijn voor de partner, wanneer deze door een emotionele fase gaat. We komen hier nog op terug. Nu is het belangrijk te beseffen wat de taak is waar we voor staan ten aanzien van onszelf. Onderzoek je eigen onderliggende verdedigingsmechanisme wanneer je een emotie ervaart die opgewekt wordt door het gedrag van je partner, in plaats van je te concentreren op het gedrag van de ander. Dat vergt enorme tegenwoordigheid van geest. En soms vereist het dat je even alleen bent. Zo leer je echter wel naar de oorzaak kijken (jouw innerlijke materie die reageert) in plaats van naar de aanleiding (het gedrag van de ander).

Grenzen en prioriteiten Wat we hiervoor beschrijven, betekent niet dat je zomaar alles van een partner of collega of werkgever of wie dan ook hoeft te pikken. Ontoelaatbaar gedrag of gedrag dat jouw grenzen overschrijdt, dien je wel te bespreken. Je bespreekt het alleen niet vanuit een emotioneel verdedigingsmechanisme in de persoonlijkheid (weerstand). Je praat erover vanuit bewustzijn en dat veronderstelt een bepaalde mate van innerlijke rust. Praat er dus over wanneer er geen storm woedt in de relatie. John F. Kennedy zei ooit: ‘De beste tijd om het dak te herstellen is wanneer het niet regent.’ Onze eerste taak is niet de ander te hervormen. Onze eerste taak is onze eigen transformatie. En die begint met zelfobservatie. Een voorbeeld. Telkens wanneer een gesprek wat moeilijk wordt, loopt je partner de deur uit. Je bent daar woest over. Blijf dan niet steken in jouw boosheid hoe verkeerd je dat vindt, maar onderzoek je eigen boosheid. Waarom reageer je zo heftig op dat


23-04-2013

19:41

Pagina 191


gedrag? Blijf met je bewustzijn bij de emotie en vraag je diepere zelf je te openbaren wat onder jouw heftige respons zit. Zou bijvoorbeeld te maken kunnen hebben met jouw verlatingsangst. Door na te gaan waar jouw emotie vandaan komt, breng je er bewustzijn naartoe en vermindert de vastheid van dat reactiepatroon. De materie wordt transparanter en daardoor relatief minder reactief. Op een keer valt het hele patroon gewoon weg. Dat neemt niet weg dat je over zijn of haar gedrag kunt praten ‘wanneer het niet regent’. En het neemt ook niet weg dat er voor elk van ons een drempel is. Het kan te veel voor ons worden en soms is het beter een relatie te verbreken. Niets moet.

Versterk het licht Willen we een kans maken boven de persoonlijkheid uit te groeien, dan dienen we ons essentiële zelf, onze tegenwoordigheid van geest, te voeden. De wereldbestseller De kracht van het NU van Eckart Tolle gaat helemaal over het belang daarvan. Juist door jouw essentiële zelf meer te voeden zul je, wanneer het bijvoorbeeld stormt in een relatie, meer kans maken in de waarnemerrol te blijven. Dat is de grote betekenis van oefeningen zoals die van Heartmath en een trainingsprogramma van negentig dagen zoals je dat vindt op www.train4flow.com. Het is belangrijk om ook je essentiële zelf te leren waarnemen en het te versterken. Dat kan bijvoorbeeld door je denken rustiger te maken (meditatie, alfatraining), zodat het essentiële zelf meer kans heeft door het denken heen te dringen. Een andere manier om je essentiële zelf te versterken is er meer aandacht aan te schenken. Leer daarom meer naar je hart te luisteren. Wanneer we heel stevig in ons essentiële zelf geworteld zijn, kunnen we ongeveer alles verdragen van onze partner. We hebben humor, we kunnen relativeren, we hebben geduld en mededogen. We zijn dan het licht voor onze partner wanneer hij of zij door een donker moment gaat. Als we echter beiden in onze persoonlijkheid schieten, is er gegarandeerd gedoe. Stel je eens voor wat het waard zou zijn om (bijna) voortdurend de kracht van ons essentiële zelf te ervaren. Wat dat zou doen voor onze relaties.

191


192

23-04-2013

19:41

Pagina 192

HOOFDSTU K 4

Laten we nog even bij ons hart komen: ga rustig zitten, beide voeten op de grond en handen in de schoot. Sluit je ogen en ga met je aandacht naar de hartstreek (borstbeen). Adem nu minstens drie minuten rustig in en uit in het tempo van vijf tellen in en vijf tellen uit. Wanneer je rustiger geworden bent, breng dan ook iets of iemand in je hartbewustzijn waar je liefde of appreciatie voor voelt. Stuur dat gevoel nu de wereld in vanuit je zonnevlecht (zoals zonnestralen) en ervaar hoe je hart opengaat en je hartenergie coherent wordt. Wanneer je deze oefening dagelijks een aantal keren doet gedurende drie maanden, zul je jezelf daarna niet meer herkennen. In die tijd kunnen je limbische hersenen namelijk de coherente hartstaat registreren als de nieuwe ‘fabrieksinstelling’.

Kernkwaliteiten We kunnen ons essentiële zelf ook meer op de voorgrond brengen door onze kernkwaliteiten te cultiveren. Kernkwaliteiten horen bij je kern, bij je essentiële zelf. Het zijn de eigenschappen waar mensen naar verwijzen als ze jou positief beschrijven: eerlijkheid, geduld, verdraagzaamheid, moed, tederheid, wijsheid. Daniel Ofman heeft over de kernkwaliteiten diverse boeken geschreven, waaronder Kernkwaliteiten en het kernkwadrant. Je vindt er waardevolle kennis over kernkwaliteiten, valkuilen, uitdagingen en allergieën. We gaan er in dit boek niet zo uitgebreid op in. Ook wat Stephen Covey in De zeven eigenschappen van effectief leiderschap omschrijft als ‘principes’ zijn impliciete kwaliteiten van ons essentiële zelf: respect, geduld, tolerantie, trouw, eerlijkheid, openhartigheid, mededogen. Door bewuster volgens die principes te leven versterk je je essentiële zelf. In hoofdstuk 3 gaven we een lijst van vijftig principes. We vroegen je toen om er drie uit te kiezen waarop je wilt focussen. We hopen dat je dat ook deed. Zo niet, doe het nu alsnog. De lijst staat op pagina’s 91/92


23-04-2013

19:41

Pagina 193


OEFENING JE E SSENTIËLE ZELF ERVAREN Denk eens terug aan een memorabele ervaring in je leven. Dat kan grote verliefdheid zijn, een mystieke ervaring, een flow-ervaring in de natuur, intense aanwezigheid bij de laatste momenten van een stervende ouder, de vreugde van een geboorte, et cetera. Doe je ogen dicht en laat de volheid van de ervaring weer in je bewustzijn komen. Observeer wat je toen in jezelf voelde als kwaliteiten. Hoe je in die staat met andere mensen omging. Hoe relativerend je toen kon zijn. Wat voel je? Wat je nu voelt en weer ervaart, is er altijd. De opdracht is meer en meer vanuit die kern te leven in plaats vanuit de persoonlijkheid.

De aangeleerde ‘goede’ persoonlijkheid Onze persoonlijkheid bestaat niet alleen uit negatieve eigenschappen. We hebben ook positieve eigenschappen gecultiveerd als strategieën om bemind te worden. Misschien hebben we geleerd braaf te zijn zodat onze ouders ons zouden beminnen. Die aangeleerde braafheid is echter niet een kernkwaliteit. Zo kun je ook allerlei andere positieve persoonlijkheidstrekken hebben die aangeleerd zijn en niet van je kern zijn: dienstbaar,vrijgevig, altijd klaar om te helpen. Nu vraag je je misschien af wat daar verkeerd mee is. Het gaat echter niet over goed of verkeerd (zo denkt de persoonlijkheid), het gaat over het bewuste onderscheid tussen jouw sociaal getrainde persoonlijkheid en je ware zelf. Er is een manier om erachter te komen of iets een aangeleerde eigenschap is of een kernkwaliteit. Ga na hoe je je voelt wanneer jouw positieve eigenschappen niet gewaardeerd worden. Zodra je een negatieve emotie krijgt wanneer jouw ‘positieve’ persoonlijkheidseigenschappen en goede daden niet gewaardeerd worden, weet je dat het strategieën waren van je persoonlijkheid om iets te krijgen. Daarom zegt Jezus: ‘Laat uw linkerhand niet weten wat uw rechterhand doet.’ En ook zegt hij dat het gewoon schijnheilig is om aalmoezen te geven aan de armen terwijl iedereen toekijkt, omdat je dan vooral geprezen wilt worden voor je goedheid. Ons per-

193


23-04-2013

194

19:41

Pagina 194

HOOFDSTU K 4

sona houdt niet van anoniem geven. Het grote verschil tussen onze persoonlijkheid en ons essentiele zelf is wat we ‘gehechtheid’ noemen in contrast met ‘onthechting’. Ons essentiële zelf is onzelfzuchtig. Onze persoonlijkheid daarentegen interpreteert alles vanuit haar eigen waardesysteem en in termen van winnen en verliezen. Win-win is een transpersoonlijk perspectief. Het is een principe. Het is een kwaliteit van ons essentiële zelf. De persoonlijkheid wil gelijk. Ons essentiële zelf kent geluk. We dienen ons bewust te worden van het verschil tussen beide. Dat vergt waarnemerschap. Hoofdstuk 5 gaat daarover. Dat vergt dat we meer en meer in contact komen met onze ware gevoelens. Die worden juist afgeschermd door de persoonlijkheid. Onder gedrag als veel praten bijvoorbeeld kan een onderdrukt gevoel van onzekerheid zitten, van angst voor de stilte. Ben je bereid te stoppen en het gedrag onder de persoonlijkheid te peilen? Het vergt moed en durf. Het vergt dat je stopt en luistert naar je lichaam in plaats van je te laten meevoeren door het momentum van je emotionele regelkringen.

Onze psychologische geboorte Volgens Margaret Mahler6 heeft een mensenkind eerst een ongedifferentieerde bewustzijnsstaat. Net zoals het tijdens de zwangerschap een fysieke eenheid vormde met de moeder, zo vormt het na de geboorte nog een tijd een energetische eenheid met de moeder. Er zijn voldoende testen gedaan waaruit blijkt dat moeders op ‘dezelfde golflengte’ zitten als hun pasgeborenen. Zo werden in een Russisch onderzoek naar buitenzintuiglijke waarneming moeders naar de vleugel van het ziekenhuis gebracht die het verst verwijderd was van de vleugel waarin hun pasgeborenen zich bevonden. De moeders werden aan een apparaat geplaatst dat wijzigingen in hersenstaten mat. Zodra hun baby begon te huilen, helemaal aan de andere kant van het ziekenhuis, sloeg de

6 Margaret Mahler, The Psychological Birth of the Human Infant, New York, 1975.


23-04-2013

19:41

Pagina 195


naald uit bij de moeder. Dit onderzoek versterkt het beeld dat we meer zijn dan een lichaam. Het geeft ook aan dat moeder en kind vlak na de geboorte nog op dezelfde golflengte zitten. Ongeveer twee jaar nadat we lichamelijk geboren worden, volgt onze psychologische geboorte. Tot aan onze psychologische geboorte zien we onszelf niet als een afgescheiden entiteit. Mijn zoontje Jonathan zag toen hij een jaar of twee was, zichzelf in de spiegel en zei: ‘Look, a boy’. Hij was nog niet geïdentificeerd met zijn vorm. Ik vond dat zeer treffend. We leven als kleine kinderen nog in een staat van eenheid tussen binnen- en buitenwereld (thèta dus). Geleidelijk wordt dit evenwicht verstoord en wordt de persoonlijkheid gevormd. Als we altijd in thèta zouden blijven (balans), zou er geen persoonlijkheid ontstaan, maar ook geen zelfbewustzijn. We betalen een prijs voor ons zelfbewustzijn, maar zou je het willen missen? De meeste mensen maken echter nooit de volgende evolutionaire stap, de sprong van rups naar vlinder, van persoonlijkheid naar essentie. Dat we niet voorbij de rups komen, heeft vooral te maken met een te hoge massa in de persoonlijkheid, een te grote onbewuste weerstand tegen de omgeving. Die te grote vastheid bestaat uit diverse lagen van verdedigingspatronen die we hebben ontwikkeld toen we ons fysiek en nog veel vaker emotioneel onveilig voelden. Dat we psychologisch (als persoon) geboren worden, is niet te vermijden. Dat we innerlijk star of overgevoelig worden in dat proces, zou wel vermeden kunnen worden als onze ouders ons proces maar correct zouden begeleiden. De mate van en de kwaliteit van de steun en begeleiding die we als kleine kinderen van onze ouders of opvoeders ontvangen, bepaalt of onze persoonlijkheid star, massief en defensief zal zijn of flexibel en transparant. Bij bijna iedereen is een deel van de persoonlijkheid defensief. Bij sommige mensen is die defensie veel intenser dan bij andere. Er is een groot spectrum aan persoonlijkheden, van heel massief tot heel licht en transparant. Meer massa betekent meer afscheiding. Naarmate we onze persoonlijkheid weer lichter kunnen maken, zijn we meer in staat tot relatie.

195


196

23-04-2013

19:41

Pagina 196

HOOFDSTU K 4

De gekwetste persoonlijkheid Als alles ideaal zou verlopen, zouden we als volwassenen noch scheidingsangst noch bindingsangst kennen. Afhankelijk van wat er in onze eerste kinderjaren is voorgevallen, hebben we onopgeloste kwesties die verband houden met binden of met scheiden, of zelfs met beide (zie eerder). De mate waarin we in staat zijn tot relatie, wordt bepaald door de mate waarin we vastzitten in basisangsten. Hoe meer we vastzitten in onze persoonlijkheid, hoe kleiner ons vermogen tot echte intimiteit. Onze persoonlijkheid staat echte relatie in de weg. In onze persoonlijke software zitten littekens uit de vormingsperiode van ons psychologische zelf, een gebrek aan heelheid, kwetsuren die we hebben opgelopen. Door die kwetsingen ontstaan onbewuste opvattingen over onszelf waarvoor we heel gevoelig zijn. Voorbeelden van zulke (vaak onbewuste) overtuigingen zijn: ● Ik ben niet acceptabel. ● Ik ben niet goed genoeg. ● Ik ben een last. ● Ik ben niet interessant genoeg. ● Ik heb iets tekort. ● Ik ben niet waardevol genoeg. ● Ik ben niet beminnenswaardig. ● Ik verdien het niet om bemind te worden. ● Ik ben slecht. ● Ik ben onbekwaam. ● Ik ben waardeloos. ● Ik tel niet mee. ● Ik ben niet echt gewenst. ● Ik ben niet welkom. ● Ik ben niet gewild. ● Ik word niet gezien. ● Ik ben machteloos. ● Ik kan het niet. ● Ik kan nooit genoeg doen. ● Ik kan nooit goed genoeg zijn. ● Ik ben een mislukkeling.


23-04-2013

19:41

Pagina 197


● ● ● ● ● ● ●

Ik ben stom. Ik ben beschadigd voor het leven. Ik ben niet oké. Ik ben schuldig. Er is iets met me aan de hand. Ik kan niet op eigen benen staan. Ik wil hier niet zijn.

Rond dit soort littekens bouwen we verdedigingsmechanismen. Elk litteken is als een gebroken teen7. Als iemand op een gezonde teen stapt, doet het al pijn. Stel je voor dat iemand op een gebroken teen stapt, dat doet het helse pijn! Wanneer mensen op onze emotionele ‘gebroken tenen’ stappen, reageren we dan ook buiten proportie. Deze gebroken tenen worden ook wel ‘emotionele drukknoppen’ genoemd. In intieme relaties zijn het de landmijnen in het relatieveld. ‘Ik doe het ook nooit goed voor je!’ Onder die uitspraak zit een gebroken teen. Zodra een partner zo’n diepe pijn activeert, worden we zeer defensief. Onze opdracht is de gebroken tenen te zien en te genezen, zodat we niet zo defensief hoeven te zijn in relaties. Het is een daad van gevorderd bewustzijn wanneer je je eigen pijn onderzoekt in plaats van slachtoffer te spelen van het gedrag van je partner.

HUISWERK Leg eens een paar gebroken tenen bloot. ●

● ●

Wat is jouw grootste klacht over jouw partner? Bijvoorbeeld: jij bent veel te afstandelijk. Wat voel je dan voor ander? Bijvoorbeeld: ik ben daar boos over. Wat is jouw kwetsbare gevoel over jezelf wat daaronder zit? Bijvoorbeeld: ik voel me eenzaam, verlaten.

7 Beeld geleend van Jett Psaris en Marlena Lyons in Undefended Love, New Harbinger Publications, 2000.

197


198

23-04-2013

19:41

Pagina 198

HOOFDSTU K 4

●

●

●

Wat is de overtuiging die daaronder zit? Bijvoorbeeld: je geeft niet genoeg om me. Wat is jouw diepste angst? Bijvoorbeeld: ik ben niet beminnenswaardig. Herken je de gebroken teen? Bijvoorbeeld: ik ben bang dat ik niet goed genoeg ben.

In plaats van weg te lopen voor de diepere pijn laat je die pijn in je bewustzijn komen. Zo breng je licht naar de duisternis, de massa wordt een beetje transparanter. De enige manier om dit te doen is om bewust over te schakelen van hoofd naar hart. Byron Katie zegt wel eens dat je de vraag stelt met je hoofd en dan stil dient te worden zodat je hart het antwoord kan geven. We kunnen daarvoor deze oefening gebruiken: 1 Herken dat je een pijnlijke emotie of stress ervaart en neem een timeout waarbij je als het ware een pauzeknop indrukt. 2 Verplaats je aandacht naar de hartstreek en adem rustig in en uit op het ritme van vijf regelmatige tellen. 3 Activeer een positief gevoel door aandacht te richten op iets of iemand waar je positieve gevoelens over hebt. Vraag aan je hart om je een inzicht te geven over de ‘gebroken teen’. 5 Wees stil en laat het antwoord komen: je zult vaak erg verrast zijn.

Als je eerst bewust naar alfa of thèta gaat is zelfobservatie veel gemakkelijker. Als je goed kijkt, blijkt elk dieper probleem in een relatie terug te voeren tot een ongeheelde teen uit je vroegste jaren. In plaats van onze gebroken tenen te zoeken en die te genezen eisen we echter dat onze partner verandert. We proberen een wereld te scheppen waarin de prikkels voor onze drukknoppen worden weggenomen. Of we zoeken ons heil in andere strategieën, zoals te veel eten, drinken, televisie kijken. Dat is gemakkelijker dan het innerlijke werk te doen. Tegen je partner zeggen ‘Jij wilt ook altijd gelijk’ is veel gemakkelijker dan te onderzoeken waarom jij je zo snel verongelijkt voelt. Dat lukt niet zonder mededogen voor je gekwetste innerlijke kind. Ons instinct is ons hart te sluiten als er pijn is. Om van rups (apenverstand) tot vlinder (vrije wil) te ontpoppen dienen we boven dat instinct uit te groeien. Als je gewend bent boos weg te lopen uit een moeilijk gesprek,


23-04-2013

19:41

Pagina 199


leer je nu terug te keren en aan zelfonderzoek te doen. Waardoor sla je altijd op de vlucht als het pijnlijk wordt? Doe je niet aan zelfonderzoek, dan onderdruk je de pijn en veroorzaak je op termijn meer pijn en schade dan de pijn zelf. Als kind was je niet in staat je gevoelens te onderzoeken. Je onderdrukte ze, je ontkende ze, je projecteerde ze of je werd hysterisch. Als volwassene is het je taak om dat werk af te maken. Als je dat niet aandurft, blijf je vastzitten in kinderlijke verdedigingsmechanismen. Ik weet niet meer wie dit zei: ‘We willen dat relaties ons gelukkig maken, maar relaties gaan niet over elkaar gelukkig maken, maar over elkaar helpen helen.’ Alleen twee bewuste partners kunnen dat. In je eentje is het zo goed als onhaalbaar. Maar wonderen bestaan. Soms doet één partner het werk en ontdooit daardoor ook de andere geleidelijk.

Het grote misverstand Het grote misverstand in onze cultuur is dat we betere mensen dienen te worden. Deze zienswijze gaat uit van het geloof dat er iets mis is met ons. Om bijvoorbeeld beminnelijker te zijn doen we ons best het anderen naar de zin te maken. We zien niet in dat we dan met onze persoonlijkheid aan de gang gaan, niet met ons essentiële zelf. De goede persoonlijkheid is namelijk evenmin ons essentiële zelf, maar een pseudozelf. We verwezen daar al eerder naar. Onderzoek eens hoe je jezelf voelt als iemand jouw goede kanten niet apprecieert. Voel je je daar vervelend over, dan wijst dat erop dat die goede kant je persoonlijkheid is en niet je essentiële zelf. We dienen niet betere mensen te worden, we dienen weer heel te worden. Dat lukt niet wanneer je: ● een deel van jezelf verwerpt (wat Jung de ‘schaduw’ noemt); ● gelooft dat je goede kant hetzelfde is als je essentiële zelf. Het essentiële zelf is neutraal. De persoonlijkheid heeft twee lagen: wat we niet willen dat anderen zien (onze schaduw) en onze gepolijste buitenste laag.

199


200

23-04-2013

19:41

Pagina 200

HOOFDSTU K 4

positief zelfbeeld negatief zelfbeeld essentiële zelf

Er zit een herkenbare dynamiek in het persoonlijke, aangeleerde zelf. Het begint met ons geloof dat er iets met ons scheelt, negatief zelfbeeld. Als reactie daarop willen we bewijzen dat we wel oké zijn, we ontwikkelen ons goede zelf (hoe we onszelf graag zien en voordoen). Wanneer dat goede zelf echter wordt bekritiseerd, wordt meteen de onderliggende gebroken teen in ons negatieve zelfbeeld geraakt, want dat zijn twee kanten van hetzelfde muntje. Daarom is het zo vreselijk pijnlijk wanneer een partner onze goede bedoelingen niet accepteert. Ons goede, sociaal getrainde zelf doet iets om liefde te krijgen en in plaats daarvan krijgen we een trap op een gebroken teen. Dat is dubbel pijnlijk omdat je eigenlijk een positieve reactie verwachtte en helemaal niet klaar was voor de pijn van een gebroken teen. Onze imperfecties leren accepteren en onze sociaal getrainde positieve buitenkant leren doorzien zijn beide noodzakelijke processen als we ons essentiële zelf, dat onder beide verscholen zit, willen vinden. De sociaal wenselijke laag die we aan de buitenwereld tonen, kan zeer subtiel zijn. We kunnen ons bijvoorbeeld gedragen als wijs, geleerd, spiritueel, kalm en alles wat je wilt, zolang het niet vanuit ons essentiële zelf komt, blijft het onecht. De test is wat er gebeurt als iemand bijvoorbeeld jouw wijsheid of je spiritualiteit in twijfel trekt, oftewel wanneer hij op je zere teen gaat staan? Wat voel je dan? Aangeleerde goede daden zijn niet hetzelfde als onze impliciete goede aard. Ze worden verricht om iets te krijgen zoals goedkeu-


23-04-2013

19:41

Pagina 201


ring, respect, bewondering. Een weldoener die in het openbaar aan de armen geeft, wil geprezen worden als weldoener en is geen weldoener in zijn essentiële zelf. Hierna volgen een paar voorbeelden waarmee je het verschil kunt herkennen tussen essentie en aangeleerde goedheid.

kernkwaliteit

persoonlijke imitatie

Autonomie

Onafhankelijkheid

Gelukkig

Roze bril

Onderscheidingsvermogen

Oordeel

Vrede

Aangeleerde kalmte

Onvoorwaardelijke liefde

Voorwaardelijke liefde

Wil

Emotionele drive

Intrinsieke waarde

Zelfbeeld

Wijsheid

Kennis

Kracht

Macht

Vreugde

Emotionele opgewektheid

Dienstbaarheid

Opoffering

Het onderscheid wordt snel duidelijk als je aan zelfobservatie doet. De linkerkolom is onaantastbaar. De rechterkolom is gebouwd op zand. De linkerkant is een spontane uiting van ons essentiële zelf. Met de rechterkolom willen we iets verkrijgen voor onszelf. De linkerkolom gebeurt vanzelf als ons hart open is. De rechterkant is aangeleerd. Links hoeft niet verdedigd te worden, rechts wordt verdedigd tegen kritiek. In plaats van ons essentiële zelf te zijn, een individuele expressie van het creatieve leven, gaan we rollen spelen: de verzorger, de redder, de entertainer, de genezer, de bemiddelaar, de perfectio-

201


202

23-04-2013

19:41

Pagina 202

HOOFDSTU K 4

nist, de intellectueel, de leraar, de diplomaat, de verzoener, de manager, de aardige persoon, de supercompetente. Mooi, maar leeg vanbinnen. Op een dag kunnen we niet meer weglopen van het gevoel van leegte. Dat gebeurt vaak in een midlife crisis. Of een groot verlies prikt door onze sociale ballon heen. Er ontstaat het knagende gevoel: is dit alles? Ons essentiële zelf is waar we naar op zoek zijn. Het is uit zichzelf creatief, gelukkig, liefdevol, mededogend, en noem maar op. De grote paradox is dat de persoonlijkheid het essentiële zelf niet kan vinden. Zij dient er ruim baan voor te maken. Voor een constructie die is gemaakt uit verdedigingsmechanismen, ligt dat niet voor de hand. Daarom raden alle wijsheidtradities aan nederigheid te betrachten wil je het essentiële zelf vinden. Nederigheid betekent dat je toegeeft dat je als persoon niets kunt doen om de waarheid over jezelf te vinden. De spirituele zoektocht is een van de subtielste strategieën van de persona. Nu ben je spiritueel bezig en dus ben je beslist een ‘goed zelf’. De persona is echter zelf het probleem, de korenmaat die het licht bedekt. Daar kom je alleen achter door zelfobservatie. Je dient het zelf dat je dacht te zijn in actie te zien om te doorgronden hoezeer het wordt gedreven door onderliggende angst, ook wanneer het intellectueel of spiritueel bezig is. ‘Ware intelligentie krijgt een kans wanneer de hersenen hun beperkingen erkennen.’ Krishnamurti

Het is vooral belangrijk dat we aan zelfobservatie leren doen wanneer er heftige emoties zijn. Stop en kijk. Stop en luister. Onderzoek welk positief zelfbeeld zich bedreigd voelt. Onderzoek welk negatief zelfbeeld je wilt ontkennen. Onderzoek welke steun je nodig hebt om niet weg te lopen van je schaduw, van je gebroken teen. Als een relatie voor meer gebroken tenen zorgt dan voor heling, ben je daar wel op je plek? Heb je professionele hulp nodig bij een zeer pijnlijke ‘gebroken teen’?


23-04-2013

19:41

Pagina 203


Echte relatie Een relatie tussen persoonlijkheden is geen echte relatie, het is een soort deal. Jij geeft me wat ik wil en ik geef je wat jij wilt. Zodra een van beiden niet meer levert, staat de relatie op de helling. De deal is voorbij. De definitie van een gelukkige relatie voor de persoonlijkheid is een relatie waar je je zin krijgt. Of waar je iemand hebt gevonden die jouw zwakheden compenseert. We denken dat twee halve mensen voor één hele kunnen zorgen. Een relatie tussen persoonlijkheden is gebouwd op behoefte, geef mij wat ik niet heb. Als je ouders je naar jouw gevoel niet genoeg hebben geaccepteerd, zoek je onbewust een partner die jou totaal accepteert. Daar is op zichzelf niets verkeerd mee, behalve dat de persoonlijkheid zoiets éíst. Daarbij kan een partner jou natuurlijk nooit geven wat je echt wilt, alsnog de totale acceptatie van je ouders. We willen onbewust dat onze partners de perfecte ouders zijn die wij niet hadden toen we klein waren. En als ze dat niet kunnen zijn (en niemand kan dat), vallen we terug in manipulerende strategieën uit onze kindertijd. Die staan een echte volwassen relatie natuurlijk in de weg. Liefde impliceert het vermogen je hart open te houden ook als je niet je zin krijgt. Dat vergt bewustzijn, aanwezigheid, karakter. En het vereist boven alles het begrip dat een relatie niet dient om jouw kinderlijke behoeften te vervullen. Relatie is de ideale omgeving om onze gekwetste tenen te helen. Bindingsangst en scheidingsangst kunnen het best worden geheeld in een relatie waarin beide partners begrijpen waar ze mee bezig zijn. Dat vergt een zeer bewuste keuze om het drama niet langer te voeden. Dat vergt een zeer bewuste keuze om elkaar niet langer te manipuleren om je eigen behoeften te vervullen. Dat vergt een zeer bewuste keuze om elkaar niet langer te beschuldigen. Dat vergt een zeer bewuste keuze verantwoordelijk te zijn voor je eigen emoties. Dat vergt een zeer bewuste keuze te focussen op elkaars essentiële kwaliteiten in plaats van op de onvolkomenheden van de persoonlijkheid. Zo’n keuze is niet voor zwakkelingen. Een goed begin is de emotionele behoeftes van jouw persoonlijkheid te herkennen. Waar ben je als persoonlijkheid op uit?

203


204

23-04-2013

19:41

Pagina 204

HOOFDSTU K 4

Respect, waardering, bewondering, veiligheid, gezien worden voor wie je bent, acceptatie, vertrouwen, steun, belangrijk zijn voor iemand, gehoord worden, begrepen worden, welkom zijn, speciaal gevonden worden, jezelf mogen zijn, niet gebruikt worden? Pik er maximum drie uit en begin ermee te accepteren dat je op persoonlijk niveau die behoefte hebt. Vecht er niet tegen. Ontken het niet. Herken. Erken. Observeer. En houd op het te eisen van een ander. Leer direct te vragen wat je wilt in plaats van indirecte strategieën te gebruiken. De ironie is dat onze manipulatieve strategieën meestal tot het omgekeerde leiden. Hoe meer je geaccepteerd wilt worden, hoe meer iemand weerstand tegen je zal voelen. Hoe meer waardering je zoekt, hoe meer mensen je zullen vermijden en ga zo maar door. Het gaat er telkens weer om boven ons geconditioneerd gedrag, onze oude patronen, onze persoonlijkheid uit te groeien.

HUISWERK Om je eigen onbewuste strategieën te leren kennen is het goed iets te leren over persoonlijkheidstypes. Een zeer goed handboek over persoonlijkheidstypes is Het enneagram als een weg naar verandering van Willem Jan van de Wetering. De negen persoonlijkheidstypes in het enneagram omvatten echt alle soorten mensen. We gaan hier niet verder in op persoonlijkheidstypes. Zet het boek wel op je leeslijst. Het helpt je enorm patronen te herkennen in jezelf en je relaties. Het helpt je ook te zien dat de persoonlijkheid helemaal niet zo persoonlijk is. De negen types van het enneagram zijn herkenbaar in alle mensen op aarde. Onze persoonlijkheid is een van de miljoenen versies van enkele universele basispatronen. We komen allemaal uit dezelfde grondstof. Midden in de schijnbare verscheidenheid bestaat nog altijd de eenheid.


23-04-2013

19:41

Pagina 205


Een bevroren hart ‘Alle staten van psychologische entropie hebben te maken met verlies of angst voor verlies.’ Mihalyi Csikszentmihalyi

De diepste pijn, de hardste kern in onze gesloten persoonlijkheid bestaat uit het verloren vertrouwen in de fundamentele goedheid van het leven. Dat is wat bedoeld wordt met verlies van onze onschuld. Door dat verlies worden we verdedigend en berekenend. Door deze diep weggestopte pijn gaan we steeds meer leven om dingen te vermijden dan om vreugdevol onze individualiteit te uiten door scheppend te handelen. We zijn dan niet in flow. Als flow neerkomt op stromen met het leven, wat is dan nietflow? Dat zal per definitie een vorm van bevriezing zijn. In flow handelen we vanuit vrijheid, in niet-flow handelen we vanuit beperking. Mihaly Csikszentmihalyi stelt dat alle staten van nietflow neerkomen op een toestand waarop entropie aan het werk is. Hij noemt flow ook wel een staat van negentropie (een samentrekking van negatieve entropie ofwel het omgekeerde van entropie). Entropie komt alleen voor in gesloten systemen. In ons wezen, een open systeem, is geen entropie, in onze persoonlijkheid, een gesloten systeem, wel. Wat is dus entropie in een gesloten systeem? Laten we eens in het woordenboek kijken. Entropie is:8 ● voor een gesloten thermodynamisch systeem, een kwantitatieve meting van de hoeveelheid thermale energie die niet beschikbaar is voor werk (Symbool S); ● een meting van de wanorde of willekeur in een gesloten systeem;

8 Uit: The American Heritage Dictionary of the English Language, 4e druk, 2000.

205


206

23-04-2013

19:41

Pagina 206

HOOFDSTU K 4

●

●

●

een meting van het verlies van informatie in een verzonden bericht; een tendens van alle materie in het universum om tot een staat van eenvormigheid terug te keren; onvermijdelijke en voortdurende achteruitgang van een gesloten systeem.

Entropie is dus verval, ontbinding. Voorbeelden van entropie zijn een huis dat niet bewoond wordt, vervalt; een auto waar je niet mee rijdt, gaat kapot; een dood lichaam ontbindt, een apparaat is op een keer opgebruikt. Onomkeerbare entropie is alleen mogelijk in een gesloten systeem. Een apparaat dat stuk gaat, verkeert in een staat van entropie. Zonder een mens die het herstelt, zou het voor altijd buiten werking zijn. Alleen wanneer we de factor leven toevoegen, kunnen we entropie omkeren. Meer flow betekent meer leven. Meer entropie betekent meer dood. In levende systemen gaan materie (gesloten systeem) en levensenergie (open systeem) samen. Zolang er leven is, is er hoop. Dankzij de levenskracht in een systeem kan entropie worden tegengegaan. Dat doen we bijvoorbeeld door nieuwe energie in te brengen (zuurstof, voeding, nieuwe ideeën) en door entropie af te scheiden (uitscheiding op fysiek vlak, ontladen van emotionele blokkades op emotioneel vlak, loslaten van oude overtuigingen op mentaal vlak). Het verouderingsproces gaat sneller wanneer we niet bewust fysieke, mentale en emotionele entropie afvoeren. Aan de basis van psychosomatische ziektes en degeneratieve ziektes ligt entropie.

Entropie in ons systeem Entropie (de afbraak van flow) bouwt zich in ons systeem op twee manieren op, die elkaar kunnen versterken. De eerste is dat we onvoldoende nieuwe energie innemen (voedsel, zuurstof, liefde, nieuwe ideeën) en de tweede is dat we niet genoeg entropie afscheiden (afvalstoffen, gifstoffen, geblokkeerde emoties, negatieve gedachten). Het systeem wordt ‘ontaard’, want dat is entropie. Door entropie verliezen we onze natuurlijke aard. Fysiek gezien


23-04-2013

19:41

Pagina 207


uit zich dat in allerlei lichamelijke problemen en niet in het minst door beschavingsziekten zoals kanker. Op emotioneel vlak komt het tot uiting doordat we steeds minder gemakkelijk in flow komen. We ervaren steeds vaker ongelukkige emoties. Op mentaal vlak uit het zich in dwanggedachten, je voortdurend zorgen maken, zwak geheugen, niet helder kunnen denken, et cetera. Wanneer we spreken over ‘een bevroren hart’, hebben we het over een mens met zoveel opgebouwde entropie dat hij moeilijk zijn ware zelf kan ervaren. Zijn hart is bevroren. Wat is dat precies en wat doe je eraan? Krijg je geen koude rillingen over je rug alleen maar bij de gedachte aan een bevroren hart? Is het niet merkwaardig hoe weinig we over dat soort dingen weten, terwijl er miljoenen mensen aan lijden? Is het niet merkwaardig dat overlijden door hartproblemen nog altijd de eerste doodsoorzaak is in het Westen? Uit hoofdstuk 3 weten we dat we met ons hart als eerste een staat van openheid, van verbondenheid met het leven bedoelen. In de praktijk blijkt dat hart wel een relatie te hebben met ons fysieke hart. Onze emotionele staat bepaalt namelijk hoe open of gesloten we zijn en daar speelt het fysieke hart ook een rol in. Je kunt letterlijk een gebroken hart krijgen door emotionele entropie.

Mijn leven met een bevroren hart Ik weet uit eigen ervaring wat een bevroren hart is en welke schade het kan aanrichten in ons leven, in ons organisme en in onze relaties. Ik ben een ervaringsdeskundige in dit onderwerp. Gelukkig kan ik nu ook vertellen hoe je het hart weer kunt ontdooien. Dat gebeurt door heling, door weer heel te worden, door het gestolde verleden in ons (letterlijke massa in ons systeem) te ontdooien. Zoals flow ongefragmenteerde ervaring is en dus geluk, zo is verstarring (de freeze uit het trio figh, flight, freeze in het Engels) wat ons fragmenteert en ongelukkig en klein maakt. Ik ben het grootste deel van mijn volwassen leven meer in de staat van emotionele verstarring geweest dan in flow. In 1976 overleed mijn beste vriend plots en onverwacht. Ik was 25, hij 26. Mijn wereld

207


208

23-04-2013

19:41

Pagina 208

HOOFDSTU K 4

stortte in. Ik implodeerde. Ik werd in één keer een soort blok graniet. Ik verhardde vooral omdat ik op die manier de pijn kon verdoven. Maar de pijn was niet weg. Die zou ik vijfentwintig jaar later weer ontdekken in mijn lichaam. De grond verdween onder mijn voeten. Niets in mijn opvoeding had me voorbereid op het verwerken van die klap. Ik was knockout. Ik was het contact met mezelf en de wereld kwijt. Mijn hart was bevroren en een ware ijstijd begon. De gevolgen waren niet mis te verstaan. Mijn huwelijk ging kapot, waardoor ik er nog een zwaar verlies bij kreeg. Ik was toen nog meer verloren. De entropie nam alleen maar toe. Ik zat meer dan ooit vast in mijn persoonlijkheid, maar iets in mij bleef weten dat het licht nooit helemaal weg kon zijn. Ik was wel ver van huis en die eerste jaren na het overlijden van mijn vriend zou ik alleen maar verder afdrijven. Ik was drijfhout geworden dat meedobberde met het leven in plaats van vreugdevol in flow te zijn. Ik was doodongelukkig en zeer gestrest. Ik zat duidelijk in chronische hoge bèta, maar daar was ik me helemaal niet van bewust. Ik werd een rusteloze zoeker naar geluk en vrede. De vorige zin verklaart waarom ik het geluk en de vrede niet vond. Ik was rusteloos. Ik zat gevangen in de overlevingsmodus. Tot overmaat van ramp verloor ik ook mijn bedrijf, al mijn geld, al mijn bezittingen, mijn reputatie, mijn thuisland en voor langere tijd ook de rest van mijn goede moed. De entropie nam dramatische proporties aan. Ik kon geen kant meer op. In de chaostheorie wordt dat een tweesprong genoemd. Het systeem kan maar twee kanten meer op, naar doorbraak of naar afbraak.

Chaos en evolutie Ilya Prigogine, de Belgische Nobelprijswinnaar van Russische geboorte, is de basislegger van de chaostheorie. Hij ontdekte dat evolutie niet plaatsvindt ondanks chaos, maar dankzij chaos. Een systeem bouwt na verloop van tijd steeds meer entropie op waardoor het zal uiteenvallen en verdwijnen of een evolutionaire sprong zal maken. Prigogine noemt dat ‘ontsnappen naar een hogere orde’.


23-04-2013

19:41

Pagina 209


Ik ben niet kapotgegaan, maar het heeft af en toe niet veel gescheeld. Mijn tweede vrouw werd zwanger en we verhuisden in 1995 naar de Verenigde Staten. Met de baby en een totaal nieuwe omgeving kwam tijdelijk verse energie in mijn systeem. Mijn bevroren hart ontdooide genoeg om een nieuwe richting in te slaan, maar om redenen die straks duidelijk zullen worden was ik toch nog op pad naar meer ellende. Ik had de echte bron van mijn entropie nog altijd niet gevonden. Ik bleef ups en downs meemaken. Na een hoogte kwam steevast weer een laagte. Ik had maar één vraag: wat was er toch met me aan de hand? Ik kende de ideeen over positieve gedachten, ik schreef erover, gaf er workshops over, geloofde erin. Hoe kwam het dat het steeds weer fout ging? Door de nodige synchroniciteiten kreeg ik toch weer de input en steun, niet alleen door mijn onderzoek, maar ook weer – en niet in het minst – door nieuwe vrienden die in mijn leven kwamen9. In de zomer van 2005 volgde ik een opleiding bij Mandy Evans in Palm Springs. Daar zag ik het eerste stukje van het antwoord. Ik leerde er dat ongelukkige gevoelens te maken hebben met overlevingsmechanismen en dus met de persoonlijkheid en met het lichaam. Van Mandy leerde ik een methode om ongelukkige gevoelens te onderzoeken en te ontladen, de Option Method, ontwikkeld door dr. Bruce di Marsico. Je kunt er alles over leren in Mandy’s boekje Wil je gelijk of wil je geluk? Een echte aanrader voor je persoonlijke zelfhulpbibliotheek.

Volgende ronde Iets in mij zei me dat ik nog niet de hele puzzel rond had, maar ik voelde me toch al weer een stuk beter. Met de Option Method kon ik emoties bereiken die dieper zaten en waar ik voorheen niet bij kon. Toch voelde ik dat er nog iets was wat nog dieper zat. Toen viel een tekst over trauma in mijn schoot. Daarin las ik dat een van de indicaties van ptss (Post Traumatisch Stress Syn-

9 Een van de grootste bronnen van flow-ervaringen, die volgens Mihaly Csikszentmihalyi wereldwijd in alle culturen herkend en erkend wordt is vriendschap.

209


210

23-04-2013

19:41

Pagina 210

HOOFDSTU K 4

droom) is dat iemand met ptss gelijksoortige traumatische gebeurtenissen blijft aantrekken. Een bevroren ervaring heeft een bepaalde elektromagnetische golflengte. Totdat zo’n massa ontdooid wordt, kan ze situaties met een gelijksoortige frequentie blijven aantrekken. Zo zullen kinderen van een alcoholist vaak trouwen met een alcoholist. Zo zullen meisjes die seksueel misbruikt werden, vaak in de prostitutie terechtkomen. Zo zal iemand steeds weer hetzelfde letsel aan zijn knie krijgen. We blijven hetzelfde soort ervaring produceren omdat we vastzitten in iets. We zitten in een lus. We zitten in een gesloten systeem dat entropie blijft opbouwen. Daar kan dus nooit een nieuwe werkelijkheid uitkomen, ook al probeer je nog zo hard positief te denken. Het voelt zelfs af en toe alsof er een vloek op rust. Je probeert opnieuw en opnieuw met volle moed en je valt telkens weer op je gezicht. Nu zag ik echter eindelijk een deur openen op een totaal ander paradigma. Wat ik eerder niet begreep, is dat de persoonlijkheid gebonden is aan het lichaam en dat het ontdooien dus lichamelijk zal dienen te gebeuren. Denken kan dat niet oplossen. Ik weet uit ervaring dat het klopt. Ik zal het straks meer uitgebreid hebben over effectieve traumatherapie. In mijn geval kwam de doorbraak van emdr (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), een techniek die afwisselend de linker- en rechter hersenhelft stimuleert zodat ze met elkaar gaan ‘communiceren’ en zo onverwerkte informatie alsnog verwerken. Dat is een imitatie van wat de hersenen doen tijdens de rem-slaap (Rapid Eye Movement Sleep). Verwerken betekent dat een sterk emotionele ervaring alsnog een plaats krijgt: gevoel (rechterhersenhelft, verbonden met limbische hersenen en het hele lichaam) en ratio (linkerhersenhelft) worden alsnog met elkaar in balans gebracht. We komen hierop nog terug. Op de winst die ik met emdr maakte, heb ik daarna verder gebouwd met het hersentrainingsprogramma van dr. Jill Ammon-Wexler (www.train4flow.com). Beide programma’s veranderen letterlijk dingen op celniveau, in zowel de hersenen als het neuro-hormonale netwerk in het lichaam. In een periode van enkele maanden leverden die programma’s meer op dan tientallen jaren psychologische en spirituele technieken.


23-04-2013

19:41

Pagina 211


Ik ben nu weer in staat gelukkig te zijn zonder enige externe reden. Ik heb het ontdooiingsproces voldoende meegemaakt om te weten hoe bevrijdend het is. Op allerlei manieren begonnen dingen in mijn leven spontaan te helen. flow werd hersteld in de mate dat de verstarring (freeze) werd ontdooid. Dat leidde tot een enorme stroomversnelling, ik was duidelijk op het juiste pad. Het leven bleef me uit allerlei richtingen ondersteunen. De synchroniciteiten bleven zich opstapelen. Ik noem er maar enkele. Ze speelden zich allemaal af in een tijdsbestek van weken. Het hek was echt van de dam. Van mijn zoon krijg ik een e-mail over een Hawaiiaanse genezer die via hartenergie een instituut vol criminele psychopaten geneest waardoor die de tent nu gewoon dicht is, ik leer www.heartmath.org kennen, ik vind via Google een cd over een methode om versneld van depressie af te komen door bewust om te gaan met de volgorde vechten, vluchten en verstarren, ik kom een tekst tegen van Eva Pierrakos10 met als titel The Frozen Life Center Comes to Life, ik kom een buitengewoon belangrijk citaat tegen van Alexander Lowen uit zijn boek Bio-energetica, ik maak kennis met de hersentrainingsmethode van dr. Jill Ammon-Wexler en het werk van Peter Levine. Over zijn werk volgt hierna meer.

Hoe wordt het hart ‘bevroren’? Peter Levine vroeg zich af waarom prooidieren in het wild bijna nooit getraumatiseerd worden, terwijl ze zeer vaak met de dood worden bedreigd door allerlei roofdieren. Oftewel, door welk instinct kunnen prooidieren in het wild weer gewoon gaan grazen vijf minuten nadat ze werden opgejaagd door roofdieren en nadat een ander dier van de kudde werd gedood en weggesleept? Alles gaat terug naar normaal in minuten en zonder therapeuten. Levine11 bestudeerde films van roofdieren en prooidieren en

10 Eva Pierrakos was de vrouw van John Pierrakos, een van de grote pioniers van lichaamsgerichte psychotherapie met zijn werk ‘Core Energetics’ genaamd.

211


212

23-04-2013

19:41

Pagina 212

HOOFDSTU K 4

ontdekte iets zeer interessants. Wanneer prooidieren worden aangevallen door roofdieren, staat alleen maar de vluchtoptie open. Vechten zit er niet in. Ze krijgen dus een enorme adrenalinestoot en rennen voor hun leven. Hun hart klopt op hoge snelheid. Het bloed wordt naar de poten gestuwd voor maximale spierkracht, et cetera. Dan wordt een van de beesten gepakt door een cheeta. Wat gebeurt er? Het derde overlevingsmechanisme van de natuur, wanneer vechten of vluchten niet werkt, is de schijndood (de freeze uit het trio fight, flight en freeze). Het gepakte prooidier laat alle levensfuncties versneld teruglopen. Alle spieren verslappen en de ademhaling valt zo goed als stil. Het is schijndood. Wanneer de cheeta het prooidier meeneemt naar huis voor een latere maaltijd en eerst nog even gaat wandelen, komt het prooidier uit de staat van schijndood, schudt de verstarde overlevingsenergie van het geïnterrumpeerde vluchtgedrag letterlijk van zich af en gaat ervandoor. Als het dier niet zo gelukkig is dat de cheeta eerst nog even een boodschap gaat doen, zorgt de verstarring ervoor dat het dier minder lijdt als het wordt doodgemaakt. Als prooidieren instinctmatig emotionele entropie kunnen loslaten, hebben wij mensen ook dat instinct en zo ja, hoe kunnen we dat activeren? Peter Levine heeft ontdekt dat wij mensen dat instinct ook nog hebben, maar dat het is door onze moderne levenswijze op de achtergrond is geraakt. Elk mens heeft echter dat genezend mechanisme voor emotioneel trauma nog in zich en het blijkt dat effectieve traumatherapie met dat instinct samenwerkt. Dr. Eugene Gendlin had al een vergelijkbare ontdekking gedaan met zijn onderzoek naar de vraag waarom bij psychotherapie sommige patiënten genezen en andere niet. Hij ontdekte dat iets wat de cliënt instinctief deed, niet iets wat de therapeut deed, voor genezing zorgde. De ene therapie is meer succesvol in het samenwerken met het innerlijke genezingsproces dan de andere, maar de genezing zelf komt altijd van binnenuit. De cliënt doet dan onwillekeurig iets wat lijkt op wat prooidieren doen: hij

11 Waking the Tiger, Healing Trauma. Peter Levine.


23-04-2013

19:41

Pagina 213


schudt verstarde energie af. Gendlin noemde dat een energetic shift. Op basis van zijn bevindingen ontwikkelde dr. Gendlin Focussen, een methode waarbij je opnieuw leert samenwerken met de intelligentie van het lichaam12. Ik heb zelf ervaring opgedaan met Focussen en het is wonderbaarlijk wat je met Focussen kunt in een uur waarvoor maanden van praattherapie niet zouden volstaan. De rol van het lichaam wordt enorm onderschat in therapie, maar ook in spiritualiteit. Als de bevroren emotionele energie, de entropie, in het lijf zit, dienen we daarmee te werken. Leren ‘voelen met je energetische voelhorens’ – iets wat je leert bij Focussen – is een absolute basisvaardigheid om bevroren emotionele lading op te sporen en te ontladen.

Ons lichaam is ons onderbewustzijn Recent wetenschappelijk onderzoek wijst in de richting dat ons lichaam zelf ons onderbewustzijn is. Hier zijn steeds meer wetenschappers het over eens. De grootste doorbraak in dit verband werd geleverd door dr. Candace Pert, die ontdekte hoe emoties op moleculair vlak werken.13 Daar hebben we het straks uitgebreid over. Een emotionele blokkade in het lichaam is levensenergie gecombineerd met informatie die samen werden bevroren nadat vechten of vluchten onsuccesvol of onmogelijk waren. Zo’n lading energie en de vergezellende informatie worden altijd ergens in

12 Voor meer hierover, lees het boek van Eugene Gendlin, uitgegeven bij De Toorts: focussen – Gevoel en je lijf. 13 Een andere benadering werd geleverd door dr. Joseph Ledoux, wereldvermaard hersenonderzoeker aan de Universiteit van New York. Hij schreef zijn visie over de materiële aard van de persoonlijkheid neer in The Synaptic Self – How Our Brains Become Whow We Are, New York, 2002. (Synapsen zijn de ruimtes tussen de neuronen d.w.z. de hersencellen en zenuwcellen waarover elektrische flitsen zich verplaatsen van cel naar cel.)

213


214

23-04-2013

19:41

Pagina 214

HOOFDSTU K 4

het lichaam op celniveau opgeslagen. Niet in de hersenen, want die zijn daar veel te gevoelig voor. Omdat die blokkades in het celgeheugen zitten en niet in onze standaard geheugenbanken, kunnen wij er niet bij met ons denken en noemen we ze ‘onderbewust’. Niet alle vormen van bevroren levensenergie in ons lichaam hebben te maken met trauma en intense pijn, maar er gebeurt in wezen hetzelfde: flow wordt omgezet in een emotioneel-materiële blokkade. Alexander Lowen schrijft in zijn boek Bio-energetica: ‘Het falen van verbale therapieën om significante verandering teweeg te brengen in de persoonlijkheid is verantwoordelijk voor een groeiende interesse in non-verbale, lichaamsgerichte benaderingen.’ Als je het onderscheid van Jung begrijpt tussen ego en persoonlijkheid, namelijk dat de persoonlijkheid niet het ego is maar een dimensie van het lichaam, krijgt het citaat van Lowen extra betekenis. Om de persoonlijkheid te veranderen dien je via het lichaam te werken! Dat komt precies overeen met het onderzoek van professor Gendlin. Gendlin vroeg zich af of het mogelijk was te voorspellen wie zou genezen in therapie en wie niet. Hij registreerde duizenden therapiesessies op band en analyseerde de sessies van diverse therapeuten en therapierichtingen. Na jaren van onderzoek kwam hij erachter dat er één factor was die genezing feilloos voorspelde. Zelfs zijn studenten aan de universiteit konden met 99 procent zekerheid voorspellen of een cliënt zou genezen of niet nadat ze naar een band hadden geluisterd. Wat was het geheim? Cliënten die een energetische verschuiving meldden in de sessie, waren altijd in het voordeel. Altijd. Ze waren bezig bevroren energie te ontdooien. Terwijl dieren de bevroren energie van zich afschudden door onwillekeurige schokken in hun lijf, gebeurt een ontlading bij mensen op verschillende manieren: een energiebeweging in het lichaam, huilen, lachen, hikken, niezen, hoesten, spiercontracties gevolgd door ontspanning, rillingen, opwarming van het lichaam, zuchten, een reeks intens ontladende in- en uitademingen, kokhalzen, gerommel in de darmen, winden laten, boeren (vooral de laatste twee brengen cliënten soms in verlegenheid). Praten al-


23-04-2013

19:41

Pagina 215


leen is veel minder succesvol om bevroren energie te ontladen dan lichaamsgerichte benaderingen en toch worden die benaderingen nog vaak als minderwaardig gezien. Ik heb beide meegemaakt en ik heb ervaren dat de lichaamsgerichte benaderingen voor emotionele onderwerpen vele malen sneller gaan dan de verbale. Bij Focussen en andere lichaamsgerichte genezingswijzen voor het emotionele lichaam is er altijd een energetische ontlading. Dat is het echte teken dat je vorderingen maakt. Energetische therapie is de therapie van de toekomst. De traditionele therapeutische scholen blijven zich daartegen verzetten, maar het publiek raakt steeds beter op de hoogte, onder andere door internet. Energetische psychologie groeit sneller dan welke andere vorm van hulp dan ook, maar wordt in vele landen nog altijd niet officieel erkend. Toch is de opkomst niet te stoppen. Zo kent emdr (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) wereldwijd al meer dan 40.000 professionele beoefenaars, hoewel deze therapie nog maar sinds het eind van de vorige eeuw bestaat. Eén miljoen succesverhalen met lichte en zware traumagevallen zeggen meer dan wat de officiële instanties en sceptici daarover zeggen. emdr is voor mij in ieder geval een van de belangrijkste gebeurtenissen in mijn leven geweest. Therapeutische benaderingen die succes hebben met emotionele blokkades, hebben gemeen dat ze het lichaam bij het proces betrekken. Als je eenmaal begrijpt hoe emoties in het lichaam werken, is het overduidelijk dat je het lichaam niet buiten beschouwing kunt laten.

Het onderzoek van dr. Candace Pert De vrouw die ontdekte hoe emoties op moleculair niveau in het lichaam werken, is dr. Candace Pert14. Ze vond de wetenschappelijke verklaring voor de relatie tussen lichaam en geest. Emoties blijken een brug te zijn tussen de kwantumdimensie (ons essen-

14 Als je er meer wilt over weten dan wat ik hier vertel, lees dan Molecules of Emotion, het verslag van haar onderzoek.

215


216

23-04-2013

19:41

Pagina 216

HOOFDSTU K 4

tiële zelf, noem het ziel als je wilt) en de fysieke dimensie (lichaam en persoonlijkheid). In eerste instantie was dr. Pert met ander onderzoek bezig, namelijk onderzoek naar de werking van opiaten (morfine en aanverwanten). Tijdens de periode van het onderzoek viel ze van haar paard en kreeg morfine toegediend voor haar heftige pijn. Door haar val raakte ze op subjectieve manier betrokken bij haar onderzoek. Ze ontdekte in zichzelf wat ze waarschijnlijk nooit gevonden zou hebben in een laboratorium, een interessante synchroniciteit die een ontdekking opleverde die de gehele wetenschappelijke wereld in beroering zou brengen. Ze observeerde in zichzelf dat de morfine niet alleen haar pijn wegnam, maar ook haar emotionele staat veranderde. Ze vroeg zich af hoe dat kwam. Wat was het verband tussen lichaam en emoties? Om een lang verhaal kort te maken, ze ontdekte hoe morfine en andere pijnstillers werken (dat wist daarvoor niemand). En ze ontdekte dat pijnstillers en emoties op een gelijksoortige manier informatie overdragen aan de cellen! Pijnstillers zijn een soort chemische boodschappers die specifieke informatie kunnen overbrengen met een specifiek resultaat in het organisme. Echt niemand wist tot op dat moment hoe dat in zijn werk ging; alleen dat het werkte. Kort uitgelegd werkt het zo: cellen hebben op hun buitenkant, het celmembraan, miljoenen moleculen die dr. Pert de naam receptormoleculen gaf. Elke cel heeft die moleculen, waar ook in het lichaam. Die receptoren zijn een soort ‘zintuigen’ van de cel. Zoals onze neus geuren kan onderscheiden en ons oor klanken, zo kunnen die receptormoleculen een onderscheid maken tussen soorten chemische boodschappers. In het lichaam bewegen zich voortdurend chemische boodschappers voort, wachtend op een signaal om in actie te komen. Die boodschappers zijn bijvoorbeeld neurotransmitters (dopamine, histamine), steroïden (testosteron, progesteron, oestrogeen) en neuropeptiden (de grootste groep, waarvan endorfine en serotonine de bekendste zijn). Neuropeptiden zijn strengen gevormd uit aminozuren (zoals L-asparagine, L-tryptofaan). De receptormoleculen zijn proteïnen. Een bepaalde soort neurotransmitter of steroïde of neuropeptide past alleen op een bepaald


23-04-2013

19:41

Pagina 217


soort receptor, net zoals alleen een bepaalde sleutel een slot kan openmaken. Wanneer een boodschapper tot actie wordt aangezet door opdrachten die via de zintuigen en het zenuwstelsel worden gegeven, gaat ze ‘aanmeren’ bij zo’n receptor. Cellen gaan dan ‘paren’, seks op celniveau. De chemische boodschapper vormt daarna samen met de receptor een kanaal dat ionen kan doorgeven. De receptoren en de neuropeptiden trillen op een bepaalde manier en geven zo een boodschap door aan de cel die dan een ‘beslissing’ neemt, zoals het produceren van een bepaalde stof, of een celsplitsing, of het remmen van de aanmaak van een stof. De neuropeptide endorfine bijvoorbeeld zorgt voor weldadige sensaties in het lichaam. Naast een dertigtal andere neuropeptiden wordt endorfine bijvoorbeeld in actie gezet tijdens een orgasme. Oxytocine bijvoorbeeld is het relatiehormoon, dat vrijkomt wanneer een vrouw borstvoeding geeft. Volgens dr. Pert is het gewoon een historisch toeval of iets een hormoon heet of een neuropeptide of een neurotransmitter, ze zijn allemaal hetzelfde mechanisme, zoals hiervoor beschreven. Er zijn in totaal al enkele honderden neuropeptiden geïdentificeerd sinds de doorbraak van dr. Pert. Het emotionele lichaam is dus één groot communicatiesysteem dat tot in onze tenen reikt. Het is een netwerk dat elk deel van het lichaam omvat en niet alleen de hersenen. Het is dus geen toeval dat we dingen zeggen als: ‘Het is een pak van mijn hart’ of ‘Wat heb je op je lever?’ De oude newtoniaanse gedachte dat er in het lichaam aparte delen zijn voor specifieke functies is van de kaart geveegd. De neuropeptiden die we in de hersenen vinden, komen ook voor in de darmen. Het is één systeem, een intelligent systeem. En wat is die intelligentie? De intelligentie van de natuur of, als je wilt, het bewustzijn waaruit de materie voortkomt. Dr. Pert was een zeer rechtlijnige linkerhersenhelftwetenschapper tot ze deze ontdekkingen deed. Ze wilde niets horen over bewustzijn en dat soort ‘onzin’. Nu zegt ze: ‘De grootste verschuiving in de eenentwintigste eeuw is niet het internet, zoals velen beweren, maar het groeiende inzicht dat bewustzijn de centrale factor van de natuur is, dat het de werkelijkheid voortbrengt.’ Dit citaat komt uit een lezing van dr. Pert met als titel Your Body Is Your Subconscious.

217


218

23-04-2013

19:41

Pagina 218

HOOFDSTU K 4

Emoties en de persoonlijkheid Nu even terug naar de persoonlijkheid. Deze bestaat uit voorspelbare gedragingen, anders zou je bijvoorbeeld geen persoonlijkheidstest kunnen afnemen. De persoonlijkheid is een stel patronen. Patronen zijn een vorm van bevroren levensenergie met oude informatie die steeds weer hergebruikt wordt, lang nadat de situatie waarin ze relevant was verdwenen is. Dat is het gesloten systeem waar we het de hele tijd over hebben. Het gaat niet af op nieuwe informatie, zoals een open systeem, maar hergebruikt oude informatie wanneer die wordt opgewekt door iets in het heden. Zo werken de emotionele regelkringen van de persoonlijkheid. De informatie in een patroon wordt geactiveerd en de overeenkomstige neuropeptiden worden gealarmeerd. Ze meren aan bij hun spiegelbeelden aan de kant van de celreceptoren en gedrag wordt aangestuurd of juist verhinderd. Is dat niet fascinerend? Deze ontdekking levert een heel nieuw beeld op van de manier waarop de persoonlijkheid werkt en laat zien hoe ze aan het lichaam vastzit. Het beste nieuws is echter dat er moderne methoden zijn om de bevroren informatie te bevrijden en dat zo dat soort patroonmatig gedrag wegvalt. Hierna geven we een overzicht van methodes die we hebben getest.

Posttraumatische stress Posttraumatische stress omvat een veel ruimer gebied dan we eerst geloofden. Vroeger werd hij alleen in verband gebracht met soldaten die van het slagveld terugkeerden en niet los konden komen van de heftige ervaringen die ze hadden gehad. Later werden vergelijkbare fenomenen waargenomen bij slachtoffers van zwaar fysiek of emotioneel geweld, zoals verkrachting, en bij slachtoffers van natuurrampen. Een van de merkwaardigste ontdekkingen van Peter Levine was dat schijnbaar onschuldige, zogenaamd normale ervaringen ook voor trauma en posttraumatische stressfenomenen kunnen zorgen. Voorbeelden: een plots sterk geluid kan traumatisch zijn voor een baby; het overlijden van een dier-


23-04-2013

19:41

Pagina 219


bare kan traumatisch zijn; een auto-ongeluk, vooral met een whiplash, kan traumatisch zijn. En nog veel meer. De Zwitserse psychotherapeute Alice Miller verwierf wereldfaam met haar werk over het traumatiserende effect van vele opvoedingspraktijken voor kinderen. Haar boek Het drama van het begaafde kind is een absolute herkenningschok voor velen onder ons. Als je het nooit gelezen hebt, en je hebt kinderen of je wilt zaken uit je eigen kindertijd begrijpen, lees het. We geven straks een lijst met posttraumatische stressverschijnselen. Soms komen die pas tientallen jaren na het traumatiserende incident naar boven. Zo kan zwangerschapsdepressie posttraumatische stress zijn als gevolg van iets uit de kindertijd van de moeder. Moeder worden, een enorme verandering in het leven van een vrouw, kan gevoelens van overweldiging oproepen die zaten opgesloten in een bevroren emotionele lading uit haar kindertijd. De zogenaamde midlifecrisis is vaak een vorm van posttraumatische stress die verband houdt met gebeurtenissen die eerder in het leven bevroren werden. Laten we daarom eerst definiëren wat trauma is. Een trauma is een overweldigende gebeurtenis waarbij we niet kunnen vechten of vluchten. In zo’n situatie ontstaat altijd de derde optie: de bevriesreflex. Als gevolg daarvan ontstaat een emotionele blokkade: golven worden door intense weerstand omgezet in deeltjes en ze worden letterlijk deel van ons emotioneel lichaam, dat – zoals dr. Pert aantoonde – functioneert als een brug tussen geest en lichaam. Het zal hierna duidelijk worden dat de hardste verdedigingsmechanismen van onze persoonlijkheid traumatische pijn verbergen. Onze ouders of opvoeders kunnen ook zelf zodanig getraumatiseerd zijn geweest dat ze niet meer goed functioneerden als ouder of opvoeder. Misschien hebben we zelfs fysiek misbruik meegemaakt of emotioneel geweld. Maar zelfs de beste ouders kunnen ongewild trauma veroorzaken in een kind, zie het werk van Alice Miller. Mijn vrouw ging toen we in Nederland woonden, even snel naar de winkel op de hoek, een tiental huizen verder, terwijl ons zoontje sliep. Hij sliep altijd gewoon door, maar juist die keer werd hij wakker en stond in grote paniek aan de deur toen ze terugkwam. Hij was uren lang niet te troosten. Hij

219


220

23-04-2013

19:41

Pagina 220

HOOFDSTU K 4

voelde zich zo in de steek gelaten en hij ervoer een soort existentiële, instinctieve, in de cellen gecodeerde overlevingsangst. Mijn vrouw is een fantastische moeder, maar toch overkomt ons zoontje een keer zoiets. Zo zijn er zovele zaken die ons zijn overkomen, ook al hadden onze opvoeders alleen maar goede bedoelingen. Robert Scaer, auteur van The Body Bears the Burden, was medisch directeur in een ziekenhuis in Colorado. Hij ontdekte dat patiënten met moeilijk te genezen fysieke verschijnselen, zoals chronische vermoeidheid of fybromyalgia, zeer goed reageerden op therapieën die normaal alleen werden gegeven aan traumapatiënten. Dat bleek ook waar te zijn voor iemand met nekproblemen na een verkeersongeval. Hij ging verder experimenteren met traumatechnieken en kwam tot de conclusie dat aan de wortel van alle chronische verschijnselen en de meeste mentale ziektes een traumatische ervaring ligt. In zijn later werk, The Trauma Spectrum, stelt hij zelfs dat bijna iedereen in meer of mindere mate getraumatiseerd is en dat onze moderne maatschappij dat alleen maar verergert. Hij beschrijft hoe onze maatschappelijke instellingen – rechtbanken, politie, scholen en ziekenhuizen – zelf vaak traumatiserend zijn. Elke ervaring die de vecht- of vluchtrespons oproept en daar geen ruimte voor geeft, leidt tot een bevriezing en dus een vorm van trauma. Wij stapelen steeds meer onverwerkte emoties op en verliezen steeds meer het vermogen in flow te leven. Omdat we zo steeds vaster komen te zitten in de persoonlijkheid, ontstaan er in onze moderne maatschappij ook steeds meer relatieproblemen, echtscheidingen et cetera, maar ook meer brutaal gedrag, zinloos geweld en noem maar op. We leven in een wereld vol getraumatiseerde mensen die zich steeds vaker opstellen achter verdedigingsmuren. Om deze neergaande spiraal te doorbreken is het essentieel dat we ons lichaam beter leren begrijpen, dat we het zien als een intelligent systeem en dienen we onze instincten te waarderen en in ere te herstellen. Dieren genezen binnen enkele minuten van een trauma. Wij kunnen ons hele leven onder een trauma gebukt gaan. Bij vrouwen wordt na de bevalling een hormoon


23-04-2013

19:41

Pagina 221


gevonden die de pijn van een bevalling uitwist. De natuur is slimmer dan wij allemaal samen.

Hoe ruim is het begrip trauma?14 Een trauma is altijd een overweldigende gebeurtenis waarbij we niet kunnen vechten of vluchten. Trauma is trauma, wat de oorzaak er ook van is: een plotseling hard geluid voor een baby of een bom die ontploft op het slagveld. Een trauma is in ons lijf altijd gecodeerd levensbedreigend, of dat nu echt zo is of geïnterpreteerd door ons organisme. Zolang het organisme een gebeurtenis als levensbedreigend ervaart, en we niet kunnen vechten of vluchten, of vechten levert niets op en vluchten kan niet, zal de levensenergie die werd geproduceerd om te vechten of te vluchten, altijd worden bevroren. Het is deze bevroren energie die later voor de posttraumatische verschijnselen zorgt, soms zelfs tientallen jaren na de feiten. Daardoor ziet men meestal ook het verband niet. Toen Matthew Sanford (www.matthewsanford.com) dertien was, kwamen zijn vader en zuster om bij een verkeersongeluk dat hem ook verlamde benen bezorgde. Hij is nu yogaleraar en hij bestudeert al zijn hele leven, eerst en vooral zijn eigen ervaring, de relatie tussen trauma en geestelijke en lichamelijke verschijnselen. Zijn conclusie is dat ongeveer iedereen in een bepaalde mate getraumatiseerd is, al was het maar door de valpartijen als kind. Hij vermeldt ook emotionele trauma’s zoals de woede van een ouder die over je heen komt als kleine hummel die daar helemaal niets van snapt. Zijn breedste definitie van trauma omvat alle momenten waarin je in je hart geraakt wordt, momenten waarop je je vertrouwen in de wereld verliest, momenten waarop de dingen hun zin voor je verliezen. Dat herken ik zeer sterk. Na de dood van mijn vriend maakte ik een enorme zingevingcrisis door, die eigenlijk tientallen jaren heeft geduurd, ook doordat ik nooit een traumabehandeling kreeg. Dertig jaar na de dood van mijn vriend kwam er nog helse

14 Vooral geïnspireerd door het onderzoek van Peter Levine.

221


222

23-04-2013

19:41

Pagina 222

HOOFDSTU K 4

pijn uit mijn lijf tijdens traumahelingsessies met emdr. Hoeveel mensen in onze maatschappij hebben tegenwoordig een zingevingscrisis? Ze zijn niet te tellen. De vraag is dus: waar is de wonde in het hart? Zullen we eindelijk eens emotioneel intelligent worden als mensheid? Hersenonderzoeker dr. Antonio Damasio, hoogleraar Neurologie aan de universiteit van Zuid-Californië, en wereldspecialist op het gebied van de emotionele hersenen, stelt dat onze nadruk op denken ten koste van emoties en gevoelens een van de meest destructieve factoren in onze moderne maatschappij is. Wie luistert?

Soorten trauma Trauma’s kunnen we ruwweg in twee soorten verdelen, trauma’s die voor de hand liggen en trauma’s die niet voor de hand liggen. Voor de hand liggende oorzaken van trauma’s, zijn: ● oorlog; ● verkrachting; ● aanranding; ● zwaar misbruik van kinderen, seksueel, fysiek, emotioneel; ● geweld meemaken of zien (zoals personeel tijdens een bankoverval); ● catastrofes, zoals aardbeving, huisbrand, overstroming. De minder evidente oorzaken van trauma omvatten zaken als geneeskundige ingrepen bij kleine kinderen, anesthesie (vooral maar niet alleen voor kinderen), een zware val, een verkeersongeval, een beenbreuk, alleen gelaten worden, een tijdelijk gebrek aan zuurstof, bijna verdrinken, voedsel in de luchtpijp dat er niet meteen weer uitkomt, stress bij een minder vlotte geboorte voor zowel moeder als kind, de dood van een dierbare. Zelfs een langdurige herhaling van schijnbaar kleine incidenten kan op cumulatieve wijze tot trauma leiden. Onderzoek naar trauma wijst uit dat alleen al het zien van verschrikkelijke zaken op televisie, zoals de genocide in Rwanda of de tsunami in Azië of de val van de Twin Towers op 11 september in New York, voor sommige mensen tot posttraumatische stress-


23-04-2013

19:41

Pagina 223


verschijnselen kan leiden die even ernstig zijn als bij mensen die ter plaatse waren. Luister naar je lichaam. Ervoer je een reactie toen je het lijstje las? Een slikreflex, een benauwd gevoel in de maagstreek, druk in het hoofd, een samenknijpende keel, getintel ergens in het lichaam? Dat kan wijzen op een bevroren emotionele lading die even geactiveerd werd.

De symptomen van trauma De effecten van trauma kunnen levensvernietigend zijn. Ze kunnen onze gewoontes beïnvloeden, ons denken, onze chronische gemoedstoestand, onze relaties en de mate waarin we succesvol zijn in het leven. Ze kunnen een tol eisen in ons familieleven en onze intieme relaties. Ze kunnen leiden tot verdraaid denken en verkeerde beslissingen. Ze kunnen leiden tot diverse vormen van verslaving, aan suiker, sigaretten, alcohol, koffie, chocolade, drugs. Ze kunnen leiden tot vormen van zelfdestructief gedrag, onverantwoord opzoeken van gevaar en risico’s om je levend te voelen. Ze kunnen zorgen voor chronische lichamelijke pijn en allerlei zogenaamd psychosomatische ziektes. Wanneer we weten dat een traumatisch incident, vroeger in het leven, iemands vermogen om met situaties in het leven om te gaan ernstig kan aantasten, helpt ons dat mededogend te zijn in plaats van veroordelend. En dat geldt in de eerste plaats voor jezelf. Als je ergens vastzit of altijd maar weer vastloopt, wees dan niet hard voor jezelf. Je hebt niet om die dingen gevraagd en niemand heeft je waarschijnlijk ooit verteld wat je kon doen om weer in flow te komen. De verschijnselen die we hierna noemen, zijn opgedeeld in zaken die meteen voorkomen, bij het incident en in de periode na het incident enerzijds, en zaken die soms pas jaren of zelfs tientallen jaren later verschijnen anderzijds. De directe reacties van het organisme omvatten: overstimulering, beklemming, dissociatie en ontkenning, gevoelens van hulpeloosheid en onmacht, immobiliteit en bevriezing. Verschijnselen die ook veel later kunnen verschijnen, zijn onder andere geheugenstoornissen, ontwijkingsgedrag en perfectionisme.

223


224

23-04-2013

19:41

Pagina 224

HOOFDSTU K 4

Directe reacties op trauma Overstimulering Overstimulering kan zich voordoen op fysiek vlak, zoals verhoogde hartslag, verhoogde bloeddruk, zweten, heftig of juist zwak ademhalen, kleffe handen, spierspanning, et cetera. Ze kan ook tot uiting komen op mentaal vlak in de vorm van gestrest denken, steeds terugkerende gedachten, voortdurend zorgen maken. Beklemming en vernauwde waarneming Beklemming houdt in dat sommige aderen vernauwen zodat bloed naar het hoofd en de armen en benen wordt gestuwd terwijl het wordt weggetrokken uit genitaliën en ingewanden. Dit kan zich ook voordoen in je klein maken om iets te ontwijken, in samentrekking van nek en schouders, in het samentrekken van buik en maagstreek, in het gevoelloos worden van sommige delen van het lichaam. Dr. Candace Pert beschrijft in Molecules of Emotion dat trauma wordt opgeslagen in de cellen, waardoor een lichaamsdeel of zelfs het hele lichaam minder gevoelig kan worden. Vernauwing van de aderen doet natuurlijk ook denken aan de miljoenen mannen in de wereld die Viagra, Levitra en Cialis slikken om de bloedtoevoer naar hun geslacht te vergroten. Het is ook geen toeval dat drie medicijnen voor de maag in de top tien van de meest verkochte medicijnen in Nederland staan. Dissociatie en ontkenning Bij dissociatie neem je afstand van jezelf, je bent buiten jezelf, om de pijn niet te voelen. Je verbreekt de communicatie met jezelf of je lijf. Ontkenning is een milde vorm van dissociatie, je verbreekt de herinnering aan het incident. Dat komt vaak voor bij kinderen die misbruikt werden. Dissociatie komt later in het leven naar buiten als chronische pijn zonder aanwijsbare oorzaak en als huidproblemen (ons gevoelsorgaan bij uitstek). Hulpeloosheid, machteloosheid, immobiliteit, bevriezing Werkt overstimulering als een gaspedaal, deze fenomenen funge-


23-04-2013

19:41

Pagina 225


ren als een rempedaal. Ze zijn verwant aan de schijndood in prooidieren.

Symptomen die later optreden Traumatische stresssymptomen die later na het voorval optreden, zijn: ● overdreven alertheid; ● defensieve opstelling in relaties; ● overgevoeligheid voor licht of klank; ● hyperactiviteit; ● emotionele overreacties; ● nachtmerries; ● emotionele hoogtes en laagtes; ● schaamte en gevoelens van onwaardigheid of minderwaardigheid; ● gevoel gemakkelijk overweldigd te worden; ● angst en zorgen; ● onvermogen te denken; ● geheugenstoornissen; ● seksuele stoornissen; ● ontwijkgedrag; ● onverklaarbare aantrekking tot gevaar en risico; ● verlies van geloof; ● paniekaanvallen; ● grote schuchterheid; ● wens niet gezien te worden, onzichtbaar te zijn; ● lethargie, inertie; ● onvermogen om je te verbinden; ● verlatingsangst; ● chronische uitputting; ● immuniteitsproblemen; ● psychosomatische ziektes; ● chronische pijn; ● huidproblemen; ● allergieën; ● pessimisme en doemdenken; ● perfectionisme;

225


226

23-04-2013

19:41

Pagina 226

HOOFDSTU K 4

● ● ● ● ● ●

●

wens altijd aardig gevonden te worden (angst voor afwijzing); spijsverteringsproblemen; premenstruale problemen; verlies aan levenslust, aan interesse; vervreemding van geliefden en familie; verminderd vermogen doelen te stellen en plannen te maken; allerlei communicatiestoornissen.

Een speciale categorie Een van de merkwaardigste gevolgen van trauma is de neiging de traumatische ervaring te herbeleven in allerlei ongelukken en ongelukkige omstandigheden. Kinderen van alcoholisten die trouwen met iemand met een drankprobleem, ongelukken aantrekken, voortdurend relaties en bezittingen verliezen, telkens opnieuw seksueel geweld meemaken, altijd opnieuw een partner aantrekken die vreemdgaat, et cetera. Het totale tegengestelde hiervan is totale vermijding, zoals in waterangst, angst voor intimiteit, et cetera. De neiging het trauma te herbeleven kunnen we ook opvatten in jungiaanse zin. Wat onderdrukt wordt in het onderbewustzijn, zal tevoorschijn komen als je lot. We kunnen haar ook verklaren vanuit de regel dat waar je verzet tegen pleegt, je zult aantrekken. Waar aandacht naartoe gaat, gaat energie naartoe en verzet is een vorm van aandacht geven. We kunnen het ook interpreteren als externe signalen dat iets in ons geheeld dient te worden. Eigenlijk maakt het niet uit hoe het in elkaar zit. Er is het feit dat getraumatiseerde mensen soms terechtkomen in een reeks van ongelukkige ervaringen met een gemeenschappelijk thema. Gelukkig geldt voor dit symptoom wat voor alle andere symptomen ook geldt: zodra de bevroren energie wordt bevrijd, vallen de overeenkomstige fenomenen weg. Succesvolle traumaheling wordt gevolgd door een enorme verhoging van levensenergie, creatieve energie, zin om weer deel te nemen aan het leven, zin om nieuwe relaties aan te knopen, om nieuwe dingen te proberen. De winter is voorbij, het is weer lente. Die volgt op de bevrijding van opgesloten bevroren energie.


23-04-2013

19:41

Pagina 227


Wanneer trauma wordt geheeld, wanneer bevroren levensenergie ontdooid wordt, komen persoonlijke kracht en passie terug. Altijd. Ik kan zelf getuigen van de vele jaren dat ik altijd maar weer een nieuw drama in mijn leven kreeg te verwerken tot ik begreep waar dat vandaan kwam.

Trauma, persoonlijkheid en de geboorte van het essentiële zelf Het heeft lang geduurd voor ik begreep dat alleen heling van mijn trauma kon voorkomen dat ik telkens nieuwe drama’s in mijn leven zou krijgen te verwerken. Dit begrip werd gevolgd door het belangrijke inzicht dat wanneer alle patronen van de persoonlijkheid een soort bevriezing zijn, we die patronen kunnen oplossen door traumaheling toe te passen. Dit inzicht is de kern van dit boek. Het brengt op praktische manier in kaart wat Eckart Tolle in De kracht van het nu, het pijnlichaam noemt. Niet alleen dat, het opent ook een direct pad naar de heling van het pijnlichaam, de grootste vernietiger van menselijke relaties. Mijn dankbaarheid voor dit inzicht is niet in woorden uit te drukken. Niet alleen ervaar ik nu zelf heling zoals nooit tevoren, ik kan het ook met mijn lezers delen en dat zorgt voor veel flow in mijn leven. Ook al zijn vele van de patronen van de persoonlijkheid niet traumatisch in de strikte betekenis van het woord, ze hebben wel een gelijksoortige natuur. Ze zijn bevroren levensenergie die informatie bevat die hergebruikt wordt bij latere gebeurtenissen. Het fantastische van mijn inzicht is dat succesvolle technieken van de traumabehandeling ook zeer succesvol zijn om de hele persoonlijkheid te ontdooien. De harde kern van de persoonlijkheid bestaat namelijk wel degelijk uit een soort traumatische energie (en gezegend zijn de uitzonderingen). Ik verwijs daarmee naar het boek van Alice Miller, Het drama van het begaafde kind, en naar wat Peter Levine ‘doodgewone dagelijkse zaken’ noemt. Dit zijn zaken die niets betekenen in de ogen van volwassenen, maar (zeer) traumatisch kunnen zijn voor een kind dat nog geen bewust referentiesysteem heeft om ervaringen te integreren. Zo kan iets wat een volwassene een ‘grap’ noemt, zeer letter-

227


228

23-04-2013

19:41

Pagina 228

HOOFDSTU K 4

lijk worden genomen door de geest van een kind. Omdat kinderen voor hun overleven afhankelijk zijn van de relaties die hen omringen, is alles wat die relaties angstig maakt indirect levensbedreigend. Daardoor is er nogal vaak ongewild relatietrauma uit onze kinderjaren aanwezig in het hart van onze relationele verdedigingsmechanismen, onze persoonlijkheid. Vergis je niet, daar hoort ook het positieve zelfbeeld bij dat we aan onszelf en anderen tonen. Het zijn allemaal strategieën om liefde te verkrijgen die een onderliggende angst in zich bergen. Wat als je ondanks al je pogingen om bemind te worden toch faalt? Is dat traumatisch? Ik denk het wel. Er is nog meer. Ons hart wordt ook bevroren wanneer we andere mensen pijn doen. We kunnen anderen alleen tot slachtoffer maken van onze boosheid, agressie, rancune en dergelijke wanneer we onze ware aard, eenheid, ontkennen. We maken dan letterlijk van ons hart een steen. En is dat traumatisch? In de definitie van trauma als een verlies van ons spontane, open zelf wel. En uiteindelijk zal de pijn die we op zielsniveau onderdrukken als we andere mensen kwaad doen, een weg naar buiten vinden in ons leven. Een van de meest bevriezende emoties naast haat is schuld. Het maakt niet uit of we de schuldgevoelens bewust erkennen of onbewust onderdrukken. Daarom is het laatste hoofdstuk van dit boek helemaal aan vergeving en zelfvergiffenis gewijd. Dat is meestal de effectiefste weg om ons hart weer te openen. Deel van het vergevingsproces is dat we de bevroren emotionele energie ontdooien. Vergeven is alles behalve een mentaal proces. Vergeven doe je met je hart. Het heeft te maken met loslaten, met ontdooien. Het is niet intellectueel, maar emotioneel. Daarom dienen we ons lichaam in dat proces te betrekken. Je kunt letterlijk niet vergeven oftewel loslaten terwijl je lichaam gespannen is en je hersenen in bèta zijn. Je dient minstens in alfa te zijn om effectief te kunnen vergeven.


23-04-2013

19:41

Pagina 229


De persoonlijkheid sluit het hart De persoonlijkheid is een zegen en een vloek. Ze helpt ons onszelf te verdedigen wanneer we nog geen vrije wil en geen onderscheidingsvermogen hebben, maar in onze maatschappij komen we er meestal nooit meer vanaf. Je kunt haar vergelijken met de krukken die je krijgt voor een gebroken been en die je blijft gebruiken nadat het been geheeld is. Je loopt je hele leven dan verder te knoeien met die krukken zonder dat er enige noodzaak voor is. Zo is al die ellende met de persoonlijkheid ook helemaal niet nodig, want de persoonlijkheid zelf is niet langer nodig in je volwassen leven. Een onervaren kind heeft een automatisch verdedigingssysteem nodig. Jij niet. Als je er wel aan vasthoudt, zul je onder stress steeds weer kinderachtig gedrag vertonen. Analyseer eens het gedrag van emotionele mensen. Het is kinderachtig en puberaal. Om echt volwassen te worden dienen we de persoonlijkheid, de kinderkrukken af te leggen. We komen nog even terug op iets wat we eerder schreven: erger dan een gebroken teen is een bevroren hart. Misschien wel het diepste trauma op hartniveau is het verlies van onze onschuld. In het centrum van onze persoonlijkheid bestaat hartenpijn. We worden als baby’s geboren in een staat van onbewuste en ongedifferentieerde eenheid, we zijn nog niet geïdentificeerd met de vorm. Baby’s zijn nog pure magie. Op een keer beseffen we dat onze ouders en opvoeders niet perfect zijn en dat de wereld ons pijn kan doen. Dat is een behoorlijke schok. We vallen en we hebben pijn. Of onze ouders of opvoeders geven ons niet de aandacht die we zouden willen omdat ze een mindere dag hebben of zo druk bezig zijn. Of ze reageren hun boosheid over iets anders op ons af. De wereld verliest plots zijn warme nestgevoel. Je ouders laten je hun irritatie zien omdat je hen op hun zenuwen werkt. Dat kan allerlei vormen aannemen. Hoe dan ook, je wordt ontnuchterd. Je dient plotseling te leren dat je sommige dingen beter niet kunt doen als je liefde wilt krijgen. Je wordt onderwezen hoe je liefde dient te verdienen en hoe de liefde van je weggehouden kan worden als je je niet conformeert. Zo ontstaat de meest vernietigende overtuiging: ik word niet bemind voor wie ik ben,

229


23-04-2013

230

19:41

Pagina 230

HOOFDSTU K 4

maar voor wat ik doe of niet doe. Later komt daar nog bij ‘voor wat ik heb’. De boodschap is dat er iets aan jou zoals jij van nature bent, scheelt. Je moet dus iemand worden die wel liefde waard is. Onbewust schakel je over van moeiteloos zijn in het nu naar energierovend worden in de tijdstroom. De som van alle strategieën en vooral van de relatiestrategieën om pijn te vermijden en plezier te krijgen is je persoonlijkheid. Ze leeft vanuit het verleden in plaats vanuit het Veld van Alle Mogelijkheden. Zij bepaalt ons gedrag zodat we liefde krijgen en afwijzing vermijden. We zijn ons ‘doen’ geworden en daardoor gaan we ons onbewust ook steeds meer identificeren met onze vorm. We verliezen het aangeboren gevoel van verbondenheid met alles en allen. In plaats van gewoon te zijn vragen we ons voortdurend af: wat word ik nu verondersteld te doen? Niet langer ons hart maar ons denken wordt onze eerst hulpbron. We zijn het paradijs kwijt.

Het sprookje van de Gestolen Moeder Maan Sprookjes en mythes beschrijven universele ervaringen. Zo ook ‘Het sprookje van de gestolen moeder maan’15. Bedenk dat in sprookjes en in droomverklaringen alle personages aspecten van een en dezelfde psyche zijn. In een droom ben je dus alle personages, diverse aspecten van de psyche. Er was eens een perfect dorp. Iedereen in het dorp was liefdevol. Ouders voedden hun kinderen perfect op. Buren hielpen elkaar. Er was geen misdaad. Er was overvloed voor iedereen. Maar, zoals dat gaat in sprookjes en in elke psyche, was er ook een donkere macht die op de loer lag. Rond het paradijselijke

15 Een verkorte versie van het sprookje zoals verteld door Clarissa Pinkola Estés, een Jungiaanse analyste, op een tape met als titel Warming The Stone Child (verhalen over verlaten worden en de kracht die je krijgt als je verlatingsangst kunt overwinnen), uitgegeven door Sounds True.


23-04-2013

19:41

Pagina 231


dorp lag een gebied vol moerassen en monsters. De dorpelingen waagden zich in het donker alleen door dat gebied met behulp van het licht van de maan. Ze waren echt afhankelijk van de maan om hun weg te vinden. De maan hield van de mensen en hielp hen zo goed als ze kon. De maan was zo betrokken bij de mensen en hun angsten in het donker, dat ze besloot naar de aarde af te dalen om uit te zoeken waar ze bang voor waren. Ze wikkelde zichzelf in een grote cape en daalde af naar de aarde. Ze hield haar mantel stijf dicht om geen licht te laten ontsnappen. Het was dus die nacht heel donker en mensen konden zich zonder maanlicht niet zonder gevaar door het gevaarlijke gebied bewegen. De maan zelf had wel een cirkel van licht aan haar voeten, want dat kon de mantel niet afdekken. Dat was als het ware het waakvlammetje dat nog aanwezig was toen de maan naar de aarde was afgedaald. Plots hoorde ze een stem van een bang mens, achtervolgd door monsters: help me, help me! Hij zag het zwakke licht aan de voeten van de maan en begon in haar richting te lopen. Terwijl de maan haar aandacht op de bange mens richtte, werd ze echter zelf gegrepen door het monster en langzaam de diepte ingetrokken. Ze besefte hoe de arme man, aangetrokken door haar licht, naar zijn noodlot liep. Ze gooide haar kap achteruit en haar licht scheen plots met meer helderheid in de duisternis. De monsters trokken zich meteen terug en de mens kon ontsnappen. Hij besefte echter niet wat er echt gebeurd was. De monsters grepen meteen toen de vluchteling weg was, de maan bij haar mantel en ze trokken haar helemaal de diepte in. Ze legden een groot rotsblok boven op haar zodat ze niet kon ontsnappen. Het was daarna elke nacht donker en vele mensen verdwaalden en ook vele kinderen werden wezen. De mensen durfden algauw hun huis niet meer uit. De eens perfecte gemeenschap begon steeds meer te lijden onder het verlies van de maan. Op een dag besloten de dorpelingen dat het zo niet verder kon. Ze staken fakkels aan en gingen het gebied van de monsters in op zoek naar de maan. Met de fakkels vonden ze waar ze kon-

231


232

23-04-2013

19:41

Pagina 232

HOOFDSTU K 4

den lopen en ze hielden er de sissende en hijgende monsters mee op afstand. Toen ze het rotsblok zagen, wisten ze dat deze daar vroeger niet lag. Ze rolden de steen weg en ze zagen het mooiste gezicht dat ze ooit gezien hadden, het gezicht van de maangodin. Ze bevrijdden haar uit haar benarde situatie en meteen vloog ze terug naar de hemel. Daar bedekt ze zich af en toe nog geheel of gedeeltelijk met haar mantel om de mensen te herinneren aan het incident en aan hun heldhaftigheid in het donker. De mensen leerden bewust te kiezen wanneer ze op stap gingen en wanneer ze thuis bleven, op basis van de stand van de maan. Alle spelers in het verhaal zijn dus aspecten van één psyche. De perfecte gemeenschap, de perfecte wereld stelt de paradijselijke toestand voor van de zuigeling die nog leeft in onbewuste eenheid met de eigen moeder, maar ook met Moeder Natuur. Buiten de paradijselijke staat van de nog onervaren ziel wacht de harde wereld met allerlei pijnlijke ervaringen. In een ideale situatie word je in de warmte van de relatie met je ouders sterk gemaakt, zodat je straks de donkere kanten van de wereld beter aankunt. Je wordt in verbondenheid sterk gemaakt voor ervaringen in je eentje, wanneer je tijdelijk afgescheiden bent van je steunsysteem. En na een ervaring die nieuw voor je was en soms ook schokkend, keer je weer naar je steunsysteem terug om de gebeurtenis te integreren en er sterker door te worden. Zo blijf je dus groeien door de individuele ervaringen te verwerken met de hulp van je steunsysteem (belangrijke relaties). In de praktijk gaat het niet altijd zo perfect, omdat onze ouders en opvoeders vaak een deel (of een heel pak) van hun onverwerkte pijn op ons afreageren. Dat hoort bij de meest traumatische ervaring voor het zich ontwikkelende zelf, het krijgt pijn waar het steun en liefde verwacht. Wanneer we als kleine kinderen pijn krijgen als we liefde verwachten, verliezen we ons onschuldige geloof in de goedheid van het universum. Juist daardoor kunnen intieme relaties later in het leven deze originele traumatische pijn weer wakker maken. Net als bij je ouders verwacht je van een intieme partner alleen liefde. In een wereld waarin mensen


23-04-2013

19:41

Pagina 233


zelf heling nodig hebben, kunnen ze ons dat niet altijd geven. Hierdoor zien we plots onze partner ook als een bron van pijn. Onze oude kinderlijke verdedigingsmechanismen komen weer in actie. De wittebroodsweken zijn voorbij en we snappen niet hoe dat kon. We dachten de ware gevonden te hebben, de perfecte. We waren net als de zuigeling even in de ideale wereld. De mate waarin twee intieme partners emotionele voeding hebben gekregen als kind en een stevige basisveiligheid hebben over zichzelf en relaties, bepaalt de mate waarin ze steun en veiligheid aan elkaar kunnen geven. Een persoonlijkheid die veel veiligheid bevat, staat open voor de ander en biedt veiligheid. Hebben ze niet zo’n persoonlijkheid, dan zullen ze eerst die veiligheid dienen te verwerven die ze als kind niet hebben opgebouwd. Ze dienen dan, net als de burgers in het sprookje, op eigen kracht (zonder de hulp van de maan) hun persoonlijkheid verder te ontwikkelen voorbij de angsten die hen verstarren. Wij dienen eerst emotioneel volwassen te worden voor we echt harmonische relaties met een intieme partner kunnen onderhouden. Daar komen we straks nog op terug. Eerst nog even terug naar het sprookje. De maan symboliseert de reflectie van het bewustzijn in de materie, in het duister. We worden geboren in de materie en in ons bestaat een reflectie van het licht waaruit we voortkomen om ons te leiden en te richten in de harde wereld van de vorm. Het is niet het bewustzijn zelf (de zon), maar een reflectie ervan (de maan). Wanneer de maan naar de wereld van de materie is afgedaald, is de reflectie nog heel klein. De dunne cirkel van licht aan de voeten van de maan. Het reflectieve bewustzijn in de materie heet ‘denken’ (mannelijk) en ook ‘voelen’ (vrouwelijk). We noemen denken trouwens ook wel ‘reflecteren’ en we zeggen ook dat iemand ‘straalt’ van geluk. Denken en voelen zijn het verzwakte licht van het bewustzijn in de persoonlijkheid. Het is beter dan niets, maar het is wel een heel zwakke afspiegeling van het licht van onze essentie. Het verzwakte licht van het bewustzijn in ons kan overrompeld worden, maar het kan nooit helemaal gedoofd worden. De maan wordt begraven, maar is niet uitgedoofd. Iets in ons voelt dat het licht er nog is en gaat op zoek. De dorpelingen met de toortsen

233


234

23-04-2013

19:41

Pagina 234

HOOFDSTU K 4

vertegenwoordigen het deel in ons dat te maken heeft met relatie. Het is in relatie dat we op zoek gaan naar de liefde, het licht van de maan. Voor de liefde zijn we bereid onze angsten te overwinnen. Het verlangen naar liefde doet ons allerlei vormen van weerstand overwinnen. De mate waarin we in relatie onze angst overwinnen, bepaalt de mate waarin we het licht van de maan terugvinden en ons meer bewust worden. Relatie, verbondenheid, is de weg terug naar de eenheid van het ene licht. Samen durven we dingen die we alleen niet zouden durven. In relatie zijn we veilig genoeg om onze diepe angsten aan te pakken. Dat kan ook een relatie zijn met een therapeut. Met de toortsen ontsteken we ons eigen licht, onze vrije wil, die alleen beschikbaar komt als we onze angsten in de ogen zien en de demonen tegemoet treden in plaats van ervan weg te lopen. Volgens Gurdjieff16 hebben maar heel weinig mensen in deze fase van de evolutie een vrije wil. De meeste mensen zijn gevangenen van de materie, van de persoonlijkheid. Gurdjieff noemt de mens in de stimulus-responsstaat een machine. Dat zijn we ook wanneer we geïdentificeerd zijn met de vorm en de persoonlijkheid. Vrije wil (Stephen Covey noemt het ‘karakter’) is geen gegeven, we dienen hem te ontwikkelen. Karakter voed je bewust door bewuste keuzes over wie je wilt zijn. Persoonlijkheid is op stimulus-responsmanier in je ontstaan toen je nog geen vrije wil had. Het is een product van de intelligentie van de natuur. Hoe groei je boven de persoonlijkheid, boven de materie uit? Door je angsten te onderzoeken en te overwinnen. In sprookjes en mythes zijn dat de monsters en de draken die in de duisternis leven. Sprookjes en mythes onderstrepen dat het transformatieproces van de persoonlijkheid universeel is. Het is de reis van de held. Het is de universele evolutie naar het ontwaken van het Bewustzijn uit de materie.

16 Een transformationele leraar van Russische afkomst met een school in de buurt van Parijs (twintigste eeuw).


23-04-2013

19:41

Pagina 235


Evolutie en onze rol daarin Het sprookje vertelt hoe de maan wordt overweldigd door de monsters van de duisternis. Het licht van het bewustzijn bestaat als een klein waakvlammetje in de persoonlijke materie. Totdat het licht sterk genoeg is, kan het af en toe tijdelijk overweldigd worden door de duisternis van de compacte materie. Maar, zoals blijkt in het sprookje, het maanlicht kan verborgen maar niet gedood worden. Via de maan, het licht dat bij ons is in de duisternis, kunnen we uiteindelijk de zon vinden die het maanlicht voortbrengt. Met evolutie bedoelen we het ontwaken van de liefde in de materiële wereld door de materie van de persoonlijkheid te transformeren in de hogere frequenties van de Liefde. ‘Op een dag, nadat we de wind en de golven, de getijden en de zwaartekracht veroverd hebben, zullen we voor God de energie van de Liefde oogsten. De mens zal dan voor de tweede keer in zijn geschiedenis het vuur ontdekt hebben.’ Teilhard de Chardin, Franse antropoloog en mysticus

Kijk naar de wereld en zie hoe weinig mensen gekozen hebben voor de liefde. Ze willen de prijs niet betalen, het opgeven van hun kleine zelf. Toevallige flow houdt in velen van ons de roep van de vlinder levend. Dat gebeurt er in het sprookje wanneer de maan de angstige dorpeling redt door even met haar licht op hem te schijnen. Zo’n toevallige flow-ervaring houdt iets in ons levend. Het is waarschijnlijk die dorpeling die dit heeft meegemaakt, die later de groep de weg kan wijzen naar de plek waar de Maan begraven is. Als je de roep van de vlinder helemaal niet meer kunt horen, heb je de strijd opgegeven. Je bent gedoemd de persoonlijkheid te blijven en bent een slachtoffer van omstandigheden. Soms zit het dan mee en ben je blij, soms zit het tegen en heb je verdriet of ben je boos of wat persoonlijkheid nog meer voelt. De ergste rupsen, die de vlinder in zich hebben bedolven onder een lading cement, worden destructief of zelfdestructief. Door hun destructieve gedrag ziet onbewustzijn eruit als kwaad.

235


236

23-04-2013

19:41

Pagina 236

HOOFDSTU K 4

Er ligt voor ons een andere weg open, we kunnen de wereld overwinnen. De persoonlijkheid overstijgen. Emoties omzetten in Liefde. Gurdjieff zei: ‘Alles in de schepping transformeert energie van de ene staat naar de andere, dat dient dus ook waar te zijn voor de mens.’ Planten zetten licht om tot voedsel. Dieren eten planten en worden op hun beurt zelf weer voedsel. Wat is de rol van de mens temidden van de transformatieprocessen die zich voortdurend afspelen? Wat dacht je van ‘de lagere emoties van de persoonlijkheid omzetten in de hogere energie van de Liefde’? Dit is exact hoe wij vlinders worden. Onze persoonlijkheid is geen vergissing van de natuur. Het is de brandstof voor een evolutionaire stap. Het goede nieuws is dat, omdat zeer moedige enkelingen ons zijn voorgegaan toen er nog helemaal geen wegenkaarten waren, het voor ons gemakkelijker wordt dat proces door te maken. Enkele merkwaardige westerse wetenschappelijke doorbraken staan ons ook toe versneld de persoonlijkheid te transformeren. Ik zal er enkele met je delen die voor mij nuttig zijn geweest of nog zijn. Wat ik schrijf zijn geen voorschriften. Blijf je eigen raadgever. Doe je eigen onderzoek, vraag naar referenties en volg je intuïtie.

Grondwerk Mijn methode voor de langere termijn voor de transformatie van de persoonlijkheid, de ontdooiing van bevroren levensenergie, is The Holosync Solution(tm), een methode ontworpen door Bill Harris, een Amerikaanse uitvinder en oprichter van het Centerpointe Research Institute. De naam Centerpointe wijst er al op dat deze methode je helpt in je centrum te komen. De methode van Bill Harris gebruikt progressieve klankpatronen met steeds diepere deltafrequenties om verdrongen informatie in je onderbewustzijn (je lichaam dus) te activeren. Wat op die manier terug in je bewustzijn komt, verliest zijn macht over je. Er wordt echter gelukkig nooit meer geactiveerd dan je aankunt. Het systeem is bijzonder goed gedocumenteerd en uitgetest. Het proces werkt grondig en diepgaand en forceert niets.


23-04-2013

19:41

Pagina 237


De methode is vooral gebaseerd op de chaostheorie en meer in het bijzonder op het werk van de Belgische Nobelprijswinnaar van Russische geboorte, dr. Ilya Prigogine (1917-2003). Prigogine wordt wel eens de ‘grootvader van de chaostheorie’ genoemd. In 1977 ontving hij de Nobelprijs voor Chemie wegens zijn werk met niet-stabiele thermodynamische processen en in het bijzonder zijn ontdekkingen over dissipatieve structuren. Prigogine ontdekte dat systemen, wanneer ze interne chaos ervaren, bij verder stijgende chaos of druk maar twee kanten op kunnen: óf vernietigd worden óf een evolutionaire sprong maken. Hij noemt zo’n punt ‘een bifurcatiepunt’. Bi verwijst naar twee zoals in ‘binair’ en furc verwijst naar vork, de vork, de splitsing in de weg waar je tussen twee paden kunt kiezen. Hij ontdekte dat evolutie niet plaatsvindt ondanks chaos en spanning, maar dankzij chaos en spanning. Bij te veel spanning gaat een organisme onderuit (een burn-out bijvoorbeeld) en bij te weinig spanning atrofieert een organisme. Een arm die een aantal weken in een gipsverband zit, wordt vel over been. Prigogine noemt zo’n evolutionaire sprong ‘een ontsnapping naar een hogere orde’. Vanuit onze overlevingsprogramma’s gebruiken wij meestal drie methodes om met chaos en spanning om te gaan: 1 We verminderen de spanning door de bron ervan te vermijden. Deze methode heeft zijn beperkingen, vooral als de bron van de spanning een situatie, een plek of een persoon is die je moeilijk kunt ontwijken. 2 We uiten de spanning door boosheid en dergelijke. Deze manier kent eveneens veel, vooral sociale, beperkingen. 3 We onderdrukken de chaos, spanning, entropie en doen alsof ze niet meer bestaan. Die informatie blijft echter wel in je onderbewuste zitten en oefent af en toe of in sommige gevallen zelfs permanent controle over je uit met fight or flight or freeze-reacties. Vergeten en onderdrukken zijn zeer waardevolle overlevingsmethoden op kortere en middellange termijn. Hoe moet je anders verder na een zwaar verdriet of een trauma in je leven? Op langere termijn heeft onderdrukken echter meer nadelen dan voorde-

237


238

23-04-2013

19:41

Pagina 238

HOOFDSTU K 4

len. De prijs die we ervoor betalen, is dat we minder bewust worden, dat we steeds meer dingen bevriezen in ons lichaam en dus minder en minder in staat zijn in flow te zijn. We leven in een permanente staat van verdediging tegen oude pijn. Alles wat ons in het heden onbewust herinnert aan oude pijn, zorgt voor nare emoties die we onderdrukken. Of we vertonen allerlei emotionele vechten vluchtreacties, waar noch wij noch onze levenspartner vrolijk van worden. Uiteindelijk is het beter een methode te vinden waarmee je oude onderdrukte informatie uit je lijf en je onderbewuste kunt verwijderen. The Holosync Solution(tm) is zo’n alternatief. De methode is af en toe zeer ingrijpend en daarom kun je hem het best doen in combinatie met focussen, lichaamswerk, eft (Emotional Freedom Techniques), homeopathie, Bachremedies of andere methodes waarmee je de door de hersenprikkeling vrijgekomen informatie versneld kunt afvoeren. De methode bestaat uit een reeks cd’s (er horen uitgebreide coaching en ondersteuning en gedetailleerde instructies bij) die een audiotechnologie gebruiken met de naam Holosync®. Deze technologie brengt de hersenen dertig tot zestig minuten in de tragere alfa-, thèta- en deltagolven. Dit zijn de golven die je meestal alleen in je slaap ervaart. Door die golven op te wekken terwijl je wakker bent, krijgen de hersenen een prikkel die ze niet aankunnen in de evolutionaire staat waarin ze zich bevinden. De hersenen reageren daarop door zich te reorganiseren op een hoger niveau van functioneren, zoals beschreven in het model van Prigogine. Het resultaat is een hogere staat van gewaarzijn. Daarnaast zijn er verschillende andere positieve effecten, zoals meer rust, minder irritatie, kleinere behoefte aan slaap, gevoel van meer verbinding met andere mensen, et cetera. Door met behulp van bepaalde klankpatronen beetje bij beetje het niveau van chaos in de hersenen te vergroten worden de hersenen ertoe aangezet vele evolutionaire sprongen te maken. Telkens wanneer de hersenen een evolutionaire sprong maken, laten ze oude beperkende pijn en informatie los. Als er bijvoorbeeld een moment van fysieke pijn wordt losgelaten, van twintig of zelfs meer jaar geleden, zul je weer diezelfde of vergelijkbare fy-


23-04-2013

19:41

Pagina 239


sieke ongemakken ervaren. Wordt er onderdrukte emotionele pijn losgelaten, dan voel je weer diezelfde soort emotionele pijn. Daarom is het goed om ook een of meer van de andere loslaatmethodes die we nog zullen beschrijven, te gebruiken om zulk materiaal uit je onderbewuste versneld te transformeren. Meer informatie over The Holosync Solution(tm) vind je op www.centerpointe.com/free/30602 . Daar kun je een gratis proef doen met het systeem en ook een inleidende cd bestellen. Je kunt er ook tientallen getuigenissen lezen van de wonderen die deze methode teweeg heeft gebracht in het leven van meer dan honderdduizend gebruikers op alle continenten. Mijn ervaringen met de methode en die van vele mensen in mijn kennissenkring zijn meer dan positief. Ik ben met de methode begonnen in de lente van 2001 en ik ben er nog altijd zeer dankbaar voor. Alleen jij kunt echter bepalen wat goed voor jou is. Kijk dus even op de website www.train4flow.com .

Focussen Focussen is een proces dat in kaart werd gebracht door dr. Eugene Gendlin van de Universiteit van Chicago. We hebben al beschreven waar zijn onderzoek over gaat en tot welke conclusies hij is gekomen. Focussen gaat prachtig samen met The Holosync Solution(tm). Op de website van The Holosync Solution(tm) staat een korte versie van de manier waarop hoe Focussen werkt, maar we raden je aan in ieder geval het boek van Eugene Gendlin te lezen. Er zijn zowel in Nederland als in Vlaanderen centra waar je Focussen kunt leren of waar je ook begeleide sessies kunt doen als je er alleen niet uitkomt. Zie: http://www.focussen.info Ook zijn er een paar handboeken over verschenen: Focussen, gevoel en je lijf, van Eugene Gendlin en De kracht van focussen, Luisteren naar je lijf kan je leven veranderen van Ann Weiser Cornell.

239


240

23-04-2013

19:41

Pagina 240

HOOFDSTU K 4

EMDR

Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot emdr, is oorspronkelijk bedoeld als therapie om de emotionele lading van traumatische ervaringen te verwerken. Dit kan een schokkende ervaring zijn, zoals het veroorzaken van een dodelijk ongeval of geweld ondergaan of getuige zijn bij een geweldmisdrijf. emdr wordt echter ook met succes gebruikt voor andere ervaringen die veel invloed hebben op de ontwikkeling van een leven, zoals pesterijen in de jeugd, emotioneel misbruik, echtscheiding van ouders, et cetera. emdr kan alle vormen van bevroren energie losmaken en kan bijvoorbeeld ook effectief zijn voor verslavingen of bepaalde fobieën. emdr is een relatief nieuwe therapie, ontwikkeld door de Amerikaanse psychologe Francine Shapiro. Het is een vorm van energetische psychologie die het informatieverwerkingssysteem in de hersenen (en dus de rest van het lichaam) prikkelt door de oogbewegingen van de rem-slaap te imiteren of door een andere vorm van stimulering die afwisselend de linker- en rechterhersenhelft stimuleert, zoals wisselende klanken via een koptelefoon of een lichte trilling afwisselend geleverd aan linker- en rechterhand via zwakstroom. emdr vermindert allerlei vormen van entropie in ons systeem. Je zou het een energetische ontstopping kunnen noemen. Met emdr is het niet nodig jarenlang over het verleden te praten. De grootste kracht van emdr is dat de methode, net als Focussen, inspeelt op instinctieve genezingsmechanismen van het lichaam. Er bestaan tientallen gecontroleerde onderzoeken naar de effectiviteit van emdr. Het is de meest geëvalueerde en meest effectieve behandeling op het gebied van trauma. Wereldwijd zijn er meer dan één miljoen mensen met deze methode geholpen. emdr kun je niet zonder professionele begeleiding toepassen, in ieder geval niet wanneer emdr gebruikt wordt voor traumaheling. Als de therapie wordt gebruikt voor bijvoorbeeld podiumangst bij acteurs, is het een ander verhaal. Dan gebeurt het soms wel zonder professionele begeleiding. Alleen na evaluatie door een professional kun je in sommige gevallen emdr zelfstandig ge-


23-04-2013

19:41

Pagina 241


bruiken voor niet-traumatische ladingen. De emdr-methode is zeer krachtig: ga er verantwoordelijk mee om. Op de website van emdr Nederland en de website van emdr België vind je meer informatie: ● emdr Nederland: http://www.emdr.nl (Vereniging emdr Nederland) ● emdr in België: http://www.bipe.be/. (Belgian Institute for Psychotraumatology and emdr v.z.w.) Voor een verwijslijst van therapeuten in Nederland, zie: ● http://www.emdr.nl . Mijn ervaringen met emdr zijn alleen maar buitengewoon positief. Toch adviseer ik je eerst een tijd de Centerpointe Methode te gebruiken. Je leert daarmee geleidelijk dieper en dieper in je lichaam in te voelen. Zo maak je op een veilige manier kennis met materiaal dat uit je onderbewuste naar boven komt in een hoeveelheid en intensiteit die je aankunt. Samen met Centerpointe leer je ook Focussen te gebruiken. Beide zijn het zeer goede voorbereidingen op emdr. Een uitstekend boek over emdr is Emotional Healing at Warp Speed van David Grand. Op zijn website www.biolateral.com kun je hulpmiddelen bestellen, zoals klank-cd’s voor de auditieve prikkelmethode. EFT

eft, Emotional Freedom Techniques, ontwikkeld door Gary Craig, is een vereenvoudigde versie van Thought Field Therapy, ontwikkeld door dr. Roger Callahan. Er is een korte en een langere versie van eft. De techniek is gebaseerd op de eeuwenoude wijsheid dat zowel het fysieke als het emotionele lichaam diepgaand beïnvloed worden door energiestoornissen (entropie) in het lichaamsveld. eft corrigeert zo’n energetische onbalans in het lichaam door zachtjes te kloppen op bepaalde acupunctuurpunten in een bepaalde volgorde terwijl je een toepasselijke affirmatie zegt. Een van de geheimen achter de grote effectiviteit van eft is

241


242

23-04-2013

19:41

Pagina 242

HOOFDSTU K 4

dat de affirmaties van deze methode altijd betrekking hebben op zelfacceptatie. eft is een vorm van actieve zelfliefde. Omdat alle vormen van emotionele bevriezing weerstand bevatten, is acceptatie zeer relevant want die doet de energie weer stromen. eft werkt meestal verrassend snel. Het is een veilige zelfhulpmethode om emotionele ladingen te verminderen en oude overtuigingen, die meestal zijn verweven met emoties, los te maken. We raden je af eft voor traumaheling te gebruiken zonder de begeleiding van een professional. De website van Gary Craig is www.emofree.com. Referenties voor Nederland zijn: – http://www.eftcentrum.nl/ – http://www.eftnederland.nl/tsss – http://www.realisatietrainingen.nl/pb/eftlinkseftmore.html eft kun je ook prima gebruiken om emoties te reduceren tijdens een vergevingssessie. Ik gebruik eft soms om materiaal dat met The Holosync Solution(tm) vrijkomt, sneller te transformeren. De voornaamste reden waarom eft soms niet meteen werkt, is dat de aandacht op een te breed onderwerp wordt gericht. Het is beter specifiek te zijn. Ook is het mogelijk dat je eerst dient te ontgiften. Gifstoffen en parasieten kunnen in je lichaam energiestoornissen veroorzaken die niet binnen het bereik van eft liggen. Het lichaam is één coherent systeem met vele kruisverbindingen. Het is niet onverstandig om begeleiding te zoeken met een totaalaanpak waar eft een deel van is.

Bach Bloesem Remedies Dr. Bach (1886-1936) was een reguliere Britse arts, bacterioloog en homeopaat. Hij geloofde dat emoties een centrale rol spelen bij het ontstaan en genezen van ziekten. Hij zocht in de natuur, onder andere in Wales, naar middelen om de gemoedstoestand van de mens om te zetten van een negatieve levensinstelling naar een positieve instelling. Hij vond die in de vorm van bloesems van wilde planten, struiken, heesters en bomen. Hieruit ontwik-


23-04-2013

19:41

Pagina 243


kelde hij 37 remedies. De Bach-remedies kunnen bijvoorbeeld zorgen, paniek, irritatie, verdriet, pessimisme, ongeduld en onzekerheid verhelpen. De tincturen worden in de vorm van druppels ingenomen. In zowel de bibliotheek als de boekhandel kun je goede boeken vinden over de eigenschappen en helende kracht van bloesems. Bachbloesems zijn een uitstekende aanvulling bij emdr en eft.

Alfatraining De Braziliaan Jose Silva was ingenieur. Hij raakte gefascineerd door hersenen toen hij hoorde dat ze op zwakstroom werken. Hij startte zijn eigen onderzoek, waarbij hij in zijn laboratorium hersendiagrammen van duizenden mensen maakte. Hij vroeg mensen een probleem op te lossen en stelde vast dat 90 procent van de testpersonen daarbij meer stress kregen en dat hun hersenen de hogere bètafrequentie kregen. De 10 procent testpersonen die de beste en creatiefste oplossingen aandroegen, gingen echter juist in de alfastaat om een oplossing te vinden. Naar aanleiding van deze uitkomst vroeg Jose Silva zich af of het mogelijk was de hersenen van de andere 90 procent te trainen om gemakkelijker in alfa te komen. Zijn methode, de Silva Mind Training, wordt door miljoenen mensen wereldwijd gebruikt om te ontspannen en creatievere bewustzijnstoestanden te bereiken. Ook in Nederland en Vlaanderen kun je op vele plaatsen workshops volgen die alfatraining onderwijzen. Als je interesse hebt, kijk in Google.

Training van hersenen De benadering voor hersentraining waarmee ik ervaring heb is de methode van dr. Jill Ammon-Wexler die je kunt vinden op www.train4flow.com. Het is een programma dat negentig dagen duurt (met een marge van dertig dagen extra). Het begint met vier weken alfatraining. Je leert steeds diepere alfa te bereiken in steeds minder tijd. Daarna komen vier weken van training in thèta, alfa-thèta combinatie, delta en thèta-delta combinatie. Ten slotte leer je de diverse frequenties te combineren en ze op te roe-

243


244

23-04-2013

19:41

Pagina 244

HOOFDSTU K 4

pen zonder hulp van de computer. De ultieme ervaring is je hersenen te voelen openbloeien als een bloem. Je ervaart dan tegelijkertijd lage bèta met diepere alfa en thèta in combinatie met delta. Het is een merkwaardig gevoel om dat te kunnen oproepen en vast te houden. Door de training progressief op te bouwen over een langere periode krijgt het lichaam de kans de overeenkomstige neurale paden en netwerken aan te leggen. De gemaakte winst is daarom zeer stabiel.

HeartMath Ik ervaar HeartMath als de gemakkelijkste methode om snel in alfa te komen als er plotse stress in je leven komt. HeartMath is ook zeer effectief gebleken voor zowel mensen met een burn-out als voor mensen met diepere trauma’s. Kijk voor meer informatie op http://www.heartmathbenelux.com/ of voor toepassingen in een bedrijfsomgeving op www.beinginbusiness.nl.

HUISWERK Bezoek de websites die we hiervoor hebben genoemd, en doe je eigen onderzoek.


23-04-2013

19:41

Pagina 245

245

Hoofdstuk 5

De zes draken

‘Myth is the secret opening through which the inexhaustible energies of the cosmos pour into human manifestation.’ Joseph Campbell

Joseph Campbell (1904-1987) is wereldberoemd om zijn diepgaande studie van mythes uit alle beschavingen. Zijn eerste originele werk De held met de duizend gezichten verscheen in 1949 en werd algauw een klassieker. Het boek is gebaseerd op zijn vergelijkende cultuurstudie waaruit blijkt dat er één archetypisch patroon is voor de reis van de held, de reis van de persoonlijkheid naar het essentiële zelf. Diverse culturen vertellen dat patroon in diverse mythes, sprookjes, parabels en metaforen, maar bevatten alle dezelfde elementen. Zo kennen wij het verhaal van de prins die draken en bossen vol doornstruiken overwint om Doornroosje te vinden en wakker te kussen. Doornroosje staat symbool voor ons slapende koninklijke of goddelijke zelf. De oude Grieken kenden de mythe over de Werken van Hercules. Om zijn goddelijke natuur te veroveren moest Hercules onder andere een draak met vele koppen doden, maar telkens wanneer hij een hoofd afhakte, groeide het weer aan. Uiteindelijk slaagde hij erin alle koppen met één enkele houw af te hakken. Dat is een metafoor voor het proces waarbij onze schijn-ikken in allerlei vormen terugkomen tot wij in één keer beseffen wat ons ware zelf is. Je kunt niet de helft van de waarheid kennen, want een halve waarheid is ook een halve leugen. Als je de waarheid over jezelf vindt, word je in één keer bevrijd van alle innerlijke schaduwen. Wij hebben zovele schijn-ikken dat we tijdens onze innerlijke reis de weg kwijt kunnen raken: welk ik is nu de echte ik? Dan


246

23-04-2013

19:41

Pagina 246

HOOFDSTU K 5

komen we in het bos met de doornstruiken opnieuw voorbij een plek die we herkennen van twee jaar eerder of zo. Daarom dienen we alle koppen van de draak in één keer af te hakken. Hoe doe je dat? We zullen een draak met zes koppen beschrijven en we zullen het eenvoudig houden. Alle patronen die tot zelfvergetelheid leiden, zijn namelijk vormen van afwezigheid, dat wil zeggen staten van te weinig aandacht in het nu. Als jouw aandachtsenergie vastzit in mentale en emotionele patronen, ben jij als waarnemer afwezig. Zelfherinnering houdt in dat je je aandacht bewust beheerst. Bij zelfvergetelheid daarentegen lekt je aandacht weg, of wordt ze uit je getrokken. Terwijl er vele schijn-ikken zijn in onze persoonlijkheid, is er maar één waarnemer die ze allemaal in actie kan zien. Daarom dienen we de waarnemer in onszelf sterker te maken. Het is het ene referentiepunt dat alle varianten van de persoonlijkheid kan waarnemen. De waarnemer komt overeen met het ego zoals Jung die definieerde, zonder vertekening door de persoonlijkheid, het centrum van het bewustzijnsveld. Er is geen substituut voor daadwerkelijke zelfobservatie. Zelfobservatie heeft slechts één doel: uitvinden wie je níét bent. In onze geest is een myriade van patronen en verschijnselen. Het lijkt een onoverkomelijke, complexe jungle en als we hier en daar takken weghakken, groeien ze achter onze rug weer aan, net zoals de koppen van de draak van Hercules. We zullen je laten zien dat er slechts een handvol basispatronen is die ons in zelfvergetelheid drukken en houden. Gecombineerd kunnen die patronen echter tot duizenden verschillende verschijnselen leiden. Wat we willen is alle hoofden van de draak in één keer afhakken. We hebben al één voorzet gegeven. Alle zes drakenkoppen zijn een andere vorm van één fenomeen, onbewuste verspilling van aandachtsenergie. We zullen nagaan wat daarvan de wortel is. Als je die wortel in jouw eigen ervaring kunt vinden, kun je alle drakenhoofden in één keer afhakken. Dat innerlijke bos met de doornstruiken líjkt namelijk alleen maar overweldigend. Eigenlijk is het volkomen machteloos. Het bestaat dankzij jouw energie die jíj er onbewust instopt. Jíj schept die schaduwen zonder te beseffen hoe je dat doet. Alleen zelfobservatie zal je duidelijk ma-


23-04-2013

19:41

Pagina 247

DE ZES DRAKEN

ken dat jíj inderdaad de geheime energie levert aan die innerlijke schijn-ikken. Wat zijn die innerlijke draken en hoe hak je hun hoofden in af? Daar gaan we nu naar kijken. Maak de held in je wakker. Het gevecht kan even duren. ‘Een van de noodzakelijke voorwaarden voor succes is volharding.’ Napoleon Hill

Drakenkop een Dat wij onze automatische projecties aanzien voor feiten is de eerste drakenkop. Omdat dit een onbewust en wijdverspreid proces is, zul je het niet gemakkelijk in jezelf ontdekken. Het is eenvoudiger het in anderen aan het werk te zien. Je hebt je vast wel eens afgevraagd hoe een ander de feiten zó kan verdraaien en er dan ook nog rotsvast van overtuigd kan zijn dat hij gelijk heeft ook! Maar hoe zit dat bij ons? Ons brein werkt op basis van beelden. Die beelden worden gemaakt met behulp van allerlei referenties naar oude informatie in het limbische brein. De inhoud van het limbische brein is uitsluitend gebaseerd op interpretaties. Het emotionele brein is nooit objectief. Nooit. Alleen de waarnemer, een functie die de emotionele hersenen overstijgt, interpreteert niet. Het emotionele brein, de zetel van onze persona, oordeelt altijd. Vergelijk een depressief persoon met een positivo. De een ziet de wereld door een zwarte bril, de andere door een roze, maar geen van beiden ziet wat er echt is. We zien de wereld niet zoals hij is, maar zoals wíj zijn. Door onze zijnsstaat te veranderen zal ook onze perceptie veranderen. Het omgekeerde is ook waar: door anders te kijken verandert onze zijnsstaat. ‘Een deel van wat we “zien”, komt ongetwijfeld van het object waar we naar kijken, maar een ander deel (misschien wel het grootste) komt uit ons eigen brein.’ dr. William James

247


248

23-04-2013

19:41

Pagina 248

HOOFDSTU K 5

Het is aan ons (als waarnemer en dus minstens in de alfastaat en nog liever in theta) om te zien wat ons automatische brein doet en om dat niet zomaar aan te nemen. Echt waarnemen is een staat van openheid voor wat is zonder tot een directe conclusie te komen. Om drakenhoofd één te kunnen afhakken dien je dan ook eerst te zien dat het er is. ‘Ik leerde hoe de lens waardoor we kijken, bepalend is voor de interpretatie van wat we zien.’ Stephen Covey, De zeven eigenschappen van effectief leiderschap

De bril waar wij doorheen kijken, onze ‘lens’, bestaat uit onze conditioneringen. De opdracht is dus om te deconditioneren. Dat kan alleen door bereid te zijn minder vast te houden aan onze opinies. Daarvoor is constante zelfobservatie en constante waakzaamheid vereist. Wil je bewust waarnemen of geloof je wat hersenen en zintuigen je vertellen nadat de informatie door alle filters is gegaan? Zie je de driehoek in de volgende figuur?


23-04-2013

19:41

Pagina 249

DE ZES DRAKEN

Nu komt er een vervelende vraag: is er ook een driehoek? Het antwoord is ‘nee’. Jouw hersenen plaatsen die driehoek daar. Je bent geconditioneerd om een driehoek te zien. Probeer de driehoek eens niet te zien. Zie je hoe sterk conditioneringen zijn? Had je nog nooit in je leven een driehoek gezien, dan zou je hem nu ook niet zien. Dat bewijst dat je nu niet ‘ziet’ maar ‘projecteert’. Hoe vaak doet onze persoonlijkheid dat? De hele tijd. Ken je de naakte feiten? Nee, alleen de versie van jouw persoonlijkheid. Er is werk aan de winkel!

Drakenkop twee De tweede drakenkop is onze automatische identificatie met dingen, concepten, beelden, situaties. Weet je nog dat Gandhi zei: ‘Mensen worden wat ze denken.’ Laten we dat eens nader onderzoeken. Ons gevoel van identiteit is gebaseerd op allerlei dingen: ons lichaam, onze naam, onze leeftijd, onze nationaliteit, onze rollen. Daar is niets fout mee, zolang je maar niet gelooft dat jij deze identiteiten bent. Je hebt identiteiten, je bent ze niet. Wat jij bent, is niet in woorden te vatten. Leren bewust te leven met het feit dat je niet een stimulus-responsding bent is zeer verrijkend. Het helpt je om in je hart te komen. Het hoofd wil alles tot een object maken, want het wil begrijpen, familie van grijpen. Iets wat het brein niet kan definiëren, zoals ons essentiële zelf, roept een gevoel van dreiging op. Daarom maken wij onszelf en anderen liever tot beheersbare objecten. Liefde vergt echter dat je de controle over een ander opgeeft. Zodra je ophoudt anderen tot een object te maken, sta je heel anders in relaties. Stel je eens voor dat je een ander mens ziet als een proces in plaats van een object. Dat ‘proces’ is op weg naar perfectie. Kun je dan nog moeilijk doen over het feit dat die mens nog niet perfect is? Nee, hij is precies waar hij nu is als ontwikkelingsproces. Hij is niet verder omdat hij niet sneller kan dan hij gaat. Als evoluerend proces is hij perfect in zijn imperfectie. Zie je hoe je veel toleranter wordt als je iemand niet meer bekijkt als een eindresultaat, een output, een ding? Zie je hoe je ook veel milder zult zijn

249


250

23-04-2013

19:41

Pagina 250

HOOFDSTU K 5

voor jezelf als je een proces mag zijn in plaats van een eindresultaat dat er al zou moeten zijn? Door het automatische proces van identificatie verliezen we ons vermogen te relativeren, ons vermogen dingen in een grotere context of een andere context te plaatsen. Identificatie bevriest dingen tot iets statisch. Niets in de wereld is echter statisch. Door identificatie verliezen dingen hun juiste proporties. Kleine dingen worden groot en grote dingen worden klein. Vanwege de identificatie worden we juist zo emotioneel. We eisen dat iets al perfect is (output) en zien niet in dat het in evolutie is.

Identificatie is het verwarren van een identiteitsgevoel met echte identiteit. Wat is identificatie? Wetenschappers stellen dat het identificatiemechanisme, of in andere woorden het objectiveringproces, in onze limbische hersenen plaatsvindt. Het is een stimulus-responsmechanisme dat buiten onze wil om gebeurt. We doen het niet bewust. Het gebeurt. Kijk eens naar de afbeelding. Het vierkant heeft rechte zijden, maar zie je hoe je hersenen je willen laten geloven dat ze krom zijn?


23-04-2013

19:41

Pagina 251

DE ZES DRAKEN

Onze persoonlijkheid ontstaat ook helemaal buiten onze wil om. Als reactie op allerlei gebeurtenissen in ons leven worden reactiepatronen aangemaakt. We doen dan dingen die worden voorgeschreven in die patronen en we denken dat wij het zelf doen. In feite ‘worden we gedaan’ door patronen. Vanuit de waarnemer dienen we dat eerst helder te zien, want pas daarna kunnen we loskomen van de identificatie met ons lichaam, onze persoonlijkheid. Leg eens als objectieve waarnemer een meetlat tegen de zijden van het vierkant. Je wordt dan bevrijd van de illusie die je hersenen scheppen. Dat dienen we ook te doen met onze andere projecties. Omdat identificatie, waarbij we mensen tot dingen maken, op een lager bewustzijnsniveau gebeurt – het is een product van de limbische hersenen, de overlevingshersenen – zitten we er zo aan vast. De emotionele centra in de hersenen zorgen voor identificatie. We vatten dingen persoonlijk op, een reactie van onze stimulus-responspersoonlijkheid in de limbische hersenen, en daarom reageren we zo emotioneel. Als je het grotere geheel kunt zien (minder persoonlijk, dus minder geïdentificeerd), kun je meer afstand nemen. Je bent dan meteen minder emotioneel. Wat is dus de remedie voor drakenkop 2? Leren relativeren. Leren afstand nemen. Niet meteen reageren op basis van emotionele impulsen uit de limbische hersenen. Tijd nemen om af te koelen voor je een antwoord geeft op onbewust gedrag van een ander. Leren zien dat in het grotere schema der dingen de zaken helemaal niet zo persoonlijk zijn. Leren dingen in een groter perspectief te plaatsen. Zo wordt je vrijer van de tirannie van het emotionele, geïdentificeerde zelf. Jung heeft een grote bijdrage geleverd aan de transformationele psychologie met zijn ontdekking van het collectieve onbewuste en de werking van archetypes in ons. Archetypes zijn onpersoonlijke krachtenvelden waaraan wij onderhevig zijn. Het zijn een soort kosmische processen die zich door ons voltrekken. Wat bedoel je met ‘persoonlijk’? Er vinden archetypische processen in ons plaats die al beschreven stonden in eeuwenoude sprookjes en mythes. Ze verschijnen ook in onze dromen. Jung ontdekte het

251


252

23-04-2013

19:41

Pagina 252

HOOFDSTU K 5

collectieve onbewuste doordat hij ontdekte dat verschillende mensen over dezelfde symbolen dromen en dat mythes uit zeer verschillende culturen ook die symbolen bevatten. De persoonlijkheid is een soort virtuele realiteit die opdaagt uit onze limbische hersenen, een beetje zoals het beeld op ons computerscherm. Het is er niet echt en toch zien we het. Wat we echt zijn, gaat het persoonlijke ver te boven. Vooral wanneer we emotioneel zijn, identificeren we ons met de persoonlijkheid. We zijn emotioneel juist omdat we dingen persoonlijk nemen. Zo komen we bij drakenkop drie.

Drakenkop drie Drakenkop drie bestaat uit onze negatieve emoties. Samen met de eerste twee vormt deze drakenkop een triade. Ze zijn namelijk interactief. Negatieve emoties zijn niet te scheiden van projectie en identificatie. Onze emoties, en in het bijzonder onze heftige emoties, zijn signalen dat er identificatie en projectie plaatsvinden in plaats van waarneming. Emoties zijn ons uitgelezen observatiemateriaal om bewuster te worden. We kunnen er zelfs dankbaar voor zijn, want zonder de energie van emoties zouden wij geen wegwijzers hebben naar onze onbewuste patronen. Daarvan dienen we ons eerst bewust te zijn voor we erbovenuit kunnen groeien. Je dient het eerst zelf te zien, er is geen substituut voor zelfobservatie, voor de waarnemer. Zodra de ‘waarnemer’ aanwezig is (jij in alfa of thèta), heb je keuze uit diverse reacties. De waarnemer is ons relativerende vermogen. In alfa en thèta is er ruimte tussen de prikkel en onze reactie. We hebben dan de tijd om naar alternatieven te kijken en een bewuste keuze te maken. Direct reageren is projecteren, dat doen we in de bètastaat. Als de waarnemer er niet is, word je bestuurd door instantpatronen met moetenregels die geen keuze toelaten. Patronen doen wat ze doen. Ze hebben geen alternatief. Door de waarnemersfunctie kunnen we naar ons automatische gedrag kijken en ervoor kiezen om het niet langer van energie te voorzien. Dat is technisch gezien wat ontwaken betekent. Als je automatisch handelt, verkeer je in een soort slaap. De kunst is op te houden perfectie, een


23-04-2013

19:41

Pagina 253

DE ZES DRAKEN

eindresultaat, te zoeken in een wereld die elke dag weer anders is, die voortdurend in evolutie is. De wereld is een proces, niet een ding. De dingen zijn zoals ze zijn tot ze anders worden. Mensen doen wat ze doen totdat ze het niet meer doen. Mensen kunnen veranderen, maar tot ze veranderen zijn ze nog niet veranderd en jij kunt dat niet eisen. En misschien verandert jouw partner wel nooit. En jij kunt hem of haar niet veranderen. Hoe ga je daarmee om? Kun je dat accepteren? Onze emoties ontstaan altijd omdat we eisen dat dingen of mensen anders zijn dan ze nu zijn. Om te accepteren dat mensen zijn zoals ze zijn, om innerlijke vrede te kennen, hebben we behoefte aan voortdurende vergevingsgezindheid. Eisen dat mensen verder zijn in hun proces is als trekken aan bloemen om ze sneller te doen groeien. Wie is dan irrationeel bezig? Een gevaarlijk fenomeen van negatieve emoties is dat we geloven dat ze een soort fundamenteel menselijk recht zijn. ‘Ik mag me toch kwaad maken als iemand zoiets doet!’ Ga gerust je gang, als je maar beseft dat je dan je vrije wil weggeeft en jezelf tot slachtoffer maakt. Emoties zijn reacties op stimuli. Ze zijn geen product van je vrije wil. Ze gooien en houden je in de zoogdierstaat. Het recht op negatieve emoties is een collectieve plaag. Het vergt moed en kracht om uit een collectief patroon te stappen, om te besluiten dat je niet meer meedoet met die waanzin! Of ben je liever een automaat? Het is tijd om emotioneel op te groeien. Kijk eens naar de afbeelding op de volgende pagina. Hoe snel ziet jouw brein die ene pijl die ‘verkeerd’ gericht is? Ons limbische brein is een overlevingsapparaat: het zoekt altijd naar wat fout is of fout kan gaan om zich daartegen te beschermen. Door deze reflex kun je vast komen te zitten in negatieve emoties. Daarom dien je bewust je aandacht te richten op de pluspunten. Je automatische brein doet dat niet.

253


254

23-04-2013

19:41

Pagina 254

HOOFDSTU K 5

Drakenkop vier De vierde drakenkop is je laten leiden door wat anderen volgens jou over jou denken. Denken is op zichzelf al een vervorming van wat is, het is altijd een vorm van interpretatie. Denken over wat je denkt dat anderen over je denken brengt je beslist niet naar meer echte zelfkennis. Logisch toch? En toch doen we dat soort dingen als we geïdentificeerd zijn met ons zelfbeeld. Ons zelfbeeld is namelijk in hoge mate een ‘anderenbeeld’, dat wil zeggen een beeld dat grotendeels is gevormd naar aanleiding van feedback en commentaren van anderen en als gevolg van bepaalde ervaringen in de buitenwereld. Ons zelfbeeld is, zoals eerder aangegeven, een reactie op suggesties dat we niet perfect zijn. We doen dan ons best het tegendeel te bewijzen. ‘Ik zal je laten zien dat ik wel oké ben!’ Als we ons laten leiden door wat anderen denken (of wat we denken dat ze denken), geven we onze vrije wil weg. We geven


23-04-2013

19:41

Pagina 255

DE ZES DRAKEN

aan anderen macht over hoe we denken en voelen en dat zal serieuze gevolgen hebben voor ons leven. De behoefte bijvoorbeeld om aardig gevonden te worden opent de deur naar manipulatie door anderen. Ze kunnen ons naar hun hand zetten door ons al of niet affectie te tonen. Zoiets komt vaak tussen huwelijks- of levenspartners voor. Onze emotionele drukknoppen kunnen ook gebruikt worden door reclame, door verkopers, door werkgevers et cetera. Het verhaal van ons zelfbeeld is onze emotionele achilleshiel. Waarmee ben jij te manipuleren? Je behoefte aan bevestiging, aan bewondering, aan applaus, aan aandacht, aan respect, aan geruststelling, aan complimenten, aan goedkeuring? Meestal is deze behoefte, deze emotionele kwetsbaarheid, terug te voeren op de relatie met ouders of opvoeders. Kind kreeg geen aandacht en begon reactief om aandacht te vragen. Doet dat veertig jaar later nog steeds. Onze ouders wisten niet beter. Zij zaten (meestal) ook vast in de emotionele persoonlijkheid. Ze gaven ons affectie, erkenning, aandacht et cetera op basis van hun evaluatie van ons gedrag en hun normen daarover, niet op basis van wie we echt zijn. Zo ontstaan de diepste conditioneringen. Wij doen meestal ook zoiets met onze kinderen. Dan heb je nog de straf en de beloning op school en bij de scouts en later op het werk. We doen onbewust van alles om liefde te krijgen. Voor echte liefde hoef je echter niets te doen. Echte liefde staat boven de wereld van oorzaak en gevolg, boven stimulus en respons. We kennen meestal alleen de menselijke vorm van ‘liefde’, die eigenlijk meer op aanhankelijkheid lijkt en die al snel afhankelijkheid wordt. Dat is de essentie van drakenkop vier: emotionele afhankelijkheid van wat anderen over ons denken. Uit angst afgewezen te worden passen we ons aan aan wat anderen willen in plaats van onszelf te zijn. Dat is spirituele zelfmoord. Het is even rampzalig om constant te willen bewijzen dat je wel waardevol bent. Dat is ook afhankelijkheid.

255


256

23-04-2013

19:41

Pagina 256

HOOFDSTU K 5

Drakenkop vijf Misschien wel de pijnlijkste drakenkop van de zes is dat we onszelf zo voor de gek houden, dat we ons anders voordoen dan we zijn, niet aan anderen maar aan onszelf. We beweren bijvoorbeeld een geïntegreerd ik te hebben, terwijl we een verzameling ikken zijn. We beweren dat alles oké is, terwijl we nog niet eens 1 procent van ons potentieel benutten. We zijn in een soort slaap gevallen die de illusie bevat dat we al ontwaakt zijn. Het is en blijft een illusie. We denken dat we bewust zijn omdat we kennis hebben en omdat we kunnen denken. Wat wij doorgaans bewustzijn noemen, is echter heel beperkt. Denken betreft altijd objecten. Over ik, het subject, kun je nauwelijks denken en over zijn al helemaal niet. Denken beperkt ons tot de objectwereld, de stimulus-responswereld. De menselijke natuur is bevooroordeeld. Door de in onze hersenen opgeslagen interpretaties van de werkelijkheid kijken we ‘autobiografisch’ en luisteren we ‘autobiografisch’, zoals Stephen Covey dat zo mooi noemt. Als je spreekt vanuit interpretaties (opinies, oordelen, waarden), corrumpeer je de feiten. Drakenkop vijf is moeilijk om te zien bij onszelf. We maken ons zelf wijs dat we objectief zijn. Objectmatig zul je bedoelen. Alle meesters, Jezus, Boeddha, Lao Tse, noem maar op, verzoeken ons nederig te zijn. Nu zie je misschien nog beter in waarom. Wij hebben zoals Jezus zegt ‘ogen maar we zien niet’. De grootste hinderpaal om echt te leren zien is dat we denken dat we al zien. We interpreteren. Dat is iets heel anders dan zien. De persona kan gewoon niet stoppen met oordelen. Je dient er dus bovenuit te groeien en dat zal alleen gebeuren als je op een keer beseft dat je niet de persona, de rol in het verhaal bent. Dat is de handpop. Wie is de poppenspeler? Mediteer eens op deze woorden van Jezus: ‘Uit mezelf kan ik niets.’ Johannes 5: 30. ‘Geen mens is “gewoner” dan een mens die het proces van individuatie heeft doorlopen. Hij heeft gewoon gedachten en gevoelens, zoals iedereen. Hij is echter de behoefte kwijt om te overdrijven of te liegen. Hij is niet langer hypocriet of neurotisch en is in geen enkel opzicht een


23-04-2013

19:41

Pagina 257

DE ZES DRAKEN

last voor zijn medemensen. Hij is nederig en in harmonie met de natuur [...] Het maakt niet uit of je denkt dat je daar al bent of niet. Je bent gewoon waar je bent: of je bent iemand met een onbewuste kant die een behoorlijke invloed heeft op je gedrag of je bent je niet eens bewust van die onbewuste invloeden of je bent bewust. Het criterium is bewustzijn.’ Carl Gustav Jung

‘Je komt meer en meer tot de vaststelling dat er één onverbreekbaar geheel is dat niet te vatten is voor het analytische denken, dat alles opdeelt in categorieën en losstaande delen [...] De ondeelbare kwantumrealiteit is de echte fundamentele Realiteit.’ David Bohm

‘Een mens is deel van een geheel, dat wij het universum noemen, een deel dat wordt beperkt door tijd en ruimte. Hij ervaart zichzelf – zijn gedachten, zijn gevoelens – als afgescheiden van de rest, maar dat is in feite een optische misleiding van zijn bewustzijn. Deze misleiding houdt ons gevangen, ze beperkt ons tot onze persoonlijke wensen en tot liefde voor de mensen die ons na staan. Onze taak is onszelf uit deze gevangenis te bevrijden door het bereik van onze liefde te vergroten en door alle levende wezens en de natuur in al haar schoonheid te omhelzen.’ Albert Einstein

De arrogantie van het kleine ik, de persoonlijkheid, in het bijzonder dat het denkt ‘het’ te zijn, staat het ontdekken van ons diepere wezen in de weg. Dat is drakenkop vijf. Durf je te zien dat je slaapt of blijf je jezelf wijsmaken dat je ‘het’ al bent? Deze vraag kan veel angst opwekken. Als we ‘het’ niet zijn, wat zijn we dan wel? De rups in ons is bang voor de dood omdat hij geen idee heeft wat hem wacht aan de kant van de vlinder. Het vergt een sprong in het onbekende om je open te stellen voor transformatie. Dat is de rol van ‘geloof’. Ik noem het liever vertrouwen in de fundamentele wijsheid en goedheid van het leven. Is het universum een vriendelijke plek, vroeg Einstein. Ja, voor wie zijn hart kan openen. Nee, voor wie opinies blijft projecteren.

257


258

23-04-2013

19:41

Pagina 258

HOOFDSTU K 5

Drakenkop zes Observeer jezelf eens als je praat. Ontdek hoeveel je vanuit je patronen praat, hoe vaak de automatische persoonlijkheid aan het woord is. Merk op hoe vaak je denkt te praten, maar dat er eigenlijk een tape draait. Stephen Covey geeft als voornaamste huiswerk aan het eind van het eerste en belangrijkste hoofdstuk in zijn wereldbesteller The Seven Habits of Highly Effective People een paar weken op je taal te letten. Automatisch praten is de laatste drakenkop die alle andere drakenkoppen met elkaar verweeft, inclusief het praten tegen jezelf. Als het woord ‘ik’ uit je mond komt, is dat meestal je persoonlijkheid, je geconditioneerde zelf dat zich manifesteert. Ons automatisch denken en vooral taal beheersen onze realiteit. Als kinderen leren we een nieuw woord en dat woord is een stukje speelgoed. Het heeft nog geen lading. We zeggen het woord, herhalen het woord, vinden het gek klinken, zien de impact ervan op anderen. Onze ouders zijn erg enthousiast omdat we ‘mama’ of ‘papa’ zeggen, en dergelijke. Woorden hebben nog geen context in onze geest. Ze zijn fris en onschuldig. Er is nog geen geschiedenis aan verbonden. Als we het woord hebben verkend en geleerd, slaan we het op in ons stimulus-responssysteem. Dan is het woord niet meer nieuw. Het is software, een stuk technologie geworden. We gaan woorden steeds meer gebruiken alsof het echt dingen zijn. We zeggen bijvoorbeeld ‘ik’ en geven daar meteen realiteitswaarde aan om de simpele reden dát we het zeggen en dat anderen dat ook zeggen over zichzelf. We gaan op het woord steunen en het concept achter het woord en we verliezen de link met de realiteit van ons echte ‘ik’. We leren duizenden andere woorden en structureren die allemaal rond dat centrale woord ‘ik’. Eerst was het ‘ikke wil’ en ‘ikke wil niet’ en iedereen moest erom lachen. Nu is het ‘ik wil’ en ‘ik vind’ en ‘volgens mij’ en ‘wat ik denk is’ en af en toe brengen we daarmee iemand aan het huilen. Want ‘ik’ is een woord dat voor scheiding zorgt. We hebben een heel arsenaal woorden dat is opgeslagen in stimulus-responsvorm en georganiseerd rond het ik-concept. We zien niet of zelden dat ons ik-concept (een ding), ons ware ik


23-04-2013

19:41

Pagina 259

DE ZES DRAKEN

(geen ding) heeft vervangen. Dankzij alle woorden die rond het woord ‘ik’ zijn opgeslagen, krijgen we nu ook verbale gedachten. Dieren en kinderen hebben alleen beelden. We zien niet hoe die gedachten automatisch naar boven komen, buiten onze wil om. Ze worden geproduceerd door de bestuurssoftware in onze hersenen, onze automatische piloot. Wat bedoel je met ‘ik’? Een stel mechanismen, ja. Probeer maar eens vijf minuten je denken te stoppen en merk dat je dat niet kunt. Wat we ‘ik denk’ noemen, is een stel vernuftige automatismen en ‘praten’ is daar meestal de luide vorm van. Net zoals meer dan 90 procent van ons denken reactief is, iets heel anders dan de veel hogere faculteit van de Rede (denken als middel gebruikt door het bewustzijn), zo is het grootste deel van ons spreken automatisch en reactief. Iets in ons produceert de woorden, de zinnen. Het is het stimulus-responsdeel in ons dat zich uitdrukt. Observeer het. Ontdek het in je eigen ervaring. Hoor de patronen en de reactieve taal: ‘Het is ook altijd hetzelfde.’ ‘Ik heb ook nooit geluk.’ ‘Jij wilt ook altijd gelijk.’ ‘En ik die zoveel voor je doe.’ ‘Je moest eens beter nadenken.’ ‘Je had dat moeten weten.’ ‘Kun je niet uitkijken?’ En ga zo maar door. Wist je dat mensen die hersenschade hebben in het spraakcentrum in de linkerhersenhelft niet meer kunnen spreken maar nog altijd kunnen vloeken? Die woordenschat zit namelijk in de emotionele hersenen. Welk mens die helemaal bij zijn bewustzijn is, gebruikt krachtwoorden? En toch zeggen we ‘hij vloekt’. Beter is te zeggen: ‘hij wordt gevloekt’. Als je kinderen hebt, hoor dan eens jezelf praten door hun mond. Ze krijgen jouw patronen mee door na-apen en door osmose. Wij zijn zo afhankelijk geworden van denken en praten dat we niet meer beseffen wat het met ons doet. De staart kwispelt de hond… De bedoeling is niet dat we vervallen in het andere extreme, niets meer zeggen, maar dat we ophouden taal te misbruiken. Of beter nog, ons niet te laten gebruiken door het reactieve spreekcentrum in ons brein. Praat liever minder en luister meer...

259


260

23-04-2013

19:41

Pagina 260

HOOFDSTU K 5

oefening 1

LOSKOMEN VAN DE OVERHEERSING VAN HET DENKEN stap 1 Observeer alleen maar je denken. Observeer hoe het denken je keer op keer uit het NU weghaalt en je laat reizen naar verleden of toekomst. Observeer dat je niet in staat bent om een, twee, drie, vier, vijf minuten niet te denken. Observeer hoe het denken je belet echt naar anderen te luisteren. Als je denkt, ben je niet in het NU. Observeer hoe het denken informatie aansleept die niets met de situatie te maken heeft. Observeer hoe het denken leidt tot emoties. Observeer hoe denken je relaties kan belasten. Observeer hoe denken je afwezig maakt: zelfvergetelheid!

stap 2 Doe vaker iets om je denken meer tot rust te brengen: meditatie, tai chi, wandelen in de natuur, massage, naar rustige muziek luisteren.

stap 3 Observeer je denken, in het bijzonder als er angst of zorgen zijn. Zie hoe dat je ondermijnt en leegzuigt. Vertraag je denken door bewust trager te ademen. Je komt dan uit de greep van de opgefokte limbische hersenen die altijd op zoek zijn naar gevaar op basis van vroegere pijnlijke ervaringen die niet werden verwerkt door ons bewustzijn.

stap 4 Er is een verschil tussen ‘inbeelding’ (reactief ) en ‘visualisatie’ (proactief ). Door bewust te visualiseren herstel je de bewuste controle over de verbeeldingsfunctie. Visualisatie is bewust gerichte aandacht en brengt energetische veranderingen tot stand. Visualiseer bijvoorbeeld hoe je opkomende, dwangmatige gedachten of zorgen in een ballonnetje plaatst en het dan loslaat. Zie in je innerlijk oog hoe het ballonnetje verdwijnt, je bent ervanaf! Er zijn tientallen boeken en allerlei opleidingen over visualisatie.


23-04-2013

19:41

Pagina 261

DE ZES DRAKEN

oefening 2

LOSKOMEN VAN IDENTIFICATIE S stap 1 Observeer eerst alleen maar het bestaan van identificaties in je eigen ervaring. Zie hoe je geïdentificeerd geraakt met je rollen, je emoties, je verwachtingen, je lichaam. Observeer identificatie in actie, wanneer je defensief wordt. Observeer hoe jouw aandachtsenergie uit je wordt gezogen door bijvoorbeeld televisie en hoe dat alleen kan doordat je niet meer aanwezig was, oftewel je was met een ‘iets’ geïdentificeerd. Voel hoe je soms letterlijk het gevoel hebt niet jezelf te zijn.

stap 2 Observeer wanneer identificatie zich voordoet en stap er dan bewust uit door emotioneel afstand te nemen. Dat kan ook inhouden dat je een pauze inlast of een wandeling gaat doen om weer tot jezelf te komen. Of doe de drie-minutenoefening waarbij je inademt in het tempo van vijf tellen in en uit, terwijl je jouw aandacht op het hartcentrum houdt. Blijf de waarnemer in je sterker maken. Het is jouw bevrijder.

stap 3 Leer bewust je aandacht te verplaatsen als je identificatie ziet gebeuren, bijvoorbeeld donkere gedachten die opkomen of je aandacht die altijd maar terugkeert naar iets uit het verleden. Plaats je aandacht op iets moois, de natuur, een kind. Doorbreek de fascinatie. Als je erg gespannen wordt, denk dan eens aan iemand van wie je veel houdt. Het is wonderbaarlijk hoe dat je energie verandert. Adem bewust trager, en liefst diep in je buik. Zo word je op dat moment de baas over het automatische emotionele zelf.

stap 4 Werk aan je mentale instelling. Maak het hertrainen van je persoonlijkheid tot een bewust karakter je absolute topprioriteit. Weiger nog langer je kracht weg te geven aan concepten, emoties, mentale beelden, dingen buiten je. Doorbreek een verslaving zoals aan suiker, koffie of te veel televisie. Elke verslaving is een vorm van emotionele afhankelijkheid en dus van identificatie met iets.

261


262

23-04-2013

19:41

Pagina 262

HOOFDSTU K 5

stap 5 Observeer hoe sterk identificatie kan zijn in emotioneel geladen relaties en situaties. Wanneer je een reactieve positie inneemt en die weigert op te geven, ben je geïdentificeerd met die positie, die overtuiging. Leer relativeren. Neem afstand. Zie dat je nooit alles kunt weten, dat iedereen een stukje van het gelijk heeft en niemand al het gelijk aan zijn kant heeft. Ook jij niet.

oefening 3

LOSKOMEN VAN NEGATIEVE EMOTIE S stap 1 Kom eerst tot het volledige besef dat opgaan in negatieve emoties een totale verspilling van levenskracht is. Dat ze er zijn is niet het probleem, dat je ermee geïdentificeerd raakt wel. Heftige emoties lossen nooit iets op, ze voegen toe aan het probleem. Ontdek vervolgens – uit eigen ervaring – de relatie tussen je negatieve emoties en je denken. Ontdek – uit eigen ervaring – dat niet de feiten, maar jouw interpretatie van de feiten voor de emoties zorgt. Jouw eis dat de dingen anders zijn dan ze zijn (minder moeten, meer FLOW…). Wees bereid je fameuze recht op negatieve emoties op te geven. Stap 1 heeft helemaal betrekking op een nieuwe houding ten opzichte van emoties.

stap 2 Begin de emoties proactief te uiten. Je hoeft ze niet te onderdrukken, noch te ontkennen. Je dient te leren er anders mee om te gaan en er anders over te praten. Zeg niet ‘ik ben boos’, maar bijvoorbeeld: ‘ik voel boosheid bij me opkomen.’ Stap bewust in de waarnemersrol, zodat je de emoties kunt zien als een signaal dat er iets aan de hand is wat aandacht verdient, en niet als iets wat je bent. Je wilt niet je woede onderdrukken, maar je wilt wel leren die boosheid niet te projecteren op een ander.

stap 3 Lees over emotionele intelligentie. Doe als het kan een workshop over emotionele intelligentie. Doe een hersentrainingsprogramma zoals dat van dr. Jill Ammon-Wexler (www.train4flow.com) of een training van HeartMath.


23-04-2013

19:41

Pagina 263

DE ZES DRAKEN

stap 4 Ontdek – uit eigen ervaring – de link tussen emotie en identificatie. Zie hoeveel rustiger je wordt als je leert afstand nemen, als je leert de dingen in een groter perspectief te plaatsen.

oefening 4

LOSKOMEN VAN JE ANGST VOOR WAT ANDEREN VAN JE DENKEN, VAN ZINLOZE WA ARDEN EN NORMEN

stap 1 Geef je kracht aan niemand weg. Laat je niet gek maken door de verwachtingen, emoties, driftbuien, normen en waarden, criteria over mooi en niet mooi et cetera van anderen. Je onderliggende angst heeft altijd te maken met de angst affectie te verliezen, verlaten te worden, alleen komen te staan, oftewel met afhankelijkheid om liefde te krijgen. Als je iemands liefde alleen kunt krijgen door je aan te passen aan zijn eisen, dan is het om te beginnen al geen liefde. Observeer hoe je streeft naar goedkeuring, bevestiging, aanvaarding, applaus, complimenten en dergelijke. Zet een stap terug in de waarnemerspositie en doe een bewuste inspanning om jezelf te centeren in je eigen kracht. Wees niet hard voor jezelf als je dat niet meteen kunt. Patronen die soms al duizenden jaren werden doorgegeven van generatie op generatie, kun je niet in een, twee, drie overstijgen. Begin ermee. Die houding zet je al in de toptien op deze planeet.

stap 2 Let op je taal. Let op uitspraken als: ik zou moeten; je zou moeten; je had moeten; iedereen doet het, et cetera. Let in het bijzonder op het woord ‘moeten’ in je taal en je innerlijke dialoog. Leer uitdrukken wat jij graag zou willen in plaats van je te conformeren. Ga uit van win/win in situaties, wat inhoudt dat je jezelf niet hoeft te laten verliezen om een ander te laten winnen. Leer ‘nee’ zeggen. Leer grenzen aangeven.

stap 3 Leer om vaker eerlijk te zeggen wat je denkt en voelt zonder de angst of de anderen jou nog wel leuk zullen vinden. Leer ik-boodschappen te stu-

263


264

23-04-2013

19:41

Pagina 264

HOOFDSTU K 5

ren naar iemand die jou emotioneel belast. Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik vind het onprettig als je zo tegen me praat.’ Voel de kracht als je dat van jezelf gedaan krijgt.

stap 4 Leer vaker te doen wat jíj wilt in plaats van je voortdurend af te vragen hoe je het anderen naar de zin kunt maken. Laat je leiden door win/win en balans.

oefening 5

LOSKOMEN VAN DE GEWOONTE JEZELF DINGEN WIJS TE MAKEN stap 1 Observeer hoe je dingen probeert recht te praten, hoe je naar excuses en rechtvaardigingen zoekt, hoe je je eigen zwakheden verbloemt, hoe je dingen ontkent, hoe je overdrijft, en dergelijke. Je doet deze waarneming niet om jezelf te veroordelen of te hervormen. Je doet ze om je bewust te worden van de schema’s van de geconditioneerde persoonlijkheid, gedomineerd door de limbische hersenen. Het doel is alleen maar te observeren en zo gewaarzijn te ontwikkelen, zodat je de optie verwerft boven de patronen en mechanismen uit te groeien.

stap 2 Hou op met de gewoonte opinies aan te zien voor feiten. Leer zinnen te zeggen als: ‘Ik weet het niet.’ ‘Ik weet het niet zeker.’ ‘Dat is hoe ik het zie, maar het zou anders kunnen zijn.’ ‘Met de informatie die ik heb, is dit wat ik denk.’

stap 3 Durf iets terug te nemen als je je bewust wordt dat je de dingen aan het verdraaien bent. ‘Weet je wat, ik hoor mezelf dit zeggen, maar ik realiseer me dat het eigenlijk niet zo is.’ wow! Dat vergt moed!


23-04-2013

19:41

Pagina 265

DE ZES DRAKEN

oefening 6

LOSKOMEN VAN DE GEWOONTE TE PRATEN ALS JE BETER KUNT ZWIJGEN stap 1 Experimenteer met stilte. Ontdek dat je er niet bang voor hoeft te zijn. Neem bewust minder stelling in tijdens debatten en discussies. Luister meer, zeg minder. Observeer hoe jouw geest meteen klaar is met een reactie op wat een ander zegt en uit die instant reactie bewust níét. Zo ontstaat steeds meer ruimte tussen stimuli en reacties. Je wordt steeds vrijer.

stap 2 Observeer de drang in je gelijk te krijgen en stap uit die drang. Laat eens vaker iets gaan. Kies ervoor niet in onvruchtbare discussies te verzeilen. Laat de ander zijn opinie. Ieder diertje zijn pleziertje. Doe in Rome zoals de Romeinen doen.

stap 3 Oefen jezelf in empathisch luisteren. Dat betekent luisteren zonder interpretatie en zonder projectie. Laat de ander zijn en streef ernaar een ander beter te begrijpen in plaats te eisen dat hij/zij jou beter begrijpt. De definitie van begrijpen is ‘kennis vergezeld van “zijn” ’. Dat wil zeggen dat het hoofd in balans is met het hart.

stap 4 Oefen jezelf erin pauzes te nemen vóór je reageert. Die pauzes kunnen variëren van een paar seconden tot uren en dagen. ‘Ik wil nu liever niet verder praten, ik ervaar te heftige emoties.’ Laat een ander ook helemaal uitspreken. Bijt desnoods op je tong.

stap 5 Spreek iets trager en daardoor bewuster. Hou tweerichtingsaandacht gaande. Dat wil zeggen: schenk niet alleen aandacht aan je eigen gevoelens maar let ook op de ander. Of, als je gewend bent alleen op de ander te letten, leer tegelijkertijd bij jezelf te blijven. Spreek alleen als het iets echt bijdraagt aan een beter leven, een betere relatie, een betere situatie.

265


266

23-04-2013

19:41

Pagina 266

HOOFDSTU K 5

Doorbreek routinematig praten. Als je ‘goedemorgen’ zegt, laat het dan uit je hart komen, niet uit een mentale machine.

stap 6 Nogmaals, let op je taal. Hoor jezelf generaliseren (altijd, nooit, iedereen, alles), klagen, slachtoffertje spelen, eisertje spelen, underdogje spelen. Hoor jezelf praten alsof een ander aan het praten is.


23-04-2013

19:41

Pagina 267

267

Hoofdstuk 6

De haven en de wind

Waar ga je heen, schipper? ‘Als we eerst zouden vaststellen waar we ons exact bevinden en dan waarheen we ons bewegen, zouden we beter kunnen beslissen wat te doen en hoe het te doen.’ Abraham Lincoln

Eerder in dit boek vertelden we dat het woord ‘attitude’ in de ruimtevaart gebruikt wordt voor de koersinstelling en dat deze plaatsvindt en constant gecorrigeerd wordt aan de hand van twee vaste sterren of planeten. Zo is het ook met de attitude van medescheppers: ze komen uit een bijzondere krachtplek, die we het ‘centrum’ genoemd hebben. Dat is hun eerste referentiepunt om hun koers te bepalen. Ze staan in hun kracht. Hun tweede stabiele referentiepunt is hun vastberaden levensdoel, de relatief onbeweeglijke plek waar ze naartoe reizen. Henry Ford placht te zeggen dat succesvolle mensen snel beslissen en traag van gedachten veranderen en dat onsuccesvolle mensen traag beslissen en snel van gedachten veranderen. Medescheppers vallen onder de groep die niet snel van gedachten verandert, vooral niet over het doel van hun leven. Yehudi Menuhin, de wereldberoemde violist, kreeg op zijn vijfde verjaardag een speelgoedviool van zijn ouders en hij was daar erg ontdaan over. Hij stampte het ding aan splinters. Hij wilde namelijk een echte viool, geen speelgoedviool! Hij wist toen al heel zeker dat hij violist wilde zijn. En hij meende het! Hij wist precies wat hij met zijn leven wilde doen en hij veranderde niet twintig keer van gedachten. Hij was een uitzonderlijk voorbeeld van vastberadenheid. Het geheim zit hem in het woordje ‘vast’. Als we het over een levensdoel hebben, hebben we het over iets


268

23-04-2013

19:41

Pagina 268

HOOFDSTU K 6

waar je voor wilt leven, iets waar je je hele leven aan wilt wijden, iets waar je vroeger voor wilt opstaan en later voor naar bed wilt gaan. Uit onderzoek1 blijkt dat slechts 3 procent van de mensen een vastberaden levensdoel heeft. Het bekendste onderzoek in dat verband werd gedaan door onderzoekers van de Yale University. In 1953 vroegen ze aan de eindejaarstudenten van de Yale Business School of ze a) een levensdoel hadden en b) een geschreven plan. Slechts 3 procent van de studenten had dat. In 1973, twintig jaar later, gingen de onderzoekers na wat deze ex-studenten ervan gebakken hadden. Behalve dat de 3 procent de gelukkigste relaties had, wat overigens niet betekent dat ze nog in hun eerste huwelijk zaten, hadden deze mensen samen een vermogen opgebouwd dat groter was dan de som van alle eigendommen van de andere 97 procent. Hier zijn wederom transpersoonlijke verschijnselen aan het werk. Anders kun je dit soort zaken niet verklaren. Hier geldt een bepaald principe, namelijk de wet van de aantrekkingskracht. Hoe werkt dat? Eenvoudig. Hierna zie je een stuk ijzer afgebeeld. Hoe komt het dat dit stuk ijzer niet uiteenvalt in ijzerstof?

Massief ijzer bestaat uit ijzermoleculen die elkaar vasthouden.

1 Dr. William Marsten professor aan de American University in Washington DC ondervroeg daar drieduizend mensen over. Dr. Marsten is bekend van het DISC-model voor gedragsvoorkeuren (Dominance-Influencing-Steadiness-Compliance).


23-04-2013

19:41

Pagina 269

D E H AV E N E N D E W I N D

Bij het stuk ijzer als geheel geldt het principe van de cohesie, de samenhang of aantrekking tussen de moleculen van een lichaam. De ijzermoleculen zelf die samen dat stuk ijzer uitmaken, hebben allemaal een positieve en een negatieve pool en ze houden elkaar vast door het principe van de aantrekking der tegenpolen. Als je nu een gelijkstroom door het ijzer laat stromen, gaan al die moleculen hun positieve en negatieve pool gelijkrichten en krijgen we een elektromagneet.

Met gelijkstroom worden alle moleculen gelijkgericht en ontstaat elektromagnetisme. En wat trekt die magneet aan? IJzer. Waarom geen koper of brons? Er geldt weer een principe, het principe van de aantrekkingskracht van overeenkomstigheden. Zo word je in menselijke relaties aangetrokken door mensen die zaken met je gemeen hebben. Dat is de wet van de aantrekking van overeenkomstigheden in actie. Op een ander niveau word je echter aangetrokken door de tegenstellingen in een ander. Dan geldt de wet van de aantrekking der tegenpolen. Door die tegenstelling kun je leren en expanderen. Als je alleen zou omgaan met mensen die het in alles met je eens waren, zou je stagneren. Maar terug naar onze magneet. Wat is het geheim van de elektromagneet? Dat is gelijkgerichtheid van energie. Dat is exact

269


23-04-2013

270

19:41

Pagina 270

HOOFDSTU K 6

waardoor de top-drie-procent van de mensheid op magnetische wijze oplossingen aantrekt voor de uitdagingen in hun leven. Ze zijn zo gelijkgericht op één punt, op hun vastberaden levensdoel, dat ze magneetkracht krijgen. En wat trekken ze aan? Overeenkomstigheden en tegenpolen. Ze trekken de dingen en mensen aan die affiniteit hebben met hun levensdoel. Maar ze trekken ook de tegenpolen aan waardoor ze groeien naar het niveau van ontplooiing dat nodig is voor hun levensdoel.

Het geheim van de magneetkracht van de top-drieprocent ligt niet in het feit dat ze een doel hebben, maar in hun vastberadenheid over dat doel, in de onbeweeglijkheid van hun centrum, in hun gelijkvormigheid met de natuurlijke principes. ‘De mens heeft de ongelijkvormigheid der krachten in zich vanwege de ongelijkvormigheid van zijn principes.’2 Karl von Eckartshausen (1752-1803), Duits mysticus en alchemist

Alchemie wordt ook wel de hogere chemie genoemd en heeft betrekking op de transformatie van lood in goud, oftewel, van rups tot vlinder, van het lagere zelf naar het Hogere Zelf. Alchemie gaat over de 90 procent energie die je investeert om de collectieve geloofssystemen te overstijgen, de schaduwen te doorbreken, de patronen die ons gevangen houden in pijn en beperking. Herinner je je de tekst van James Allen in hoofdstuk 3? We legden er de nadruk op dat het niet genoeg is doelstellingen te hebben. Wat het verschil maakt, is de instelling waarmee je doelstellingen nastreeft, niet het doel zelf. De meeste mensen hebben wel doelstellingen, maar slechts weinigen (3 procent) hebben de juiste zijnsstaat en dat is waar de power vandaan komt!

2 Über die wichtigsten Mysterien der Religion, Karl von Eckartshausen , München, 1823.


23-04-2013

19:41

Pagina 271


Een van de beste manieren om attitude uit te leggen is de metafoor van de zenmonnik-boogschutter. Er zijn zenmonniken die als vorm van meditatie aan boogschieten doen. Als ze erg goed worden, zijn ze in staat tot de ongelofelijkste dingen, zoals geblinddoekt in de roos schieten. Wat is hun geheim? De innerlijke rust en de onthechtheid waarmee ze de pijl afschieten. Ze vragen zich helemaal niet gespannen af of ze al of niet het doel raken. Ze gaan totaal op in het proces, in een zeer gevorderde staat van flow doen ze gewoon wat ze doen, zonder te denken. Ze worden geleid door de transpersoonlijke intelligentie. En wat is die intelligentie ook weer? De oneindige intelligentie van de natuur en haar wetten. En waar krijg je daar contact mee? In je centrum, in je hart. Een van de natuurwetten waarmee je in je centrum kunt samenwerken, is de wet van de aantrekkingskracht. Deze treedt in werking als je vastberaden je aandacht blijft richten op één punt. We zeiden al eerder dat aandacht scheppingskracht richt. Versnipperde aandacht schept een versnipperd leven of zelfs chaos. Geconcentreerde aandacht leidt tot transpersoonlijke kracht, de kracht van de natuurwetten die je toepast. Het voornaamste ingrediënt is echter de ontspanning waarmee het allemaal gebeurt. Geconcentreerde en gespannen aandacht leidt níét tot flow. Het gaat om de uitzonderlijke combinatie van ontspanning en concentratie. Er is wel een doel, maar geen gehechtheid aan het doel. Je komt alleen in flow als je je geen zorgen maakt over het doel. Net als de zenmonnik-boogschutter ga je helemaal op in het proces, nu. Je stroomt met het grotere Leven, met het Universum en zijn perfectie. Je wordt geleid door dé Wil. Je draagt bij aan het geheel en je wordt op jouw beurt gesteund door het geheel: het is naadloos. Het doel zelf heeft geen aantrekkingskracht. Het doel is gewoon een mentaal concept. De aantrekkingskracht zit in degene die het doel formuleert! Jouw concentratie en vastberadenheid maken in jou de krachten wakker die kunnen samenwerken met de natuurwetten. Je doel en de middelen om je doel te bereiken zijn beide te vinden in je potentieel, in je centrum.

271


272

23-04-2013

19:41

Pagina 272

HOOFDSTU K 6

‘Niets is onmogelijk voor wie eenpuntigheid van aandacht kan bereiken.’ Sri Nisargadatta Maharaj, een grote oosterse meester

Het woord ‘niets’ sluit dus echt niets uit. Op 21 maart 1998 stond een wonderbaarlijk verhaal in de Nederlandse pers over de kracht van ‘ontspannen concentratie’. Het was het verhaal van Roelof Tammeling en Martin Hendriks, twee blinde scherpschutters, actief in hun club in Groningen. Hoe kunnen blinde mensen scherpschutter worden? Via hun gehoor! Op hun geweer staat een elektronische richtkijker met toongenerator. De concentrische ringen van de schietschijf hebben verschillende grijswaarden. Elke graad van grijs veroorzaakt een andere fluittoon in de koptelefoon van de schutter. Als de toon het hoogst is, is de roos in het vizier. Het vergt van blinde schutters een enorme concentratie om deze sport te beoefenen, maar ‘niets is onmogelijk voor wie eenpuntigheid van aandacht kan bereiken’. En wat dacht je van de volgende krantenkop: ‘Blinde Britse golfer slaat opnieuw een hole-in-one.’ Het artikel begint: ‘Voor de tweede keer in zijn loopbaan heeft de golfer Graham Salmon een hole-in-one geslagen. De 43-jarige Salmon heeft nog nooit baan of bal gezien. Hij is sinds zijn tweede jaar blind! Hij kan zich niet herinneren ooit iets te hebben gezien. Desondanks is hij een bekende sporter, die bij de bookmakers 200 tegen 1 genoteerd staat dat hij weer een hole-in-one slaat. Hij won medailles in atletiek en skiën en speelde voetbal en cricket. Het verschil tussen een ziende en niet-ziende golfer is zijn caddie. De caddie van de blinde geeft hem informatie over de ligging van de hole en de baan, en plaatst hem achter de bal.’ Wonderbaarlijk? ‘Niets is onmogelijk voor wie eenpuntigheid van aandacht kan bereiken.’ Het woord ‘niets’ in deze uitspraak wordt uitstekend geïllustreerd door de blinde heren. Wat is ons excuus om ons doel niet te halen? Napoleon Hill zegt ook nog iets wat wel eens het grootste geheim van medescheppers zou kunnen zijn: ‘Als je jouw aandacht blijft concentreren op je doel, verdwijnen de barrières. Als je jouw aandacht blijft richten op de barrières, verdwijnt je doel.’ Het laatste is precies wat er gebeurt met de grote meerderheid van de


23-04-2013

19:41

Pagina 273


mensen. Ze starten met een doel, maar zonder vastberadenheid. Bij de minste tegenwind geven ze op. Of ze praten zoveel over de barrières, dat ze dáár al hun scheppingskracht oprichten met het bekende gevolg: de barrières worden steeds groter en het doel steeds kleiner. In Chicken Soup for the Soul3 van Mark Victor Hansen en Jack Canfield staat een waar gebeurd verhaal geschreven door Burt Dubin over een jongetje, Glenn Cunningham, dat ernstig verbrand werd bij een brand in zijn school. Half buiten bewustzijn hoorde hij de dokter tegen zijn moeder zeggen dat zijn onderlichaam zo beschadigd was, dat het voor hem beter zou zijn als hij zou sterven. De behandelende arts gaf hem trouwens zeer weinig kans om te overleven. Maar het jongetje besliste met zijn diepste kracht, vanuit zijn centrum, dat hij zou blijven leven. Hij overleefde tegen de verwachtingen van de dokter in. Op een keer hoorde hij de arts weer praten met zijn moeder. Deze keer zei de dokter dat er zoveel weefsel was weggebrand in zijn benen, dat hij veroordeeld was tot een leven in een rolstoel. Het jongetje keerde zich weer in zijn centrum en besloot dat dit niet waar hoefde te zijn. De feiten waren nochtans tegen hem. Zijn tengere beentjes bengelden krachteloos aan zijn lijf. Hij was zijn motorische capaciteiten kwijt. Maar wat hij niet kwijt was, was zijn vastberadenheid. Hij zou weer lopen, wat het ook zou vereisen. Op een dag reed zijn moeder zijn rolstoel in de tuin om hem wat zonlicht te geven. Toen zijn moeder terug naar binnen was gegaan, gooide Glenn zichzelf uit zijn rolstoel. Hij sleepte zich door het gras en greep zich vast aan de tuinomheining. Paal voor paal sleepte hij zich langs de omheining, vastbesloten om weer te lopen. Elke dag opnieuw herhaalde zich dat proces. Op de plekken waar hij zich voortsleepte, werd het gras helemaal kaal. Zijn moeder masseerde zijn beentjes dagelijks en hij bleef maar geloven in het schijnbaar onmogelijke. Op een dag kon hij weer rechtop staan zonder de omheining vast te houden. Daarna leerde hij strompelen. Ver-

3 Chicken Soup for the Soul, Mark Victor Hansen en Jack Canfield, Health Communications Inc, Deerfield Beach, 1995.

273


274

23-04-2013

19:41

Pagina 274

HOOFDSTU K 6

volgens leerde hij weer lopen en uiteindelijk begon hij te rennen. Hij ging weer te voet naar school en begon na een tijd naar school te rennen, dag na dag, voor de pure vreugde van het rennen zelf. Hij was in flow! Hij werd zo goed dat hij lid werd van het atletiekteam van de school. En wonder boven wonder, tijdens zijn studie medicijnen, liep deze jongen, die door artsen veroordeeld was tot een leven in een rolstoel, in Madison Square Garden, het wereldrecord over de mijl. Als je kunt lezen, heb je dit gelezen. Wij hopen dat het je de inspiratie geeft om het doel dat in jouw blauwdruk ligt, te vinden en te behalen. Vallen, ja. Blijven liggen, nee.

Je levensdroom en de virtuele ruimte ‘Je bent zo groot als je grootste verlangen en zo klein als je diepste beperkende overtuiging.’ William James

Je levensdroom is de maatstaf voor de ontwikkeling van je potentieel. Het is datgene wat jij wilt medescheppen, samen met het leven tijdens deze zeventig of zo omwentelingen rond de zon. Het is belangrijk dat de doelen die je jezelf stelt naar aanleiding van je levensdroom reëel zijn. Ze moeten uitdagen, prikkelen en stimuleren, en vooral ook haalbaar zijn. Henk Hermans4 raadt aan om met een lijst te werken. Stel jezelf de vraag ‘Wat wil ik in het leven?’ Geef eerst een algemeen antwoord op deze vraag. Laat je niet weerhouden door gedachtes als: Dat kan toch niet of Dat lukt me nooit. Schrijf gewoon alles op wat er in je opkomt. Denk aan alle dingen die je in de komende jaren graag zou willen bereiken of ervaren op verschillende gebieden. Maak een lijst en deel die op in de onderdelen werk, thuis, vrije tijd, persoonlijk. Je lijst zou er als volgt kunnen uitzien.

4 Henk Hermans, Denk aan jezelf, en geef richting aan je leven,. Harcourt Assessment B.V. een afdeling van Reed Elsevier, Amsterdam 2001.


23-04-2013

19:41

Pagina 275


Werk ● Een eigen bedrijf ● Bestseller over marketing schrijven en van de auteursrechten leven Thuis ● In een vrijstaand huis wonen ● Geiten houden Vrije tijd ● Cursus Zweeds volgen ● Basgitaar leren spelen ● Popster worden Persoonlijk ● Mezelf verder ontwikkelen (een hersentrainingsprogramma lijkt een goed plan) ● Ruzie met een familielid oplossen ● Alfatraining volgen Kijk nu eens welke doelen waarschijnlijk niet echt reëel zijn, bijvoorbeeld een popster worden als je al vijftig bent of van de auteursrechten leven van één boek in een klein land als Nederland of België. Als jij gelooft dat het wel kan, geef het dan niet op. Niets is onmogelijk voor wie gelooft. Als je echter veel tijd en energie aan een quasi-onmogelijke doelstelling besteedt, kan dat erg frustrerend zijn. Je kunt je doel wel bijstellen tot bijvoorbeeld ‘een rockbandje oprichten voor de fun’. Als zo’n bijgesteld doel niet meer interessant is, laat je het vallen. Het is nuttig om je doelen zo nauwkeurig mogelijk te omschrijven, want hoe duidelijker het doel is, hoe makkelijker is vast te stellen of het een haalbaar doel is. Is het haalbaar, dan maak je van een doel een stappenplan. Ga dan na of je doelen hebt opgeschreven die tegenstrijdig met elkaar zijn. Doelen als ‘een eigen bedrijf’ en ‘nooit meer werken’ gaan niet samen. Je zult een van de twee moeten laten vallen. Een levensdoel stimuleert je om je potentieel te ontplooien

275


276

23-04-2013

19:41

Pagina 276

HOOFDSTU K 6

door actie en tegenwind in. Luister nog even naar Napoleon Hill. ‘Als ons doel bestaat uit een succesvol leven, wat bedoelen we dan met succes? We bedoelen met succes: het ontwikkelen van de kracht waarmee je alles kunt bereiken wat je in elke fase van je leven belangrijk en waardevol acht en wel zonder schade te berokkenen aan de rechten van anderen.’ De meeste mensen hebben al vroeg in hun leven hun droom opgegeven. Dat is vaak het gevolg van de herhaalde of zeer diepe gekwetstheid van het zelfbeeld. Een onderzoek van het reclamebureau Benton en Bowles over de dromen van mensen liet zien dat meer dan 70 procent van de mensen hun droom hebben ingewisseld voor een fantasie, zoals de lotto winnen of een ster worden of een andere vorm van dagdromerij. Dat bedoelen we niet met een droom. Met een droom bedoelen we iets wat een blauwdruk kan zijn voor een rijk, vervuld en succesvol leven. Bij zo’n droom hoort een plan en heel wat organisatie. Je zou het ook een mission and vision statement kunnen noemen, gevolgd door een plan en een uitvoering van dat plan. Napoleon Hill was over die dingen zeer categorisch. ‘Een droom zonder kennis, wilskracht, volharding en zonder voldoende organisatiekunde is een illusie, niet een droom.’ Daarom verbond Hill meteen het woord kracht aan het woord succes. Je dient a) een droom te hebben en b) de innerlijke kracht om die droom te realiseren. Met kracht bedoelen we niet werken als een bezetene. Dat is geen kracht, maar obsessie. Met kracht bedoelen we inspiratie, partnerschappen, netwerken, goodwill, samenwerken met de natuur, stil zijn en je afstemmen op het Veld van Alle Mogelijkheden, creativiteit en innovatie, leven vanuit je hart in verbinding met de Bron. Napoleon Hill definieerde kracht als:

Kracht = kennis van de natuurprincipes + georganiseerde actie


23-04-2013

19:41

Pagina 277


Bij georganiseerde actie hoort ook leiderschap. Dat betekent dat je anderen inspireert mee te werken aan de realisatie van je droom. Verhalen illustreren vaak veel beter dan concepten en voorschriften. Daarom volgt nu een verhaal. Een oude zakenman met een mooi bedrijf riep zijn zeven ruziemakende zonen, die al over de erfenis aan het ruziën waren voor hij was gestorven, bij elkaar en daagde elk van hen uit een bundel met zeven bezemstelen te breken. Geen van hen lukte dat. De vader sneed toen het touw door en brak met zijn tengere handen elke stok op zijn zwakke knie. De boodschap was duidelijk: samen zouden ze het bedrijf sterk houden. Apart waren ze erg kwetsbaar. Dit verhaal onderstreept wat we al eerder zeiden en herhaalden. Het is niet genoeg een doel te hebben. Je dient je gedachten, gevoelens en daden op één lijn te brengen met de realisatie van dat doel. Maar, begrijp ons niet verkeerd, een doel dien je wel te hebben. Napoleon Hill bestudeerde 504 zeer uitzonderlijke mensen, zoals Thomas Edison, Henry Ford en Alexander Graham Bell, maar hij liet ook 15.000 modale mensen vragenlijsten invullen over hun levenswijze. En wat bleken de drie voornaamste redenen te zijn waarom mensen in de middelmaat bleven steken? Dit zijn ze: 1 gebrek aan een overkoepelend levensdoel (95 procent van de 16.000 gevallen); 2 iets doen wat je niet met hart en ziel doet, compromis in plaats van commitment; 3 verkeerde partnerschappen (zowel persoonlijk als zakelijk). Als je jezelf geen doelen stelt, heb je daar vast een reden voor. Misschien realiseer je je (nog) niet hoe belangrijk het is doelen te hebben. Of misschien weet je niet hoe je ze moet verwoorden. Of misschien heb je last van faalangst en durf je ze niet eens te benoemen. Maar je hoeft jouw doelen niet overboord te gooien om-

277


278

23-04-2013

19:41

Pagina 278

HOOFDSTU K 6

dat je kunt falen bij het realiseren ervan. Thomas Edison kan je misschien inspireren: ‘Falen is wezenlijk voor slagen. Je kunt niet slagen zonder te falen. Verdubbel dus je faalervaringen als je succesvol wilt zijn.’

Belang van een overkoepelend levensdoel Wanneer je geen overkoepelend levensdoel hebt, mis je heel veel. We zetten het op een rijtje. Je mist: ● De ultieme maatstaf om alles in je leven op één lijn te brengen. Dat kost je je magneetkracht en je bent veroordeeld tot zwoegen in plaats van genieten. ● De basis voor een positieve attitude: wat geeft zin aan je leven? ● De voornaamste energiebron om vol te houden bij tegenwind. ● De werking van een succesprincipe, met name de wet van de harmonie, waardoor jij mensen in jouw leven kan aantrekken die jouw droom kunnen delen of ondersteunen. ● Een termijnvisie en neemt daarom op korte termijn niet-optimale beslissingen. ● Doorzettingsvermogen. Wie iets echt wil kan moeilijk gestopt worden; wie niet weet wat hij wil kan moeilijk starten. Zijn dat niet voldoende redenen om er meteen werk van te maken?

Onwankelbaar geloof ‘Wie heeft ooit de wind gezien?’ Christina Rosetti

Het essentiële element wanneer je je doel wilt halen, is een onwankelbaar geloof. Daarmee bedoelen we niet dat je hard genoeg moet willen. Veel mensen willen namelijk hard genoeg de lotto winnen. Je kunt in zoiets echter niet geloven! Met geloof bedoe-


23-04-2013

19:41

Pagina 279


len we ook niet blind geloof. Want dat is naïviteit, niet geloof. Geloof bergt merkwaardig genoeg rede in zich. Je gelooft niet zomaar wat, je gebruikt je ogen en je verstand om een soort sprong te maken in een andere dimensie, een onzichtbare dimensie voorbij het verstand. Geloof is een magisch ingrediënt, een bron van wonderbaarlijke gebeurtenissen in je leven. Tegelijkertijd is het een van de woorden uit het woordenboek die het vaakst verkeerd worden begrepen. Om dat duidelijk te maken verwijzen we nog even naar een van de meest intrigerende zinnen uit de bijbel: ‘Alles is mogelijk voor wie gelooft.’ (Marcus 9: 23). Als een groot spirituele meester als Jezus van Nazareth bepaalde woorden gebruikt, dan bedoelt hij geen andere. Als hij ‘alles’ zegt, bedoelt hij niet ‘veel’, maar ‘alles’. En als hij zegt ‘voor wie gelooft’, bedoelt hij niet ‘voor wie gelooft in…’ Er is namelijk een immens verschil tussen geloven en geloven in. Ruim 95 procent van de mensen gelooft wel ergens ín, maar dat werkt eerder tegen hen dan voor hen. We hebben eerder al uitgelegd dat geloofsovertuigingen naar je terugkomen in de vorm van ervaringen. De meerderheid van de mensen leeft in angst en beperking vanwege de verhalen waarin ze geloven. De top-drie-procent gelooft niet ergens in, ze gelooft. Punt. Als je gelooft in iets of iemand, leg je het krachtpunt in iets of iemand buiten je, iets wat je als verschillend van jezelf beschouwt. Dat is een staat van afhankelijkheid en vaak van zwakte. Onzekere mensen geloven in van alles. Je kunt hun ook veel wijsmaken. Echt geloof is namelijk niet iets wat je hebt, maar iets wat je bent. Wie gelooft, is zeker. Het is het verschil tussen het Engelse belief (geloven in) en het Engelse faith (geloven). Laat deze regel goed tot je doordringen:

Geloof is een staat van zijn. Het is ‘onwankelbaarheid’. Als je in je centrum bent, ben je innerlijk zeker. Dat kun je niet bewijzen noch uitleggen aan iemand die niet in dat centrum is. Als iemand wel in dat centrum is, hoeft hij geen bewijs, hij is ook

279


280

23-04-2013

19:41

Pagina 280

HOOFDSTU K 6

zeker. Misschien voel je beter aan wat we bedoelen als we het woord ‘vertrouwen’ gebruiken. Vertrouwen is een zeer diep gevoel van verbondenheid met de natuur, de bron van het leven, het Veld van Alle Mogelijkheden. Vertrouwen is de basis van het zesde zintuig, onze intuïtie. Echt vertrouwen is een gave, niet iets wat je doet. Marcus 9,vers 23: ‘Alles is mogelijk voor wie gelooft’, betekent in moderne termen: Wie in het transpersoonlijke centrum verblijft, is verbonden met het Veld van Alle Mogelijkheden en is dus nooit bezorgd. De juiste dingen verschijnen moeiteloos uit dat veld, zoals de appelen aan een boom. Voorbeeld van wat we bedoelen? ‘Ik heb altijd gevoeld dat we het zouden maken. Er waren enkele momenten van twijfel, maar ik wist dat er uiteindelijk iets zou gebeuren. Als Mimi [zijn eerste vrouw] dingen weggooide die ik geschreven of getekend had, was mijn standaardreactie: “Je zult daar spijt van krijgen als ik beroemd ben.” En dat meende ik echt.’ John Lennon

Het resultaat is bekend: er is niets vergelijkbaar met de Beatles. Let op zijn woordgebruik: gevoeld – enkele momenten van twijfel – ik wist. Geloof is iets van het hart, niet van het hoofd. Als het hoofd er zich mee bemoeit, ga je juist twijfelen. Alleen het hart weet. Hoe wetenschappelijker je opleiding, hoe groter de kans dat je hoofd je hart domineert. De deur naar geloof is dan dicht. Edison is tot zijn veertiende naar school gegaan. Daardoor had hij niet zoveel last van algemene opvattingen (Iedereen weet toch dat!) of andere conditioneringen. Hij wist gewoon niet dat die dingen zogenaamd niet konden. Henry Ford, een zeer trouwe vriend van Edison en nog iemand die ontsnapte aan de schoolse conditioneringen, zei het in andere woorden: ‘Als je gelooft dat je het kunt of als je gelooft dat je het niet kunt, je hebt gelijk.’


23-04-2013

19:41

Pagina 281


Magie en alchemie ‘Alles rondom ons toont aan dat er oneindige wetten ten grondslag liggen aan de werkelijkheid. Dat valt niet te ontkennen. De natuur is zo exact als wiskunde.’ Thomas Edison

Edison, de grootste uitvinder van de 20ste eeuw, zegt iets vergelijkbaars als Einstein, de grootste wetenschapper van de 20ste eeuw. Zowel Einstein als Edison vertrouwen de grotere intelligentie achter alle dingen. Hill noemt geloof de ‘alchemist van de geestelijke krachten’. Alexander Graham Bell noemde geloof ‘de veroverende kracht’. Hij zei: Ik weet niet wat het is, maar wel dat het bestaat en dat doelgerichte mensen er meer van hebben.’ Iemand met een wetenschappelijke geest kan dan zeggen: bewijs dat eens, Alexander! En Bell, ondanks zijn genialiteit, zou dat niet kunnen. Het hart weet. Het hoofd twijfelt. Niemand heeft ooit de wind gezien, maar we weten dat hij bestaat. Niemand heeft ooit elektriciteit gezien, maar we twijfelen niet aan het bestaan ervan, omdat we er de vruchten van kennen. Wie in zijn hart de ongelooflijke verbondenheid met de natuur ontdekt, kan dat niet laten zien. Kijk echter naar de vruchten ervan in zijn leven. Je twijfelt toch ook niet aan elektrisch licht? ‘Een vastberaden doel waar je totaal achter staat en waarop jij je aandacht kunt blijven concentreren, zal zich kleden in een beschikbare fysieke vorm.’ Napoleon Hill

Je hoeft niet te geloven wat Hill beweert. Zoek voor jezelf uit of het klopt, zoals zovele studenten van Hill dat gedaan hebben. Of blijf twijfelen. Je hebt dan wel gelijk, maar geen geluk. Een andere student van de krachten van de menselijke geest, Sint Augustinus, heeft hetzelfde honderden jaren eerder ook ontdekt. Hij schreef: ‘De geest heeft twee krachten: een actieve en een beschouwende. Door de actieve ga je vooruit. Door de beschouwende bereik je je doel.’ Wat betekent dat praktisch gezien?

281


282

23-04-2013

19:41

Pagina 282

HOOFDSTU K 6

Als je het patroon van je droom, je visie blijft vasthouden in je geest en er dagelijks energie aan blijft toevoegen, zal het fysisch equivalent ervan verschijnen door een combinatie van bewuste inzet en een aantal merkwaardige toevalligheden, door C.G.Jung synchroniciteiten genoemd. Synchroniciteiten Synchroniciteiten zijn ‘zinvolle toevalligheden’ die een nieuwe wending kunnen geven aan je leven of een fase van je leven. Plots is er een nieuwe ontwikkeling die alles verandert: een ontmoeting, een samenloop van omstandigheden, een defecte auto waardoor je ergens te laat komt waardoor je een ramp ontloopt, et cetera. Fritz Perls, grondlegger van de Gestalttherapie, was in de jaren dertig professor aan een Duitse universiteit. Hij was ook joods. Hij en twee collegae kregen de vraag of ze een leerstoel wilden aannemen in Zuid-Afrika. De twee collega’s zagen vooral beren op de weg, maar Perls zei meteen ‘ja’. Zijn twee collega’s waren ook joods. Ze kwamen om in concentratiekampen. Perls emigreerde na de oorlog naar de Verenigde Staten en leverde met de Gestalttherapie een grote bijdrage aan de psychotherapie. Synchroniciteiten zijn vaak de wegwijzers naar onze missie, onze lotsbestemming. Moeder Teresa werd geboren in Albanië. Toen ze vijftien was, hoorde ze over vrouwen die missionarissen werden om de armen te helpen. Toen ze achttien was, ging ze naar Ierland om toe te treden tot een zusterorde. Ze werd uitgestuurd naar Calcutta om les te geven. Ze moest altijd binnen het klooster blijven. Op een dag, toen ze achtendertig was, zag ze een stervende vrouw op straat. Ze bleef bij haar en wist dat ze haar missie had gevonden. Ze begon zonder geld en zonder organisatie, ze volgde gewoon haar hart. Toen kwam er een tweede vrouw bij haar werken en toen nog een en toen nog een. Nu zijn er duizenden mensen die haar werk voortzetten. Ze werd een internationale beroemdheid die daardoor deuren kon openen voor haar


23-04-2013

19:41

Pagina 283


werk. En ze bleef altijd nederig, met open hart en zonder een greintje arrogantie. Einstein kreeg zijn voornaamste inzicht over relativiteit in een droom. Edison kreeg zijn uiteindelijke oplossing voor de gloeilamp ook in een droom. Elias Howe, de uitvinder van de naaimachine, was vastgelopen. Hij kon maar niet bedenken hoe de naald eruit moest zien om tegelijk de draad te kunnen bevatten en door de stof te kunnen gaan. Hij kwam er maar niet uit. Op een nacht droomde hij over een Afrikaanse stam. In die droom werd zijn aandacht getrokken door het ontwerp van de speren die ze gebruikten, er zat een gat in het midden van de speerpunt. Hij werd wakker en had de oplossing van zijn probleem. Het transpersoonlijke zelf communiceert vooral op twee manieren met ons persoonlijke zelf, via dromen en via synchroniciteiten. Hoe meer we ons hart openen, hoe meer het ons kan bereiken in onze dromen en in zinvolle toevalligheden. Napoleon Hill heeft hier uiteraard ook iets over te melden: ‘Geloof leidt tot begeleiding van binnenuit. De “gids” is de oneindige intelligentie die zich, door jouw focus, kan richten op eindige doelen. Het is een co-creatie van jou en de natuur.’ Synchroniciteiten zijn de ultieme co-creatie met de grotere intelligentie van het leven zelf. Als je onze uitleg van de kwantumfysica een beetje begrepen hebt, weet je – min of meer – wat we bedoelen. Het principe van de waarnemersdeelname (jawel, er zitten weer principes achter en dus het centrum) bepaalt dat wij mensen invloed hebben op energievelden en subatomaire deeltjes. Het principe van de non-lokaliteit verklaart waarom onze invloed veel meer dan lokaal is. Die niet-lokale invloed wordt verklaard door het complementariteitsprincipe waaruit we weten dat we naast een lokale vorm ook een niet-lokale niet-vorm hebben. De mens in flow nodigt dus op een of andere manier een reeks schijnbare toevalligheden uit in zijn beleving van de werkelijkheid. De deeltjesmens, de mens die zich identificeert met de zichtbare vorm, kan het nu helemaal niet meer volgen. En wij kunnen niet bewij-

283


23-04-2013

19:41

284

Pagina 284

HOOFDSTU K 6

zen wat we zeggen. Voor de deeltjesmens geldt: eerst zien dan geloven. Voor de flow-mens geldt: eerst geloven, dan zien. Het verschil tussen de rups en de vlinder...5 We komen verder nog terug op het verschijnsel van de synchroniciteiten, de onverwachte wonderen die veel vaker voorkomen bij mensen in flow dan bij andere mensen. Wacht je op een wonder? Dan wacht je eigenlijk op je ware zelf. Durf je te geloven dat er een vlinder in je zit die bestaat boven de wereld van stimulusrespons en lineaire tijd?

De magische formule Napoleon Hill heeft een bewezen formule ontwikkeld om innerlijke magneetkracht6 te ontwikkelen die synchroniciteiten helpt aantrekken voor je droom. Dit zijn de adviezen van Hill. 1 Schrijf op wat je wilt bereiken. Dat is een heel belangrijke stap. Door het op te schrijven breng je het idee voor het eerst de materiële wereld binnen. Het opschrijven is ook belangrijk omdat je dan niet de hele tijd andere woorden gebruikt. Zo zorg je voor meer focus. Robert McNamara7 zei eens: ‘Als je nog niet eens de discipline hebt om je doel op te schrijven, hoe wil je dan de discipline hebben om het uit te voeren?’ Zet dus stap één en schrijf op wat je echt wenst. Schrijf het als gewenste uitkomst en in de tegenwoordige

5 Een van de merkwaardigste dingen is hoe ‘rupsen’ hun rups-zijn met hand en tand verdedigen. Je kunt ze op geen enkele manier ervan overtuigen dat er in hun ‘rups’ een vlinder schuilt... ‘Dat is niet wetenschappelijk!’ ‘En Professor Humdremp zegt dat...’ (autoriteiten weet je wel). ‘En dat is misschien waar voor Edison, maar niet voor mij.’ En. En. En. En. En. En. Gelijk, maar geen geluk. Pech! 6 Daar gaat de veel besproken film The Secret over (kijk eens op www.amazon.com als je niet weet wat ik bedoel). 7 Topmanager bij Ford, later Minister van Defensie en uiteindelijk president van de Wereldbank.


23-04-2013

19:41

Pagina 285


2

3

4

5

tijd: ‘Ik heb nu de baan van mijn dromen. Ik heb leuke collega’s en ga elke dag met plezier werken. Ik kan mijn creativiteit uiten op een manier die past bij mijn talenten…’ Voeg er zoveel mogelijk details aan toe die voor jou belangrijk zijn. Schrijf ook op wat je daarvoor wilt geven. Dat is de wet van de akker. Je moet eerst zaaien voordat je kunt oogsten. Zovele mensen willen alleen maar krijgen. Ze willen niet investeren in zaaigoed. Zo werkt de natuur niet. De beste weg naar succes is geven. We brengen graag het principe van de extra mijl weer onder de aandacht. Dat betekent: meer geven dan je moet en dat doen met plezier. ‘Ik zet me helemaal in in mijn nieuwe werkomgeving. Ik doe meer dan ik moet omdat ik het graag doe. Ik sta klaar om collega’s te helpen. Ik blijf studeren.’ Maak een plan en schrijf het op. Een plan is een manier van werken, de keuze van een richting, grote lijnen en ideeën van aanpak. Bijvoorbeeld: ‘Ik zal elke maand een boek lezen over persoonlijke groei.’ Een plan is een intentieverklaring. Vertaal je plan in concrete acties en schrijf ze op. Voorbeeld: ‘Ik maak elke dag dertig minuten vrij voor stilte en visualiseren.’Ik maak een leeslijst en ik koop het eerste boek op...’ Zonder stap 4 blijft een plan een stuk papier. Lees elke dag minstens twee keer de letterlijke omschrijving van je doel en de letterlijke bewoordingen van wat je wilt geven. Bij voorkeur doe je dat op een plek waar niemand je kan horen en doe je dat hardop, zodat de vibraties de kosmos kunnen ingaan op zoek naar de wet van de aantrekking8 (soort zoekt soort). Lees het verhaal nooit routinematig op. De woorden op zichzelf hebben geen kracht. Jouw bewustzijn geeft ze kracht. Alles in het universum is een uiting van bewustzijn. Het is de kracht die alles drijft. Routinematig is doods en onbewust. Leg er je hart en je ziel in! Dit laatste is het geheim van de formule: niet het doel maar de instelling

8 Over die wet gaat de beroemde film The Secret (Rhonda Byrne), nu al een van de drie meest verkochte dvd’s ooit.

285


286

23-04-2013

19:41

Pagina 286

HOOFDSTU K 6

waarmee je het nastreeft (zie de tekst van James Allen). 6 Onderneem elke dag minstens één actie die naar je doel leidt, hoe klein ook. Denk aan Augustinus: ‘De geest heeft twee krachten: een actieve en een beschouwende. Door de actieve ga je vooruit. Door de beschouwende echter bereik je je doel.’ Jij doet je deel, de natuur doet haar deel. ‘Doe je best en God doet de rest,’ zeiden ze vroeger. 7 Laat de details over aan het universum, waarmee je via je hart verbonden bent. Maak je geen zorgen, blijf in het moment.9 Doe jouw deel en laat de natuur (via allerlei wetten en principes) haar deel doen. Jouw deel is minder dan 1 procent.Wees ontspannen, heb vertrouwen in de onveranderlijkheid van de natuurwetten. Wees niet zoals een persoon die zaad plant en het dan elke dag opgraaft om te zien of er niets aan scheelt. Dat werkt niet. Je dient het zaad te laten kiemen. Je hebt nu gezaaid in onzichtbare elektromagnetische velden. Geen paniek. De wetten zíjn aan het werk. Een van die wetten heet geduld. Alles op zijn tijd. Wees echter alert op wat het leven nu op je pad brengt. De te nemen tussenstap kan voor je neus staan, maar jij ziet hem misschien niet eens. En dan zeg jij dat deze formule niet werkt... De punten 5 en 6 zijn het tweeledige scheppingsproces. Je voegt elke dag energie toe aan de mentaal-emotioneel-spiritueel-subatomaire dimensie door stap 5 en je voegt elke dag energie toe aan de driedimensionale wereld door stap 6. Dat kan natuurwetmatig niet fout gaan. Het enige wat schíjnbaar fout kan gaan, is dat het leven je situaties aanbiedt waardoor jij ontdekt dat je nog met tegeninformatie rondloopt in je onderbewuste, oftewel dat er nog incongruentie is tussen wat je zegt en wat je diep daarbinnen echt voelt en gelooft.

9 Je hebt eerder Lucas 12: 22-34 gelezen: Wees niet bevreesd!


23-04-2013

19:41

Pagina 287


Extra aandacht De formule werkt niet als je in de bètastaat bent. Dat is de reden waarom vele mensen zich afvragen waarom hun ‘positief denken’ niets verandert. Wil je in contact wilt zijn met de hartenergie die het allemaal mogelijk maakt, dan dien je eerst naar alfa of dieper te gaan. De gemakkelijkste weg die ik ken is de drie-minutenoefening die we al eerder hebben beschreven. Adem met ogen dicht rustig in en uit in het tempo van vijf tellen, terwijl je jouw aandacht vestigt op de hartstreek (of borstbeen). Breng nu iets of iemand in dat aandachtsveld waar je liefde of appreciatie voor voelt. Stuur de warme energie naar de wereld of naar iets of iemand die het goed kan gebruiken. Doe deze oefening alleen wanneer je hart open is. Naast je hart speelt nog een energiecentrum een hoofdrol bij de formule: je zonnevlecht. Dat is het voornaamste zenuwknooppunt in je lijf, net onder je middenrif. Het is de zetel van het vuurelement in ons, de wil, de energie. Het is de plek waar je de energie kunt halen om boven de reactieve persoonlijkheid uit te stijgen. De zonnevlecht is samen met de lever het verdeelcentrum van chi (creatieve levensenergie) in ons lichaam. Het vuurelement (chi, ki, prana) is de creatieve levensenergie die vorm geeft aan het bestaan. Vuur is wat transformatie mogelijk maakt. Het is evident dat dit een belangrijk centrum is als je een elektromagnetisch veld ergens voor wilt opladen. Wanneer dit energetisch centrum (dat oosterlingen het derde chakra noemen) dicht is, verkeren we in een underdogpositie. We staan niet in onze kracht. We staan niet als medeschepper in het leven. Je kunt dan visualiseren en mantra’s zingen wat je wilt, maar het zal vrijwel niets opleveren. Het zonnevlechtcentrum gaat open wanneer je er bewust door uitademt. Stel je voor dat daar echt een soort zon bestaat. Hoe zou die dan werken? De zon straalt uit. Zo gaat dat. Mensen die hun aandacht richten op vasthouden en op krijgen, hebben een afgesloten zonnevlecht. Juist daardoor kunnen ze moeilijk ontvangen. Interessante paradox. Het leven manifesteert zich door expansie, niet door krimpen. Het is vitaal dat je dit begrijpt. Het geheim van ‘zaaien’ in het Veld van Alle Mogelijkheden zit in de

287


288

23-04-2013

19:41

Pagina 288

HOOFDSTU K 6

uitademing vanuit je krachtcentrum. Je voegt dan creatieve energie toe aan wat je wenst te manifesteren. Het verschil met iemand die met zijn aandacht in zijn hoofd zit en met zijn focus op krijgen, is hemelsbreed. Nu weet je wat je te doen staat: 1 Ga naar alfa (het gevoelsniveau) of dieper door de hartoefening (of andere techniek). 2 Lees je droomblad met gevoel, terwijl je uitademt met aandacht op je zonnevlecht. Wanneer je hardop leest, adem je toch al uit. Als je in stilte leest, doe het dan bewust bij het uitademen. Stuur energie de wereld in. Ze zal naar je terugkomen. Eerst zaaien, dan oogsten. 3 Vraag niets zonder de bereidheid er eerst iets voor te geven. Visualiseer dus niet op het winnen van de lotto, maar op de waarde die je zult scheppen en voor wie.

Een voorbeeld Conrad Hilton was een simpele hotelbediende met een droom. Onder zijn hoofdkussen had hij een foto van een wondermooi Astoria Hotel. Elke dag, jarenlang, stond hij op met die foto en ging hij slapen met die foto en elke dag herhaalde hij zijn droom: zijn eigen hotelketen opzetten en de wereld verrijken met fantastische hotels, bekend om hun klasse en service. Hij wist wat hij wilde en hij wist wat hij wilde geven. Hij investeerde elke dag energie in de subatomaire krachtvelden en ondertussen leerde hij het hotelvak en hield hij zijn ogen open. Op een dag kreeg hij de kans om voor een laag bedrag een aftands hotel te kopen. Hij kreeg de financiering rond en herstelde de oude glorie in ere. De rest is geschiedenis. Heb je de durf groot te dromen of wil je eerst nog wat werken aan je zelfbeeld? Wanneer je het inzicht dat jouw hart de deur is tot het Veld van Alle Mogelijkheden, nog niet helemaal eigen hebt gemaakt, klinkt een en ander nu waarschijnlijk te ver van je bed. Of ben je er helemaal klaar voor? Er zijn twee opties: opgeven of de prijs betalen. Is opgeven wel een optie? Voor ons niet en wij wensen voor jou hetzelfde.


23-04-2013

19:41

Pagina 289


ZELFONDERZOEK Bepaalde factoren vernietigen jouw hartsverbinding met de natuur, met de oneindige intelligentie in je centrum. Ze voorkomen dat je als medeschepper in het leven kunt staan. Het zijn onder meer: ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

ongeloof, gebrek aan vertrouwen; zelfbeklag; twijfel; beschuldigen van anderen en omstandigheden; angst; afgunst; intolerantie; hebzucht; onvermogen te vergeven of los te laten; negativisme; agressie; manipulatie; destructieve kritiek; oordeel en zelfoordeel; vooroordelen; vergeldingsdrang; zelfzucht; roddelzucht, zelfgenoegzaamheid; arrogantie; gebrek aan discipline; jaloersheid; gebrek aan respect; luiheid; besluiteloosheid; willekeur; de wens te krijgen zonder eerst te geven; gebrek aan zelfkennis; immoreel gedrag; betweterigheid; gebrek aan zelfbeheersing;

289


23-04-2013

290

19:41

Pagina 290

HOOFDSTU K 6

● ● ● ● ● ● ● ● ●

woede; depressieve gedachten; toeschouwer in plaats van medespeler; stress, te weinig rust; cynisme, de grote droomvernietiger; moedeloosheid; zelfsabotage; wraakzucht; en eentje naar eigen keuze.

Dat zijn allemaal kenmerken van de persoonlijkheid van klei die je gouden zelf verbergt. Je bent nog altijd je ware zelf daaronder. Waar heb jij vooral last van als je in je persoonlijkheid zit? 1 2 3

Vecht niet met de persoonlijkheid maar cultiveer je gouden essentie. Als het licht gaat schijnen, verdwijnen vanzelf de schaduwen. Dan verschijnt de positieve tegenhanger in beeld. 1 Ongeduld 2 Zelfsabotage 3 Stress

Geduld Focus op sterktes Ontspanning

Formuleer nu drie concrete acties voor elk van de drie positieve tegenhangers. Voorbeeld: ik ga mij vanavond nog inschrijven in de fitnessclub. Misschien wel de voornaamste actie is het bewust openen van je hart door dagelijks te werken aan meer hartritmecoherentie. Doe de drie-minutenoefening, beter nog tien minuten, waarbij je in- en uitademt op het ritme van vijf en je aandacht houdt op je hartcentrum en iets of iemand waar je liefde voor voelt. Stuur de vrijgekomen energie naar andere mensen en voel hoe je hart zich opent. Het gaat echt niet over krijgen maar geven…


23-04-2013

19:41

Pagina 291


1

2

3

NOG MEER HUISWERK Hierna staan enkele ondersteunende acties beschreven die je kunnen helpen je levensdoel of levensmissie te vinden. Schrijf de namen op van mensen die je bewondert. Dat kunnen mensen in je directe persoonlijke of werkomgeving zijn, maar ook historische figuren (Gandhi, Jeanne d’Arc) of beroemdheden (Moeder Teresa, Johan Cruijff ).

291


292

23-04-2013

19:41

Pagina 292

HOOFDSTU K 6

Wat bewonder je in deze mensen: welke dingen die ze verwezenlijkt hebben, welke talenten, welke waarden, welke principes?

We bewonderen mensen met wie we in resonantie zijn. Dat betekent dat ze appelleren aan iets wat als een potentieel bestaat in onze blauwdruk. Ze zijn vaak een van de beste wegwijzers naar wat jij als unieke bijdrage te bieden hebt. Lees alle sleutelwoorden die je hebt opgeschreven over de mensen die je bewondert en voel wat het meest tot je hart spreekt. Schrijf de woorden met de meeste aantrekkingskracht voor je eigen leven hierna op.


23-04-2013

19:41

Pagina 293


Wat zijn je voornaamste sterke kanten en talenten? Wat waarderen anderen in je?

Wat zou je aan het einde van je loopbaan willen kunnen zeggen over je loopbaan?

Wat zou je aan het einde van je leven willen kunnen zeggen over je leven?

Wat zou je willen dat anderen over je zeggen na je overlijden?

293


23-04-2013

19:41

294

Pagina 294

HOOFDSTU K 6

Wat waren de gelukkigste momenten in je leven? Waarom? Is er een gemeenschappelijke noemer in die momenten?

Wat deed je als kind het liefste?

Als je nog maar vijf jaar te leven had, wat zou je dan zeker nog willen doen? En vier jaar? En drie jaar? En twee jaar? En een jaar? En zes maanden?


23-04-2013

19:41

Pagina 295


Wie kan je garanderen dat je langer zult leven? Waarom zou je niet nu doen wat je hiervoor hebt opgeschreven? Wat is je angst? Wat is het beperkende patroon?

Als je een toverstok had en je mocht drie dingen wensen, wat zouden die zijn? 1 2 3

Als geld geen rol speelde, en er van een kans op mislukken geen sprake was, wat zou je dan doen?

Wat zou je nog graag willen leren?

295


296

23-04-2013

19:41

Pagina 296

HOOFDSTU K 6

Wat in je hobby zou je willen vinden in je professionele omgeving?

Welk symbool komt bij je op als symbool van je leven? Niet denken, laten opkomen.

Wie, welke doelgroep zou je het liefst willen helpen? Waarom?

Welke 3 werkwoorden spreken het meeste tot jouw hart?

Vervullen – vooruithelpen – verlichten – versterken – schenken – bouwen leiden – ontwerpen – verbinden – communiceren – scheppen – verdedigen ontdekken – bezielen – enthousiasmeren – motiveren – coachen faciliteren – genezen – verhelderen – inspireren – integreren – vormgeven realiseren – bedenken – ontspannen – opvoeden – opleiden – hervormen vereenvoudigen – verfijnen – samenbrengen – steunen – vernieuwen bewaren – beveiligen – bevrijden – dienen – schrijven – begrijpen luisteren – helpen – aanzetten tot – bereiken – meemaken – uitbouwen verzorgen – meegeven – ontwaken – doen groeien – ondersteunen


23-04-2013

19:41

Pagina 297


Wat geeft je altijd meer energie?

Wat zijn jouw drie voornaamste waarden? 1 2 3

Finale Lees alle antwoorden op de vragen 1 tot 20 een keer door zonder erover na te denken. Maak daarna een wandeling in de natuur en denk niet aan de opdracht. Wees stil. Luister naar de klanken van de natuur. Breng minstens drie uur in de natuur door zonder enige opdracht. Alleen maar zijn, luisteren en waarnemen. Als je na deze natuurtrip thuiskomt, lees je weer de antwoorden op de twintig vragen. Doe er verder niets mee. Slaap er minstens een nacht over zonder enige poging iets te formuleren. Laat je passieve deel van je verstand, je ontvankelijke kant ermee werken. Doe bewust geen inspanningen om dit rationeel op te lossen. Als je het rationeel kon oplossen, had je het toch al gedaan? Laat het van binnen rijpen. Laat het los. Zie wat uit je kern, uit je centrum spontaan naar boven komt. Je zou wel eens heel prettig verrast kunnen zijn over de helderheid die plotseling ‘van nergens’ over je komt. Deze oefening heeft al honderden mensen geholpen hun missie te vinden. Je missie zit namelijk al in je. Je hoeft die niet te verzinnen, maar alleen de ruimte en lucht geven. Ontspanning is het voornaamste bestanddeel van dit proces. Doe wat je echt helpt ontspannen, zonder bewust met de vragen bezig te zijn: een massage, sauna, sporten, fietsen... Laat het gebeuren! Wees geduldig! Zaai het zaad in je geest en laat je hart

297


298

23-04-2013

19:41

Pagina 298

HOOFDSTU K 6

je vertellen wat het antwoord is. Je zou wel eens verrast kunnen zijn over de synchroniciteiten die naar je ware missie leiden. Kun je zoveel vertrouwen opbrengen? De opdracht hiervoor vraagt dat je echt om jezelf geeft, anders zul je de tijd en energie niet vrij maken om hem te doen. In onze ervaring doet hoogstens 20 procent van de mensen echt wat nodig is om voeling te krijgen met hun innerlijke blauwdruk. Wat jammer voor de andere 80 procent. Wij wensen jou toe dat jij een van hen bent die ons advies ter harte neemt. Ga eens een weekend naar de Ardennen of een andere rustige plek met veel natuur. Kom tot jezelf, je echte zelf, je verbondenheid met de natuur.


23-04-2013

19:41

Pagina 299

299

Hoofdstuk 7

Er is altijd tijd voor wat echt belangrijk is Met het hoofd in de wolken en de voeten op de grond De perfecte combinatie is de voeten op de grond en het hoofd in de wolken. Durf te dromen, maar wees realistisch over de plek waar je nu staat en over je volgende stap. Net zoals pessimisme iemand kan laten mislukken, zo kan te veel optimisme dat ook. Je kunt niet twee dagen in één dag proppen, maar ook blijkt soms dat dingen veel minder tijd vragen dan je dacht. Om je dromen te realiseren is het belangrijk juist te leren omgaan met je beschikbare tijd, maar evenzeer met het tijdloze centrum in jezelf. De essentie van tijdmanagement is het vermogen dringend en belangrijk van elkaar te onderscheiden en het vermogen het belangrijke ook te doen ondanks de druk van de omgeving. Herkenbaar? Als je dringend moet plassen, doe je dat ook. Dat maakt het nog niet belangrijk. Als je auto geen benzine meer dreigt te hebben, stop en tank. Maar zeg nooit dat je dag productief was omdat je getankt hebt. Zeg omgekeerd ook niet dat je geen tijd hebt om te tanken, omdat je nog zoveel te rijden hebt. Voel je wat we bedoelen?

Wat is tijd? Take one ‘De vlinder telt geen maanden, maar momenten. Hij heeft altijd genoeg tijd.’ Rabindranath Tagore

Je kunt je tijd niet effectief managen, als je niet precies weet of aanvoelt wat tijd eigenlijk is. Het citaat van de beroemde dichter Tagore zet ons op de juiste weg. Rupsen tellen in maanden, vlin-


300

23-04-2013

19:41

Pagina 300

HOOFDSTU K 7

ders in momenten. En laat dit goed tot je doordringen: het enige wat bestaat zijn momenten. De kunst is totaal in het moment te zijn met je hele wezen. Wie niet nu bewust leeft, zit ergens in het verleden verstrikt. Verleden en toekomst zijn verzinsels van het verstand. Het verleden is strikt mentaal. Niemand kan zich fysiek, met lijf en al naar het verleden begeven. Als jij dat wel kunt, bel dan alvast het Guinness Book of Records. Wie vastzit aan het verleden, zit vast aan een mentale constructie. Je hebt dan een filter voor je ogen met behoorlijk vervormende lenzen. Je kunt niet zien of horen of aanvoelen wat er nu voor je neus gebeurt. Hoe kun je dan echt horen en begrijpen wat anderen zeggen en voelen? Het verleden is o-verleden. Dood. Het leven is nu. Iets dergelijks geldt voor de toekomst. Die komt nooit! Het zal altijd weer opnieuw nu zijn. De toekomst is wat naar je toekomt. Waar? Hier. Wanneer? Nu. Jij beweegt je niet voort in de tijd (illusie), de toekomst komt naar jou toe. En waar komt de toekomst vandaan? Uit het Veld van Alle Mogelijkheden en dat bestaat altijd in het nu. Sommige mogelijkheden uit het Veld van Alle Mogelijkheden zullen zich manifesteren en andere niet. Dat is alles. Maar dat is heel wat. Daar gaat medeschepperschap namelijk over. Wij als waarnemer hebben namelijk iets te maken met het manifestatieproces van mogelijkheid tot feit. Wij bepalen – bewust of onbewust – mede welke mogelijkheden zich manifesteren en welke niet. Als we in het verleden vastzitten, blijven we dezelfde dingen opnieuw selecteren en blijven dezelfde dingen zich manifesteren. Als we in het nu zijn, kunnen we nieuwe werkelijkheden laten verschijnen uit het onbekende. Dat heet flow of creatief leven. Het zijn onze eigen emoties die ons uit het nu weghouden, onzekerheid of verwarring of spijt of schuldgevoelens of iets van dien aard. Omgaan met de enige tijd die bestaat, het nu, is een kwestie van zelfvertrouwen, van zelfkennis, van centrumkracht. Wayne Dyers bestseller Niet morgen, maar nu1 is een standaardwerk op het gebied van het hier en nu. Volgens Dyers stellen mensen om velerlei redenen dingen uit. Een derde van die redenen bestaat uit


23-04-2013

19:41

Pagina 301

E R I S A LT I J D T I J D V O O R W AT E C H T B E L A N G R I J K I S

zelfmisleiding en twee derde komt voort uit de wil te vluchten voor de werkelijkheid. Dyer somt in zijn boek een aantal technieken op om uitstelgedrag te doorbreken. Een daarvan is: ‘Schrap de woorden “hopen”, “wensen” en “misschien” uit je vocabulaire. Het zijn werktuigen om iets op de lange baan te schuiven. Als je merkt dat je die woorden toch gebruikt, kun je ze leren vervangen door actieve woorden. Verander een zin als “Ik hoop dat het goed uitpakt” in “Ik zal er alles aan doen om dit waar te maken en ik vertrouw op mijn innerlijke vermogens om mij daarbij te leiden.”’ Als je positieve energie uitstraalt, krijg je dat ook terug. Beperk jezelf niet, want het leidt nergens toe. Is dit verhaal over tijdmanagement nieuw voor je? Je kunt het beter tot je nemen, want wie iets anders gelooft, wordt neurotisch. Er zijn op het moment dat we dit schrijven 800.000 mensen in Nederland die in aanmerking komen voor het etiket ‘depressief’. Volgens recent onderzoek lijdt meer dan de helft van de directeuren en managers aan burn-outverschijnselen. De meesten van ons leven voortdurend in een staat van lichte tot minder lichte neurose2. Om te leren meer in het nu te leven kun je beter naar de vlinders kijken dan naar de rupsen. Maslow had dat al in de gaten. Een van zijn grote bijdragen is dat hij besefte dat pionier Freud het menselijke gedrag probeerde te verklaren vanuit zijn studie

1 Wayne Dyer, Your Eroneous Zones, 1976. Vertaald in het Nederlands als Niet morgen, maar nu. 2 Neurose: stoornissen in het neuro-hormonaal systeem zonder fysiek aantoonbare oorzaken. Dat kan gaan van spijsverteringsstoornissen, hoofdpijn en slaapstoornissen tot intolerantie voor bepaald gedrag van anderen et cetera. Neurose gaat over lichte stoornissen van beperkte omvang. Psychose daarentegen omvat het hele gedrag of de hele persoonlijkheid. Een psychotisch persoon is zichzelf helemaal kwijt. Een neurotisch persoon ziet zichzelf dingen doen, zoals te veel eten of roken en vraagt zich af waarom hij dat niet kan stoppen. Het is alsof er een deel van je ontsnapt aan je vrije wil. Bijna ieder van ons heeft daar wel op een of andere manier last van.

301


302

23-04-2013

19:41

Pagina 302

HOOFDSTU K 7

van pathologische mensen. Als je dat gedrag gaat generaliseren, leg je de lat op de verkeerde plaats. Maslow ging aan de andere kant van het spectrum zoeken, bij wat hij self-actualisers noemde. In het Nederlands kunnen we dat ‘zelfontplooide mensen’ noemen. Dat zijn de vlinders die het rupsstadium zijn ontgroeid. De meerderheid van de mensheid worstelt echter nog met rupsproblemen: jij hebt een groter blad dan ik, maar ik was hier eerst! Of: hoelang duurt het de weg over te steken tussen twee voorbijkomende auto’s? Zal ik leven? Je zult vlinders nooit begrijpen door rupsen te bestuderen, net zomin je ooit bloeiende relaties zult begrijpen door echtscheidingen te bestuderen. Of, zoals Een cursus in wonderen vraagt: Kun je licht vinden door de duisternis te analyseren? Dat is nog nooit iemand gelukt. Vlinders laten zich niet leiden door het verleden. Vlinders leven nu. Zij weten wat de definitie van vergeven is: vergeven is alle hoop op een beter verleden opgeven. Kun je niet vergeven, kun je niet loslaten, dan hoop je dat je op een of andere magische manier nog iets kunt veranderen aan wat er gebeurd is. Is dat neurotisch of niet? Zolang je het verleden niet hebt losgelaten, leef je vanuit patronen. Dan ben je neurotisch. Wie van zijn patronen afkomt of wie boven zijn conditionering uitstijgt, komt in het nu terecht. Hij is klaar voor proactieve actie. Hoe zou neurotisch gedrag proactief of effectief kunnen zijn? Wat ga je doen: ontkennen of werken aan jezelf. Het laatste zou wel eens het allerbeste timemanagement kunnen zijn: het beste tijdmanagement is zelfmanagement.

Wat is tijd? Take two.

Tijd is de illusie van een horizontale opeenvolging van in wezen verticale NU-momenten. Tijd is puur een kwestie van perceptie. Tijd is subjectief, niet objectief. Tijd is relatief, niet absoluut. Einstein, in een mannelijk gezelschap ondervraagd over zijn relativiteitstheorie, verklaarde: Als je in het gezelschap bent van een lieve, mooie dame, duurt een uur zoiets als een minuut. Als je met je achterwerk op een


23-04-2013

19:41

Pagina 303


hete kachel zit, duurt een seconde een eeuwigheid. Dit zijn niet zijn letterlijke woorden, wel het correcte concept. Tijd is mentaal en subjectief, maar wij proberen tijd te objectiveren door die subjectieve ervaring te meten. We krijgen dan een kunstmatige constructie, kloktijd. Daar is niets mis mee, zolang je maar ziet dat kloktijd een abstractie is en niet de werkelijkheid. De mens in flow staat helemaal los van kloktijd. Hij leeft in de verticale nu-dimensie. Mensen in flow zeggen dingen als: ‘De tijd scheen stil te staan.’ Je hebt misschien ooit zo’n ervaring gehad bij een adembenemende zonsondergang of iets van dien aard. Voor de mens in flow is tijd geen probleem. Voor mensen die leven vanuit weerstand tegen het leven, oftewel, in deeltjesstaat, is tijd een ander woord voor stress. Focus niet op tijd, focus op je staat van zijn! Zo bekeken is timemanagement ook weer niets anders dan zelfmanagement.

Wat is tijd? Take three

Menselijke tijd, kloktijd, is lineair. Natuurlijke tijd is cyclisch. Wie zijn tijd probeert te managen met een klok, is niet in harmonie met de natuur, want deze kent geen lineaire tijd. De zogenaamde kloktijd is een mannelijk fenomeen, een mentale constructie van de linkerhersenhelft. Cyclische tijd is een vrouwelijk fenomeen, heeft te maken met intuïtie en gevoel, de rechterhersenhelft. Het is grappig dat kloktijd (mannelijk) gemeten wordt aan de stand van de zon (mannelijk symbool). Cyclische tijd (vrouwelijk) daarentegen refereert aan de cyclus van de maan (vrouwelijk symbool). Kloktijd gaat over inspanningen gericht op een doel, cyclische tijd gaat over leven vanuit je innerlijke ritme, het ritme van het leven in je. Kloktijd heeft te maken met sneller, meer, minder. Cyclische tijd heeft te maken met acceptatie van natuurlijke ritmes: er is een tijd van werken en een tijd van rusten, er is zomer en er is winter. De boog is ook in de natuur niet altijd gespannen. In de winter rust de natuur enkele maanden. Sabbaticals sluiten goed aan bij het concept van cyclische tijd.

303


304

23-04-2013

19:41

Pagina 304

HOOFDSTU K 7

Creativiteit heeft ook te maken met cyclische tijd. Je kunt creativiteit niet dwingen. Creativiteit gebeurt, ze wordt niet gedaan. Door het bos lopen kan in die zin de beste vorm van timemanagement zijn. Waarom? Omdat één idee meer kan opleveren dan een jaar hard werken. Persoonlijke groei kent ook cyclische dimensie: je kunt mensen niet dwingen te groeien. Het gaat zo snel als het gaat en niet sneller. Wij gaan met mensen om alsof het middelen zijn en we gedragen ons als iemand die tegen een boom zegt: ik wil volgende week appelen van je. Zo leidt het rechtlijnige tijdsconcept tot absoluut irrationeel gedrag. Rechtlijnige tijd is van het hoofd, cyclische tijd is van het hart. Je kunt tijd veel beter managen vanuit je hart. Wijsheid bestaat erin je hoofd te laten leiden door je hart!

Wat is tijd? Take four We gaan nu op stap met Einstein en de kwantumfysici. Vrees echter niet! Het wordt niet ingewikkelder, maar veel simpeler! Het abstracte concept van de lineaire tijd (zie take three) komt uit de newtoniaanse fysica: je rolt een steen van A naar B en je stelt vast dat dit even duurt. Je meet dat op je klok en je zegt: twee minuten. Het lijkt allemaal zo logisch. Ga je echter met dat tijdsconcept de wereld in, dan word je ongetwijfeld neurotisch. Je staat namelijk letterlijk op het verkeerde been. Kijk even mee. Als kloktijd ‘waar’ is dan zijn er twee impliciete gevolgen: 1 Wij kunnen er niets aan doen. Een dag duurt vierentwintig uren en dat is één rotatie van de aarde. Daar kunnen wij toch niets aan doen? En tegelijkertijd draait die blauwe planeet in 365 dagen en nog wat rond de zon. Stop dat maar eens. De aarde vliegt met een snelheid van ongeveer 1600 kilometer per uur door de ruimte. Hopeloos om dat onder controle te krijgen. 2 Kloktijd impliceert tijdsdruk. Als kloktijd ‘waar’ is, is tijd beperkt en uit dat inherente gevoel van beperking ontstaat stress. Laten we nog eens Einstein ten tonele voeren. Waar wij mensen


23-04-2013

19:41

Pagina 305


mee te maken hebben is niet het eeuwige, absolute nu, maar relatieve tijd of relativiteit. Vanuit het gezichtspunt van de mens is alles relatief, dat wil zeggen, te zien in relatie met. In het kort komt Einsteins relativiteitstheorie erop neer dat tijd en ruimte veranderen met de positie en de beweging van de waarnemer en dat dat dus subjectieve begrippen zijn, niet objectieve realiteiten. Hieruit volgt onze sprong naar effectief tijdmanagement:

Het weefsel van de relatieve wereld bestaat uit relaties. Deze zin geeft ons het antwoord op de vraag: wat is dringend en wat is belangrijk?

Taken zijn (soms) dringend, relaties zijn belangrijk. Ooit gehoord van een ‘dringende relatie’? Hormonen kunnen je dat soms doen geloven, maar verder slaat dat begrip nergens op. De essentie van effectief tijdmanagement in de stijl van Einstein is:

Als je relaties kloppen, worden de dingen met minder tijd en energie geregeld. Daarom zijn medescheppers bijvoorbeeld zulke uitstekende netwerkers. Daarom weten ze intuïtief hoe belangrijk het principe van de extra mijl3 is. En het principe van de gulden regel4. En het win9/9winprincipe. En eerlijk duurt het langst. Van die dingen. Dat

3 Het principe van de extra mijl is een van de Wetten van succes van Napoleon Hill. Hij heeft dat uit de bijbel, waar staat: ‘Als iemand u vraagt één mijl met hem te lopen, ga er dan twee met hem.’ (Mattheus 5: 41). Hill formuleert het principe als: Meer doen voor iemand dan je moet en dat doen met plezier. Dat is timemanagement vanuit overvloed in plaats vanuit de menselijke uitvinding schaarste genaamd. Mensen die vanuit patronen leven, hebben geen tijd voor an-

305


23-04-2013

19:41

306

Pagina 306

HOOFDSTU K 7

is een heel ander timemanagement dan lopen, hollen, vliegen. Snel, sneller. Meer met minder. Deadlines5. Je kunt zoveel meer in zoveel minder tijd als je het allemaal niet alleen hoeft te doen. Leren samenwerken, zoeken naar synergie is waarschijnlijk de beste vorm van tijdmanagement.

Wat is tijd? Take five Wil je leren tijd te winnen of wil je leren je tijd beter te besteden? Het antwoord op de laatste vraag stemt overeen met de keuze tussen: wil je nemen of geven? Winnaars zijn gevers. Ze gaan uit van overvloed. ‘Alleen wie een echt en blijvend gevoel van overvloed heeft, kan werkelijk vrijgevig zijn,’ stelt Een cursus in wonderen. Als je vanuit het hart handelt, sta je boven de tijd, je komt vanuit het tijdloze. Wie vanuit de stilte en stilheid van het centrum komt, heeft geen last van de turbulentie van de steeds sneller draaiende wereld. Lijkt dat niet een aantrekkelijker aanbod dan een mooie dure agenda? Wat doe je eraan om innerlijke stilte te bereiken? Dat is timemanagement van een heel andere orde!

Wat is tijd? Finale De oude Grieken hadden twee woorden voor tijd: chronos en kairos. Het eerste woord, chronos, komt voor in woorden als chronometer en synchroon. Het staat voor kwantitatieve tijd. Het tweede woord, kairos, staat voor kwalitatieve tijd. De westerse zakenwereld probeert al tientallen jaren chronos onder controle te krijgen en het wil maar niet lukken. De reden waarom klassiek timemanagement zo onvoldoende is, is dat chronos een ge-

dere mensen, tenzij ze er eigenbelang in zien. Dat is geen houding die vanuit het centrum komt. 4 Het principe van de gulden regel zegt dat je het beste anderen kunt behandelen zoals je zelf zou wensen behandeld te worden als de rollen zouden worden omgekeerd. 5 Wat dacht je van lifelines als alternatief voor deadlines?


23-04-2013

19:41

Pagina 307


volg is van kairos. En kairos wordt zelden onder het vergrootglas genomen bij het onderwerp timemanagement. De kwaliteit van onze relatie met de wereld in het algemeen en met andere mensen in het bijzonder, met andere woorden onze kairos, bepaalt in hoge mate wat er met onze chronos gebeurt. Ga voor kairos, voor kwaliteit en je chronos zal veel gemakkelijker zijn. In essentie betekent dat opnieuw dat je voorrang geeft aan relaties in plaats van aan tijdschema’s en deadlines.

Relaties en ‘gelijktijdigheid’ Een eenvoudige manier om het concept van gelijktijdigheid te begrijpen is het standpunt in te nemen van een astronaut die naar de aarde kijkt vanuit zijn ruimteschip. Voor hem gebeurt alles op aarde tegelijkertijd, terwijl de acties voor degenen die ze op aarde uitvoeren, allemaal sequentieel gebeuren. Dat is eenvoudig om te zien, niet? Omgekeerd, als de astronaut op aarde landt, zoomt hij in op de aarde en komt hij beetje bij beetje weer in de lineaire tijdservaring op aarde terecht. Hij ziet bijvoorbeeld tegelijkertijd al het verkeer in een grote stad (niet sequentieel) en dan in een andere stad (de steden zijn wel sequentieel) en nadat hij is opgepikt door de marine, ziet hij alleen maar de beweging van het schip in relatie tot andere vormen. Hij neemt de volgende dag de bus en zit weer helemaal in de kloktijdervaring. Het hangt dus allemaal af van het punt waarop de waarnemer zich bevindt en de snelheid waarmee hij zich beweegt (dank u Einstein), hoe hij de tijd ervaart. Neem nu even in je verbeelding het standpunt van de totaliteit in, dat wil zeggen, je kijkt niet naar de aarde vanuit de ruimte, maar naar de hele kosmos van buiten de kosmos. Alles gebeurt nu tegelijkertijd. Klopt? Onze deelervaring met een busreis die twee uur duurt, is uitermate relatief. Zie je dat? Voor de oneindige intelligentie die alles omvat en die in alle dingen werkzaam is, bestaat er geen tijd. Alles gebeurt tegelijkertijd en deze oneindige intelligentie heeft het onvoorstelbare vermogen tot oneindige correlatie. Je hoeft niet de kosmos in om dat te begrijpen. Deze zelfde intelligentie is aan het werk in ons lichaam. Tus-

307


308

23-04-2013

19:41

Pagina 308

HOOFDSTU K 7

sen kloktijd en alles tegelijkertijd zit een heel spectrum van subjectieve tijdservaringen. Hoe groter jouw zijn is, hoe meer tijd je hebt. Als jij geïdentificeerd bent met alleen je fysiek lichaam, heb je meer tijdsproblemen dan wanneer je in flow bent en vanuit een niet-lokaal energetisch lichaam opereert. Mentaal is dat niet te snappen, maar je kunt het wel voelen. Als je in flow bent, heb je namelijk een heel ander tijdsgevoel. Formule 1-coureurs rijden in flow en kunnen daardoor meer handelingen verrichten per lineaire tijdseenheid. Ze kunnen een auto besturen die sneller dan 300 kilometer per uur gaat. Dat moet je niet proberen als je niet in flow bent. En als je geen prof bent, hoef je dat helemaal niet te proberen! Denken is veel te traag voor formule 1-coureurs. Zij dienen een hoog ontwikkeld gewaarzijn te hebben en dus in een energetische staat te zijn in plaats van een fysieke. In zo’n staat, in flow, kun je geleid worden door het supersnelle immateriële bewustzijn, de intelligentie achter alle dingen. Er kan dan zoveel meer gebeuren in je leven. Er kunnen dan oplossingen uit de lucht vallen die anders maanden werk zouden kosten. De filosofie van Napoleon Hill gaat daarover, over het feit dat je kunt leren bewust samen te werken met de Intelligentie, jij op de plek waar jij nu bent. Je wordt dan een medeschepper in plaats van een schepsel dat wordt rondgeslingerd door de wetten van actie en reactie. Door dit relatieve patroon te doorzien sta je open voor een voortdurende stroom van synchroniciteiten die vanuit de tijdloosheid kunnen opdoemen, onafhankelijk van je inspanningen: één plus God vormt de absolute meerderheid. Hoe meer je alleen bent, hoe groter je tijdsproblemen. Samen met anderen kun je meer. Samen met de natuur kun je alles. Maak het universum tot je voornaamste teamlid en aanschouw de wonderen! Dringt het tot je door? Laten we het nog een keer verduidelijken. Laten we eerst eens samen vaststellen hoe onverbrekelijk je verbonden bent met de tijdloze totaliteit. Hoelang zou je kunnen bestaan zonder lucht? En zonder zon? En zonder water? En zonder planten en dieren? En zonder vaste grond onder je voeten en de zwaartekracht om je op aarde te laten lopen? En zonder de dampkring? En zonder het werk van de miljarden cellen in je lijf? Dit alles wijst erop dat wij deel zijn van


23-04-2013

19:41

Pagina 309


een geheel. Wist je dat cellen wezentjes zijn met een eigen soort intelligentie? Ze werken voor je! Maar wij werken vaak zo verschrikkelijk tegen. Wij gooien bijvoorbeeld alcohol in ons lijf en verbranden daarmee een hoop hersencellen en levercellen. Wij ademen de hele dag verpeste lucht in en de cellen werken zo hard als ze kunnen om het allemaal te compenseren. Is dat samenwerken van onze kant? Of is dat wat anders? Wij hebben negatieve emoties waardoor er gifstoffen in het systeem vrijkomen en het systeem werkt zo hard het kan om het allemaal ergens een plaats te geven. Maar is dat samenwerken in harmonie? Of zijn we deel van het probleem? In potentie is er overvloed voor iedereen, maar hoe gaan wij met ons potentieel en dat van de natuur om? Dit is een buitengewoon mooie planeet, met gigantische mogelijkheden om een paradijs te zijn. Maar wat doen wíj ermee? Elk van ons is een onafscheidelijk deel van het geheel, een soort cel in een kosmisch lichaam. Een cel die niet in harmonie werkt met de rest van het lichaam, wordt een kankercel genoemd. Een individu dat zelfzuchtig zijn eigenbelang nastreeft, zonder te letten op de harmonie met de rest en de gevolgen voor anderen, is evenzeer een kankercel. Ziekte is disharmonie, disharmonie is ziekte. Zwakte is disharmonie, disharmonie is zwakte. Het Engelse woord voor ziekte is dis-ease, het verlies van het moeiteloze gemak waarmee de natuur in ons werkt. Zo zijn alle vormen van moeite onmiskenbare tekens dat je niet in harmonie bent met de natuur, het geheel. De natuur is moeiteloos. Beschouw eens de gift van het leven zelf. Jij bent een synchroniciteit. Je bent een zinvolle toevalligheid. Jouw ouders hadden ieder twee ouders, die ieder twee ouders hadden, die ieder twee ouders hadden, die ieder twee ouders hadden et cetera. Reken een paar generaties terug, en je komt aan meer dan een miljoen mensen die nodig waren om jou nu te laten verschijnen. Het semen van je vader bevatte miljoenen zaadcellen. Eentje daarvan kwam bij de eicel van je moeder. Toeval of zinvol toeval? Als mens ben je het product van miljarden factoren die met elkaar samenwerken. We beschreven al eerder dat er miljarden en miljarden energie-eenheden nodig zijn om een menselijk lichaam te manifesteren. Ontwaak tot je eigen grootheid, of blijf de slaap der dwazen

309


310

23-04-2013

19:41

Pagina 310

HOOFDSTU K 7

slapen. Blijf geloven dat je er alleen voorstaat, of zíé hoe het leven je de hele kosmos geeft als back-up, als jij die tenminste kunt ontvangen. Het universum dringt zich namelijk nooit op: het is liefdevol. Je bent een onlosmakelijk deel van het totale geheel en het geheel wil niets liever dan je alles geven. Er is echter nooit dwang, er is totale vrijheid en totale acceptatie van wat jij kiest. Hou op tegen deze overvloed te vechten met beperkende overtuigingen die je hebt overgenomen van allerlei autoriteiten die zelf niet wisten waar ze het over hadden. Nogmaals, jij bent echt de enige autoriteit in het onderwerp jij. Kijk hoe je in het totale bestaan past. Kijk hoe alles op elkaar aansluit. Wij vragen je niet iets te geloven, maar te kijken, te onderzoeken, je eigen autoriteit te worden. En is dit timemanagement? Jazeker. Vertrouwen op het tijdloze in jezelf is je beste kans niet te lijden onder tijd.

Zingeving en zinvol toeval Niet elke toevalligheid is een synchroniciteit. Een synchroniciteit is een voor ons zinvolle toevalligheid, ze klopt met onze tocht van rups naar vlinder, met onze ontplooiing. De zin hangt af van de context. Wat voor ons zin heeft, is voor een ander misschien banaal. Een synchroniciteit is iets wat ons helpt een droom te realiseren of ons helpt bij onze zelfrealisatie. Daarom is het een zinvol toeval. Het is een mysterieus rendez-vous tussen ons persoonlijke en ons transpersoonlijke zelf. Vroeger zou men gesproken hebben van ‘de werking van de genade’. Alle keerpunten in ons leven zíjn synchroniciteiten. Onderzoek dat eens voor jezelf. Hoe heb je je beste vriend leren kennen? Hoe heb je je levenspartner leren kennen? Wat is het beste boek wat je ooit gelezen hebt? Hoe heb je het leren kennen? Wanneer ben je geboren? Wanneer ga je sterven? Wanneer ben je een baan kwijtgeraakt en waar ben je toen terechtgekomen? Als wijzelf een zinvol toeval zijn, waar komt dan de zin in ons vandaan? Zou het kunnen zijn dat de zin komt van het feit dat we bij een zinvol geheel horen en dat dingen alleen zinloos worden door afscheidingsgedachten? Weet je wat Einstein zei op het einde van zijn leven? ‘Ik heb maar één vraag meer: is het universum een


23-04-2013

19:41

Pagina 311


vriendelijke plek?6’ Nou? Is het dat? Wat we met onze fysieke ogen kunnen zien, is vaak meer dan zinloos. Maar dat is wat wíj er onbewust van gemaakt hebben op basis van onze collectieve afscheidingsgedachten. Wat dacht je van de concentratiekampen in de Tweede Wereldoorlog? Zinvol? Kun je jezelf een zinlozere omgeving voorstellen dan de concentratiekampen? En toch waren daar ook mensen die zin vonden. Een van die mensen was Viktor Frankl, de Oostenrijks-joodse arts die de verschrikkingen van de concentratiekampen overleefde en een therapie ontwikkelde rond zingeving.7 Op basis van zijn observaties van het menselijke gedrag onder, geef toe, zeer extreme omstandigheden ontdekte hij dat zin alleen ín ons kan zijn. We zijn de zin. Ons zijn is de zin. Het leven zelf is de zin van het leven. Dr. Frankl stelde, eerst in de kampen en later in de maatschappij, vast dat de kracht en de levensenergie van mensen integraal samenhangen met de staat van zijn waarin ze zich bevinden, met hun graad van afhankelijkheid of onafhankelijkheid van externe prikkels. In de stimulus-responsstaat is er letterlijk geen coherente zingeving te vinden. Alleen wanneer je het stimulus-responsniveau ontstijgt, valt alles op zijn plek vanuit het totaal andere perspectief dat je dan hebt, bewuste medeschepper. Je krijgt steeds meer mededogen voor mensen die in de stimulus-responsstaat zonder het te weten hun eigen (collectieve) hel maken en dat niet beseffen. De wereld van oorlogen en ellende is de wereld van de stimulus-responspersoonlijkheid, geworteld in het overlevingsbrein (zoogdierbrein). Het enige antwoord op alle ellende is een bewustzijnssprong naar een niveau boven stimulusrespons. De enige uitweg is de weg naar binnen: in een dimensie voorbij de zintuigen. Vanuit die rui-

6 Op een ander moment zei hij ook nog: ‘Het enige wat ik nog zou willen kennen zijn de gedachten van God. De rest zijn details.’ 7 De zin van het bestaan, Viktor Frankl, Uitg. Ad Donker, Rotterdam, 1978. Een van de meest indrukwekkende boeken die je ooit kunt lezen. De therapie van Frankl heet logotherapie, van logos, het Woord, de Zin, het Zijn, het Bewustzijn.

311


312

23-04-2013

19:41

Pagina 312

HOOFDSTU K 7

mere dimensie kun je met mededogen omgaan met de wereld van de beperkte vormen. Dingen hebben van zichzelf absoluut geen betekenis, behalve de betekenis die wij eraan toekennen.8 Zolang we niet evolueren tot medescheppers is er dan ook helemaal geen zin in het bestaan. We leven dan als machteloze schepsels in een schijnbaar mechanisch universum waarin we slachtoffers zijn, een speelbal van het lot. Soms zit het mee, soms zit het tegen. In de stimulus-responswereld van de persona is er evenmin warmte en liefde, er is alleen scheiding en afstand en zinloosheid. Er komt alleen liefde in de wereld als wij die erin brengen vanuit ons diepere, niet geconditioneerde wezen. De mensen die temidden van het totaal zinloze bestaan van de concentratiekampen een zin levend konden houden in hun binnenste, waren de mensen die in staat waren anderen te helpen en te troosten. Zij brachten liefde in de wereld. Zij waren medescheppers in plaats van slachtoffers. Viktor Frankl zag dat de meeste gevangenen een, zoals hij het noemde, emotionele dood stierven. Iemand die de zin kwijt was, was in het kamp ten dode opgeschreven. Het was alleen een kwestie van tijd. Mensen sloten hun eigen gevoelens af om niet te hoeven lijden onder wat ze anderen zagen aandoen. Ze werden steeds gevoellozer, maar ook steeds minder levend. De proactieve krijgsgevangen die dr. Frankl observeerde, waren mensen die níét leefden vanuit hun emotionele reacties, maar vanuit een sterke innerlijke kracht. Sommigen haalden kracht uit de visie dat ze hun kinderen wilden terugzien. Anderen putten kracht uit het helpen van anderen, uit naastenliefde. Dr. Frankl vertelt dat hij zelf zijn kracht haalde uit de mogelijkheid zijn vrouw terug te zien en uit de kans een nieuwe therapie aan de mensheid te geven. Hij schrijft hoe hij het beeld van zijn vrouw voor zijn geest bleef halen. ‘Ik werd door één gedachte beheerst: voor het

8 Een cursus in wonderen, werkboek voor studenten, Les nummer 1: ‘Niets wat ik zie betekent iets.’ En les 2: ‘Ik heb alles wat ik zie alle betekenis gegeven die het voor mij heeft.’


23-04-2013

19:41

Pagina 313


eerst in mijn leven erkende ik de waarheid, die door zoveel wijsgeren, als de allergrootste wijsheid is geprezen. De waarheid dat liefde het hoogste doel is waarnaar de mens kan streven. Op dat ogenblik realiseerde ik mij de betekenis van het grootste geheim dat dichters en denkers ons hebben verteld: slechts de liefde kan een mens verlossen.’9 En: ‘Ik wist één ding heel zeker: liefde reikt veel verder dan de lichamelijke aanwezigheid van de geliefde persoon... Of de geliefde persoon aanwezig is, of hij of zij in leven is of niet, schijnt niet langer van belang te zijn.’10 De meest geciteerde tekst uit zijn boek is: ‘Wij die in de concentratiekampen geleefd hebben, zijn de gevangenen niet vergeten die door de barakken liepen om anderen op te beuren en te troosten, die hun laatste korst brood aan een medegevangene schonken. Hun aantal was wellicht klein, maar toch hebben deze mensen bewezen dat één ding de mens niet ontnomen kan worden: de allerlaatste menselijke vrijheid, de keuze onder alle omstandigheden zijn eigen houding te bepalen, zijn eigen weg te kiezen.’ Ook in de kampen waren medescheppers aanwezig. Zij waren het die vanuit hun centrum leefden en handelden. Zij waren het die in contact konden blijven met de transpersoonlijke kracht van het hart, ondanks de vreselijke gebeurtenissen van elke dag. Via het transpersoonlijke principe van universele liefde waren zij in contact met het Veld van Alle Mogelijkheden. Zo konden ze de energie opbrengen anderen te troosten en hun brood te delen. ‘Slechts enkele gevangenen behielden hun volledige innerlijke vrijheid en verwierven de waarden waartoe hun lijden hen in staat stelde, maar zelfs één enkel voorbeeld bewijst al, dat de innerlijke kracht van de mens in staat is hem te verheffen boven zijn uiterlijk lot.’11 Via het centrum, via transpersoonlijke principes, via het principe van harmonie kunnen we wonderen ontvangen uit onze eigen

9 De zin van het bestaan, Viktor Frankl, Uitg. Ad Donker, Rotterdam 1978., p 55. 10 Ibidem p 56. 11 Ibidem p 89.

313


314

23-04-2013

19:41

Pagina 314

HOOFDSTU K 7

oneindige essentie. Noem dat synchroniciteiten als je wilt. Het klinkt wat wetenschappelijker dan wonderen. Zolang je maar ziet waar die synchroniciteiten vandaan komen: uit ons gemeenschappelijke niet-lokale centrum, uit het Verenigde Veld, uit de essentie van ons hart. Hoe meer we beseffen dat we elk moment verbonden zijn met de tijdloze, vormloze Bron van het leven zelf, hoe makkelijker wonderen in ons leven verschijnen. Vanuit ons eigen binnenstebinnenste. Wij bevatten het Verenigde Veld, het is niet een ‘ding’ in tijd en ruimte. Het staat boven tijd en ruimte en is er de bron van. Probeer dat niet te begrijpen met je verstand. Sta er alleen voor open. Laat je vooroordelen varen. Of kies voor ‘werken in het zweet van uw aanschijn’. Ook goed.

Asynchrone synchroniciteit Behalve synchroniciteiten is er ook asynchrone synchroniciteit, een minder bekende en vooral verkeerd begrepen vorm. Dan heb je het gevoel dat alles tegenvalt, of alles wat je doet, misgaat. Dat kan een reeks asynchrone gebeurtenissen zijn die je leven, net als synchroniciteiten, in een nieuwe richting sturen waardoor je dichter bij je ware zelf en je lotsbestemming komt. Bij zo’n reeks lijkt het of chaos en tegenslag blijven toeslaan. Ze wijzen erop dat je op een doodlopend pad zit. Door zulke crises word je vaak juist dichter bij je ware zelf gebracht. Een van de functies van asynchrone synchroniciteiten is ons arrogante zelfbeeld op te blazen. Ons echte zelf kan namelijk niet verschijnen zolang wij vasthouden aan de valse goden in onszelf. Daarom kan er een harde klap nodig zijn om ons van onze arrogantie af te helpen. Bijvoorbeeld van de arrogante gedachte dat de dingen altijd moeten gebeuren zoals jij het zegt. Zoiets is kinderlijk en onvolwassen. Kinderen willen alles nu meteen en op hun manier. Zo’n onrijpe houding kan ons verhinderen ons ware zelf te vinden in onze latere jaren. Asynchrone synchroniciteiten veroorzaken dan een val, waarna mensen vaak veel meer mededogen hebben en liefdevoller zijn voor anderen. Ze zijn meer hun ware zelf geworden. Asynchrone synchroniciteit doet zich ook voor in relaties. We trekken bij-


23-04-2013

19:41

Pagina 315


voorbeeld altijd maar weer de verkeerde partner aan. In werkelijkheid hebben wij die partners nodig om uit te vinden op welk vlak wij vast zitten in oude pijn en beperking, op welk gebied wij het meeste werk hebben aan ons valse zelf. Criteria om asynchrone synchroniciteit te herkennen: ● Je zit op een pad of in een relatie die je steeds maar weer uitputten in plaats van energie geven. ● Je voelt te veel moeten. ● Je moet heel veel doen voor heel weinig resultaat. ● Het klopt niet langer met wie jij geworden bent. ● Je zit vast in kinderlijk gedrag, in een onmogelijke eis uit je vroege kinderjaren (zoals iedereen moet me leuk vinden). Dan blijf je ervaringen aantrekken om je daaruit los te weken. ● Je loopt van de ene mislukking en tegenslag naar de andere: tijd voor een ingrijpende transformatie. Tekenen van een opgeblazen zelf, dat op elektromagnetische wijze louterende ervaringen zal aantrekken die het hart meer zullen openen: 12 ● weet altijd alles beter ● kan geen ongelijk hebben, wil altijd gelijk; ● wil altijd opvallen; ● kan niet vergeven; ● is manipulatief; ● houdt vast aan een pikorde; ● wil erkend worden voor zijn goede daden; ● kan geen kritiek verdragen;

12 Een betweter is iemand die alles beter meent te weten dan anderen. Hij heeft over elk onderwerp een eigen opvatting en hij denkt dat hij de wijsheid in pacht heeft. Vaak is de betweter inderdaad een gewaardeerd expert op een bepaald terrein. Maar het feit dat hij niet open staat voor ideeën en opvattingen van anderen maakt hem tot een lastig persoon.

315


316

23-04-2013

19:41

Pagina 316

HOOFDSTU K 7

● ● ●

● ● ● ● ●

eist liefde en kan ze zelf niet geven; oordeelt over alles en iedereen; kan geen verantwoordelijkheid nemen voor eigen misstappen; is bang zijn gezicht te verliezen; kan moeilijk nieuwe dingen leren; heeft veel aandacht voor wat anderen over hem denken; is star en ontoegeeflijk; vertoont overreacties.

Het is echter evengoed mogelijk ons hart te openen uit vrije wil. Dan hoeven we de pijnlijke synchroniciteiten van het leven niet af te wachten. Gebruik dan zinnen als: ● Ik hoef niet altijd gelijk te hebben. ● Ik kan mensen ruimte geven, ik hoef niet alles onder controle te hebben. ● Ik vraag om respect, waardering, liefde in plaats van ze met geweld te eisen. ● Ik vraag om feedback en hou er rekening mee. ● Ik leer meer te delen. ● Ik respecteer anderen en hun verschillen. ● Ik ben niet uit op wraak of vergelding. ● Ik hoef niet te manipuleren om mijn doelen te bereiken.

Het leven van medescheppers Wat is het geheim van medescheppers? Het antwoord is dat er in hun leven veel zinvolle toevalligheden verschijnen. Medescheppers manifesteren moeiteloos dingen waar anderen zelfs na jaren zwoegen niet bij komen. Zinvolle toevalligheden kunnen de gang van zaken in een ademtocht totaal van kleur laten veranderen. Synchroniciteiten kun je niet plannen, maar je kunt er wel meer ontvankelijk voor worden. Ze gebeuren en ze hebben alles te maken met harmonie, tijdloosheid en liefde.


23-04-2013

19:41

Pagina 317


Harmonie Harmonie komt van het Griekse woord harmos, dat gewricht betekent. Het mooie van een gewricht is dat twee harde vormen soepel met elkaar bewegen. Ze doen dat omdat ze a) perfect op elkaar passen en b) bewegen in een vloeistof. De Van Dale beschrijft harmonie als volgt: ‘Samenwerking of verband van een aantal zaken tot een welgeordend en aangenaam aandoend geheel, het aangepast zijn van elementen aan elkaar en aan hun milieu.’ Harmonie doet denken aan liefde, de oplossing voor alle kwalen waar de persona door geplaagd wordt. Liefde heelt de verdeling, de versnippering van de gefragmenteerde persona.

Harmonie is de substantie van de wereld zoals hij in wezen geschapen is. ‘De wereld dient niet in orde te worden gebracht. De wereld is wezenlijk orde en wij zijn het die met die orde in harmonie dienen te komen.’ Henry Miller

Tijdloosheid Het voornaamste kenmerk van het Verenigde Veld (de dimensie van Gelijktijdigheid en Alomtegenwoordigheid) is harmonie. We hebben het nu over de fijnste vorm van energie, oneindig fijn, met het ultieme minimum aan massa en met nul weerstand. De snelheid van de etherische substantie in dat veld is zo oneindig groot dat deze energie alomtegenwoordig is en niet schijnt te bewegen. Daarom kan een wetenschappelijk apparaat deze energie nooit meten. Niets is snel genoeg om haar te meten. Ze is overal, maar je kunt het niet wetenschappelijk bewijzen. De kwantumfysica kent deze energie alleen via wiskundige formules en haar bewijs wordt afgeleid uit de effecten ervan die overeenkomen met de wiskundige formules. In de kwantumfysica hebben we het niet over de golfstaat, maar over de golffunctie. Deze bestaat buiten tijd en ruimte en is iets heel anders dan gewone frequenties die we nog kunnen meten met apparaten. Je kunt deze transpersoonlijke, transcendente energie maar op één manier vinden: in jezelf, in je tijdloze centrum. Dat is een onoplosbaar probleem voor ob-

317


23-04-2013

318

19:41

Pagina 318

HOOFDSTU K 7

jectieve wetenschappers die alleen iets buiten zichzelf willen bestuderen. Alleen door harmonie en innerlijke vrede kun je jezelf op het Verenigde Veld afstemmen. Het is de Staat van Eenheid, de enige waar geen relativiteit meer is, het Absolute. Deze energie verbindt alles met alles. Ze is overal en toch staat ze buiten de fysieke ruimte en de lineaire tijd. Tijd en ruimte worden erdoor voortgebracht. ‘Iets mysterieus bestaat reeds van voor hemel en aarde bestonden. Het is stil en vormloos, altijd aanwezig, eeuwig in beweging. Het is als de Onzichtbare Moeder van waaruit elke levensvorm geboren wordt.’ Lao Tse

Einstein gaf op 5 mei 1920 een lezing aan de Universiteit van Leiden, getiteld Ether and the Theory of Relativity. Uit die lezing blijkt dat hij erg dicht bij de verbindende schakel tussen het materiële en het geestelijke was. Zijn wetenschappelijke geest stond hem echter niet toe het Verenigde Veld binnen in zichzelf te zoeken.

Liefde Jung zei tijdens een lezing in 1929 tot een groep studenten: ‘Synchroniciteit is mijn gebrekkige omschrijving van de tao’. Tao is een chinees woord voor het universele principe van de liefde of de waarheid of de weg.13 Er is een zeer wezenlijk verband tussen synchroniciteiten (wonderen) en het principe van universele liefde of totale harmonie. De ultieme energie is de allerfijnste, allersnelste, allerkrachtigste energie. Wat als dat nu eens de tao, de universele liefde was? Stel eens dat de ultieme energie oneindig snel is en dat alle andere vormen van energie ervan zijn afgeleid door een proces van vertraging of weerstand?

13 Vergelijk de uitspraak van Jezus hiermee: Ik ben de weg, de waarheid en het leven.


23-04-2013

19:41

Pagina 319


‘Liefde is de krachtigste en onbekendste energie ter wereld.’ Pierre Teilhard de Chardin, Franse wetenschapper en mysticus

Stel eens dat wij in een dimensie leven die door onze weerstand zo traag is dat ze zeer ver verwijderd is van de oneindige snelheid van de oerenergie. En stel eens dat de evolutie eruit zou bestaan de trillingssnelheid op te voeren waardoor de schepping dichter bij de Bron kan komen. Dan gaat het erom dat de geschapen realiteit lichter wordt door hogere en hogere trillingssnelheden, maar dat we niet de oneindige snelheid zelf mogen bereiken, want dan zou alles verdwijnen. Klinkt dat gek? Bekijk het dan eens omgekeerd vanuit de natuurkunde. Massa wordt in de fysica gedefinieerd als ‘weerstand tegen versnelling’. Als de snelheid afneemt, wordt de massa dichter, compacter. Omgekeerd, als de snelheid toeneemt, wordt de massa lichter en ontstaat er meer ruimte tussen de deeltjes. Bij oneindige snelheid zou dus massa verdwijnen. De oneindige snelheid kan dus alleen indirect in de wereld komen en daar komen wij ten tonele. Wij zijn een reflectie van die oneindige energie. Via ons kan de Liefde indirect in de wereld komen. Wij zijn van enorm belang voor de realisatie van een liefdevolle wereld. Wij zijn het voertuig van de liefde, maar zolang we vastzitten in het stimulus-responssysteem, spelen we liever met de wet van de sterkste. Voor de wet van de liefde dien je namelijk bereid te zijn te geven en op te geven in plaats van te willen winnen en veroveren. Vanuit de mechanische persoonlijkheid wil je gelijk en soms wil je wraak of vergelding. Vanuit je hart kun je vergeven. De limbische persoonlijkheid kan niet vergeven. Als jij iets bedreigends doet, sta je bij die persoonlijkheid voorgoed te boek als gevaar. Je dient dus boven de zoogdierhersenen uit te stijgen om te kunnen vergeven. Liefde komt via het hart, nooit via de hersenen. Barry Long: ‘The mind divides; the heart unites.’ Als we ons denken laten leiden door de liefde, wordt alles mogelijk. Dat is wijsheid. Nu is er nog heel weinig wijsheid in de wereld. Kijk maar hoe het hoofd het hart domineert, kijk maar hoe we economische motieven boven humanitaire doelen stellen. Kijk maar hoe bere-

319


320

23-04-2013

19:41

Pagina 320

HOOFDSTU K 7

kenend we zijn in plaats van gul. Wat zit er voor mij in? En toch komt er een dag dat de Universele Liefde zal heersen op aarde. Als wij ontwaken tot wat we echt zijn. Er is voor de mensheid nog een lange weg te gaan, maar we zijn onderweg en we doen ons best met wat we al aan bewustzijn hebben.

Hoe krachtig is harmonische energie met oneindige snelheid (de Universele Liefde)? Echte toppers zijn in eerste instantie gevers. Hun contact met mensen is er niet op gericht iets te krijgen, maar om een maximum aan hulp en waarde te geven. Ze handelen vanuit het hart, niet vanuit de berekenende hersenen. Ze leven vanuit het principe van de extra mijl en dat verklaart waarom ze zulke spectaculaire resultaten behalen in zoveel minder tijd dan mensen die eerst denken ‘wat zit er voor mij in?’ Zij volgen het principe van Napoleon Hill: ‘Wie meer geeft dan hij moet, zal meer krijgen dan hij verwacht.’

Als je echter geeft om te krijgen werkt Hills principe niet. Dan pas je niet het principe van onvoorwaardelijkheid toe, en handel je niet vanuit het tijdloze centrum, dat ook alle mogelijkheden en alle overvloed bevat. Nog een keer, misschien ten overvloede, wijsheid bestaat erin je hoofd te laten leiden door je hart. Dit is tijdmanagement, maar we kunnen dat op z’n minst merkwaardig noemen. Het is het tijdloze tijdsmanagement van de uitzonderlijke 3 procent, van de lichtende voorbeelden die al bewust boven de zoogdierstaat leven. De andere 97 procent moet het stellen met agenda’s. Als je hart open is, staat ook de deur naar het Veld van Alle Mogelijkheden open. Daarom dus.

Z-mensen en H-mensen Abraham Maslow is vooral bekend geworden vanwege de piramide van de menselijke behoeften.14 Die piramide wordt vaak onderwezen als een methode om mensen te beïnvloeden. ‘Inspelen


23-04-2013

19:41

Pagina 321


op de behoefte’ heet het dan. Op het niveau van de door de limbische hersenen bepaalde persoonlijkheid werkt dat ook echt zo. Mensen doen dan dingen om pijn te vermijden of plezier te verwerven. Maar boven aan de piramide van Maslow staat zelfverwerkelijking. Op dat niveau doe je niet meer wat je doet uit behoeften. Je leeft dan boven het stimulus-responsniveau ven de geconditioneerde persoonlijkheid. Maslow ontdekte aan het einde van zijn leven dat self actualisers níét in de eerste plaats gemotiveerd worden door behoeften, maar door principes. Deze noemde hij Z-waarden, zijnswaarden. Hij ontdekte dat mensen op dat niveau de spanning van het door behoeften gedreven gedrag getranscendeerd hebben. Ze leven niet meer vanuit de periferie der overtuigingen en behoeften, maar uit het overtuigingsloze, egoloze centrum, de kern, de transcendente zijnsstaat, het transpersoonlijke niveau. Zulke mensen proberen anderen niet te overtuigen. Die behoefte hebben ze getranscendeerd. Overtuigen betekent dat je probeert aan jouw eigen behoeften te voldoen door in te spelen op behoeften van anderen. Zulk gedrag wordt gedreven door het ego. Mensen die gemotiveerd worden door behoeften, zijn H-mensen, gedreven door H-waarden. H-waarden gaan over hebben: krijgen, veroveren, de order halen, de wedstrijd winnen, de prijs behalen. H-waarden worden vertaald in spanning, in streven, in willen en dus in emoties. Maar boven alles wordt het streven ge-

14 Er zijn in dat model vijf niveaus: Niveau 1 = de primaire of overlevingsbehoeften. Niveau 2 = de behoefte aan zekerheid en continuiteit. Niveau 3 = de sociale of emotionele behoeften, de behoefte om ergens bij te horen en de behoefte tot acceptatie. Niveau 4 = de behoefte aan zelfrespect, persoonlijke groei en zelferkenning of de mentale behoeften. Niveau 5 = de behoefte aan zelfverwezenlijking of het niveau van de spirituele behoeften. Het dynamisch principe van deze piramide is dat als iemand een behoefte of spanning ervaart op een lager niveau, hij minder interesse zal hebben voor behoeften op een hoger niveau. Mensen met honger kopen in de regel liever een brood dan een ticket voor de opera.

321


322

23-04-2013

19:41

Pagina 322

HOOFDSTU K 7

dreven door het geloof dat we ‘niet hebben’. Wie echter in zijn centrum leeft, handelt vanuit een innerlijk weten dat het leven overvloed is, dat het leven een ongelooflijke reservoir is waarin alles al bestaat als een potentieel. Je hebt het al. Je moet het alleen nog manifesteren. En hoe doe je dat? Door je steeds meer bewust te worden van wat je echt bent. Niet een stel patronen in de limbische hersenen, maar een medeschepper. Weet je nog: Wij manifesteren niet onze gedachten, maar onze bewustzijnsstaat over onszelf. Bewustzijn is bewust zíjn. Medescheppers zijn Zmensen, geleid door Z-waarden. Z-mensen worden geleid vanuit het hart. Z-mensen streven niet, ze stromen, ze zijn in flow. Robert Benninga omschrijft het in zijn boek Haal het beste uit jezelf als volgt: ‘Veel mensen denken dat ze vanzelf gelukkig zullen worden als ze veel hebben. De praktijk van het leven is, dat dit juist vaak andersom is. Omdat steeds meer mensen zich dit realiseren, ontstaat een ontwikkeling waarbij het hebben nog steeds belangrijk blijft en het zijn steeds belangrijker wordt. Als jij je goed voelt, dan komt de rest bijna vanzelf. Zelfs als die rest (het materiële) niet vanzelf komt, heb je het doel van het leven al bereikt, namelijk: je goed voelen (het immateriële). Wij zijn immers, zoals in het Engels zo prachtig uitgedrukt wordt: human beings en niet human doings of human havings.’ Zolang we beheerst worden door de limbische hersenen, zijn we human cravings. Dan bestaat onze ‘wil’ alleen uit een emotionele drive, niet uit vrije keuze wat we doen. Maslow vat de Z-waarden, de Zijnswaarden, als volgt samen15 ingekorte versie): 1 Waarheid: eerlijkheid, werkelijkheid, naaktheid, eenvoud, rijkdom, wezenlijkheid, schoonheid, zuiverheid, onvertroebelde volledigheid. 2 Goedheid: juistheid, wenselijkheid, rechtvaardigheid, welwillendheid, aantrekkelijkheid.

15 Religie en Topervaring, Abraham Maslow, Lemniscaat, Rotterdam, p. 89-91.


23-04-2013

19:41

Pagina 323


3 Schoonheid: juistheid, vorm, levendigheid, eenvoud, rijkdom, gaafheid, volmaaktheid, volledigheid, uniekheid, eerlijkheid. 4 Gaafheid: eenheid, integratie, neiging tot eenheid, onderlinge verbondenheid, structuur, innerlijke orde, synergie, integratieve tendens. 5 Transcendentie-van-tegendelen: aanvaarding, vastberadenheid, eenpuntigheid, integratie, polariteiten in plaats van tegengestelden, synergie, samenwerking. 6 Levendigheid: dynamiek, stroming, spontaniteit, zelfregulatie, verandering en toch jezelf, zelfcreatie, zelfgemotiveerde energie. 7 Uniciteit: idiosyncrasie16, individualiteit, uitzonderlijke talenten, onvergelijkbaarheid, constante nieuwheid en frisheid, zodanigheid. 8 Volmaaktheid: geen gevoel van gebrek, alles op zijn juiste plaats, gevoel van de perfectie van de natuur, gepastheid, niets overbodigs, volledigheid in simpelheid. 9 Voltooiing: totale Gestalt17, vervuld zijn, geen behoeftes meer, totale vrede met het bestaan, geen streven meer, zijn in plaats van proberen er te komen, geen doelgerichtheid maar geleid door het centrum. 10 Rechtvaardigheid: billijkheid, gepastheid, niet-partijdigheid, win9/9win, onwrikbaarheid van principes, compromisloosheid. 11 Orde: wettigheid, juistheid, ritme, regelmaat, symmetrie, niets overbodigs, zelfregelend. 12 Eenvoud: wezenlijkheid, bondigheid, weinig praten maar

16 Idiosyncrasie: voor jezelf denken, je eigen waarden volgen en niet de druk van de meerderheid in pejoratieve betekenis: excentriciteit. 17 Gestalt: van Gestalttherapie, een therapie gericht op het heel maken van het individu, gebaseerd op de redenering dat elk deel bij het Geheel hoort en vanuit dat standpunt perfect is, terwijl het op zich bekeken, los van het Geheel, onperfect kan lijken. Het Geheel, de Natuur is echter perfect. Gestalttherapie is een manier om vanuit het centrum te leren leven.

323


324

23-04-2013

19:41

Pagina 324

HOOFDSTU K 7

13 14 15

16

veel zeggen, geen franjes, wiskundige elegantie, onmiskenbaarheid, présence, kern van de zaak, zuiverheid. Rijkdom: alles aanwezig, vervulling, veelomvattendheid, niets te verbergen. Ongedwongenheid: gemak, moeiteloosheid, vrij van stress en spanning, bevalligheid, fraai functioneren. Speelsheid: pret, plezier, vreugde, vermaak, vrolijkheid, humor, uitbundigheid, enthousiasme, levensvreugde, stralend, ongedwongen. Zelfbeschikking: autonomie18, onafhankelijkheid, zelfvertrouwen, milieu-transcendentie, identiteit, geen enkele vorm van slachtofferschap.

Stromen is moeiteloos; streven is moeite. Leven vanuit het centrum is leven vanuit vervulling, innerlijke vrede, dankbaarheid, waardering, blijheid te leven en te mogen bijdragen, levensvreugde. Als je zelf interne rust en levensvreugde ervaart en als je gewoon blij bent anderen te mogen helpen, onafhankelijk van wat het jou oplevert, wat doet dat voor die ander?

18 Autonomie komt van het Griekse woord autos, zelf en nomos, wet. Autonoom is dus iemand die volgens zijn eigen principes leeft.


23-04-2013

19:41

Pagina 325


ZELFONDERZOEK Hoeveel tijd maak je nu vrij voor jouw persoonlijke groei, in de richting van het centrum? Maak je voldoende tijd vrij om stil te worden, om boven het lawaai van je overlevingsverstand uit te groeien? Besef je voldoende dat zelfontplooiing je beste vorm van tijdsbesteding is? Dat je als vlinder zoveel meer kunt dan als rups?

Wat kost het je dat te weinig te doen? Wat brengt het je op het meer te doen?

Hoe ga je vanaf nu dagelijks, wekelijks, maandelijks tijd maken voor jouw ommekeer? Hoe ga je dat doen? Welke afspraken kun je nu meteen met jezelf maken? Kun je deze afspraken in je agenda schrijven? Nu?

Wie kan jou helpen? Wie kan jouw gids of coach zijn?

325


326

23-04-2013

19:41

Pagina 326

HOOFDSTU K 7

Wil je investeren in jezelf ? Durf je een professionele coach in de arm te nemen? Of een sabbatical te nemen?

Wat ga je vanaf nu níét meer doen?

Hoe kun je meer tijd vrijmaken voor de echt belangrijke dingen?

MEER ZELFONDERZOEK Hoe kun je meer een extra-mijlmens worden? Wat ga je concreet doen wat je niet verplicht ben te doen? Voor wie? Wanneer?


23-04-2013

19:41

Pagina 327


Hoe kun je dienstbaarder zijn?

Verricht je je huidige werk wel met hart en ziel? Zo niet, wat ga je doen om trouw te zijn aan jezelf? Ga je jouw functie met meer karakter inhoud geven of wil je een andere weg op om met passie in het leven te kunnen staan?

Hoe kun je jouw relatienetwerk beter uitbouwen en verstevigen?

327


23-04-2013

19:41

328

Pagina 328

HOOFDSTU K 7

NOG MEER ZELFONDERZOEK Hoe kun je een liefdevoller mens worden? Thuis? Als kind van je ouders? Als ouder van je kind(eren)? Op het werk? In de maatschappij? Voor je broers, zusters? Voor je vrienden? In je buurt?

Wat ga je concreet doen de komende week?

En de komende dertig dagen?


23-04-2013

19:41

Pagina 329

329

Hoofdstuk 8

Diamanten ontstaan onder hoge druk Wat maakt een diamant zo waardevol? Diamant is het edelste kristal dat in de natuur voorkomt en ook een van de zeldzaamste. Diamant is harder dan staal. Diamant is zowel duur om zijn esthetische kwaliteiten als om zijn praktische kwaliteiten. Het kan zowel een sieraad zijn als een instrument om zeer harde materialen mee te bewerken. Het is een fantastische metafoor voor medescheppers. Medescheppers, die hun goddelijke afkomst niet langer verloochenen, zijn kroonjuwelen. Ze hebben hun hoofd in de hemel en hun voeten op de aarde. Het woord diamant komt van het Griekse woord adamas, gehard ijzer. Het woord adamas komt op zijn beurt van het woord adamastos, wat zoveel betekent als niet te temmen. Medescheppers zijn net als diamanten niet te temmen. Ze laten zich niet overwinnen door de buitenwereld en haar schijnbeloftes. Ze zijn niet als medeschepper zo geboren, maar zijn net als diamanten steeds beter geworden mede onder de druk van de omstandigheden. Ze maakten een trap van de rotsblokken op hun pad. Anderen lopen te pletter tegen diezelfde stenen. Fundamenteel verschil. Diamanten zijn chemisch gezien de kristallisatie van pure koolstof onder extreem hoge druk. We kunnen ervoor kiezen tegenwind te verwelkomen als een kans om koolstof om te zetten in diamant. Mihaly Csikzentmihalyi stelde vast dat flow het makkelijkst ontstaat als we een behoorlijke uitdaging aangaan, als we uitgenodigd worden onze vorige beperkingen te overstijgen, om een kwantumsprong te maken en dat we dan ook de moed hebben te springen.


330

23-04-2013

19:41

Pagina 330

HOOFDSTU K 8

De school van de harde klappen ‘Never, never, never, never give up.’ Sir Winston Churchill

Napoleon Hill stelde in The Laws of Success dat de studenten uit de categorie uitzonderlijke 3 procent medescheppers waren afgestudeerd aan de ‘school van de harde klappen’. Walt Disney bijvoorbeeld ging drie keer failliet voordat hij Disneyland op poten kreeg. Ook bij Napoleon Hill ging het niet vanzelf. Hij werd onder vuur genomen door enkele kwaadwillige journalisten die zich lieten gebruiken door gevestigde machten die een bedreiging zagen in zijn boodschap van bevrijding voor het bredere publiek. Hij werd op alle mogelijke wijzen besmeurd vanwege zijn onbeschaamde uitnodiging geen slaaf van het systeem te blijven. De school van de harde klappen heeft één essentiële les: telkens wanneer een zogenaamd probleem op je weg komt, betekent dat dat er nog een principe is waar je iets over te leren hebt. Elke pijnlijke ervaring is een kans tot een beter inzicht in dat principe. Als je de les niet leert, komt een andere ervaring, die weer met dat principe te maken heeft en een andere en weer een andere en nog een andere, totdat je je het principe waar je mee te maken krijgt eigen maakt. Niemand doet ons dat aan. Het leven straft ons niet voor slecht gedrag. We zijn alleen maar slachtoffer van onze eigen onwetendheid.

Elk probleem is een signaal dat een hoger principe niet (voldoende) begrepen wordt en dat er dus een bewustwording nodig is. Voorwaarts falen ‘Winnaars geven nooit op. Opgevers worden nooit winnaars.’ Napoleon Hill

Tom Peters, de leidende managementgoeroe aan het eind van de twintigste eeuw, stelde dat hoe sneller de uiterlijke wereld veran-


23-04-2013

19:41

Pagina 331

D I A M A N T E N O N T S TA A N O N D E R H O G E D R U K

dert, hoe minder je kunt terugvallen op ervaring en hoe vaker je zult falen. Niet falen is echter veel erger, want dat betekent dat je je angstvallig vasthoudt aan het bekende, het voorbijgestreefde. De trein van de nieuwe tijd rijdt jou dan met hoge snelheid voorbij. Tom Peters concludeert dat we beter kunnen leren ‘voorwaarts te falen’. De mystieke Engelse kardinaal John Henry Newman zei: ‘Vrees niet dat het leven zal eindigen. Vrees dat het nooit echt zal beginnen.’ Wie niet durft te experimenteren uit angst te mislukken, begint nooit echt te leven. Het leven ís een experiment. Napoleon Hill zei dat het leven pas begint als je alle angsten de baas bent geworden. In feite is dat hetzelfde als de heerschappij van de limbische, oude hersenen doorbreken. Angsten horen bij onze vorm en bij onze identificatie met de vorm (de persoonlijkheid). Ons diepere wezen, dat wat we echt zijn, kent geen angst. Napoleon Hill stelde dat het leven pas echt begint wanneer we onze angsten te boven komen. We herhalen nog eens het citaat van John Henry Newman: ‘Vrees niet dat het leven zal eindigen. Vrees dat het nooit echt zal beginnen.’

Mislukken om te lukken ‘Een tegenslag draagt altijd het zaad in zich van een veel groter succes.’ Napoleon Hill

Mislukkingen zijn vaak noodzakelijke stappen op weg naar een groot succes. Het is niet prettig, maar op een of andere manier groeien wij tegen weerstand in, zoals een spier alleen groeit als ze onder spanning wordt gebracht. Napoleon Hill vertelde dat Edison, die meer dan tienduizend experimenten deed eer hij de gloeilamp kon ontwikkelen, eens een journalist op bezoek had voor een interview. De journalist vroeg: ‘Meneer Edison, hoe kunt u toch zo koppig zijn? U hebt nu al meer dan 9000 mislukkingen opgelopen in uw pogingen elektrisch licht te produceren. Is het niet beter om uw talenten te gebruiken voor iets wat wel kan?’ Waarop Edison antwoordde: ‘Meneer, u begrijpt er niets van. Ik heb geen 9000 mislukkingen op mijn naam, maar 9000 methodes

331


23-04-2013

332

19:41

Pagina 332

HOOFDSTU K 8

om geen gloeilamp te maken. De oplossing komt dus steeds dichterbij.’ Edisons bedrijf, General Electric, werd het grootste bedrijf van het industrietijdperk. Edison was eerst innerlijk verlicht voordat hij het elektrische licht ontdekte. Hij was een absolute bewonderaar van het genie van de natuur en hij verkondigde aan wie het maar horen wilde dat zijn ideeën niet door hem bedacht waren, maar dat hij ze ontving uit de ruimte, de ether. Hij vertrouwde er zozeer op dat het antwoord op zijn vraag te vinden was, dat hij bleef doorgaan. Om een boom om te hakken moet je vele keren de bijl in de boom slaan, terwijl de boom maar niet valt. Zijn al die slagen mislukkingen? De laatste slag laat de boom vallen, maar dat zou niet gekund hebben zonder alle bijlslagen die de boom niet deden vallen. Je dient dus door te gaan ‘totdat’. Nelson Mandela, politiek activist, bracht het grootste deel van zijn leven door in de Zuid-Afrikaanse gevangenis. Hij werd uiteindelijk president van zijn land op z’n zesenzeventigste! Zou hij dat gekund hebben zonder zijn transformatie van angst tot Liefde terwijl hij in de gevangenis verbleef? Bedenk dat de vlieger opgaat tegen de wind in...

De angst om te mislukken ‘Hoe groot iemand is, wordt gemeten aan zijn gedrag bij tegenslag.’ Plutarchos

Wayne Dyer heeft het bij het rechte eind als hij zegt dat de angst om te mislukken vooral de angst is voor kritiek van anderen1. Aan de basis van faalangst ligt een zwak zelfbeeld. De durf te mislukken is een luxe van de sterken! Mislukkingen zijn – op langere termijn gezien – niet echt mislukkingen, maar leerprocessen. Bij mislukkingen dien je je niet af

1 Eerder vermeldden we reeds de zeven basisangsten zoals geformuleerd door Napoleon Hill. Angst voor kritiek staat in dat lijstje op een ereplaats.


23-04-2013

19:41

Pagina 333


te vragen wat je verloren hebt, maar wat je hebt gewonnen op de langere termijn. En laat anderen maar denken wat ze denken. En laat ze maar zeggen wat ze zeggen. Wees niet afhankelijk van de opinies van anderen, vooral niet van de rupsengemeenschap. Vlinders zijn de behoefte om te oordelen over anderen ontstegen. Voor vlinders zijn er maar twee dingen: wat ís en wat kan zíjn, de feiten en het potentieel. De rest is waardeoordelen en dat zijn alleen maar interpretaties, dertien in een dozijn. Gandhi merkte op dat wie alles gedaan heeft wat hij kan, succesvol kan worden genoemd. Hij zei dat trouw zijn aan jezelf belangrijker was dan scoren. Dat is een heel andere kijk dan de opvatting dat geen eindresultaat betekent geen resultaat. Gandhi wist dat de echte score betrekking heeft op het innerlijke spel, het spel van het ontwaken uit de rupsstaat. Gandhi werd vermoord en hij was arm toen hij stierf. Is zijn leven een mislukking? Socrates werd vermoord. Is zijn leven een mislukking? Jezus werd vermoord. Is zijn leven een mislukking? En Martin Luther King? Allemaal mislukkelingen?

Sterven is een vernieuwingsproces van de natuur We beschouwen de dood als de grootste ‘mislukking’, zeker artsen die het als een persoonlijk falen zien als een van hun patiënten sterft. Maar is de dood wel een mislukking? Of is dit ook een collectief geloof? Elke seconde sterven miljoenen cellen in je lichaam en worden op hetzelfde ogenblik vervangen door nieuwe. De natuur is steeds nieuw. Elk moment vernieuwt ze zichzelf. De cellen van de boom die sterft, worden afgebroken en worden voeding voor de nieuwe boom. Net zoals er een proces van groeien en slagen is, zo kent het leven ook een impliciet deel dat we als mislukken bestempelen. Maar is het wel mislukken? Of heeft ook een ‘mislukking’ een functie en een plek in het grotere geheel der dingen? Wie zal het zeggen? Wat kost het je echter om iets wat fout ging als een mislukking te blijven bekijken? Erger nog, jezelf als een mislukkeling te bestempelen omdat iets anders afliep dan wat jij ervan verwachtte, een relatie bijvoorbeeld? Wat als je door

333


334

23-04-2013

19:41

Pagina 334

HOOFDSTU K 8

deze relatie te ‘verliezen’ de liefde van je leven vindt? Socrates zei: ‘Zorg ervoor dat je gehuwd raakt. Als je een goede vrouw vindt, zul je gelukkig zijn en als ze dat niet is, word je misschien een wereldberoemde filosoof.’ Zijn vrouw, Xantippe, stond waarschijnlijk model voor deze uitspraak, en hij werd inderdaad een wereldberoemde filosoof. Hij was, als de geschiedschrijvers het juist hebben opgeschreven, een van de lelijkste mensen in Athene. Maar zijn innerlijke schoonheid is vandaag nog een rijkdom.

Nog een kijk op ‘falen’ ‘De man die geen fouten wenst te maken, doet uiteindelijk niets. Wees niet bang om te falen, zolang je er maar van leert.’ President Roosevelt

Als het regent, terwijl we zon verwacht hadden, is dat dan een mislukking? Het is zo relatief. Die regen kan slecht zijn voor de persoon die een verjaardagspartijtje wilde houden in zijn tuin, maar redt misschien de boer die vol hoop zat te wachten op het kostbare vocht. Zou het kunnen dat we er belang bij hebben wat minder zelfzuchtig naar al dat winnen en falen te kijken? Als er nu eens een groter doel was in het leven dan onze persoonlijke ideeën daarover? Als mislukken nu eens deel was van een onfeilbaar wereldwijd proces? Als we door te mislukken bijvoorbeeld bewuster werden van waar het allemaal echt om gaat, zou dat geen belangrijke winst zijn? Als het echt om ontwaken gaat, is een nare droom dan niet effectiever dan een aangename? Uit een leuke droom willen we juist niet ontwaken! Pijn helpt ons misschien effectiever dan wat dan ook te besluiten dat er een andere dimensie moet zijn. Misschien geeft dat juist de energie om de kwantumsprong te maken voorbij de limbische hersenen naar hogere bewustzijnstaten. Dat is in ieder geval wat Carl Gustav Jung geloofde. Hij zei dat we de valse zekerheid van het door de overlevingshersenen gedetermineerde ego zullen loslaten als de bestaanspijn in die staat te groot geworden is. Pijn is een drijfveer van evolutie. Laten we een


23-04-2013

19:41

Pagina 335


behoorlijk succesvolle ondernemer als voorbeeld nemen. Omstreeks zijn zevenendertigste kreeg hij een hartinfarct. Tot die tijd had hij letterlijk als een maniak gewerkt. Er was geen sprake van flow en moeiteloosheid, wel van hard werken en lange dagen. In het ziekenhuis had hij eindelijk de tijd om eens op een rij te zetten wat nu echt belangrijk was in zijn leven. Weet je nog dat het lijstje met de zes flow-ingrediënten begon met clarity, helderheid? Ondertussen was de ondernemer verplicht te delegeren, iets wat hij daarvoor erg moeilijk kon. Hij werd uit het ziekenhuis ontslagen en ging voortaan anders met zijn tijd om. Hij gaf (geven!) meer ruimte en vrijheid aan zijn medewerkers. Hij gaf (geven!) meer vertrouwen. Hij gaf (geven!) meer verantwoordelijkheid aan anderen. Zijn bedrijf begon te groeien als kool, terwijl hijzelf meer tijd voor zichzelf en zijn familie nam dan vele renteniers. Hij kon uiteindelijk zijn bedrijf verkopen voor vele miljoenen euro’s. Was zijn hartinfarct een mislukking of een noodzakelijke schakel in zijn verhaal? Wie zal het zeggen?

Diamanten in de achtertuin Een van de meest inspirerende verhalen over de zin van mislukken is Acres of Diamonds van Russell H. Conwell. De hoofdrolspeler in dat verhaal, Ali, is het zat om voor weinig inkomen op het land te werken onder de hete zon. Hij droomt ervan een diamantmijn te ontdekken. Hij verkoopt de boel en gaat op stap. Na jaren zwerven en veel gissen en missen komt hij ontgoocheld in zijn oude geboortestreek terug en bezoekt de boer die jaren geleden zijn eigendom heeft gekocht. Op de schoorsteenmantel in de woonkamer ligt een enorme steen. Ali’s hart gaat bonzen. Het is een enorme ongeslepen diamant. Hij vraagt aan de man waar hij die steen gevonden heeft. Ach, zegt de man, de rivier die door het land hier loopt, ligt er vol van. Ali heeft zijn land, vol diamanten, verkocht voor een habbekrats om op zoek te gaan naar diamanten. Toen hij dat deed, wist hij echter niet hoe ongeslepen diamant eruitzag. Hij droomde alleen maar van glinsterende stenen en zag daarom niet wat vlak onder zijn neus als rijkdom lag. Als dat eens het verhaal van ieder van ons is? We klagen over

335


336

23-04-2013

19:41

Pagina 336

HOOFDSTU K 8

ons rupsenbestaan omdat het een ongeslepen steen is die allesbehalve blinkt. We hebben een diamant in ons bezit, de vlinder in ons, die we niet herkennen omdat wij zitten te wachten op schittering en glinstering. We vergeten echter dat een diamant pas gaat schijnen wanneer hij geslepen wordt. En hoe gebeurt dat slijpen? Door wrijving, een enorme hoeveelheid wrijving. Potentieel dient uitgedaagd te worden.

Diamanten ontstaan onder druk en gaan glinsteren door frictie. Het verhaal van de arme boer lijkt verdacht veel op het menselijke bestaan. Jackie Chan, de beroemde Hollywoodster, werd geboren in een zeer arm gezin in Hongkong. Zijn ouders overwogen hem bij zijn geboorte voor 26 dollars te verkopen aan de Engelse gynaecoloog die hielp bij zijn geboorte. Toen hij zeven werd, werd hij ingeschreven bij de Chinese Opera Academy, waar hij bijna onmenselijk hard getraind werd in muziek, dans en gevechtskunsten. Hoewel hij geen interesse had in opera, leerde hij echter op die manier wel gevechtskunsten. Hij werd stuntman in Hongkong-films en werkte voor heel weinig geld. Toen Bruce Lee stierf, probeerde Jackie Chan vruchteloos, zoals vele anderen, zijn plaats in te nemen. Toen besloot hij dat hij niet Bruce Lee moest nadoen, maar zichzelf zijn. In 1978 kwam zijn doorbraak met de film Snake In Eagle’s Shadow. Vandaag is hij een van de best betaalde acteurs ter wereld, met een contract van zelfs 50 miljoen dollar voor één film. Was Jackie Chans harde jeugd en zijn harde tijd als stuntman een deel van zijn kristallisatieproces tot diamant? Elk mens gaat gebogen onder de druk van het fysieke bestaan. Dat bestaan is stressvol, of niet soms? En onze lichamen zijn zo teer en zo kwetsbaar. Zodra de mens echter zijn fysieke natuur overstijgt, blijkt er – op dezelfde plek waar hij voorheen pijn en ellende zag – een diamantmijn te bestaan! De rups bevatte altijd al de vlinder. De rups moet echter eerst sterven en een pop worden. Dat kan beangstigend zijn. Zo gaat het echter wel. Als je kleine ikje niet sterft, kan het grote transpersoonlijke Ik niet gaan werken. Er


23-04-2013

19:41

Pagina 337


kunnen enkele moeilijke momenten nodig zijn om je potentieel voldoende uit te dagen, om naar voren te treden. Zonder de harde tijden blijf je een rups, misschien dankzij de harde tijden word je een diamant. Zou je dan niet smeken om uitdagingen? Napoleon Hill citeert Henry Ford, die zei: ‘Falen is een kans om opnieuw te beginnen met meer intelligentie.’ Dankzij je intense ervaring kun je meer gewaar en alert worden, waardoor er meer Intelligentie door je kan werken. Met dezelfde ervaring en een negatieve attitude kun je trouwens ook meer afgesloten raken van dezelfde Intelligentie. Dat is wat een verschil in attitude kan doen. Ford zelf begon als leerjongen in een machinefabriek, terwijl hij ’s avonds voor een horlogemaker werkte. Hij was al veertig toen hij Ford Motor Company oprichtte. Hij had grote plannen, maar geen kapitaal. Hij slaagde erin twaalf twijfelende aandeelhouders te vinden die in totaal 28.000 dollar inbrachten. Meteen daarna trokken al vijf van de twaalf hun geld terug. Ford had het enorm zwaar en verloor eerst geld. Hij werd enorm getreiterd door de pers. Na veel vallen en opstaan werd hij echter de vader van de massaproductie van auto’s en zijn organisatiemethodes herdefinieerden de industrie van die tijd. Ford wist waar hij het over had, toen hij zei: ‘If you think you can or you think you can’t, you’re right.’ Helen Keller, die doof, blind en stom was en die door enorm hard werken haar handicaps overwon en door een leven van dienstbaarheid aan de gehandicapten van deze wereld wereldberoemd werd, zei: ‘Het leven is of een uitdagend avontuur of niets.’

De gladiatoren Een bekende passage uit een toespraak van president Th. Roosevelt mag niet ontbreken in dit hoofdstuk. Veel sprekers gebruiken dit voorbeeld en wij hebben het verhaal ook ergens gehoord. We delen het graag met jou. ‘Het is niet de criticus die belangrijk is of de man die de vinger wijst naar degene die net struikelde, of degene die altijd weet

337


338

23-04-2013

19:41

Pagina 338

HOOFDSTU K 8

wat je anders had moeten doen. Al het krediet gaat naar zij die in de arena staan en wiens gelaat bezweet is, bestoft en soms zelfs bebloed. Zij gaan ervoor met al hun moed en ze maken vaak fouten. Ze zijn niet perfect, maar ze verkiezen te doen wat ze doen. Zij weten wat enthousiasme is, zij kennen de diepe vervulling wanneer je gewijd bent aan een zaak die groter is dan zijzelf. En zelfs als ze uiteindelijk niet slagen, hebben ze in grootheid geleefd. Het is beter grote dingen te doen en te mislukken, dan deel uit te maken van de massa zwakkelingen die geen fouten maken, maar die ook nooit echte vreugde kennen. Dat soort mensen leeft in het schemerduister waar geen grote nederlagen bestaan, maar ook geen grote overwinningen.’ ‘Het grootste gevaar is niet dat we te hoog mikken en mislukken, maar dat we te laag mikken en lukken.’ Michelangelo

Meer inspiratie Misschien zeg je nu dat we mooi praten hebben, maar dat jouw geval anders is. Goed, misschien haal je inspiratie uit het volgende lijstje2. 1 Shakespeare was kreupel. 2 De Engelse dichter John Milton was blind. 3 Beethoven was stokdoof toen hij de Negende schreef. Hij heeft die zelf nooit gehoord, behalve in zijn hoofd. 4 John Lennon werd door zijn ouders verlaten en door een tante opgevoed. 5 Homerus was blind. 6 Händels rechterkant was verlamd toen hij zijn meesterwerk componeerde.

2 Uit: Dare to Fail, Billi Lim, Hardknocks Books, Singapore, 1997 p 184189 en de rest uit Chicken Soup for the Soul, Mark Victor Hansen en Jack Canfield, Health Communications Inc, 1993, p. 228-230.


23-04-2013

19:41

Pagina 339


7 Edison was doof toen hij de grammofoon uitvond en hij werd als kind van school gestuurd als ‘onmogelijk kind’. 8 Helen Keller was blind, doof en stom. 9 Golda Meir had twaalf jaar lang leukemie. 10 Confucius was een weeskind. 11 John F. Kennedy had een zeer pijnlijke rugkwetsuur en werd toch president. 12 Roosevelt had verlamde benen toen hij verkozen werd. 13 Stephen Hawking heeft een ongeneeslijke motorische neuronziekte. Op z’n eenentwintigste werd hem verteld dat hij nog maximaal een jaar te leven had. Hij is nu de bekendste fysicus sinds Einstein. Van zijn boek A Brief History of Time zijn meer dan tien miljoen exemplaren verkocht. Hij is volkomen verlamd en kan slechts twee vingers bewegen om zijn spraakcomputer te bedienen. 14 Superman-acteur Christopher Reeve raakte door een val van zijn paard van de nek af verlamd, maar legde zich daar niet bij neer. Hij zamelde miljoenen dollars in voor wetenschappelijk onderzoek naar het soort rugoperatie dat hij nodig had met zijn soort beschadiging. Hij overleed in 2004. 15 Fred Astaire werd in 1933 geweigerd bij zijn eerste screentest. Hij kreeg een briefje met het commentaar dat hij noch kon dansen, noch acteren. Hij had dat document ingelijst boven zijn open haard hangen in zijn dure huis in Hollywood. 16 De leraar van Caruso zei dat hij een vreselijke stem had en niet kon zingen. 17 Darwin gaf zijn medische loopbaan op waarna zijn vader hem verweet een nietsnut te zijn. 18 Walt Disney werd ontslagen door een dagbladuitgever wegens ‘gebrek aan creativiteit’. 19 Albert Einstein kon niet spreken tot hij vier was. 20 Pasteur was voor het vak scheikunde 15de van de 22 leerlingen. 21 Newton was een zwakke student op de basisschool. 22 Tolstoi werd van school gestuurd als onbekwaam en onwillig.

339


340

23-04-2013

19:41

Pagina 340

HOOFDSTU K 8

23 Churchill deed een jaar langer over de basisschool. 24 Henry Ford ging vijf keer failliet. 25 En jij? Nog altijd een speciaal geval? ‘Als angst is wat ons stopt, dan is moed wat we dienen te ontwikkelen.’ Napoleon Hill

En wat is moed? Angst voelen en toch doorgaan. Je kunt alleen weten hoever je kunt gaan door verder te gaan!

Optimisten zijn volhouders De Amerikaanse psycholoog Martin Seligman heeft zijn hele leven gewijd aan het bestuderen van optimisten en pessimisten, met inbegrip van de wortels van depressiviteit, en het verschil in levenskwaliteit tussen beide groepen. Uit zijn onderzoek blijkt dat de factor optimisme, waarin impliciet de factor volharding aanwezig is, geen persoonlijkheidsfactor is. Van nature zijn wij optimistisch. Kleine kinderen zijn vrijwel zonder uitzondering optimistisch, waaruit we kunnen concluderen dat pessimisme aangeleerd is. Pessimisme is een conditionering! Dr. Seligman ontdekte het mechanisme van pessimisme, hoe het ontstaat en hoe je het kunt afleren.

Het basispatroon Het centrale, onderliggende mechanisme van alle vormen van pessimisme en depressiviteit is de opgeefreflex. De opgeefreflex is een patroon van aangeleerde hulpeloosheid of machteloosheid.

Het verklaringspatroon Het verklaringspatroon is de manier waarop mensen gewoonlijk dingen uitleggen aan zichzelf en anderen. Dit patroon bepaalt in hoeverre we optimistisch of pessimistisch zijn. Het verklaringspatroon en de opgeefreflex zijn aangeleerd binnen de parameters van opvoeding en ervaring. Kinderen worden letterlijk opgevoed tot hulpeloosheid of komen via negatieve ervaringen tot het besluit (de overtuiging) dat ze geen controle over dingen hebben.


23-04-2013

19:41

Pagina 341


Studies met dieren tonen aan dat je een dier vrij snel kunt conditioneren tot opgeven. Apen zien een tros bananen in een boom hangen, maar telkens als ze erin klimmen worden ze eraf gespoten met een sterke brandslang. Na een tijd proberen ze het zelfs niet meer, terwijl er helemaal geen brandslang meer in de buurt is. Sterker nog, als een nieuwe aap in de kooi gezet wordt en de boom wil inklimmen, wordt hij er door zijn soortgenoten van weggesleurd! Dat lijkt verdacht veel op de ouders die een kind allerlei beperkende patronen opleggen op basis van hun eigen pijnlijke ervaringen of hun eigen conditioneringen. Patronen worden van generatie op generatie doorgegeven. Ze zijn op hun eigen manier een soort besmettelijke kwaal.

Wie geeft op en wie niet? Pessimisme is een lichte vorm van depressie en depressie is een zware vorm van pessimisme. Verwacht wordt dat ergens in het begin van de 21ste eeuw depressie nummer een wordt op de lijst van ziektes onder de Nederlandse bevolking. Stress en andere psychische condities van managers en werknemers kosten nu al elke maand een fortuin aan de gemeenschap. Pessimisme kan het begin zijn van een dalende spiraal die plotseling voorbij een kritisch punt glijdt. Maar de spiraal kunnen we omkeren. Laten we beginnen met ons verklaringspatroon in het oog te houden bij positieve en minder positieve gebeurtenissen. Mooi huiswerk voor de waarnemer in ons!

De elementen van het verklaringspatroon Een gevoel van hulpeloosheid komt vooral voort uit drie soorten denkpatronen. Als we deze patronen herkennen en ze doorbreken verdwijnt ook het pessimisme c.q. de neiging tot depressie. De drie patronen hebben te maken met de factoren permanentie, generalisering en verpersoonlijking.

341


342

23-04-2013

19:41

Pagina 342

HOOFDSTU K 8

Permanentie Reactie op negatieve omstandigheden Pessimisten hebben de neiging de oorzaken van hun slechte omstandigheden als permanent te zien, optimisten zien mislukkingen alleen als tijdelijke vertragingen. Woorden als ‘altijd’ en ‘nooit’ zijn typisch voor pessimistische patronen. ‘Ik heb ook nooit geluk.’ ‘Het is ook altijd hetzelfde met jou.’ Pessimisten spreken in absolute termen over dingen die hen frustreren: ‘Mijn baas is een echte ramp.’ Dit is eigenlijk hetzelfde als: ‘Mijn baas is (altijd) een echte ramp.’ Optimisten spreken in relatieve termen: ‘Mijn baas is vandaag niet in zo’n beste stemming.’ De ondertoon bij pessimisten is: ‘Ik geloof niet dat de dingen ooit nog kunnen veranderen.’ Daar word je inderdaad moedeloos van. Reactie op positieve omstandigheden Pessimisten zien iets wat goed gaat als een uitzondering, optimisten zien wat goed gaat als normaal. Pessimist: ‘Het was mijn geluksdag.’ (De pessimist kent vooral ongeluksdagen.) Optimist: ‘Ik zie het helemaal zitten. De dingen gaan echt de goede kant op!’ Voor optimisten hebben goede dingen te maken met de inherente goedheid van het leven, niet met toevalligheden in de omstandigheden.

Generaliseren Heeft permanentie te maken met tijd, generaliseren heeft te maken met deelgebieden van het leven. Als iets slecht gaat op één plaats, hoeft het nog niet slecht te gaan op een andere plaats. Voor pessimisten echter wel. Het gaat slecht op het werk en ze nemen dat ook mee naar huis.


23-04-2013

19:41

Pagina 343


Reactie op negatieve omstandigheden Pessimisten denken in catastrofes: ‘Alles gaat verkeerd in mijn leven!’ Optimisten zijn specifiek in hun uitleg: ‘Een aantal dingen gaan op dit ogenblijk niet goed op het werk, maar het gaat uitstekend thuis.’ Reactie op positieve omstandigheden Optimisten geloven dat slechte dingen te maken hebben met specifieke oorzaken, maar omgekeerd nemen ze goede dingen uit één domein mee naar een ander. Ze geloven dat het leven fundamenteel goed is en maken dat tot een bron van emotionele voeding. Pessimisten kennen algemene oorzaken toe aan slechte dingen en toevallige oorzaken aan goede dingen. ‘Ik heb die baan gekregen omdat de kandidaat die ze echt wilden, besloten had naar een ander bedrijf te gaan.’ Permanentie en generaliseren maken samen de factor hoop of wanhoop uit. Altijd en overal leiden tot wanhoop. Een van de beste dingen die je kunt doen als het niet goed gaat, is een lijst te maken van alle dingen die wél goed gaan en daar dankbaar voor te zijn. Alles is relatief, maar het vergt humor om dat te zien. Je dient afstand te nemen. Pessimisten kunnen dat niet.

Verpersoonlijking Pessimisten beschuldigen zichzelf of gaan gebukt onder schuldgevoelens als dingen slecht gaan. Optimisten kunnen zien dat ze niet voor alles verantwoordelijk kunnen zijn. Sommige dingen gebeuren gewoon. Je kunt een storm toch niet tegenhouden?

Reactie op negatieve omstandigheden Een pessimist zegt: ‘Hoe kan ik toch zo stom zijn?’ Een optimist zegt: ‘Het zat deze keer echt tegen.’

343


344

23-04-2013

19:41

Pagina 344

HOOFDSTU K 8

Reactie op positieve omstandigheden Optimisten geloven in de goedheid van het leven. Voor pessimisten is het leven een ongelijke strijd. De pessimist: ‘Als we nu maar niet alles weer verliezen.’ De optimist: ‘Het is weer een keer uitstekend gegaan!’’

Wat is de prijs van pessimisme? Pessimisme beïnvloedt vier levensdomeinen negatief, zoals blijkt uit de research van dr. Seligman. Pessimisten: ● zijn sneller depressief; ● presteren minder met dezelfde talenten; ● ondermijnen hun gezondheid; ● hebben weinig of geen plezier in het leven.

HUISWERK Dr. Seligman heeft een test ontwikkeld waarmee je kunt zien of je onderliggende pessimistische patronen hebt. Als je dat wilt weten, schaf dan het boek van Dr. Seligman aan en doe de test. Het boek heet Learned Optimism of in het Nederlands Optimisme kun je leren. Welke moeilijke momenten/ periodes heb je meegemaakt in je leven? Onderzoek hoe dat je sterker heeft gemaakt. Of wijzer. Of rijper. Of…?


23-04-2013

19:41

Pagina 345


In welk deel van je leven ervaar je nu spanning of problemen? Welke beperkende overtuiging heeft jou in zijn greep? Welk principe staat aan je deur te kloppen?

345


23-04-2013

19:41

Pagina 346

346

Hoofdstuk 9

Wij scheppen mede ons eigen leven Dit hoofdstuk bevat lessen uit de Hogeschool van het leven. Het kan wat studie vergen om het allemaal te assimileren en toe te passen. Maar kun je een beter onderwerp bedenken dan te leren een medeschepper te zijn met het Leven zelf? Meer dan de moeite waard! Voor we verder gaan brengen we nog even in herinnering dat we het hebben over medescheppen, niet over scheppen. De gedachte dat je het leven naar je hand kunt zetten, is arrogant en een kosmische uitnodiging tot louterende ervaringen. Het leven is niet onder controle te brengen, maar we kunnen wel leren mee te werken uit vrije wil. Daarvoor dienen we nederig te zijn in plaats van arrogant, we dienen te weten dat we uit onszelf niets kunnen. Dat we alleen maar kunnen in relatie met de Bron van het Leven zelf. Zelfs Jezus zei: ‘Uit mezelf kan ik niets, – het is de vader in mij die de werken doet.’ Hij zei ook: ‘Volg mij want ik ben nederig van hart.’

Harmonie als sleutel tot FLOW Gelijksoortige dingen trekken elkaar aan. Om de dingen die we graag in ons leven wensen aan te trekken dient er dan ook harmonie te zijn tussen onze wensen, onze energetische staat, onze emotionele houding, en de andere kosmische principes. Je kunt niet wensen omhoog te vallen bijvoorbeeld. Je dient dus eerst te accepteren dat er wetten zijn die de persoonlijke wensen te boven gaan. Dat vergt nederigheid. Boeddha zei dat de oceaan juist alle stromen aantrekt omdat ze zich lager bevindt dan de stromen en rivieren. De wens nummer een te zijn is afkomstig van het ego en de competitieve wereld waar de wet van de sterkste heerst. Om dingen aan te trekken in ons leven dienen we te kiezen voor coöperatie, niet competitie en voor de wet van de liefde, niet de


23-04-2013

19:41

Pagina 347

WIJ SCHEPPEN MEDE ONS EIGEN LEVEN

wet van de jungle. We kunnen ons grotere energetische wezen alleen maar bereiken door ons hart te openen. Hoe meer we ons hart openen, hoe groter ons magnetisme zal zijn. Iemand met een volledig open hart kan letterlijk wonderen verrichten. ‘De ziel heeft een natuurlijk magnetisme.’ Parmahansa Yogananda

‘Alle wonderen komen voort uit de Liefde.’ Een cursus in wonderen

Het merkwaardige van wonderen is echter dat ze in dienst van anderen gebeuren. Ze zijn het toppunt van onzelfzuchtigheid. Onafhankelijk van onze energetische staat kunnen we altijd dingen verwerven in ons leven. De vraag is alleen tegen welke prijs? Als het onze gezondheid of onze relaties kost, wat hebben we dan gewonnen? Hoe meer we in het stimulus-responszelf, het ego, zitten, hoe meer we in rechtlijnige tijd zitten en hoe meer we in de wereld van oorzaak en gevolg leven. Hoe meer we het tijdloze transpersoonlijke zelf in ons kunnen toelaten door ons hart te openen, hoe meer we in de tijdloze verticale dimensie zijn waar alle mogelijkheden bestaan en hoe meer we zinvolle toevalligheden zullen meemaken.

De elektromagnetische staat Je verkeert als energetisch wezen, niet als object, altijd in een bepaalde elektromagnetische staat. Je hebt een bepaald trillingsgetal met elektrische en magnetische coördinaten. In een wereld die bestaat uit energie, zul je mensen, dingen en situaties aantrekken die overeenkomen met je trillingsgetal. Soort zoekt soort. Je kunt op mentaal vlak zeggen: ik wil graag een flat in Scheveningen aan zee, maar als je op relatief zijnsniveau, je emotionele staat, een trilling uitstuurt die dat tegenspreekt, kun je de flat wel vergeten. Niet wat je zegt of denkt, maar hoe je nu, in de relatieve wereld, bént maakt het verschil. De zijnsenergie achter de gedachten geeft de gedachten kracht, niet de gedachten zelf.

347


348

23-04-2013

19:41

Pagina 348

HOOFDSTU K 9

En hoe weet je hoe hoog of laag je trillingsgetal is? Dat kun je weten door te letten op hoe je je voelt. Hoe wij ons voelen, geeft aan hoever we verwijderd zijn van ons echte wezen. Anders gezegd, hoe open of gesloten we zijn en dus meer of minder kunnen ontvangen. Als we innerlijke vrede kennen, en dus vrij zijn van twijfel en innerlijk conflict tussen allerlei wensen en waarden, is er geen tegenspraak tussen wie we nu zijn en wat we willen. Dat kan niet terwijl je in bèta bent bijvoorbeeld. Je bent dan namelijk meer zender dan ontvanger. Je hebt de beste elektromagnetische frequentie in thèta, dan ben je in het hart gecenterd. Zijn, doen en hebben vormen dan één lijn en het veld dat daarbij hoort is hoog magnetisch. Weet je nog dat de wetenschappers van het HeartMath Institute ontdekten dat het elektromagnetische veld van het hart 5000 keer meer magnetische kracht heeft dan dat van de hersenen? In flow, in thèta, wanneer ons hart open is, kunnen we het gemakkelijkst aantrekken wat we bewust verlangen. Als zijn, doen en hebben niet op één lijn zitten, verkeren we in een staat van innerlijke disharmonie en is het magnetisme ernstig verstoord. We worden dan gereduceerd tot de kleine invloed van ons kleine ik en dat betekent: veel werken voor weinig resultaat. De Canadese mysticus Robert Augustus Masters zegt dat psychische angst (als onderscheiden van de biologische overlevingsangst) geen emotie is, maar een contractie van ons wezen, een sluiten van ons hart waardoor we het contact met de Universele Liefde niet meer voelen. Zodra we ons hart weer openen, verdwijnt de angst. ‘Het hart lijdt in de mate waarin het zich sluit.’ Deepak Chopra

De hoeveelheid liefde in je leven, de mate waarin je je hart de leiding geeft, bepaalt de magneetkracht die je hebt. Hou je van wat je doet? Hou je van waar je bent? Hou je van de mensen met wie je bent? Heb je passie voor wat je doet of is het maar lauw? Is je hart open en dus je zijnskracht vrij ten aanzien van wat je doet en hebt? Omgekeerd zul je door innerlijke incoherentie ook dingen af-


23-04-2013

19:41

Pagina 349


stoten. Stel dat je graag meer geld wilt, maar jaloers bent op mensen die meer geld hebben. De magneetkracht is dan verstoord omdat jaloezie niet in lijn is met je echte wezen waar de kracht vandaan komt. De magneetkracht wordt ook bepaald door je focus. Aandacht op wat je liever niet wilt, trekt juist aan wat je niet wilt. En dan zeg je dat je daar helemaal niet om gevraagd hebt! Mentaal niet, maar energetisch wel. Daarom denken zovele mensen dat hun gebeden niet verhoord worden. Ze vragen vanuit slachtofferschap. Hun focus is gericht op hun ellende. Ze krijgen dus meer ellende, niet dat waar ze verbaal om vragen. Het effectiefste gebed is een staat van dankbaarheid. Vanuit een gevoel van overvloed trek je juist overvloed aan, terwijl je vanuit een gevoel van schaarste meer schaarste zult aantrekken, wat je ook vraagt met woorden. Woorden zijn objecten in tijd en ruimte. Ons energetische zelf is van de kwantumwereld, de wereld van de mogelijkheden voorbij tijd en ruimte. Wij zíjn mogelijkheden, relatie, de dimensie boven de dingen.

Je essentiële wezen Jouw gevoelsstaat geeft aan hoe dicht je bij de waarheid van je essentiële wezen bent, hoe open je hart is. Wie vreugde kent, is in zijn hart, thuis. Je kunt niet depressief zijn en een goede trilling uitsturen naar het universum. Hoe wij ons voelen, bepaalt waar we op focussen: op wat we verlangen of op de afwezigheid van het object van ons verlangen. Alles wat we verlangen, heeft twee kanten: het ding en de afwezigheid van het ding. Focussen op het feit dat je het nog niet hebt, versterkt alleen maar dat je het niet hebt. Als je kunt voelen dat je het energetisch al hebt (dat is werkelijk zo in het Veld van Alle Mogelijkheden, je dient er alleen contact mee te maken) en je er dankbaar voor kunt zijn, is de magneetkracht maximaal. Dat betekent ten volle begrijpen dat jij van de wereld van de mogelijkheden bent. Daar ben je als je dankbaar bent voor wat je verlangt, omdat je weet dat je het al hebt. Het dient dan alleen nog in de vorm te verschijnen. Wie alleen in vorm kan geloven, ziet alleen de afwezigheid van de vorm, niet de

349


350

23-04-2013

19:41

Pagina 350

HOOFDSTU K 9

aanwezigheid van wat je verlangt als een mogelijkheid die wacht op manifestatie via jou. ‘Bij God zijn alle dingen mogelijk.’ Markus 10: 27

Als je kunt geloven dat de goddelijke vonk in jou bestaat, kun je uit dit citaat uit de bijbel afleiden dat de wereld van de mogelijkheden in jou bestaat. ‘Alles is mogelijk voor wie gelooft.’ Markus 9: 23

Principes en schepping Principes worden in sommige tradities ‘heilige ideeën’ genoemd. Ze zijn uitingen van de natuur van de Waarheid. Principes beschrijven de ware aard der dingen. Het belangrijkste principe is het principe van de Liefde, de universele kracht die alles mogelijk maakt. Liefde betekent accepteren, openstaan, laten zijn, neutraliteit. Naast de Liefde zijn er nog drie principes die vitaal zijn voor een vol en gelukkig leven: 1 welzijn: onze natuurlijke staat van harmonie; 2 overvloed: toegang tot het Veld van Alle Mogelijkheden; 3 creativiteit: hoe we mogelijkheden overbrengen naar de wereld waarin we leven.1 Deze vier principes (vier kernkwaliteiten van ons transpersoonlijke wezen) zijn toegankelijk door de volgende menselijke houdingen: ● acceptatie van wat is: opent ons tot de Liefde; ● vergevingsgezindheid: loslaten leidt tot lichtheid en welzijn; ● dankbaarheid: opent ons tot overvloed; ● zelfwaardering: de deur naar onze creatieve talenten.

1 Bron: Omni Reveals the Four Principles of Creation, John Payne


23-04-2013

19:41

Pagina 351


Acceptatie van wat is Als het universum niet neutraal zou zijn, zou er geen menselijke vrijheid zijn. We hebben het daar al eerder over gehad. Het gevolg van vrijheid is dat wij verantwoordelijk zijn voor wat we denken en doen binnen de wereld van oorzaak en effect. Als je je eigen energie in lijn wilt brengen met de kracht van het universum, zul je dus dienen te zijn zoals het universum. Je dient dus neutraal te zijn, zonder oordelen. ‘Weest gij dus volmaakt zoals uw Vader in de hemel volmaakt is.’ Mattheus 5: 48

Let erop hoe Jezus niet zegt ‘weest gij perfect’, maar: ’weest gij volmaakt’. Dat is een wereld van verschil. Volmaakt betekent heel. Het is een staat waarin je alles accepteert en niets ontkent of afwijst. Perfectie is een concept van de angstige persoonlijkheid. We proberen perfect te zijn voor anderen zodat ze ons beminnen en we eisen perfectie van anderen. Dat is een vorm van dwingelandij. In heelheid mag je er helemaal zijn zoals je bent, mag de wereld er zijn zoals hij is op dit moment in de evolutie. Door te accepteren wat is weerspiegelen wij de neutraliteit van het universum in onszelf. Ons hart is dan maximaal open, want we zijn niet in verzet, we zijn niet aan het oordelen. Jij bent niet perfect, volgens de definitie van het ego, maar je bent wel heel, volmaakt. Ik kan mijn hart voor je openhouden omdat ik niet oordeel dat jij anders moet zijn. Als ons hart open is, kan de Universele Kracht door ons werken. Als we in verzet zijn, is ons hart dicht en kan de Universele Kracht niet door ons werken. Dan moeten we enorm veel moeite doen iets te verkrijgen. Onze magneetkracht is dan zeer laag en we moeten, zoals het in Genesis staat, ‘werken in het zweet van ons aanschijn’. Moeite is de wereld van de persoonlijkheid, moeiteloosheid de wereld van het essentiële zelf.

Vergevingsgezindheid Het vermogen te vergeven is zo belangrijk dat we er het hele laatste hoofdstuk aan wijden. Als de paradijselijke staat synoniem is

351


23-04-2013

19:41

352

Pagina 352

HOOFDSTU K 9

met de staat van onschuld, is vergeving wat ons daar terug zal brengen. We bedoelen echter niet de vergeving zoals het ego deze ziet, maar het loslaten van ons eigen oordelende zelf, ons pseudozelf, zodat we ons hart weer kunnen openen en de weg kunnen vrijmaken voor wie we echt zijn. Vergeven is erkennen wie je echt bent en wie de ander echt is. Vergeving is niet hetzelfde als goedkeuren of accepteren van wat een ander je aan heeft gedaan. Vergeving is in wezen het opgeven van een oud beeld van jezelf, namelijk dat van slachtoffer of beschuldiger. Slachtoffers trekken slachtofferervaringen aan. Zo werkt de wet van de aantrekking der gelijksoortigheden. Vanuit slachtofferschap komen we in een wereld met vijanden en onderdrukkers terecht. We scheppen onbewust deze wereld zelf via de wet van de aantrekking van gelijksoortigheden. Ook slachtoffers scheppen mede hun eigen wereld; hun slachtofferstaat bepaalt dat ze overal onderdrukkers en tegenwind zullen ontmoeten. Alleen om die reden kun je beter goed begrijpen hoezeer vergeven je hele leven kan helen. Het haalt je uit de slachtofferenergie!

Vergeven betekent dat we onze houding van slachtofferschap opgeven. Dat doen we niet voor de ander, dat doen we voor onszelf. We komen tot inzicht over wie we echt zijn: een medeschepper, niet een slachtoffer. Een cursus in liefde2 stelt dat pijnlijke ervaringen geen lessen zijn die je van een kosmische drilsergeant of zo, krijgt. Integendeel, het zijn kansen om te ontdekken dat je iets gelooft over jezelf wat niet strookt met de waarheid van jezelf. Je projecteert de onwaarheid driedimensionaal voor je, zodat je ernaar kunt kijken en zodat je de waarheid over jezelf mag vinden. Pijnlijke ervaringen zijn kansen om een oud beperkend geloof los te laten. Iets wat je een ander verwijt, is jou niet overkomen door de wil van een ander (schijn), maar door jouw onderliggend geloof in

2 Uitgeverij Gaia, Eemnes


23-04-2013

19:41

Pagina 353


slachtofferschap (elektromagnetisch proces). Aan de basis van het geloof over slachtofferschap ligt de identificatie met onze objectkant. Ook al is dat geloof collectief, toch blijft het onze verantwoordelijkheid er afstand van te nemen. Vergeven is inzien dat je in waarheid geen object bent onderhevig aan de wereld van oorzaak en gevolg, stimulus en respons, maar dat je bestaat in de kwantumdimensie. Je ervaart de fysieke wereld, maar je bestaat in de kwantumwereld. Je bent als kwantumzelf een medeschepper van situaties in de objectwereld. Een ‘aanvaller’ speelt zijn kosmische rol in jouw verhaal. Als je jezelf als medeschepper wilt ontdekken, je essentiële zelf, dien je alle slachtofferschap op te geven, oftewel het verhaal van de persoonlijkheid. Vergeven is erkennen dat je een individuele expressie van het Leven bent en niet een mechanische robot in een wereld van prikkels en reacties. Vergeven is ontwaken tot de waarheid wie je echt bent. Vergeven, ophouden met oordelen, is synoniem met zelfherinnering, met ontwaken tot je ware grootheid.

Vergeven is een integraal en noodzakelijk deel van jouw inzicht dat je niet een object maar een medeschepper bent. Dankbaarheid ‘Zonder dankbaarheid ben je vrij machteloos, want het is dankbaarheid die je via het hart verbindt met de levende scheppingskracht.’ Wallace D. Wattles, The Science of Getting Rich

Dankbaarheid als levenshouding komt voort uit een open hart. Met zo’n hart ervaar je voortdurend de schoonheid van de schepping en kun je dus alleen maar dankbaar zijn. David Steindl Rast, een mystieke benedictijner monnik, definieert dankbaarheid als: ‘De totale appreciatie van datgene wat we hebben gekregen zonder er iets voor te hoeven te doen: het leven zelf, het bestaan, deel mogen zijn van het wonder.’ In flow ervaren we onverdeelde dankbaarheid voor het mo-

353


354

23-04-2013

19:41

Pagina 354

HOOFDSTU K 9

ment. In deze staat is er geen enkele weerstand tegen waar we zijn, wat we doen, bij wie we zijn. Naarmate we de staat van acceptatie voor wat is kunnen uitbreiden, naarmate we dus de staat van dankbaarheid kunnen uitbreiden, zullen we vaker flow en overvloed kennen. Ze zijn als hand en handschoen. Tijdens elke piekervaring voelen we ons vervuld van dankbaarheid. De centrale vraag is waarom we niet het wonder van de gewone momenten kunnen zien. We wachten op een wonder en we missen daarmee alle wonderen die er al zijn: dat we leven, dat we kunnen zien en horen en voelen. Dat we kunnen beminnen en bemind kunnen worden. Dat we kunnen spreken en denken. Dat ons hart blijft kloppen en dat tegelijkertijd miljoenen andere functies in ons lichaam door het leven voor ons worden verricht. Miljoenen? Ja, miljoenen. De volheid van het leven ervaren – de volheid die er altijd voor ons is – dat is dankbaarheid. Elke keer dat we focussen op gemis, ontkennen we de volheid van het leven en ontzeggen we onszelf deze volheid. Het paradijs bestaat nog steeds. Het bestaat in ons en dankbaarheid is de zijnsstaat waardoor we er weer voeling mee kunnen krijgen. Na een periode van ziekte kunnen we plots blij zijn dat we gewoon buiten kunnen wandelen in de frisse lucht. Gewoon ademen kan dan een piekervaring zijn. Was die ziekte dan misschien toch een geschenk? Op zulke momenten zien we plots dat ons leven al heelheid kent en dat wij zelf er ons van afwenden. Denk aan de metafoor van Adam en Eva die het paradijs verliezen door te eten van de Boom van Kennis van Goed en Kwaad (oordelen, denken). ‘Happiness is being, unhappiness is believing.’ Bruce di Marsico, grondlegger van de Option Method

‘Hou een groene tak in je hart en de zangvogel zal komen.’ Chinees spreekwoord

‘Zoekt gij dan eerst het Koninkrijk der Hemelen en al de rest zal u gegeven worden.’ Mattheus 6: 33


23-04-2013

19:41

Pagina 355


‘Het is uw Vaders plezier om u het Koninkrijk der Hemelen te geven.’ Lucas 12: 31

‘Het Rijk der Hemelen is in u.’ Lucas 17: 21

Zelfwaardering Door te vergeven, door op te houden met oordelen kun je loskomen van je huidige zelfbeeld – ik ben een stimulus-responsobject onderhevig aan prikkels die bepalen hoe ik me voel en wat ik doe – en dichter bij de waarheid komen van je ware tijdloze, scheppende zelf. Hoe meer je hart zich opent, hoe meer welzijn, overvloed en creativiteit in je leven kunnen komen. Alle drie deze principes zijn vruchten aan de boom van het eerste principe, de Liefde. De enige weg naar een leven dat als regel in flow is, is op te houden met oordelen, met slachtofferschap en in plaats daarvan werkelijk gaan leven als medeschepper.

OEFENING 1 Neem een vel papier en schrijf een paar oordelen over anderen of het leven op. Vraag aan jezelf waarom je dat denkt. Laat een antwoord komen. Schrijf het op en herhaal de vraag. Laat een antwoord komen en schrijf het op. Blijf dit proces herhalen tot je jouw diepere, innerlijke oordeel over jezelf naar boven hebt gehaald. Een voorbeeld. Stel je oordeel is: ‘Ik haat hebzuchtige mensen.’ Waarom denk je dat? ● ●

● ● ●

Ze zijn zelfzuchtig. De wereld is verdeeld in mensen die te veel hebben en mensen die te weinig hebben. Ik heb te weinig. Ik weet niet hoe ik de dingen die ik wil, kan verkrijgen. Ik heb vaak geprobeerd te krijgen wat ik wil maar het is niet gelukt.

355


356

23-04-2013

19:41

Pagina 356

HOOFDSTU K 9

●

●

Ik ben een slachtoffer, ik kan er maar niet in slagen te krijgen wat andere mensen wel kunnen krijgen. Ik ben jaloers.

OEFENING 2 De eenvoudigste manier om een nieuw leven te scheppen is aan niets anders te denken en ons al te voelen alsof we het hebben, dat wil zeggen vervuld van vreugde en dankbaarheid. De reden waarom onze wensen niet uitkomen, is dat we te veel aandacht blijven besteden aan wat we niet hebben, aan het verleden en aan allerlei oordelen over anderen, over ons leven en over de wereld. Neem de proef op de som en focus jezelf 21 dagen lang op het leven dat jij graag wilt met een gevoel van vreugde en dankbaarheid alsof je het al hebt. Merk op wanneer je aandacht verspilt aan geklaag, negativisme, oordelen et cetera en breng je aandacht elke keer weer terug naar je creatieve visie. Als je vaak je aandacht en energie verspilt gedurende deze 21 dagen, verleng dan de periode. Ga door tot je manifesteert wat je wilt. Het werkt echt zo. Als het niet komt, verval dan niet in je oude slachtoffergedrag, maar onderzoek opnieuw jouw gedachten en jouw gevoelens. Zij bevatten de ware reden van wat je aantrekt en afstoot. Wil je het bijvoorbeeld wel echt? Denk je aan wat je verlangt of heb je pijn over je huidige gebrek? Ben je bang dat je niet goed genoeg bent? Probeer je iets te zijn wat je niet bent? Is er onderdrukte boosheid? Is er ontkenning?

Levensdoel In een eerder hoofdstuk hebben we het gehad over visie en levensdoel. Laten we dat eens opnieuw met frisse ogen bekijken. Mogen we suggereren dat, als het waar is dat wij uit Liefde zijn geboren, het primaire doel van ons leven bestaat uit het leven van een vreugdevol leven? Wat vind je daarvan? Wat je vreugde brengt, brengt je dus dichter bij je ware wezen. De toets of je je levenswerk hebt gevonden, is de vraag of het je vreugde geeft. Wat je vreugde brengt, kan je ook overvloed brengen (en daarmee bedoelen we niet alleen geld), want beide zijn aspecten van


23-04-2013

19:41

Pagina 357


jouw ware aard. We raken vaak in verwarring over ons levenswerk door een oordeel over wat goed is en wat niet. Of wat waardevol is en wat niet, of het spiritueel is of niet, et cetera. Het juiste criterium is en blijft echter de vraag: geeft het je vreugde? Het maakt niet uit of je levenswerk het bakken van het beste brood is, het besturen van een trein of het redden van een beschaving. Het heeft niets te maken met het resultaat en met wat anderen erover denken, maar met de vraag of het werk zelf je vreugde geeft, of het proces zelf vervullend is, of het leven op zichzelf vreugdevol is, van moment tot moment. Er is namelijk niets anders dan het moment. Echte vreugde wordt niet opgewekt door een externe oorzaak. Ze is een expressie van jouw ware wezen. Echte vreugde hoort niet bij de mechanische persoonlijkheid die beheerst wordt door de zoogdierhersenen. Echte vreugde hoort niet bij de stimulusresponswereld. Echte vreugde is het aroma van de bloem van je eigen essentie. Geluk heeft altijd een relatie met Liefde. ‘To love is to be happy with’ Bruce di Marsico, grondlegger van de Option Method

Hoeveel liefde kun je uiten in jouw werk? In jouw relatie? In jouw gezin? Ben je blij met wie je nu bent, oftewel, hou je van het zelf dat je gemaakt hebt? Ben je blij met waar je nu woont? Is jouw werk vervullend? Kun je jezelf geven en uiten in wat je doet? Voel je verbondenheid? Dat zijn de voornaamste vragen. Als je met je hart kiest, zal het leven je de omstandigheden leveren die bij jouw hartkeuze passen. Er is namelijk geen echt verschil tussen jouw open hart en hét leven. Jouw essentie ís het Leven. De grote angst bij velen van ons is dat we het financieel niet redden als we echt ons hart volgen. Zo zijn er vele artiesten in de dop die iets doen wat ze niet leuk vinden totdat ze de kans krijgen te doen wat ze wel leuk vinden. Als je begrepen hebt hoe geloof de wereld voortbrengt, zul je vatten dat het geloof dat je niet zult rondkomen, bevestigd zál worden door de omstandigheden. Je kunt je hele leven wachten op de juiste omstandigheden of op

357


358

23-04-2013

19:41

Pagina 358

HOOFDSTU K 9

Godot. Het is een valstrik van de bange persona. Onze persona is een gesloten systeem. Je breekt er alleen uit door een sprong in het onbekende, met een hart vol vertrouwen. Kies je een leven van zekerheid of een leven van passie? Kies je met andere woorden angst of Liefde? ‘Omstandigheden verklaren niet wie je bent, ze onthullen wie je bent.’ James Allen


23-04-2013

19:41

Pagina 359

359

Hoofdstuk 10

Alles is in wezen energie

De echte armoede op aarde ligt in het schaarstedenken. En dat is weer het gevolg van gebrek aan ware zelfkennis. We kennen ons zelf als object, met alle beperkingen die daarbij horen. We kennen ons zelf niet als elektromagnetisch wezen dat deelneemt in het Veld van Alle Mogelijkheden. Dat is wat je echt bent als medeschepper: een elektromagnetisch wezen dat integraal deel uitmaakt van het Verenigde Veld, zoals een golf integraal deel is van de oceaan. In het Chinees wordt het woord dat ‘vis’ betekent en het woord dat ‘overvloed’ betekent, beide uitgesproken als ‘yu’. De vis is in de Chinese cultuur symbool van overvloed, hij zwemt in een onmetelijke oceaan van water. Net zoals de vis niets weet over het water waar hij in zwemt, zo weten mensen in de regel niets over de oneindige energievelden waar ze toegang toe hebben als ze hun gewaarzijn genoeg kunnen ontwikkelen. De wereld van de zintuigen is de wereld van de beperkte realiteit. De wereld van het vormeloze gewaarzijn is niet zintuiglijk, het is de wereld van de oneindige frequenties. Napoleon Hill beschreef al in de jaren twintig van de vorige eeuw de wereld van frequenties en dat we zowel zender als ontvanger zijn in die wereld. Door onze dubbele natuur (vorm en niet-vorm) hebben wij in ons, naast elkaar, de aardse realiteit van een beperkte bankrekening en de hemelse realiteit van een onbeperkte kosmische bankrekening. ‘Overvloed is oneindige energie en weten hoe daarmee om te gaan. Dat maakt van iedereen een miljardair.’ Buckminster Fuller, mathematicus, genie en uitvinder


360

23-04-2013

19:41

Pagina 360

HOOFDSTU K 10

Buckminster Fuller had meer dan 2000 patenten. Hij was, naast Edison, de productiefste uitvinder van de twintigste eeuw. Fuller begreep de wereld van overvloed. Fuller was wetenschapper, maar hij was ook spiritueel. Dat geldt ook voor Edison, een van de inspiratiebronnen van Napoleon Hill, en voor Einstein. ‘Mijn religie bestaat uit mijn onbeholpen bewondering voor de onbegrensde intelligentie die zichzelf openbaart in de kleine details die wij overal kunnen waarnemen met onze beperkte zintuigen en hersenen.’ Albert Einstein

De kosmische bankrekening De innerlijke wereld van energie (gevoelens zijn ook energie) brengt de uiterlijke wereld van vorm voort. Een gewenste verandering van omstandigheden zal dus alleen volgen op een overeenkomstige verandering in de innerlijke instelling. Niet denken, maar instelling is de dominante factor. Al onze gedachten horen bij onze instelling, onze staat van openheid of geslotenheid. Verander de instelling en je krijgt meteen andere gedachten en gevoelens en dus een ander elektromagnetisch trillingsgetal. Met een hoger trillingsgetal kun je meer aantrekken. Gelukkige mensen hebben meer magneetkracht. Hun hart is opener. Geloof je in de goedheid van het universum? Dat weet je alleen door je gevoelens daarover te checken. Het zekerste teken van echt geloof is vreugde. Zoek uit wat je vreugde brengt en doe daar meer van. Je magneetkracht zal toenemen. Wat is de instelling met de grootste magneetkracht? Dat je hart zo open is dat je vreugde mag kennen zonder dat die afhangt van de vraag of je iets krijgt of niet. Dat is de vreugde die samengaat met dankbaarheid: vervuld zijn van het wonder van het leven. Met zulke vreugde die niets eist zal je juist gemakkelijker overvloed krijgen, want je bent dan één met de levensstroom. Als je eerst iets moet krijgen om vreugde te kennen, houd je de deur ervoor dicht. Interessante paradox, hè?


23-04-2013

19:41

Pagina 361

ALLES IS IN WEZEN ENERGIE

Geld is energie Overal in en rondom ons bestaat creatieve energie, zoals de oceaan rond de vis. Alles is energie, dus ook dat wat we ‘geld’ noemen. Geld is veel meer een symbool dan een ding. Het papier waarop geld is gedrukt, kost hoegenaamd niets en de digitale vorm waarin geld tegenwoordig circuleert tussen banken kost al helemaal niets. Geld is een idee ondersteund door vertrouwen. Het is een symbool dat aangeeft hoe we dingen waarderen. Geld is een universeel ruilmiddel en in die zin een specifieke uiting van de Universele Energie achter alles. De Universele Energie is de oerenergie die alles mogelijk maakt en alles samenhoudt. De mannelijke uiting van de geldenergie is kracht, de vrouwelijke uiting van de geldenergie is liefde. Problemen met geld wijzen op dieper niveau op problemen met kracht of liefde. Mensen die geldproblemen hebben, voelen zich op een bepaalde manier machteloos (gebrek aan kracht, gebrek aan zelfvertrouwen) of ze hebben problemen met zelfwaardering (gebrek aan liefde, een baan waar ze niet van houden, gebrek aan liefde voor zichzelf). Afhankelijk van onze elektromagnetische staat zal geld gemakkelijk of moeilijk naar ons toekomen. We kunnen het aantrekken of afstoten en vaak is het een mengsel van beide tegengestelde bewegingen die zorgt voor een verzwakte of gedeeltelijke aantrekking. De sleutel tot onze elektromagnetische staat over een onderwerp is te vinden in de vraag hoe we ons voelen, niet wat we denken. We kunnen wel denken: ik wil veel geld, maar dat heeft weinig invloed als we tegelijkertijd negatieve gevoelens hebben over geld. Zijn we bijvoorbeeld bang dat er te weinig is, of zijn we bang dat we het geld dat we hebben verliezen, of bang dat we nooit genoeg zullen hebben? Of zijn we heimelijk jaloers op mensen die wel geld hebben? Of zijn we boos op mensen die veel geld hebben? Of maken we ons voortdurend zorgen over geld? Het zijn onze gevoelens die aantonen hoeveel zelfvertrouwen en zelfwaardering wij hebben. Geld is energie en energie wordt geleid door aandacht. Aandacht wordt op zijn beurt geleid door onze gevoelsstaat. Uiteindelijk bepaalt ons gevoel wat we aantrekken. De twee diepste principes onder het vermogen geld aan te trek-

361


362

23-04-2013

19:41

Pagina 362

HOOFDSTU K 10

ken zijn kracht en liefde. Het is de moeite waard die nader te onderzoeken.1

Kracht Kracht is niet hetzelfde als macht. Wat is kracht? Kracht is het omgekeerde van slachtofferschap. Kracht is scheppingskracht vanuit de Bron die we bewust door ons heen laten stromen omdat we snappen wie we echt zijn: zonnestralen die zonne-energie kunnen overbrengen. Kracht is het vermogen oorzakelijk te zijn in plaats van een slachtoffer van de omstandigheden. Kracht is niet iets wat we van anderen kunnen krijgen, macht wel. Als we in onze kracht staan, staan we bewust ergens voor. Kracht verwijst naar een helder waardesysteem waar we ons aan houden. Bij kracht hoort zelfdiscipline. ‘Ik doe iets goed of helemaal niet, dat is mijn aard.’ Johan Cruijff, Panorama, mei 1978

Als we in onze kracht staan, laten we ons niet gebruiken door anderen en we gebruiken anderen niet. We laten ons niet intimideren. We laten anderen niet bepalen hoe we ons voelen. We maken ons zelf niet klein. We weten wat we waard zijn. We zijn niet bang een prijs te zetten op wat we waard zijn. ‘Kijk, ik ben Johan Cruijff, ik laat me niet afslachten. Door niemand.’ Johan Cruijff, Voetbal Internationaal, 22 oktober 1988

Kracht komt vanuit onze zonnevlecht, net onder ons hart. Onze zonnevlecht is het centrum van onze mannelijke vuurenergie. Als we in onze kracht staan, blaken we van zelfvertrouwen. Een man als Donald Trump heeft geen last van gevoelens van machteloosheid. Dat is duidelijk. Je kunt hem leuk vinden of niet, dat deert hem niet. Wayne Dyer definieert angst om te mislukken op

1 Zie ook: Geld – Kracht – Liefde van Sunny Nederlof en Bas Buis, Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht9/9Antwerpen.


23-04-2013

19:41

Pagina 363


een dieper niveau als angst voor kritiek wanneer je mislukt, dus als afhankelijkheid van de opinies van anderen. Kracht stroomt vrijuit als angst afwezig is. Trump is niet de meest spirituele man die ik ken, maar hij heeft in ieder geval geen angst voor de opinies van anderen.

OEFENING VOOR DE ZONNEKRACHT Dit is een oefening om de zonnekracht in jezelf te versterken. Doe deze oefening bij een open raam of in de buitenlucht en draag losse kleren. In het begin heb je vermoedelijk moeite met deze oefening, wat een extra motivatie is om haar elke dag te doen. Als je er namelijk moeite mee hebt, is dat juist een teken dat je zonnevlechtcentrum (krachtcentrum) dicht zit. Via het zonnevlechtcentrum ademen we zonlicht en zonnewarmte in en we ademen er magnetische energie uit. In de gevechtskunsten staat de streek onder het middenrif bekend als de Dan-Tien2 (hara in het Japans). Als dat centrum open is, sta je in je kracht en voel je geen angst. Een open of gesloten zonnevlechtcentrum bepaalt in grote mate de vitaliteit van het lichaam. De oefening gaat als volgt. Adem je longen vol (vier tot zes seconden); houd de adem vast (acht seconden) en adem dan zo traag als je kunt uit, waarbij je visualiseert dat de energie uit je zonnevlecht naar buiten stroomt. Hoe trager hoe beter. Je brengt daardoor bewustzijn naar de Dan-Tien. Het is heel goed mogelijk dat je in het begin maar drie seconden kunt inademen, vijf kunt vasthouden en dan meteen al moet uitademen en naar adem snakken. Oefening zal alles openen en makkelijker maken. Herhaal de routine van inademen, vasthouden en traag uitademen vijf tot zeven keer. Doe dat drie tot vier keer per dag, liefst de eerste keer al meteen na het ontwaken. Een belangrijke aanwijzing is dat je bij het inhouden van je ademen de druk niet op je strot laat duwen, maar dat je de druk opvangt door je borstkas meer open te houden. Hou dit drie

2 Dan-Tien: Your Secret Energy Center, Christopher Markert, Weiser Books 1998.

363


364

23-04-2013

19:41

Pagina 364

HOOFDSTU K 10

maanden vol en je zult jezelf niet meer herkennen, niet alleen fysiek (vitaliteit) maar ook emotioneel (angst verdwijnt) en psychologisch (meer helderheid bij het denken en je assertiviteit en kracht worden groter). ‘Ik ben een aanvaller. Voor niemand bang en gewend te creëren.’ Johan Cruijff, De Telegraaf, 19 april 1997

Kracht is voor iets, en daarom kan kracht stromen. Weerstand is tegen iets en belemmert een vlotte stroom. Kracht is een positieve energie. Weerstand is een blokkerende energie. Het maakt veel verschil of je voor een visie werkt of tegen schulden. Het is een totaal andere energie. Wanneer je van schulden af wilt komen, geef je voortdurend aandacht aan schulden en dus energie aan die schulden. Ik ben ook daarin ervaringsdeskundige. Ik heb jarenlang geworsteld met schulden na een zakelijke misser en pas nadat ik weer voor iets ging werken in plaats van tegen de schulden, werd alles snel opgelost. Je kunt echt beter vóór iets werken en daar energie heen sturen. De schulden verdwijnen dan ook wel. In je kracht staan betekent dat je niet bang bent jezelf te tonen zoals je bent, je speelt geen verstoppertje. Je bent geen kameleon die zich altijd maar aanpast om kritiek te vermijden. Je bent niet voortdurend op zoek naar waardering. Het is trouwens interessant te zien dat juist mensen die waardering willen krijgen van andere mensen, vaak afkeer opwekken. Mensen die zichzelf kunnen zijn, met wratten en al, krijgen juist gemakkelijker onze waardering. Artiesten trekken zich bijvoorbeeld niet zoveel aan van wat anderen denken en vaak hebben we daar openlijk of heimelijk respect voor. Denk je dat Jack Nicholson zelfwaarderingsproblemen heeft? Mensen als Bono en Cruijff en consorten doen wat ze willen doen en als jij het ook leuk vindt is dat mooi meegenomen. Zoniet is dat jouw probleem. ‘Ik heb bepaalde ideeën over voetbal. Daar zal ik altijd achter blijven staan. Ook al was ik de enige die er zo over dacht, dan zou ik nog niet twijfelen.’ Johan Cruijff, Provinciale Zeeuwse Courant, 9 oktober 1989


23-04-2013

19:41

Pagina 365


Wanneer het mannelijke principe van kracht niet in balans wordt gebracht door het vrouwelijke principe van de liefde, ontaardt het in agressie. Toegegeven, dat kan ook geld opleveren, maar niet geluk. Geluk is een bijproduct van de liefde, niet van agressie. Zo kunnen criminelen miljoenen euro’s bezitten door de zwakheden van andere mensen uit te buiten, zoals met drugs. Wanneer je op zo’n manier geld verzamelt, betaal je daar altijd op een andere manier de prijs voor. Dat raden we niet aan. Ook zijn we niet voor mensen die een machtspositie misbruiken voor financieel eigenbelang.

Liefde Als eerste is liefde zelfappreciatie en dat is iets heel anders dan arrogantie. We hebben het over zelfliefde, de vrouwelijke ondertoon bij een vrije geldstroom. Het gevoel dat je het waard bent! Hoe kun je geld, een waardemeter, aantrekken als je gevoelens van minderwaardigheid hebt? Of als je denkt alleen maar waarde te hebben als je eerst veel hebt? Of dat jouw waarde bepaald wordt door anderen en dat je dus dient te doen wat zij leuk vinden? Zelfliefde is de ene kant van het muntje, kracht het andere. Mannelijk en vrouwelijk zijn tegenpolen, niet tegengestelden. Zelfliefde begint met onvoorwaardelijke zelfacceptatie. We ondermijnen onszelf en onze kracht door gebrek aan zelfliefde, door gevoelens van onvolkomenheid. We hebben het daar uitgebreid over gehad in hoofdstuk 4. Hoe velen van ons zijn niet opgegroeid met het gevoel dat er iets mis is met ons? Dat we niet goed genoeg zijn zoals we zijn? We proberen onszelf dan beter te maken, maar versterken daarmee alleen maar onze focus op wat we niet goed vinden in onszelf. En je weet, al wat aandacht krijgt, wordt sterker. ‘De merkwaardige paradox is dat ik mezelf alleen maar kan veranderen als ik mezelf eerst volledig accepteer zoals ik nu ben.’ Carl Rogers

Zelfliefde is iets heel anders dan egoïsme. Zelfliefde betekent ervoor zorgen dat je vervuld bent zodat je veel te geven hebt. Het is

365


366

23-04-2013

19:41

Pagina 366

HOOFDSTU K 10

de voorwaarde voor elke gezonde relatie met een ander mens. Met een gebrek aan zelfliefde staan we op een behoeftige manier in een relatie. En dat leidt uiteindelijk tot problemen. Alleen mensen met voldoende zelfliefde kunnen vrij zijn in een relatie en dus echt beminnen. Mensen met gebrek aan zelfliefde geloven dat ze liefde van een ander moeten krijgen en als die ander die niet geeft, ontstaat angst of frustratie of wat dan ook. Grote meesters vertellen duidelijk dat we eerst onszelf dienen te beminnen voor we anderen kunnen beminnen. Jezus zei: ‘Bemin uw naaste zoals uzelf.’ Dat zou niet veel betekenen als je niet van jezelf hield. Boeddha zei: ‘Zoals een zorgzame moeder het leven van haar enig kind waardeert, zo dien je van jezelf te houden voor je van anderen kunt houden.’ En een moderne meester van de vorige eeuw, Sri Nisargadatta: ‘Maak eerst uw liefde voor uzelf perfect.’ Er is liefde in het spel wanneer je doet waar je van houdt, wanneer je je passie volgt. Als je daarentegen werk doet waar je niet van houdt of met mensen werkt waar je liever bij uit de buurt zou blijven, hoe kan geld dan gemakkelijk voor je stromen? Alles is dan moeite. En liefde is ook verwant aan dankbaarheid. Wie geen dankbaarheid kan voelen, heeft geen open hart. Een gesloten hart betekent minder magnetisme, want het komt overeen met negatieve gevoelens. Het is in dit kader niet te verwonderen dat eft (zie hoofdstuk 4) ook wordt gebruikt om mensen te helpen van beperkende overtuigingen over geld af te komen. eft werkt met alle onderwerpen die naar meer zelfacceptatie voeren, ook als geld het focuspunt is.

De invloed van woorden Woorden zijn symbolen voor voornamelijk externe realiteiten. We hebben niet zo’n brede woordenschat voor interne realiteiten. Hoeveel moeite hebben we soms niet om een gevoel uit te drukken of te beschrijven? Woorden zijn expressies van ons onderliggend geloofssysteem en in die zin zijn ze een brug tussen onze innerlijke en uiterlijke wereld. Woorden richten innerlijke energie


23-04-2013

19:41

Pagina 367


en veroorzaken mede uiterlijke manifestatie. Gebed als medium voor gewenste manifestaties is een bekende vorm om woorden te gebruiken. We denken meestal dat de kracht die dingen manifesteert, van een medium buiten ons komt. Die kracht is echter in ons en wordt elk moment beïnvloed door wat we zeggen of denken, niet alleen als we formeel gaan bidden. Alles wat we zeggen of denken, stuurt een energetische boodschap naar het universum en het is onze gevoelsstaat die bepalend is voor wat we aantrekken. Het zijn dus niet de woorden zelf die de doorslag geven, maar de energetische lading die die woorden meekrijgen. Die hebben een elektromagnetische waarde. Daarom is dankbaarheid het beste gebed, want zij bevestigt de waarheid van het Veld van Alle Mogelijkheden, de waarheid dat we al hebben waar we om vragen in een andere dimensie dan de materiële. We dienen het alleen binnen te laten in ons leven met een open hart. Wij kunnen niet de zon doen opgaan of de wind van richting doen veranderen, maar we hebben wel de vrijheid onze aandacht te richten op mogelijkheden in plaats van moeilijkheden. Woorden hebben geen directe maar indirecte kracht. Onderschat ze echter niet. Dr. Matthew Budd, arts van Harvard Universiteit, heeft een methode ontwikkeld om mensen met een chronische ziekte te genezen door hen anders te leren praten en denken. In zijn boek You Are What You Say beschrijft hij tientallen gevallen van genezingen door woorden. Diezelfde mensen gebruikten daarvoor een taal die hen ziek maakte of ziek hield. Wees dus waakzaam over wat je denkt of zegt. Hou op met klagen en het vertellen van jouw slachtofferverhaal. Doe niet mee met roddel en kwaadsprekerij. Als je niets positiefs te zeggen hebt, hou dan je mond.

Vragen tegenover eisen Als je wilt dat alles wat je vraagt, ook gebeurt ben je niet aan het vragen maar aan het eisen. Ik wil alles wat ik vraag en ik wil het nu! Zo redeneert een klein kind. De wereld werkt echter niet zo. We weten nooit zeker dat wat we vragen ook zal gebeuren. We

367


368

23-04-2013

19:41

Pagina 368

HOOFDSTU K 10

horen namelijk bij een groter netwerk waarin ook andere krachten dan onze persoonlijke intentie van het moment spelen. Neem onze eigen oude gedachten en overtuigingen die in tegenspraak zijn met wat we nu denken, of de intenties van andere mensen, of collectieve intenties, of een groter belang dan ons persoonlijk belang of een natuurwet of een genetische informatie die in ons lijf zit, et cetera. Je kunt de waarschijnlijkheid vergroten dat iets gebeurt, maar zekerheid heb je nooit. Als je zeer goed weet wat je verlangt en je verlangen is niet tegengesteld aan een groter belang of een natuurwet en je hebt een rotsvast geloof, dan is de kans maximaal dat het ook gebeurt. En soms gebeurt het dan niet zoals wij het wilden. Wat niet gebeurt, kan echter een beter antwoord zijn op onze vraag dan wat wij vragen. Bijvoorbeeld omdat de tijd niet rijp is. Of omdat je op termijn een andere doorbraak zult maken omdat je nu emotioneel nog aan het groeien bent en het deel is van jouw groeiproces de frustratie te verwerken omdat je nu niet krijgt wat je vraagt. En ga zo maar door. Wij kunnen samenwerken met de grotere Intelligentie, maar we dienen wel te accepteren dat die Intelligentie ook intelligenter is dan ons persoonlijke intellect. Het leven zal altijd een mysterie blijven dat ons verstand te boven gaat. Vraag en laat dan los. Hoe meer je aandringt, hoe meer je de angst uit dat het niet gebeurt.

HUISWERK Geld is energie en als je te weinig van die energie hebt, is er ergens in jouw gevoelswereld een soort onderliggende breuk met jouw echte wezen. Je kunt die breuk altijd vinden in je relatie tot jezelf. Stel jezelf bijvoorbeeld deze vragen: ●

● ● ●

Voel ik me een slachtoffer of een medeschepper van omstandigheden? Heb ik heldere waarden en principes, sta ik ergens voor? Weet ik genoeg wat ik echt wil? Vaagheid versnippert energie. Hoop ik dat anderen het voor mij zullen oplossen?


23-04-2013

19:41

Pagina 369


● ● ● ● ●

● ● ●

● ● ● ● ● ● ● ●

● ●

●

●

Ben ik erg beïnvloedbaar? Laat ik me manipuleren? Ben ik te afhankelijk? Verwar ik koppigheid met standvastigheid? Geef ik mijn kracht weg door anderen te laten bepalen hoe ik me voel? Kleineer ik mezelf? Laat ik me kleineren? Werk ik voor een doel of tegen een probleem? Accepteer ik mezelf zoals ik ben? Kan ik gemakkelijk een compliment ontvangen? Kan ik gemakkelijk geld vragen voor wat ik doe? Volg ik mijn hart genoeg of doe ik dingen uit angst? Sluit ik me te veel af? Ben ik open genoeg? Wil ik alles te veel alleen doen? Kan ik hulp vragen en ontvangen? Kan ik feedback ontvangen? Eis ik of vraag ik? Kan ik accepteren dat het leven niet over mij en mijn belang alleen gaat en dat ik dus niet altijd mijn zin kan krijgen? Met welke emotionele houding vraag ik? Heb ik geloof in wat ik vraag of ben ik bang dat ik het niet krijg? Vertrouw ik in de goedheid van het leven of leef ik defensief en dus met een gesloten hart? Stop ik mezelf hierdoor te ontvangen wat mijn geboorterecht is?

●

Kan ik loslaten? Kan ik vergeven, mezelf, anderen?

●

Kan ik genieten zonder schuld?

●

369


23-04-2013

19:41

Pagina 370

370

Hoofdstuk 11

De koninklijke manier

Hoe open is je hart? Hoe meer we in verzet leven, hoe meer we ons hart sluiten. Hoe meer we ons hart sluiten, hoe meer we vast te zitten in het personage in onze hersenen dat draait op vechten vluchtsoftware. Hoe meer we vastzitten in dat personage (de emotionele kinderlijke persona), hoe meer we onder de wetten van de materie vallen: stimulus en respons, weerstand uit de omgeving en lineaire tijd. Het fysieke universum bestaat uit weerstand, want materie is weerstand. Alles wat fysiek is, verzet zich tegen verdwijnen. Door ons te identificeren met onze fysieke vorm worden we geregeerd door fysieke overlevingswetten, de wet van de jungle in plaats van de wet van de liefde. flow valt onder de wet van de liefde, niet onder de wet van de jungle. Ook wonderen vallen onder de wet van de liefde, niet onder de wet van de sterkste. ‘Er werd u gezegd: oog om oog en tand om tand. Maar ik zeg u: hebt elkander lief.’ Hoelang zal het duren voor we dat echt horen? Nog tweeduizend jaar? Een kind leeft in een magische wereld omdat zijn hart open is. Het heeft nog geen berekenende persoonlijkheid ontwikkeld. Het leeft nog niet vanuit zijn hoofd. Het heeft nog geen verdedigingen opgebouwd in de limbische hersenen en het emotionele lichaam. Het leeft nog met open hart. Het is nog onschuldig. De vraag is dus: hoe verliezen we onze onschuld en hoe kunnen we die terugvinden? Hoe kunnen we leren gewoon gelukkig te zijn zonder externe reden? We draaien de vraag om: waarom hebben we ons hart gesloten? Dat komt doordat we in onze cultuur meestal niet leren hoe we met vooral emotionele pijn kunnen omgaan, waar lijden vandaan


23-04-2013

19:41

Pagina 371

D E KO N I N K L I J K E M A N I E R

komt en hoe we emotioneel lijden kunnen verwerken op een manier die ons sterker maakt in plaats van kleiner. De Boeddha zocht zijn hele leven naar het antwoord op de vraag hoe we vrij kunnen zijn van lijden. Zijn vader, de koning, probeerde hem af te schermen van de pijn van het bestaan door hem binnen de paleismuren te houden in een soort pseudo-paradijs waar hij alles kon krijgen en nooit frustratie of pijn zou kennen. Misschien was hij daardoor zo geschokt toen hij op een keer het paleis ontvluchtte en zag hoeveel lijden er in de wereld was. Zijn Vier Nobele Waarheden beginnen met acceptatie van het feit dat er lijden is. Wie geboren wordt in de materie, zal namelijk lijden kennen: fysieke pijn, verlies, de dood van een huisdier, de dood van een ouder... Het goede nieuws is dat we in ons ook het vermogen hebben vrij te zijn van lijden, dat wij rupsen zijn die een vlinder bevatten. We zijn ‘zaden’, niet volgroeide bloemen. Als we zaad blijven, leven we als het ware onder de grond, in het duister. Alleen als we tot een eik kunnen groeien, zullen we boven de grond verschijnen en het licht van de zon zien en haar warmte voelen. Je kunt alleen maar van eikel tot eik evolueren als je bereid bent je harde schaal te laten openbreken. Daar gaat het verhaal van de mens over. Wij zijn eikels die beweren eiken te zijn. We voelen ons klein en toch voelen we dat er meer moet zijn dan dit bestaan in het donker, onder de grond. De eik in ons roept om bevrijd te worden. Het ongelofelijke van de menselijke conditie is echter dat het zaad, het kleine zelf, de persona kan denken dat het een eindproduct is. Onze persona denkt dat ze het eindstadium van de evolutie is. In plaats van onszelf te zien als een proces, zien we ons zelf als een ding. In plaats van het proces toe te laten en de prins of prinses in onszelf te laten ontplooien, verdedigen wij onze kikkerstaat. Jezus zeg: ‘Wie niet herboren wordt, zal het rijk der hemelen niet kennen.’ En ook: ‘Het zaad dient te sterven eer het vrucht kan voortbrengen.’ Oftewel, we dienen ons kleine ik op te geven om de vlinder in ons te bevrijden. In flow ervaren we tijdelijk ons essentiële zelf en we zijn de koning te rijk. En dan vallen we weer in het kleine zelf terug.

371


372

23-04-2013

19:42

Pagina 372

HOOFDSTU K 11

‘De waarde van een mens kan worden gemeten aan de mate waarin hij zijn kleine zelf ontstegen is.’ Albert Einstein

Het kleine zelf wordt in het boeddhisme ook wel ‘het apenverstand’ genoemd. Het is de stimulus-responsdimensie van ons meerdimensionale wezen. We hebben inderdaad limbische hersenen en we hebben inderdaad een stimulus-responspersoonlijkheid die lijden kent. Maar we zijn meer dan dat. Als ons hart open is, kennen we een transpersoonlijke dimensie die buiten tijd en ruimte bestaat en die geen lijden kent. Als we ons hart open kunnen houden, kan die dimensie, de Liefde, meer en meer in de wereld komen en de wereld transformeren. Het mysterie van het leven is dat de Liefde zonder hulp van ons mensen niet in de wereld kan komen. De materiële wereld is een wereld zonder vrije wil en dus zonder Liefde, want Liefde is synoniem met Vrijheid. Je kunt Liefde nooit eisen, ze wordt altijd uit vrije wil gegeven. De wereld van de materie is de wereld van prikkel en reactie, geen vrijheid. Het is de wereld waar de wet van de sterkste heerst, de wet van de jungle. Die wereld kan alleen worden getransformeerd door bewuste wezens die het innerlijke licht naar de materie brengen. Zolang we vastzitten in onze stimulus-responspersoonlijkheid, zijn we onbewust van ons ware zelf. In plaats van Liefde willen we vergelding. Of we willen dat iemand goedmaakt wat hij ons heeft aangedaan, en tot die tijd zijn er geen gesprekken mogelijk. Of we voelen ons bedreigd en daarom vervallen we in vechten of vluchten of bevriezen. We blijven maar ronddraaien in de dramadriehoek met aanklagers, slachtoffers en redders. ‘Tussen stimulus en respons bestaat de enige mogelijkheid om volledig mens te worden.’ Jerry Stocking1

1 Zie www.jerrystocking.com.


23-04-2013

19:42

Pagina 373


Tussen stimulus en respons zit een opening, maar die timmeren wij dicht. Hoe doen we dat? Door te oordelen. Elk oordeel is een reactie uit ons limbisch systeem. Uit het apenverstand. De vraag is niet of je het recht hebt te oordelen. De vraag is wat het met jóú doet. Een oordeel houdt je gevangen in de vicieuze cirkels van het apenverstand. Als je blijft oordelen, ben je veroordeeld om een eikel te blijven. ‘Oordeel niet wilt gij niet geoordeeld worden. Vergeef en u zal vergeven worden.’ Lucas 6: 37

Vanuit ons apenverstand interpreteren we deze zin van Jezus alsof er ergens een grote rechter is die ons zal oordelen, oog om oog, tand om tand. Maar daar gaat het helemaal niet over. Door te oordelen veroordelen we ons zelf tot een leven ‘onder de grond’, in het duister van de materie. We kennen dan alleen de wereld van stimulus en respons, niet de wereld van de totale vrijheid die we alleen kunnen bereiken door in het gat te duiken tussen stimulus en respons, recht het hart in, een wereld in waar het apenverstand niet kan komen. Daarbij maakt het niets uit als de bezitter van het apenverstand professor is, hogepriester of president.

Hoe het emotionele, lijdende zelf verdwijnt Hoe meer ons hart gesloten is, hoe meer we het kleine ik zijn. Hoe meer het hart open is, hoe meer we het kleine ik overstijgen. Als ons hart helemaal open is, zijn we ons essentiële zelf. Dan verdwijnt het emotionele zelf, de persoonlijkheid. Soms zijn we even ons essentiële zelf, waarna we heftig naar dat geluk verlangen als die toestand weer voorbij is. Herken je sommige van de volgende karakteristieken van het kleine ik? Het kleine ik: ● voelt frustratie als de dingen anders verlopen dan gewenst of verwacht; ● is competitief; ● wil bewonderd worden;

373


374

23-04-2013

19:42

Pagina 374

HOOFDSTU K 11

● ● ● ● ●

● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

wil gezien worden; wil complimenten krijgen; wil aandacht krijgen; kan moeilijk loslaten of vergeven; wil dat mensen en dingen zich gedragen volgens zijn normen; is bezitterig; wil domineren; wil gelijk krijgen en geeft anderen ongelijk; wil dat zijn ‘goede daden’ gezien worden; heeft moeite sorry te zeggen; heeft moeite met feedback wil dat de wereld anders is; is bang voor gezichtsverlies; heeft moeite toe te geven iets niet te weten; wil een goed imago hebben; hecht aan uiterlijkheden; wil een even score; heeft moeite om hulp te vragen; is koppig; is star; reageert te heftig.

Voel je hoeveel ellende er kan voortkomen uit dit kleine ik in relaties tussen mensen? Onszelf belangrijk voordoen, succes nastreven, pronken met bezit, seksuele veroveringen maken et cetera zijn manieren om de onderliggende leegte te verbergen die we ervaren als we niet in ons hart zijn. De emotionele persona verstoort de vrede, in onszelf en in relaties. Iemand met een open hart kent innerlijke vrede die niet afhangt van de vraag of anderen zich gedragen volgens een bepaald normensysteem. Dat betekent niet dat hij onprettig gedrag goedkeurt. Hij lijdt er alleen niet langer onder en kan daarom veel effectiever handelen. De emotionele persona is defensief (actief of passief defensief), ze wil vooral pijn vermijden. De ironie is dat hoe meer we ons best doen om pijn te vermijden, hoe meer we ons hart sluiten en hoe meer pijn we kennen. Vanuit die pijn verlangen we naar ge-


23-04-2013

19:42

Pagina 375


luk, alsof iets of iemand ons dat kan geven. We zijn zelf het probleem (wij sluiten ons hart) en dus zijn we ook zelf de oplossing. We zoeken naar het geluk en weten niet dat wij altijd intrinsiek gelukkig zijn wanneer ons hart open is. We zijn wat we zoeken.

Vergeven ‘FLOW is het ervaren van het impliciete geluk dat in elk van ons bestaat.’ Mihaly Csikszentmihalyi

Elke vorm van lijden is een teken dat we ons hart gesloten hebben, waardoor we niet meer direct ervaren wie we echt zijn. We ervaren een door de angstige persona geprojecteerde wereld en niet de expressie van een volmaakte innerlijke wereld van liefde. Hoe kom je er nu achter of wat wij in dit boek beweren, echt waar is? Door je hart helemaal te openen en zelf te ervaren dat er geen lijden is bij een open hart. Er is dan wel veel mededogen voor de mensen die wel nog lijden in onwetendheid. Hoe bereik je zo’n open hart? Dat bereik je niet door te denken, want het denken sluit het hart. Alle denken is oordelen. Onze gevoelens zijn betere gidsen op weg naar het open hart. Hoe beter we ons voelen, hoe dichter we zijn bij wie we echt zijn. Hoe slechter we ons voelen, hoe meer we dingen geloven over onszelf die niet de waarheid zijn. Wie voelt zich niet beter nadat hij een ander mens geholpen heeft? Dat komt doordat je dan dichter bent bij wie je echt bent. Je gevoelens liegen niet. Met gevoelens bedoelen we iets anders dan emoties. Gevoelens zijn van het hart, emoties van het hoofd (limbische hersenen). Gevoelens horen bij de alfastaat, emoties horen bij de bètastaat. Om te voelen dien je jezelf te openen. Emoties komen juist boven wanneer je jezelf meer sluit (verdedigt). Emoties zijn het product van onze overtuigingen. Het zijn interpretaties van de feiten. Onze overtuigingen en het denken dat daarop steunt, kunnen mijlen verwijderd zijn van de waarheid van ons wezen. Veel van wat we geloven hebben we meegekregen in een cultuur die helemaal steunt op het geloof dat we de reactieve persona zijn, alleen maar gemotiveerd door

375


376

23-04-2013

19:42

Pagina 376

HOOFDSTU K 11

pijn en plezier. We kunnen in deze emotioneel onintelligente cultuur erg intellectueel zijn en de dingen goed kunnen uitleggen en toch uiterst vervreemd zijn van onszelf en de mensen om ons heen. Is het je al opgevallen hoe liefdevol simpele mensen vaak zijn? Ze zitten niet vast in allerlei theorieën over hoe de dingen zouden moeten zijn. Altijd maar dat moeten! Als we het gat tussen stimulus en respons dichttimmeren door te oordelen, hoe maken we het dan weer open? Het antwoord wordt ook vaak mis begrepen, door te vergeven. Wat vergeven echt betekent, kunnen we niet snappen met het apenverstand. Vergeven is de koninklijke poort naar het paradijs. Vanuit onze stimulus-responspersoonlijkheid, onze persoonlijke dimensie, interpreteren we vergeven als iets wat we voor een ander doen. Het bevestigt onze superioriteit: ik vergeef je! Wat een apekool. Je kunt een ander helemaal niet vergeven. Vergeven is niet iets wat je kunt doen, net zomin als je liefde kunt doen of kunt dwingen. Vergeven is loslaten en dat kun je niet doen. Loslaten bestaat niet echt. Je kunt alleen maar ophouden met vasthouden. Loslaten is de natuur van het leven, je kunt het niet doen. Het leven is één groot loslaten. Elk moment wordt het oude losgelaten en wordt het bestaan opnieuw geboren. Elke seconde sterven twee miljoen cellen in onze bloedstroom en worden instant vervangen door nieuwe. Het bestaan is altijd nieuw omdat het altijd kan loslaten en stromen. De schepping gebeurt altijd nu. Materie – vaste vorm – is een illusie. In werkelijkheid is materie een gigantisch snel komen en gaan van deeltjes. Het gaat zo snel dat je ogen en hersenen te traag zijn om het te zien. Daardoor gelooft je apenverstand dat er iets is als permanentie of vaste vorm. Zelfs de kwantumfysica noemt materie een illusie. Zie eerdere hoofdstukken. Net zo is vasthouden een illusie. Alleen ons hoofd, ons apenverstand, denkt dat we kunnen vasthouden. De realiteit bestaat uit voortdurend loslaten. Je kunt dus niet willen loslaten in de strikte betekenis van het woord, want het loslaten gebeurt al voortdurend of jij dat nu wilt of niet. Je kunt alleen ontdekken dat vasthouden een illusie is en dat loslaten de waarheid is van de stroom van het leven. Alles wordt constant losgelaten op transpersoonlijk niveau. Al-


23-04-2013

19:42

Pagina 377


leen op persoonlijk niveau, in het apenverstand, houden wij zaken vast. flow is de waarheid van ons essentiële wezen. Alles wat niet flow is, is illusie van het apenverstand. Het leven stroomt. Het is altijd nieuw. Wanneer water niet stroomt, gaat het stinken. Dat is wat ongelukkig zijn betekent. We hebben met ons apenverstand de stroom gestopt om de dingen onder controle te krijgen en het levenswater gaat stinken. Als we ons hart sluiten, knijpen we de stroom af. Ons systeem vervalt tot ontbinding, het vertoont allerlei tekenen van verval. Waar leven kan stromen, is vitaliteit, gezondheid, geluk, overvloed. Waar de stroom wordt tegengewerkt, gaan dingen mis. Alle wijzen van alle tijden zeggen dit opnieuw en opnieuw. ‘Alles stroomt. Niets blijft gelijk. Je kunt nooit tweemaal in dezelfde stroom stappen’. Herakleitos

Als je de stroom bevriest, dood je ook alle leven in de stroom, de vissen, de planten, de hogere vibraties. Boeddha: ‘Het zelf is geen ding, het is een proces.’ Als Jezus zegt dat we herboren dienen te worden uit water en geest bedoelt hij dat we voortdurend herboren worden als constante verandering in het moment, als de stroom zelf. Zolang we echter in ons apenverstand zitten opgesloten, kunnen we niet horen wat al die leraren zeggen, want ons apenverstand produceert zelf de gedachte dat wij een ding zijn. We dienen de dominantie van ons apenverstand te boven te komen en dat is vergeving echt: ontwaken uit het apenverstand en inzien dat we niets los hoeven te laten, want het is al lang weg. Hoe kun je iets loslaten als de dingen al constant stromen en zichzelf vernieuwen? Het is onmogelijk, tenzij in de illusies van onze persona. Vergeven betekent dat we onze illusies over onszelf inruilen voor de waarheid van onszelf. Een andere vertaling van Lucas 6: 37, ‘Oordeel niet als ge niet geoordeeld wilt worden’, luidt: ‘Laat los en ge zult losgelaten worden.’ Vergeving is zelfbevrijding. In het Aramees, de taal van Jezus, bestaat geen woord dat overeenkomt met ons woord ‘vergeven’. Het Aramees kende alleen

377


378

23-04-2013

19:42

Pagina 378

HOOFDSTU K 11

een equivalent voor het woord ‘loslaten’. En wat laten we los? Ons apenverstand. Ons stimulus-responsbestaan. ‘Wanneer je persona sterft, sterft er alleen maar angst.’ Barry Long

Het is alleen ons kleine angstige ik dat we dienen op te geven. Wat dan bevrijd wordt is ons ware zelf. Het was nooit weg, alleen verborgen. Het was alleen aan het oog onttrokken, zoals de zon achter de wolken ook nooit echt weg is. Wat zijn de wolken? Ons emotionele zelf (de klei) dat ons ware zelf (de gouden Boeddha) verbergt, maar niet kan wegnemen. ‘Gij zijt het licht der wereld. Een stad, die op een berg ligt, kan niet verborgen blijven. Ook steekt men geen lamp aan en zet haar onder een korenmaat, maar op de standaard, en zij schijnt voor allen, die in het huis zijn.’ Mattheus 5: 14,15 ●

●

●

●

● ●

● ● ●

●

Vergeven is de korenmaat wegnemen van ons innerlijke licht, zodat het weer vrij kan schijnen. Vergeven is pijnlijke emoties over een onprettige ervaring begrijpen en overstijgen zodat we ons hart kunnen openen en weer flow en geluk ervaren. Vergeven is helen, onze ware staat van heelheid bevestigen, de innerlijke vrede herstellen. Vergeven is boven de vergeldingsdrang van het apenverstand uitgroeien. Vergeven is jezelf terugvinden in relatie tot een ander. Vergeven is je innerlijke vrede herstellen die je liet verstoren door een oordeel. Vergeven is je psychische gevangenen vrijlaten (Barry Long). Vergeven is een stap naar meer heelheid in jezelf. Vergeven is de macht over je emoties die je aan anderen gaf terugnemen. Vergeven gaat over jouw innerlijke genezing, niet over degene die je gekwetst heeft.


23-04-2013

19:42

Pagina 379


●

● ●

Vergeven is je lichaam bevrijden van emotionele blokkades die de vrije stroom (flow) van de liefde tegenhouden. Vergeven is sterker zijn dan emoties. Vergeven is de sprong maken van slachtoffer naar held.

Omdat vergeven onze innerlijke vrijheid herstelt, kunnen we het nooit afdwingen. We kunnen alleen de barrières wegnemen en de geblokkeerde stroom bevrijden. Dan verschijnt flow weer vanzelf, zoals flow ons overkomt wanneer we een majestueuze zonsondergang zien of een glimlach op het gezicht van onze baby. Vergeven is weer thuiskomen in ons hart.

Wat vergeving niet is Zoals we kunnen zeggen wat vergeven is, kunnen we ook een lijstje geven van wat vergeven níét is. ● Vergeven is niet onverantwoordelijk gedrag van iemand goedkeuren. ● Vergeven is niet naïef zijn. (Vertrouw op God maar doe toch je fiets op slot.) ● Vergeven is niet excuses verzinnen voor het gedrag van een ander. ● Vergeven is niet de pijn ontkennen van wat gebeurd is. ● Vergeven is niet vergeten. ● Vergeven is niet je eigen gevoelens of je pijn ontkennen. ● Vergeven is niet een proces waarvoor je religieus moet zijn. ● Vergeven betekent niet dat je de relatie met iemand dient voort te zetten. Vergeven lukt helemaal niet als je jezelf tekort doet of als je iets aan jezelf opdringt. Soms dien je eerst een tijd boos te zijn of te rouwen voor je klaar bent om te vergeven. We zijn tenslotte mensen. Vergeven bevrijdt ingedamde energie zodat je die creatief kunt gebruiken. Dat is alles. Vergeven doe je door bepaalde stappen2 te nemen waardoor je wordt bevrijd van de emotionele ti-

2 Ook bij vergeven kan eft een rol spelen, en bij trauma ook emdr.

379


380

23-04-2013

19:42

Pagina 380

HOOFDSTU K 11

rannie van iets in het verleden. Zo open je de deur naar een effectiever en gelukkiger leven voor jezelf. Vergeven is niet altijd een simpel proces, vooral niet bij ervaringen zoals verkrachting, of wanneer je een familielid verliest door moord of oorlog, of een kind door een dom verkeersongeluk. Toch dienen we eens ons hart opnieuw te openen als we weer geluk willen kennen. Vergeving is het herwinnen van het vermogen vrede en geluk te voelen in het hier en nu. Om het proces van vergeving te begrijpen dienen we te zien hoe we interne blokkades bouwen die de levensstroom, de flow, onderbreken. Die blokkades kunnen ervoor zorgen dat we ons ongelukkig blijven voelen en zelfs dat we psychisch, emotioneel of fysiek ziek worden.

Energie indammen in wrok en bitterheid Een van de bekendste hersenonderzoekers ter wereld is dr. Antonio Damasio. Hij werd geboren in Lissabon, waar hij zijn opleiding tot arts volgde, maar hij is tegenwoordig hoogleraar in de neurowetenschappen aan de Universiteit van Zuid-Californië. Zijn boek Descartes’ Error: Emotion, Reason and the Human Brain3 werd in dertig talen vertaald. Hij beschrijft in zijn werk dat pijnlijke herinneringen zich in het hele lichaam kunnen bevinden in weefsels en neurale netwerken, niet alleen in de hersenen. Daarom ontstaat er spanning op bepaalde plekken in het lichaam, zoals in nek en schouders. Ook krampen kunnen wijzen op innerlijke blokkades van de levensstroom. Andere signalen die daarop wijzen, zijn spijsverteringsstoornissen, hartritmestoornissen, bloeddrukproblemen, verstoorde leverwerking (vooral door onderdrukte boosheid), galproblemen (bitterheid), en dergelijke. De volkse uitdrukkingen als ‘Wat ligt er op je lever?’ en ‘Spuw je gal maar uit,’ en ‘Ik kan wat je zei maar niet verteren,’ bevatten een kern van waarheid. Het centrum in de hersenen dat geassocieerd wordt met pijnlij-

3 Penguin Books, 1994 - 2005, isbn 0-380-72647-5.


23-04-2013

19:42

Pagina 381


ke herinneringen, is de hypothalamus. De hypothalamus is ook betrokken bij het voelen en uitdrukken van boosheid. Een ander hormonaal centrum in de hersenen is de pijnappelklier. Deze wordt in verband gebracht met innerlijke vrede en meditatieve zijnstoestanden. En in het oosten met het zogenaamde ‘derde oog’ waarmee we het innerlijke licht kunnen zien. Vergeving heeft dus ook een neurologische kant: het vergevingsproces heeft te maken met een schakeling van hypothalamus naar pijnappelklier, dus van het pijncentrum naar het centrum dat innerlijke vrede mogelijk maakt. Daarom dienen we eerst onze emoties te verwerken voor we echt kunnen loslaten (ons hart weer openen). Zolang we de pijnlijke herinneringen hebben opgeslagen in ons lijf, zal de hypothalamus alarmsignalen sturen naar ons systeem. Niet degene die ons pijn deed, lijdt daaronder maar wij. Hoe? Ons autonome zenuwstelsel, dit wil zeggen ons zenuwstelsel dat van alles doet zonder onze vrije wil, communiceert naar de diverse delen van ons lichaam via boodschappers, hormonen en neurotransmitters. Twee belangrijke boodschappers van het autonome zenuwstelsel zijn de hormonen norepinefrine en epinefrine, samen bekend als adrenaline. Deze hormonen worden geproduceerd op diverse plaatsen in het lichaam, vooral in de hersenen en de bijnieren. Telkens wanneer de adrenaline omhooggaat, wordt nog een stresshormoon aangemaakt, cortisol. Voor gevaar op korte termijn is cortisol een bondgenoot die ons een ‘kick’ geeft, waardoor we op het gevaar kunnen reageren. Als er echter chronisch cortisol wordt aangemaakt, zoals bij langdurig onderdrukte emoties van angst of boosheid in ons lijf, gaat dit ten koste van onze levensfuncties. Cortisol wordt chronisch aangemaakt wanneer we pijnlijke gebeurtenissen niet hebben verwerkt, waardoor we voortdurend alert zijn op een mogelijke volgende pijnlijke gebeurtenis. Oftewel, we zijn voortdurend in de vecht- of vluchtmodus. Dan krijgen we de neiging tot zware emoties en zwarte gedachten. Op korte termijn verhoogt cortisol de werking van het immuunsysteem. Op lange termijn echter leidt het tot uitputting van het immuunsysteem. Dan kan er van alles fout gaan in ons lichaam. We kunnen een verzwakte beendergestel krijgen, verzwakte spieren, verzwakte orgaanweefsels,

381


382

23-04-2013

19:42

Pagina 382

HOOFDSTU K 11

dunnere huid, abnormale insulineniveaus, we houden vocht vast in weefsels, we lopen gemakkelijker schrammen op, wonden genezen trager, verkoudheden duren langer, we krijgen depressieve gevoelens, woede-uitbarstingen en ga zo maar door. Deze verschijnselen worden chronisch door de interne negatieve feedbackkringen waardoor een alarmsignaal afgegeven blijft worden, lang nadat de externe situatie verdwenen is. Denk nog even aan het experiment met de twee testgroepen die een film zagen over moeder Teresa of concentratiekampen. Alle hiervoor beschreven fenomenen hebben één gemeenschappelijke noemer: verzet, weerstand. Het omgekeerde van flow dus. Zodra we het verzet kunnen opgeven, verdwijnt de interne negatieve regelkring en dus ook de chronische neveneffecten. Hoe zit dat verzet in elkaar?

De anatomie van innerlijke chronische stress We bouwen emotioneel verzet op – en zetten dus onze hormonale verdedigingsprocessen in werking – wanneer er twee dingen samenvallen. Er gebeurt iets in ons leven wat we liever niet gewild hadden en we geven de emoties die daarbij ontstaan, een langetermijnhuurcontract in een ‘kamer’ in ons systeem. In het hart van dit proces zit het simpele feit dat iets ons overkwam wat we liever niet gewild hadden. Er is ons iets overkomen wat we niet wilden of we hebben zelf iets gedaan waarvan we later wilden dat we het niet hadden gedaan. Het woord ‘willen’ is de kern van dit verhaal. Dit ‘willen’ is in feite de emotionele weerstand uit onze geconditioneerde persoonlijkheid. Het is een gespannen veer. Onze interne programma’s bieden weerstand tegen alles wat afwijkt van de geprogrammeerde normen. Die normen zijn niet absoluut. Wat in de ene cultuur voor verdriet zorgt, kan in een andere cultuur voor vreugde zorgen. In sommige culturen wordt de dood gezien als een vreugdevolle overgang naar een hoger bestaansniveau en een bevrijding van het aardse lijden. Mensen vieren feest bij die overgang. Ze zijn blij voor de overledene. In onze cultuur ligt dat wel even anders. Wat we geloven, doet er eigenlijk niet toe. Waar het om gaat is het gegeven dat de emotionele pijn


23-04-2013

19:42

Pagina 383


verbonden is met onze innerlijke programmering en met onze geconditioneerde persoonlijkheid. Daarom zeggen we bijvoorbeeld ‘Je moet dat niet zo persoonlijk nemen’. Maar hoe persoonlijker iets is, hoe meer het ons raakt. Daardoor reageren we soms zo heftig op uitspraken van anderen die helemaal niet persoonlijk bedoeld waren, maar die onze innerlijke programma’s wel zo interpreteren. Laten we chronische innerlijke stress eens herdefiniëren. Er gebeurde iets wat we niet wilden en we wisten niet hoe we de emoties die toen bovenkwamen konden verwerken. In plaats daarvan hebben we ze onderdrukt. Ze zijn echter niet weg, ze zitten er nog als een gespannen veer. Om ze daar te houden vereist echter voortdurend energie en aandacht. Daarbij zorgen ze voor hyperwaakzaamheid in ons vechten vluchtsysteem. Wanneer we een stel van die automatische regelkringen hebben, leven we steeds meer om pijn te vermijden en niet voor vreugdevolle zaken. Er is echter hoop. De regelkringen ontstaan doordat we niet weten hoe we de emoties die opkomen bij een pijnlijke gebeurtenis, kunnen verwerken. Kunnen we dat wel, dan kunnen we blokkades oplossen en nieuwe blokkades vermijden. Wat gebeurt er wanneer zo’n automatische emotionele innerlijke regelkring wordt opgezet? Dat zijn drie dingen: 1 We nemen iets (te) persoonlijk. 2 We schrijven de oorzaak van onze emoties toe aan een bron buiten onszelf. 3 We maken een verhaal over wat gebeurd is en blijven dat aan onszelf en anderen vertellen. We blijven de regelkring voeden.

We nemen iets (te) persoonlijk ‘Een arts is niet boos wanneer een patiënt met geestelijke stress zich opwindt over zijn conditie noch neemt hij persoonlijk wat een ijlende patiënt tegen hem zegt tijdens een aanval van hoge koorts. Een wijze kijkt op dezelfde manier naar de hele mensheid die zich ook in een staat bevindt van pijn en psychische verstoring.’ Seneca, Romeinse wijsgeer

383


384

23-04-2013

19:42

Pagina 384

HOOFDSTU K 11

Gedrag dat aangedreven wordt door oude pijn heeft twee gradaties, het kan neurotisch en psychotisch zijn. Later werd daar een tussengroep bijgevoegd, borderline, tussen neurotisch en psychotisch in. Telkens wanneer we onder de invloed staan van ons geconditioneerde persoonlijke verstand, zijn we op z’n minst neurotisch. Hoe vaak is dat? Meer dan je denkt. Telkens wanneer we niet in flow zijn, bevinden we ons in een staat van minstens lichte neurose. Bij zwaardere vormen van neurose worden we destructiever en bij borderline of psychose worden we echt destructief of zelfdestructief. Zo kan iemand een afkeer krijgen van eten en niet langer zijn systeem voldoende voeden. Of een heel rustig mens wordt plots bezeten door razernij. Of iemand wordt van de ene op de andere dag impotent zonder fysieke oorzaak. Dan zijn we onder de invloed van een regelkring in ons automatische systeem. Een regelkring kan in werking treden door een mechanisme dat we eerder hebben beschreven, identificatie. Laten we bij het begin beginnen. Er is ergens een prikkel in de omgeving. Een regelkring wordt gestimuleerd en stuurt een alarmsignaal naar de hypothalamus. Adrenaline wordt afgevuurd en we voelen boosheid. Dan is er nog steeds niets persoonlijks aan de hand. Dit zijn allemaal onpersoonlijke mechanismen. Maar dan. Dan zeggen we: ‘Ik bén boos.’ En dat maakt het ‘persoonlijk’, terwijl er in feite alleen mechanismen aan het werk zijn. Er is namelijk helemaal geen persoon, dat is een geloof. Wat wij ‘de persoon’ noemen, is een stel regelkringen in onze limbische hersenen. Net zomin als wij ons eigen lichaam hebben gemaakt, zo hebben wij niet de persoonlijkheid gemaakt. Onze persoonlijkheid is een verzameling functies gevormd door actie en reactie. Dat gaat zo snel dat we geen idee hebben dat het mechanismen zijn die aan het werk zijn. Zolang we de persoon denken te zijn, ‘doen’ we niet, we ‘worden gedaan’, de staart kwispelt de hond. Deze mechanismen kunnen je hele leven doorgaan als je niet leert aan zelfobservatie te doen. Hoe meer je het persoonlijke zelf waarneemt, hoe meer je erachter komt dat de persoonlijkheid inderdaad een stel reacties is op externe stimuli en dat de persoonlijkheid paradoxaal genoeg helemaal niet persoonlijk is. Jij maakt me boos, is dat zo? Ons geconditioneerde zelf interpreteert ge-


23-04-2013

19:42

Pagina 385


beurtenissen en het selecteert automatische reacties uit geheugenbanken. Niets vrije wil. Echte vrije wil ervaren we als we in de ruimte tussen stimulus en respons kunnen duiken in een niet geconditioneerde dimensie. Die dimensie is transpersoonlijk, ze gaat de geconditioneerde persoonlijkheid te boven. Wij kunnen jou er op geen een manier van overtuigen dat wat hier staat, klopt. Alleen zelfobservatie kan dat. De hypnose is collectief, het ontwaken is altijd individueel.

Het verschil tussen individu en persoon We halen de begrippen ‘individu’ en ‘persoon’ ten onrechte door elkaar. Er zit namelijk een groot verschil tussen. Een individu is vrij, de persoonlijkheid is geconditioneerd. Wanneer we ontwaken, worden we niet onpersoonlijk. Integendeel, we worden juist voor het eerst individueel, een creatieve individuele expressie van het leven. Carl Gustav Jung noemt dat proces ‘individuatie’: het uitstijgen boven de onbewuste invloeden van blinde collectieve krachten zoals archetypes, collectieve overtuigingen, cultuurpatronen, familiale conditioneringen, genetische patronen, patronen van de soort (zoals vechten vlucht reflexen), et cetera. Het woord ‘individu’ komt van het Latijnse woord individuus, dat ondeelbaar betekent, gevormd door de wijsgeer Cicero naar het voorbeeld van het Griekse woord atomos, dat eveneens ondeelbaar betekent. De persoonlijkheid is gefragmenteerd en bestaat uit duizenden ikken. Het individu is heel. In flow kennen we een ongefragmenteerde ervaring en het voelt ongelofelijk heerlijk om even uit de innerlijke conflicten van alle ikken (regelcirkels) los te komen. De persoonlijkheid kent geen geluk. Geluk is van het ondeelbare leven zelf. Alleen een individu kent geluk. De definitie van geluk van de persoonlijkheid is: mijn zin krijgen. En als de persoon in ons, de synthese van vele ikken, zijn zin niet krijgt biedt hij weerstand: woede, frustratie, rancune, jaloezie. De persoon kent niet echt geluk, hij kent alleen een afwisseling van onprettige en prettige emoties die afhangen van het soort prikkel. En als het allemaal heel erg mee zit, vallen we soms toevallig uit de persoon en in flow.

385


386

23-04-2013

19:42

Pagina 386

HOOFDSTU K 11

Vier zijnsstaten Een van de grote westerse transformationele leraren was Gurdjieff, afkomstig uit Rusland en lange tijd actief in een centrum in de buurt van Parijs. Gurdjieff stelde dat de mens in vier bewustzijnsstaten kan verkeren. Elke staat is niet enkelvoudig maar kent een frequentieband met nuances. Staat 1 is waar we zijn als we slapen. Dat varieert van de diepe droomloze slaap waarbij helemaal geen persoon aanwezig is tot de droomslaap waarin nog een persoonlijke dromer is, maar ook collectieve archetypes. Staat 2 is waar we zijn als we wakker worden in ons lichaam als persoonlijkheid, maar nog niet ontwaakt in de transpersoonlijke dimensie. Dat is de wereld van de geconditioneerde persoonlijkheid, de emoties en het automatische overlevingsverstand. Deze twee eerste staten overkomen ons automatisch. In de derde staat stijgen we door een bewuste wilskeuze boven de automatische persoonlijkheid uit, boven de objectstaat. Staat 3 is waar we ons tijdelijk (en naarmate we vorderen steeds vaker) bevinden als we onze conditioneringen overstijgen. We zijn dan boven de objectstaat in de subjectstaat, of ‘de waarnemer’, zoals we hem eerder hebben genoemd. In deze staat speelt flow zich af. In flow zijn onze beide hersenhelften in synergie. De hersenen zijn dan heel rustig en geven de leiding aan een grotere Intelligentie die ons bereikt via het hart. Het is de Intelligentie van het leven zelf die stroomt in ons energetische, niet aan materie gebonden zelf. In staat 3 zijn we ‘onze ziel’, zoals het in traditionele termen heet. We zijn een individuele expressie van het ene ondeelbare leven. In staat 3 is er nog altijd een waarnemer en iets wat wordt waargenomen, een subject en objecten, inclusief het lichaam en de gedachten. In de volgende staat valt ook dat onderscheid weg. Staat 4 is de staat van eenheid, puur ‘zijn’, waar geen persoon is,


23-04-2013

19:42

Pagina 387


maar ook geen individuele waarnemer. Dat noemen we ‘ontwaakt’. Deze staat is niet in woorden te vatten. Metaforisch is dit de mens die tot volle bloei is gekomen, het piepkleine mosterdzaadje dat een kosmische boom is geworden. Vraag verder maar niets. Alle concepten zetten ons vast in een beperkte interpretatie van het onbeperkte. Als we vergeven zetten we bewust de stap van staat 2 naar staat 3, we stappen over de grenzen van het persoonlijke ik met al zijn eisen heen. We openen bewust ons hart. Hoe doe je dat?

Minder persoonlijk Om bewust ons hart te openen en open te houden dienen we te leren dingen minder persoonlijk te nemen. We hoeven onze persoonlijkheid niet te ontkennen, we dienen alleen op te houden haar de leiding te geven. We dienen te leren vanuit een andere plek naar onze emoties te kijken. Dat betekent niet dat ze dan verdwijnen of dat het leven geen pijn meer kent. Het betekent dat we tegelijkertijd pijn kunnen ervaren in onze objectkant en liefde in onze subjectkant. We ervaren dat we meer zijn dan een object, maar we ontkennen onze objectkant niet. Dat zou niet erg wijs en niet erg liefdevol zijn trouwens. Emoties zoals angst, verdriet en woede hebben een functie. Totdat je een hogere staat hebt ontwikkeld, kun je er maar beter naar luisteren. Zo is het heilzaam te rouwen om een verlies. Het is niet slim dat proces te forceren. Verdriet kan enorm transformerend zijn. De moed echt je pijn te voelen, met open hart, verheft je boven de pijn. Wanneer je de pijn ontkent en bevecht, sluit je je hart meer, dat vervreemdt je van jezelf. Toch is het in beide gevallen dezelfde pijn. Barry Long, de leraar die mij het meest heeft beïnvloed, placht te zeggen: ‘Er is intelligent lijden en er is dom lijden.’ Dom lijden is je hand in het vuur steken, erge brandwonden oplopen en het de volgende keer weer doen, je hebt niets geleerd. Intelligent lijden is accepteren dat er lijden is en er bewustzijn naartoe brengen. Angst heeft een plek. Woede heeft een plek. Verdriet heeft een plek. Wanneer je pijn ontkent, veroorzaak je veel meer pijn dan wanneer je de pijn echt ervaart. Emoties hebben een functie.

387


388

23-04-2013

19:42

Pagina 388

HOOFDSTU K 11

Het is goed boos te zijn wanneer er een persoonlijke grens wordt overschreden. Als we niet boos kunnen worden, verliezen we het vermogen grenzen aan te geven. Emoties zijn signalen. Het is niet bewust om er helemaal niet naar te luisteren. Het is anderzijds ook niet de bedoeling dat je elk signaal blindelings volgt. Het blijft een kwestie van bewust kiezen in het moment. Er zijn meestal drie stappen nodig nog vóór je aan echte vergeving toe bent:4 1 Kom echt in contact met je emoties en je gevoelens over wat gebeurde. 2 Krijg helder wat jij niet ‘juist’ vond in wat er gebeurde. 3 Praat er met iemand over zodat je het gebeurde kunt plaatsen in een bredere context. Onze emoties, onze oordelen en ons verhaal geen ruimte geven is niet de manier om erbovenuit te groeien. Integendeel. Er zijn veel zogenaamd spirituele mensen die op een onderdrukt kruidvat van haatgevoelens zitten. Om maar eens wat te noemen. Al die mensen die beweren geen frustratie te kennen. Kom toch op zeg! Zovele mensen leven in hun hoofd, gedissocieerd van hun lijf, omdat ze weggevlucht zijn van hun pijn en hun echte gevoelens. Maar al vluchten ze daarvan weg, die pijn blijft in hun lijf zitten. Zij maken in hun hoofd een fictieve wereld waarin ‘alles oké is’. Ze zijn los van hun lijf. Daar is zelfs een naam voor: spirituele bypass. Je kunt hier alles over lezen: http://goo.gl/cwa0a (verwondering.eu - Spirituele Bypass PDF). Grote leraren zoals Gurdjieff en Barry Long hebben duidelijk gemaakt dat je, als je een kans wilt hebben te ontwaken uit de hypnose van de persoonlijke staat, eerst dient te ontdekken dat niet alles oké is. Als je dat denkt, heb je jezelf wat aangepraat (vluchtmechanisme). Het begin van emotionele rijping is emoties niet te ontkennen of te onderdrukken. What you resist, persists. Door te

4 Bron: Dr. Fred Luskin, Forgive for Good. Harper, a division of Harper Collins, San Francisco 2002.


23-04-2013

19:42

Pagina 389


accepteren wat is, kun je er voor het eerst echt naar kijken. En alleen daardoor krijg je de kans het emotionele zelf te doorzien en er vrij van te worden. Weglopen helpt niet. Ertegen vechten helpt niet. Jezelf verdoven ook niet. Ontkennen ook niet. Daarom wordt wel eens gezegd dat je ‘de tijger in de bek moet kijken’. Dat is wat we doen in stap twee van het vergevingsproces, we houden op onze emoties toe te schrijven aan externe oorzaken. Maar eerst nog even iets meer over persoonlijk en onpersoonlijk.

Het leven is in essentie niet persoonlijk Alle gebeurtenissen in ons leven hebben een persoonlijke en een onpersoonlijke kant. De persoonlijke kant is altijd onze interpretatie van een in wezen onpersoonlijke gebeurtenis. In werkelijkheid zijn er geen personen in de zin van ‘onafhankelijke entiteiten die iets kunnen uit zichzelf’. Er is één leven met ontelbare uitingsvormen. Dat is het enige wat echt is. Alleen het leven zelf is van geen enkele andere bron afhankelijk. Alleen het leven zelf is absoluut. De rest zijn ‘relatieve realiteiten’ dat wil zeggen ze bestaan mits er iets anders is. Dat is wat Jezus bedoelt wanneer hij zegt: ‘Uit mezelf kan ik niets; het is de Vader die de werken doet in mij.’ (Joh 14: 10). Neem de levenskracht in een mens weg en je houdt een willoos voorwerp over. De levenskracht in elk van ons is dezelfde, ene ondeelbare levenskracht. Wat bedoelen we dan als we zeggen dat wij zelfstandig iets kunnen doen? Stel eens dat wij met onze beperkt intellect de miljoenen levensfuncties in ons lichaam zouden moeten besturen. Succes ermee. Het enige wat wij kunnen, is onze aandacht richten vanuit een individueel gezichtspunt waarna er onpersoonlijke scheppingskracht naartoe gaat. Dat heet co-creatie. Uit onszelf hebben wij evenveel scheppingskracht als de maan eigen licht heeft. De maan heeft geen eigen licht, er is alleen gereflecteerd zonlicht. Zo is onze persona een reflectie van iets groters. Je zou nooit beweren dat jouw spiegelbeeld iets kan,of wel? Onze persona kun je vergelijken met zo’n spiegelbeeld met dit verschil dat de persona (dankzij de geleende levenskracht) kan denken en van alles over zichzelf kan geloven. Onze persoonlijkheid zouden we kunnen zien als een virtuele realiteit geproduceerd door onze

389


390

23-04-2013

19:42

Pagina 390

HOOFDSTU K 11

limbische hersenen in samenwerking met de voorhoofdskwabben. Het zelfbeeld zit in de limbische hersenen, het zelfbewustzijn in de voorhoofdskwabben. Zolang we jonge, afhankelijke kinderen zijn, is het mechanisme van de stimulus-responspersona nuttig om onze kwetsbaarheid te beschermen. Daarna belemmert onze persoonlijkheid ons om werkelijk vrij te zijn, om in flow te zijn. Als je immers je hele leven achter die verdedigingsmuren blijft leven, kom je nooit voorbij de emotionele afhankelijkheid van de kindertijd. In flow zijn we uitgestegen boven emotionele afhankelijkheid, uit flow zijn we emotioneel afhankelijk van externe prikkels voor onze positieve of negatieve emoties. In flow zijn we uit de greep van de emotionele regelkringen, uit flow zijn we in de greep van de emotionele regelkringen. Onze levensopdracht vanaf de puberteit is om emotioneel onafhankelijk worden. In onze cultuur worden wij daarbij niet zo best begeleid. In plaats van overgangsrituelen mee te maken die ons bewust maken van onze relatieve plek in de kosmos, en in plaats van ondersteuning te krijgen door de ‘wijzen’ van de gemeenschap worden wij als pubers vooral gezien als ‘problemen’. We krijgen niet echt de kans emotioneel te rijpen. Bestaat de persoonlijkheid? Ja, als virtuele werkelijkheid. Of, als ‘virtuele werkelijkheid’ je niet zoveel zegt, denk aan de metafoor van het maanlicht. De persoonlijkheid is een functie, net zoals ademen en voedsel verteren. Ze is niet onze ware identiteit. We lijden in de mate dat we functie aanzien voor identiteit, in de mate dat we ons identificeren met onze verdedigingsmechanismen, in de mate dat we ons hart sluiten en ons blije, onvernietigbare zelf achter de emotionele wolken schuiven. We geloven toch ook niet dat we onze longen zijn of onze maag? Waarom geloven we dan wel dat we de functie zijn die we ‘persoonlijkheid’ noemen? Het is een culturele conditionering. Kun je er doorheen kijken?


23-04-2013

19:42

Pagina 391


Het onpersoonlijke versus het persoonlijke ‘De dingen zijn uit zichzelf noch goed noch kwaad, maar het denken maakt ze zo.’ William Shakespeare

De feiten zijn niet persoonlijk, de interpretatie van de feiten maakt ze persoonlijk. Oftewel, door te oordelen maken wij de feiten persoonlijk. Oordelen is wat onze automatische hersenen de hele tijd doen. Dat is hun taak. Maar zijn we onze overlevingshersenen? Nee toch? Hoe kom je voorbij de automatische hersenen? Via het hart. We kunnen enkel en alleen boven de persoonlijkheid uitstijgen door ons hart te openen. Is dat gemakkelijk? Nee. Het is niet gemakkelijk levenslange verdedigingsmechanismen los te laten. Maar er is geen andere weg. Onze ouders en opvoeders deden hun best in de staat waarin zij verkeerden. Je kunt hun gedrag persoonlijk nemen of je kunt inzien dat zij het product waren van hun ouders en opvoeders, die weer het product waren van hun ouders en opvoeders en nog miljoenen voor hen. Hoe persoonlijk is dat? Of denk je dat je ouders en opvoeders een plan hadden jouw leven eens lekker in een knoop te leggen? Zie je dat jij de kans hebt de keten van vele generaties onbewuste persoonlijkheden te doorbreken met een bewuste keuze boven de stimulus-responsdimensie van je bestaan uit te stijgen en vrij te worden van de tirannie van het verleden? Een eerste eenvoudige manier om het onpersoonlijke deel in wat ons overkomt te zien, is te zien hoeveel andere mensen met gelijksoortige zaken te maken hebben. Hoe uniek zijn jouw relatieproblemen? Is het de menselijke conditie of heeft jouw partner een geheim plan om jou in de hel te laten leven? Tot we ontwaken doen we dingen die overeenkomen met het gemiddelde collectieve bewustzijn (of onbewustzijn als je wilt). Een tweede manier is te zien dat de pijn die anderen ons aandoen, voortkomt uit hun onverwerkte pijn, dat ook zij het product zijn van een onverlichte cultuur, van een systeem dat met vallen en opstaan op weg is naar hogere staten van evolutie.

391


392

23-04-2013

19:42

Pagina 392

HOOFDSTU K 11

Neem de gedachte dat een ander de bewuste intentie heeft jou te kwetsen weg en zijn daad wordt al iets minder persoonlijk. Onze ouders en opvoeders wilden ons leven niet ruïneren en onze partners ook niet, we zitten allemaal in dezelfde boot. We kunnen elkaar beter helpen te ontwaken uit de pijncirkel in plaats van elkaar nog meer pijn te geven. De derde manier is om te leren onze emoties te verwerken door onze interpretatie los te laten dat de dingen anders moeten zijn dan ze zijn. De dingen zijn namelijk nooit anders dan ze zijn. Het verwerken van heftige emoties verschilt in wezen niet zoveel van de vijf fasen van rouwverwerking die we kennen van Elisabeth Kübler-Ross (1926-2004).5 De eerste fase is ontkenning: de dingen moeten niet zo zijn! De tweede fase is boosheid omdat de dingen anders zijn dan wij zouden willen. De derde fase is onderhandelen, de dingen alsnog proberen te wijzigen. De vierde fase is een gevoel van machteloosheid dat je de feiten (en andere mensen) niet kunt veranderen en ten slotte komt acceptatie. De verwerking verloopt niet altijd in die volgorde en soms komen niet alle fasen voor, maar je herkent waarschijnlijk wel het een en ander. We komen uiteraard later nog terug op het proces van emoties verwerken. Betekent dit dat we geen persoonlijke lessen hoeven te leren? Nee. We kunnen leren de fouten van onze ouders niet te herhalen. Het persoonljke zelf, de persoonlijkheid, kan betere gewoontes aanleren. Vervang onbewuste patronen door bewust gekozen effectieve gewoontes en je leven ‘als persoon’ zal beter gaan. Dat is de stap van persoonlijkheid naar karakter (‘bewuste persoonljkheid’). Daarna is er de kwantumsprong helemaal voorbij de persoonlijkheid die je vleugels kan geven. Dan hang je niet meer af van goede gewoontes, je geeft dan spontaan de beste creatieve respons op het hier en nu zonder tussenkomst van gewoontes of conditioneringen.

5 On Death and Dying en http://www.kubler-ross.nl/


23-04-2013

19:42

Pagina 393


De oorzaak ligt buiten onszelf ‘Omstandigheden tonen iets over wat jij in jezelf meedraagt. Wanneer je tegen weerstanden oploopt, vergeet dan niet dat het kansen zijn om boven iets in je huidige zelf uit te groeien. Dat het Leven je zoals een coach voor worstelaars een tegenstander geeft waardoor jij een Olympisch niveau kunt halen. Het leven geeft je exact wat bij jouw huidige trainingsniveau past.’ Epictetus, Griekse wijsgeer

De tweede stap om vrij te worden van de stimulus-responsgevangenis is ophouden met beschuldigingen. We weten dat het grotere geheel bezig is met een evolutie naar meer bewustzijn. We zijn van sterrenstof (big bang) tot denkers geworden en nu zijn we aan een nieuwe evolutionaire sprong bezig, uitgroeien boven het emotionele zelf. Onze cultuur heeft daar zeer weinig ervaring mee. Wees dus niet te hard voor je zelf als het af en toe niet zo best lukt. Je kunt als kind op de steun van je ouders of opvoeders rekenen voor je fysieke ontwikkeling. Ze leren je lopen en ze zijn niet boos als je af en toe valt. Je kunt ook op hen rekenen voor je intellectuele ontwikkeling. Ze leren je praten en ze zijn niet boos als je in het begin een brabbeltaaltje voortbrengt. Ze vinden het zelfs leuk. De meesten van ons konden echter niet op hun steun rekenen voor onze emotionele ontwikkeling. Toen we gingen experimenteren met boosheid, werden zij ook boos en we kregen op onze donder. Of we leerden huilen te misbruiken om onze ouders te manipuleren. Of we waren jaloers en kregen een zedenpreek te horen over naastenliefde. Hoe leer je dan bewust met emoties omgaan? Het antwoord is dat onze cultuur daar nu pas mee begint. Pak jouw last op en doe je deel. Klaag niet. We zitten allemaal in dezelfde boot. Roeien dus.

Leren over emoties Ook al weet je dat we allemaal in dezelfde boot zitten, je wordt toch geconfronteerd met emoties. Hoe kun je nu vergeven (loslaten), als je nog last hebt van die emoties? Dat kan alleen als je de

393


394

23-04-2013

19:42

Pagina 394

HOOFDSTU K 11

emoties die ontstaan bij een voorval, kunt verwerken.6 Elke onverwerkte emotie maakt onze verdedigingsmechanismen sterker en maakt het moeilijker onze essentie te bereiken en ons hart te openen. Emoties zoals woede, verbittering en frustratie sluiten juist ons hart. Als persoonlijkheid functioneren we in een dynamiek die in de transactionele analyse ‘de dramadriehoek’ heet. In de dramadriehoek zijn drie soorten spelers: het slachtoffer, de aanklager (beschuldiger, achtervolger, agressor) en de redder. Alle drie de posities zijn in wezen rollen die de slachtoffercultuur van de persoonlijkheid in stand houden. De aanklager en de redder zijn ook slachtoffers in vermomming. De aanvaller is een slachtoffer die niet opnieuw slachtoffer wil worden en de redder is iemand die zijn zelfbeeld moet opvijzelen door anderen die nog zwakker zijn te hulp te komen. Als je zijn hulp weigert of niet waardeert, kom je er al snel achter hoe emotioneel ‘redders’ kunnen worden. De drie slachtofferrollen houden elkaar in stand. Het is één groot nest van emotionele regelkringen die op elkaar reageren in eindeloze kettingen en soapopera’s. Onze liedjes zijn een typische uitdrukking van het wijd verspreide slachtoffergeloof: als jij bij me weggaat, ga ik dood. Ik kan niet zonder jou. Je hebt mijn hart gebroken. Ik kom dit nooit meer te boven. Ga zo maar nog een tijdje door. Ook ons taalgebruik verraadt ons collectief geloof dat emoties externe oorzaken hebben: jij maakt me zo verschrikkelijk boos. Ik word gek van jou! Het is dus niet meteen zo gemakkelijk om erbovenuit te groeien.

De aanleiding van emoties Emoties hebben een externe aanleiding en een interne oorzaak. De aanleiding is bijvoorbeeld dat jij me een kwal noemt. De oorzaak van mijn boosheid is echter niet dat jij mij een kwal noemt, maar dat ik niet zeker genoeg ben dat ik geen kwal ben. Als je zegt dat je niet van mijn groene haar houdt terwijl ik blond ben,

6 Daarbij kunnen ook eft en emdr worden ingezet.


23-04-2013

19:42

Pagina 395


weet ik dat er iets scheelt met jouw perceptie van mij. Ik word niet boos. Ik heb met je te doen. Als je me een kwal noemt en ik weet heel zeker dat ik geen kwal ben, zal ik ook weten dat er iets scheelt met jouw perceptie. Ik word niet boos. Ik weet dat je een moeilijke dag hebt of zo. Maar als ik een zwak zelfbeeld heb, zal ik wel emotioneel worden als jij mij een kwal noemt. De oorzaak dat ik me aangevallen voel, is mijn zelfperceptie, niet wat jij zegt. Als ik me boos laat maken, geef ik de controle over mijn gevoelsleven weg. De oorzaak ligt dus in mijn afhankelijkheid van jouw opinies, niet in wat jij zegt. Als we geloven dat andere mensen de oorzaak zijn van onze emotionele pijn, zitten we in de slachtofferrol. Mag dat? Ja, er is geen wet die het verbiedt. Word je er gelukkig van? Nooit.

Zelfobservatie Alleen zelfobservatie kan je redden uit de emotionele regelkringen. Zie hoe de vechten vluchtmechanismen in werking komen in je persoonlijke zelf. Blijf kijken. Identificeer je niet met wat er gebeurt. Vat het niet persoonlijk op. Er treedt gewoon een overlevingssysteem in werking. Meer niet. Zie bij jezelf hoe jouw interpretatie daarin een rol speelt. Iemand noemt jou een kwal, en allerlei ervaringen die jouw geloof in het slachtofferschap bevestigen, komen boven. Je voelt je aangevallen en dus vuurt je lichaam adrenaline en cortisol af in je bloed. Het maakt niet uit wat er echt aan de hand is, jouw regelkringen zijn altijd paraat om te reageren op je oordeel. Wat gebeurt er als je je niet aangevallen voelt wanneer iemand je een kwal noemt? Als je gewoon toekijkt en ziet dat het regelmechanismen zijn? Niets, je regelkringen worden niet geactiveerd. Door van zelfobservatie een constante gewoonte te maken kun je ontwaken uit de regelkringen, uit je mechanische persoonlijkheid.

Kwispelen of ‘gekwispeld worden’? Laat je de regelkringen kiezen wat je respons is, of ga je andere opties onderzoeken en dan een bewuste keuze maken? Wraak is van het apenverstand, van de stimulus-responswereld waar de wet

395


396

23-04-2013

19:42

Pagina 396

HOOFDSTU K 11

van de jungle heerst: oog om oog, tand om tand. Je wordt dan gekwispeld door je staart. Volgens de biologie is overleven het belangrijkste. Ons hart zegt dat liefde het belangrijkste is. Naar welke stem luisteren we? Zullen we als we een emotie voelen opkomen, diep ademhalen en het roer overnemen? Of zullen we dichtklappen of om ons heen schoppen? Je hebt geen negatieve emoties nodig om jezelf ervan te overtuigen dat je je niet slecht moet laten behandelen. Er zijn andere opties om jezelf tot actie te bewegen dan emotionele druk op je systeem. Lees hier meer over in Wil je gelijk of wil je geluk? van Mandy Evans. Dit prachtige kleine boekje gaat over de Option Method® van dr. Bruce di Marsico, een methode om andere ‘opties’ aan te leren dan die welke onze emotionele regelkringen ons opdringen. Een absolute aanrader. Besef ondertussen dat het niet helpt in de rol van beschuldiger te kruipen. Dat bevestigt alleen maar dat anderen je tot slachtoffer kunnen maken. De beschuldiger hoort net als het slachtoffer bij de dramadriehoek. Het zijn rollen in ons verhaal waardoor we de pijn in stand houden, jaren na de feiten. Je broer slaat je tien seconden. Je bent tien jaar lang boos op hem. Tien jaar! Wat zorgt voor meer pijn? Laten we eens kijken naar onze gewoonte vast te houden aan verhalen over de feiten die ons bevestigen in ons gelijk. En hoe we op die manier de pijn in stand houden.

De verhalen waar we zo aan vasthouden… Vasthouden aan ongelukkige gevoelens is niet alleen pijnlijk, het is ook oneerlijk voor zij die met ons leven. Wie wil nu in een relatie leven met iemand die altijd boos is of depressief? Hoe helpt het anderen ons te helpen als we steeds maar ons verhaal herhalen en sympathie zoeken? Al wat het doet is de ellende in stand houden en het leven van andere mensen vergiftigen. Het is een vorm van kwaad. Vrij naar William James

Wanneer er twaalf getuigen zijn bij een ongeval, krijgen politieagenten vaak ook twaalf versies van het ongeval te horen. In zijn


23-04-2013

19:42

Pagina 397


stimulus-responsstaat neemt de mens nu eenmaal niet waar, maar interpreteert. ‘Ze hebben ogen maar ze zien niet; oren maar ze horen niet.’ Lucas 8: 10

Is mijn versie de juiste? Nee, geen enkele versie is de juiste. Alleen de feiten zijn de feiten. Elke versie is een verkleuring van de feiten en de kleur die wij geven aan de feiten, bepaalt wat we erbij voelen. Het verhaal dat we over ons leven en gebeurtenissen in ons leven vertellen, bepaalt hoe we ons voelen en hoe erg we vastzitten in de regelkringen. Vertel je een slachtofferverhaal? Hoe vaak heb je het al verteld? Wat ben je dan aan het doen? Je houdt de ruimte tussen stimulus en respons dicht met al je oordelen en je verliest je ware zelf. Wat een prijs om te betalen. Om zicht te krijgen op jouw verhaal, kun je je een paar dingen afvragen: ● Heb je je slachtofferverhaal al aan meer dan twee personen verteld? ● Hoe vaak? ● Draai je een slachtofferfilm keer op keer af in je geestesoog? ● Is iemand anders de hoofdspeler in jouw verhaal, een slechterik? ● Waar ben jij dan als je niet de hoofdrol hebt in je leven? ● Roept jouw verhaal vaak pijnverhalen op in anderen? En ga je je dan samen in de slachtoffercultuur wentelen? ● Blijf je focussen op wat je kwijt bent in plaats van op wat je hebt? ● Zoek je een gehoor van redders die jouw slachtofferschap bevestigen? ● Hoe accuraat is jouw verhaal eigenlijk? ● Wie zou je zijn als je dat verhaal kon opgeven en verdergaan met je leven? ● Wat als je een nieuw verhaal zou maken waarin jij de held bent, de hoofdrol speelt?

397


398

23-04-2013

19:42

Pagina 398

HOOFDSTU K 11

Niemand heeft beter onderzocht wat onze verhalen met ons doen dan Byron Katie. Ze heeft een systeem ontwikkeld om met vier simpele vragen je verhaal om te draaien van slachtoffer naar held. Koop haar boek Vier vragen die je leven veranderen.

De kern van onze emotionele weerstand Het emotionele zelf (onze persoonlijkheid) is een informatiesysteem dat gebouwd werd door duizenden jaren van evolutie. Het is een intelligent systeem dat verbonden is met onze zintuigen en hersenen, maar het is niet wie wij zijn. Een computer kan zeer merkwaardige zaken doen, maar kan bijvoorbeeld geen liefde voelen. Zo kan ook ons emotionele zelf merkwaardige dingen doen, maar het kan geen liefde voelen. Liefde is van een andere orde dan het overlevingsparadigma op stimulus-responsniveau. De persoonlijkheid hoort bij de overlevingsfunctie, liefde transcendeert de overlevingsfunctie. Iemand die zijn leven geeft om een ander te redden, getuigt hiervan. Het emotionele zelf werkt net als computers met hardware en met software. De hardware zijn de hersenen, zenuwbanen, hormonale klieren, chemische boodschappers. De software is de opgeslagen informatie. Computersoftware is geschreven met behulp van bepaalde regels: als…, dan... Zo kan een binair systeem, met alleen maar nullen en enen (ja en nee) complexe redeneringen maken. Als de som groter is dan 1000, neem pad 1; als de som kleiner is dan 1000, neem pad 2, enzovoort. Zo werkt ons emotionele zelf ook. Als ik geaccepteerd word, voel ik me lekker; als ik afgewezen word, ben ik ongelukkig. Dat is een beetje simplistisch voorgesteld, maar zo werkt het in wezen. De persoonlijkheid is een binair systeem. Het interpreteert gebeurtenissen als goed of slecht in de vorm van regels (hoe de dingen horen te zijn – ‘moeten’ zijn) die zijn gedefinieerd in de regelkringen. Het grootste deel van ons waardesysteem is gecodeerd met collectieve normen en waarden. We hebben die waarden niet bewust gekozen. Collectieve waarden vertellen ons hoe wij dienen te zijn om acceptabel te zijn of hoe dingen moeten zijn volgens het collectieve geloof (zoals monogamie in de ene cultuur en polygamie


23-04-2013

19:42

Pagina 399


in een andere). Een andere groep waarden die we niet bewust hebben gekozen, zijn besluiten die we in regelkringen hebben opgeslagen naar aanleiding van pijnlijke ervaringen. Als ik boos word, krijg ik een pak slaag, dus kan ik beter mijn boosheid onderdrukken. Om liefde te krijgen moet ik mijn wensen opgeven en doen wat anderen willen, dus kan ik beter mijn wensen vergeten. En zo verder. Die software is er om ons te behoeden voor een herhaling van de emotionele pijn uit de oorspronkelijke ervaring. Emotionele software werkt dus ook met regels, net als computersoftware. Mensen moeten me aardig vinden of ik word ongelukkig. Als iemand me dan niet aardig vind, gaat mijn personage (mijn zelfbeeld) vechten of vluchten of bevriezen.

OEFENING Je kunt enkele van je eigen regels vinden door bepaalde zinnen uit te spreken, zoals: ‘Ik voel me (niet) gerespecteerd als...’ (of veilig, of wat je maar wilt). Laat de antwoorden maar komen, denk er niet over na, ze komen automatisch uit je automatische zelf. Ik voel me gerespecteerd als iemand echt naar me luistert, ik voel me niet gerespecteerd als iemand niet naar me kijkt als ik praat enzovoort. Het zijn jouw voorwaarden om plezier te ervaren en jouw signalen voor pijn. Je kunt in een relatie bepaalde afspraken maken over regels die erg belangrijk voor je zijn en elkaar helpen om ze te respecteren. Tot daar gaat het goed. Het gaat fout bij regels die we niet van anderen kunnen eisen, en waar zij niet akkoord mee zijn gegaan. Of wanneer we ons niet bewust zijn van de regels. Als andere mensen dan onze ongeschreven of onbewuste regels overtreden, gaan we automatisch over tot vechten, vluchten of bevriezen. Tony Robbins stelt dat elk conflict tussen mensen veroorzaakt wordt doordat we elkaars regels overtreden, meestal zonder dat die expliciet zijn. Zo bestaat die dramadriehoek nog wel een paar eeuwen.

399


400

23-04-2013

19:42

Pagina 400

HOOFDSTU K 11

Regels zijn fabrieksinstellingen De regels over onszelf, ons gedrag en dat van anderen, zijn als het ware de fabrieksinstellingen voor onze gevoelens. Zij bepalen in hoge mate onze emoties. Stel dat je de regel hebt: ik mag geen enkele fout maken. Dat is geen haalbare regel. Zo’n fabrieksinstelling in jouw regelkringen zorgt voor veel emotioneel lijden. Perfectionisten hebben vaak zo’n onhaalbare regel en ze lijden er enorm onder. Nog een voorbeeld van een regel: iedereen moet me aardig vinden. Mensen met afwijzingsangst hebben dat soort regels. Het zijn onhaalbare, absolute regels. Ander voorbeeld: niemand mag boos op me zijn. Iemand met zo’n software zal zich in bochten wringen om maar niemand boos te maken. Je ziet wel hoe dat opgeslagen conclusies zijn uit de kindertijd. We maakten een fout en mama was boos. We legden een neuraal verband tussen ‘ik maak een fout’ en ‘mama houdt niet meer van me’. Regel: om liefde te krijgen moet ik perfect zijn. Dat is niet te doen. Omdat emotionele regels absoluut zijn en geen uitzonderingen verdragen, zorgen ze voor enorme pijn in een imperfect universum. We eisen ten eerste iets wat niet kan en ten tweede hebben we niet de middelen of invloed onze eis op te leggen aan de wereld zoals hij is. Wat is een regel? Een regel is een verwachting die wij hebben over ● hoe de dingen zouden moeten zijn; ● hoe iemand zich zou moeten gedragen; ● over hoe iemand over iets zou moeten denken. Let op het woord ‘moeten’ in alle geledingen van de definitie. We hebben het woord niet per toeval in de titel staan. Onze emotionele software wil de onvoorspelbare, steeds veranderende en evoluerende realiteit vastleggen in een starre regel om het universum onder controle te krijgen, zodat we veilig kunnen zijn en niet emotioneel hoeven te lijden. De ironie is dat deze beveiligingssoftware zelf voor enorm lijden zorgt. De wereld is niet onder controle te brengen en onze software zal dus per definitie voortdurend weerstand ontmoeten. Hoe meer absolute regels we


23-04-2013

19:42

Pagina 401


hebben, hoe meer we vastzitten in de limbische regelkringen. We leven dan het grootste deel van ons wakend bestaan in de bètastaat. Onze overlevingsregels bevatten altijd ‘moeten’. Overleven is iets dwingends. Vergeving betekent dat je je kinderlijke, absolute regels ten aanzien van jezelf, andere mensen, het leven, de wereld, God opgeeft. Denk aan de regel: mijn ouders moeten evenveel van mij houden als van mijn broertje. Elke keer als jouw ouders – in jouw beleving – meer aandacht geven aan jouw broertje, overtreden ze jouw regel en ervaar jij emotionele pijn. Zo werkt het persoonlijke onbewuste zelf. Het is in de grond van de zaak zeer kinderlijk en zelfzuchtig. Eisen dat je ouders exact evenveel aandacht aan jou geven als aan de pasgeboren baby, is eisen dat het vandaag exact 20 graden wordt. Probeer dat maar eens waar te maken. Er is geen limiet aan wat kinderen allemaal kunnen willen en niet kunnen hardmaken. Hoe meer onuitvoerbare regels in onze fabrieksinstellingen (regelkringen uit onze kindertijd, culturele patronen, familieregels) zitten, hoe vaker we ontgoocheld zullen zijn, ons afgewezen voelen, ons niet gewaardeerd voelen, ons eenzaam voelen en wel een miljoen andere staten van het emotionele zelf. En dat allemaal als gevolg van kinderlijke regels in onze simplistische zwart-wit software. ‘Als je van me houdt zul je doen wat ik wil.’ Moet je eens kijken hoe fout dat kan gaan. Ik wil seks, jij vanavond liever niet, dus je houdt niet genoeg van me. Ik neem wel wraak op mijn manier. Ga ik morgen niet mee naar de film. Dat zijn allemaal geen bewuste redeneringen, het zijn irrationele regelkringen. Het is de staart die de hond kwispelt. Regelkringen werken met regels, het woord zegt het zelf. Als de regels onuitvoerbaar zijn, wordt er meer ontregeld dan geregeld. Maak kennis met je emotionele zelf. Maak kennis met de oorzaak van pijn op aarde. Als jij niet bent zoals mijn regelboek voorschrijft, zwaait er wat. Oorlog bijvoorbeeld.

401


402

23-04-2013

19:42

Pagina 402

HOOFDSTU K 11

Emotionele bevrijding Wat is nu gemakkelijker te regelen: perfectie eisen van de wereld, van jezelf en van andere mensen, welteverstaan volgens jouw definitie van perfectie, of het regelboek aanpassen? Dit is de essentie van vergeving: jouw onuitvoerbare regels opgeven. Willen dat het verleden anders was, is een onuitvoerbare regel. Vergeving betekent alle wensen voor een ander verleden opgeven. Zo is het ook een onuitvoerbare regel dat ik anders moet zijn voor jij vrede kunt hebben. Met die regel zul jij lijden als je mij probeert te veranderen. Het kan trouwens wel betekenen dat wanneer jij accepteert dat ik anders ben en je mij niet kunt veranderen, jij tot het besef komt dat je geen relatie met mij wilt hebben. Mijn moeder moet me niet vertellen hoe ik mijn kinderen moet opvoeden! Dat is een onuitvoerbare regel, tenzij je daar een afspraak over kunt maken. Zoals Byron Katie zei: ‘Regendruppels vallen, de wind waait, vogels zingen en moeders geven advies.’ Het is deel van de natuurlijke orde. Als jij kunt accepteren dat je moeder is zoals ze is en dat jij haar niet kunt veranderen, kun je met een liefdevol open hart met haar praten over een afspraak over de opvoeding. En dan nog hoef je geen perfectie te verwachten. Als je daarentegen vasthoudt aan jouw regel dat ze geen advies mag geven over jouw opvoeding, zul je daar pijn van hebben en je zult ook haar pijn doen door je verzet ertegen. Het zijn jouw onuitvoerbare regels die de pijn voeden, niet wat zij zegt. Byron Katie stelt: ‘Wat is, is de hoogst mogelijke orde van dat moment.’ Dat betekent niet dat het niet anders kan worden. Het betekent wel dat het niet anders geweest kan zijn. Je had beter moeten nadenken: onuitvoerbare regel. Je had me moeten bellen: onuitvoerbare regel. Kun je zien dat je regelkringen zoveel van die regels kunnen hebben dat je nooit uit de bètafrequentie komt? Kun je zien waarom meer dan 80 procent van de mensen meer dan 80 procent van de tijd in bèta verkeert? Kun je zien waarom wij de soort maatschappij hebben die we hebben? Kun je zien hoe wij onszelf nodeloos pijnigen door onze kinderlijke software de leiding te geven? Want dat doen we als we onze persoonlijkheid de teugels


23-04-2013

19:42

Pagina 403


geven in plaats van ons essentiële zelf.. Mijn partner moet me altijd trouw blijven: onuitvoerbare regel. We kunnen trouw niet afdwingen. Mijn kinderen moeten altijd de waarheid zeggen: onuitvoerbare regel. Je kunt dat niet afdwingen. Als ze een keer afwijken van je absolute regel, reageer je te heftig en dan leren ze juist nog vernuftiger te liegen om jouw heftige reactie te ontlopen. Liefde bevat geen moeten. Liefde is vrijheid. Je kunt afspraken maken, maar je kunt niets afdwingen zonder angst te veroorzaken en dus nog meer stimulus-responsgedrag. Het is een helse vicieuze cirkel. We zitten er als mensen al duizenden jaren in. Maar jij kunt eruitkomen. Als je het genoeg wilt. De emotionele gevolgen van onuitvoerbare regels zijn: gevoelens van machteloosheid en slachtofferschap, constante frustratie, boosheid, escalatie in relaties. Het openen van ons hart begint ermee dat we onuitvoerbare regels voor onszelf loslaten. Ik moet... ik zou moeten... ik had moeten... Wie zegt dat? De regelkringen. Hoelang laten we ons nog kwispelen door de staart? Onuitvoerbare regels bestaan in miljoenen en miljoenen varianten en ze zijn de oorzaak van bijna al het menselijke lijden op aarde, op microvlak en op macrovlak. Mannen en vrouwen hebben vaak exact tegengestelde regels over hetzelfde soort onderwerp, zoals seks. Ik hou van jou, dus moet jij evenveel van me houden: onuitvoerbare regel. Ik wil perfect weer op vakantie: even irrationeel. Ons emotionele zelf meent het goed, maar met zijn zwart-witbenadering gaat het veel vaker fout dan goed. Het emotionele zelf kan niet nuanceren. Het kan niet relativeren. Vergeven is een absolute positie opgeven. Het is een vorm van relativeren. Het is een teken van emotionele rijpheid.

403


404

23-04-2013

19:42

Pagina 404

HOOFDSTU K 11

Vergeven als de koninklijke weg terug naar het paradijs ‘Missen is menselijk, vergeven goddelijk.’ Alexander Pope

Een metafoor van H.W.L. Poona, een Indiase leraar, verduidelijkt wat ons persoonlijke zelf doet. Ik toon je drie beeldjes van puur goud. Ze wegen alle drie exact evenveel en ze zijn dus exact evenveel waard. Het eerste beeldje is het beeld van een soldaat, het tweede van een non en het derde van een moeder met kind. Welk beeldje heeft je voorkeur en met welk beeldje heb je de minste affiniteit? Geef eerst antwoord voor je verder leest. Jouw antwoord is een uiting van je geconditioneerde zelf. Je maakt associaties op basis van de inhoud van jouw geheugenbanken. Alle antwoorden gaan voorbij aan de essentie: de drie beeldjes bevatten alle drie evenveel goud. Telkens wanneer we de leiding geven aan ons emotionele persoonlijke zelf, laten we ons leiden door de vorm in plaats van door de essentie. Onze persoonlijkheden kunnen elkaar ontmoeten, maar er is nooit echte relatie, want we hebben geen open hart. Open hart is hetzelfde als ons essentiële zelf. Ons essentiële zelf is wat we zijn als we onze verdedigende conditioneringen overstijgen en we emotioneel naakt voor elkaar staan. Om die staat weer te kunnen bereiken dienen we onze grootste angsten in verband met emotioneel overleven onder ogen te zien. Dat is echt de essentie van vergeven: het terugvinden van jouw eigen staat van onschuld.

Stadia van vergeven Vergeven is een bewuste keuze. En ook altijd een vrije keuze. Dat betekent onder meer dat je er nog niet klaar voor kunt zijn omdat je nog te veel pijn hebt en dat is oké. ‘Ik zou moeten kunnen vergeven’ is namelijk ook een onuitvoerbare regel. Je moet niets. Vergeven is niet iets wat je mechanisch doet. Vergeven is een transformatie, is meer dan alleen maar zeggen: ik vergeef je! Dat zijn alleen maar woorden. Echte vergeving is altijd transformerend.


23-04-2013

19:42

Pagina 405


Als je de Spielbergs film Schindler’s List hebt gezien, weet je misschien nog dat het hoofdpersonage in de film (gespeeld door Liam Neeson) aan de kampcommandant van het krijgsgevangenenkamp vertelt over vergeving en dat vergeving een teken is van grootheid en kracht. Hij hoopt dat het ego van de commandant daar gevoelig voor is. Daarna zie je een scène waarin een joods jongetje de badkuip van de kampcommandant schoonmaakt en er een kras in maakt. De commandant denkt terug aan het gesprek over vergeving en zegt zoals een goedkope acteur: ‘Ik vergeef je.’ De jongen is doodsbang voor de commandant want de man schiet willekeurig mensen dood, voor de sport. De commandant ziet vervolgens vanuit zijn raam de jongen door de sneeuw naar zijn barak lopen. Hij neemt zijn geweer en schiet hem dood. Ik vergeef je, ja. Het apenverstand kan niet vergeven. Vergeven is niet een daad, het is een proces en het gaat zo snel als het gaat en niet sneller. We herhalen de drie stadia in het vergevingsproces: 1 Kom echt in contact met je emoties en je gevoelens over wat gebeurde. Als je een emotie of gevoel ontkent, kun je die niet loslaten. 2 Krijg helder wat jij niet ‘juist’ vond in wat er gebeurde. Anders kun je jouw onderliggende regel niet vinden. 3 Praat er met iemand over zodat je het gebeurde kunt plaatsen in een bredere context. Vind iemand die begrip heeft voor jouw pijn. Het vergevingsproces verandert nooit het verleden, maar het verandert wel het heden en de toekomst. Het helpt ons onze innerlijke vrede terug te vinden, waardoor we beter in staat zijn effectief te leven. Het bevrijdt ons uit de bewering dat we slachtoffers zijn van iets wat in ons verleden is gebeurd. Vergeving is het begin van een nieuw hoofdstuk, niet een ander boek. We hoeven ons verleden niet te ontkennen, maar we hoeven er ook niet voor altijd onder te lijden. We hoeven willekeurig gedrag van onze ouder of opvoeder niet goed te praten, maar we hoeven er ook niet voor altijd door verwoest te zijn. Vergeving ontkent het verleden niet. Ze bevrijdt ons van ons verhaal erover, zodat we verder kunnen

405


23-04-2013

19:42

406

Pagina 406

HOOFDSTU K 11

met ons leven. Dat lukt alleen als we onze pijn niet ontkennen. We hoeven ons niet te schamen voor wat we voelen. Vergeving is een nieuwe start voor ons, maar kan ook het einde zijn van een relatie. Vergeving is niet hetzelfde als verzoening. De andere partij kan gewoon doorgaan met onbewust te leven, maar dat betekent niet dat jij daar een deel van wilt zijn.

Leren vergeven Nu we het hele voortraject helder hebben, wat vergeving wel en niet is, zullen we onderzoeken hoe we kunnen leren vergeven. We willen namelijk wel leren vergeven op een manier die ons meer heel maakt en die de integriteit van onze gevoelens niet doorkruist. Zoals ouders of opvoeders die vechtende kinderen dwingen vrede te sluiten of die eisen dat je niet jaloers bent op je broertje.

Het Stanford Forgiveness Project7 Aan de Stanford Universiteit is onderzoek uitgevoerd naar de fysiologische en andere voordelen van het vergevingsproces. Vergeven is namelijk niet iets supernatuurlijks. Je kunt het onderzoeken. Zo hebben onderzoekers vastgesteld dat vergeving hartritmestoornissen kan oplossen, verteringsproblemen, leverstoornissen en nog veel meer. Uit onze eerdere hoofdstukken weten wij dat vergeven nog veel meer zal doen. Als wij ons hart weer kunnen openen, zullen de synchroniciteiten toenemen, onze relaties verbeteren, bijvoorbeeld onze relatie met geld, zal ons emotionele trilgetal verbeteren en zullen we situaties kunnen aantrekken van een gelijksoortig hoger trillingsgetal en nog veel meer. De onderzoekers van de Stanford Universiteit hebben een methode ontwikkeld die ze aan de strengste testen hebben onderworpen, inclusief werk met zeer vijandige partijen in Noord-Ier-

7 Dr. Fred Luskin, Forgive for Good. Harper, a division of Harper Collins, San Francisco 2002.


23-04-2013

19:42

Pagina 407


land. Het is een praktische methode voor mensen van alle achtergronden, gelovig of niet. Je dient er wel klaar voor te zijn. Niemand kan je dwingen en niemand heeft trouwens het vermogen dat soort onuitvoerbare eisen aan je te stellen. Het Stanford vergevingsproces volgt de drie fasen van de opbouw van de emotionele blokkade: 1 Kijk hoe je wat er gebeurde minder persoonlijk kunt opvatten. 2 Zoek de oorzaak van jouw emoties in je eigen systeem. 3 Herschrijf jouw verhaal van slachtoffer van omstandigheden tot schepper van omstandigheden.

Blokkades voor vergeving Vergeving brengt een innerlijke transformatie tot stand, die echter geblokkeerd kan worden door enkele factoren. We zetten ze op een rijtje: ● te mentale benadering; ● onvoldoende ontspanning; ● focus op de verkeerde persoon; ● verwarring; ● emotioneel vastlopen; ● ongeduld.

Te mentale benadering Vergeving is een kwestie van het hart, niet van het hoofd, het is daarom een zaak van emotionele intelligentie, niet van IQ. Onze grieven of schuldgevoelens zijn emotioneel geladen en daardoor verbonden met het lichaam. Met een vergevingsproces herschrijven we letterlijk neurale paden. Vergeven is dus niet een daad, maar een proces. Dat kun je onmogelijk tot een goed einde brengen wanneer je de emoties en gevoelens niet in het proces betrekt.

407


408

23-04-2013

19:42

Pagina 408

HOOFDSTU K 11

Onvoldoende ontspanning Als je in bèta bent (hersenfrequentie 15-35 Hertz) zit je in weerstand. Weerstand betekent dat je vasthoudt aan een positie tegenover een andere positie. Bèta is een toestand die loslaten in de weg staat. Daarom is het bij het vergevingsproces essentieel dat je je voldoende ontspant om voorbij de greep van het limbische verdedigingssysteem te komen. Je dient met andere woorden minstens in de alfastaat te komen. Dat gebeurt vooral door bewuste ademhaling en door de aandacht van het hoofd naar verschillende delen van het lichaam te verplaatsen. Aandacht op de hartstreek gecombineerd met rustig en gelijkmatig (vijf tellen) ademhalen werkt het best. Focus op de verkeerde persoon Als jij degene bent die iets werd aangedaan, dien je niet te focussen op de agressor. Het gaat er niet om de ander te vergeven, het gaat erom jouw innerlijke vrede te herstellen, jouw emotionele pijn te verwerken. Als je zelf de agressor bent, hoef je geen vergeving te krijgen van een ander om jezelf te vergeven. Ook in dat geval is herstel van jouw innerlijke vrede het doel. Het zal echter wel aan jouw innerlijke vrede bijdragen als je actieve stappen onderneemt om waar je kunt goed te maken wat je hebt aangericht. Verwarring Er kan verwarring zijn over de morele acceptatie van de agressie tegenover acceptatie van de feiten. Vergeven is niet hetzelfde als goedkeuren of door de vingers zien. Je dient niet te accepteren dat de agressor kon doen wat hij deed. We hebben het niet over hoe onvergeeflijk een actie wel niet is. We hebben het over de acceptatie dat je het verleden niet kunt terugdraaien en dat je door een aanhoudende eis dat het anders geweest zou zijn, jezelf lijden bezorgt. Emotioneel vastlopen Het vergevingsproces stagneert wanneer je dingen blijft doen die je emotioneel vast laten lopen met de betreffende persoon of personen. Als je bijvoorbeeld ouders of schoonouders hebt die al-


23-04-2013

19:42

Pagina 409


maar je huisvrede verstoren en je probeert hen nog altijd met diverse strategieën te veranderen (van lief zijn tot druk op de partner wiens ouders het zijn om zijn9/9haar ouders tot de orde te roepen, tot niets zeggen en hen hun gang laten gaan en alles ertussenin), blijf je jezelf in een emotionele hoek drummen. Je blijft dan namelijk geloven in andere onuitvoerbare regels van jouw emotionele zelf. Regelkringen op basis van onuitvoerbare regels zijn vicieuze cirkels.

Ongeduld Vergeving is een praktisch proces. Het hoeft niet ingewikkeld te zijn jouw innerlijke vrede te hervinden. Het kan echter wel tijd vragen om er klaar voor te zijn. Als er iets heel ergs is gebeurd en je hebt vreselijke pijn gehad, zoals bij een aanranding, eis dan niet van jezelf dat je het kunt loslaten voor je er emotioneel klaar voor bent. Misschien heb je eerst professionele hulp nodig om de emoties te verwerken of bijvoorbeeld traumatherapie (zoals emdr).

De stappen van het vergevingsproces We herhalen de stappen van het vergevingsproces nog een keer: 1 Kijk hoe je wat er gebeurde minder persoonlijk kunt opvatten. 2 Zoek de oorzaak (de onuitvoerbare regel) van jouw emoties in je eigen systeem. 3 Herschrijf jouw verhaal van slachtoffer van omstandigheden tot schepper van omstandigheden.

Leed minder persoonlijk opvatten Door minder te focussen op het aangedane leed, waardoor je de langetermijnhuur opzegt voor de kamer die je de pijn eerder gaf in je systeem, en meer aandacht vrij te maken voor de mooie dingen in het leven kun je het leed minder persoonlijk maken. Bezoek vrienden, breng tijd door met kinderen of kleinkinderen, lees inspirerende literatuur, maak natuurwandelingen, ga op vakantie, wees dankbaar voor wat goed is in je leven. Doe wat je kunt om uit de bèta te komen en meer in alfa. In alfa ben je namelijk min-

409


410

23-04-2013

19:42

Pagina 410

HOOFDSTU K 11

der onderhevig aan de mechanismen van het persoonlijke zelf. Het is je persona die de moeten-regels bevat waardoor er weerstand ontstaat. Misschien is het goed psychotherapie of fysiotherapie te ondergaan of meer te sporten of massages te nemen of emotioneel werk te doen of yoga en meditatie te beoefenen. Er zijn vele heilzame dingen die we kunnen doen. Door daarvoor te kiezen zijn we al bezig de slachtofferpositie te verlaten. In gevallen van zwaar trauma kunnen zelfs de kleinste stapjes vaak alleen onder professionele begeleiding worden genomen. Dat is oké. Eis niets van jezelf waar je niet klaar voor bent. Als je al lang zeer gespannen bent en je heel moeilijk kunt loslaten, kan het de moeite waard zijn een tweedaagse alfatraining te volgen volgens de methode van José Silva. Op internet vind je ongetwijfeld waar sessies bij jou in de buurt plaatsvinden. José Silva heeft duizenden mensen bestudeerd in zijn laboratorium en heeft een methode ontwikkeld om in een periode van enkele weken steeds gemakkelijker in alfa te komen. Miljoenen mensen over de hele wereld gebruiken zijn methode met succes. Een alternatief is transcendente meditatie (tm). Deze techniek is wetenschappelijk gedocumenteerd en heeft bewezen enorm goed te werken om chronische stress te verminderen. Je doet daarbij twee keer per dag gedurende twintig minuten een eenvoudige oefening. Er is van TM een seculiere versie van dr. H. Benson8. Hij noemde het proces ‘de relaxatierespons’.

Oefeningen voor de alfastaat Omdat het goed is vaker in alfa te zijn, volgen hierna enkele oefeningen om sneller die staat te bereiken. Omdat alfa de deur opent naar de binnenwereld, zoals net voor je in slaap valt, doe je de oefeningen met gesloten ogen en met aandacht op de ademhaling of zaken in het lichaam.

8 Benson, H. The Relaxation Response, Harpertorch, 2000.


23-04-2013

19:42

Pagina 411


DE DANKADEMHALING (DRIE TOT VIJF MINUTEN) 1 Neem twee tot drie keer per dag een korte pauze voor deze korte oefening. 2 Ga ontspannen zitten, sluit je ogen en let op je ademhaling. Doe niets anders dan kijken hoe je adem stroomt: in en uit. Je hoeft niets te doen. Alleen kijken, gewaarworden. 3 Ga vervolgens bewust dieper in je buik ademen. Laat je inademing je buik naar buiten duwen en laat bij de uitademing je buikspieren los. Doe drie tot vier rustige in- en uitademingen op deze manier. 4 Nu je wat meer ontspannen bent, kun je bij de volgende vijf tot acht buikademhalingen aan het tempo van vijf tellen in en vijf tellen uit je aandacht op de hartstreek richten en bij elke inademing het beeld oproepen van iets of iemand waar je dankbaar voor bent. Stuur bij de uitademing appreciatie of liefde uit naar wie je wilt.Voel hoe je hartritme daardoor vanzelf coherenter wordt. 5 Doe nog twee keer de gewone buikademhalingen. 6 Tel tot vijf en open je ogen bij vijf.

DE HARTFOCUS (TIEN TOT VIJFTIEN MINUTEN) 1 Neem een ontspannen zithouding aan en sluit je ogen. 2 Doe eerst niets anders dan kijken hoe je adem stroomt: in en uit. Je hoeft niets te doen. Alleen kijken, gewaarworden. 3 Ga vervolgens bewust dieper in je buik ademen. Laat je inademing je buik naar buiten duwen en laat bij de uitademing je buikspieren los. Doe dit ongeveer vijf minuten. 4 Je bent nu fysiek dieper ontspannen. In de volgende fase richten we ons op de mentale ontspanning. Roep daartoe een beeld op van een persoon van wie je heel veel houdt of van een natuurscène die tot rust inspireert, een strand, bergen, een bos. Gebruik zoveel mogelijk innerlijke zintuigen: hoor de zee, hoor de vogels zingen, ruik de boslucht, de zeelucht, voel een omarming. 5 Richt je aandacht op je hart en voel je hart ontspannen terwijl je de gevoelens van liefde of rust aanhoudt van de ingebeelde ervaring. 6 Stuur de positieve gevoelens in je hart uit naar wie je wilt. 7 Als je klaar bent, tel je tot vijf en open je ogen bij vijf.

411


412

23-04-2013

19:42

Pagina 412

HOOFDSTU K 11

Doe deze oefeningen minstens drie keer per week. Je kunt voor een meer gedetailleerd trainingsprogramma (en coaching) voor alfa en diepere ontspanning in thèta en delta terecht op www.train4flow.com of voor de technieken en de biofeedbacksoftware van het HeartMath Institute op http://www.heartmathbenelux.com/.

Zoek de oorzaak in je systeem We hebben al eerder het verschil uitgelegd tussen de aanleiding voor onze emoties en de oorzaak ervan. De aanleiding is vaak extern, de oorzaak is altijd intern. Die innerlijke wereld laat zich niet onderzoeken in bèta. Daarvoor dien je op z’n minst in alfa te zijn. Wanneer je in alfa bent, ben je in de ontvangende staat, de toestand waarin inspiratie tot je komt. Dat heb je waarschijnlijk al eens ervaren toen je rustig in bed lag, je ontspande en plots een idee kreeg. Dat is een teken dat je in alfa, de ontvangende staat bent. Je laat de buitenwereld los en krijgt contact met de binnenwereld van je ware zelf, de essentie die je bent en die het stimulus-responsproces van de bèta te boven gaat. Doe de dankademhaling of de hartfocus (of iets anders wat voor jou werkt) en als je tot rust bent gekomen, vraag dan aan je diepere zelf hoe je best kunt omgaan met een stressvolle situatie in je leven. Of vraag of je zicht kunt krijgen op een onuitvoerbare regel die actief is in je onderbewustzijn. Vaak komt de regel meteen naar boven, soms dien je nog wat dieper in alfa te gaan. Dat kun je doen tijdens de oefening, maar het kan ook zijn dat je nog wat langer dient te oefenen om dieper te komen. Forceer niets. Verwijt jezelf niet dat het nog niet lukt. Iedereen kan het, maar het duurt voor verschillende mensen korter of langer. Jouw taak is in alfa te komen, de rest wordt voor je gedaan door je essentiële zelf. Je hoeft niet te denken over acties of oplossingen. Wees stil en luister. Meer niet. In alfa krijg je andere ideeën dan wanneer je in bèta je aandacht richt op je woede of je frustratie of je pijn. Onderschat niet wat je innerlijke stem vermag.


23-04-2013

19:42

Pagina 413


Onuitvoerbare regels herschrijven Als je weet hoe je in alfa komt, ben je klaar voor het herschrijven van de limbische software. Dit is de kern van het vergevingsproces: het loslaten van jouw eis dat de dingen anders zijn. Omdat wij niet de middelen hebben de dingen te veranderen, voelen we ons zo vaak machteloos. Besef goed dat je de regels niet kunt loslaten en herschrijven in bèta. Bèta wordt gestuurd door de programma’s die je juist wilt herzien. In bèta een innerlijk programma veranderen is vergelijkbaar met jezelf optillen door aan je haar te trekken. Loslaten gebeurt altíjd in alfa of thèta en soms gewoon spontaan in de diepe slaap, in delta. Vergeven is loslaten. Soms vertellen mensen dat de alfagerichte oefeningen al genoeg zijn om vergeving spontaan te laten optreden. Door in alfa te gaan stijg je uit boven de stimulus-responsband van de defensieve persoonlijkheid. Je bent in alfa al meer in de positie van de waarnemer dan in de persoonlijkheid. In thèta ben je helemaal in de positie van de waarnemer; het apenverstand is dan in ruststand en het hart is open. Dat was juist het doel van het vergevingsproces, het hart weer te openen.

HET PROCE S Om het proces succes te laten hebben dien je te begrijpen dat onder elke emotionele verstoring een onuitvoerbare regel zit, oftewel een zwart-witvoorwaarde om gelukkig te zijn. Het heeft daarbij geen zin een regel te zoeken voor een emotionele verstoring die twintig jaar geleden plaatsvond en die nu niet meer speelt. De emotie dien je nu in je lijf te voelen want dat betekent dat de oorzaak er nog steeds is, ook al kan de aanleiding ervoor wel twintig jaar geleden hebben plaatsgehad. 1 Ga met de oefening die voor jou het best werkt in alfa, de dankademhaling of de hartfocus. 2 Richt je aandacht op boosheid, frustratie, verdriet, of een ander onprettige emotie, zoals je die nu kunt voelen in je lijf. De emotie is jouw brug naar de onderliggende onuitvoerbare regel. Blijf met je aandacht bij de gevoelde emotie in je lijf en vraag: ‘Wat zou anders

413


414

23-04-2013

19:42

Pagina 414

HOOFDSTU K 11

3

4

5

6

moeten zijn om deze boosheid (of wat je ook voelt) op te lossen?’ Er komt spontaan een antwoord op. Bijvoorbeeld: mijn partner moet vaker met me willen vrijen. Onderzoek of je de middelen hebt om die regel uit te voeren: kun jij jouw partner dwingen naar intimiteit te verlangen? Als jij geen directe invloed hebt op de uitvoering van de regel, heb je een onuitvoerbare regel te pakken die je onvermijdelijk emotioneel lijden bezorgt. Vervang ‘moeten’ door ‘wensen’ of door ‘hopen’. Zoals: ‘Ik wens dat mijn partner vaker intiem met me is, maar ik besef dat ik het niet kan afdwingen.’ Voel of er een ontspanning volgt wanneer je het ‘moeten’ in de regel opgeeft. Als er niets gebeurt, ga je terug naar stap 2. Wanneer er wel innerlijke ontspanning volgt, heb je vaak een nieuw inzicht in de situatie. Dan zie je wellicht in dat je je partner juist bij je wegjaagt door het slachtoffer uit te hangen of door aanklager te spelen. Soms komt in plaats van opluchting een ander ongelukkig gevoel naar boven, zoals hopeloosheid. Begin dan weer bij 2, en richt vervolgens je aandacht op het nieuwe gevoel dat je ervaart.

Door de onuitvoerbare regel te herkennen en op te geven neem je weer het stuur van je leven in handen. Je stapt uit de dramadriehoek in de creatiedynamiek van de medeschepper. Je wordt realistischer. Je komt los uit de dominantie van een blinde regelkring en kunt daardoor andere opties bekijken. De Option Method® gaat hierover. Zie Wil je gelijk of wil je geluk? van Mandy Evans. Het is een van de beste handboeken voor meer geluk die je ooit zult vastpakken. Dit kleine maar zeer waardevolle boekje geeft een eenvoudig proces om ‘moeten-regels’ in ons bloot te leggen en los te laten. Voorbeelden van vaak voorkomende onuitvoerbare regels zijn: ● Mensen zijn niet aardig genoeg tegen me, oftewel: moeten aardiger zijn. ● Het leven is hard, oftewel: moet gemakkelijker zijn. ● Mijn ouders hebben… , oftewel: hadden moeten… ● Mijn verleden had anders moeten zijn.


23-04-2013

19:42

Pagina 415


●

●

Het leven is onrechtvaardig, oftewel: moet rechtvaardiger zijn. Mijn partner moet anders zijn.

In elke onuitvoerbare regel zit expliciet of impliciet een ‘moeten’. Overlevingsregels laten geen onduidelijkheid toe, ze zijn altijd zwart of wit. Niets ertussen. De genoemde voorbeelden van regels komen bij veel mensen voor. En voor elk van die voorbeelden zijn er nog twintigduizend andere. Het zijn allemaal varianten van eisen dat iets of iemand anders is dan de feiten. Je kunt dat wel verlangen, maar niet eisen. Het leven is zoals het is tot het anders wordt. Mensen doen wat ze doen tot ze het niet meer doen. We kunnen wel eisen dat het niet zo is, maar daarmee verstoren we alleen maar onze eigen innerlijke vrede. We verlangen niet dat je akkoord gaat met wat mensen doen of met de stand van zaken. Dat is iets anders. De vraag is wat het met jóú doet als je eist dat het anders is dan het is. De eerste stap van de Option Method® gaat over acceptatie. Pas als je accepteert wat is, kun je voldoende ontspannen en zien wat je andere opties zijn behalve blijven lijden. Als je je emotioneel verzet, zit je vast in een regelkring en die laten geen andere opties toe dan de regel waar ze op steunen. Juist doordat je dan geen uitweg ziet, krijg je nog meer stress en kom je in een dalende spiraal van ongelukkige emoties terecht.

Het verhaal herschrijven De derde stap in het vergevingsproces is niet langer vast te zitten in jouw pijnlijke verhaal over wat er is gebeurd. De eerste stap is de dingen minder persoonlijk te nemen; de tweede dat je de verantwoordelijkheid neemt voor wat je voelt, oftewel de regel ontdekt; de derde stap is het verhaal herschrijven, van slachtoffer naar held. Door de emotionele lading weg te halen zal het verhaal trouwens meestal vanzelf al veranderen. Als je meer in alfa kunt zijn, krijg je nieuwe inzichten en nieuwe invalshoeken. Je komt steeds vaker uit je staat van hulpeloosheid en machteloosheid. Je ziet dat je wel andere opties hebt dan wat je regelkringen je op-

415


416

23-04-2013

19:42

Pagina 416

HOOFDSTU K 11

dringen. Je kunt andere keuzes maken die je meer heelheid brengen. Deel van het vergevingsproces is dat je bewust op je taal let. Hoe praat je met andere mensen? Gebruik je verzwakkende op versterkende taal? Zie ook wat we eerder schreven over optimisten en pessimisten. ‘Het is ook altijd hetzelfde met mij’ is verzwakkend taalgebruik dat machteloosheid instandhoudt. ‘Jij maakt me zo boos’ bevat een beschuldiging en impliceert dat jij een slachtoffer bent. Let op wat je over een voorval zegt, zoals ‘Het is niet eerlijk’. Die zin bevat een onuitvoerbare regel, namelijk dat het leven anders zou moeten zijn dan het is, maar we hebben niet de middelen om het leven anders te maken dan het is. Door onze oordelen over de feiten houden we de ruimte tussen stimulus en respons dicht en zo blijven we in de bèta zitten, in de geconditioneerde persoonlijkheid. Je diepere, ware zelf ontvouwt zich in theta, in flow. Waarom zou je de deur naar je ware zelf dichthouden door te blijven oordelen dat de dingen niet eerlijk zijn? De persoonlijkheid is ongelukkig met allerlei zaken in de buitenwereld of over zichzelf, je ware zelf is van nature alleen maar blij. Herwin je onschuld. Geef je oordelen op, dat is vergeven. Het gaat niet over de vraag of de agressor schuldig of onschuldig is, maar over de vraag hoe jij jouw innerlijke ongerepte staat van onschuld herwint. Vanuit die staat zul je met andere ogen kijken naar de pijn die iemand drijft tot destructieve daden. We hebben het niet over goedkeuren en niet over afkeuren. We hebben het over weerstand opgeven tegen wat je niet kunt veranderen. Pas als je uit de slachtofferrol komt, kun je een andere toekomst creëren. Het verleden kun je niet veranderen, jouw verhaal erover wel.9 Met de derde stap verruim je het perspectief zodat je kunt zien wat je daarvoor niet kon zien. Telkens wanneer je an-

9 In Left To Tell vertelt Immaculee Ilibagiza over haar proces van vergeving nadat haar hele familie werd vermoord in de genocide in Rwanda. Genocide kun je niet goedpraten en toch kan iemand zelfs na een dergelijke tragedie weer innerlijke vrede kennen.


23-04-2013

19:42

Pagina 417


ders naar iets kijkt, zal je gevoelsstaat veranderen. Wanneer we vastzitten in een regelkring, blijven we almaar hetzelfde zeggen. Regelkringen zijn dwangmatig. Wanneer je uit een regelkring komt, herwin je je vrije keuze. Een voorbeeld. Je bent ongelukkig in een liefdeloze relatie. Toch blijf je in die relatie, ook al verandert er nooit iets fundamenteels. Dan zit je duidelijk in een dwangmatige regelkring. Je blijft maar eisen dat je partner zal veranderen: een onuitvoerbare regel. Als je goed kijkt, zul je zien dat jouw gekwetste kind het slachtoffer speelt in de hoop dat je partner zich over jouw ongeluk ontfermt en zich zal gedragen als een liefdevolle moeder. Dat gebeurt dus nooit of nimmer. Integendeel. Juist door je kinderlijke behoefte aan een verzorgende moeder drijf je de ‘persoonlijkheid’ van je partner in de rol van kritische ouder. Daardoor voel jij je nog meer afgewezen: regelkringen met onuitvoerbare regels zijn doodlopende straatjes. Je bonkt altijd maar weer tegen de muur aan het eind van de straat. En je vraagt je af waarom het leven zo pijnlijk is. De enige oplossing is een andere straat te nemen, eentje die niet doodloopt, eentje waar voorwaartse beweging inzit. Niet je partner verandert, maar jij neemt een andere straat. En plots beginnen andere dingen in het systeem ook te verschuiven. Het is allemaal veel minder persoonlijk dan ons emotionele ego ons laat geloven. Het gaat allemaal over energie. Energie die vastzit in een vicieuze cirkel, gaat nergens heen. Zo zit het in elkaar. Als we naar onze eigen verhalen kijken met de ogen van een geïnteresseerde vriend, zien we veel beter waar de deur zit naar een andere straat. Daardoor zien we vaak nieuwe perspectieven door met een echte vriend te praten, iemand die niet ons slachtofferschap bevestigt en ons ook niet verwijt dat we slachtoffers zijn. Iemand bij wie we mogen zijn wie we op dat moment zijn, zonder oordeel. Zodra oordelen weg vallen, gaan andere deuren open. Altijd. ‘Wanneer we ophouden ons te verzetten tegen het leven, ontstaat spontane actie: simpel, stromend, liefdevol, onbevreesd.’ Byron Katie

417


418

23-04-2013

19:42

Pagina 418

HOOFDSTU K 11

Een nieuwe toekomst Naarmate ons verhaal minder dramatisch wordt en we onze aandacht losmaken van wat we niet willen, krijgen we de kans een sprong voorwaarts te maken door bewust te kiezen voor wat we wel willen en dat te creëren. Dat doen we door contact te zoeken met onze dromen en verlangens die werden gefrustreerd door een gebeurtenis die we liever niet hadden gewild. Wat verlangen we voor onszelf? Wat kunnen we er nu aan doen, ook al is het maar een kleine stap? Door contact te zoeken met onze ware verlangens verplaatsen we onze aandacht van de dwangmatige eisen en behoeften van het emotionele ego naar de creatieve impulsen van onze essentie. Niets werkt meer revitaliserend.

Visualiseren om nieuwe neurale paden aan te leggen Beschouw dat wat je voor je leven verlangt (bijvoorbeeld een liefdevolle relatie) en dat door een ongewilde gebeurtenis (bijvoorbeeld je partner heeft je verlaten voor een ander) gefrustreerd werd, in je verbeelding als een levenspad. Verbeeld jezelf terwijl je voortgaat op dat pad, te voet of per fiets of in een dure auto. Wat maar goed voelt. Verbeeld je dat de ongewilde gebeurtenis een lekke band voorstelt. Je zit langs de kant van de weg om de ontgoocheling te verwerken, maar je ziet dat je fiets (auto) nog intact is en dat het pad zich nog ver uitstrekt. Je sluit vrede met het feit dat het leven doorgaat na de lekke band. Het doel is niet weg, maar het plan dient te worden gewijzigd. Voel hoe je het doel nog hebt en dat je veel te bieden hebt aan een partner. Zie hoe het pad er nog steeds is en dat jij degene bent die kan beslissen weer op pad te gaan nadat de lekke band is hersteld. Als je door contact te maken met je droom weer woede of verdriet voelt, is dat prima. Dan heb je nog meer los te laten en dat besef is nu in je bewustzijn gekomen. Bewust rouwen om een verlies is deel van het vergevingsproces. De pijn niet voelen maar ergens wegstoppen is op termijn veel erger. Als er verdriet komt, laat het komen en voel tegelijkertijd je verlangen weer op pad te gaan. Je kunt tegelijk rouwen op persoonlijk niveau en verlangen vanuit je hart, de thuisbais van je essentiële zelf. Het is een merk-


23-04-2013

19:42

Pagina 419


waardig gevoel als je die twee zaken tegelijk kunt voelen. Vergelijk het met regen die valt terwijl de zon schijnt waardoor een regenboog ontstaat. Breng telkens opnieuw je aandacht naar je levensdoel en je zult zien dat vergeving steeds gemakkelijker is. Je houdt op boos te zijn op de fiets of auto. Je kijkt weer naar het pad. Je kunt zelfs de fiets of auto met lekke band en al achterlaten en verder reizen in het vervoermiddel van je dromen. Je voelt je kracht als medeschepper van je leven weer in je oprijzen. Er is geen ruimte meer voor het slachtoffer. Komt er daarna weer woede of verdriet, is dat ook prima. Je kunt dan nog meer ballast loslaten waardoor je verdere reis lichter zal zijn. Als je de anwb nodig hebt om de lekke band te herstellen, is dat ook goed. Zolang je maar de intentie voedt om je droom weer op te pakken na de lekke band. Doe dit proces zo vaak als je kunt opbrengen. Je legt er nieuwe neurale paden mee aan die je zullen helpen weg te blijven uit het doemdenken van het ongetrainde apenverstand. Ook voor het schrijven van een nieuw verhaal in je hersenen en zenuwbanen helpen de programma’s van www.train4flow.com en http://www.heartmathbenelux.com/.

HET VISUALISATIEPROCE S IN DETAIL 1 Vind een rustige plek en ga naar alfa. 2 Vraag jezelf af: welke droom, welk doel werd gefrustreerd door deze gebeurtenis? 3 Geef voeding aan de droom: wat wil je echt? Is er misschien nu juist meer ruimte voor wat je echt wilt? Doe de visualisatie die hiervoor staat beschreven (de metafoor van de lekke band). 4 Beloof jezelf dat je het verhaal van het verlies zult vervangen door het verhaal van de droom die je nog wilt leven. 5 Vertel je nieuwe verhaal aan een goede vriend(in) en laat jezelf toe te rouwen als blijkt dat er nog emotionele lading is.

Door dit proces door te maken zal vergeving meer en meer mogelijk worden. Vergeving doe je niet, ze gebeurt, zoals in slaap vallen, ook een vorm

419


420

23-04-2013

19:42

Pagina 420

HOOFDSTU K 11

is van loslaten. Wonden kunnen pijn doen, maar laat je er niet kreupel door maken. Zet wat gebeurd is in een breder perspectief, relativeer, ervaar de nieuwe ruimte die daardoor ontstaat, haal diep adem en zet de volgende stap. Eis niet dat het sneller gaat dan het gaat, een uur, een week, een maand, drie maanden. Wees niet bang bewust te rouwen en houd contact met het pad dat nog voor je ligt. Sluit een hoofdstuk af, maar doe het boek niet dicht. Kom je er niet uit, wees niet bang om hulp te vragen van vrienden of professionele hulp. Je verdient het om een nieuw verhaal te schrijven waarin je de held bent in plaats van het slachtoffer. Vergeving zal je daar brengen.

Permanent vergevingsproces Het leven kent zijn ups en zijn downs. Soms schijnt de zon, soms valt er regen. Soms gaat de beurs omhoog, soms gaat ze omlaag. Je partner heeft af en toe een moeilijke tijd. Er is voortdurend behoefte aan vergeving, aan loslaten van onze onredelijke eisen voor perfectie. Om ons hart open te houden wanneer iets onprettigs op ons pad komt, hebben we er baat bij voortdurend alert te zijn op onze innerlijke gevoelsstaten. Telkens wanneer een pijnlijke emotie opkomt, doe de drie-minutenoefening om in alfa of thèta te komen (ademen op het ritme van vijf, met ogen dicht en aandacht in de hartstreek), onderzoek wat de onderliggende onuitvoerbare regel is. Je wordt er steeds beter in. Zou je vroeger vastlopen, nu kun je meteen schakelen en je hart openhouden voor bijvoorbeeld je partner die vanuit oude pijn reageert. Hoe meer je meteen in de hartenergie gaat zitten, hoe meer je immuun zult worden voor het pijngedreven gedrag van andere mensen. Je gaat steeds minder deelnemen in geroddel en in klaagzangen. Jij weet dat geluk een keuze is en dat je zo weinig mogelijk energie wilt verspillen aan boosheid, depressie en andere vormen van energielekken. Daardoor wordt je hele energie anders en op een of andere manier trek je steeds meer positieve gebeurtenissen aan. Het is een fascinerend proces. flow wordt steeds meer de regel in plaats van de uitzondering. Je wordt een flow-mens. Je wordt een van de mensen van wie andere mensen blij worden. Je


23-04-2013

19:42

Pagina 421


aanwezigheid alleen maakt mensen blij. Is dat niet een prachtig perspectief om naartoe te werken?

Zelfvergeving Het bovenstaande vergevingsproces is natuurlijk even waardevol als je jezelf iets te vergeven hebt. – Ik ben ontgoocheld over iets wat ik niet heb kunnen realiseren in mijn leven of over een taak die ik niet goed heb vervuld, zoals ouderschap. – Ik had iets kunnen doen en ik heb het niet gedaan en nu heb ik spijt. – Ik heb iemand anders pijn gedaan. – Ik heb mezelf pijngedaan door alcoholisme, drugs et cetera. Zelfvergeving wordt meer mogelijk als je beseft dat ook jouw leven niet helemaal onder jouw controle staat. Sommige inzichten heb je pas geleerd door ervaring en tot je kon zien wat je toen zag, was je functioneel blind. Je deed je best met wat je toen wist en dat was niet perfect. Je bent een mens en daarom een evoluerend bewustzijnsproces. Als mens doe je altijd je best met het zelfbeeld en het bewustzijn dat je hebt. Accepteer je menszijn en investeer in je transformatie van rups naar vlinder, in de kwantumsprong van hoofd naar hart. De stappen van het proces zijn dezelfde: ● Besef dat er niet zoiets is als ‘ik had beter moeten weten.’ Nu weet je beter, toen niet. Dat zijn de feiten. Je bent geboren in de menselijke conditie en die bevat onbewustzijn. Je bent deel van een grotere evolutie naar meer bewustzijn, je bent een ‘project in wording’, niet een afgewerkt product. ● Neem de verantwoordelijkheid voor jouw emoties en houd op omstandigheden en mensen te beschuldigen voor jouw emotionele staat. ● Ruil de dramadriehoek in voor een bewust scheppingsproces van de rest van je leven. Herschrijf je verhaal. Als deel van dit proces van loslaten onderneem je waar het kan

421


23-04-2013

422

19:42

Pagina 422

HOOFDSTU K 11

actie om de schade die je hebt aangericht te herstellen. Als je verslaafd was, doe je bijvoorbeeld een ontgiftingskuur. Als je iemands eigendom hebt vernield, vergoed je de schade, et cetera. Soms kun je schade niet goedmaken, bijvoorbeeld omdat de mensen die zich door je gekwetst voelen, niet toelaten dat je nog contact met hen opneemt. Zo zijn er kinderen die hun ouders niet meer willen zien. Het hoort bij jouw proces dat je daarover geen onuitvoerbare regels adopteert. Het is onuitvoerbaar te eisen dat ze je zien omdat jij hun vader bent, bijvoorbeeld. Het gaat erom innerlijke vrede te vinden over wat is en de vrijgekomen energie te gebruiken om weer te scheppen in plaats van de energie te laten vastlopen of haar te gebruiken voor zelfsabotage of andere destructie. Het gaat altijd over het inruilen van de dramadriehoek van onze persoonlijkheid voor de scheppingsdynamiek van ons essentiële zelf.

De toekomst moet niet de voortzetting van het verleden zijn. Op elk moment kunnen wij ervoor kiezen medeschepper te worden en slachtofferschap helemaal af te zweren, niet alleen ten aanzien van het gedrag van andere mensen maar ook in verband met situaties die ons overkomen en die we liever niet hadden meegemaakt. Ik wens je een open hart, veel liefde en veel flow toe. En laat me weten hoe de reis verloopt. Oké? Jan Bommerez [email protected]

Jan Bommerez woont in Californië en is ook nog actief als spreker in Europa. Hij kan voor lezingen of congressen geboekt worden via [email protected].


23-04-2013

19:42

Pagina 423

423

Testanalyse

Wij hebben geen analyse van deze ‘test’. Jij bent de enige die de test correct kan evalueren. Ons enige doel is je aan het denken te zetten. Bekijk opnieuw elk antwoord dat je hebt gegeven en realiseer je ten volle wat het betekent voor jouw leven. Alle ‘zwakke antwoorden’ kun je oplossen, maak je daar geen zorgen over. Neem hier even de tijd voor. Het gaat om jouw leven! De meeste mensen besteden meer tijd aan het plannen van hun vakanties dan aan het maken van bewuste keuzes voor de rest van hun leven. Laat dat niet jouw keuze zijn.


23-04-2013

19:42

Pagina 424

424

Literatuur

Allen, James, As a Man Thinketh. Kessinger Publishing,Whitefish, 2004. Ned. vertaling: Zoals een mens denkt. Nieuwe Dimensies, Eemnes 2005. Assagioli, R., Over de wil, sturend mechanisme in het menselijk handelen, Servire, Utrecht 2002, 7e druk. Vertaling van: The Act of Will. Viking Press, New York 1973. Benninga, Robert, Haal het beste uit jezelf. Tirion, Baarn 2003. Bohm, David, Thought as a System. Routledge, New York9/9Londen 1994. Bommerez, Jan en Kees van Zijtveld, flow en de kunst van het zakendoen. Nieuwe Dimensies, Eemnes 2004, 8e druk. Budd, Matthew, dr. You are what you say. Three Rivers Press, New York 2001. Burns, dr. David D., Ten Days To Self-Esteem, Quill - William Morrow, New York 1993. Campbell, Joseph, De held met de duizend gezichten. Olympus, Amsterdam 2005, 4e druk. Vertaling van: A Hero with a Thousand Faces. Princeton University Press, Princeton 1994. Csikszentmihalyi, Mihaly, flow- Psychologie van de optimale ervaring, Boom, Amsterdam 1999. Vertaling van: flow, the Psychology of Optimal Experience. Harper Collins, New York 1990. Conwell, Russell H., Acres of Diamonds. Jove (Penguin Group), New York 1986. Cornell, Ann Weiser, De kracht van focussen, Luisteren naar je lijf kan je leven veranderen, De Toorts, Haarlem 1998. Vertaling van: The Power of Focussing: A Practical Guide to Emotional Selfhealing. New Harbinger Publications, Oakland, Ca. 1996. Covey, Stephen, The Seven Habits of Highly Effective People. Simon & Schuster, New York 1989. Ned. vertaling: De zeven eigenschappen van effectief leiderschap. Business Contact, Amsterdam 1993. Damasio, Antonio, Descartes’ Error: Emotion, Reason and the Human Brain. Putnam, New York 1994. Ned. vertaling: De vergissing van Descartes: gevoel, verstand en het menselijke brein. Wereldbibliotheek, Amsterdam 1998.


23-04-2013

19:42

Pagina 425

L I T E R AT U U R

Davies, Paul & John Gribbin, The Matter Myth. Simon & Schuster, New York 1992. Dawkins, Richard, The Selfish Gene. Oxford University Press, Oxford 1976. Ned. vertaling: De zelfzuchtige genen. Olympus, Amsterdam 2006, 3e druk. Dayton, Tian (PhD), The magic of forgiveness. Health Communications, Deerfield Beach, Fl. 2003. Dyer,Wayne, Niet morgen maar nu, A.W. Bruna Uitgevers BV, Utrecht 1988. Evans, Mandy, Emotional Options. Morgan James Publishing, New York 2004. Ned. vertaling: Wil je geluk of wil je gelijk? Nieuwe Dimensies, Eemnes 2005. Frankl, Victor, De zin van het bestaan, Uitg. Ad Donker, Rotterdam, 1978. Vertaling van: Logos und Existenz. Amandus-Verlag,Wien 1951. Fritz, Robert, De weg van de minste weerstand: over de kunst van het creëren. Ankh Hermes, Deventer 1990. Vertaling van: The Path of Least Resistance. Ballantine, New York 1998. Gendlin, Eugene, Focussen, gevoel en je lijf, De Toorts, Haarlem 1981, 2e druk. Vertaling van: Focussing. Bantam Books, New York 1981. Grand, David, Emotional Healing at Warp Speed, Harmony9/9Random House, New York 2001. Hansen, Victor, Chicken Soup for the Soul. Health Communications, Deerfield Beach 1993. Ned. vertaling: Balsem voor de ziel. Forum, Amsterdam 1996. Harrison Steven, Being one – Finding our Self in Relationship. Sentient Publications, Boulder, Colorado 2002. Hermans, Henk, Denk aan jezelf, en geef richting aan je leven. Swets & Zeitlinger, Lisse 2001. Herbert, Nick, Quantum Reality: Beyond the New Physics, Anchor Press, New York 1985. Hill, Napoleon, The Law of Success. Ralston Society, Cleveland 1928. Hill, Napoleon, Denk groot en word rijk. Verba, Hoevelaken 1994. Vertaling van: Think and Grow Rich. Dutton Signet, New York 1989. Hock, Dee W., Birth of the Chaordic Age, Berrett-Koehler, San Francisco 1999. James, Muriel en Dorothy Jongeward, Born to Win – Transactional Analysis with Gestalt Experiments. Signet, New York 1971. Jung, Carl Gustav, Synchroniciteit: een beginsel van acausale verbondenheid. Lemniscaat, Rotterdam 1993. Vertaling van: Synchronizität als ein Prinzip akausaler Zusammenhänge.

425


426

23-04-2013

19:42

Pagina 426

L I T E R AT U U R

Katie, Byron, Vier vragen die je leven veranderen., De Boekerij, Amsterdam 2004. Vertaling van: Loving What Is: Four Questions that Can Change Your Life. Harmony Books, New York 2002. Kushner Harold, How good do we have to be?- A new understanding of guilt and forgiveness. Little, Brown and Company, Boston 1996. Ned. vertaling: Hoe goed moet een mens zijn? Ten Have, Baarn 1996. Ledoux, The Synaptic Self – How Our Brains Become Whow We Are. Viking, New York 2002. Levine, Peter, Waking the Tiger: Healing Trauma. North Atlantic Books, Berkeley, Cal. 1997. Ned. vertaling: De tijger ontwaakt. Altamira Becht, Haarlem 2007. Lim, Billi, Dare to Fail. Hardknocks Books, Singapore 1997. Lowen, Alexander, Bio-energetica. Bakker, Amsterdam 1976. Vertaling van: Bio-energetics. Loward, McCann and Ceoghegan, New York 1975. Luskin, dr. Fred, Forgive for Good. Harper, a division of Harper Collins, San Francisco 2002. Mahler, Margaret, The Psychological Birth of the Human Infant. Basic Books, New York 1975. Maslow, Abraham, Religie en Topervaring. Lemniscaat, Rotterdam 1972. Vertaling van: Religions, Values and Peak-Experiences. Ohio State University Press, Columbus, 1964. Miller Alice, The drama of the gifted child – The search for the true self. Basic Books, New York 1994. Ned. vertaling: Het drama van het begaafde kind: op zoek naar het ware zelf. M.O.M., Houten 2005. 28e druk. Myers, D.G., The Pursuit of Happiness, William Morrow, New York 1992. Nederlof, Sunny en Bas Buis, Geld – Kracht – Liefde, Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht9/9Antwerpen 2003. Ofman, Daniel, Kernkwaliteiten en het kernkwadrant. Scriptum, Schiedam 1999. Payne, John, Omni reveals the four principles of creation. Findhorn Press, Findhorn Schotland 2001. Pearsall, Paul, The Pleasure Prescription. Hunter House, Alameda 1996. Peat, David PhD, Synchronicity – The bridge between mind and matter. Bantam Books, New York 1987. Pert, dr. Candace, Molecules of Emotion Touchstone9/9Simon & Schuster, New York, 1999. Pert, dr. Candace, Your Body Is Your Subconscious. Tape met lezingen,


23-04-2013

19:42

Pagina 427

L I T E R AT U U R

uitgegeven bij Sounds True, Boulder co, 2000. Pierrakos, Eva, The Frozen Life Center Comes to Life. Pathwork Lecture 167, 8 november 1968. Psaris, Jett (Ph.D.) en Marlena Lyons (Ph.D.), Undefended Love, New Harbinger Publications, Oakland, Cal. 2000. Richo David PhD, Unexpected miracles – The gift of synchronicity and how to open it. The Crossroad Publishing Company, New York 1998. Richo, David, How to Be an Adult, Paulist Press, New York 1991. Rutherford, Darel, Gedachten worden dingen. Uitgeverij Gaia, Eemnes 2004. Vertaling van: Being the Solution. dar, Albuquerque, New Mexico 2001. Saint Exupéry, Antoine de, De kleine prins. Donker, Rotterdam 2005, 28e druk. Vertaling van: Le Petit Prince. Reynat and Hitchcock, New York 1943. Scaer, Robert, The Trauma Spectrum. W. W. Norton & Company, New York 2005. Scaer, Robert, The Body Bears the Burden, Haworth Press, Binghampton 2001. Seligman, Martin, Learned Optimism. Knopf, New York 1991. Ned. vertaling: Optimisme kun je leren, Spectrum, Utrecht 1991. Smith, Manuel, Als ik nee zeg, voel ik me schuldig. Ambo, Baarn 1980, 13e druk. Vertaling van: When I Say No, I Feel Guilty. Dial Press, New York 1975. Stauffer, Edith, Over liefde en vergeving, Servire, Utrecht, 2001 (4e druk). Vertaling van: Unconditional Love and Forgiveness. Triangle, Burbank, ca 1987. Tolle, Eckhart, De kracht van het nu: gids voor spirituele verlichting. Ankh Hermes, Deventer 2001. Vertaling van: The Power of Now. Namaste Publishing, Vancouver 1997. Weinhold, Barry (PhD) en Janae Weinhold Janae (PhD), Breaking free of the co-dependency trap. Stillpoint Publishing,Walpole, nh 1989. Wetering,Willem Jan van de, Het enneagram als een weg naar verandering. Andromeda, Blaricum 1999. Zohar Danah, Het quantum-zelf. Het Spectrum, Utrecht 1990. Vertaling van: The Quantum Self. Morrow, New York 1990. Een cursus in liefde. Uitg. Gaia, Eemnes 2004. Vertaling van: A Course of Love. New World Library, Novato Canada 2001. Een cursus in wonderen. Ankh Hermes, Deventer 2004, 5e herz. druk. Vertaling van: A Course in Miracles. Foundation for Inner Peace, Tiburon, ca 1975.

427


23-04-2013

19:42

Pagina 428

428

Register

Afwisseling 94 agressie 289 alchemie 281 Alfatraining 243 Allen, James 116, 153, 358 Alles-of-nietsdenken 146 Ammon-Wexler, Jill 173, 210, 243 Aristoteles 95 arrogantie 289 As a Man Thinketh 117 Assagioli, R. 115 Assagioli, Roberto 82 Asynchrone synchroniciteit 314 Attitude 96 Augustinus 25 Aurelius, Marcus 22, 149 automatische - identificatie 249 - piloot 66 - projecties 247 Bach Bloesem 242 Basisangsten 86 Beethoven, Ludwig von 21 beginpunt 59 Belitz, Charlene 25 Bell, Alexander Graham 156, 281 bemiddelaar 201 Bennett, John 84 Benninga, Robert 322

Beschuldigen 147 bevroren hart 207 Bierce, Ambrose 105 Bio-energetica 214 Birth of the Chaordic Age 64 Boeddha 8, 43, 47, 150 Boesten,Willy 136 Bohm, David 38, 150, 162, 257 Bohr, Niels 28, 125, 126, 135 brandmerk 67 David D. Burns 145 Calypso 72 Campbell, Joseph 85, 180, 245 Canfield, Jack 273 Centerpointe Methode 241 chaordisch 64 Chaos 208 charaktèr 67 Chardin, Teilhard de 180, 235 Charisma 79 chi 287 Childre 185 Chopra, Deepak 130, 348 Churchill, Sir Winston 94, 330 Collectieve overtuigingen 112

complementariteitsprincipe 127 Concerning Tobacco 106 Conwell, Russell H. 335 copernicaanse revolutie 126 Cornell, Ann Weiser 239 Cousteau, Jacques 71 Covey, Stephen 192, 248 Craig, Gary 241 creatieve krachtcentrum 54 Cruijff, Johan 16, 27, 30, 45, 73, 74, 362 Csikszentmihalyi, Mihaly 17, 22, 27, 29, 133, 205, 375 Cunningham, Glenn 273 Cyclische tijd 303 cynisme 290 da Vinci, Leonardo 21 Damasio, Antonio 222 Dan-Tien 363 Dankbaarheid 353 Das, Robert 157 Davies, Paul 37 De Pali Canon 31 definire 23 Definitie van FLOW 29 Denkhouding 116 denkpatronen 42 destructief 189 Dhamma 31


23-04-2013

19:42

Pagina 429

429

REGISTE R

Dhammapada 31 Dienstbaarheid 94 Disney,Walt 97, 330 dolfijnen 74 Dyer,Wayne 80, 300, 332 Eckartshausen, Karl von 270 Edison, Thomas Alva 21, 84 eft 238, 241, 281 Ego 176 Einstein 13 Einstein, Albert 22, 257, 360, 372 elektromagnetische staat 347 elementaire illusie 62 emdr 215, 240 Ralph Waldo Emerson 22, 53, 79, 108, 134, 153 Emoties 71 Emotionaliseren 146 Emotioneel perfectionisme 145 Emotionele - bevrijding 402 - Intelligentie 71 - staat 55 energetic shif 213 enneagram 204 entertainer 201 Entropie 205 Epictetus 71, 393 EQ 71 Etiketjes plakken 147 Evans, Mandy 209, 396, 414 evolutie 208 Externe oorzakelijkheid 68 Faalangst 145 flow en de kunst van het

zakendoen 15 flow- Psychologie van de optimale ervaring 17 FLOW-katalysatoren 138 Ford, Henry 95, 267, 337 Frankl, Viktor 311 Franklin, Benjamin 94 Freud, Sigmund 72 Fritz, Robert 42 Fuller, Buckminster 359 Gaafheid 323 Gandhi, Mahatma 84, 94, 104, 132, 333 gebrek aan zelfbeheersing 289 gelijktijdigheid 307 Gendlin, Eugene 212, 214, 239 Generaal Patton 95 Generaliseren 146, 342 Genesis 18 Gestalt 323 - therapie 282 gevoelsstaat 57 Gewaarzijn 77 Goedheid 322 Goethe 159 Golflengte 98 golfstaat 128 Grand, David 241 Gribbin, John 37 Gurdjieff 61, 84, 234, 386 H-waarden 321 Hamartia 160 Hansen, Mark Victor 273 Harmonie 317 Harris, Bill 236 Hawkins, Stephen 13 HeartMath 244

Heisenberg,Werner 154 Hendriks, Martin 272 Herakleitos 83, 150, 377 Hercules 20, 245 Hermans,W.F. 155 Hersenstam 34 hersenstaten 165 Hill, Napoleon 50, 56, 86, 94, 107, 131, 135, 144, 160, 170, 247, 272, 277, 281, 283, 330 Hilton, Conrad 288 Hippocrates 22 Hitler 189 Hock, Dee 64 hoge bèta 75 Hol en bol 28 Howard, Vernon 58 Howe, Elias 283 Huang Po 124 Human Growth Hormone 166 identificatie 250 Idiosyncrasie 323 Immaculee Ilibagiza 416 immoreel gedrag 289 Institute of HeartMath 48 James,William 82, 247, 274 Jefferson, Thomas 94 Jezus van Nazareth 84 Jong, Erica 96 Journal of Transpersonal Psychology 82 Jumping-to-conclusions 146 Jung, Carl Gustav 23, 82, 153, 163, 176, 257, 334 Kahn, René 172


23-04-2013

430 Katie, Byron 402, 417 Keijzer, Piet 36 Keller, Helen 94, 337 Kennedy, J.F. 95 kernkwadrant 192 Kernkwaliteiten 192 Kirlian-fotografie 129 Klein, Jean 182 kleine hersenen 34 Krishnamurti, J. 32, 202 Kübler-Ross, Elisabeth 392 kwantum 151 - fysica 12, 37, 81, 123 - zelf 37, 64 lage bèta 75 Lao Tse 23 Ledoux, Joseph 184, 213 Lennon, John 73, 280 Levendigheid 323 Levensdoel 356 levensdroom 274 Levine, Peter 211, 227 Liefde 318 lift-off power 67 Limbisch systeem 34 Limbus 33 Lincoln, Abraham 267 Long, Barry 41, 62, 177, 182, 185, 319, 378 loslaten 105 Lowen, Alexander 211, 214 Lundstrom, Meg 25 Luskin, Fred 406 Luther King, Martin 84, 94, 143 MacArthur 87 Mahler, Margaret 194 manipulatie 289 Marsico, Bruce di 354, 357,

19:42

Pagina 430

REGISTE R

396 Marsten,William 268 Maslow, Abraham 23, 82, 320 McCartney, Paul 74 Menninger, Karl 188 Mentale filter 146 Menuhin, Yehudi 267 Michelangelo 338 Miller, Alice 219, 227 Miller, Henry 317 Mind of God 13 mislukken 332 mislukkingen 99 Moeder Teresa 39, 95, 282 Mondriaan, Pieter 21 Mozart,W.A. 21 Myers, D.G. 134 negatieve emoties 252 negativisme 289 Neocortex 34 non-lokaliteitsprincipe 148 Odysseus 20 onderwaterlong 72 Ongedwongenheid 324 Ongewapende Waarheid 94 Ont-wikkeling 105 Onvoorwaardelijke Liefde 94 Option Method 209, 396, 414 Orde 323 Ouspensky, P.D. 43 overlevingshersenen 40 overlevingsregels 401 Overtuigingen 104 pada 31 Parmahansa Yogananda

347 patronen 115 Pearsall, Paul 134 Pele 27 Perceptieperfectionisme 145 perfectionist 201 Perls, Fritz 282 Permanentie 342 persona 176 Persoonlijke fase 163 Pert, Candace 168, 213, 215 Peters, Tom 330 Pierrakos, Eva 211 Pinkola Estés, Clarissa 230 Planck, Max 13 Plutarchos 332 Pope, Alexander 404 Posttraumatische stress 218 prana 287 Prestatieperfectionisme 145 Prigogine, Ilya 208, 237 prioriteiten 190 proactief 114 Proactiviteit 67 quarks 123, 151 Reactief 114 Rechtvaardigheid 323 relativiteitstheorie 305 reptielhersenen 34 Respect 204 Reticular Activating System 171 Richo, David 186 Ridder, Willem de 46 Rijkdom 324 Robbins, Tony 58


23-04-2013

19:42

Pagina 431

REGISTE R

roddelzucht 289 Rogers, Carl 365 Rosetti, Christina 278 ruimte-energiedimensie 38 Salmon, Graham 272 Sanford, Matthew 221 Scaer, Robert 220 Schweitzer, Albert 84, 94 self-actualisers 18 Seligman, Martin 340 Shapiro, Francine 240 Silva Mind Training 243 Silva, Jose 243 Sint Augustinus 281 Sitskoorn, Margriet 173 slachtoffergedrag 100 Socrates 334 Soros George 85 Speelsheid 324 Stanford Universiteit 406 stempel 67 stimulus-respons 150 - mechanismen 63 - wereld 312 Stocking, Jerry 372 stress 290 Succes 134 symbolentaal 164 synchroniciteit 25, 282 Tagore, Rabindranath 299 Tammeling, Roelof 272 Ten Days To Self-Esteem 145 The Holosync Solution 236 The Laws of Success 50 The Matter Myth 37 The Pleasure Prescription 134 The Power of Flow 25

The Pursuit of Happiness 134 thètagolven 74 Thought as a System 38, 162 Tijdloosheid 317 Titiaan 85 Tolle, Eckart 189, 227 transpersoonlijk 81 Transpersoonlijke psychologie 82 transpersoonlijke wil 115 Twain, Mark 106 Tweerichtingsaandacht 77 Uniciteit 323 vechten vluchtreflex 69 Veld van Alle Mogelijkheden 54, 149, 230, 277, 313, 349, 359 Verdraagzaamheid 94 Verenigde Veld 153 vergeldingsdrang 289 Vergeven 375 Vergevingsgezindheid 351 vergevingsproces 420 verklaringspatroon 340 verlatingsangst 100 Verpersoonlijking 343 Verwachtingswaanzin 145 verzoener 202 verzorger 201 virtuele ruimte 274 voorhoofdskwabben 35 vooroordelen 12, 289 Vrijheid 94 Waarheid 322 waarnemersdeelname 149 Walesa, Lech 94

431 Wattles,Wallace D. 353 Wetering,Willem Jan van de 204 Wil je gelijk of wil je geluk? 209, 396 Wilber, Ken 82 Z-waarden 321 zelf - appreciatie 365 - beeld 98, 113 - beklag 289 - beperkende overtuigingen 111 - beschikking 324 - bewustzijn 163 - genoegzaamheid 289 - sabotage 290 - vergeving 421 - vertrouwen 100 - werkzaamheid 109 - zucht 289 zijnsstaat 58 zijnsstaten 165 Zingeving 310 zoogdierhersenen 34

Minder moeten, meer flow Jan Bommerez

Recommend Documents