Milieuprogramma 2011-2014 vastgesteld door het college van Gedeputeerde Staten van Fryslân op 30 november 2010
1
1
Inleiding 1.1
Aanleiding en status
Milieu en duurzaamheid zijn dynamische werkvelden: de ontwikkelingen volgen elkaar in steeds hoger tempo op. Het Frysk Miljeuplan 2011-2014 is daarom een flexibel provinciaal milieubeleidsplan. Het schetst de hoofdlijnen van het provinciaal milieubeleid en stelt de provincie daarmee in de gelegenheid makkelijk in te spelen op de ontwikkelingen die zich in de maatschappij voordoen. De hoofdlijnen van het milieubeleid én de actuele ontwikkelingen vormen de basis voor jaarlijks op te stellen uitvoeringsprogramma’s. Deze uitvoeringsprogramma’s worden via de reguliere plannng & control-cyclus ter besluitvorming voorgelegd aan Provinciale Staten.
1.2
Doelstellingen provinciaal milieubeleid
Hoofddoelstelling van het Frysk Miljeuplan 2011-2014 is om alle schadelijke onttrekkingen en toevoegingen aan het Friese leefmilieu in 2030 te hebben uitgebannen. Deze hoofddoelstelling is voor de planperiode vertaald in drie doelstellingen: 1. In 2015 voldoet het Friese fysieke leefmilieu aan alle geldende wettelijke normen; 2. In de planperiode komen we gemaakte bestuurlijke afspraken na om een hogere kwaliteit van het Friese leefmilieu na te streven dan vastgelegd in wettelijke normen; 3. In 2011 inventariseren we of we, bovenop wettelijke normen en bestuurlijke afspraken, in Fryslân aanvullende (bijzondere) milieukwaliteiten nodig hebben voor een duurzame ontwikkeling. Is dit het geval, dan werken we dit in 2011 verder uit in een aanvullend normenkader (dit is een aanvulling op het Fries normenkader – zie bijlage 1). In bijlage 1 is het Fries normenkader opgenomen. Dit normenkader geeft een overzicht van de wet- en regelgeving en de bestuurlijke afspraken die schuilgaan achter doelstellingen 1 en 2. De bijlage geeft ook aan wat de huidige stand van zaken is.
1.3
Uitvoeringssporen
In het Frysk Miljeuplan 2011-2014 noemen we drie uitvoeringssporen waarlangs we de doelstellingen voor de planperiode willen realiseren, te weten: 1. slim milieubeheer 2. ruim baan voor duurzame innovaties 3. bouwen aan een duurzame samenleving. Ieder uitvoeringsspoor levert een bijdrage aan de realisatie van elk van de verschillende doelstellingen. Ter illustratie: om de tweede doelstelling (nakomen van bestuurlijke afspraken) te realiseren, hebben we zowel de uitvoeringssporen ‘slim milieubeheer’, als ‘ruim baan voor duurzame innovaties’, als ‘bouwen aan een duurzame samenleving’ nodig. Onderstaand schema brengt de samenhang tussen de doelstellingen en de uitvoeringssporen in beeld. De mate waarin de uitvoeringssporen bijdragen aan de doelstellingen, verschilt. Dit verschil is uitgedrukt in de dikte van de pijlen.
2
1.4
Status en opbouw milieuprogramma
Voorliggend milieuprogramma vormt de schakel tussen het Frysk Miljeuplan 2011-2014 en de jaarlijkse uitvoeringsprogramma’s. In de hoofdstukken 2 t/m 4 van dit milieuprogramma vertalen we, per uitvoeringsspoor, de doelstellingen uit het Miljeuplan in beoogde resultaten voor de planperiode. Verder geven we aan met welke activiteiten we deze resultaten nastreven en wat de kosten van deze activiteiten zijn.
3
2
Uitvoeringsspoor 1: slim milieubeheer 2.1
Inleiding
Met slim beheer willen we: datgene wat schoon is, schoon houden; de laatste milieuknelpunten oplossen; eventuele nieuwe knelpunten in een vroeg stadium signaleren en aanpakken. We leveren met slim beheer maatwerk: we geven ruimte waar het kan en zijn streng waar het moet. We hanteren daarbij het uitgangspunt dat niet alleen de overheid, maar ook andere partijen verantwoordelijk zijn voor een schoon milieu.
2.2
Beoogde resultaten
In onderstaande tabellen geven we een overzicht van de resultaten die we via het uitvoeringsspoor ‘slim milieubeheer’ beogen te realiseren. Ook geven we aan op welke wijze we de voortgang in beeld gaan brengen (meetwijze).
4
Blok 1 Aanpak laatste knelpunten Streefwaarde Thema1
Te realiseren
Meetwijze
Geluid
De provincie pakt i.s.m. gemeenten alle regionale en lokale knelpunten op het gebied van geluidhinder, op.
Bodemsanering
Waterbodemkwaliteit
1
Nulmeting 2010
2011
2012
2013
2014
Percentage opgeloste regionale en lokale knelpunten.
10%
20%
40%
60%
80%
De provincie zorgt ervoor dat alle bodemsaneringslocaties met humane spoed vóór 2015 zijn gesaneerd dan wel worden beheerst. De provincie streeft ernaar dat de bodemsaneringslocaties met ecologische spoed of spoed vanwege verspreidingsricico’s vóór 2015 zijn gesaneerd. Dit conform het convenant bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties.
Aantal gesaneerde of beheerste spoedlocaties bodemverontreiniging.
10 humane spoedlocaties aanwezig.
5 humane spoedlocaties gesaneerd of beheerst.
5 humane spoedlocaties gesaneerd of beheerst.
10 overige spoedlocaties gesaneerd of beheerst.
10 overige spoedlocaties zijn gesaneerd of beheerst.
De provincie zorgt ervoor dat alle bodemsaneringslocaties met humane spoed vóór 2015 zijn gesaneerd dan wel worden beheerst. De provincie streeft ernaar dat de bodemsaneringslocaties met ecologische spoed of spoed vanwege verspreidingsricico’s vóór 2015 zijn gesaneerd. Dit conform het convenant bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties.
Aantal gesaneerde of beheerste spoedlocaties bodemverontreiniging.
10 overige spoedlocaties gesaneerd of beheerst
10 overige spoedlocaties zijn gesaneerd of beheerst
25 overige spoedlocaties aanwezig.
10 humane spoedlocaties aanwezig 25 overige spoedlocaties aanwezig
5 overige spoedlocaties gesaneerd of beheerst.
5 humane spoedlocaties gesaneerd of beheerst
5 humane spoedlocaties gesaneerd of beheerst 5 overige spoedlocaties gesaneerd of beheerst
De gebruikte kleuren in de tabel geven een indicatie van de huidige stand van zaken en zijn overgenomen uit bijlage 1 bij dit milieuprogramma.
5
Blok 2 Schoon houden wat schoon is Streefwaarde Thema1
Te realiseren
Meetwijze
Lucht
Alle 20 inrichtingen in Fryslân die de luchtkwaliteit van Fryslân mogelijkerwijs negatief beïnvloeden, én waarvan de provincie bevoegd gezag is, voldoen aan de wettelijke vereisten inzake luchtkwaliteit.
Percentage bedrijven dat voldoet aan de wettelijke vereisten.
Externe veiligheid
Het plaatsgebonden risico (PR) wordt nergens in Fryslân overschreden. Friese burgers hebben via de Risicokaart inzicht in de risico’s die zich in Fryslân voordoen.
Nulmeting 2010
2011
2012
2013
2014
100%
100%
100%
100%
100%
Het aantal situaties waarin sprake is van een overschrijding van het plaatsgebonden risico.
0
0
0
0
0
Percentage van de risicosituaties dat volledig en actueel is ingevoerd in het Register Risicosituaties Gevaarlijke Stoffen (RRGS).
Nog nader in beeld te brengen
100%
100%
100%
100%
Percentage van de kwetsbare objecten dat volledig en actueel is ingevoerd in het Informatiesysteem Overige Ramptypen (ISOR). Geluid
1
De provincie brengt de geluidbelasting in beeld van alle provinciale wegen met een jaarintensiteit van 3 miljoen voertuigen of meer.
Percentage wegen met een jaarintensiteit van 3 miljoen voertuigen of meer, waarvan de geluidbelasting in beeld is gebracht.
30%
100%
100%
100%
100%
De provincie neemt maatregelen om de geluidbelasting van woningen aan provinciale wegen met een jaarintenstiteit van 3 miljoen voertuigen of meer én een geluidbelasting > 63 dB, te verlagen.
Percentage wegen met een jaarintensiteit van 3 miljoen voertuigen of meer en een geluidbelasting > 63 dB, waar de provincie maatregelen heeft genomen.
0%
0%
25%
50%
75%
De provincie neemt maatregelen om de geluidbelasting op urgente locaties in het kader van stads- en dorpsvernieuwing, te verlagen.
Percentage locaties stads- en dorpsvernieuwing waar de provincie maatregelen heeft genomen.
10%
20%
40%
60%
80%
De provincie neemt maatregelen om de geluidbelasting in alle stiltegebieden te waarborgen.
Percentage stiltegebieden waar de provincie maatregelen heeft genomen.
60%
70%
90%
90%
90%
De gebruikte kleuren in de tabel geven een indicatie van de huidige stand van zaken en zijn overgenomen uit bijlage 1 bij dit milieuprogramma.
6
2.3
Activiteiten
De hierboven genoemde beoogde resultaten streven we na met verschillende activiteiten. De activiteiten zijn in onderstaande tabel opgesomd. De tabel vermeldt ook welke rol de provincie in betreffende activiteit speelt, en welk budget aan de activiteit gekoppeld is. Ten slotte is voor elke activiteit in beeld gebracht voor welk thema’s een bijdrage wordt geleverd aan de ambitie om schadelijke onttrekkingen en/of toevoegingen te voorkomen (hoofddoelstelling Miljeuplan 2011-2014).
Deze taak is gericht op het beschikbaar stellen van relevante bodeminformatie aan de samenleving zoals makelaars en Kadaster.
Wettelijke taak.
Bodemvisie.
Geeft op provinciaal niveau invulling aan het bodembeleid, anders dan sanering.
Van wettelijke taak afgeleide taak. Vloeit voort uit het Bodemconvenant.
Wet bodembescherming.
Saneringen waarvoor de provincie bevoegd gezag is voldoen aan de wettelijke normen.
Wettelijke taak
Bedrijvenregeling
Verlenen van subsidie ter stimulering van Door het ministerie van saneringen op bedrijventerreinen. Infrastuctuur en Milieu gedelegeerde bevoegdheid.
Begroting van het ministerie van Infrastructuur en Milieu
Deze taak is gericht op het beheersbaar maken en houden van milieurisico’s
Doeluitkering Rijk
Externe veiligheid.
☺
☺
☺
☺
Doeluitkering Rijk
☺
☺
-
☺
☺
☺
☺
€ 295.000,-
Is gedecentraliseerde taak vanuit het ministerie van Infrastructuur en Milieu.
7
☺
Verzuring
Wet bodembescherming. Informatievoorziening.
Doeluitkering Rijk.
Geluid
Is wettelijke opdracht aan provincies en grotere gemeenten. Op gemeente Leeuwarden na is dit een provinciale taak.
Bodemsanering
Wegwerken van ongeveer 35 ernstig en urgente gevallen van bodemsanering in de provincie.
Ecologische waterkwaliteit
Wet bodembescherming. Aanpak werkvoorraad.
Thema
Grondwater
Budget Chemische waterkwaliteit
Rol
Externe Veiligheid
Uitwerking
Lucht
Activiteit
Activiteit
Uitwerking
Rol
Budget
Wet geluidhinder.
Wegwerken van alle regionale en (in samenwerking met gemeenten) lokale knelpunten op het gebied van geluidhinder.
Wettelijke taak.
Wet ammoniak en veehouderij.
Reguleren van de ammoniakemissie in daarvoor gevoelige natuurgebieden.
Wettelijke taak.
€ 106.000,-
MER-advisering.
Deze taak is gericht op de kwaliteit van MER-procedures waar de provincie bij betrokken is.
Van wettelijke taak afgeleide taak.
€ 225.000,-
Handhavingssamenwerking.
Deze taak is gericht op coördinatie van Van wettelijke taak afgeleide de handhaving op milieubeleid in onze taak. provincie (o.a. Fries Milieuoverleg). Zal in de toekomst overgaan in interbestuurlijk toezicht.
€ 500.000,-
Handhavingsbeleid.
Implementatie van handhavingsbeleid zoals in het Miljeuplan verwoord (meer verantwoordelijkheid bij bedrijfsleven en gericht ingrijpen waar dit niet werkt).
Van wettelijke taak afgeleide taak.
€ 180.000,-
Doorvertaling landelijke Provincie speelt adequaat in op landelijke Van wettelijke taak afgeleide milieuwet- en regelregelgeving. taak. geving.
€ 204.000,-
Wet milieubeheer.
Fries bedrijven waarvan de provincie Wettelijke taak. bevoegd gezag is, voldoen aan wettelijke normen.
€ 150.000,-
Inventarisatie en actualisatie vergunningen.
Vergunningenbestand (IPPC en BREF1) is op orde.
Van wettelijke taak afgeleide taak.
€ 150.000,-
Monitoring voortgang milieubeleid.
Geeft inzicht in de mate waarin het beleid Van wettelijke taak afgeleide werkt en de mate waarin we onze taak. doelstellingen halen.
€ 380.000,-
Bestuurlijk overleg en afstemming.
Adequate samenwerking in Noordelijk en IPO-verband.
€ 38.000,-
Doeluitkering Rijk.
☺
Van wettelijke taak afgeleide taak.
€ 2.228.000,-
TOTAAL 1
Thema
IPPC: Integrated Pollution Prevention And Control; BREF: Best available technique REFerence documents.
8
☺
☺
☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺
☺
☺ ☺
☺ ☺
☺
☺ ☺
☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺
☺
☺ ☺
☺ ☺
☺
☺ ☺
☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺
3
Uitvoeringsspoor 2: ruim baan voor duurzame innovaties 3.1
Inleiding
Vanuit het provinciaal milieubeleid initiëren, stimuleren en faciliteren we de ontwikkeling, demonstratie en (grootschalige) toepassing van duurzame innovaties. Hiermee willen we bereiken dat voorraden in de leefomgeving op een verantwoorde wijze worden benut (duurzaam voorraadbeheer) en productieprocessen zodanig worden ingericht dat schadelijke toevoegingen aan de leefomgeving worden vermeden (duurzaam ketenbeheer).
3.2
Beoogde resultaten
In onderstaande tabellen geven we een overzicht van de resultaten die we via het uitvoeringsspoor ‘ruim baan voor duurzame innovaties’ beogen te realiseren. Ook geven we aan op welke wijze we de voortgang in beeld gaan brengen (meetwijze). Ruim baan voor duurzame innovaties Streefwaarde1 Thema
Te realiseren
Meetwijze
Nulmeting 2010
2011
2012
2013
2014
Water
Verminderen van de afhankelijkheid van gebiedsvreemd water in natuurgebieden (verdrogingsbestrijding).
Aantal hectare natuurgebied waarin de afhankelijkheid van gebiedsvreemd water is verminderd.
11.000 ha natuurgebied wordt beïnvloed door gebiedsvreemd water
500
500
500
500
Zand, grind en klei
Stimuleren van het hergebruik van in provincale werken vrijkomende grondstoffen door ‘werk met werk’ te maken.
Percentage van in provinciale werken vrijkomende grondstoffen dat in andere provinciale werken wordt hergebruikt.
Wordt in het kader van het project ‘Grip op grond’ in beeld gebracht.
Uitvoering van drie pilotprojecten.
Afronden en evalueren pilotprojecten. Structureel verankeren in werkproces.
50 %
75 %
Fossiele energiedragers
1
Een reductie van de CO2Mton CO2 -reductie 4-5 Mton CO2 6-9 Mton CO2 9-12 Mton CO2 12-15 Mton CO2 15-20 Mton CO2 uitstoot van 15-20 Mton per jaar door het afremmen van de toepassing van fossiele brandstoffen. Vanuit het Frysk Miljeuplan 2011-2014 levert de provincie in veel gevallen slechts een bijdrage aan het realiseren van de beoogde streefwaarden. De daadwerkelijk realisatie van deze streefwaarden hangt voor een belangrijk deel af van de inzet van uiteenlopende maatschappelijke partijen.
9
Ruim baan voor duurzame innovaties (vervolg) Streefwaarde1 Thema Meststoffen en verzuring
Mineralen (fosfaat) Vitale bodem
Biodiversiteit
1
2 3
Te realiseren Samen met de convenantspartijen uitvoering geven aan de (landelijke) Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij2. De provincie Fryslân richt zich hierbij op: het vergroten van het aantal integraal duurzame stallen3; het minimaliseren van emissies naar het milieu; het zoveel mogelijk sluiten van de voermest kringloop op een zo laag mogelijk schaalniveau.
Meetwijze
Percentage landbouwgrond waarop sprake is van een evenwichtsbemesting.
Nog niet in beeld gebracht
Het instandhouden en duurzaam gebruiken van biodiversiteit door draagvlak te creeren bij, en handelingsperspectief te bieden aan burgers, bedrijven en overheden.
De natuurwaarde (verhoudingsgetal natuurkwaliteit/ oppervlakte)2
18% (in NL, cijfer voor Fryslân nog te bepalen)
Percentage integraal duurzame stallen3
Nulmeting 2010
2011
2012
2013
2014
2,6% (NL)
5%
Oplopend percentage (afhankelijk van nadere afspraken met de convenantspartijen Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij)
Oplopend percentage afhankelijk van nadere afspraken met de convenantspartijen Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij
Oplopend percentage afhankelijk van nadere afspraken met de convenantspartijen Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij 100%
Stand-still (handhaven Friese NW)
Stand-still (handhaven Friese NW)
Stand-still (handhaven Friese NW)
Stand-still (handhaven Friese NW)
Vanuit het Frysk Miljeuplan 2011-2014 levert de provincie in veel gevallen slechts een bijdrage aan het realiseren van de beoogde streefwaarden. De daadwerkelijk realisatie van deze streefwaarden hangt voor een belangrijk deel af van de inzet van uiteenlopende maatschappelijke partijen. Verschillende partijen ondertekenden op 19 mei 2009 een gezamenlijke uitvoeringsagenda die moet leiden tot een duurzame veehouderij in Nederland binnen 15 jaar. Dat is een veehouderij met behoud van concurrentiekracht, met respect voor mens, dier, milieu en omgeving. Het IPO heeft de overeenkomst op 25 januari 2010 ondertekend. Integraal duurzame stallen zijn gedefinieerd als stal- en houderijsystemen waarin verschillende duurzaamheidskenmerken in onderlinge samenhang zijn verbeterd ten opzichte van de regulier toegepaste stallen of systemen. Het gaat om stallen en houderijsystemen die het dierenwelzijn extra verbeteren door het toepassen van maatregelen die verder gaan dan de wettelijke welzijnsnormen, daarnaast tenminste voldoen aan andere maatschappelijke randvoorwaarden en wettelijke eisen voor milieu, diergezondheid en arbeidsomstandigheden én economisch haalbaar zijn.
10
Ruim baan voor duurzame innovaties (vervolg) Streefwaarde1 Thema
Te realiseren
Meetwijze
Nulmeting 2010
2011
2012
2013
2014
Broeikasgassen
Op innovatieve wijze invulling geven aan het terugdringen van de emissie van broeikasgassen.
Ambitieniveau (conform IPO-model uit te drukken in een cijfer 1, 2 of 3. Hierbij staat 1 voor actief (laag), 2 voor voorlopend (middel) en 3 voor innovatief (hoog)).
Nog niet in beeld gebracht
voorlopend
voorlopend
innovatief
innovatief
Afval
Samen met gemeenten burgers en bedrijven inspireren en uitdagen om de hoeveelheid huishoudelijk afval in Fryslân in 2013 met 25% verminderen.
Aantal tonnen huishoudelijk afval
308.500 ton (inschatting; tbv montoring nader bepalen)
5%
10%
25%
25%
Geur
Beperken van geurgehinderden.
Aantal geurgehinderden in Fryslân (Onderzoek GGD Fryslân)
39%
geen meting
geen meting
geen meting
25%
Licht
Provinciale wegen worden niet verlicht tenzij de verkeers- of sociale veiligheid daar aanleiding toe geeft.
Aantal km. innovatieve verlichting afgezet tegen totale aantal kilometers weg in provinciaal beheer (in procenten)
Provincie heeft totaal 530 km. weg in beheer
Wordt begin 2011 vastgelegd in de beleidsnotite openbare verlichting.
Wordt begin 2011 vastgelegd in de beleidsnotite openbare verlichting.
Wordt begin 2011 vastgelegd in de beleidsnotite openbare verlichting.
Wordt begin 2011 vastgelegd in de beleidsnotite openbare verlichting.
20,5-20,8
20,5-20,8
20,5-20,8
20,5-20,8
13,4 km. betreft dynamisch dimbare verlichting (=2,5%) 87.6 km. betreft statisch dimbare verlichting (=16,5%)
Het niveau van donkerte blijft in Fryslân minimaal gelijk.
1 2
Achtergrondhelderheid (magnitudes per vierkante boogseconde)
20,5-20,8
Vanuit het Frysk Miljeuplan 2011-2014 levert de provincie in veel gevallen slechts een bijdrage aan het realiseren van de beoogde streefwaarden. De daadwerkelijk realisatie van deze streefwaarden hangt voor een belangrijk deel af van de inzet van uiteenlopende maatschappelijke partijen. De optimale natuurwaarde (NW) is 100%. In Nederland bedroeg de NW in 1950 30% en in 1900 55%.
11
Ruim baan voor duurzame innovaties (vervolg) Streefwaarde1 Thema
Te realiseren
Meetwijze
Nulmeting 2010
2011
2012
2013
2014
Synthetische verbindingen
Uitvoeren van een pilotproject gericht op het verbouwen van biologische alternatieven voor synthetische verbindingen als grondstof voor verpakkingen (cradle-to-cradle).
Pilotproject uitgevoerd?
Nee
Marktverkenning uitgevoerd.
Pilotproject geformuleerd en gestart.
Uitvoering pilotproject.
Pilotproject afgerond.
Zeldzame aardmetalen (zoals iridium en neodymium)
In kaart brengen van de problematiek en het uitvoeren van een pilotproject gericht op het beperken van de toepassing van nieuw gewonnen, zeldzame aardmetalen.
Probleemschets opgesteld en pilotproject uitgevoerd?
Nee
Problematiek in kaart gebracht.
Pilotproject geformuleerd.
Uitvoering pilotproject.
Pilotproject afgerond.
Metalen
Samenwerking op gang brengen en houden met afvalbranche en metaal verwerkende bedrijven (c.q. branches) gericht op 100% hergebruik van metalen.
Percentage metaal in huishoudelijk en bedrijfsafval dat hergebruikt wordt.
Nog niet in beeld gebracht
In beeld brengen huidige situatie.
Branche afspraken vastleggen.
Branche afspraken uitvoeren.
100%
1
Vanuit het Frysk Miljeuplan 2011-2014 levert de provincie in veel gevallen slechts een bijdrage aan het realiseren van de beoogde streefwaarden. De daadwerkelijk realisatie van deze streefwaarden hangt voor een belangrijk deel af van de inzet van uiteenlopende maatschappelijke partijen.
12
3.3
Activiteiten
De hierboven genoemde beoogde resultaten streven we na met verschillende activiteiten. De activiteiten zijn in onderstaande tabel opgesomd. De tabel vermeldt ook welke rol de provincie in betreffende activiteit speelt, en welk budget aan de activiteit gekoppeld is. Ten slotte is voor elke activiteit in beeld gebracht voor welke thema’s een bijdrage wordt geleverd aan de ambitie om schadelijke onttrekkingen en/of toevoegingen te voorkomen (hoofddoelstelling Miljeuplan 2011-2014). Een deel van de genoemde activiteiten komt voort uit convenantsafspraken. Welke convenanten dit zijn en hoe de voortgang hiervan is, is weergegeven in bijlage 1. In het kader van de convenanten worden ook activiteiten uitgevoerd die niet vanuit het milieubeleid worden aangestuurd. Omdat ook deze activiteiten van belang zijn voor het realiseren van de doelstellingen van het provinciaal milieubeleid, wordt vanuit het milieubeleid ook over de voortgang van deze activiteiten gerapporteerd (zie bijlage 1). In deze paragraaf gaan we niet inhoudelijk op de betreffende convenanten in; ze worden als een totaalpost in het onderstaande overzicht genoemd. Het vermijden van ongewenste toevoegingen en onttrekkingen aan het milieu sluit naadloos aan bij een aantal werkwijzen/methoden die duurzaamheid als centraal uitganspunt nemen, zoals The Natural Step (zie ook: www.naturalstep.org) en Cradle-to-cradle. In dit milieuprogramma is een verzameling projecten opgenomen die van dergelijke werkwijzen/methoden uitgaan. Omdat de concrete invulling van deze projecten sterk afhankelijk is van de inbreng vanuit de Friese samenleving, zijn ze als een totaalpost in onderstaand overzicht opgenomen. Een andere initiatief op het gebied van duurzaamheid dat goed aansluit bij de doelstellingen van het provinciaal milieubeleid, is De Groene Zaak (zie ook: www.degroenezaak.com). De Groene Zaak is een branche-overstijgende vertegenwoordiging van Nederlandse duurzaam ondernemende bedrijven. De Groene Zaak wil de verduurzaming van de Nederlandse economie en het Nederlandse ondernemingsklimaat versnellen en werkt daarbij nauw samen met overheden. De provincie Fryslân en de Groene Zaak werken gezamenlijke projecten uit. Ook deze projecten zijn (om dezelfde reden als in het geval van The Natural Step) als een verzameling in het overzicht opgenomen.
13
Projecten ter uitvoering van convenanten en andere bestuurlijke afspraken.
Realisatie convenantafspraken en andere bestuurlijke afspraken
Provincie is convenantpartner.
€ 200.000,-
Projecten op basis van een duurzame benadering, zoals The Natural Step of Cradle-to-cradle.
In- en externe projecten die duurzaamheid als centraal uitgangspunt nemen en zo het verminderen van schadelijke onttrekkingen en toevoegingen aan het leefmilieu, combineren met economische en sociale ontwikkeling.
Provincie is initiator en stimulator. Realisatie van het project is verantwoordelijkheid van partijen die in de projecten willen participeren.
€ 360.000,-
Stimuleren van duurzaam ondernemen, onder andere door samenwerking met De Groene Zaak.
Samenwerkingsprojecten gebaseerd op de business principles van De Groene Zaak.
Provincie is samenwerkingspartner in deze projecten.
€ 30.000,-
Middelengenerator milieu en duurzaamheid.
Vergroting van beschikbare financiele middelen (buiten provinciale begroting).
Provincie is initiatiefnemer en uitvoerder.
€ 100.000,-
Stimuleren duurzame interne bedrijfsvoering
Provincie werkt als een duurzame organisatie en vervult een voorbeeldfunctie.
Dit project is vooral gericht op het verduurzamen van de eigen bedrijfsvoering en vervullen van een voorbeeldfunctie op dat gebied.
€ 80.000,-
Het resultaat is dat de hoeveelheid huishoudelijk afval in Fryslân met 25% vermindert.
Provincie is initiator en stimulator, realisatie van het project is verantwoordelijkheid van partijen die in de projecten willen participeren.
€ 250.000,-
Projecten gericht op het realiseren van een reductie van de hoeveelheid huishoudelik afval met 25%, onder meer via het cradle-tocradle-principe.
Metalen
verbindingen
Synthetische
Licht
Geur
Afval
Meststoffen
en verzuring
Broeikasgas-sen
Biodiversiteit
Vitale bodem
Toevoegingen
Mineralen (fosfaat)
Zeldzame aardmetalen
Budget
Fossiele energiedragers
Rol
Zout
Resultaat
Water
Taak
Zand, grind en klei
Onttrekkingen
☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺
☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺
☺
☺ ☺
☺ ☺ ☺ ☺
☺
☺ ☺ ☺ ☺ ☺
☺
☺
☺ 14
☺ ☺
TOTAAL
NB: Dt probleem wordt in provincieland breed ervaren en er is een voorstel voor een gezamenlijke aanpak in de maak in IPO-verband. Mogelijk is dit een tijdlijk probleem dat over enkele jaren is opgelost.
Metalen
verbindingen
Synthetische
Licht
Geur
Afval
€ 150.000,-
n verzuring
Provincie is initiatiefnemer en uitvoerder, samen met andere overheden.
Meststoffen
Bij initiatieven om over te stappen op duurzaamheid treden belemmeringen op in de sfeer van regelgeving. Hierdoor lopen innovatieve trajecten vast. Deze activiteit is erop gericht deze belemmeringen op regionaal niveau weg te nemen.
Bestuurlijke innovatie
Broeikasgas-sen
€ 100.000,-
Biodiversiteit
Provincie is initiator en stimulator. Realisatie van de projecten is een verantwoordelijkheid van partijen die in de projecten willen participeren. Wordt in nauwe samenwerking met NLTO en Nij Bosma Zathe uitgewerkt.
Vitale bodem
Op regionaal niveau processen zodanig inrichten dat deze optimaal op elkaar zijn afgestemd qua gebruik van resstoffen, energie en water. Ontwikkelen van mogelijkheden voor mattschappelijke ecosysteemdiensten, met name in de landbouw.
Toevoegingen
Mineralen (fosfaat)
Duurzaam vooraadbeheer in gebieden.
Zeldzame aardmetalen
Budget
Fossiele energiedragers
Rol
Zout
Resultaat
Zand, grind en klei
Taak
Water
Onttrekkingen
☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺
☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺
€ 1.270.000,-
15
4
Uitvoeringsspoor 3: bouwen aan een duurzame samenleving 4.1
Inleiding
We realiseren onze lange termijn doelstelling (in 2030 zijn schadelijke toevoegingen en onttrekkingen uitgebannen) niet alleen met slim milieubeheer en de ontwikkeling van duurzame innovaties. Er is een structurele maatschappelijk bewustwording en gedragsverandering nodig: op allerlei schaalniveaus moeten besluiten worden genomen die én ecologisch, én sociaal, én economisch verantwoord zijn. Duurzame besluitvorming omvat (veel) meer dan het fysieke leefmilieu alleen, maar is in onze ogen wel een onmisbaar instrument om onze milieudoelstelling te realiseren. Vanuit het provinciaal milieubeleid stellen we maatschappelijke partijen daarom in staat om duurzame besluitvorming in praktijk te brengen. We zetten daarbij in op het ontwikkelen en uitwisselen van kennis en beogen zo een verandering in houding en gedrag te realiseren.
4.2
Beoogde resultaten
In onderstaande tabellen geven we een overzicht van de resultaten die we via het uitvoeringsspoor ‘bouwen aan een duurzame samenleving’ beogen te realiseren. Ook geven we aan op welke wijze we de voortgang in beeld gaan brengen (meetwijze).
16
Bouwen aan een duurzame samenleving Streefwaarde1 Thema Onttrekkingen: water; Zand, grind en klei; fossiele energiedragers; zeldzame aardmetalen; mineralen; vitale bodem; biodiversiteit.
Te realiseren
Meetwijze
Nulmeting 2010
2011
2012
2013
2014
De beoogde resultaten van uitvoeringsspoor 3 (bouwen aan een duurzame samenleving) zijn gelijk aan de beoogde resultaten van uitvoeringsspoor 2. In AANVULLING hierop bevat uitvoeringsspoor 3 een aantal procesgerichte activiteiten. Deze activiteiten richten zich op het toepassen van sturingsfilosofieën die duurzaamheid centraal stellen. We voorzien hierin een prominente rol voor het Cradle-to-cradle principe.
Toevoegingen: broeikasgassen; meststoffen en verzuring; afval; geur; licht; synthetische verbindingen; en metalen. Onttrekkingen: water; Zand, grind en klei; fossiele energiedragers; zeldzame aardmetalen; mineralen; vitale bodem; biodiversiteit. Toevoegingen: broeikasgassen; meststoffen en verzuring; afval; geur; licht; synthetische verbindingen; en metalen.
Een uitwisseling van kennis en ervaringen ten aanzien van duurzaam ondernemen door lerende netwerken van bedrijven en instellingen binnen zeven branches , te weten: landbouw, zorg, recreatie, metaal/elektro, bouwnijverheid, transport en openbaar bestuur.
Het aantal actieve lerende netwerken.
Het percentage bedrijven binnen priotaire branches dat in de gelegenheid is gesteld deel te nemen aan het lerende netwerk.
1
2
1
Drie lerende netwerken opgestart.
Drie lerende netwerken opgestart en daarnaast nog drie lerende netwerken actief.
1 lerend netwerk opgestart en daarnaast nog zes lerende netwerken actief.
Zeven lerende netwerken actief.
n.v.t.
100% (voor drie branches)
100% (voor zes branches)
100% (voor zeven branches)
100% (voor zeven branches)
Een bijdrage leveren aan Ecologische 4,0 3,9 3,8 3,6 3,4 een verandering van kennis, voetafdruk2 van de houding en gedrag ten Friese burger (in aanzien van duurzaamheid hectare). bij Friese burgers. Vanuit het Frysk Miljeuplan 2011-2014 levert de provincie in veel gevallen slechts een bijdrage aan het realiseren van de beoogde streefwaarden. De daadwerkelijk realisatie van deze streefwaarden hangt voor een belangrijk deel af van de inzet van uiteenlopende maatschappelijke partijen. Als alle bruikbare ruimte op aarde verdeeld wordt over alle mensen en de natuur voldoende ruimte krijgt om zichzelf te herstellen, dan zou elke bewoner gemiddeld recht hebben op 1,8 hectare (cijfers 2001).
17
4.3
Activiteiten
De hierboven genoemde beoogde resultaten streven we na met verschillende activiteiten. De activiteiten zijn in onderstaande tabel opgesomd. De tabel vermeldt ook welke rol de provincie in betreffende activiteit speelt, en welk budget aan de activiteit gekoppeld is. Ten slotte is voor elke activiteit in beeld gebracht voor welk thema’s de activiteit invulling geeft aan de ambitie om schadelijke onttrekkingen en/of toevoegingen te voorkomen (hoofddoelstelling Miljeuplan 2011-2014). Dit uitvoeringsspoor richt zich, meer nog dan de voorgaande twee, op de samenleving als geheel. We zijn voor de concrete invulling van activiteiten dan ook sterk afhankelijk van samenwerking met maatschappelijke partijen. Initiatieven vanuit de samenleving bepalen, binnen de focus van het Frysk Miljeuplan, de inhoud van de activiteiten. De inzet vanuit de provincie is vooral gericht op het initiëren en faciliteren van andere partijen. Een transitie naar een duurzame samenleving vraagt om vernieuwende initiatieven. Veel van de activiteiten in dit uitvoeringsspoor zullen daarom ook in het teken staan van verkennen en experimenteren. Als provincie geven we de ruimte om leerervaring op te doen. We accepteren dat experimenten ook kunnen mislukken. Ook niet geslaagde experimenten leveren kostbare informatie en ervaring op.
18
Initiatief, scouting, sponsoring en adoptie, opzetten van ‘Learning Journeys’.
Goede initiatieven worden in de schijnwerpers gezet en geholpen zich verder te ontwikkelen.
Provincie neemt initiatief maar laat verdere invulling over aan de samenleving.
€ 40.000,-
Verkenning mogelijkheden stimuleren ‘awareness Friese consumenten’.
Friese consumenten zijn zich meer bewust van de impact van eigen gedrag op duurzaamheid
Provincie neemt initiatief en werkt e.e.a. verder uit met maatschappelijk middenveld (bijvoorbeeld Friese Milieufederatie).
€ 112.000,-
Verkenningen mogelijkheden decentrale energie in Fryslân.
Zicht op mogelijkheden om Fryslân deels zelfvoorzienend te laten zijn op het gebied van energie.
Provincie is initiatiefnemer om de mogelijkheden in kaart te brengen. Uitwerking is aan de samenleving (er wordt nauw samengewerkt met het Programma duurzame energie.
€ 37.000,-
Metalen
€ 100.000,-
verbindingen
Provincie neemt initiatief en is één van de participanten in het netwerk.
Synthetische
Bundeling van denkkracht in Fryslân op het gebied van duurzaamheid.
Licht
Opzetten maatschappelijke duurzaamheidsdenktank.
Geur
€ 160.000,-
Afval
Provincie neemt initiatief en werkt dit samen met scholen verder uit. De scholen brengen het in de praktijk.
n verzuring
Via scholen worden de doelstellingen van duurzaamheid onder de aandacht gebracht en verder uitgewerkt.
Meststoffen
Opzetten duurzaamheidsnetwerken met scholen (basis, voortgezet, MBO,HBO).
Broeikasgas-sen
€ 100.000,-
Biodiversiteit
Provincie is initiatiefnemer bij het opzetten. Is het panel gerealiseerd, dan is provincie afnemer.
Vitale bodem
Er is een jeugdklankbord waarmee initiatieven kunnen worden afgestemd.
Toevoegingen
Mineralen (fosfaat)
Opzetten Fries jeugdpanel als ideeëngenerator en klankbord.
Zeldzame aardmetalen
Budget
Fossiele energiedragers
Rol
Zout
Resultaat
Water
Taak
Zand, grind en klei
Onttrekkingen
☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺
19
☺
☺ ☺
☺
☺
☺
☺ ☺
Opzetten lerende netwerken.
Opzetten en onderhouden van een aanvullend normenkader Fryslân.
TOTAAL
Metalen
verbindingen
Synthetische
Licht
Geur
Afval
n verzuring
Meststoffen
€ 200.000,-
Broeikasgas-sen
Provincie is initiatiefnemer en eigenaar van het aanvullend normenkader.
Dit normenkader geeft nadere invulling aan de ambitie om schadelijke onttrekkingen en toevoegingen uit te bannen. Met het aanvullend normenkader brengen we ook de voortgang van het provinciaal milieu- en duurzaamheidsbeleid in beeld.
Biodiversiteit
€ 200.000,-
Vitale bodem
De provincie treedt hier op als regionale aanjager en verbinder. Deze taak valt bij Rijk en gemeenten tussen wal en schip, maar kan wel zeer succesvol zijn. Voorbeelden van toepassing zijn de zorgsector en de scheepsbouw. Daarnaast wordt met Urgenda gewerkt aan het opzetten van een regionaal netwerk dat duurzame ontwikkeling in de samenleving aanjaagt.
Toevoegingen
Mineralen (fosfaat)
Met lerende netwerken worden voorlopers in de samenleving gestimuleerd elkaar te helpen of anderen over de streep te trekken.
Zeldzame aardmetalen
Budget
Fossiele energiedragers
Rol
Zout
Resultaat
Water
Taak
Zand, grind en klei
Onttrekkingen
☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺
☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺
€ 949.000,-
20
