In gesprek met het College van Gedeputeerde Staten (GS)

Postbus 935 8901 BS Leeuwarden Bezoekadres: Hofplein 38 8911 HJ Leeuwarden www.friesegemeenten.nl

Aan: de leden Ter attentie van:

Burgemeesters, wethouders, secretarissen, raadsleden en griffiers van de 24 Friese gemeenten  Uitgenodigd zijn tevens het College van Gedeputeerde Staten van Fryslân, statenleden en de pers  Griffiers wordt verzocht deze uitnodiging te verspreiden onder raadsleden en statenleden Onderwerp Kenmerk Contact Bijlagen Datum

Uitnodiging BALV VFG 27 oktober 2015 15.059 J. Holwerda, 058-2334051, [email protected] Agenda + bijlagen 8 oktober 2015

Geachte heer / mevrouw, Hierbij nodigen wij u uit om de Buitengewone Algemene Ledenvergadering (BALV) van de Vereniging van Friese Gemeenten (VFG) bij te wonen. De BALV vindt plaats op dinsdagavond 27 oktober 2015 om 19.30 uur (inloop vanaf 19.00 uur) in het Van der Valk Hotel in Sneek. Naast een aantal huishoudelijke zaken staat er voor deze BALV ook weer een actueel thema centraal om met elkaar over van gedachten te wisselen. Het centrale thema is deze keer: In gesprek met het College van Gedeputeerde Staten (GS) Het College van Gedeputeerde Staten (GS) is te gast om met u van gedachten te wisselen over aantal thema’s uit het Coalitieakkoord en Uitvoeringsagenda 2015-2019 ‘’Mei elkenien, foar elkenien’’. De Commissaris van de Koning zal een korte inleiding verzorgen, waarna iedere gedeputeerde door middel een korte pitch van 4 minuten u zal informeren over hun belangrijkste ambitie en / of speerpunt voor de komende collegeperiode in relatie tot de gemeentelijke werkpraktijk. Iedere pitch wordt afgesloten met één (of meerdere) dilemma(’s) bij de realisatie van de ambitie en / of het speerpunt. Bijgevoegd zijn de agenda en de stukken voor de BALV inclusief een machtigingsformulier voor het geval er een stemming moet plaatsvinden. Wij verzoeken u vriendelijk om u voor 26 oktober 2015 voor deze BALV aan te melden door een email te sturen naar [email protected] Voor vragen, nadere informatie en berichten van verhindering kunt u contact opnemen met ondergetekende. Met vriendelijke groet, het bestuur van de Vereniging van Friese Gemeenten, namens het bestuur,

Jorrit Holwerda, ambtelijk secretaris

AGENDA van de Buitengewone Algemene Ledenvergadering Vereniging van Friese Gemeenten Datum:

Dinsdag 27 oktober 2015

Tijd:

19.30 – 21.00 uur (inloop vanaf 19.00 uur)

Plaats:

Hotel Van der Valk Sneek

* = bijlage 1. Opening door VFG voorzitter Tjeerd van der Zwan 2. *Huishoudelijke onderwerpen en verenigingszaken A. Vaststellen verslag van de Algemene Ledenvergadering van 7 april jl. B. Afscheid VFG bestuursleden Sjoerd Tolsma (Súdwest-Fryslân), Sjon Stellinga (Schiermonnikoog) en Arie Aalberts (De Fryske Marren). C. Voordracht Stella van Gent (Súdwest-Fryslân), Durk Durksz (De Fryske Marren) en Bert Wassink (Terschelling) tot nieuwe leden VFG bestuur. Eventuele tegenkandidaten kunnen zich tot één uur voor de vergadering melden bij de voorzitter. D. Benoeming nieuw lid kascommissie. E. Rondvraag. F. Sluiting. 3. In gesprek met het College van Gedeputeerde Staten (GS) Het College van Gedeputeerde Staten (GS) is te gast om met u van gedachten te wisselen over aantal thema’s uit het Coalitieakkoord en Uitvoeringsagenda 2015-2019 ‘’Mei elkenien foar elkenien’’. De Commissaris van de Koning zal een korte inleiding verzorgen, waarna iedere gedeputeerde door middel een korte pitch van 4 minuten u zal informeren over hun belangrijkste ambitie en / of speerpunt voor de komende collegeperiode in relatie tot de gemeentelijke werkpraktijk. Iedere pitch wordt afgesloten met één (of meerdere) dilemma(’s) bij de realisatie van de ambitie en / of het speerpunt. Het is vervolgens de bedoeling naar aanleiding hiervan met elkaar in gesprek te gaan en te verkennen waar de Friese gemeenten en de provincie Fryslân elkaar de komende jaren kunnen vinden en eventueel samen kunnen optrekken, of waar juist nog verder over gediscussieerd moet worden. 4. Sluiting Na afloop van de vergadering wordt u van harte uitgenodigd voor de nazit met een hapje en een drankje

VERSLAG ALGEMENE LEDENVERGADERING VFG Datum:

7 april 2015

Tijd:

19.15 – 21.30 uur

Locatie:

Van der Valk hotel, Sneek

Aanwezig:

± 70 personen waaronder burgemeesters, wethouders, raadsleden, gemeentesecretarissen, griffiers en pers.

Notulist:

Marit Wagenmakers (VFG)

1. Opening door VFG voorzitter Tjeerd van der Zwan VFG voorzitter Tjeerd van der Zwan heet alle aanwezigen van harte welkom in het Van der Valk hotel in Sneek. Een speciaal woord van welkom aan de speciale gasten die aanwezig zijn voor het thematische gedeelte. Ook spreekt de voorzitter zijn waardering uit voor de komst van Jantine Kriens (VNG). Zij zal aan het einde van het huishoudelijke gedeelte kort ingaan op een aantal belangrijk thema’s die op dit moment landelijk spelen. 2. Vaststellen verslag BALV VFG 12 november 2014 Het verslag van de ALV van 12 november jl. wordt zonder opmerkingen vastgesteld. 3. Mededelingen en ingekomen stukken  Motie gemeente Dongeradeel inzake gaswinning De gemeente Dongeradeel heeft namens de ALV van de VFG een motie ingediend over de risico’s van gaswinning in Fryslân. Het DB van de VFG wordt hierin opgeroepen om: a. de zorgen over de risico’s van gaswinning in Fryslân over te brengen aan minister Kamp; b. samen met de provincie Fryslân aandacht te vragen voor de situatie m.b.t. gaswinning in Fryslân en te anticiperen op mogelijke schade; c. de risico’s van gaswinning in Fryslân beter inzichtelijk te brengen; d. een manifest op te stellen. De heer Van der Ploeg, wethouder van de gemeente Dongeradeel licht de motie toe die brede instemming krijgt en is aangenomen. Met het VFG bestuursbureau wordt gekeken naar de verdere uitwerking van de motie. 4. Huishoudelijke onderwerpen A. Verslag kascommissie Voorzitter Van der Zwan geeft het woord aan de voorzitter van de kascommissie de heer Gerbrandy, burgemeester van de gemeente Achtkarspelen voor een toelichting op het verslag van de kascommissie. De heer Gerbrandy licht kort en bondig toe dat de jaarrekening van 2014 in orde is. De voorzitter dankt de heer Gerbrandy. B. Verslag secretaris / penningmeester De voorzitter geeft aan dat er vanuit de penningmeester / secretaris geen toevoegingen zijn. C. Vaststelling Jaarrekening 2014 en balans per 31 december 2014 De jaarrekening 2014 en de balans per 31 december 2014 worden zonder opmerkingen vastgesteld. D. Vaststelling Jaarverslag 2014 Het jaarverslag 2014 wordt zonder opmerkingen vastgesteld.

Blad 2

E. Vaststelling herziene begroting 2015, begroting 2016 en contributie 2016 De herziene begroting 2015, de begroting 2016 en de contributie voor 2016 worden zonder opmerkingen vastgesteld. De contributie voor 2015 en 2016 zijn hiermee vastgesteld op € 0,43 per inwoner. Vanuit de zaal wordt geconstateerd dat er geen inflatie is geweest op de financiële bijdrage van de VNG aan de VFG. In het VFG bestuur zal worden besproken of en zo ja hoe, hierover actie zal worden ondernomen richting de VNG. F. Afscheid Germ Gerbrandy en benoeming nieuw lid van de kascommissie De voorzitter geeft aan dat de heer Gerbrandy de zittingstermijn van de kascommissie er op heeft zitten en derhalve aftredend is. Hij stelt voor de heer Durksz, wethouder van De Friese Meren en huidig kascommissielid tot voorzitter te benoemen. De ALV stemt hiermee in. Voorzitter Van der Zwan vraagt de aanwezigen wie zich beschikbaar wil stellen als kascommissielid. De heer Van Mourik, burgemeester van Menameradiel meldt zich aan. Voorzitter Van der Zwan dankt de heer Van Mourik en stelt voor hem te benoemen tot kascommissielid. De ALV stemt hiermee in. De voorzitter dankt de heer Gerbrandy voor zijn inzet en overhandigt hem een bos bloemen. G. Herbenoeming VFG bestuurslid Sjoerd Tolsma De voorzitter geeft aan dat de eerste zittingstermijn van VFG bestuurslid Sjoerd Tolsma ten einde loopt. De heer Tolsma heeft aangegeven beschikbaar te zijn voor een tweede en laatste termijn. De voorzitter stelt voor de heer Tolsma te herbenoemen voor een tweede termijn. De ALV stemt hier unaniem en onder applaus mee in. H. Rondvraag De heer Van Bekkum, burgemeester van Smallingerland wil namens de heer Feitsma, wethouder van gemeente Leeuwarden een punt inbrengen aangaande KH’18. Voor KH’18 is het van belang om in september a.s. inzichtelijk te hebben wat er in de regio wordt neergezet zodat voor Europa het Friese commitment zichtbaar is. Op korte termijn ontvangen de Friese gemeenten een brief waarin hen wordt gevraagd aan te geven hoe hun inzet zich vertaalt in activiteiten en hoeveel de gemeente investeert. Mochten gemeenten de komende jaren activiteiten opstarten onder de vlag van KH’18, maar buiten het bidboek om, dan kan dit aangegeven worden bij de commissie. De heer Van der Ploeg, wethouder van de gemeente Dongeradeel geeft aan dat een aantal betrokken organisaties binnen het landschapsbeheer behoefte heeft aan één Friese organisatie rond landschapsbeheer. De gemeenten ontvangen hier binnenkort meer informatie over. Hij vraagt de gemeenten om alvast na te denken of zij voelen voor één organisatie. De heer Krol, wnd. burgemeester van gemeente ‘t Bildt geeft aan dat hij heeft vernomen dat minister Plasterk, in het kader van herijking van het Gemeentefonds, de kleine gemeenten heeft opgeroepen de grote gemeenten meer te ondersteunen. Uit een ronde langs de kleine gemeenten blijkt echter dat meerdere kleine gemeenten er op achteruit gaan. Hij vraagt de voorzitter om aan het VNG bestuur mee te geven dat de VNG met een gewogen besluit komt waarbij het belang van de kleine gemeenten niet uit het oog wordt verloren. De voorzitter licht het standpunt van de VNG hierin toe: de VNG kijkt naar de juistheid van de systematiek en komt vervolgens tot een advies. Zij behartigen hierbij niet de belangen van een bepaalde doelgroep. Hij geeft aan het signaal van de heer Krol in te brengen in het VNG bestuur. Mevrouw Kriens, voorzitter van de Directieraad van de VNG, gaat kort in op een aantal thema’s die landelijk spelen. De belangrijkste thema’s op dit moment zijn gemeentefinanciën en de 3d’s. Zij geeft aan dat landelijk het beeld is dat de gemeenten financieel nu het niveau van voor de crisis hebben bereikt, maar met extra taken. Het aantal artikel 12 gemeenten stijgt. Dit is geen positief beeld. De commissie Financiële ruimte voor gemeenten o.l.v. de heer Rinnooy Kan kijkt naar mogelijkheden voor

Blad 3

gemeenten om hun vermogen te vergroten. Dit rapport wordt voor juni gepresenteerd. De VNG vertaalt het rapport voor dit najaar in uitgangspunten en een visie. Mevrouw Kriens geeft aan dat 8 april a.s. een bestuurlijk overleg is over financiële verhoudingen. Het financiële plaatje van gemeenten wordt in cijfers voorgelegd. De claims die zijn neergelegd worden hierin meegenomen. Er moet geïnvesteerd worden in de regionale economische ontwikkelingen. Voor de verdeling van de decentralisatiegelden is uitgegaan van 2013. Er zijn tekorten, dus is er sprake geweest van groei. De realisatiecijfers van de Nederlandse Zorgautoriteit zijn in 2014 opgesteld. Nu blijkt het Rijk in dat jaar minder geld heeft uitgegeven dan begroot aan AWBZdoelgroepen die vanaf 2015 onder de Jeugdwet en de Wmo vallen. Hoewel het nog onderdeel is van voorjaarsbesluitvorming van het kabinet lijkt het erop dat het ministerie van VWS dit in mindering wil brengen op het macrobudget Jeugd en Wmo van gemeenten. Deze vermindering zou al in 2015 in moeten gaan. Dit is tegen de gemaakte bestuurlijke afspraken in en de VNG verzet zich tegen deze uitname. Annemarie Jorritsma heeft aangegeven dat per 1 januari 2015 de regels van het Gemeentefonds gelden. Het Rijk kan deze kosten niet afwentelen op de gemeenten. Tot slot geeft mevrouw Kriens aan dat de decentralisaties redelijk eenvoudig verlopen. Wel zijn er enige zorgen. Zo stokt in sommige delen van het land de doorverwijzing naar de specialistische jeugdzorg en WLZ. Na de rondvraag sluit de voorzitter het huishoudelijke gedeelte. Een verslag van het thematisch gedeelte: Wat is de rol van gemeenten in 2020? Is te vinden onder de link http://www.vng.nl/onderwerpenindex/bestuur/nieuws/friezenvertrouwen-op-de-inwoners-in-de-gemeente-2020

Aan: de Buitengewone Algemene Ledenvergadering van de VFG van 27 oktober 2015 Agendapunt: 2B t/m 2D Onderwerp:

Toelichting huishoudelijke onderwerpen en verenigingszaken

2B. Afscheid VFG bestuursleden Sjoerd Tolsma, Sjon Stellinga en Arie Aalberts Sjoerd Tolsma is op 1 juli jl. gestopt als wethouder van Súdwest-Fryslân. Hij was binnen het VFG bestuur verantwoordelijk voor de portefeuille Gezondheid en Welzijn en tevens coördinerend portefeuillehouder voor het Sociaal Domein. Op 6 augustus jl. heeft Sjon Stellinga zijn functie als burgemeester van Schiermonnikoog neergelegd. Hij was binnen het VFG bestuur verantwoordelijk voor de portefeuille Bestuur en Veiligheid. Conform de statuten van de vereniging maken Sjoerd Tolsma en Sjon Stellinga sinds de datum van hun afscheid geen deel meer uit van het VFG bestuur. Arie Aalberts zal begin december afscheid nemen als waarnemend burgemeester van de gemeente De Fryske Marren. Zijn zetel binnen het VFG bestuur komt hiermee ook te vervallen en het voorstel is om nu alvast in deze aanstaande vacature te voorzien. Arie Aalberts is binnen het VFG bestuur verantwoordelijk voor de portefeuille Financiën. Het VFG bestuur is Sjoerd Tolsma, Sjon Stellinga en Arie Aalberts zeer erkentelijk voor hun inzet voor de vereniging de afgelopen jaren. 2C.

Voordracht Stella van Gent, Durk Durksz en Bert Wassink voor benoeming tot lid VFG bestuur Vanwege het afscheid van de drie bestuursleden bij het vorige agendapunt zijn er binnen het VFG bestuur een drietal vacatures te vervullen. Het betreft hier vacatures voor de portefeuilles Gezondheid en Welzijn, Financiën en Bestuur en Veiligheid. Er is bij de invulling van de vacatures gezocht naar kandidaten die binnen de eigen gemeente in ieder geval portefeuillehouder zijn van één van de vrijgevallen portefeuilles en bovendien bij voorkeur beschikken over een ruime kennis en ervaring binnen het betreffende beleidsveld. Dit is ook conform de lijn die de VNG op dit moment landelijk hanteert. Om de zetels binnen het VFG bestuur zo evenredig mogelijk te verdelen is er ook zo veel mogelijk rekening gehouden met aspecten als regionale spreiding, grootte van gemeente en politieke kleur. Voorstel Het VFG bestuur stelt aan u voor om Stella van Gent (Súdwest-Fryslân, portefeuille Gezondheid en Welzijn), Durk Durksz (De Fryske Marren, portefeuille Financiën) en Bert Wassink (Terschelling, portefeuille Bestuur en Veiligheid) te benoemen tot bestuurslid van de VFG. Eventuele tegenkandidaten kunnen zich tot één uur voor de vergadering melden bij de voorzitter. 2D. Benoeming nieuw lid kascommissie Tijdens de Algemene Ledenvergadering van 7 april jl. heeft u Durk Durksz (De Fryske Marren) en Tom van Mourik (Menameradiel) benoemd tot leden van de kascommissie. Indien u bij agendapunt 2C. heeft ingestemd om Durk Durskz te benoemen tot lid van het VFG bestuur kan hij geen deel meer uitmaken van de kaskommissie. Voorstel Het VFG bestuur stelt aan u voor om ter vergadering een nieuw kascommissielid te benoemen ter vervanging van Durk Durskz.

Mei elkenien foar elkenien Coalitieakkoord 2015-2019

Mei elkenien foar elkenien Coalitieakkoord 2015-2019. Zes ambities voor Fryslân

Inhoudsopgave

Onze visie

6

1.

Voor krachtige gemeenschappen

8

2.

Voor een toekomstbestendige economie

12

3.

Voor vanzelfsprekende duurzaamheid

18

4.

Voor een vitaal Frysk eigene

22

5.

Voor een dynamische omgeving in de mooiste provincie

26

6.

Voor een modern provinciaal bestuur

34

Voor een verantwoord financieel beleid

38

Ons motto: kansen grijpen door ruimte te bieden

We hebben als provincie ons best gedaan overeenstemming met de bezitters van de foto-rechten te bereiken over het gebruik van de foto’s. Mochten er toch fotografen zijn, die menen dat hun werk zonder toestemming is gebruikt, dan kunnen ze contact opnemen met de afdeling communicatie: 058-292 5525.

Coalitieakkoord 2015-2019. Zes ambities voor Fryslân

5

Onze visie

Fryslân en de Friezen zijn divers, dat geldt ook voor deze coalitie van CDA, VVD, SP en FNP. Er is veel dat ons onderscheidt, maar nog veel meer dat ons bindt. De menselijke waardigheid is het vertrekpunt voor deze coalitie. Menselijke waardigheid betekent voor ons ruimte voor mensen om mee te kunnen doen, om kansen te krijgen en kansen te kunnen pakken. Daarbij blijft het stimuleren van werkgelegenheid van het grootste belang. We willen dit vooral via het MKB bereiken. Ook investeren in duurzaamheid kan extra banen opleveren. Belangrijk voor menselijke waardigheid is de verbinding: je met elkaar verbonden weten, borg staan voor en met elkaar. Wij vinden dat niemand buitengesloten moet zijn. Dat willen we tot uitdrukking laten komen in ons beleid maar ook in onze handelwijze, de manier waarop we met inwoners willen omgaan. Eerlijk en met een open oor en oog en uitgestoken hand. Met iedereen en voor iedereen. Want we hebben de inwoners nodig om onze ambities waar te maken. Het vertrekpunt van menselijke waardigheid hebben we vertaald in een aantal kernwaarden waarop we ons verenigd voelen. Betrouwbaarheid, maatschappelijke betrokkenheid, solidariteit en juist iets willen betekenen voor Fryslân is dat wat ons als coalitie bindt. Ons vertrekpunt en kernwaarden hebben we vertaald in onze politieke opdracht: helpen mogelijk maken dat ieder mens mee mag doen in de Friese samenleving, elk op zijn eigen wijze. Wij willen zorgen voor die verbinding, daarin zit onze kracht. We zetten ons in voor elke Fries. Dat kan op veel manieren: van stimulering van de eigen verantwoordelijkheid tot het bieden van kansen op velerlei gebieden. Wij gaan voor een Fryslân dat rechtvaardiger, duurzamer, meer Frysk eigene en meer ondernemend wordt. Betekent dit dat we ons alleen voor Friezen inspannen? Nee. We zijn bijvoorbeeld in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa namens Nederland. We willen dan zoveel mogelijk Europeanen bereiken. Maar we willen ook dat dit een feest is voor elke Fries en dat elke inwoner van de provincie de kans moet hebben ervan te profiteren. Richting 2018, in 2018 en na 2018. Ambities We zijn een ambitieuze coalitie. Daarom hebben we in dit akkoord zes ambities geformuleerd, die samen een raamvertelling vormen. De eerste ambitie, krachtige gemeenschappen, kent twee kanten. Ten eerste is het een ambitie in zichzelf: we willen de al krachtige gemeenschappen in Fryslân versterken, helpen in de veranderingen en vernieuwingen die gaande zijn, en helpen daar waar gemeenschappen minder krachtig zijn of kracht dreigen te verliezen. Maar

6


daarnaast vormen die krachtige gemeenschappen het fundament voor de manier waarop we dingen willen bereiken in onze overige ambities. Zoveel mogelijk uitgaande van de kracht van onze dorpen, wijken, bedrijven en mensen zelf, hun ideeën, initiatieven en ondernemerschap. Beleid maken we zoveel mogelijk ‘inclusief’, zoals dat tegenwoordig heet. Dat wil zeggen dat we rekening houden met alle aspecten. De raamvertelling sluiten we af met de ambitie een moderne provincie te zijn, die de noodzakelijke aanvulling vormt op onze eerste ambitie. Om anders te kunnen omgaan met een veranderende wereld en verschuivende rol van de overheid daarin, om de kracht van gemeenschappen echt als uitgangspunt te kunnen nemen, moeten we ons als bestuurders anders gedragen, moet onze organisatie anders functioneren. Verbinder Onze werkhouding is duidelijk: we zijn niet de ongevraagde bemoeial, we willen de constructieve verbinder zijn. We willen zo veel mogelijk aansluiten bij initiatieven, wensen en kwaliteiten van mensen, dorpen en regio’s. Soms is onze grootste bijdrage om niet in de weg te lopen, maar om vertrouwen en ruimte te geven. Soms zit dit in het adviseren en begeleiden. Soms in het weghalen van struikelblokken, soms in het financieren. Het is niet nodig om elk probleem onmiddellijk tot het onze te maken en meteen een oplossing op te leggen. Wereld Fryslân gaat meer de wereld in. Met onze producten, met onze bedrijven, met Culturele Hoofdstad, met de Friese gemeenten, het Waterschap en onze Noordelijke partners, om zo de economie aan te jagen en te versterken. Uitdagingen waarvan we graag zien dat Gedeputeerde en Provinciale Staten die samen aan gaan. Tussen de posten van de raamvertelling bevinden zich onze overige ambities. Dat zijn een toekomstbestendige economie, vanzelfsprekende duurzaamheid, een vitaal Frysk eigene en een dynamische omgeving in de mooiste provincie. We sluiten af met een overzicht van het geld dat we aan onze ambities willen besteden. We gaan een uitdagende tijd tegemoet. Die is niet vrij van gevaren en zorgen, maar tegelijk ook niet van kansen en mogelijkheden. Wat ons bindt en verbindt, inspireert ons en roept ons op om vorm en inhoud aan onze ambities te geven. Wat ons onderscheidt, levert nieuwe invalshoeken op om tot nog betere oplossingen te komen. Voor elke Fries.


7

HOOFDSTUK

1


Gemeenschappen veranderen. Ze vormen zich naast de sportclub of plattelandsvrouwen meer en meer rondom gezamenlijke drijfveren. Zoals samen energie opwekken en de opbrengsten daarvan laten terugvloeien in de gemeenschap. Ze organiseren het gebruik van deelauto’s en onderhouden samen dorpstuinen. De lokale gemeenschappen veranderen dus, maar blijven sterk. Daarnaast ontstaan steeds meer virtuele gemeenschappen van gelijkgezinden of mensen met dezelfde interesses, niet meer gebonden aan plaats of tijd. Mensen wisselen kennis uit, liefhebberijen, creëren een gezamenlijk protest, idee of product met anderen die zich overal op de wereld kunnen bevinden. Ook de verhouding van de Friese gemeenschappen tot hun grootste gemeenschap, de overheid, verandert. Het verhaal is bekend: burgers zijn steeds hoger opgeleid, hebben mede door internet toegang tot bijna onbeperkte kennis en nemen het gezag of gelijk van de overheid niet meer voetstoots aan. Ook nemen ze het heft meer in eigen handen en voeren taken uit die voorheen als ‘voor de overheid’ werden gezien. Er hoort wel een belangrijke kanttekening bij dit verhaal: niet alle gemeenschappen zijn even krachtig. Niet alle inwoners zijn even goed op de gemeenschap aangesloten, sommige zelfs helemaal niet. Sommige Friezen dreigen van generatie op generatie buiten elke gemeenschap te vallen. Krachtig Wij willen deze periode bijdragen aan krachtige Friese gemeenschappen. In een rol die past bij de veranderende verschuivingen tussen maatschappij en overheid, en steeds krachtiger gemeenten. Dat doen we om te beginnen door zo min mogelijk in de weg te lopen. Waar zaken zonder ons goed gaan bemoeien we ons niet ongevraagd.

Onze inzet Dorpen en wijken krijgen de kans om projecten uit te voeren die de kansen op deelname van de Friezen aan het maatschappelijk leven verhogen. Bij onze aanbestedingen krijgen Friezen met een achterstand op de arbeidsmarkt een plek bij de winnaar, door onze nadruk op ‘social return’. In al onze beleidsvelden houden we zicht- en voelbaar rekening met de sociale aspecten van

We verminderen regels en belemmeringen. Daarnaast ondersteunen we waar dat wenselijk is en ze ons vragen. Soms met geld, maar vaker nog met diverse vormen van hulp, kennis, advies, doorverwijzing en verbinding. In de ambitie ‘een moderne provincie’ leggen we uit wat we doen om het bovenstaande te bereiken. Waar gemeenschappen of individuen tussen wal en schip dreigen te vallen en een provinciale rol gepast is, ondersteunen we vooral indirect, via of minimaal samen met gemeenten. In onze aanbestedingen zorgen we dat we een goede werkgever zijn en geven ‘social return’ een belangrijke rol. We waken ervoor dat social return tot verdringing leidt.

dat beleid. Wij zorgen ervoor dat de Friezen de komende vier jaar meer geld overhouden, door het

Acties voor krachtige gemeenschappen:

provinciale deel van de wegenbelasting met 30 procent te verlagen. Dit scheelt gemiddeld 65 euro per jaar per autobezitter. Friezen kunnen deelnemen aan een Vrijwilligersacademie.

Ambitie Fryslân is meer dan elf steden, ruim 400 dorpen en 647.000 inwoners. We vormen sociale netwerken van duizenden gemeenschappen, die naast elkaar bestaan, vaak overlappen, en doorlopend veranderen en verschuiven. Gemeenschappen van collega’s, vrienden, gezinsleden, vrijwilligers. Maar ook van internationaal verbonden geïnteresseerden in een onderwerp op Internet. Allemaal tezamen vormen ze de Friese gemeenschap. We zijn ons ervan bewust dat die Friese gemeenschap veelkleurig is, en dat juist al die verschillen waardevol zijn. Al die gemeenschappen kennen hun eigen kracht, wensen en (mogelijke) bijdragen aan het grote geheel.

8


1.

 Het sociale domein Het sociale domein is bij uitstek het domein van de gemeenten, en hun rol daarin zal de komende jaren door de decentralisaties alleen maar groter worden. Dat betekent niet dat wij als provincie geen aandacht voor sociale aspecten hebben. Om te beginnen zorgen we voor een goede overdracht van onze voormalige taken op het sociale domein naar gemeenten. We zullen Provinciale Staten in het najaar van 2015 informeren over de stand van zaken. Op bepaalde terreinen ‘maken we sommige zaken netjes af’. Zo zullen we de voortgang van de aandachtsgebieden in de Stellingwerven de komende jaren nog laten monitoren door het Fries Sociaal Planbureau. In algemene zin blijven we ten behoeve van gemeenten trends en bovenlokale problemen in het sociale domein signaleren. Dit doen we zelf of laten we anderen op ons verzoek doen. Daarnaast spelen sociale aspecten door allerlei beleidsvelden heen. Daarom blijven


9

wij ‘inclusief beleid’ voeren. Dat houdt in dat we in al onze beleidsterreinen sociale aspecten integraal vervlechten. Speciale aandacht hebben we daarbij voor ouderen. Hun aantal neemt de komende jaren sterk toe en ook die vergrijzing werkt door in al onze beleidsterreinen1. Resultaat 1: bij al ons beleid houden we rekening met sociale aspecten en we geven speciaal aandacht aan ouderen.

2.

 Betrekken van iedereen Wij gaan ons Iepen Mienskipsfûns de komende jaren mede inzetten als een kansenfonds. Daarmee ondersteunen we projecten die hen die buiten de Friese gemeenschappen dreigen te vallen, door geldgebrek of andere oorzaken, meer betrekken in of kansen geven op deelname. Om niet op de stoel van gemeenten te gaan zitten richten we ons daarbij op bovenlokale projecten. En dat doen we samen met gemeenten, via onze streekagenda’s. Eén van de initiatieven die we willen ondersteunen is de Vrijwilligersacademie. Sport is een belangrijk middel voor vele Friezen om in hun lokale gemeenschap deel te nemen. Topsport vormt een inspirerend voorbeeld voor velen, mede daarom hechten we aan de topsportstatus van Thialf en het Centrum voor Topsport en Onderwijs in Heerenveen. Resultaat 2: via een kansenfonds komen tientallen projecten tot stand die Friezen nieuwe kansen geven op deelname en we ondersteunen de Vrijwilligersacademie.

3.

 Verlaging opcenten Een hele effectieve manier om de Friese gemeenschappen te versterken is dat ze meer geld te besteden krijgen, zeker na jaren van economische crisis. We verlagen de opcenten de komende jaren met 20 miljoen euro per jaar, zodat Friese burgers meer mogelijkheden hebben tot deelname aan de gemeenschappen waar ze deel van uitmaken of willen uitmaken. Zoals bekend leidt lastenverlichting ook tot werkgelegenheid, misschien wel de belangrijkste vorm van participatie. Resultaat 3: de lasten voor Friezen gaan omlaag met 20 miljoen per jaar.

1

10

Dit punt is door 50Plus aangegeven als belangrijk punt voor het coalitieakkoord.


Coalitieakkoord 2015-2019. 11 Zes ambities voor Fryslân 11

HOOFDSTUK

2


We richten ons op sectoren met toekomst. Zo zijn bijvoorbeeld recreatie en toerisme en de zuivel wereldwijd groeisectoren, waarbinnen Fryslân grote kansen heeft en die, naast zeer geavanceerde producten, ook laagopgeleid werk verschaffen. Een toekomstbestendige economie is ook een economie die in harmonie is met natuur en omgeving2. Een duurzame economie die sociaal, ecologisch, economisch en technologisch bijdraagt aan een gezonde aarde met welvarende bewoners. Dit alles moet uiteindelijk leiden tot hoogwaardig werk voor Friezen. Het investeren in schone energie kan structureel profijt opleveren voor de Friese economie. Met extra banen in de maakindustrie en nieuwe nationale en internationale afzetmarkten. Naast het aanmoedigen van innovaties, blijft ook de bestaande werkgelegenheid van groot belang, ook die bij overheden. Daarom maken we ons hard voor behoud van de Rijksdiensten in Fryslân. Een belangrijk voertuig voor het stimuleren van zo’n toekomstbestendige economie is natuurlijk ons budget Wurkje foar Fryslân, waarmee wij grootschalig in die Friese economie investeren, vaak revolverend. We kijken opnieuw naar de richting van besteding van die miljoenen, om zo het grootste effect voor de Friese economie te bereiken en ervoor te zorgen dat elke Fries ervan kan profiteren.

Acties voor een toekomstbestendige economie: 4.

 Innovatieplatform Wij zien een duidelijke rol voor het innovatie platform Fryslân, waarin we samen met werkgeversorganisaties, kennisinstellingen, vakbonden en andere betrokkenen zoeken naar nieuwe innovaties.

Onze inzet We zorgen voor eenvoud. Regelingen en fondsen voor het Friese bedrijfsleven nemen in aantal, niet in omvang, af.

Resultaat 4: We nemen deel in het Innovatieplatform Fryslân.

De resterende regelingen en fondsen zitten eenvoudiger in elkaar en helpen aanvragers sneller. Meer Friese jongeren kunnen een academische studie doen in hun eigen provincie. Het Friese bedrijfsleven heeft daardoor meer interessante academische kennis in de buurt. Ook hebben Friese bedrijven, met nadruk ook het MKB, meer kans om goede plannen gefinancierd te krijgen. Toeristen geven we de kans om Fryslân te ontdekken door de gratis OV-dagkaart.

Ambitie De wereldwijde economisch crisis heeft de afgelopen jaren ook de Friese economie hard geraakt. Er is daarom alle aanleiding om de komende jaren veel aandacht te besteden aan herstel van die economie. Werk, werk, werk is een speerpunt. Dat willen we doen door te komen tot een toekomstbestendige Friese economie, die de uitdagingen van de 21ste eeuw aankan. Voor ons bestaat zo’n toekomstbestendige economie uit een aantal zaken. Ten eerste gaat het om innovatie. Daarom zijn vernieuwende producten om ons te onderscheiden zo belangrijk, in bijvoorbeeld water- en zuiveltechnologie. We zijn het Land van Melk en Water en hebben op die terreinen een belangrijke en herkenbare internationale positie. We hechten grote waarde aan het innovatiecluster Drachten. We ondersteunen belangrijke spelers in innovatie - zoals Wetsus - ook de komende jaren.

5.

 Investeren in organiserend vermogen De Friese economie draait voor het grootste deel op het midden- en kleinbedrijf. Door hun schaal en aard bevinden kleine bedrijven zich middenin de samenleving, tussen de mensen. Ze zorgen voor bedrijvigheid in de buurten, voor werkgelegenheid in dorpen en voor de leefbaarheid van het platteland. Zij voegen waarde toe aan mensen en omgeving. We investeren daarom niet alleen in de grote kernen en economische zwaartepunten, maar ook daarbuiten in Fryslân. Wel gaat het grote aantal MKB-bedrijven ook gepaard met een bescheidener organiserend vermogen in de Friese economie dan elders. Kleine bedrijven hebben het vaak te druk voor iets anders dan hun dagelijkse praktijk. Wij gaan daarom het organiserend vermogen van de Friese economie versterken. Onder andere door nog actiever partijen met elkaar in verbinding te brengen. Samen met de bedrijven brengen we de sterke en zwakke kanten in beeld om zo gezamenlijk te bepalen waar onze ondersteuning gewenst is. Vereenvoudiging en hulp Vooral kleinere bedrijven hebben het moeilijk om hun weg te vinden bij het aanvragen van subsidies of andere vormen van steun. Dat ligt in belangrijke mate aan ons. Als overheid hebben we de neiging zaken te ingewikkeld te maken. Goede bedoelingen leiden tot een oneindige aangroei van beleid, regelingen, fondsen, criteria, verordeningen, enzovoorts.

2

12


Dit punt is door Grienlinks aangegeven als belangrijk punt voor het coalitieakkoord.


13

We gaan op twee manieren wat doen aan die ingewikkeldheid. Ten eerste door waar we dat zelf in onze macht hebben - bij onze eigen regelingen en fondsen - drastisch te vereenvoudigen. We dunnen het overvolle landschap aan fondsen en regelingen uit door samen te voegen. Van de resterende regelingen vereenvoudigen we de randvoorwaarden en criteria. Daarnaast gaan we naast het MKB staan. We ondersteunen waar dat bij onze eigen regelingen nog nodig is, maar ook bij de middelen van anderen, ondernemers om hun weg te vinden als ze geld willen aanvragen, advies of andere ondersteuning willen. We richten één loket en kenniscentrum in voor alle aanvragen, voor zowel informatie over onze eigen fondsen als over die van anderen. Dat kenniscentrum geeft niet alleen advies vroeg in de innovatieketen, als prille ideeën ondersteuning nodig hebben. Het geeft ook advies bij latere stappen in die keten, zoals het omzetten van een idee in een verkoopbaar product. Resultaat 5: minder regelingen en ondersteuning bij de regelingen die resteren.

6.

 Investeren in het Friese bedrijfsleven De economische crisis heeft ertoe geleid dat geld voor goede ideeën schaars is in Fryslân. Partijen die het geld nog hebben, zoals banken, zijn zeer terughoudend in het uitlenen. Daarom richten we een Friese ontwikkelingsmaatschappij (FOM) op. Om de Friese economie, met het MKB voorop, toegang tot investeringen te geven en daarmee de economie te versterken. Bestaande economisch getinte investeringsfondsen brengen we hierin zoveel mogelijk onder. We bevorderen de export van Friese producten door handelsmissies te faciliteren, bedrijven naar Fryslân te halen en gezamenlijk met het bedrijfsleven de kansen voor export te verkennen. Het vervoer over water en in het bijzonder zeehaven Harlingen zijn van belang voor de Friese economie en export. We gaan gezamenlijk kijken naar mogelijkheden die havens te versterken. We voeren een maatschappelijke kosten baten analyse (MKBA) uit naar verbetering van de bereikbaarheid van de havens van Heerenveen en Drachten. Voor de sluis bij Kornwerderzand zetten we in op een brede sluis die de havens aan het IJsselmeer meer kansen biedt voor het bouwen en onderhouden van schepen. We gaan verder met de aanpak van de N358. Voor een betere en veiliger ontsluiting van het Ecomunity Park verdubbelen we de N381 verder tot Oosterwolde-Zuid. Waar dit bijdraagt aan onze ambities benutten we de mogelijkheden om Europees geld toe te voegen aan onze eigen investeringen. We onderzoeken de diverse mogelijkheden tot versterking van onze lobby in Den Haag en Brussel.

14

Resultaat 7: We ontwikkelen samen met de Friese gemeenten economisch beleid.

8.

 Investeren in onderwijs In een economie die zich steeds meer ontwikkelt tot een kenniseconomie is onderwijs van cruciaal belang. Hoewel onderwijs geen provinciale kerntaak is zien wij vanuit dat economisch perspectief aanleiding om die waarde van met name hoger onderwijs in Fryslân verder te vergroten. Zowel HBO- als academisch onderwijs zijn van groot belang. Ze dragen bij aan economische ontwikkeling en bieden ontwikkelingskansen. De afgelopen jaren hebben we als provincie hoger onderwijs en onderzoek gestimuleerd, in de vorm van Dairy Campus, Waddenakademy, Fryske Akademy en Wetsus. Belangrijk was de vorming van een netwerk van Universiteiten sinds 2011, University Campus Fryslân, of UCF. Nu is het tijd om een stap verder te verkennen door het ondersteunen van de zogenoemde ’11e faculteit van de Rijksuniversiteit Groningen’. Die 11e faculteit gaat bestaan uit meerdere masters bovenop de drie die er al zijn binnen UCF en moet leiden tot een langdurige inbedding en commitment van academisch onderwijs in Fryslân. De 11e faculteit moet complementair zijn aan het huidig onderwijs- en onderzoeksaanbod in Fryslân. Ze moet samenwerken en afstemmen met de aanwezige kennis- en onderzoeksinstellingen. De masters moeten bijdragen aan vaardigheden en kennis die passen bij de sterktes en kansen van het Friese bedrijfsleven en de kenmerken van Fryslân. Dat moet leiden tot een keten van opleidingen vanaf het basisonderwijs tot aan universitair onderwijs die op elkaar maar ook op het Friese bedrijfsleven aansluiten. Ze dragen daardoor mede bij aan een goed vestigingsklimaat. De doorontwikkeling van academisch onderwijs vergroot de kansen van HBO-studenten om binnen Fryslân door te stromen naar een academische studie, en van alle jongeren om academisch onderwijs te kunnen volgen in Fryslân. Als studenten of docenten slimme nieuwe zaken bedenken in Fryslân komen de resultaten, bijvoorbeeld in de vorm van nieuwe bedrijven, ook ten goede aan Fryslân.

 Investeren in gezamenlijkheid

Als provincie zien we toe op realisering van bovenstaande doelen door te komen tot prestatie-indicatoren met bijbehorende passende financiële afspraken. Om te bepalen of de voorgestelde faculteit voldoet aan onze wensen, laten we de komende maanden een onderzoek naar de effecten van de 11e faculteit uitvoeren. Als dat positief uitvalt, willen we bijdragen aan de beginfase van deze 11e faculteit.

Economisch beleid is het effectiefst als alle betrokken partijen elkaar versterken. Daarom willen we samen met de Friese gemeenten economisch beleid ontwikkelen.

Resultaat 8: bij een positieve onderzoeksuitkomst komt er een 11e faculteit.

Resultaat 6: er komt een Friese ontwikkelingsmaatschappij.

7.

We kijken daarnaast met de Friese banenmotor F4, bij voorkeur in organisatie overstijgende projectgroepen, naar mogelijkheden om hun economische kernfunctie en onderlinge afstemming te versterken. Waarbij we zorgen voor een goede verbinding tussen de economische ontwikkeling van stad en platteland, in de ‘netwerkstad Fryslân’. Dat gezamenlijk beleid stemmen we af met Groningen en Drenthe en - met name als het gaat om Waddenfondsprojecten - ook met Noord-Holland.



15

9.

 Investeren in toerisme Toerisme is op langere termijn een groeisector, en een waarin belangrijke veranderingen gaande zijn. De vergrijzing leidt tot een andere vraag en de digitalisering tot nieuwe mogelijkheden. Culturele Hoofdstad biedt de komende jaren natuurlijk grote kansen voor het toerisme, maar stelt ook eisen aan de sector. In het licht van al die ontwikkelingen herijken we ons programma Gastvrij Fryslân. We investeren meer in structuurversterking en ‘hardware’ dan in marketing. We zetten extra in op cultuurtoerisme en kijken in het algemeen naar hoe de goede verbindingen met Culturele Hoofdstad te leggen zijn. Om het draagvlak voor het openbaar vervoer te vergroten en toeristen het gemak van het Friese openbaar vervoer te laten ervaren, krijgen toeristen die in Fryslân overnachten een gratis OV-dagkaart. We vinden het initiatief Holwerd aan zee een indrukwekkend voorbeeld van initiatief van onderop. We staan positief ten aanzien van onderzoek naar de haalbaarheid van dit initiatief. Resultaat 9: er is een gratis OV dagkaart voor toeristen.

16


Coalitieakkoord 2015-2019. 17 Zes ambities voor Fryslân 17

HOOFDSTUK

3

Acties voor vanzelfsprekende duurzaamheid: 10.

Voor 2020 hebben we al als doelstelling om in Fryslân 16% van onze duurzame energie duurzaam op te wekken en in 2050 moet de energievoorziening in Fryslân onafhankelijk van fossiele brandstoffen zijn. Wij doen daar op kortere termijn een schep bovenop. We willen in 2025 al 25% van de energie in Fryslân duurzaam opgewekt hebben. Een doel dat we niet op eigen houtje kunnen bereiken maar waarvoor we andere overheden, organisaties en bedrijfsleven nodig hebben. In het realiseren van dat doel zetten we in op een brede energiemix en een integraal energieplan3 dat we gezamenlijk met de Friese samenleving organiseren. Binnen de brede energiemix zien we een aantal zaken als nog extra kansrijk. Zonne-energie speelt een belangrijke rol. Ook geothermie en warmtenetten vinden we veelbelovend, zeker voor industriële toepassing. We spannen ons in om Europa te laten meebetalen aan een proefboring.


De duurzaamste vorm van energieverbruik is geen energieverbruik. We gaan zowel met de industrie als in de woningsector naar (verdere) mogelijkheden tot energiebesparing kijken. We zien veel toekomst in LED, waarin het Friese bedrijfsleven ook een sterke positie heeft. We ontwikkelen daarin programma’s samen met bedrijven, om zo bijvoorbeeld benzinestations helemaal LED te laten verlichten. Mestvergisting kan een belangrijke bijdrage leveren. Ook Blue Energy zien we als een mooie kans om de duurzaamheid te versterken. We ondersteunen de wens van meerdere dorpen en wijken in Fryslân om in 2025 zelfvoorzienend in hun energievoorziening te zijn. Wij geven hen volop de ruimte om hier mee te experimenteren. En vanzelfsprekend is energiebesparing van groot belang. Naast onze rol als verbinder willen we meer gaan aanjagen. Dat gaat gepaard met financiële middelen, maar misschien nog belangrijker is ondersteuning van partijen: ze bij elkaar brengen, attenderen op mogelijkheden, hinderpalen wegnemen. We zien ook een rol als kennismakelaar, haler, brenger en verbinder van relevante informatie van binnen en buiten Fryslân. Ook hier willen we zoveel mogelijk aansluiten op bestaande maatschappelijke initiatieven en proberen die verder te brengen.

Onze inzet De komende jaren nemen de diverse vormen van opwekking van duurzame energie zichtbaar toe. Er komen niet meer windmolens bij dan in de bestaande en niet te wijzigen afspraken zijn opgenomen. Elke Fries krijgt de kans om individueel of in groter verband mee te doen in duurzame energieopwekking. Elke Fries krijgt de kans om zijn dorp of wijk energieneutraal en/of sociaal duurzamer te maken.

Resultaat 10: een integraal energieplan om in 2025 25% van onze energie duurzaam op te wekken is in uitvoering.

We verbeteren fietsen wandelpaden.

Ambitie Duurzaamheid is voor ons vanzelfsprekend een leidend principe. Het zorgt voor een indrukwekkende kentering. Duurzaamheid ontwikkelt zich op een breed front voor bedrijfsleven, instellingen, overheden en personen tot een natuurlijk onderdeel van ons dagelijks leven. Wij willen die vanzelfsprekendheid van duurzaamheid een extra impuls geven, om in 2050 te komen tot een fossielvrije en duurzame samenleving. Daarom stellen wij extra tussentijdse doelen voor 2025 naast de bestaande voor 2020 en 2050, en investeren om die ambitieuzere doelen ook te halen. Daarnaast willen we de brede opvatting van duurzaamheid, die naast milieu en omgeving ook sociale duurzaamheid en welvaart omvat, in ere herstellen. We nemen daarom ook maatregelen om de sociale duurzaamheid en economische kracht van Fryslân te vergroten (zie daarvoor ook de ambities krachtige gemeenschappen en een toekomstbestendige economie).

 Een duurzaamheidsoffensief voor 2025

11.

 Duurzaam vervoer Innovaties zijn cruciaal bij het verhogen van duurzaamheid, en brengen direct en indirect werkgelegenheid met zich mee. Die mogelijkheden voor het creëren van welvaart en werk spelen voor ons een belangrijke rol in onze keuzes in ondersteuning. Tenslotte kan duurzaamheid op lokale schaal ook deels een antwoord op bevolkingsdaling zijn. De winst van lokale energieopwekking kan terugkomen in (behoud van) lokale voorzieningen. Ook in ons vervoerbeleid speelt duurzaamheid een belangrijke rol. In het openbaar vervoer staan we op het gebruik van duurzame brandstoffen en we blijven verder zoeken naar kansen om het openbaar vervoer te verduurzamen. Fietsen en wandelen zijn de duurzaamste vormen van vervoer. Mede door de elektrische fiets gebruiken mensen de fiets ook op langere afstanden steeds meer. Als provincie willen we dit optimaal faciliteren door zowel de woonwerk fietspaden als de meer recreatieve fietspaden goed te onder-

3

18


Dit punt is door D66 aangegeven als belangrijk punt voor het coalitieakkoord.


19

houden. Ook willen we samen met de Friese gemeenten investeren in nieuwe fietspaden. Gezamenlijk maken we een actieplan fiets en wandelen. Een investering in wandelpaden zorgt voor een recreatieve impuls en meer inkomsten in onze toeristische sector. Naast de waterrecreatie geldt Fryslân daardoor ook als wandelen fietsprovincie. Resultaat 11: Fryslân hoort bij de top 3 fietsen wandelprovincies van Nederland.

12.

 Windmolens en duurzame dorpen Windenergie zien wij als een tijdelijke bijdrage aan het verduurzamen van de Friese economie. Maar windmolens hebben ook negatieve effecten op het landschap en de omgeving. We erkennen zowel het tijdelijk belang van windenergie als de schaduwkanten van windmolens. Daarom leggen we ons enerzijds neer bij het besluit 530,5 MW aan windenergie in Fryslân te realiseren. Wel dringen we er met kracht bij het Rijk op aan die molens niet in het IJsselmeer maar langs de Afsluitdijk te plaatsen. Anderzijds is die 530,5 MW het maximum dat we in Fryslân aan windmolens accepteren. Nieuwe molens op land staan we niet toe. Het vervangen van afgeschreven molens op hun huidige locatie door molens van dezelfde hoogte houden we niet tegen. Bestaande molens saneren we niet. Saneren leidt ertoe dat molens elders op het land geplaatst moeten worden en dat willen we niet. De gevolgen van de aanwijzing van de Rijkscoördinatieregeling willen we verzachten. In de dorpen en streken die rechtstreeks last krijgen van windmolens langs de IJsselmeerkust en bij de Kop van de Afsluitdijk ondersteunen we initiatieven om de toeristisch-economische sector te versterken. In heel Fryslân, met een zwaartepunt in de dorpen en wijken nabij de windmolens, steunen we projecten die de lokale duurzaamheid en leefbaarheid verhogen. Daarbij gaat het om duurzaamheid in brede zin. We ondersteunen projecten en ideeën die bijdragen aan vergroening, duurzame energieopwekking of – besparing als zonnepanelen, leenauto’s en dergelijke. Maar ook initiatieven die de sociale duurzaamheid en cohesie vergroten, als bijvoorbeeld innovatieve vormen van buurtzorg of aanleg van volkstuinen. Daarmee brengen we ook onze nieuwe duurzaamheidsdoelstelling voor 2015 dichterbij. We bekijken de mogelijkheden om die compensatie mede te betalen uit het rendement dat een in alle opzichten financieel verantwoorde deelname in Windpark Fryslân ons kan brengen. Een dergelijke deelname biedt ook de kans het voor dorpen en wijken mogelijk en makkelijk te maken om een of meerdere in het nieuwe windpark te plaatsen molens als ‘dorpsmolen’ aan te schaffen. Dan komt het rendement daarvan aan hun dorp of wijk ten goede. Er komt een onderzoek om na te gaan of omkering van de bewijslast bij de komst van windmolens kan leiden tot een betere en laagdrempeliger schaderegeling. We zijn alleen bereid tot die deelname in ruil voor een goed rendement en zeggenschap. In dat geval kijken we ook naar mogelijkheden om het bestaande Fûns Skinne Fryske Enerzjy deels hiervoor te gebruiken. Als deelname tegen onze voorwaarden niet mogelijk is, dekken we de compensatie op een andere manier. Resultaat 12: er komen tientallen duurzame dorpen. Er komen niet meer windmolens bij dan het afgesproken maximum van 530,5 MW.

We hebben in het begin van dit hoofdstuk ons duurzaamheidsoffensief geschetst. Dat offensief maakt Fryslân de komende jaren duurzamer. Het voorziet ons ook van een zelfverzekerd antwoord als ooit een nieuwe vraag tot plaatsing van windmolens van het Rijk mocht komen. Dat antwoord zal dan zijn: we hebben een veel betere aanpak met niet één idee, maar tientallen.

20



21 21

HOOFDSTUK

4

Dat Frysk eigene is waardevol, maar niet onveranderlijk. De Friese taal verandert onder invloed van nieuwe media en het daarbij behorende taalgebruik, cultuuruitingen digitaliseren, sporten veranderen. Wij willen het goede aan het Frysk eigene behouden, onder gelijktijdige aanpassing aan het nieuwe. Wij zien digitalisering als een kans voor de Friese taal.

Concrete acties voor een vitaal Frysk eigene: 13.

Mede om Culturele Hoofdstad tot een succes te maken, investeren we de komende jaren fors in cultuur. Ook vinden we het van groot belang dat iedereen de gelegenheid heeft om zowel te genieten van, als mee te doen aan cultuur. Daarom komen wij met een stimuleringsmaatregel voor muziek-, dans- en toneellessen. Hiervoor is ook het Iepen Mienskipsfûns te gebruiken. Het culturele erfgoed willen we restaureren en herbestemmen, zodat het ook functioneel gebruikt kan worden en toegankelijk blijft voor een breed publiek. Op deze manier willen we cultuurtoerisme in Fryslân ook versterken.


Resultaat 13: meer Friezen nemen deel aan muziek-, dans- en toneellessen.

14.

Onze inzet Friezen kunnen gemakkelijker meedoen aan muziek, dans en toneellessen. Elke Fries kan meegenieten van Culturele Hoofdstad in 2018 maar ook daarna blijven kunst en cultuur voor iedereen toegankelijker. Alle Friezen krijgen meer gelegenheden om Fries te leren en te spreken, van de kinderopvang tot aan de universiteit. Iedere overheidsinstantie in Fryslân is in het Fries te benaderen. Omrop Fryslân blijft een Fries(talig)e omroep. Elke Fries heeft toegang tot vernieuwde, levensvatbare kranten, sites en andere media.

Ambitie Binnen Europa is meertaligheid de norm, zo ook in Fryslân. Maar die Friese taal vormt niet het enige ‘Frysk eigene’. Fryslân is ook de provincie met veel kleine musea, een grote sociale samenhang, veel beoefenaars van amateurkunsten, Iepenloftspullen en eigen Fryske sporten, zoals Frysk dammen en Fierljeppen. Fryslân is de mooiste provincie van ons land, dat willen we zo houden. Met veel cultuurhistorie en erfgoed, van oude melkfabrieken tot terpen en beschermde dorpsgezichten. Dat de karakteristieke Fryske cultuur bloeit en ook buiten Fryslân op waardering kan rekenen bleek onder andere uit het toekennen van de titel Culturele Hoofdstad aan Leeuwarden. Maar ook de opening van het Fries museum en het winnen van de museumprijs 2015 voor dit museum laten zien dat de Friese cultuur en het Friese erfgoed ertoe doet.

22


 Cultuurdeelname

 Kulturele Haadstêd Ljouwert-Fryslân 2018 Culturele Hoofdstad is zonder twijfel de belangrijkste culturele gebeurtenis van de komende jaren in Fryslân. Culturele Hoofdstad zien we als een breed volksfeest waaraan heel Fryslân, jong en oud, kan en wil meedoen. Breed ook in de verbinding met belangrijke bestaande culturele evenementen als de Admiraliteitsdagen, Elfstedentocht, Heamiel, Sail Harlingen, Sneekweek etc. Breed in de spreiding over dorpen en steden over heel Fryslân. Breed in de inhoudelijke verbinding met allerlei andere activiteiten en beleidsterreinen. Culturele Hoofdstad geeft een meerwaarde aan de (culturele) evenementen die we hier al kennen. We staan volledig achter Culturele Hoofdstad en beschouwen het mede als onze taak om er een groot succes van te maken. We houden de vinger aan de pols om te voorkomen dat geld uitgegeven wordt dat er niet is. We zullen daarvoor de al in het proces voorziene ijkmomenten gebruiken. Nog belangrijker dan het evenement zelf zijn de blijvende effecten ervan. Die effecten spelen zich naast vanzelfsprekend het culturele terrein ook nog op vele andere terreinen af. Voor ons ligt het zwaartepunt op drie van die blijvende effecten van Culturele Hoofdstad:  Versterking van de economie. KH18 moet leiden tot duurzame versterking van de Friese economie. We gaan actief met bedrijven kijken welke toegevoegde waarde KH18 voor hen zou kunnen betekenen, en vice versa. Culturele Hoofdstad is ons vliegwiel om het Friese bedrijfsleven in contact te brengen met nieuwe markten in nieuwe landen. Samen met vertegenwoordigers van dat bedrijfsleven gaan we Friese bedrijven vragen op welke terreinen en in welke landen ze exportkansen zien. Ambassadeurs, ministers en (potentiële) klanten uit die landen nodigen we vervolgens uit bij Culturele Hoofdstad. Om het netwerk van Friese ondernemers en uiteindelijk hun export te vergroten.


23

 Versterking van het Fries en het Frysk eigene. Binnen de culturele erfenis benadrukken we de versterking van het gebruik, de kwaliteit en de populariteit van het Fries en het ‘Frysk eigene’ in onze cultuur. Een voorbeeld hiervan is het project Lan fân taal, dat we verder willen uitbouwen binnen en buiten Culturele Hoofdstad.  D e brede culturele resultaten. Voor ons is belangrijk dat het programma van Culturele Hoofdstad naast topkunst ook kunst omvat die grote delen van de bevolking zowel tot het genieten ervan als deelname erin verleidt. Culturele Hoofdstad moet blijvend leiden tot meer kinderen en volwassenen die in aanraking komen met cultuur en tot een blijvende versterking van het culturele veld in Fryslân. We gebruiken onze positie als partner en medefinancier van KH18 om het belang te benadrukken dat iedereen ook na 2018 mee kan en wil doen aan culturele activiteiten. Met de partijen in het culturele veld, onze partners in Culturele Hoofdstad en onze medeoverheden kijken we naar welke mogelijkheden zij kunnen bieden in muziekscholen, cultuurcentra en dergelijke. Resultaat 14: Kulturele Haadstêd 2018 wordt een feest voor iedereen met blijvende effecten.

15.

16.

 Omrop Fryslân Omrop Fryslân is voor ons een belangrijke peiler onder het gebruik van de Friese taal. Een zelfstandige positie van de Omrop is daarvoor onmisbaar. Wij willen daarom het Rijk houden aan de afspraken zoals die in de Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer benoemd zijn. Met als uitgangspunt het advies van de Commissie Borging Friese taal in de media (commissie Hoekstra) willen we een wettelijke verankering van de positie van de Friese taal en Omrop Fryslân in de mediawet, inclusief de financiële dekking. De samenwerking van de Friese mediabedrijven zien wij als een positieve ontwikkeling. Media zijn wereldwijd volop in transitie. Het internet heeft de basis onder de bedrijfsvoering van veel bestaande media verzwakt. Het zoeken naar nieuwe bedrijfsmodellen is in volle gang. Maar ook de functie en vorm van media is volop aan verandering onderhevig. Wij hechten aan een gezond medialandschap, ook als noodzakelijke controle op de politieke macht. We kijken daarom hoe we de transitie binnen de Friese media waar nodig kunnen helpen mogelijk te maken. Resultaat 16: Omrop Fryslân blijft behouden als een zelfstandige omroep.

 Het Fries Het Fries is voor de Friezen meer dan een taal alleen. Het bepaalt mede onze identiteit. Het zorgt voor verbinding en herkenning. We dragen de verantwoordelijkheid en zorgplicht voor de Friese taal en cultuur samen met het Rijk, en hechten er ook aan daar samen invulling aan te geven. Maar in deze tijd kan vrijwel niemand meer toe met één taal. Op school, in het dagelijks leven, op internet lopen talen doorelkaar en switchen zeker jongeren terloops van Fries, naar Nederlands en Engels. Daarom blijven we vol inzetten op meertalig onderwijs in kinderopvang en op de basisschool. Op elke basisschool hoort het Fries thuis. We dagen basisscholen uit om de eindtoets Fries af te nemen. Als provincie komen we met de Grutte Pier prijs, voor de school of klas die de hoogste score heeft op die toets. We gaan de positie van het Fries ook in het middelbaar onderwijs versterken, totdat Fries van de kinderopvang, basisschool, voortgezet onderwijs tot in het HBO en WO onderwijs te volgen is. We onderzoeken samen met Friese leerlingen en scholen of en hoe het Fries bijvoorbeeld als keuzevak een steviger positie kan krijgen in het middelbaar onderwijs. We kijken hoe we digitale leermiddelen hier een rol in kunnen laten spelen. We bevorderen dat de verschillende overheden in Fryslân ook zelf het Fries actief gebruiken. Friezen gebruiken veel eerder Fries bij een overheid die dat zelf ook doet. In de Wet gebruik Friese taal is opgenomen dat ook decentrale overheden4 een zorgplicht voor de Friese taal en cultuur hebben. We gaan dit regelen samen met gemeenten en andere overheidsorganen (zoals de Rechtbank Noord-Nederland). Als provincie geven we hier het goede voorbeeld in. Wij gaan, mede naar aanleiding van het grote taalonderzoek van de Fryske Akademy, bovenstaande en andere maatregelen onderbrengen in een overkoepelend Deltaplan Frysk. Dat plan moet leiden tot het op een positieve manier versterken van de verankering van de tweede Rijkstaal. Resultaat 15: een Deltaplan Frysk versterkt de positie van de Friese taal.

4

24

Met uitzondering van Ameland, Schiermonnikoog, Terschelling, Vlieland en Weststellingwerf.



25

HOOFDSTUK

5


Een leefbaar platteland Fryslân is bekend vanwege zijn fraaie en vitale platteland. Het platteland kent ook zijn bedreigingen, in de vorm van vergrijzing, bevolkingskrimp en verlies aan (economische) vitaliteit. Om de vitaliteit van het platteland te behouden en de gevolgen van krimp te verzachten zijn de leefbaarheid van het platteland en de aanwezigheid of nabijheid van werk van groot belang. Onze invalshoek is ook hier de kracht van gemeenschappen zelf. We willen zo veel mogelijk aansluiten bij initiatieven, wensen en kwaliteiten van mensen, dorpen en regio’s. Soms is onze grootste bijdrage niet in de weg lopen. Soms zal het adviseren en begeleiden zijn, soms struikelblokken weghalen en soms geld. We willen meer verbinden dan regisseren, meer helpen dan sturen. Dit willen we eenvoudig doen, via één loket. Waar de kracht van gemeenschappen hapert gaan we actiever op zoek naar mogelijkheden om die kracht te vergroten. Waar geld nodig is, dragen we voor de grotere projecten bij via de streekagenda’s, voor de kleinere projecten die echt van onderop komen via ons Iepen Mienskipsfûns. Wat we doen, doen we bovenlokaal, samen met of via gemeenten. Gemeenten nemen de laatste jaren in aantal af en kennen daardoor gemiddeld een grotere omvang. Ze krijgen meer taken en bestuurskracht. Daardoor past ons nog meer bescheidenheid. Meestal verloopt onze ondersteuning van gemeenschappen indirect, via die gemeenten, minimaal samen met hen. Wij gaan niet op hun stoel zitten, maar helpen waar dat kan en gewenst is. We zien onze bijdrage onder andere in het helpen bereiken van samenhang, gemeenten bijeenbrengen om samen te onderhandelen, plannen te maken en vooral uit te voeren.

Acties voor een dynamische omgeving in de mooiste provincie: Onze inzet De (oudere) inwoners van Fryslân kunnen gemakkelijker een bij hen passende woning vinden.

17.

We werken samen met gemeenten en anderen waaronder VNO-NCW, MKB en onze zuivel-industrie in de Friese regio’s via streekagenda’s. Maar ook de samenwerkingsagenda’s met de ‘grote vier’ hebben hun uitwerking op het Friese platteland. We leggen een sterkere verbinding tussen die agenda’s en kijken of we tot nieuwe vormen van samenwerking kunnen komen. Ons Iepen Mienskipsfûns zetten we in om initiatieven van onderop te ondersteunen die de leefbaarheid vergroten.

Er blijven voldoende voorzieningen in de buurt, zij het misschien niet meer in eigen dorp. Zorgvoorzieningen blijven goed verspreid over de provincie. Steeds meer Friezen hebben toegang tot snel internet. Friezen kunnen met één trajectkaart reizen door heel Noord-Nederland. Wegen zijn nog beter onderhouden en veiliger. Boeren krijgen ondersteuning in hun streven meer rekening te houden met natuur. De bestaande natuurgebieden worden mooier.

Ambitie Een leefbare omgeving is voor ons een omgeving waarin het plezierig verblijven is, door mooie natuur of een plezierige woonomgeving. Het is een omgeving waarin werk is of nabij is. Het is een omgeving die niet geïsoleerd is, die fysiek en digitaal goed te bereiken is. Het is ook een omgeving waarin die zaken in balans zijn, waarin landbouw en natuur elkaar versterken, werken en wonen elkaar niet storen, zorg en wonen gecombineerd kunnen worden. In Fryslân is de zorg voor die omgeving van groot belang. Niet voor niets zijn we sinds 2010 officieel de Mooiste Provincie van Nederland. Die titel hebben we niet behaald door elke ingreep in de omgeving te weren, maar door deze zo verantwoord mogelijk te doen. Uiteraard spreekt uit die titel ook de waardering voor hoe zorgvuldig de Friese bevolking met haar omgeving omgaat.

26


 Inzet voor platteland

Resultaat 17: de bestaande agenda´s voor stad en platteland zijn verbonden.

18.

 Voorzieningen Voor de leefbaarheid van het platteland zijn voorzieningen van groot belang. We ondersteunen gemeentelijk overleg om hun gezamenlijk voorzieningenniveau krimpbestendig te maken. We geven de ruimte om ook in kleine kernen bedrijvigheid mogelijk te maken. Recreatie en toerisme bieden goede kansen voor werk dichtbij. De verdere ontwikkeling daarvan blijven we ondersteunen. Maar soms is niet werk in het dorp zelf, maar in de grotere kern in de buurt de beste keuze om de economische kracht en leefbaarheid van het platteland te behouden. Samen met betrokkenen willen we de sterktes/zwaktes in de gemeenschappen in beeld brengen om gezamenlijk te bepalen waar onze ondersteuning gewenst is. Resultaat 18: alle gemeenten in Friese krimpregio’s hebben overeenstemming met hun relevante buurgemeenten over de verdeling van voorzieningen.


27

19.

oudsher bij de landbouw hoort, inclusief het bieden van vormen van zorg, inclusief steeds duurzamer boeren. We ondersteunen die ontwikkelrichting naar een landbouw die zowel economisch gezond is, exporteert, duurzaam in brede zin is en in veel opzichten koploper in de wereld is. We zorgen voor deling van kennis hierover. Onder andere via de Dairy Campus. Ook via het initiatief Living Lab gaan we tijdelijk deze transitie van de landbouw ondersteunen. Bij een inclusieve landbouw hoort voor ons ook het uitgangspunt dat de Friese landbouw grondgebonden is.

 Zeggenschap zorgvoorzieningen Zorgvoorzieningen zijn zeer belangrijk voor de aantrekkelijkheid van een streek. Voor een goede spreiding van zorgvoorzieningen is een goede samenwerking en afstemming nodig tussen alle betrokken partijen. De verantwoordelijkheid voor de spreiding van zorgvoorzieningen ligt nu bij het Rijk. Wij dringen er als provincie op aan meer te zeggen te krijgen over de spreiding van zorgvoorzieningen voor onze inwoners en we streven naar een spreidingsplan voor zorgvoorzieningen in Fryslân.5 Dit willen we opstellen samen met zorgverzekeraars en Rijk. We zien hier een centrale rol voor Zorgbelang. Deze organisatie blijven we de komende jaren steunen.

Ons algemene uitgangspunt is dat het Friese landbouwareaal de komende jaren niet verder terugloopt. Naast de al aangewezen gebieden in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) gaan we geen landbouwgrond meer omzetten in natuur, en ook in die gebieden onteigenen we geen landbouwgrond voor natuur. We gaan ook geen nieuwe ecologische verbindingszones buiten de EHS aanleggen. Waar we binnen de EHS landbouwgrond opkopen, stimuleren we zoveel als mogelijk het teruggeven van het label landbouw aan goede landbouwgrond met natuurbestemming buiten de EHS.

Resultaat 19: We hebben meer zeggenschap over de spreiding van zorgvoorzieningen en blijven zorgbelang steunen..

20.

 Digitalisering Waar ooit het platteland veraf was, is nu door digitalisering veel dichtbij. Daarbij is een goede digitale ontsluiting van groot belang, om het platteland economisch en sociaal aantrekkelijk te houden. We versnellen daarom het tempo waarin we de ‘witte vlekken’ in Fryslân voorzien van breedband of glasvezel internet. Naast de digitale

21.

Om zoveel en zo mooi mogelijke natuur te krijgen voor ons geld zetten we de komende jaren in op meer (vernieuwend) beheer voor minder geld. We kopen alleen

ontsluiting blijft voor een vitaal platteland ook de fysieke bereikbaarheid van kernen en voorzieningen van groot belang. Daarbij is niet alleen openbaar vervoer, maar zijn alle (nieuwe) vormen van vervoer van belang.

natuur aan als we niet alleen daarvoor het geld hebben, maar ook om het goed in te richten en te beheren. We ondersteunen het initiatief om te komen tot een Weidevogellectoraat.

Resultaat 20: we versnellen de uitrol van breedband.

We verrichten de komende jaren aanzienlijke (financiële) inspanningen om Fryslân nog mooier te maken, en de balans tussen economie, landbouw, natuur en landschap te herstellen. We willen ook niet doorschieten in die balans.

 Woningbestand Vergrijzing en bevolkingskrimp kleuren de komende jaren in sterke mate (grote delen van) het Friese platteland. Dat heeft gevolgen voor zowel de aantallen als soorten woningen die nodig zijn. Via ons herstructureringsfonds ondersteunen we het opknappen van woningen waar dit nodig is. Net als we het weghalen van woningen ondersteunen waar dit gewenst is.

Resultaat 22: er is herstel van de balans tussen landbouw en natuur.

23.

Er is veel kennis in en rondom de Friese landbouw, op wereldniveau vooroplopend, zoals in de Dairy Campus en binnen het programma van de Dairy Chain. Maar die kennis komt niet altijd even makkelijk bij de Friese boeren en zuivelbedrijven terecht. We helpen de komende jaren die kennis beter te ontsluiten en naar hen toe te brengen. Daar zetten we onder andere de Dairy Campus actiever voor in. Fryslân kent ook hoogwaardige akkerbouwbedrijven. Deze zijn samen bezig om de pootaardappelen steeds verder te ontwikkelingen en willen hiervoor een Akkerbouw Academie (Crop chain) opzetten. Wij zijn blij met deze ontwikkeling en blijven die steunen.

Dit is de komende jaren, net als woningbouw, nog meer maatwerk dan voorheen, toegespitst op het gebied. Om vooral ouderen niet allemaal naar de voorzieningen van de stad te zien vertrekken, zijn zorgvoorzieningen en dorpshuizen van groot belang. Flexibele mantelzorgwoningen maken het mogelijk dat ouderen in het gebied blijven wonen en daarnaast ook jongeren hun plek kunnen vinden. Resultaat 21: het Friese woningenbestand past beter bij de veranderende bevolkingsopbouw.

22.

 Een omgeving met landbouw en natuur in balans De Friese landbouw is van grote waarde en meerdere sectoren in die landbouw behoren tot de wereldtop. Zowel de Friese landbouw als de wereld om die landbouw heen is sterk in verandering. De landbouw als economische motor blijft voor ons van groot belang. De melkquota zijn losgelaten, de vraag naar zuivel vanuit andere delen van de wereld neemt sterk toe, klimaatverandering heeft zijn gevolgen voor de landbouw. De Friese landbouw is over een breed front bezig aan een kanteling naar een meer ‘natuurinclusieve’ landbouw6: inclusief de aandacht voor natuur die van 5 6

28

 Kennis en innovatie in de agrarische sector

Resultaat 23: er is een Akkerbouw Academie tot stand gekomen.

24.

 Regeldruk landbouw Een interessante ontwikkeling in de Friese landbouw, net als elders in Fryslân, is de sterke opkomst van gezamenlijk initiatief van onderop om tot die inclusieve landbouw te komen. We zien dat bijvoorbeeld in de zeven gebiedscollectieven voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer, in initiatieven van boeren om gezamenlijk aan waterbeheer te doen. Net als op andere terreinen hanteren we ook in de landbouw het uitgangspunt dat waar dingen in overleg en uit eigen initiatief goed gaan, wij vertrouwen geven

Dit is onderdeel van het zorgplan dat de PvdA aangaf als belangrijk voor het coalitieakkoord. Dit punt is door Partij voor de Dieren aangegeven als belangrijk punt voor het coalitieakkoord.



29

en niet in de weg lopen. Daarnaast ondersteunen we het eigen initiatief vanuit de landbouw door drempels te voorkomen en waar ze er zijn weg te halen. We leggen geen eigen regels op Europese of landelijke regels. We ondersteunen landbouwers in het omgaan met die Europese en landelijke regels en we lobbyen voor verwijdering ervan waar deze geen aantoonbaar doel dienen. Waar ons eigen beleid op andere terreinen dan landbouw in de weg zit van goede ideeën of initiatieven, onderzoeken we de mogelijkheid van beleidsluwe zones, tijdelijke ‘beleidsvakanties’ of zelfs afschaffing van dat beleid. Waar we niet aan regels ontkomen, zoals in het agrarisch natuurbeheer, maken we die zo eenvoudig mogelijk.

26.

Water is van levensbelang. Het is voor ons een bron van leven en kennisontwikkeling. Maar soms ook een bron van zorg, als het op dreigt te raken, leidt tot overstromingen of vervuild is. We voeren ons maatregelenpakket voor de Kaderrichtlijn Water uit. We dragen bij aan het Deltaprogramma. We blijven de hele waterketen versterken. Ook hier zorgen wij voor de verbinding tussen partijen en dat doen we samen met de inwoners van Fryslân, het Wetterskip en het Rijk. We maken een nieuw waterhuishoudingsplan dat voorsorteert op de later in deze periode te verschijnen Omgevingsvisie.

Resultaat 24: we leggen geen eigen regels op naast de bestaande regels voor landbouw.

25.

 Overlast door ganzen

 Water

Resultaat 26: de Friese waterketen versterkt verder.

27.

 Omgevingswet

Bepaalde diersoorten brengen de landbouw soms grote schade toe. Muizen vormen een bekend voorbeeld, de schade door dassen neemt ook toe. Maar de bekendste en grootste veroorzaker van schade zijn ganzen. De overlast van ganzen bestrijden we nu door ganzen te laten afschieten, waarbij wel twee maanden ‘winterrust’ is ingebouwd. Waar toch schade voor boeren optreedt compenseren we deze.

Een belangrijke ontwikkeling voor de Friese omgeving de komende jaren is de komst van de Omgevingswet. Op grond van die wet maken we de komende jaren een Omgevingsvisie. Die integreert allerlei vormen van beleid met ruimtelijke consequenties. We gebruiken die nieuwe omgevingsvisie als lakmoesproef voor de manier waarop we in deze coalitie met samenwerking willen omgaan. Daarbij gaan we uit van de

We onderzoeken de komende tijd de structurele oorzaken van de ganzenschade en kijken of er ook andere aanpakken mogelijk zijn. In 2016 evalueren we onze aanpak van de ganzenschade. Als er dan geen substantiële verlaging van de schade is, blijft in ieder geval de winterrust maximaal 2 maanden.

kracht van Friese gemeenschappen en komen tot minder beleid en regels. Resultaat 27: de komende omgevingsvisie komt op een moderne manier tot stand en leidt tot terugdringing van de hoeveelheid beleid en het aantal regels.

Resultaat 25: er is een drastische afnamen van de ganzenschade.

28.

 Veenweide Het veenweidegebied is een unieke vorm van natuur en agrarische bedrijvigheid. Die willen we beide zoveel mogelijk behouden. De oxidatie van het veen leidt behalve tot natuurschade ook tot CO2-uitstoot, de noodzaak dijken te verhogen, enzovoort. We hebben met de partijen in het gebied een Veenweidevisie opgesteld over een aanpak om het verdwijnen van het veen te vertragen. Die hanteren wij als uitgangspunt. In de uitwerking van die visie willen we zoveel mogelijk vertrouwen op groeperingen en collectieven uit het gebied zelf. Resultaat 28: we behouden zoveel als mogelijk het veenweidegebied.

29.

 Een bereikbare omgeving In een leefbare provincie is het ook gezond, veilig en snel reizen. Wij investeren in een verkeersveilig wegennet voor auto´s en fietsen. We verhogen, onder andere om veiligheidsredenen, het onderhoudsniveau van wegen van 6 naar 7. We pakken de onveilige kruisingen Wommels Noord en Zuid, Bolsward Noord en Burgwert bij de N359 aan. Daarnaast zorgen we voor betere oversteekplaatsen, duidelijke markering en kijken waar investeringen te koppelen zijn aan duurzame innovatie, zoals Solar LED-verlichting in wegen. Resultaat 29: wegen zijn beter onderhouden en veiliger.

30



31

30.

 Skarster Rien Het Friese wegennet is bijna af. Er mist echter nog een grote schakel. Dat is een aquaduct in plaats van de huidige brug Skarster Rien bij de A6. Het Rijk is hiervoor verantwoordelijk maar we staan positief tegenover een voorfinanciering van dit aquaduct. We verbeteren de rondweg Lemmer. Resultaat 30: het aquaduct Skarster Rien staat weer op de Rijksagenda en de doorstroming op de rondweg van Lemmer is verbeterd.

31.

 Openbaar vervoer Het openbaar vervoer vormt een belangrijke schakel in de verbinding van Fryslân met de rest van de wereld. We zetten ons in voor zo goed mogelijke verbindingen met de Randstad, zowel over de Afsluitdijk als via Zwolle. Wij zien kansen voor een goede verbinding van Harlingen, over Groningen, tot aan Hamburg van belang voor export en toerisme.

33.

 Een gezonde bodem Fryslân is een van de schoonste provincies in Nederland. Dat geldt ook voor de Friese bodem. We willen dat zo houden. Geen vreemde stoffen in de Friese bodem, bijvoorbeeld om schaliegas te winnen of CO2 op te slaan. In onze adviezen aan het Rijk is het uitgangspunt: geen nieuwe gasboringen. We juichen toe dat het Rijk op korte termijn lijkt over te gaan tot omkering van bewijslast: niet degene met schade moet aantonen dat die door de gaswinning is ontstaan, maar de gaswinner moet aantonen dat dat niet zo is. De zoutwinning in Fryslân verplaatst zich over enkele jaren van het vasteland naar onder de Waddenzee. Na die verplaatsing hanteert het Rijk bij zoutwinning het ‘hand aan de kraan principe’. Volgens dat principe is er doorlopend zicht op of er nadelige gevolgen of schade dreigen op te treden. Als dat het geval is, moet de kraan snel (deels) dicht. Wij dringen erop aan dat dit principe ook al voor de verplaatsing geldt. We houden de vinger aan de pols over de gevolgen van zoutwinning de komende jaren. Resultaat 33: er vindt geen opslag van vreemde stoffen in Friese bodem plaats.

Elektrificatie van het spoor in Fryslân is voor ons van groot belang. Bij nieuwe aanbestedingen stimuleren we goed werkgeverschap in het openbaar vervoer door niet alleen een economisch, maar ook sociaal rendabel bestek (social return) te vragen. Samen met onze buurprovincies onderzoeken we of een Noordelijke OV-trajectkaart7 meerwaarde heeft. We onderzoeken of wij de verantwoordelijkheid kunnen krijgen voor de aanbesteding van de veerdiensten naar onze eilanden. Dat doen we om een goede bereikbaarheid met de eilanden te garanderen en kansen voor een betere aansluiting van andere vormen van openbaar vervoer op de veerdiensten te benutten. Resultaat 31: er is een Noordelijke OV-trajectkaart.

32.

 Waterwegen Vervoer over water is een duurzame manier van vervoer waar we de komende jaren in investeren. De bruggen Dronrijp, Ritsumasyl en de bocht Franeker in het Van Harinxmakanaal passen we aan, zodat er grotere binnenvaartschepen, Klasse V, doorheen kunnen varen, zonder het hele kanaal naar klasse V te brengen. We praten met het Rijk over de verbreding van de Tsjerk Hiddessluizen in Harlingen. Resultaat 32: het Van Harinxmakanaal is bevaarbaar voor Klasse V schepen.

7

32

Dit punt is door de ChristenUnie aangegeven als belangrijk punt voor het coalitieakkoord.



33

HOOFDSTUK

6


Maar we gaan ook veel meer buiten Fryslân en ook Nederland kijken. We trekken de wereld in en halen de wereld naar ons toe, zowel mensen als ideeën. We helpen onze producten over de hele wereld te brengen. We onderhouden contacten door onze meertaligheid, delen onder andere onze Water-, zuivel- en akkerbouwkennis en we halen bedrijven en vertegenwoordigers landen naar ons toe. Culturele Hoofdstad vormt daarvoor natuurlijk een unieke aanleiding en kans. Bij een meer naar buiten gerichte blik hoort ook een goede lobby. We oriënteren ons op mogelijkheden voor versterking van onze lobby in Brussel en Den Haag. We willen ook meer samenwerken met andere plattelandsprovincies in Nederland in onze lobby richting het rijk, en meer aandacht voor plattelandsproblematiek binnen het Interprovinciaal overleg (IPO). Vertrouwen en vereenvoudiging Belangrijk in onze bestuursstijl is het streven zaken voor de wereld om ons heen transparanter en eenvoudiger te maken. Om te beginnen willen we af van de gebruikelijke reflex van een overheid, zeer goedbedoeld, om bij elk probleem de oplossing naar zich toe te willen trekken. Door die reflex hebben we de wereld als overheid soms erg ingewikkeld gemaakt. Goede bedoelingen hebben geleid tot een oneindige aangroei van beleid, regelingen, fondsen, criteria, verordeningen, enzovoort. Wij willen daarin een trendbreuk bereiken: minder beleid, minder regelingen, minder fondsen, minder criteria en verordeningen. Dat doen we door te werken vanuit vertrouwen. In toezicht en controle op subsidies is dat het uitgangspunt. We vermijden onnodige regels en controles. Aan de voorkant voegen we zaken samen en vereenvoudigen ze. Uitvoering staat centraal.

Acties voor een modern provinciaal bestuur: Onze inzet

34.

Als de Friezen contact met ons willen dan kan dat via één loket. We reageren veel sneller en

 Beperken regeldruk Waar we beleid of regels kunnen afschaffen, doen we dat. Waar het nog wel nodig is formuleren we beleid of regels zo kort en kernachtig mogelijk. We gaan dit het eerst laten zien in onze aanstaande nieuwe omgevingsvisie.

flexibeler op hun initiatieven en vragen. Als we als provincie iets willen veranderen, doen we dat altijd in overleg met de Friezen. Als Friese burgers of bedrijven een taak die we als provincie nu uitvoeren beter en/of goed-

Resultaat 34: er is een vermindering van beleid en regels.

koper denken te kunnen uitvoeren, krijgen ze van ons die kans. Inwoners krijgen meer toegang tot onze gegevens en de kans om daar zelf mee aan de slag te gaan of zelfs geld aan te verdienen. De Friezen die van ons subsidie ontvangen of (wiens bedrijven of organisaties) onder ons toezicht staan, hebben minder last van bureaucratische controles.

Ambitie De wereld om ons heen verandert snel. Minder maar grotere gemeenten, met meer taken. De samenleving digitaliseert en versnelt. De Friese gemeenschappen regelen steeds meer zaken zelf waarvoor voorheen de overheid was. Ook hebben overheden minder uit te geven. We passen onze bestuursstijl aan aan de veranderende wereld. Uit noodzaak, maar ook uit overtuiging.

35.

 Van onderop We geloven in de eigen kracht van mensen en sociale verbanden. Soms is de overheid helemaal niet nodig. Als de gemeenschap er zelf uitkomt doen we niets. Sterker, we geven (verbanden van) burgers ook het recht om provinciale taken over te nemen als zij het denken beter en/of goedkoper te kunnen, het zogenaamde Recht op uitdaging (Right to Challenge). We geven de buitenwereld ook meer inzicht in wat we doen, door waar dat past in nieuwe processen meteen de mogelijkheid van ‘open data’ mee te nemen. Dat vergroot onze transparantie naar de gemeenschap, maar biedt ook kansen voor anderen om die data te gebruiken in nieuwe producten (apps). Resultaat 35: (verbanden van) burgers hebben het Recht op uitdaging.

De wereld in We gaan Fryslân in en ons oor te luisteren leggen, ook als eigen beleid of uitvoering daarvoor niet meteen aanleiding is. We kijken wat elders leeft en doen er ons voordeel, bieden hulp aan als we die denken te kunnen bieden.

34



35

36.

 Bestuurskracht gemeenten

goede en slechte ideeën en bijdragen niet voortkomt uit het gegeven of een partij in oppositie of coalitie zit. We nodigen daarom partijen uit ook de komende jaren met ons hun goede ideeën te bespreken. Zoals we ook van elke partij die een punt heeft aangeleverd een bijdrage in dit akkoord hebben verwerkt. Een aantal suggesties die we graag met de Staten bespreken is:

Ook ten aanzien van de gemeentelijke bestuurskracht laten we het initiatief waar dat hoort: bij de Friese gemeenten zelf. Op een aantal plekken in onze provincie zien wij concrete initiatieven om die bestuurskracht te versterken. Wij faciliteren initiatieven die bijdragen aan het tot stand brengen van een toekomstbestendig lokaal bestuur.

37.

Als organisaties, burgers of gemeenten ons wel nodig hebben, faciliteren we bij voorkeur initiatieven van henzelf. We doen een zo maximaal mogelijk beroep op de kracht van de Friese gemeenschappen. We verbinden partijen met elkaar. Als zaken een extra impuls kunnen gebruiken stimuleren we die, niet om het over te nemen maar om te versterken.

 afspraken maken over beschikbaar stellen van ambtelijke capaciteit voor het toetsen van voorstellen en tegenvoorstellen  een periodiek informeel overleg tussen elke gedeputeerde en 1 of meer oppositiefracties  een gezamenlijke bijeenkomst over wat meer initiatief van buitenaf/onderop kan betekenen voor de rollen van Staten en GS

Resultaat 36: herindeling van gemeenten gebeurt alleen op initiatief van gemeenten.

Vanzelfsprekend staan we ook open voor voorstellen vanuit de Staten voor een constructieve en productieve omgang met elkaar.

 Samen met anderen

Resultaat 38: De coalitie en oppositie werken constructief samen.

Onze eerste vraag voordat we in actie komen is: zijn we hier nodig, hebben we iets bij te dragen? Als het antwoord - niet alleen van onszelf maar ook van anderen - ja is, gaat het erom hoe we bijdragen. Dat doen we per definitie in samenwerking. Samenwerking met het Friese bedrijfsleven om economische ontwikkeling tot stand te brengen, samenwerking met gemeenten als de eerste overheid, met burgers in hun en onze initiatieven. We zoeken de komende periode nadrukkelijk de samenwerking in Fryslân op. We zoeken mogelijkheden voor eventuele gezamenlijke uitvoeringsorganisaties vooral ook daar. We blijven ook samenwerken met onze iets of veel verder weg gelegen partners. Dat start in Nederland, met Groningen en Drenthe, in SNN en gezamenlijke lobby in Den Haag en Brussel. We willen de mogelijkheden onderzoeken om als SNN meer samen met Niedersachsen te opereren richting Brussel. We hechten aan een ook financieel zelfstandig en voor zijn eigen financiën verantwoordelijk SNN. Met Noord-Holland werken we onder andere samen aan de Afsluitdijk en in het Waddenfonds. Internationaal blijven we samenwerken met onze zusterprovincie Sichuan in China en de andere Frieslanden. We zoeken meer buitenlandse partners binnen de EU; via EFRO, Interreg, het Comité van de Regio’s en andere samenwerkingsverbanden. Wel geldt ook ten aanzien van samenwerking: eenvoud waar het kan. We gaan na of we bestaande samenwerkingsvormen kunnen combineren, in ieder geval afstemmen of anders afschaffen. Resultaat 37: We werken nauw samen met gemeenten, provincies en andere overheden.

38.

 Een andere omgang met de Staten We willen dat Gedeputeerde Staten meer samen optrekken met het belangrijkste provinciale orgaan, de Provinciale Staten. Zonder afbreuk te doen aan onze verschillende verantwoordelijkheden en rollen. Landelijk zijn (noodgedwongen) nieuwe vormen van samenwerking te zien voorbij de klassieke tegenstelling tussen coalitie en oppositie. Wij verwelkomen die ook, niet uit noodzaak maar uit overtuiging. Niet om oppositiepartijen in te kapselen, maar omdat wij geloven dat het verschil tussen

36


39.

 Onze organisatie We veranderen de organisatie de komende jaren om te passen bij de samenleving en onze nieuwe bestuursstijl. We werken meer naar buiten gericht en ambitiegericht. Van de talenten in de provinciale organisatie maken we meer gebruik. Dat leidt ook tot terugdringing van de inhuur. Heel belangrijk in onze nieuwe werkwijze is de flexibiliteit van onze organisatie maximaal te maken. Als dat lukt denken we geen gedwongen ontslagen nodig te hebben. We waken ervoor dat ‘de verbouwing’ van de organisatie ten koste gaat van onze ambities. We versterken onze samenwerking en uitwisseling van personeel met overheden en andere organisaties in Fryslân. Er zijn winsten te boeken in zaken als gezamenlijk ICT-beheer, zout strooien of wegonderhoud samen regelen, en dergelijke. We kijken waar (voorheen) provinciale werknemers kunnen bijdragen aan het groeiend takenpakket van gemeenten. Resultaat 39: De inhuur is minimaal met de helft verminderd.

40.

 Slagvaardigheid De omvang van de organisatie beweegt de komende jaren mee met ons dalende budget. We voeren die krimp als een goed werkgever door. Om die krimp mogelijk te maken, werken we nog nadrukkelijker aan een doelmatig en slagvaardig openbaar bestuur. Maar ook dan zijn met een kleinere organisatie scherpere keuzes noodzakelijk. Die maken we dan ook, zowel in dit akkoord als de komende jaren. In dit akkoord spreken we een aantal keer over loketten, voor MKB, voor het Fries en voor mensen die zoeken naar een regeling of fonds. Deze loketten brengen we bijeen onder één heldere ingang, één toegangsloket. Waarin gemakkelijk vindbaar en gemakkelijk bereikbaar voorop staat. Resultaat 40: Er is één toegangsloket voor de provincie.


37

Voor een verantwoord financieel beleid

We zijn als coalitie ambitieus en willen veel bereiken. Maar dat willen we wel financieel verantwoord doen. Daarom hanteren we financieel de volgende uitgangspunten: 1.

De meerjarenbegroting is structureel sluitend

2. Om in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen houden we € 20 miljoen vrije ruimte voor deze periode, en structureel minimaal € 5 miljoen voor het college na ons. 3.

Structurele uitgaven dekken we uit structurele middelen

4.

Bij inzet van revolverende middelen zijn de gederfde rendementen gedekt

5.

Geld geven we alleen uit als we alle initiële kosten en (eventuele) structurele financiele gevolgen van een activiteit kunnen betalen.

6. Elk voorstel aan Provinciale Staten met financiële consequenties krijgt een financieel solide dekkingsvoorstel mee.

Totale uitgaven komende jaren, in miljoenen euro’s

Ambitie Krachtige gemeenschappen

Tijdelijke voorstellen

Structureel (doorlopend): totaalbedrag 2015-2019

Revolverend (dit komt terug)

101

Toekomstbestendige economie

44

2

26

Vanzelfsprekende duurzaamheid

23

11

127

Vitaal Frysk eigene

26

Mooie dynamische omgeving Moderne provincie Totaal

115

24

12 321

37

153

7. Aan het meefinancieren in projecten van anderen, stellen we voorwaarden zodat we goed zicht kunnen houden op de resultaten. 8.

Als we structurele of tijdelijke financiële afspraken maken met anderen zijn die voor ons hard. Tegenvallers of extra benodigde middelen zijn voor rekening van de partij die deze het beste had kunnen voorzien, en dat is over het alge meen de partij waarmee we die afspraken gemaakt hebben.

Onze ambities vertaald in financiële mogelijkheden De in de vorige hoofdstukken genoemde ambities kosten geld. Dit geld komt voornamelijk uit de vrij besteedbare delen van onze algemene reserve en de Nuon-reserve, uit het structurele saldo van programma 11 en uit het effectiever maken van bestaande budgetten zoals Wurkje foar Fryslân. Alle ambities zijn doorgerekend en financieel solide onderbouwd. Dit werken we de komende tijd uit in de uitvoeringsagenda en dit komt terug in de begroting 2016. In 2017 komt er een tussenbalans. We besteden geld op drie manieren: het grootste deel van de middelen die we de komende jaren ter beschikking hebben is eenmalig, uit onze NUON-reserve, algemene reserve of Wurkje foar Fryslân. Dat geld geven we dan ook tijdelijk uit. Een aantal uitgaven zijn blijvend, oftewel structureel. Die dekken we dan ook uit structurele middelen. Tenslotte is een deel van het geld dat we uitgeven revolverend: middelen die in principe terugkomen.

38



39


Uitvoeringsagenda 2015-2019

Mei elkenien foar elkenien

2





3

Inhoudsopgave

1 Inleiding

4

6

2

Voor krachtige gemeenschappen 2.1 Het sociale domein 2.2 Betrekken van iedereen 2.3 Verlaging opcenten

9 10 10 11

3

Voor een toekomstbestendige economie 3.1 Innovatieplatform 3.2 Investeren in organiserend vermogen 3.3 Investeren in het Friese bedrijfsleven 3.4 Investeren in gezamenlijkheid 3.5 Investeren in onderwijs 3.6 Investeren in toerisme

12 13 14 15 16 16 17

4

Voor vanzelfsprekende duurzaamheid 4.1 Een duurzaamheidsoffensief voor 2025 4.2 Duurzaam vervoer 4.3 Windmolens en duurzame dorpen

19 19 20 21

5

Voor een vitaal Frysk eigene 5.1 Cultuurdeelname 5.2 Kulturele Haadstêd Ljouwert-Fryslân 2018 5.3 Het Fries 5.4 Omrop Fryslân

23 24 24 25 26

6

Voor een dynamische omgeving in de mooiste provincie 6.1 Inzet voor platteland 6.2 Voorzieningen 6.3 Zeggenschap zorgvoorzieningen

27 28 29 29


6.4 Digitalisering 6.5 Woningbestand 6.6 Een omgeving met landbouw en natuur in balans 6.7 Kennis en innovatie in de agrarische sector 6.8 Regeldruk landbouw 6.9 Overlast door ganzen 6.10 Water 6.11 Omgevingswet 6.12 Veenweide 6.13 Een bereikbare omgeving 6.14 Skarster Rien 6.15 Openbaar vervoer 6.16 Waterwegen 6.17 Een gezonde bodem

30 30 31 32 33 33 33 34 35 35 36 36 37 38

7

Voor een modern provinciaal bestuur 7.1 Beperken regeldruk 7.2 Van onderop 7.3 Bestuurskracht gemeenten 7.4 Samen met anderen 7.5 Een andere omgang met de Staten 7.6 Onze organisatie 7.7 Slagvaardigheid

39 39 40 41 41 42 42 43

Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3

44 46 50


5

Hoofdstuk

1

Inleiding

De komende vier jaar investeert de provincie € 342 miljoen in de Friese samenleving. Met dit omvangrijke pakket voeren wij het coalitieakkoord ‘Mei elkenien foar elkenien’ uit, dat op 20 mei 2015 is vastgesteld. Hoe we dat gaan doen, en hoeveel we daarin investeren, vormt het onderwerp van deze uitvoeringsagenda 2015-2019. De agenda vormt daarmee een verdieping van het coalitieakkoord. We maken hierin concreet wat we gaan doen om de resultaten uit het coalitieakkoord te bereiken, en wanneer we dat gaan doen. Per resultaat is ook benoemd welke financiële middelen wij hiervoor (extra) inzetten. Economisch herstel als achtergrond De uitvoering van het coalitieakkoord vindt de komende vier jaar plaats tegen een achtergrond waarin gelukkig weer enig economisch licht aan de horizon gloort. De Nederlandse economie groeit weer licht, en de rijksoverheid probeert deze groei aan te moedigen met lastenverlichtingen. In Fryslân zorgen wij ook voor een economische impuls met onder meer het verlagen van de opcenten met maar liefst 30% per jaar, oftewel € 80 miljoen euro in de komende vier jaar. Onze focus ligt naast de lastenverlichting op het ondersteunen van de Friese economie, vooral via het MKB. Het MKB zorgt voor het grootste deel van de werkgelegenheid in Fryslân. Vrijwel al onze investeringen zullen bijdragen tot die Friese economie, veelal via het MKB. Voor een zo krachtig mogelijke impuls aan de Friese economie brengen we zowel onze economische kaders en plannen, als programma’s en fondsen bij elkaar. We maken één nieuw economisch programma waar Wurkje foar Fryslân onderdeel van wordt. We passen het programma Wurkje foar Fryslân voor een derde deel aan. Daarom passen we de naam ook deels aan naar Wurkje mei Fryslân. Want wij willen samen werken met de Friezen. De afgelopen twee jaar is via het programma Wurkje foar Fryslân al rond de

6


€ 80 miljoen geïnvesteerd in de Friese economie. Van de € 300 miljoen in dit programma hebben we besloten om € 102 miljoen anders in te zetten. We hebben dit programma bijgesteld en integreren het in één programma voor de Friese economie. Dit stellen we samen op en voeren we samen uit met de Friese gemeenten. Onze nieuwe Friese Ontwikkelingsmaatschappij, waar we € 16 miljoen in willen investeren, moet de kern gaan vormen van een bundeling van bestaande fondsen en investeringen van (MKB-)bedrijven ondersteunen. Samenwerking als werkhouding Wij willen en kunnen onze plannen niet alleen realiseren. Onze inzet om ze ‘Mei elkenien, foar elkenien’ te realiseren zit ingebed in de werkhouding van dit college en ziet u daarom op veel plaatsen in deze uitvoeringsagenda terug. In de eerste plaats zoeken we de samenwerking met Provinciale Staten. Natuurlijk hebben we andere verantwoordelijkheden en rollen. Maar waar we elkaar kunnen versterken willen we dat doen. Niet alleen in de contacten tussen PS en GS, maar ook door Statenleden nadrukkelijk uit te nodigen aanwezig te zijn daar waar we met de buitenwereld over beleid en uitvoering in gesprek gaan. Meer dan nu gebruikelijk is willen we gezamenlijk met uw Staten komen tot startnotities en vormen van interactieve samenwerking, een ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid. Onze ambitie om samen te werken, houdt uiteraard niet op bij de deur van het provinciehuis. Integendeel. Waar mogelijk sluiten we aan bij initiatieven van mensen, dorpen en regio’s, bijvoorbeeld in de streekagenda’s. We willen de constructieve verbinder zijn die niet in de weg loopt. Op die manier benutten we de kwaliteiten die in Fryslân aanwezig zijn. Dat betekent ook dat we doelen en ambities zo nodig bijstellen als de samenleving daarom vraagt. Als we merken dat een aanpak niet werkt, dan zoeken we een andere aanpak. En als we onze doelen op een andere manier sneller, beter of goedkoper kunnen bereiken dan doen we dat. Niet bij geld alleen De komende jaren lopen onze inkomsten nog verder terug. De vorige colleges hebben stevig geïnvesteerd. Ook wij investeren de komende jaren, mede om de herstellende economie op weg te helpen, in deze uitvoeringsagenda maar liefst € 342 miljoen. Dat doen we door uit onze NUON-middelen € 161 miljoen in te zetten en € 54 miljoen uit onze vrije reserves. We herbestemmen vanuit het programma Wurkje Foar Fryslân € 52 miljoen uit het subsidiedeel uit onze huidige begroting herbestemmen we € 52 miljoen. De mogelijkheden om daarna nog een keer te investeren nemen de komende jaren af. Onze inkomsten gaan de komende periode flink dalen. Veel van wat we nu doen is dan niet meer mogelijk. Niet alleen zullen we daardoor scherpere keuzes moeten maken, maar ook worden we zakelijker en meer resultaatgericht. Dat betekent dat als er van regelingen geen gebruik wordt gemaakt we ermee stoppen. Ook gaan we tijdslimieten koppelen aan verstrekte middelen. Als binnen die tijd de middelen niet zijn besteed vallen ze vrij. Daarnaast zijn tegenvallers voor rekening van de partij die dit het beste had kunnen voorzien. We willen, ook tegen de achtergrond van teruglopende inkomsten, zorgen voor een solide financiële huishouding. Om in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen houden we € 20 miljoen vrije ruimte voor deze periode, naast de minimale reserve van


7

€ 10 miljoen. Ook zorgen we dat er structureel minimaal € 5 miljoen jaarlijks overblijft. Om de structurele ruimte op € 5 miljoen te krijgen en als tegenwicht tegen de teruglopende tijdelijke middelen brengen we vanaf 2017 onze inflatiecorrectie terug. Onze organisatie maar ook onze budgetinstellingen krijgen dan jaarlijks maximaal 1% inflatiecorrectie. In de huidige begroting is rekening gehouden met 2%. Op deze manier creëren we meer structurele financiële ruimte voor komende colleges. Om risico´s op te vangen houden we € 200 miljoen in reserve. Op deze manier bieden we ook in de toekomst financiële ruimte en veiligheid. Zowel noodgedwongen, maar ook uit overtuiging, willen we de komende jaren de omslag maken van een overheid die in sterke mate als geldschieter opereert, naar een overheid die een rol vervult die past bij zowel de nieuwe financiële als maatschappelijke realiteit. Dat heeft, zoals boven uiteengezet, met samenwerking te maken. Maar ook met minder beleid, regelingen, fondsen, criteria en verordeningen. Met meer advies geven, verbinden, doorverwijzen, meedenken dan geld geven (alleen). Deze algemene lijnen zult u op veel punten in deze uitvoeringsagenda terug zien komen. Uitgelicht Al onze voornemens uit het coalitieakkoord voeren we met volle overtuiging uit. Maar een aantal willen we nog extra benadrukken. In het Fries investeren we ruim € 21 miljoen via het Deltaplan Frysk. Om veiligheid te bevorderen en de economie te versterken investeren we bijna € 100 miljoen in (vaar)wegen fietsverbindingen. We gaan door met het werk van het vorige college door € 7,5 miljoen extra te investeren in Culturele Hoofdstad Leeuwarden/Fryslân 2018. We kijken verder dan 2019 en zetten € 7,5 miljoen in voor de versnelling van duurzaamheid, met als doelstelling in 2025 25% duurzame energie in onze provincie op te wekken. Voor de versterking van het (academisch) onderwijs reserveren we € 27 miljoen. Het toerisme stimuleren we door er € 12 miljoen voor vrij te maken. Om goed uitvoering te geven aan maatregelen ter bescherming van veenweide stellen we € 12 miljoen beschikbaar. Het uitgangspunt van ons coalitieakkoord vertalen we in zoveel mogelijk perspectief bieden voor iedereen. Om die reden investeren we € 27 miljoen in (diverse budgetten) het Iepen Mienskip Funs (IMF) die gericht zijn op goede ideeën uit de samenleving en die goede kansen bieden om mee te doen in die samenleving. Hoe verder De financiële vertaling van de uitvoeringsagenda is verwerkt in het financieel kader dat we meesturen met deze agenda. In de begroting 2016 zijn alle voorstellen verwerkt. Plannen en vooral activiteiten op de afzonderlijke terreinen bereiken u via startnotities, voorstellen en op nieuwe wijze geformuleerd beleid. Om transparant te zijn over het succes van onze inspanningen gaan we actief de gevolgen van ons handelen voor Fryslân volgen, en doen daar (onder andere) jaarlijks verslag van in onze planning & control-producten. Ook willen we de jaarlijkse kadernota aangrijpen om breder en opener dan voorheen te debatteren over de noodzaak bestaand beleid of uitvoering voort te zetten, aan te passen of ermee te stoppen.

8


Hoofdstuk

2


Onze inzet voor krachtige gemeenschappen kent een doelen een middelkant. Aan de ene kant willen we de al krachtige gemeenschappen in Fryslân zoveel mogelijk versterken, anderzijds bij die gemeenschappen laten of neerleggen wat ze aankunnen en willen, en gebruik maken van die kracht bij onze overige ambities. Het versterken van die gemeenschappen doen we onder andere door in al ons beleid en uitvoering rekening te houden met sociale aspecten, onze voormalige taken op het sociale domein goed over te dragen aan gemeenten, initiatieven te ondersteunen via ons Kansenfonds, de Vrijwilligersacademie tot bloei te helpen komen en extra aandacht te hebben voor ouderen. Ruimte geven aan en gebruik maken van de kracht van gemeenschappen doen we door hun armslag te vergroten door verlaging van de motorrijtuigenbelasting, maar vooral door bij onze andere ambities waar mogelijk het initiatief bij de Friese gemeenschappen te laten waar dat kan, en een beroep op die gemeenschappen te doen waar we zelf iets willen.


9

2.1 n Het sociale domein Resultaat 1: bij al ons beleid houden we rekening met sociale aspecten en we geven speciaal aandacht aan ouderen. Wat gaan we doen? We zorgen dat we tot (verdere) inclusieve beleidsontwikkeling en uitvoering komen. Dat wil zeggen dat we in alle beleid en uitvoering oog hebben voor zorgen sociale aspecten. Soms zorgen we voor draagvlak en betrokkenheid bij de bevolking. Soms vergroten we maatschappelijke deelname (via werkervaring/social return en goede bereikbaarheid via fietspaden en vervoersvoorzieningen). Maar het kan ook de vorm aannemen van het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving door beschikbaarheid van voorzieningen, zoals een (digitale) ontmoetingsplek, zorg, welzijn en dienstverlenende functies. We organiseren dat er een goede verbinding is tussen de provincie en relevante externe netwerken waarbij we ook onze streekagenda’s zullen gebruiken. We benutten het Fries Sociaal Planbureau, ook ten behoeve van die inclusieve beleidsontwikkeling, als barometer van hoe het gesteld is met de Friese samenleving en de komende periode ook nog expliciet om de voortgang van de aandachtsgebieden in de Stellingwerven te monitoren. Nieuw is expliciete aandacht voor ouderen. Bijvoorbeeld bij verzorging in relatie tot wonen en bereikbaarheid. Maar ook houden we er rekening mee dat ouderen wel mobiel/bereikbaar blijven in onze keuzes voor het openbaar vervoer. Wat investeren we hierin? • Fonds ondersteuning decentralisatie zorgtaken € 4 miljoen. • Aandachtsgebieden € 0,8 miljoen.

2.2 n Betrekken van iedereen Resultaat 2: via een kansenfonds komen tientallen projecten tot stand die Friezen nieuwe kansen geven op deelname en we ondersteunen de Vrijwilligersacademie. Wat gaan we doen? In overleg met het veld, specifiek met gemeenten, kijken we naar de speerpunten en criteria voor het kansenfonds. Gedacht kan worden aan thema’s zoals onderwijs- en arbeidsmarktkansen, leefbaarheid, sociale duurzaamheid in wijken en dorpen, sociaal ondernemerschap en duurzaam en gezond leven. Vanaf 1 januari 2016 start het kansenfonds. Waarbij een deel van de middelen via de werkwijze van het IMF zal gaan. Daarnaast wordt een deel gereserveerd om bovenlokale wensen op provinciaal niveau uit te voeren. Op dit moment werkt ‘Partoer Op Maat’ samen met partners aan een plan voor een vrijwilligersacademie. Die vrijwilligersacademie is niet (alleen) aanbod gestuurd, maar

10 Mei elkenien foar elkenien

ook de verbinding tussen bestaande opleidingsactiviteiten in vrijwilligersorganisaties. Die start in 2016. In opmaat naar Culturele Hoofdstad 2018 stimuleren we de training van vrijwilligers die dat jaar nodig zijn (naar schatting voor 30.000 vrijwilligersklussen). Op deze manier willen we de participatiegraad van Friezen verhogen. Hun kansen nemen daardoor toe in de aanloop tot en zeker ook na 2018. Het gaat om gastvrijheid en vaardigheden als sociale vaardigheden, Engels en Duits etc. Wat betreft maatschappelijke participatie via sport : we blijven de breedtesport stimuleren via kennis- en expertisecentrum Sport Fryslân. Er is extra aandacht voor de Friese cultuursporten. Als tweederde eigenaar van Thialf zijn we betrokken bij de verbouw van Thialf en de aanbesteding van de exploitatie. In samenhang hiermee stimuleren we talentontwikkeling en ondersteunen we het centrum voor topsportonderwijs in Heerenveen. Wat investeren we hierin? • We investeren de komende jaren € 5 miljoen in het Kansenfonds. • We investeren de komende jaren € 150.000 in de Vrijwilligersacademie.

2.3 n Verlaging opcenten Resultaat 3: de lasten voor Friezen gaan omlaag met € 20 miljoen per jaar Wat gaan we doen? We verlagen de opcenten vanaf 1 januari 2016 vier jaar lang met ca. 30%, oftewel € 20 miljoen per jaar. Op deze manier zorgen we voor directe lastenverlichting voor de Friezen. We geven een impuls aan de koopkracht en verwachten dat het een bijdrage levert aan de maatschappelijke participatie van de Friezen. Ook gaan wij uit van een positief effect op de economie. Wij zorgen voor een communicatietraject waarin aan de burgers duidelijk wordt gemaakt dat deze maatregel van de provincie komt. Wat investeren we hierin? We voeren een lastenverlichting door van € 80 miljoen.

Uitvoeringsagenda 2015-2019 11

Hoofdstuk

3


Wij werken aan een toekomstbestendige economie waarin het Friese MKB kan innoveren en groeien, om zo snel in te kunnen spelen op de dynamische mondiale economie. Hiervoor is de beschikbaarheid en ontwikkeling van steeds nieuwe kennis van essentieel belang. Ook goed toegankelijk kapitaal om (risicovol) te kunnen investeren in kansen of om door te groeien, is een kritische succesfactor. Naast deze twee randvoorwaarden vinden we het ook belangrijk dat bedrijven elkaar versterken, zodat de Friese economie als totaal groeit. Het is bekend dat regio’s waar bedrijven veel samenwerken het beter doen dan andere regio’s. Daarom stimuleren wij kruisbestuiving tussen verschillende soorten bedrijven. Wij zijn ons bewust van het belang van internationaal ondernemen voor (stuwende) groei van bedrijvigheid en willen dit stimuleren. Tenslotte vereist dit een structurele verbinding tussen overheid (waaronder de F4), bedrijfsleven en kennisinstellingen. Uiteindelijk gaat het enerzijds om de werkgelegenheid in Fryslân; het ondersteunen van het bestaande Friese bedrijfsleven en het aantrekken en opstarten van nieuwe ondernemingen. Anderzijds gaat het om een duurzame economie die in harmonie is met natuur en omgeving. We stimuleren zaken die zich rechtstreeks daarop richten (bijvoorbeeld circulaire economie) en houden er rekening mee in onze overige ondersteuningskeuzes. We leveren de komende periode een bijdrage aan de realisatie van deze zaken, langs vijf sporen: • faciliteren en begeleiden van MKB; • beschikbaar stellen van kapitaal; • versterken van menselijk kapitaal;


• acquisitie en faciliteren start-up’s; • branding / internationaal ondernemen. Op basis van deze vijf sporen stellen we in samenspraak met het veld een nieuw economisch programma op waarin het bestaande economisch beleid en het investeringsprogramma ‘Wurkje foar Fryslân’ geïntegreerd zijn, namelijk ‘Wurkje mei Fryslân’. De focus ligt daarbij op het ondersteunen van het Friese MKB in de brede zin. Daarnaast richten we ons op enkele specifieke sectoren met toekomst: watertechnologie, agrofood, High Tech Systems en Materials en recreatie en toerisme. Een economie die sociaal, ecologisch, economisch en technologisch bijdraagt aan een gezonde maatschappij vinden we belangrijk. Daarom houden we aandacht voor biobased economy / circulaire economie, zorgeconomie en cross-sectorale innovatie. Daarnaast maken we waar mogelijk een koppeling met duurzame energie. Hierbij is met name de bouwsector een belangrijke ingang. In de komende periode speelt het Innovatieplatform een belangrijke rol, evenals de instelling van een Friese ontwikkelingsmaatschappij en onze (eventuele) steun aan de ontwikkeling van het academisch klimaat. Verder spelen wendbaarheid en snelheid een belangrijke rol in de huidige en toekomstige economie. Om die te vergroten zetten we in op het verminderen en vereenvoudigen van regels en procedures. En helpen we partijen die de Friese economie samen vormgeven om snel hun weg te vinden in de resterende regels en regelingen. Ook voegen we fondsen samen waar dat kan door bestaande fondsen onder te brengen bij de Friese ontwikkelingsmaatschappij.

3.1 n Innovatieplatform Resultaat 4: we nemen deel aan het Innovatieplatform Fryslân Wat gaan we doen? We beschouwen het Innovatiepact Fryslân (IPF) als een voertuig om innovatieprocessen in onze provincie aan te jagen en ervoor te zorgen dat innovaties doorwerken in onze regionale economie. We zien onszelf als gelijkwaardige deelnemer aan het Innovatiepact. De andere partijen zijn bedrijfsleven en onderwijs- en kennisinstellingen. Het inhoudelijke initiatief ligt wat ons betreft bij deze samenwerkingspartners. Wij willen met hen voor de komende periode een gezamenlijke agenda opstellen die zich richt op het vergroten van het innovatief vermogen van het Friese bedrijfsleven en met name het MKB. Wij zien twee hoofdlijnen voor onze inbreng. Ten eerste een koppeling met de initiatieven die op dit gebied in Noordelijk verband worden ondernomen (Noordelijke Innovatieagenda, koppeling met beleid van MEZ, lobby, branding en EU-fondsverwerving). Ten tweede de bundeling en verbetering van de ontsluiting van de Friese fondsen die voor innovatie beschikbaar zijn. Onze rol in het IPF willen wij vormgeven in nauw overleg met de vier grote gemeenten. Wij nodigen het IPF uit om in afstemming met ons nog in 2015 een agenda of een actieplan op te stellen dat zich richt op het vergroten van het innovatief vermogen van het Friese bedrijfsleven en met name het MKB. Wij bieden hierbij, conform de eerder met de IPF partners gemaakte afspraken, ondersteuning in de vorm van een secretaris/ coördinator. Ook streven we ernaar om gezamenlijk menskracht in te zetten voor de


uitvoering van de agenda. Onderdeel van de agenda is de ondersteuning van het MKB op het gebied van business ontwikkeling, financieringsaanvragen en kennis. Hierbij kan gedacht worden aan een structuur zoals Kennispoort Regio Zwolle. De Kanselarij is in beeld als een fysieke locatie voor een te ontwikkelen centraal ondernemersloket (zie resultaat 5). Onderdeel van de agenda is ook een voorstel voor een rol van het IPF in de governance van de op te richten Friese ontwikkelmaatschappij (FOM). Wat investeren we hierin? Het innovatiepact ondersteunen wij met bestaande menskracht.

3.2 n Investeren in organiserend vermogen Resultaat 5: Minder regelingen en ondersteuning bij de regelingen die resteren Wat gaan we doen? We willen dit resultaat bereiken door: • Vereenvoudiging van regels (zie ook resultaat 34). • Schrappen van regelingen die nu moeilijk toegankelijk zijn. • Instellen van regelingencoaches die bedrijven begeleiden met aanvragen. • Digitale koppeling van alle systemen die helpen met aanvragen. • Verbinden en bundelen van partijen die regelingen uitvoeren en advies geven over regelingen. • Uitwerken van het ‘geen verkeerde deur’-principe. • Instellen van een FOM als belangrijkste ingang voor financiering (zie resultaat 6). • Met het IPF (waar VNO/NCW deel van uitmaakt) opzetten van een ondernemersloket. Uiteraard sluiten we hierbij nauw aan bij het toegangsloket voor de provincie (resultaat 40). Voor deze acties worden met de betreffende partijen kwantitatieve afspraken gemaakt. Vanzelfsprekend sluiten we ook aan bij de acties verbonden aan resultaat 34. De eerste stap is het instellen van een regelingenteam. Dit team gaat de tweede helft van 2015 van start met de opdracht om voorstellen te ontwikkelen waarmee de effectiviteit van de huidige regelingen aantoonbaar wordt verbeterd. Dit team bestaat uit medewerkers van de provincie, medewerkers van de instanties die de regelingen uitvoeren en vertegenwoordigers van de afnemers van regelingen. In 2016 levert dit team de resultaten op. Daarna gaat dit team over in een implementatieteam dat partijen die de veranderingen moet doorvoeren gaat uitdagen dit ook te doen. Zij zorgen ervoor dat hier concrete afspraken met betrokken partijen over worden gemaakt. Het team gaat niet zelf aan de slag maar zorgt dat de verantwoordelijkheid voor verbetering daar komt te liggen waar deze thuishoort. Ook zal het team gaan onderzoeken hoe ze in dit proces het ‘recht van uitdaging’ (resultaat 35) kan inzetten zodat er prikkels ontstaan die er steeds toe leiden dat de meest simpele en overzichtelijke werkwijze het primaat krijgt. We willen invulling geven aan het ondernemersloket in samenwerking met VNO/NCW. Ondernemers kunnen hier bijvoorbeeld terecht voor advies over het opstellen en verbeteren van businesscases, het zoeken van financiering, verbinding met andere partijen en advisering over weten regelgeving. Wij dragen hier formatief substantieel aan bij.


Wat investeren we hierin? We investeren € 2 miljoen in het begeleiden en faciliteren van het MKB.

3.3 n Investeren in het Friese bedrijfsleven o.a. Resultaat 6: Er komt een Friese ontwikkelingsmaatschappij (FOM) Wat gaan we doen? De FOM zien we als een ondersteuningsvoertuig voor ontwikkeling in de Friese economie. Naast heldere en toegankelijke fondsen gaat het dan ook om kennis over productontwikkeling en valorisatie. Ook kan gedacht worden aan zoeken van nieuwe markten en export. Het ondersteunen van de groei van bedrijven (starters) en het aantrekken van nieuwe bedrijven past hierbij. Al deze activiteiten worden ook in Noordelijk verband uitgevoerd. Daarom positioneren we de FOM zo dat dit tot versterking leidt en niet tot verdere versnippering. Koppeling van alle krachten in een holding met een aantal werkmaatschappijen (of een vergelijkbaar model) is de meest voor de hand liggende manier om de FOM vorm te geven. Dit betekent het dichter bij elkaar brengen van de huidige functies op dit gebied. We kijken daarbij ook naar de beste manier van samenwerking met bestaande partijen op economisch gebied in het noorden, als bijvoorbeeld SNN, NOM en clusterorganisaties. We gaan de FOM vullen met € 16 miljoen en daarnaast bundelen we bestaande revolverende fondsen erin, die zich richten op de ontwikkeling van de Friese economie. Provinciale middelen voor het stimuleren van de Friese economie stellen we zoveel mogelijk beschikbaar via de FOM. De inventarisatie van lopende fondsen die ondergebracht kunnen worden onder de FOM zal nog in 2015 afgerond worden. Door de bredere insteek kunnen deze middelen ook worden gekoppeld aan middelen die door het Rijk en de EU beschikbaar worden gesteld. Daarnaast bekijken we of we financiering van grote fysieke projecten met andere partners via de FOM plaats kan vinden. We onderzoeken de mogelijkheden en de omvang om samen met externe investeerders tot gezamenlijke fondsvorming te komen t.b.v. kapitaalverstrekking aan het MKB in situaties waarin banken het laten afweten. Ten behoeve van innovatie in Fryslân sluiten we een package deal met het ministerie van Economische Zaken en de overige noordelijke provincies, waarvan onder andere een noordelijk innovatiefonds en versterking van de ontwikkelpoot van de NOM deel uitmaken. We blijven bijdragen aan de noordelijke clusterorganisaties en de NOM. We stimuleren de samenwerking van de Friese havens en de positie van Harlingen als zeehaven. Wij gaan door met de studies naar de vaarwegen naar Drachten en naar Heerenveen vanaf het Prinses Margrietkanaal. Deze studies leiden in deze coalitieperiode tot resultaten. Wanneer hier investeringsbeslissingen uit voort komen, zullen die na deze coalitieperiode genomen worden. Wij voegen de verdubbeling van de N381 tot Oosterwolde-Zuid als opdracht toe aan het lopende project N381,om zo het Ecomunitypark beter te ontsluiten. Maar ook om de verkeersveiligheid en werkgelegenheid te verbeteren. Het budget van € 25 miljoen wordt toegevoegd aan het bestaande projectbudget. In de eerste plaats zullen wij met de bestaande opdrachtnemers nagaan welke maatregelen bij de in uitvoering


zijnde contracten nog kunnen worden genomen. In de tweede plaats zal de planstudie voor de verdubbeling van de N381 tussen Donkerbroek en Oosterwolde-Zuid worden opgestart. De vaststelling van het Provinciaal Inpassingsplan is in (begin) 2017 voorzien. We koersen op uitvoering van deze verdubbeling in de coalitieperiode. Onderzocht zal worden welke procedures parallel kunnen lopen om daarmee een zo snel mogelijke doorlooptijd te verkrijgen. Ook gaan we door met de planontwikkeling voor de N358. Besluiten over varianten kunnen worden genomen in de tweede helft van 2015. Wat investeren we hierin? • Friese ontwikkelmaatschappij € 16 miljoen revolverend. • NOM packagedeal € 3,7 miljoen. • Financiering NOM en noordelijke clusterorganisaties € 3 miljoen. • N381 verdubbelen tot Oosterwolde-Zuid € 25 miljoen. • Extra bijdrage verbreding sluis Kornwerderzand € 5 miljoen.

3.4 n Investeren in gezamenlijkheid Resultaat 7: we ontwikkelen samen met de Friese gemeenten economisch beleid Wat gaan we doen? In 2015 starten we het proces om tot één gezamenlijke economische agenda met de Friese gemeenten te komen die nauw aansluit op: • De economische agenda die we met het IPF maken, • De Noordelijke initiatieven die in dit verband al lopen, en • Op onze bestaande agenda’s (zie resultaat 17). Hiervoor gebruiken we de bestaande stuurgroep F4 en provincie. We zorgen dat andere gemeenten hier bij aangesloten zijn. We gaan ook op zoek naar manieren om de samenleving bij het tot stand komen en uitvoeren van die agenda te betrekken, onder andere via Streekwurk. Binnen de agenda richten we ons op gezamenlijk acquisitie- en vestigingsbeleid en een gezamenlijke aanpak voor de aansluiting onderwijs- en arbeidsmarkt. Medio 2016 willen we kunnen uitvoeren. Ook gaan we kijken of we een gezamenlijk economisch verhaal voor Fryslân kunnen maken om in te zetten voor de branding van onze provincie, waarbij ‘land van melk en water’ vertrekpunt is. Hiermee zetten we dus ook in op gezamenlijke marketing die gedragen door en verbonden is met het Friese bedrijfsleven. De stimulering van het Friese bedrijfsleven om internationaal actief te worden geven we gezamenlijk invulling met het aanvalsplan Internationaal Ondernemen. Binnen de samenwerking oriënteren we ons op mogelijkheden voor versterking van onze gezamenlijke lobby in Brussel en Den Haag. We willen ook meer samenwerken met andere plattelandsprovincies in Nederland in onze lobby richting het rijk, en meer aandacht voor plattelandsproblematiek binnen het Interprovinciaal overleg (IPO). Ook zal verbinding worden gelegd met het EU beleid (Urban Agenda) en de agenda Stad van het Rijksbeleid. Daarnaast gaan we verder met de realisatie van een aanvalsplan vestigingsklimaat met de F4 en sluiten we aan bij de activiteiten van met name de gemeente Leeuwarden op het gebied van arbeidsmarkt en onderwijs. Hieraan is sterk


gerelateerd de ambitie van de F4 om in de acquisitie van nieuwe bedrijven meer samen te werken. Tenslotte sluiten we aan bij de activiteiten van met name de gemeente Leeuwarden op het gebied van arbeidsmarkt en onderwijs. Wat investeren we hierin? We investeren € 5 miljoen in een betere aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt.

3.5 n Investeren in onderwijs Resultaat 8: bij een positieve onderzoeksuitkomst komt er een 11e faculteit Wat gaan we doen? Er is een onderzoek gestart naar de haalbaarheid van de 11e faculteit, de toevoeging van diverse masters op de bestaande drie binnen UCF, zodat een serieus academisch onderwijsaanbod fysiek in Fryslân gegeven gaat worden. Bij een positieve uitkomst gaan we verder met de realisatie hiervan. We koppelen de 11e faculteit nadrukkelijker aan het economische ‘verhaal van Fryslân’ dat we samen met de F4 gaan opstellen (zie resultaat 7). Ook gaan we kijken of we een verbinding kunnen maken met de agenda die we met het IPF opstellen. Waarbij wij de relatie tussen onderwijs en arbeidsmarkt verstevigen. Wat investeren we hierin? We investeren maximaal € 27,4 miljoen in de versterking van academisch onderwijs in Fryslân, afstemming hiervan op het karakter van de Friese economie’ en in de relatie tussen onderwijs en arbeidsmarkt.

3.6 n Investeren in toerisme o.a. Resultaat 9: er is een gratis OV- dagkaart voor toeristen Wat gaan we doen? We willen via drie lijnen verbeteringen realiseren in de sector recreatie en toerisme: • Ondernemerschap binnen de branche bevorderen. • Toeristische infrastructuur versterken. • Zichtbaarheid van Fryslân vergroten. Ondernemerschap: Wij gaan de versnippering van de sector Recreatie & Toerisme tegen door samenwerking te stimuleren. Kansrijke bedrijven met groeipotentie en koplopers in de branche willen we kansen bieden. Hierbij moet ook naar bedrijven van buiten Fryslân gekeken worden. Nieuwe vestigers kunnen creatief ondernemerschap stimuleren. Ook zal de markt buiten Fryslân aangeboord worden waarbij arrangementen met bedrijven buiten Fryslân aangegaan worden. Toeristische infrastructuur: De toeristische infrastructuur omvat de routenetwerken voor fietsen, varen, wandelen en paardrijden en alles wat daarmee samenhangt. Wij


willen inzetten op een even goede digitale als fysieke ontsluiting met applicaties voor telefoon, tablet en computer. Die netwerken dragen ook bij aan het stimuleren van duurzaam vervoer. Ook het verbinden van ondernemers kan gezien worden als versterking van de (infra)structuur. Zichtbaarheid: We dragen bij aan vergroting van de markt door de zichtbaarheid van onze provincie te vergroten, door een betere branding van Fryslân als regio. We knopen daarbij aan bij Kulturele Haadstêd 2018 en Werelderfgoed Wadden. Verdere uitwerking van deze drie lijnen vindt plaats in een herijkt uitvoeringsprogramma Gastvrij Fryslân dat in het eerste kwartaal 2016 aan Provinciale Staten wordt aangeboden. De gebiedsgerichte uitvoering van het uitvoeringsprogramma vindt via de streek-/gebiedsagenda’s plaats. Binnen ons toeristisch beleid is de realisatie van een gratis OV-dagkaart voor toeristen een belangrijk speerpunt, dat ook bijdraagt aan de door ons gewenste versterking van het MKB en de economie in het algemeen. Om tot de meest effectieve vorm van de dagkaart te komen onderzoeken we in 2015 de behoefte van de toeristen. Vervolgens onderzoeken we samen met een aantal ondernemers uit het veld bestaande initiatieven elders die ook gebruik maken van de combinatie OV en toerisme. Op basis van deze (buitenlandse) voorbeelden ontwikkelen we in 2016 een eigen business model voor de OV- kaart. Aandachtspunt hierbij is de wijze waarop de OV-kaart optimaal bijdraagt aan de recreatie en toerisme sector en KH18. Vervolgens voeren we de OVdagkaart in. Als dit werkt gaan we vanaf 2017 de ervaringen uitbouwen naar een businessmodel voor een bredere koppeling tussen OV en toerisme. Ook hier werken we nauw samen met zowel partijen uit het OV als uit de recreatieve sector. Hierbij kijken we gezamenlijk hoe het OV kan bijdragen als “unique selling point” aan onze provincie als recreatieve en toeristische topattractie. Daarbij maken we ook de koppeling aan de vrijetijdseconomie. Ook gaan we de samenleving prikkelen met het “recht van uitdaging” om te kijken of ook kleinere lokale concepten zijn te ontwikkelen die OV koppelen aan vrije tijdsbesteding (of breder als dat beter werkt). Het concept moet volledig operationeel zijn in 2018. Wat investeren we hierin? Wij investeren de komende jaren € 2 miljoen in een OV-kaart voor toeristen. Daarnaast investeren wij € 10,3 miljoen in Gastvrij Fryslân.


Hoofdstuk


4

De komende periode geven we een extra impuls aan de duurzaamheid van Fryslân, vooral door sterk in te zetten op duurzaam energiegebruik. Dat doen we door met de Friese samenleving een integraal energieplan te maken en vervolgens uit te voeren. Ook door het aandeel van duurzame vormen van vervoer te versterken en die vormen zelf, waar mogelijk, nog duurzamer te maken verhogen we de duurzaamheid van Fryslân. Nadrukkelijker dan voorheen hebben we echter ook aandacht voor duurzaamheid in brede zin, dus ook de sociale duurzaamheid en economische duurzaamheid van dorpen en wijken.

4.1 n Een duurzaamheidsoffensief voor 2025 Resultaat 10: een integraal energieplan om in 2025 25% van onze energie duurzaam op te wekken is in uitvoering. Wat gaan we doen? Wij stellen voor medio 2016 samen met de Friese samenleving een integraal energieplan op om in 2025 25% van onze energie duurzaam op te wekken. Ondertussen zorgen we er ook voor dat we ons doel van 16% duurzame energieopwekking in 2020 halen.


We willen de nieuwe ambitie halen door nog sterker dan voorheen in te zetten op innovatie (decentrale energiesystemen, opslag, etc.), draagvlak, versnelde uitrol van bestaande technieken en nog sterkere stimulering en ondersteuning van lokale initiatieven (zie ook resultaat 12). Onze duurzame energiemix zal, naast maximaal 530MW wind, bestaan uit een brede mix van zon, biomassa en warmte. En we zetten samen met onze noordelijke partners in op innovaties, zoals decentrale energiesystemen en opslag van energie. Wij bevorderen een betere afstemming tussen de Noordelijke Energieagenda Switch en de Friese aanpak. Energiebesparing blijven we stimuleren met behulp van de Friese energiepremie. We nemen daarin ook meer innovatieve maatregelen op. We onderzoeken mogelijkheden om de energierekening van mensen met een smalle beurs te verlagen. Duurzame mobiliteit, het toepassen van LED en zorgvuldig omgaan met grondstoffen dragen ook bij aan energiebesparing. We kiezen hierbij voor een Friese aanpak. Woningcorporaties, gemeenten, bedrijven, dorpsbelangen, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en inwoners dragen een steentje bij. In Fryslân ontstaan veel kleinschalige initiatieven, vaak ook van onderop. Het is onze rol om voor grote en kleine initiatieven de optimale voorwaarden te creëren. Zo geven we ook invulling aan ons streven naar krachtige gemeenschappen. We verbinden en we jagen aan. We helpen businesscases uit te werken, die vervolgens voorgedragen worden aan de fondsbeheerder van het Fûns Skjinne Fryske Enerzjy. We stimuleren innovatieve technieken, diensten en showcases en vervullen samen met andere overheden de rol van launching customer. En we leggen koppelingen met projecten zoals de Europese Energieagenda, KH18 en de streekagenda’s. Omdat de energietransitie een dynamische ontwikkeling is, maken we elk jaar een uitvoeringsplan met de partijen. Voor de regionale component kijken we of we kunnen aansluiten bij de jaarplannen van Streekwurk. Zo kunnen we snel schakelen als de technieken verbeteren of de businesscase wijzigt. Wat investeren we hierin? Wij investeren de komende jaren € 12,1 miljoen in duurzame energie. We investeren € 1 miljoen in spoor 3 van het milieubeleidsplan.

4.2 n Duurzaam vervoer o.a. Resultaat 11: Fryslân hoort bij de top 3 fietsen wandelprovincies van Nederland Wat gaan we doen? Wij stellen in samenwerking met de Friese gemeenten, de Fietsersbond, natuurorganisaties en de recreatie- en toerismesector een actieplan op voor aanleg van nieuwe fietspaden en wandelpaden. Met name de fietspaden zijn zowel recreatief van belang alsook voor woon-werkverkeer. Naast de aanleg van nieuwe fietspaden is er aandacht voor het type verharding en de verbreding van bestaande fietspaden, met extra aandacht voor het gebruik van de elektrische fiets. Bij het opstellen van het actieplan brengen wij ook de onderhoudsgevolgen voor het provinciale deel in beeld. Als dat nodig blijkt zal een deel van het investeringsbudget worden omgezet in een verhoging van de onderhoudsmiddelen.


Het recreatieve deel van de fietspaden zal deel uitmaken van een routetotaalplan (wandelen, fietsen en paardrijden) om de recreatieve basisinfrastructuur naar een hoger peil te brengen. Recreatieschap De Marrekrite, Landschapsbeheer en Merk Fryslân hebben een Plan van Aanpak in afronding, tot stand gekomen met de gemeenten in Fryslân, dat de basis legt voor uitvoering in de komende jaren. Bij de uitvoering zoeken we waar zinvol aansluiting bij de gebiedsbudgetten. Met name bij nieuwe aanbestedingen (2016: Zuidoost en Wadden) kunnen we stappen zetten in het verder verduurzamen van het openbaar vervoer. Wat investeren we hierin? In onze fietspaden investeren we de komende jaren € 8 miljoen. Als het gaat om wandel - fiets en ruiterpaden investeren we € 1 miljoen.

4.3 n Windmolens en duurzame dorpen Resultaat 12: er komen tientallen duurzame dorpen. Er komen niet meer windmolens bij dan het afgesproken maximum van 530,5 MW. Wat gaan we doen? Als het Windpark Fryslân toch doorgaat, en het rendement en de financiële deugdelijkheid van de investering aan onze voorwaarde voldoen, maken we in 2015 een plan van aanpak waarin we de deelname in WPF uitwerken in termen van rendement en zeggenschap. Daarnaast zoeken we naar andere duurzaamheidsprojecten die rendement kunnen opleveren. Daarin zullen we dan ook aandacht besteden aan mogelijkheden voor dorpen om in het park te participeren. In dat geval gebruiken we het rendement ook om dorpen te helpen bij hun duurzame ambities en de dorpen nabij windmolens in het versterken van hun economische (toeristische) duurzaamheid. We realiseren ons terdege dat de rendementen op z’n vroegst aan het eind van de coalitieperiode ontstaan. Daarom ondersteunen we lokale experimenten en projecten de komende jaren vanuit het Iepen Mienskipsfûns. Fryslân kent veel sterke dorpen en wijken met een groot zelf organiserend vermogen. De toenemende zelfredzaamheid en het toenemend initiatief van die dorpen gaat gepaard met een terugtredende overheid op verschillende terreinen. De provincie stimuleert en faciliteert deze actieve burgers door de inzet van verschillende steunfuncties en streekhuizen. Dit blijven we doen. Het Iepen Mienskipsfûns wordt daarbij ingezet als overkoepelende werkwijze en voor het subsidiëren van lokale experimenten en projecten. Daar waar de dorpen, wijken en bewoners kansen en oplossingen zien om de leefbaarheid van hun dorp duurzaam te verbeteren, willen wij dat faciliteren. Het gaat dan om duurzaamheid in brede zin: op terreinen als milieu en energie, maar ook sociale en economische duurzaamheid, zoals bijvoorbeeld het isoleren van huurwoningen. Door deze initiatieven tot brede lokale duurzaamheid te ondersteunen passen we niet alleen inclusief beleid toe (zie resultaat 1), maar ook een inclusieve uitvoering. Dit betekent een andere houding van de provincie; minder regie, minder regels, ander manieren van


financiering en verantwoording. De afgelopen jaren zijn er vanuit de provincie al diverse initiatieven ondersteund zoals het Netwerk Duurzame Dorpen en Us Koöperaasje. Dit blijven we doen. We verwachten dat KH18 een katalysator zal zijn voor veel lokale initiatieven. Enerzijds doordat inwoners zich hiervoor in willen zetten, anderzijds door de stimulerende werking van een Europees podium. Wat investeren we hierin? • We reserveren € 127 miljoen voor duurzaamheidsprojecten in Fryslân (revolverend). • We investeren de komende jaren € 2 miljoen in het helpen creëren van duurzame dorpen.


Hoofdstuk


5

Taal en cultuur is van en voor iedereen. Taal, meertaligheid, erfgoed en cultuur in Fryslân verstevigen we om voor nu én in de toekomst: • Kennis, bewustzijn en competenties te verbreden; • Mensen en gemeenschappen te verbinden; • De leefbaarheid in de provincie, stad, platteland, wijken en dorpen, te vergroten; • Door het experiment te stimuleren en creativiteit van mensen te bevorderen, de innovatiekracht in Fryslân te vergroten, zowel in cultureel, als economisch opzicht. • En daarmee een aantrekkelijke, complete, uitdagende en eigenzinnige provincie te zijn en blijven. Het Frysk eigene zit hem in de taal, maar daarnaast ook in de levendige deelname in de eigen (amateur)cultuur van Fryslân. We ondersteunen daarom zowel de vitaliteit van het Fries als deelname aan die cultuur, en de gunstige uitwerking die cultuur op andere terreinen van het dagelijks leven kan hebben via Kulturele Haadstêd 2018. Het Fries ondersteunen we door een reeks aan maatregelen onder één Deltaplan Frysk, om zo door een geïntegreerde aanpak de afzonderlijke maatregelen nog te versterken. Cultuur ondersteunen we natuurlijk via onze bijdrage aan Kulturele Haadstêd, maar ook door de kansen voor Friezen om zelf aan muziek, dans of toneel te doen te vergroten. We blijven het behoud en de ontwikkeling van erfgoed ondersteunen.


5.1 n Cultuurdeelname O.a. resultaat 13: meer Friezen nemen deel aan muziek- dans- en toneellessen Wat gaan we doen? We gaan de stimulering van muziek-, dans en toneellessen vorm geven vanaf 1 januari 2016, waarbij we vanzelfsprekend ook aansluiting zoeken bij bestaande initiatieven op dit vlak. Daarnaast verbeteren we de infrastructuur voor muziekonderwijs aan kinderen en jongeren. Momenteel wordt door Keunstwurk een visie op de versterking uitgevoerd. Naast aandacht voor jongeren, zullen wij de komende jaren ook kijken naar culturele projecten voor ouderen. Daarmee geven wij invulling aan het inclusief beleid uit het eerste resultaat van het coalitieakkoord. We blijven het restaureren en herbestemmen van cultureel erfgoed ondersteunen, zodat het ook functioneel gebruikt kan worden en toegankelijk blijft voor een breed publiek. Op deze manier willen we cultuurtoerisme in Fryslân ook versterken. Daarnaast zetten we ons in voor het behoud van archeologisch erfgoed zoals terpen en cultuurhistorisch erfgoed zoals beschermde gezichten en oude dijken. De thematische structuurvisie Grutsk op’e Romte werkt door in ruimtelijke plannen en projecten van gemeenten en van ons zelf. Wat investeren we hierin? We investeren de komende jaren € 1 miljoen in stimuleringsmaatregelen voor cultuurdeelname.

5.2 n Kulturele Haadstêd Ljouwert-Fryslân 2018 Resultaat 14: Kulturele Haadstêd 2018 wordt een feest voor iedereen met blijvende effecten Wat gaan we doen? De Stichting Kulturele Haadstêd is verantwoordelijk voor de uitvoering van het Bidbook onder KH18. Wij sturen op een goede governance van de Stichting door middel van onze subsidierelatie en de daarbij horende randvoorwaarden. Naast deze subsidierelatie faciliteren wij samen met de gemeente Leeuwarden de Stichting. Wij zorgen voor blijvende effecten van de projecten/evenementen van Kulturele Haadstêd in heel Fryslân door deze te verbinden en in te bedden in de lange termijn agenda van provincie en gemeente Leeuwarden, via de bestaande Samenwerkingsagenda Leeuwarden provincie 2013-2025. Het genereren van blijvende effecten van KH18 raakt aan alle zes ambities van het Coalitieakkoord: • De ambitie van krachtige gemeenschappen raakt aan de lange termijn doelstelling onder KH18 om meer participatie van diverse bevolkingsgroepen tot stand te brengen, bijvoorbeeld via activering van meer vrijwilligers. • De ambitie van een toekomstbestendige economie raakt aan de lange termijndoelstelling om ruimte te bieden voor innovatie en experiment, meer toeristen te verleiden naar Fryslân te komen, te investeren in onderwijs en te komen tot meer gekwalificeerde banen. • De ambitie “vanzelfsprekende duurzaamheid” sluit goed aan bij projecten rondom sociaal energiebeleid.


• H et vitaal Frysk eigene raakt sterk aan de doelstellingen rondom meertaligheid, meer cultuurparticipatie en krachtige Friese mediapartners. • Onze ambities rondom een dynamische omgeving in de mooiste provincie worden rondom het thema ‘stad en platteland’ in KH18 opgepakt. • Tot slot raken onze ambities rondom een modern provinciaal bestuur sterk aan de doelstelling om initiatieven van onderop op een nieuwe manier te faciliteren en als partner meer stimulerend te zijn om samenwerking tussen partijen vorm te geven. Het samen met de gemeente Leeuwarden opgezette programmabureau coördineert bovenstaande activiteiten. Ook begeleiden wij de voorbereiding van Europese subsidieaanvragen rondom KH18 en de Samenwerkingsagenda Leeuwarden – provincie. Voor een blijvend effect is een brede en sterke culturele basis nodig van instellingen en activiteiten als festivals. Daarom verhogen we onze bijdrage aan het Evenementenfonds ten behoeve van KH18 en dragen wij bij aan festivals. Wat investeren we hierin? We stellen extra € 560.000,- beschikbaar voor het Evenementenfonds en investeren € 440.000,- in festivals. Daarnaast investeren we totaal € 2,7 miljoen voor drie jaar in het samen met de gemeente Leeuwarden opgezette programmabureau en € 3,8 miljoen in de Blokhuispoort. Met de investering in de Blokhuispoort komen we een toezegging na van het vorige college.

5.3 n Het Fries Resultaat 15: een Deltaplan Frysk versterkt de positie van de Friese taal Wat gaan we doen? We gaan de wet gebruik Friese taal (helpen) implementeren. We beginnen met het versterken van de positie van Fries in het onderwijs op basis van de uitbreiding van onze bevoegdheden op het vlak van ontheffingsbeleid. Dit doen we in overleg met gemeenten, rechterlijke macht, BZK, Orgaan voor de Friese taal, statencomité Fries, de onderwijskoepels, schoolbesturen, scholen, OCW, Cedin en Onderwijsinspectie. Ook willen we de streekagenda’s hiervoor inzetten. Verder gaan we de komende jaren een zo volledig en veelzijdig mogelijk Friestalig aanbod aan digitale toepassingen op ICT-platforms en sociale media (laten) realiseren, in samenwerking met Afûk, Fryske Akademy, Google, diverse ICT-partijen, etc. Lân fan Taal is gericht op een onderling afgestemde en brede programmering van alle (afzonderlijke) taal- en cultuurinitiatieven in Fryslân. Gericht op Frysk in meertalige en internationale context. Naast de brede programmering biedt Lân fan Taal in 2018 een fysiek podium rondom het Oldehoofsterkerkhof en de Prinsentuin voor de presentatie en beleving van dergelijke projecten. Er worden onderlinge verbindingen tussen initiatieven en instellingen gelegd en cross-overs tot stand gebracht tussen projecten en andere sectoren om te innoveren, kwaliteit te verbeteren en structuurversterkend te kunnen werken. Lân fan Taal maakt ook deel uit van Bidbook Leeuwarden-Fryslân Kulturele Haadstêd 18. Ook dit initiatief kent een brede reeks aan betrokken partijen. De basisvoorziening voorziet in begeleiding van meertalige kinderdagverblijven en scholen en de ontwikkeling van toetsings- en leerlingvolginstrumenten, alsmede meer-


talig lesmateriaal. De basisvoorziening is nodig om de doorgaande leerlijn meertaligheid van de vroeg- en voorschoolse educatie tot en met het hoger onderwijs, van tweeen Friestalige kinderdagverblijven tot en met de master meertaligheid te faciliteren. Het aantal plekken waar de hele doorgaande meertalige leerlijn op één plek fysiek aanwezig is, is nog zeer beperkt (3 tot 5 plekken in Fryslân). We proberen daarom meer plekken in de provincie met een doorgaande meertalige leerlijn op één locatie te bereiken, waarbij bijvoorbeeld het Integraal Kindcentrum (IKC) kansen biedt. Wat investeren we hierin? De komende jaren investeren wij € 21,3 miljoen in het Deltaplan Frysk.

5.4 n Omrop Fryslân o.a. Resultaat 16: Omrop Fryslân blijft behouden als een zelfstandige omroep Wat gaan we doen? Wij gaan het Rijk houden aan de afspraken zoals wij die over Omrop Fryslân hebben gemaakt in de Bestuursafspraak Friese Taal en Cultuur. Wat ons betreft moeten die uitgangspunten vertaald worden in: • Een wettelijke verankering van de (zelfstandige) positie van Omrop Fryslân in de nieuwe Mediawet; • Een bijzonder beleid ten aanzien van Friestalig publiek media-aanbod; • Voldoende middelen om een volwaardige, zelfstandige en brede Friestalige programmering op een eigen regiodekkende zender te kunnen blijven realiseren, dat op dagelijkse basis beschikbaar is op diverse platforms. • Wat dat laatste punt betreft ligt een gezamenlijke bijdrage van beide overheden voor de hand vanwege de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor de Friese taal van provincie én Rijk. Het regionaal mediacentrum in Fryslân, waarin de regionale dagbladen en de regionale omroep met elkaar samenwerken is wat ons betreft een voorbeeld van de vernieuwing die nodig is in het Friese medialandschap. Deze en andere ontwikkelingen op dit terrein willen wij de komende jaren mede mogelijk blijven maken. Wat investeren we hierin? Transitie medialandschap € 0,4 miljoen.


Hoofdstuk


6

Nergens is de aanwezigheid van de provincie zo veelomvattend en vanzelfsprekend als in de ruimte van Fryslân. Bij de Friese wegen, de landbouw- en natuurgebieden, in de regio’s, rondom het water en op het platteland. Dat blijft de komende jaren zo. Wel willen we ook hier anders te werk gaan, door agenda’s te verbinden, zaken bij streek, regio en gemeenschappen te laten of neer te leggen waar dat kan, door nog meer op het niveau van de regio te opereren waar dat meerwaarde biedt. We ondersteunen gemeenten als het om afspraken over voorzieningen gaat, en zoeken een grotere rol bij de verdeling van zorgvoorzieningen. We helpen het platteland bij de tijd te brengen door het versneld te voorzien van breedband en door de woningmarkt aan te passen aan deze tijden van vergrijzing en gezinsverdunning. We zorgen dat we onze afspraken over natuuraanleg nakomen, maar verleggen de balans vervolgens niet nog verder richting natuur en weg van de landbouw. Die landbouw zelf helpen we wel duurzamer en innovatiever te maken, door de Akkerbouwacademie te ondersteunen en de overgang naar inclusieve landbouw, regels terug te dringen of tijdelijk buiten werken te (laten) stellen waar dat kan en door ganzenschade te verminderen. We helpen de waterketen verder te stroomlijnen, ook ten gunste van lagere lasten voor de inwoners van Fryslân. Onze algemene lijn om regels en beleid terug te dringen passen we ook toe bij het maken van de nieuwe omgevingsvisie en rondom het Veenweidegebied. We maken op diverse punten onze wegen veiliger en onderhouden ze beter. We stimuleren de economie door het Van Harinxmakanaal geschikt te maken voor klasse V-schepen.


6.1 n Inzet voor platteland Resultaat 17: de bestaande agenda’s voor stad en platteland zijn verbonden Wat gaan we doen? We willen de komende jaren, in overleg met onze partners, alle bestaande streek-, investerings- en samenwerkingsagenda’s inhoudelijk en organisatorisch verbinden in vijf gebiedsagenda’s. Hiervoor worden bestaande afspraken in overleg met gemeenten en Wetterskip Fryslân (deels) vernieuwd en verbreed. Dit gaat om: • intentieverklaring m.b.t. de Streekagenda SW (incl. uitvoering Veenweidevise), • samenwerkingsafspraken met NW en Wadden, • ANNO-convenant met NO, • afspraken over Streekagenda ZO, • samenwerkingsafspraken (met het Rijk) over krimp, • samenwerkingsagenda’s Heerenveen en Smallingerland. Deze samenwerkingsverbanden worden in het najaar van 2015 geïnventariseerd, geanalyseerd op overlap en onderlinge verbanden. Koppelingsmogelijkheden tussen de diverse agenda’s worden met betrokken partners per gebied besproken. Vanaf 2016 worden de gemaakte afspraken over integratie uitgevoerd. In 2017 moeten de agenda’s geïntegreerd zijn. Ook het bedrijfsleven zal aan tafel worden gevraagd om de koppeling te maken met ontwikkeling van de regionale economie in de gebiedsagenda’s. Daarnaast wordt een verbinding gemaakt met de ‘urban agenda’. Aan de nieuwe gebiedsagenda’s zal één geïntegreerd uitvoeringsbudget per gebied verbonden zijn, dat gevoed wordt uit bestaande budgetten die verbonden zijn aan de opgaven die in de agenda’s met de partners zijn afgesproken en die zich lenen voor een gebiedsgerichte aanpak. Om de kracht van de Friese gemeenschap optimaal te kunnen benutten blijven we maatschappelijke initiatieven stimuleren en faciliteren (met kennis en netwerken ) door de streekhuizen en steunfuncties. Het Iepen Mienskipsfûns wordt daarbij ingezet als overkoepelende werkwijze en voor het subsidiëren van lokale experimenten en projecten. Ook dorpshuizen als brandpunt voor veel lokaal initiatief en maatschappelijk samenhang kunnen hierop een beroep doen. Het herkenbare gezicht van de provincie voor het gebied is de gebiedsgedeputeerde. Hij/zij wordt verantwoordelijk voor het opstellen, de voortgang en de uitvoering van het gebiedsprogramma en het realiseren van de te behalen resultaten. Daarnaast geeft hij/zij leiding aan de stuurgroep en sturing aan de gebiedsbrede processen. Bij deze processen worden, naast gemeenten, ook bewoners en maatschappelijke organisaties betrokken. Tenslotte wordt hij/zij: • aanspreekpunt van de provincie voor alle uitvoeringszaken van de gebiedsagenda; • de eerst aangewezene voor communicatieactiviteiten rond de gebiedsagenda. Gebiedsontwikkeling is een manier om de geïntegreerde ontwikkeling in een gebied, van zowel stad als platteland, handen en voeten te geven. Een voorbeeld in dit opzicht is de gebiedsontwikkeling Centrale As. Het maatregelenpakket daarin vervat is met


mensen uit de streek opgesteld. Wij financieren de komende jaren primair de maatregelen met prioriteit 1 uit de 2e fase van dit pakket. Verder heeft de gebiedsontwikkelingscommissie de opdracht gekregen om zich maximaal in te zetten om de benodigde financiële bijdrage voor de 2e prioriteit te vinden (o.a. Europese subsidies). De integrale werkwijze en gebiedsgerichte aanpak van de gebiedsontwikkeling DCA kan als voorbeeld dienen voor andere projecten, processen en programma’s. Wat investeren we hierin? • Iepen Mienskipsfûns algemeen € 14,3 miljoen. • Fase 2 gebiedsontwikkeling Centrale As € 17,3 miljoen.

6.2 n Voorzieningen Resultaat 18: alle gemeenten in Friese krimpregio’s hebben overeenstemming met hun relevante buurgemeenten over de verdeling van voorzieningen Wat gaan we doen? In Fryslân zijn de regio’s Noordwest, De Wadden en Zuidoost door het Rijk onlangs aangewezen als anticipeergebied. Noordoost zal waarschijnlijk de status van Krimpgebied verkrijgen. Wij beschouwen heel Fryslân als een gebied waar ingrijpende demografische veranderingen vragen om een adequate aanpak. Vanuit het rijksbeleid wordt via zo genoemde Samenwerkingsagenda ’s voor krimp en anticipeergebieden een platform gecreëerd waarlangs het rijksbeleid inzake krimp wordt georganiseerd. Wij werken daarin samen met het Rijk en de krimp- en anticipeerregio’s. Wij willen dit integreren in onze streekwurkagenda’s, en toewerken naar één agenda per gebied. Deze zomer zijn de ambities van gemeenten bekend voor wat betreft de begeleiding van de krimp. Het Rijk stemt daar zijn ondersteuningsaanbod op af. Evenzo doen wij dat. Het is van belang dat alle stakeholders bij het maken van plannen worden betrokken. Wij zullen vanuit onze procesverantwoordelijke rol toewerken naar resultaatgerichte afspraken. Wat investeren we hierin? We investeren € 2 miljoen in het ondersteunen van gemeenten bij het anticiperen op de veranderende demografische ontwikkelingen.

6.3 n Zeggenschap zorgvoorzieningen Resultaat 19: we hebben meer zeggenschap over de spreiding van zorgvoorzieningen en blijven Zorgbelang steunen Wat gaan we doen? De provincie heeft geen wettelijke zeggenschap over de spreiding van zorgvoorzieningen. Er is wel behoefte aan voldoende spreiding van zorg zodat inwoners eenvoudige, basiszorg dichtbij kunnen krijgen en complexere zorg meer geconcentreerd. Dit is



conform rijksbeleid. Samen met partners in het zorgdomein (gemeenten, instellingen en maatschappelijke organisties) gaan we inventariseren welke acties al zijn ingezet voor een goede spreiding en hiermee bereikbaarheid van de zorg. Op basis daarvan gaan we kijken waar eventueel nog aanvullende actie op kan worden ondernomen en welk instrument hiervoor het meest geschikt is. In dit proces speelt Zorgbelang een rol. Wat investeren we hierin? We investeren € 1 miljoen in zeggenschap en spreiding van zorgvoorzieningen.

6.4 n Digitalisering Resultaat 20: we versnellen de uitrol van breedband Wat gaan we doen? In de vorige collegeperiode is het instrumentarium (Breedbandfonds, Breedbandloket, Aansluitsubsidies en Marktconforme Leningen) voor de uitrol van Next Generation Access-netwerken in de witte gebieden van Fryslân vastgesteld. De komende jaren gaan we om de uitrol van breedband te versnellen daarnaast: • Afstemmen met de Friese gemeenten en financiers om gezamenlijk de optimale randvoorwaarden te creëren voor de succesvolle ontwikkeling van levensvatbare businesscases, de financiering van fondsprojecten en acceptabele kosten voor de eindgebruikers; • Het rechtstreekse contact en de communicatie met lokale initiatieven en eindgebruikers in de witte gebieden intensiveren, in aanvulling op en ter versterking van de rol van het Breedbandloket. Dit loket koppelen we aan ons algemene loket (resultaat 40). De zichtbaarheid van de provincie in de regio en de informatievoorziening over de kansen die het provinciale instrumentarium biedt worden hierdoor verbeterd; • Kansrijke meelegtrajecten proactief identificeren. Hierbij kan gedacht worden aan slimme combinaties met andere projecten van de provincie, gemeenten, nutsbedrijven of organisaties als Wetterskip Fryslân. Wat investeren we hierin? We investeren € 1 miljoen extra in de versnelling van de aanleg van Breedband.

6.5 n Woningbestand Resultaat 21: het Friese woningenbestand past beter bij de veranderende bevolkingsopbouw Wat gaan we doen? Als provincie ondersteunen we gemeenten en woningbouwcorporaties met kennis en verbinden van mogelijkheden. Wij brengen regiogewijs de sociaal-demografische ontwikkeling in Fryslân in beeld en daarbij worden trends en ontwikkelingen benoemd. Deze gegevens vormen de basis om de toekomstige woningbehoefte gerelateerd aan


de leeftijdsopbouw inzichtelijk te maken. Met die informatie kunnen de samenwerkende gemeenten in regioverband hun woonvisies en woonplannen opstellen. Daarmee bevorderen wij dat de kwaliteit van de woningvoorraad en de opgaven voor transformatie in regionaal verband in beeld worden gebracht. Dit proces bevorderen we met het oog op de problematiek van bevolkingskrimp. Daarnaast is de afgelopen 4 jaren voor in totaal ruim € 18,3 miljoen verplicht of betaald aan gemeenten voor stedelijke vernieuwingsprojecten. De gemeenten, die daarbij minimaal 50% cofinanciering moesten inbrengen, zijn nog volop bezig met de uitvoering van deze projecten. In het voorjaar van 2015 is de laatste tender ISV-3 opengesteld (circa € 6,7 miljoen). De projecten worden in de periode 2015-2018 uitgevoerd. Daarnaast zetten we tot en met 2016 de volgende drie regelingen in uit het Aanvalsplan Woningmarkt: de herbestemmingsregeling, de financieringsregeling huurprojecten en de renovatieregeling goedkope koopwoning. Ook dragen we vanuit duurzaamheidsperspectief bij aan de transformatie van de woningvoorraad. Op basis van de resultaten van de afgelopen jaren zullen we nagaan of hier nieuwe verdienmodellen voor te ontwikkelen zijn. Wat investeren we hierin? Deze voornemens kunnen gefinancierd worden uit bestaande middelen.

6.6 n Een omgeving met landbouw en natuur in balans Resultaat 22: er is herstel van de balans tussen landbouw en natuur Wat gaan we doen? Wij stimuleren experimenten waarbij agrarische gebiedscollectieven samen met andere partijen (LTO, terrein beherende organisaties (TBO’s), enzovoorts) in een samenwerkingsverband projecten gaan aanjagen, voorbereiden en uitvoeren rond natuurinclusieve landbouw. Hiermee realiseren de initiatiefnemers een Living Lab (praktijkexperiment). De focus ligt hierbij op het ontwikkelen van nieuwe economische verdienmodellen voor boeren die aan agrarisch natuur- en landschapsbeheer doen of op andere wijze aan meer biodiversiteit en kwaliteit van het landelijk gebied bijdragen. De provincie gaat initiatieven uit de samenleving steunen met expertise en subsidies uit provinciale en Europese middelen. Wanneer sprake is van knellende regelgeving, bekijkt de provincie of en hoe die weggenomen kan worden. Waar mogelijk wordt een verbinding gemaakt met projecten vanuit KH18 als Kening Fan de Greide, Silence of the Bees en Spring Fever. Voor agrarisch natuurbeheer geldt dat we de Friese gebiedscollectieven faciliteren om hun rol als regisseur van gebiedscoalities met tbo’s, Wetterskip Fryslân en gemeenten verder op te pakken. In principe ondersteunen we hen zo kort mogelijk, bij het realiseren van slimme samenwerkingsverbanden en omgaan met Europese en landelijke regelgeving. Die ondersteuning zal dus per collectief verschillen. We gaan de Ecologische hoofdstructuur zoals al vastgelegd en begrensd realiseren. Dat houdt in dat we, waar dat kan en nodig is, gronden binnen de EHS aankopen en inrich-


ten om ze de functie natuur te geven. We voeren de maatregelen in de beheerplannen Natura 2000 uit. Daarnaast zetten we geen extra landbouwgrond meer om in natuur en zullen ook niet gaan onteigenen voor natuur. In samenwerking met de TBO’s en particuliere natuurbeheerders ontwikkelen we een plan van aanpak voor de realisatie van een substantiële besparing op de kosten voor natuurbeheer. In 2016 wordt dit plan voorgelegd. Realisatie van de besparing start vanaf 2017. We dragen bij aan optimalisatie van het weidevogelbeheer met subsidies voor (praktijk) onderzoek. We realiseren 40.000 ha weidevogelkerngebied binnen de op te richten weidevogelkansgebieden en richten in overleg met onder andere Van Hall Larenstein en Nordwin een weidevogellectoraat voor de periode 2016-2020 in. Geleidelijk stellen we de komende jaren gegevens over de toestand van de natuur in Fryslân beschikbaar via open data. We realiseren deze resultaten zoveel mogelijk in samenwerking met lokale partners en benutten initiatieven van onderop. Voor het behoud en bescherming van landschappelijke waarden werkt de thematische structuurvisie Grutsk op ’e Romte door in ruimtelijke plannen en projecten van gemeenten en van ons zelf. Grutsk is ook de basis voor het ondersteunen van lokale initiatieven voor landschapsherstel. Wat investeren we hierin? • We investeren de komende jaren € 1.6 miljoen in de transitie natuurinclusieve landbouw. • We investeren € 0,1 miljoen in een lectoraat voor weidevogels.

6.7 n Kennis en innovatie in de agrarische sector Resultaat 23: er is een akkerbouwacademie tot stand gekomen Wat gaan we doen? Samen met de landbouworganisaties, de ketenpartijen en de opleidingen (Van Hall en Nordwin) willen wij in 2016 een business case voor de Akkerbouwacademie opstellen. We streven naar een netwerkorganisatie. Daarna willen we zo snel mogelijk van start gaan. Zo mogelijk leggen we een verbinding met de UCF. Daarnaast geven wij steun aan kennis en innovatieprojecten van andere landbouwsectoren, met prioriteit voor een duurzame, grondgebonden ontwikkeling van de melkveehouderij. De provincie stimuleert dat de ketenpartijen zoveel mogelijk met de Dairy Campus samenwerken. We steunen maatregelen die leiden tot minder lichtuitstoot uit bestaande melkveestallen. Ook voeren we met POP3-middelen een jonge boerenregeling uit, gericht op modernisering en innovatie van agrarische bedrijven van jonge boeren. Om de landbouwstructuur op peil te houden en ook om aan andere maatschappelijke belangen bij te dragen (zoals verkeersveiligheid en leefbaarheid platteland) blijven wij kavelruil voor landbouwstructuurverbetering steunen, met de inrichting van een Kavelruilbureau en een subsidieregeling. Het provinciale kavelruilbeleid wordt in 2016 herijkt.


Wat investeren we hierin? We investeren de komende jaren € 6 miljoen in de uitvoering van de landbouwagenda 2017-2020. Daarnaast investeren we de komende jaren € 2 miljoen in de akkerbouwacademie.

6.8 n Regeldruk landbouw o.a. Resultaat 24: we leggen geen eigen regels op naast de bestaande regels voor landbouw Wat gaan we doen? Om de regeldruk in de landbouw te verminderen leggen we in elk geval geen eigen regels op. We onderzoeken hoe vermindering van regeldruk kan doorwerken in toezicht en handhaving. Verder lobbyen we in Brussel voor minder regels. In IPO-verband gaan we bijvoorbeeld lobbyen voor vereenvoudiging van de regelgeving omtrent biodiversiteit. We ontzorgen de gebiedscollectieven en boeren bij het omgaan met Europese en landelijke regels. Dit doen we door de gebiedscollectieven te ondersteunen met menskracht en door POP3-aanvragen zoveel mogelijk te bundelen, hiermee starten we in 2016. Voor vergunningverlening sluiten we aan bij de 1 loket aanpak (zie resultaat 40). We gaan vanaf 2016 experimenteren met beleidsluwe zones in pilots, bijvoorbeeld bij de Veenweidevisie. We ondersteunen de betrokken regionale partners bij het maken van een projectplan; we organiseren, waar dat kan, tijdelijke opschorting van regelgeving. Waar mogelijk bundelen we budgetten en zoeken naar vereenvoudiging van subsidievoorwaarden, leningen of andere financieringsvormen. Wat investeren we hierin? Dit resultaat is te behalen zonder extra financiële middelen.

6.9 n Overlast door ganzen Resultaat 25: er is een drastische afname van de ganzenschade Wat gaan we doen? We streven er de komende jaren naar de schade door ganzenvraat jaarlijks met 5 – 10 procent te reduceren. In eerste instantie proberen we van de bestaande aanpak (Fryske guozzenoanpak) echt een succes te maken, samen met boeren, jagers en terrein beherende organisaties. We evalueren de effectiviteit hiervan in 2016. In die evaluatie kijken we ook naar de structurele oorzaken van ganzenschade en andere manieren waarop die (inter)nationaal wordt bestreden. Waar nodig stellen we het beleid bij. Wat investeren we hierin? We gaan er vanuit dat voor dit resultaat geen extra middelen nodig zijn.


6.10 n Water Resultaat 26: de Friese waterketen versterkt verder Wat gaan we doen? We maken in nauwe samenwerking met Wetterskip Fryslân en stakeholders een nieuw Waterhuishoudingsplan dat voorsorteert op de later in deze periode te verschijnen Omgevingsvisie. In het eerste halfjaar van 2016 leveren we dit plan op. We maken gebruik van de landelijke campagne Ons Water om het waterbewustzijn in Fryslân te vergroten. We nemen ons aandeel in een nieuw Fries Bestuursakkoord Waterketen voor de periode 2016-2020 in samenwerking met Wetterskip Fryslân, Friese gemeenten en Vitens. Met deze partners willen we bereiken dat het stijgen van de kosten voor het waterketenbeheer wordt beperkt. In 2020 willen we dat er € 12 miljoen minder kosten worden gemaakt voor drinkwater, riool en zuivering dan eerder was verwacht. We maken in 2015 met Wetterskip Fryslân en LTO afspraken over de inhoud en uitvoering van het maatregelenpakket voor de Kaderrichtlijn Water en steunen Wetterskip Fryslân en boeren om dat pakket met behulp van Europese subsidies (POP3 middelen) uit te voeren. Het gaat dan om bijvoorbeeld het voorkomen van erfafspoeling van het boerenerf en de inrichting van natuurvriendelijke oevers. We dragen bij aan het Deltaprogramma door de Deltabeslissingen van het Rijk regionaal te vertalen in het nieuwe Waterhuishoudingsplan en de omgevingsvisie. De provinciale verantwoordelijkheid ligt bij de invulling van het concept meerlaagsveiligheid, opstellen strategie lange termijn zoetwatervoorziening en integrale gebiedsverkenning Friese IJsselmeerkust. Bij de vertaling en uitvoering van de Deltabeslissingen wordt integraal samengewerkt met overheden en stakeholders. We zetten ons project voor schone sanitaire voorzieningen in Mozambique voort. Wat investeren we hierin? • Cofinanciering en kwartiermakers POP3 water € 4,5 miljoen. • Sanitaire voorzieningen Mozambique € 0,3 miljoen. • MIRT verkenning IJsselmeerkust € 0,1 miljoen.

6.11 n Omgevingswet Resultaat 27: de komende omgevingsvisie komt op een moderne manier tot stand en leidt tot terugdringing van de hoeveelheid beleid en het aantal regels Wat gaan we doen? In de omgevingsvisie gaan een aantal huidige beleidsplannen op zoals het Streekplan, Waterhuishoudingsplan, Milieubeleidsplan, PVVP en Nota Natuer en Lânlik Gebiet. In de huidige situatie zijn er voor het fysieke domein tenminste 25 plannen en andere visie-, beleids- en uitvoeringsnota’s. Deze visie zorgt voor één overkoepelend visiedocument voor de fysieke omgeving. Als provincie betekent het ook dat we ons bezinnen op wat onze belangen zijn: welke maatschappelijke opgaven in het fysieke domein



vragen om regie en inzet van de provincie, en voor welke opgaven zijn andere partijen, waaronder gemeenten en waterschap verantwoordelijk. In het najaar van 2015 komen we met de startnotitie omgevingsvisie. Daarin worden keuzes voorgelegd over de totstandkoming van de visie. Een van de uitgangspunten is te komen tot minder beleid en minder regels. Wat investeren we hierin? De visie zal binnen bestaande budgetten tot stand komen.

6.12 n Veenweide Resultaat 28: we behouden zoveel als mogelijk het veenweidegebied Wat gaan we doen? We vertalen de Veenweidevisie in een Uitvoeringsprogramma samen met gebiedspartners, Wetterskip Fryslân en gemeenten. Dat is in 2015 klaar. De generieke maatregelen uit de veenweidevisie, zoals peilen maximaal op 90 cm onder het maaiveld, worden opgenomen in ons nieuwe waterhuishoudingsplan (vaststelling 1e helft 2016). Voor de generieke maatregelen geldt dat we die deels verwerken in het waterhuishoudingsplan en dat we waar nodig aanvullende instrumenten ontwikkelen. Waar mogelijk worden in 2015 al enkele activiteiten opgestart zoals praktijkproeven met onderwaterdrainage en nieuwe teelten. Daarnaast werken we gebiedsgericht maatwerkoplossingen uit en zetten meerdere instrumenten geconcentreerd in. We gaan experimenteren met beleidsluwe zones in de pilots van de Veenweidevisie. De ervaringen uit deze pilots gebruiken we om de resterende pilots te verbeteren. Deze pilots starten we geleidelijk op in de jaren 2017 t/m 2020. Wat investeren we hierin? We investeren de komende jaren € 12,7 miljoen in het behoud van het veenweidegebied.

6.13 n Een bereikbare omgeving Resultaat 29: wegen zijn beter onderhouden en veiliger Wat gaan we doen? Wij brengen de provinciale wegen, fietspaden, vaarwegen en kunstwerken in de periode tot medio 2019 naar onderhoudsniveau 7 (B-niveau)1 en houden ze vervolgens op dat niveau. Om een efficiënte meerjarige onderhoudsplanning mogelijk te maken, maken we onderhoudsmiddelen zo veel mogelijk uitwisselbaar. Daarnaast stellen wij een programma op van maatregelen om het provinciaal wegennet op een hoger veiligheidsniveau te brengen. Daarbij maken wij mede gebruik van de resultaten van het ANWB Eurorap-onderzoek naar de verkeersveiligheid van de provinciale wegen in Fryslân (en zullen ook met die organisatie overleggen) en inzichten 1 Dat niveau komt overeen met score 2 conform de NEN 2767 standaard, en dat staat voor een onderhoudsniveau dat GOED is, vergelijkbaar met nieuwbouw, wel veroudering, geen onderhoudsschade of onderhoudsbehoefte


van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). We houden rekening met de lijst van knelpunten waarvoor nog geen project geprogrammeerd is. Wij geven prioriteit aan de meest onveilige wegen. Een weg met relatief veel ernstige ongevallen is de N359. We pakken in de jaren tot 2019 vier onveilige kruispunten aan in de N359: Wommels Zuid, Wommels Noord, Bolsward Noord en Burgwerd. Waar mogelijk koppelen we de maatregelen met duurzame innovaties. De programmering stemmen wij af met de onderhoudsplanning. Wij voeren dit programma uit vanaf 2016. Omdat de uit te voeren maatregelen ook onderhouden moeten worden brengen we bij het opstellen van het programma ook de onderhoudsgevolgen in beeld. Wat investeren we hierin? We investeren de komende jaren € 30 miljoen in een programma voor wegverbreding en het veiliger maken van wegen. Daarnaast investeren we € 12 miljoen in de N359. We verhogen het jaarlijkse onderhoudsbudget geleidelijk met € 4,85 miljoen. Dit is inclusief € 1,8 miljoen voor oeveronderhoud. In vangrails met zonnepanelen investeren we € 0,3 miljoen.

6.14 n Skarster Rien Resultaat 30: het aquaduct Skarster Rien staat weer op de Rijksagenda en de doorstroming op de rondweg van Lemmer is verbeterd Wat gaan we doen? Met het Rijk gaan wij in overleg over het vervangen van de brug SkarsterRien in de A6 door een aquaduct. Voorfinanciering sluiten we daarbij niet uit. Wij zoeken hierbij aansluiting bij het moment dat gezien de staat van de brug een vervangingsinvestering aan de orde is. Wij gaan door met de aanpak van de traverse Lemmer in de N359. De bestaande weg wordt opgewaardeerd en samen met de omgeving werken wij aan het invullen van een plus voor de leefbaarheid en verkeersveiligheid. Uitvoering hiervan voorzien wij in de jaren 2017/2018. Wat investeren we hierin? Vooralsnog zijn hier geen extra financiële middelen nodig.

6.15 n Openbaar vervoer O.a. Resultaat 31: er is een Noordelijke OV-trajectkaart Wat gaan we doen? We gaan met onze buurtprovincies in overleg over een noordelijke trajectkaart in het al opgestarte overleg met de buurprovincies en de vervoerders. Aandachtspunten hierbij zijn de aansluiting bij het landelijke tarievensysteem en de distributie. Naar verwachting kan de kaart in 2017 worden ingevoerd.


Op basis van uitkomsten van het verkenningsonderzoek naar elektrificatie van de regionale spoorlijnen (Fryslân en Groningen, midden 2015) bepalen we de strategie naar verduurzaming van de diesellijnen. Hierbij hebben we afstemming met Groningen. We zorgen ervoor dat in 2021 twee keer per uur een intercity en twee keer per uur een stoptrein rijdt tussen Leeuwarden en Zwolle. Al in 2017 rijden ze vier keer per uur, maar met de stoptreinen tot Meppel. Daarnaast zetten we in op snelheidsverhoging tussen Zwolle en Amsterdam na 2021, zodat de reistijd naar het westen verder kan worden verkort. We sluiten aan bij het project van de provincie Groningen voor een betere verbinding met Duitsland (Hamburg). Na de herstructurering van het emplacement van Groningen in 2020 willen we die betere verbinding realiseren. We gaan in overleg met de belanghebbende partijen (Rocov, Noord-Holland, vervoerders, MKB) over mogelijkheden tot verbetering van de OV-verbinding over de Afsluitdijk. In 2016 hebben we een duidelijk beeld op welke wijze we verbeteringen kunnen realiseren. We starten in 2015 het overleg met het Rijk, de betrokken gemeenten en de consumentenorganisaties om te onderzoeken of we de verantwoordelijkheid/bevoegdheid voor de waddenveren over kunnen nemen van het Rijk. Hierbij zullen we ook specifiek aandacht besteden aan het baggeren van de vaargeulen en de toestand van de veerdammen en financiën. Wat investeren we hierin? Deze voornemens kunnen gefinancierd worden uit bestaande middelen.

6.16 n Waterwegen Resultaat 32: het Van Harinxmakanaal is bevaarbaar voor Klasse V schepen Wat gaan we doen? Om het Van Harinxmakanaal bevaarbaar te maken voor grotere schepen (Klasse V) zijn maatregelen nodig. De meest urgente keuzes doen zich voor bij de bruggen Dronrijp en Ritsumasyl, waar we de maatregelen kunnen combineren met noodzakelijke vernieuwingen, en in Franeker, waar de noodzakelijke bochtverruiming kan worden gecombineerd met de herinrichting van een bedrijfsterrein. De werkzaamheden worden voorbereid in de jaren 2015/2016 en uitgevoerd in de jaren 2017/2018. Na het realiseren van de urgente maatregelen zijn ook in de verdere toekomst maatregelen wenselijk voor het goed bevaarbaar maken van het Van Harinxmakanaal voor klasse V-schepen. Deze brengen wij in beeld in een meerjarenperspectief, dat wij in 2016 aan uw Staten aanbieden. We houden daarbij rekening met de wensen van de binnenvaartorganisatie Schuttevaer. De vervanging van de Tjerk Hiddessluizen in Harlingen maakt geen onderdeel uit van de afkoopsom die wij van het Rijk hebben ontvangen voor het onderhoud van het Van Harinxmakanaal. We gaan met het Rijk in gesprek over de verbreding van de Tjerk Hiddessluizen. Wij willen samen met het Rijk hier een studie naar doen als basis voor een afspraak. Hierbij kijken we naar mogelijkheden voor Europese subsidie (TEN-T). Aan het eind van deze coalitieperiode is de voorbereiding gereed voor besluitvorming.


Realisatie is pas aan de orde na deze coalitieperiode en nadat afspraken zijn gemaakt met het Rijk. De verschillende ontwikkelingen rond het Van Harinxmakanaal pakken wij in samenhang op. Wij organiseren deze opgave in een programma. Wat investeren we hierin? Voor het aanpassen van de bruggen Dronrijp en Ritsumasyl en het verruimen van de bocht in Franeker reserveren wij € 30 miljoen. We bestemmen € 0,2 miljoen in een onderzoek naar de Tsjerk Hiddessluizen in Harlingen.

6.17 n Een gezonde bodem Resultaat 33: er vindt geen opslag van vreemde stoffen in Friese bodem plaats Wat gaan we doen? Van veel ondergrondse activiteiten zijn de risico’s voor gezondheid en milieu nog onvoldoende bekend. Daarbij komt dat veel bodemprocessen onomkeerbaar zijn. Dat geeft ons de verantwoordelijkheid om uiterst zorgvuldig met de bodem om te gaan. Wij zullen daarom geen medewerking verlenen aan (proef-)boringen naar schaliegas en aan de opslag van kernafval en CO2 in de ondergrond. Deze uitgangspunten worden betrokken bij het opstellen van de Omgevingsvisie (resultaat 27). Op een aantal onderdelen van een gaswinningsvergunning hebben we wettelijk adviesrecht aan het Rijk. Met de komende verandering van de Mijnbouwwet wordt dat adviesrecht zelfs nog uitgebreid, mede om het burgerperspectief een plek te geven. In onze adviezen aan het Rijk zullen wij steeds kenbaar maken dat wij tegen nieuwe gaswinningen zijn. Wij pleiten bij het Rijk voor omgekeerde bewijsvoering. Als uitgangspunt bij de vergunningverlening voor de zoutwinning onder het Wad geldt het ‘hand aan de kraan’-principe. Bij de bestaande zoutwinning onder land waar dit niet het geval is, blijven wij de resultaten van de verplichte monitoring kritisch volgen tot aan de beëindiging van de zoutwinning in 2021. Wat investeren we hierin? Voor dit resultaat zijn geen nieuwe middelen nodig.


Hoofdstuk


7

Deze ambitie gaat over de werkwijze die we willen hanteren om de andere ambities te realiseren. De basis in deze ambitie ligt bij samenwerking en vertrouwen. We zoeken samen met de partners onze rol. We geven de buitenwereld ook meer inzicht in wat we doen.

7.1 n Beperken regeldruk Resultaat 34: er is een vermindering van beleid en regels Wat gaan we doen? Bij beleidsvorming denken we niet langer in termen van beleidsvelden. In plaats daarvan zorgen we voor bondige beleidsbrieven die passen binnen de ambities van het coalitieakkoord. Waarbij we beleid altijd samen opstellen met betrokken organisaties en inwoners. We verkennen of het mogelijk is sectorale nota’s over bijvoorbeeld cultuur, economie of sport te vervangen door beknopte beleidsbrieven rondom een maatschappelijk vraagstuk dat als ambitie is geformuleerd. Dit vergt ook een bredere inzet en afweging van de financiële middelen. Provinciale regelgeving sluit aan bij die nieuwe werkwijze. Met name bij subsidies leidt dat tot een afname van de hoeveelheid regels, minder details en minder administratieve lasten. De toegang tot beleidsmaatregelen en bijbehorende instrumenten wordt door middel van een loketfunctie (zie resultaat 40) maximaal ondersteund.


In 2015 starten we met multidisciplinaire teams die bestaande beleids- en uitvoeringsdocumenten en regelgeving screenen en zo mogelijk intrekken. In 2015 voeren we een onderzoek uit naar ‘ervaren’ lastendruk. Wat investeren we hierin? Dit resultaat realiseren we binnen bestaande budgetten.

7.2 n Van onderop o.a. Resultaat 35: Recht op uitdaging Wat gaan we doen? We dagen onze inwoners en hun sociale verbanden uit om taken van ons over te nemen. Als zij aantonen ons werk beter of goedkoper te kunnen doen besteden we het graag aan hen uit. Om zo ervoor te zorgen dat wij als overheid ons kunnen richten op kerntaken en nieuwe initiatieven zo min mogelijk in de weg staan. Waarbij we ruimte willen bieden aan experimenten. Dit past ook in het bidbook KH 2018 en het Iepen Mienskipsfûns waarbij juist de mienskip invulling geeft aan projecten. In 2016 gaan we gezamenlijk met partijen die hierin een rol willen spelen werken aan een opzet voor het recht op uitdaging. Om het recht op uitdaging inhoud te kunnen geven zijn onder andere open data over hoe we werken en wat we doen van belang. De komst van de Omgevingswet (zie ook resultaat 27) geeft de komende jaren een grote impuls aan het digitaal beschikbaar stellen van overheidsinformatie, via de ‘Laan van de Leefomgeving’. Daarin worden ‘informatiehuizen’ ontwikkeld, die burgers betrouwbare feitelijke informatie over hun leefomgeving verschaffen. Dat stelt burgers en bedrijven in staat plannen te ontwikkelen en data te benutten voor het in de markt zetten van nieuwe producten. In Alphen aan de Rijn is bijvoorbeeld een app ontwikkeld waarmee de kwaliteit van het gemeentelijk bomenareaal door de burgers zelf kan worden bewaakt2. Dergelijke applicaties bieden de mogelijkheid om overheidstaken te ondersteunen of zelfs over te nemen. Onze ambitie is dat alle informatie die wij hebben en gebruiken beschikbaar voor iedereen komt, waarbij we ons vanzelfsprekend aan privacyverplichtingen houden. De door ons verzamelde gegevens zijn beschikbaar om nieuwe producten en diensten binnen de provincie maar juist ook buiten de provincie te kunnen maken. Onze inzet voor open data past binnen de ambities van het Rijksprogramma Digitale Overheid 2017. In 2016 zal een eerste informatieloket worden opgeleverd waarin onze producten en diensten herkenbaar zijn te vinden, maar waar ook een grote basisset van geografische en statistische gegevens beschikbaar is, waaronder de statistische gegevens van de Staat van Fryslân. Bij digitaliseringsprocessen wordt standaard bepaald en georganiseerd welke gegevens via een informatieloket van de provincie beschikbaar zijn en worden gesteld. Informatie zal ook via moderne media als apps toegankelijk worden. Wij zullen dit samen met onze partners, waaronder het Fries Sociaal Planbureau, maar ook de gemeenten in Fryslân oppakken en ook gaan we actief kijken welke behoefte aan data er buiten onze eigen provincie is.

2 Zie http://www.binnenlandsbestuur.nl/digitaal/nieuws/alphen-aan-den-rijn-lanceert-appbomenspotter.9479660.lynkx


Wat investeren we hierin? Hiervoor zijn geen extra middelen nodig.

7.3 n Bestuurskracht gemeenten Resultaat 36: herindeling van gemeenten gebeurt alleen op initiatief van gemeenten Wat gaan we doen? Het initiatief voor versterking van bestuurskracht ligt primair bij gemeenten zelf. Gemeentelijke herindeling kan een effectief middel zijn om dat doel te bereiken. Wij faciliteren de gemeenten bij dergelijke processen door vroegtijdig in overleg te treden, door het geven van voorlichting over procedures en regelgeving en over de bevoegdheden die de provincie bij deze processen heeft. Wij sluiten daarbij aan bij gemeentelijke initiatieven van onderop. De provinciale visie op de lokaal-bestuurlijke inrichting - die in nauwe consultatie met de gemeenten is opgesteld - biedt hiervoor een goed uitgangspunt. Op dit moment heeft een aantal gemeenten concrete herindelingsvoornemens, gericht op 2018/2019. Bij deze herindelingsinitiatieven van gemeenten zelf passen wij op basis van de Wet algemene regels herindeling (Wet arhi) de provinciale bevoegdheden toe. Wat investeren we hierin? Voor dit resultaat zijn geen extra budgetten nodig.

7.4 n Samen met anderen Resultaat 37: We werken nauw samen met gemeenten, provincies en andere overheden Wat gaan we doen? We willen waar dat meerwaarde biedt zoveel mogelijk samenwerken met andere overheden. Dat gaat om uitvoeringszaken maar ook om beleidsvorming. Daarbij bouwen we ook voort op de bestaande samenwerking met gemeenten en Wetterskip Fryslân in de streekagenda’s. Op het gebied van beleid, programmering en samenwerking in de vorm van Shared Services onderzoeken we huidige samenwerkingsvormen binnen Fryslân en kijken of die geïntensiveerd kunnen worden. Deze ambitie bespreken we met de samenwerkingspartners. We kijken waar kansen liggen om die samenwerking te verdiepen. In de tweede helft van 2015 voeren wij deze inventarisatie uit. De inventarisatie gebruiken wij om na te gaan welke toekomstige vormen van samenwerking er met onze Friese en noordelijke partners mogelijk zijn. Meer eenvoud en overzicht en minder bestuurlijke rompslomp staan daarbij voorop. Op bepaalde beleidsthema’s is ook samenwerking met andere provincies mogelijk. Over een eventuele herziening van de gemeenschappelijke regeling SNN wordt in 2016 besloten. Voor Fryslân staat daarbij voorop dat SNN een slank uitvoeringsorgaan van subsidies blijft.


Actiegerichte samenwerking in netwerken staat centraal. Deze netwerken zijn breder dan alleen overheidspartijen. We gaan actief op zoek naar partijen die hier een positieve bijdrage aan kunnen leveren. Daarnaast zetten we in op bundeling van krachten, ook in organisatorische zin. Hiermee zorgen we ook voor een eenduidig geluid richting het Rijk. Door voor het Rijk een heldere en consistente samenwerkingspartner te zijn wordt de samenwerking met hen ook versterkt. De internationale dimensie vullen we in vanuit het ‘verhaal van Fryslân’ (melk en water). Op basis hiervan zoeken we strategische samenwerkingsrelaties in de rest van Europa en daarbuiten. Belangrijke invalshoeken zijn dan de relaties waar we nu al sterk zijn: Zuid-Zweden, Denemarken, Duitsland (Niedersachsen) en buiten de EU China (Sichuan). Naast deze contacten zullen we in ieder geval ook zoeken naar regio’s in het zuiden van de EU die kunnen bijdragen aan onze strategisch samenwerking. Wat investeren we hierin? Dit resultaat is te realiseren met behulp van bestaande budgetten.

7.5 n Een andere omgang met de Staten Resultaat 38: coalitie en oppositie werken constructief samen Wat gaan we doen? Onze aanpak is erop gericht om in samenspel met Provinciale Staten te komen tot de beste plannen voor Fryslân. Daarbij heeft de coalitie geen alleenrecht op het maken en uitvoeren van plannen. We willen nadrukkelijk samen met de gehele Staten komen tot plannen die het beste zijn voor Fryslân. Daarbij willen we de fracties maximaal ondersteunen. Ook willen we Statenleden vooraf bij het opstellen van plannen betrekken door middel van startnotities en vormen van interactieve samenwerking. In overleg met de griffie willen we de bestuurlijke vernieuwing van Provinciale Staten maximaal ondersteunen. Wat investeren we hierin? Dit resultaat is te realiseren zonder extra middelen.

7.6 n Onze organisatie o.a. Resultaat 39: de inhuur is minimaal met de helft verminderd Wat gaan we doen? We richten de organisatie zo in dat zij in staat is om adequaat in te spelen op externe en interne ontwikkelingen en daarmee de samenleving en het bestuur goed kan bedienen. Hierbij gaat het er enerzijds om de kwaliteit van werkwijze en personeel te verhogen. Anderzijds gaat het erom personele bezetting en beschikbare middelen met elkaar in balans te brengen. Daarbij zorgen we, door mensen maximale kansen


te geven gebruik te maken van hun talenten en deze flexibel in te zetten, dat minder tijdelijk werk nodig is en inhuur kan worden afgebouwd. In 2015 is gekozen voor een ontwikkelproces gericht op de organisatie van de toekomst, waarin een opgavengestuurde aanpak centraal staat. Dit heeft gevolgen voor de werkwijzen. Om te komen tot een flexibele organisatie en halvering van de inhuur willen we eind 2015 onze strategische personeelsplanning voor de komende jaren uitgewerkt hebben. Op basis daarvan worden medewerkers en leidinggevenden ontwikkeld in een richting die past bij de organisatie van de toekomst. We bevorderen mobiliteit en flexibele inzet van medewerkers. We ontwikkelen talenten onder andere door meer uitwisselen/ samenwerken met andere organisaties. In 2016 komen we tot een generatiepact om vrijwillige gedeeltelijke uitstroom en meer instroom van jongeren te bereiken. Wat investeren we hierin? We investeren de komende jaren € 12 miljoen in het afslanken en moderniseren van de organisatie.

7.7 n Slagvaardigheid Resultaat 40: er is één toegangsloket voor de provincie Wat gaan we doen? Op dit moment wordt op veel verschillende plaatsen in de organisatie contact onderhouden met klanten en worden vragen op verschillende manieren afgehandeld. Om te komen tot een betere service richting bedrijven, instellingen en burgers, maar ook vanwege ontschotting in de organisatie en efficiency willen we komen tot één toegangsloket voor de provincie. Dit gaat er toe leiden dat het voor klanten gemakkelijker wordt om gebruik te maken van diverse mogelijkheden, waardoor het aantal vragen en de behoefte aan hulp afneemt. Om dit te bereiken beginnen we met het inrichten van een klant contact centrum ten behoeve van alle binnenkomende vragen, kenniscentrum, statusinformatie, informatie en beperkte hulp (click, call). Bijvoorbeeld over subsidies, vergunningen, klachten, (water)wegen, vragen van ondernemers. Het betreft de totale dienstverlening van de provincie. Dit centrum moet startklaar zijn voor de zomer van 2016. Vervolgens voegen we loketten, waar de provincie eigenaar van is, toe (bijvoorbeeld de streekhuizen). Dit moet klaar zijn op 1 januari 2017. Tenslotte voegen we loketten toe waarin de provincie participeert (bijvoorbeeld KH ’18, agrofood), dan wel brengen een goede koppeling aan met die loketten. Dit is afgerond op 1 september 2017. Wat investeren we hierin? We investeren de komende jaren € 2 miljoen in het loket.


Bijlage

1

Totaaloverzicht voorstellen en dekking uitvoeringsprogramma


Tijdelijk (bedragen x € 1 mln) Voorstellen uitvoeringsprogramma

Bijlage Bedragen 2 342

Dekking VAR minus € 30 mln Reserve Nuon besteedbaar deel Heroverweging bestaande budgetten 3 Heroverweging bestaande budg etten revolverend 3 Totaal dekking Saldo tijdelijk

54,2 161,0 105,4 21,4 342,0 0,0

Structureel (bedragen x € 1 mln) Bijlage 2015 2016 2017 2018 2019 Voorstellen uitvoeringsprogramma 2 1,1 4,3 7,5 9,8 10,9 Dekking Begrotingssaldo programma 11

8,0

10,8

13,1

11,6

11,2

Heroverweging bestaande budgetten 3 2,1 4,2 6,3 Totaal dekking 8,0 10,8 15,2 15,8 17,5 Saldo structureel 6,9 6,6 7,7 6,0 6,5 Revolverend (bedragen x € 1 mln) Voorstellen uitvoeringsprogramma

Bijlage Bedragen 2 153,0

Dekking Liquide middelen Heroverweging bestaande budgetten revolverend 3 Totaal dekking Saldo revolverend

124,5 28,5 153,0 0,0


Bijlage

2

Voorstellen uitvoeringsprogramma 2015-2019


Progr. Voorstel Begroot Begroot Begroot Tijdelijk Structureel Revolverend (bedragen x € 1 mln) per jaar Voor krachtige gemeenschappen 5 Iepen Mienskipfûns: Fonds kansarme friezen 5,0 7 Fonds tekorten decentralisatie zorgtaken (inzet € 4 mln jeugdzorg) 0,0 Monitoring aandachtsgebieden 0,8 Vrijwilligersacademie 0,2 10 Verlaging opcenten 80,0 Voor een toekomstbestendige economie 2 N381 verdubbelen tot Oosterwolde-Zuid 25,0 6 NOM packagedeal 3,7 Financiering NOM en Noordelijke clusterorganisaties 3,0 Verbreding sluis Kornwerderzand 5,0 Gastvrij Fryslân: Algemeen 8,3 Cultuurtoerisme 1,0 OV kaart voor toeristen 2,0 Ontwikkeling recreatie en toerisme op het platteland 1,0 MKB faciliteren begeleiden 2,0 Arbeidsmarkt/onderwijs en kennis instellingen/bedrijfsleven 5,0 8 Versterken (academisch) onderwijs 17,4 10,0 10 Aandelen FOM 16,0 Voor vanzelfsprekende duurzaamheid 2 Fietspaden 8,0 Vangrails met zonnepanelen 0,3 Wandel- fiets en ruiterpaden 1,0 4 Milieubeleidsplan 1,0 5 Iepen Mienskipfûns: Verduurzamen van dorpen 2,0 6 Duurzame energie 12,1 10 Duurzaamheidsprojecten Revolverend 127,0 Voor een vitaal Frysk eigene 8 Iepen Mienskipfûns: Stimulering muziek-dans-toneellessen Erfgoed KH 2018: Evenementenfonds Blokhuispoort Procesgeld Deltaplan Frysk: Basisvoorzieningen Plus

1,0 2,3 1,0 3,8 2,7 7,5 2,5 Uitvoeringsagenda 2015-2019 49

Progr. Voorstel Begroot Begroot Begroot Tijdelijk Structureel Revolverend (bedragen x € 1 mln) per jaar Voor een vitaal Frysk eigene (vervolg) Implementatie taalwet 5,5 Lân fan taal 5,1 Digitale hulpmiddelen 0,7 Transitie medialandschap 0,4 Voor een dynamische omgeving in de mooiste provincie 2 Rammelstroken, belijning, vluchtheuvels 4,5 Verhardingen 21,5 Geleiderails 4,0 Aanpassen van Harinxmakanaal (€ 15 mln 15,0 dekking uit reserve van Harinxmakanaal) 0,0 Onderzoek Tjerk Hiddessluis Harlingen 0,2 Onderhoud wegen: Centrale As en N381 1,3 Maatregelen uitvoeringsprogramma 0,3 Verhoging onderhoud niveau 6 naar 7 1,5 Oeverbeheer 1,8 N359 kunstwerken (investering € 12 mln, 0,0 dekking vanuit programma kunstwerken) 3 Cofinanciering POP3 water 4,5 Waterprojecten Mozambique 0,3 MIRT verkenning IJsselmeerkust 0,1 5 Iepen Mienskipfûns algemeen 14,3 Fase 2 gebiedsontwikkeling Centrale As 17,3 Akkerbouwacademie (crop chain) 2,0 Landbouwagenda 6,0 Transitie natuurinclusieve landbouw 1,6 Veenweidevisie 12,7 Lectoraat weidevogels 0,1 6 Versnelling breedband (investering € 1mln) 0,1 7 Zeggenschap/spreiding zorgvoorzieningen 1,0 9 Krimp 2,0 Voor een modern provinciaal bestuur 10 Organisatie van de toekomst: Algemeen Procesgeld Een loket /kenniscentrum voor subsidies


8,2 3,8 2,0

Progr. Voorstel Begroot Begroot Begroot Tijdelijk Structureel Revolverend (bedragen x € 1 mln) per jaar Overig 2 Bijdrage nazorgfonds ivm. Tryehûs 1,3 4 Provinciale bijdrage Fumo 1,1 10 Rendementsderving: Aandelen FOM 0,4 Inzet besteedbaar deel reserve Nuon 4,5 Afboeken taakstellingen: Dekking Kadernota 2015 2,0 Dekking De Nieuwe Afsluitdijk 1,4

Totaal voorstellen

342,0

10,9

153,0


Bijlage

3

Heroverwegingen ter dekking uitvoeringsprogramma


In onderstaande tabel is aangegeven welke heroverwegingen hebben plaatsgevonden omdat in de huidige meerjarenbegroting budgetten waren opgenomen die ingezet konden worden voor de beleidsvoorstellen in de uitvoeringsagenda. Deze budgetten zijn op twee manieren ingezet: • Als het middelen betrof die inhoudelijk zeer goed of zelfs volledig in de lijn van voorstellen uit het coalitieakkoord pasten zijn te gebundeld met nieuwe middelen om zo tot een samenhangender en effectievere inzet van middelen te komen. • Als het middelen betrof die niet uitgeput leken te worden of minder relevant waren zijn ze in algemene zin ten behoeve van de voorstellen uit het akkoord ingezet.

Voorstel UA Totaal Heroverweging Begroot Begroot Begroot bedrag Tijdelijk Structureel Revolverend per jaar Programma 2 Verkeer en Vervoer N359 12,0 Programma kunstwerken 10,0 N381 25,0 Programma kunstwerken 15,0 Algemeen Versobering investerings agenda’s WfF 5,0 Programma 3 Water Cofinanciering POP3 water 4,5 Waterhuishoudingsplan Cofinanciering POP3 water

0,3 2,0

Programma 4 Milieu Milieubeleidsplan 1,0 Monitoringskader Frysk Milieuplan Fryslân fair trade

0,1 0,1

Programma 5 Landelijk Gebied Iepen Mienskip Fûns 14,3 Lokale projecten natuur en landschap Landbouwagenda 6,0 kavelruil

0,4 0,7

Programma 6 Economie, toerisme en recreatie Packagedeal NOM 3,7 Deelnemersbijdrage NOM Clusterorganisaties 3,0 Energy Valley Gastvrij Fryslân 12,3 Brede regiomarketing Toerisme beleid/topattractie Knelpunten toerisme en recreatie Recreatieve infrastructuur

0,4 3,7

Programma 7 Sociaal beleid en zorg Monitoring 0,8 Sociaal noodfonds aandachtsgebieden Transitie sociaal beleid Zorgvoorzieningen 1,0 Zorgvoorzieningen

0,1 0,1 0,3

0,7 0,6 1,1 0,7


Voorstel UA Totaal Heroverweging Begroot Begroot Begroot bedrag Tijdelijk Structureel Revolverend per jaar Programma 8 Cultuur, taal en onderwijs Iepen Mienskip Fûns: 1,0 Nota Grinzen Oer 0,6 muziek-dans en toneellessen CTO fonds 0,1 Budget taal & cultuur 0,1 Muziekonderwijs 0,2 Evenementenfonds 1,0 Nota Grinzen Oer 0,1 Festivals 0,1 Budget taal & cultuur 0,6 Provinciale archieven 0,2 Transitie medialandschap 0,4 Mediacentrum 0,1 Mediafonds 0,1 Deltaplan Frysk 21,3 Doorgaande leerlijn 0,2 Friese taal voortgezet onderwijs 0,3 Friese taal materiële instandhouding 1,5 Friese taal in het MBO 0,1 Friese taal in het onderwijs 4,3 Nota erfgoed 2,3 Monumentenzorg 2,3 Programma 9 Ruimte Algemeen Demografische ontwikkelingen

0,1

Programma 10 Algemene dekkingsmiddelen Transitie medialandschap 0,4 Voorwaardelijk budget regionale omroepen 0,3 Algemeen Nominaal fixeren op 1%

6,3

Programma 11 Inzet Nuon middelen Algemeen WfF: Innovatievermogen 10,0 Bedrijfsfinanciering 2,5 Organiserend vermogen 10,1 Menselijk kapitaal 24,9 Aantrekkelijkheid leefomgeving 5,5 Plankosten en overig Totaal heroverwegingen


105,4

6,3

6,7 35,5 1,5 2,5 3,8 49,9


In gesprek met het College van Gedeputeerde Staten (GS)

Recommend Documents