Milieupark Voeren
P r ojectfiche
1
2
Dubolimburg: wat doen wij voor u? Dubolimburg is dé gespreks- en adviespartner wat betreft duurzaam bouwen en wonen voor gemeenten, particulieren, bouwprofessionelen en onderwijsinstellingen. Dankzij haar uitgebreide netwerk – met daarin vertegenwoordigers uit alle betrokken sectoren – heeft Dubolimburg een solide basis en kan de organisatie putten uit knowhow en ervaring van een breed draagvlak om zo ook het beleid mee richting te helpen geven. Gemeenten kunnen bij Dubolimburg terecht voor persoonlijke ondersteuning op maat tijdens de loop van hun projecten. Wij bieden begeleiding aan de Limburgse gemeenten op een aantal verschillende manieren. Aan de ene kant adviseren we lokale overheden op maat en ondersteunen we, met uitgebreid planadvies, het streven van de gemeentebesturen naar een beter, duurzamer patrimonium. Aan de andere kant helpt Dubolimburg de gemeenten om hun rol als eerstelijnsadviseur zo goed mogelijk te spelen. Het Platform Dubolimburg, dat in december 2008 haar werking opstartte, speelt hierin een sleutelrol. Het Platform is een kennis- en ervaringsuitwisselingsorgaan voor alle Limburgse gemeenten op het vlak van duurzaam plannen, bouwen en leven. Het stimuleert de lokale besturen om duurzaam wonen en bouwen standaard op te nemen in hun stedenbouwkundige projecten, nieuwbouwprojecten, renovaties en campagnes. Dubolimburg geeft gemeenten ook de mogelijkheid om informatie, sensibilisering en advies aan haar inwoners aan te bieden. Met Quickscans On The Road kunnen gemeentebesturen gedurende 4 uur een Dubolimburgprofessional (gratis) inschakelen om korte mondelinge planadviezen te geven op basis van concrete vragen van inwoners. Met het aanbod beursstanden – zowel bemande als onbemande – zorgt Dubolimburg ook op evenementen van steden en gemeenten voor ondersteuning en informatie op maat. De projectfiche die nu voor u ligt kadert in de platformwerking voor Limburgse gemeenten en steunt op het principe van ‘leren van de buren’. Gemeenten kunnen via deze fiches beroep doen op de kennis en ervaring van andere gemeenten. Bij elk project wordt tevens een contactpersoon vermeld zodat u, indien uw gemeente gelijkaardige ambities heeft, steeds te rade kunt gaan bij experts ter zake. De fiches zijn steeds opgebouwd volgens een duidelijk stramien: na een bondige projectomschrijving en een oplijsting van de administratieve gegevens, vindt u een overzicht van de toegepaste duurzaamheidsmaatregelen. Vervolgens komt een uiteenzetting van het procesverloop aan bod gevolgd door extra informatie omtrent de economische aspecten en technische fiches van gebruikte materialen. Tot slot vindt u onder het item ‘bijkomende informatie’ een aantal nuttige websites die u kan raadplegen en een aantal bijlagen die betrekking hebben op het project zoals bijvoorbeeld een lichtstudie, een grondplan, een epb-berekening enzovoort.
Wenst u meer informatie? Neem zeker contact met ons op: Dubolimburg Marktplein 7 bus 1 3550 Heusden-Zolder 011/517 057
[email protected] www.dubolimburg.be
Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
3
Inhoudstabel
4
MILIEUPARK VOEREN
ADMINISTRATIEVE GEGEVENS
7
DUURZAAMHEIDSASPECTEN
8
PROJECTVERLOOP
10
SPECIFIEKE PROJECTKWALITEIT
11
ECONOMISCHE ASPECTEN/TECHNISCHE FICHE
13
BIJKOMENDE INFORMATIE
15
Websites
15
5
6
MILIEUPARK VOEREN Het milieupark in Voeren is een schoolvoorbeeld van een hedendaags duurzaam gebouw. Het groepeert een aantal functies waaronder een containerruimte, een overdekte stelplaats voor gemeentevoertuigen en een loods waarin er plaats is voorzien voor de voertuigen van de brandweer, de gemeentelijke technische dienst en de beheerruimten voor het containerpark. Zowel de loods als de overdekte stelplaats zijn uitgerust met een extensief groen dak. Het gebouw doet dienst als 2de crisiscentrum voor de gemeente. Het milieupark wordt volledig in de omgeving geïntegreerd en wordt visueel afgescheiden van de straat door een groenbuffer. De loods is gebouwd met volgende materialen: beton, paramentmetselwerk en hout; de rest van het milieupark wordt vormgegeven door schanskorven gevuld met locale silexstenen en wanden in zichtbeton. Er werd veel aandacht besteed aan het energetisch aspect, rationeel waterverbruik en duurzaam materiaalgebruik.
Welke rol speelde Dubolimburg in dit project? •
Dubolimburg zorgde voor projectadvies op maat van het project en de gemeentelijke filosofie
•
Het gemeentebestuur was bereid om – ondanks het vooropgesteld budget – de financiële inspanningen op te trekken om zo trouw te kunnen blijven aan de gemeentelijke visie voor een duurzaam milieupark.
•
Doordat de burgemeester een persoonlijk engagement is aangegaan voor dit project, krijgt het project een zeer breed draagvlak.
•
Dubolimburg adviseerde de combinatie van zonnepanelen met een warmtepomp.
Leerpunten: •
Om rekenkundige en inschattingsfouten te vermijden pleit Dubolimburg voor een goed gestructureerde projectaanpak en een goed budgetbeheer.
•
Hergebruik van hemelwater voor de spoeling van de toiletten in combinatie met een groendak is niet zo’n goed idee. Het water in de toiletten is bruin en geeft een verkleuring op de toestellen. Maak op voorhand een doordachte keuze tussen een groendak met maximale infiltratie van het regenwater op het terrein of hergebruik van regenwater.
ADMINISTRATIEVE GEGEVENS Bouwheer:
gemeente Voeren
Architect:
Francis Creusen
Studiebureau:
architect heeft studiebureau technieken in onderaanneming genomen
Betrokken gemeentelijke diensten:
ruimtelijke ordening, milieudienst, technische dienst
Betrokken externen:
toegankelijkheidsbureau, RO-Vlaanderen (dhr. Ivo Palmers), Dubolimburg
Ingebruikname:
september 2009
Oppervlakte milieupark:
13.460 m²
Oppervlakte loods:
660 m²
Locatie:
Schietekamer 6, 3798 Voeren
Contactpersoon:
Judith Voets
duurzaamheidambtenaar
043 81 90 40
7
DUURZAAMHEIDSASPECTEN 1 .
2 .
3 .
8
O m ge v i ng •
Keuze voor een volledige inbedding van het park in de omgeving door slim gebruik te maken van de bestaande landschappelijke structuur. Vanuit de omgeving zie je enkel het groendak van de loods. Waar inbedding niet mogelijk is heeft men gekozen voor een groene talud om het milieupark af te schermen van de omgeving.
•
Keuze voor een ecologisch parkbeheer.
•
Het is een compact gebouw bestaande uit 1 balkvormig volume dat 3 functies combineert: de technische dienst, het milieupark en de brandweer. Combinatie van functies betekent slechts 1x technische voorzieningen.
•
De achterliggende weide werd ingezaaid met een ecologische zaadmengeling; deze mengeling bevat zaden in een grote verscheidenheid aan streekeigen planten zodat er een rijke habitat ontstaat.
•
De uitbreidingszone van het BPA beslaat ongeveer 4ha weiland. Op deze 4ha heeft de gemeente hoogstam fruitbomen aangeplant. Op voorwaarde dat het beheer ecologisch gebeurt, laat de gemeente deze weilanden onderhouden door mensen met paarden, geiten of schapen, in ruil voor het gras. Binnen enkele jaren dragen de fruitbomen appels en peren en worden de weilanden opengesteld voor de bevolking om dit hoogstamfruit te plukken en te verwerken voor eigen gebruik.
•
Keuze voor streekeigen beplanting.
We l z i j n •
Keuze voor een DIFTAR-systeem voor het milieupark: DIFTAR is de afkorting van geDIFferentieerd TARief. Met DIFTAR betaalt iedereen in functie van het soort en de hoeveelheid afval. DIFTAR wordt haast algemeen toegepast in Vlaanderen.
•
Vrijwillige compostmeesters leren in hun demonstratiepark de mensen composteren en zorgen voor preventie van groenafval.
•
Er is een appartement voor een inwonende conciërge voorzien (verhoging sociale controle) .
Ene rgi e •
Zuid-georiënteerde plaatsing van zonnepanelen op de overdekte voertuigstalling; de panelen voorzien 95% van het elektriciteitsverbruik.
•
Men heeft een warmtepomp geïnstalleerd die volledig functioneert op de elektriciteit die men produceert met de zonnepanelen. Een warmtepomp haalt warmte uit de aarde, water of lucht om het gebouw op te warmen.
•
Het dak van de opslagruimte van de technische dienst werd bewust nog niet geïsoleerd; deze ruimte wordt immers niet verwarmd. Dit creëert de mogelijkheid om in de toekomst bij te isoleren als de ruimte een andere bestemming zou krijgen.
•
Keuze voor ventilatie met warmterecuperatie via warmtewisselaar.
•
Monitoring van het energieverbruik.
•
Keuze voor energiezuinige verlichtingsarmaturen op het hele terrein. Buiten worden downlighters gebruikt zodat lichtpollutie tot een minimum wordt beperkt.
•
Alle buitenmuren zijn geïsoleerd, ook die van de loods van de brandweer zodanig dat deze voertuigen steeds vorstvrij staan.
4 .
5 .
6 .
Wa t e r •
Hemelwaterput voor hergebruik.
•
Het hemelwater wordt gebruikt voor het wassen van de voertuigen, het spoelen van de toiletten en voor het vullen van de brandweerwagens. De brandweer staat er op dat na ieder gebruik de wagens volledig gereinigd worden.
•
Op het terrein is een dam ingebouwd om het afstromend water uit de omgeving tegen te houden. Voorheen stroomde het vervuilde water van de hoger gelegen akkers af naar de straat en de woningen. Door het aanleggen van de dam wordt dit water gebufferd en via een knijpleiding onder het milieupark vertraagd afgevoerd.
•
In Voeren bestaat nog geen rioleringsstelsel. Er is een zuiveringsstation in aanleg en alle wegen die worden heraangelegd worden voorzien van een gescheiden afvoerstelsel.
•
Monitoring van het waterverbruik.
M a t e r i a l en •
Keuze voor een onkruidwerende doek op basis van maïs (hortaflex) voor de niet maaibare hellingen. De plaatsing van Hortaflex in plaats van andere worteldoeken is een bewuste keuze. De doelstelling op lange termijn is immers anders. Dit gronddoek vergaat volledig zodat, wanneer de aangeplante struiken groot genoeg zijn (5 tot 10 jaar) er een volledig natuurlijke groene wal overblijft; zonder flarden gescheurde plastiek en zonder plastiek in de bodem (zie bijkomende informatie).
•
Keuze voor schanskorven gevuld met plaatselijk gewonnen silexstenen (zie bijkomende informatie) in plaats van betonnen muren. Op termijn zet zich zand vast op deze stenen en zullen er plantjes en mossen groeien zodat men een ‘groene wand’ krijgt.
•
Aanleg van een extensief groendak op de loods en op de overdekte voertuigstalling.
•
Alle hout is FSC-gelabeld.
•
De parking werd uitgevoerd in waterdoorlatende materialen (grastegelbedekking), de rijgedeeltes zijn uitgevoerd in asfalt.
•
Cellulose isolatie en rotswol zijn toegevoegd in het dak (zie bijkomende informatie).
C o m m uni cati e/ Parti ci p ati e •
Het gebouw doet dienst als 2de crisiscentrum voor de gemeente.
•
Bij de omwonenden was er angst dat ze een ‘stinkend park’ voor hun deur zouden krijgen. Op vlak van informatie en communicatie werd dan ook op verschillende manieren ingezet. Er werden hoorzittingen georganiseerd bij aanvang van het project, individuele gesprekken met die mensen die nog niet overtuigd waren van de noodzaak van het milieupark. Vooral de duurzame opzet van het hele project werd uitgelegd. Momenteel zijn de omwonenden erg tevreden over het resultaat.
•
De officiële openingsdriedaagse van het milieupark gebeurde door het doorknippen van een ecologisch touw om symbolisch weer te geven waar het hele milieupark om draait. De mensen werden uitgebreid geïnformeerd over de opening van het milieupark en alle ecologische aspecten via de infokrant van de gemeente. Gedurende drie dagen kreeg de bevolking de kans om het duurzame milieupark te bezoeken.
•
Ook de brandweer doet een sensibiliseringsactie: tijdens de opening organiseerde de brandweer een barbecue waarop de buren werden uitgenodigd en gratis eten kregen. Het is immers voor de brandweer ook van belang dat er een goede verstandhouding heerst aangezien zij ook voor overlast zorgen wanneer zij uitrijden met sirenes.
•
Aan de ingang van het milieupark staat een infobord waarop de duurzame aspecten worden geafficheerd.
9
PROJECTVERLOOP Opstart opmaak BPA:
begin 2004
Goedkeuring BPA:
augustus 2006
Ontwerpfase:
2007-2008
Start uitvoering:
oktober 2008
Voorlopige oplevering:
september 2009
In 1996 startte de gemeente met het verwerven van de nodige gronden. De locatie voor het milieupark werd gekozen op basis van de centrale ligging binnen de gemeente en het zwaartepunt van de bevolking. Vanaf 1989 konden de inwoners van Voeren met hun afval niet meer terecht in eigen gemeente maar dienden zij zich te richten tot Herstal, Riemst of Visé. In 2001 is men gestart met de opmaak van een BPA (zie bijlagen) en het aanstellen van een architect. In de loop van het proces werd het dossier uitgebreid met een gemeenteloods en een voorpost voor de brandweer. Gedurende het hele proces voor de opmaak van het BPA heeft de gemeente ondersteuning gekregen van RO Vlaanderen, dat klaar stond met adviezen en tips over onder andere de landschappelijke inpassing van het geheel. Deze samenwerking verliep erg vlot. In een omvangrijk project als het deze zijn er uiteraard ook zaken die minder vlot verlopen. Zo zijn er bij de opmaak van de voorstudie voor de inrichting van het milieupark enkele rekenkundige en inschattingsfouten gemaakt waardoor het voorziene budget al onmiddellijk de hoogte in werd getrokken. Over de architect en de aannemer was men zeer tevreden. De architect is iemand die zeer ver meedenkt op vlak van duurzaamheid. De aannemer werd aangesteld via een openbare aanbestedingsprocedure waarbij duurzaamheidsaspecten in het bestek werden opgenomen. Tijdens de uitvoering der werken was er wekelijks een coördinatievergadering met de architect, de burgemeester, de dienst openbare werken, de brandweer en de duurzaamheidambtenaar. Doordat men een diverse ploeg had die de werf opvolgde had men ook steeds advies uit alle invalshoeken. Het hele project werd door de burgemeester getrokken. De duurzaamheidambtenaar is van in het begin van het project sterk betrokken geweest. Er werden verschillende suggesties gedaan en er werd veel voorbereidend werk verricht om zoveel mogelijk duurzaamheidaspecten in het plan op te nemen. Ook het advies van het Dubolimburg werd geïmplementeerd (zie bijkomende informatie).
10
SPECIFIEKE PROJECTKWALITEIT Ondanks het feit dat er een budget vooropgesteld was heeft het gemeentebestuur toch prioriteit gegeven aan het creëren van een duurzaam gebouw/site. Het oorspronkelijk voorziene budget werd dan ook overschreden om trouw te kunnen blijven aan de gemeentelijke visie voor een duurzaam milieupark. De burgemeester heeft zelf een voortrekkersrol in dit project op zich genomen. Hij is iemand die tussen zijn mensen staat en er op die manier voor zorgt dat beleid en technisch niveau op 1 lijn staan. Doordat de burgemeester ook zelf bij de werf betrokken was, kan er ook sneller worden ingespeeld op bepaalde aspecten en kan hij bepaalde keuzes of beslissingen ook goed motiveren bij het schepencollege. De combinatie van zonnepanelen met een warmtepomp zorgt ervoor dat het gebouw haast zelfvoorzienend is op energieniveau. De zonnepanelen leveren elektriciteit voor licht en technische installaties, waaronder ook de warmtepomp. De warmtepomp wordt ingezet voor de verwarming van het gebouw. Dit leidt tot een minimum aan energiekosten en CO2 uitstoot. Het gedifferentieerd tarief (DIFTAR) dat gehanteerd wordt in het milieupark zorgt ervoor dat de gebruiker specifiek betaalt voor de hoeveelheid en het type afval dat hij binnenbrengt. Dit maakt de gebruiker duidelijk welke materialen vervuilend zijn en welke alternatieven mogelijk zouden zijn. Het gebruik van duurzame materialen geeft een natuurlijke en rustige uitstraling en is toch hedendaags. Het hele milieupark vervult een voorbeeldfunctie voor de bevolking. Maximale integratie in het landschap De brandweer, technische dienst en milieupark samen zetten is bijzonder efficiënt naar gebruik van middelen/ materialen. Zij kunnen gebruik maken van elkaars materiaal, en kunnen gemakkelijk samenwerken of elkaar een handje toesteken. Dit geeft een synergie. De rendabiliteit van materiaal en mensen is optimaal. Uitrusting kan gedeeld worden in plaats van apart aan te moeten kopen per instantie. De optimale samenwerking tussen de verschillende instanties en de architect die veel aandacht besteedde aan de duurzaamheid hebben geleid tot een vlotte realisatie van een duurzaam gebouw.
11
12
ECONOMISCHE ASPECTEN/TECHNISCHE FICHE Premies Groendak
Hortaflex (zie technische fiche in bijlage) Met een kostprijs van 1,20 euro per m² is Hortaflex niet duurder dan andere worteldoeken, de plaatsingskost is zelfs gelijk. Het inzaaien van gras is goedkoper, maar dit werd niet weerhouden omwille van onderhoudsredenen. Er is ongeveer 3000 m² van dit materiaal gebruikt.
Elektriciteit Het gebouw voorziet in zijn eigen elektriciteitsverbruik door middel van 66 zonnepanelen, geplaatst op het dak van de overdekte stelplaats. De zonnepanelen zijn elk 1580mmx808mm, dit betekent een totale oppervlakte van 84 m². Dit is theoretisch gezien goed voor maximaal 10kWh. De installatie is nog geen vol jaar in gebruik dus men beschikt nog niet over cijfers op jaarbasis.
Water Er zijn 2 hemelwaterputten voorzien van 10m3. Dit betekent dat men over een hemelwaterbuffer van 20.000 liter beschikt. Er wordt per maand ongeveer 4000 a 5000 liter hemelwater gebruikt voor het wassen van de voertuigen, het vullen van de brandweerwagens en het spoelen van de toiletten.
Dakisolatie •
kantoorgedeelte: ruimte tussen de dakstijlen (h=18,5 cm), volledig gevuld met cellulosevlokken, λ=0,040 W/mK (zie bijkomende informatie).
•
stelplaats brandweer: ruimte tussen de dakstijlen (h=18,5cm), volledig gevuld met rotswol, λ=0,038 W/mK (zie bijkomende informatie).
Muurisolatie Polyurethaan (PUR), 30 – 60 kg/m3, 0,026 – 0,035 W/mK
Verlichting Er is een lichtstudie uitgevoerd om te achterhalen wat de meest efficiënte verlichting is (zie plan in bijlage). De zonnepanelen, hergebruik van hemelwater en isolatie kosten iets meer bij plaatsing, maar zorgen voor aanzienlijk minder verbruik van nutsvoorzieningen en besparen dus geld uit op lange termijn. Het groendak zorgde voor een meerkost, maar dit werd gedeeltelijk gesubsidieerd. De combinatie van zonnepanelen met een warmtepomp zorgt ervoor dat het gebouw haast zelfvoorzienend is op energieniveau. De zonnepanelen leveren elektriciteit voor licht en technisch materiaal, waaronder ook de warmtepomp. De warmtepomp kan dan warmte uit de natuur opvangen om zo het gebouw op te warmen. Dit leid tot een minimum aan energiekosten en geen CO2 uitstoot. Het gedifferentieerd tarief (DIFTAR) dat gehanteerd wordt in het milieupark zorgt ervoor dat de gebruiker specifiek betaald voor de hoeveelheid en het type afval dat hij binnenbrengt. Dit maakt de gebruiker duidelijk welke materialen vervuilend zijn en welke alternatieven mogelijk zouden zijn.
13
14
BIJKOMENDE INFORMATIE Dubolimburg Marktplein 7 bus 1 3550 Heusden-Zolder 011/517 057
[email protected] www.dubolimburg.be
Bijlagen Klik om te openen •
BPA nr.1 Recyclagepark: stedenbouwkundige voorschriften + grafisch plan
•
Inplantingsplan en groenplan milieupark
•
Grondplan en verdiepingsplan gemeenteloods
•
Verlichtingsplan terrein
•
Technische fiche isolatie VIBE (rotswol)
•
Technische fiche isofloc
•
Advies Dubolimburg
Websites Klik om te openen Dubolimburg Groendaken Warmtepomp Ventilatie met warmterecuperatie DIFTAR Hergebruik van hemelwater Energiezuinige verlichting Hortaflex Leren composteren Zonnepanelen Ecologisch beheren Toegankelijkheidsbureau RO Vlaanderen Koolwaterstoffen Silex
15
