Turnzaal Riemst
P r o jectfiche
2
Dubolimburg: wat doen wij voor u? Dubolimburg is dé gespreks- en adviespartner wat betreft duurzaam bouwen en wonen voor gemeenten, particulieren, bouwprofessionelen en onderwijsinstellingen. Dankzij haar uitgebreide netwerk – met daarin vertegenwoordigers uit alle betrokken sectoren – heeft Dubolimburg een solide basis en kan de organisatie putten uit knowhow en ervaring van een breed draagvlak om zo ook het beleid mee richting te helpen geven. Gemeenten kunnen bij Dubolimburg terecht voor persoonlijke ondersteuning op maat tijdens de loop van hun projecten. Wij bieden begeleiding aan de Limburgse gemeenten op een aantal verschillende manieren. Aan de ene kant adviseren we lokale overheden op maat en ondersteunen we, met uitgebreid planadvies, het streven van de gemeentebesturen naar een beter, duurzamer patrimonium. Aan de andere kant helpt Dubolimburg de gemeenten om hun rol als eerstelijnsadviseur zo goed mogelijk te spelen. Het Platform Dubolimburg, dat in december 2008 haar werking opstartte, speelt hierin een sleutelrol. Het Platform is een kennis- en ervaringsuitwisselingsorgaan voor alle Limburgse gemeenten op het vlak van duurzaam plannen, bouwen en leven. Het stimuleert de lokale besturen om duurzaam wonen en bouwen standaard op te nemen in hun stedenbouwkundige projecten, nieuwbouwprojecten, renovaties en campagnes. Dubolimburg geeft gemeenten ook de mogelijkheid om informatie, sensibilisering en advies aan haar inwoners aan te bieden. Met Quickscans On The Road kunnen gemeentebesturen gedurende 4 uur een Dubolimburgprofessional (gratis) inschakelen om korte mondelinge planadviezen te geven op basis van concrete vragen van inwoners. Met het aanbod beursstanden – zowel bemande als onbemande – zorgt Dubolimburg ook op evenementen van steden en gemeenten voor ondersteuning en informatie op maat. De projectfiche die nu voor u ligt kadert in de platformwerking voor Limburgse gemeenten en steunt op het principe van ‘leren van de buren’. Gemeenten kunnen via deze fiches beroep doen op de kennis en ervaring van andere gemeenten. Bij elk project wordt tevens een contactpersoon vermeld zodat u, indien uw gemeente gelijkaardige ambities heeft, steeds te rade kunt gaan bij experts ter zake. De fiches zijn steeds opgebouwd volgens een duidelijk stramien: na een bondige projectomschrijving en een oplijsting van de administratieve gegevens, vindt u een overzicht van de toegepaste duurzaamheidsmaatregelen. Vervolgens komt een uiteenzetting van het procesverloop aan bod gevolgd door extra informatie omtrent de economische aspecten en technische fiches van gebruikte materialen. Tot slot vindt u onder het item ‘bijkomende informatie’ een aantal nuttige websites die u kan raadplegen en een aantal bijlagen die betrekking hebben op het project zoals bijvoorbeeld een lichtstudie, een grondplan, een epb-berekening enzovoort.
Wenst u meer informatie? Neem zeker contact met ons op: Dubolimburg Marktplein 7 bus 1 3550 Heusden-Zolder 011/517 057
[email protected] www.dubolimburg.be
Europese Unie Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
3
Inhoudstabel
4
turnzaal Riemst
ADMINISTRATIEVE GEGEVENS
7
DUURZAAMHEIDSASPECTEN
8
PROJECTVERLOOP
9
SPECIFIEKE PROJECTKWALITEIT
10
ECONOMISCHE ASPECTEN/TECHNISCHE FICHE
10
BIJKOMENDE INFORMATIE
15
Websites
15
5
6
Turnzaal Riemst Dit project behelst de uitbreiding van de bestaande gemeenteschool Driesprong met een turnzaal, berging en leraarslokaal. De school bevindt zich in de dichtgebouwde dorpskern van Millen, een deelgemeente van Riemst. De huidige schoolsite is ontstaan door een samenvoeging van een bestaand schooltje met een voormalig kloostergebouw. Er werd voor gekozen om de nieuwe turnzaal tegen een bestaande aangrenzende woning in te planten om zo het karakter van het plein zo optimaal en open mogelijk te behouden.
Welke rol speelde Dubolimburg in dit project? •
Dubolimburg ondersteunt gemeenten met het uitwerken van een subsidiebeleid. De gemeente Riemst subsidieert het isoleren met biologische materialen waaronder stro.
•
Dubolimburg adviseert om lokale materialen te gebruiken. In dit project is van stro van lokale landbouwers gebruikt.
•
Het strobalenverhaal heeft een sociale en educatieve functie.
•
Het gebouw heeft als uithangbord gediend voor de Europese strobalenmeeting 2009 georganiseerd door vzw Casa Calida. Hierbij werd er actief deelgenomen aan de opbouw van de turnzaal.
•
De technische-, milieu- & groendienst heeft meegeholpen met de bouw.
ADMINISTRATIEVE GEGEVENS Bouwheer:
Gemeentebestuur Riemst
Architect:
Architectengroep Barchi
Studiebureau:
Interne ingenieur, Cenergie
Betrokken gemeentelijke diensten:
Technische Dienst, Milieudienst, Groendienst, Dienst Ruimtelijke Ordening
Betrokken externen:
Dubolimburg
Ingebruikname:
September 2010
Oppervlakte administratief centrum:
192 m²
Locatie:
Kattestraat 7, 3770 Riemst
Contactpersoon:
Peter Vos
Architect
[email protected]
7
DUURZAAMHEIDSASPECTEN 1 .
2 .
O m ge v i ng •
Het gebouw werd aan de straatzijde volledig opengewerkt om maximaal gebruik te kunnen maken van het zonlicht.
•
Er is de mogelijkheid om een groendak aan te leggen.
•
Het gebouw is goed bereikbaar met het openbaar vervoer.
We l z i j n •
3 .
4 .
5 .
8
Strobalen wanden zorgen voor een geluidsisolerend vermogen.
G e z o ndhei d •
Gebruik van bio-ecologische materialen bevordert de gezondheid van de bewoners omwille van het vochtregulerend effect en omdat er geen chemische stoffen vrijkomen.
•
Tijdens het bouwproces komen weinig tot geen schadelijke stoffen vrij.
•
Schoon, vers stro heeft maar een heel kleine kans op allergische reacties.
To e ga nkel i j kh ei d / aan p as b aarhe id •
De sporthal kan als multifunctionele ruimte gebruikt worden.
•
Het gebouw is integraal toegankelijk voor rolstoelgebruikers.
Ene rgi e •
Ondanks het grote volume dat nodig is voor een turnzaal, heeft men dit project trachten zo compact mogelijk en op de maat van het kind te ontwerpen.
•
Een afsluitbare zonneserre, georiënteerd naar het zuiden, vangt de zonnewarmte rechtstreeks op.
•
De zonnewarmte wordt opgeslagen in massieve muren en vloeren in leem.
•
Een zonnecollector wordt gepland om warmte te stockeren in een watervat.
•
De reserve van warm water zal gebruikt worden voor tapwater en om de cv te voeden.
•
Er is de mogelijkheid om photovoltaïsche zonnepanelen te installeren.
•
Een kleine bijverwarming wordt voorzien om zonloze perioden te overbruggen.
•
Het dak wordt geïsoleerd met strobalen, 24 cm dikte.
•
De buitenkant is voorzien van een laag traskalk (zie bijkomende informatie).
•
Men heeft geopteerd voor dubbel glas 1,1W/m²K.
•
Installatie van een condenserende gasketel.
•
Er wordt gebruik gemaakt van nachtventilatie.
•
Monitoringmogelijkheden voor energie- en waterbeheer worden voorzien.
•
Door het realiseren van een compact volume worden warmteverliezen beperkt.
•
1 cm stro heeft dezelfde isolatiewaarde als 1 cm rotswol.
•
Bouwmaterialen van strobalen huizen vergen weinig grijze energie bij productie en transport.
6 .
7 .
Wa t e r •
Hemelwater wordt opgevangen in een hemelwaterput (10.000 liter).
•
Het hemelwater wordt gebruikt voor de toiletten van het gebouw.
•
Er wordt eventueel een extra filter geïnstalleerd indien een groendak wordt aangelegd.
M a t e r i a l en •
Er werd gebruik gemaakt van hout, stro en leem (zie technische fiche).
•
De buitenkant werd voorzien van traskalk.
•
Glasplaten werden geplaatst voor delen van de stromuur om zo een gedeelte van de constructie zichtbaar te laten (educatieve insteek).
•
De muren worden geïsoleerd met strobalen, dikte 44 cm.
•
De vloeropbouw bestaat uit 8 cm dikke PUR met vloerverwarming, een zwevende vloerconstructie met linoleum vloerafwerking.
PROJECTVERLOOP Op initiatief van gemeenteschool De Driesprong werd het voorstel gedaan aan de gemeente Riemst om aan de huidige schoolsite een sporthal, berging en leraarslokaal toe te voegen. Hiervoor werd een budget van 200.000 euro incl. BTW te voorzien. Er werden oorspronkelijk geen duurzaamheidsaspecten voorzien voor het project. Pas na het uitschrijven van de projectdefinitie en de keuze van de bouwheer om in zee te gaan met Peter Vos (architectengroep Barchi) als uitvoerend architect, groeide de belangstelling om ook rekening te houden met duurzame elementen. De werken startten op 5 juli 2009. Hierbij was er een sterke betrokkenheid van de duurzaamheidsambtenaar van de gemeente Riemst en was er tevens een goede samenwerking met de technische, groen- en de milieudienst. Tijdens de bouwwerken werd tevens (van 26 tot 30 augustus 2009) een strobalencongres georganiseerd waaraan zo’n 160 mensen uit 30 landen deelnamen. Als demonstratie toonden strobalenbouwers uit 25 landen hoe ze te werk gaan door afwisselend de muren van de turnzaal te bouwen. Voor de rest werd achteraf beroep gedaan op ouders en leerlingen die mee mochten helpen. Er werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om workshops te organiseren. Materiaal werd voorzien door de groendienst van de gemeente Riemst en mensen van de technische dienst hebben ook meegeholpen met de bouw van de school nadat ze een workshop gevolgd hadden bij vzw Casa Calida. Doordat de afwerking echter te lang op zich liet wachten (er werd vooral gerekend op vrijwilligerswerk), besliste de gemeente Riemst om de werken te versnellen door een professioneel team in te zetten wat ertoe leidde dat men iets boven het budget van 200.000 euro uitkwam. De turnzaal is op 1 september 2010 in gebruik genomen.
9
SPECIFIEKE PROJECTKWALITEIT •
Lokale landbouwers worden geholpen doordat zij aan hun stro kunnen verdienen in plaats van het te moeten verbranden.
•
Het strobalenverhaal is een sociaal gebeuren waarbij een hele woongemeenschap kan betrokken worden. Vanuit een educatieve invalshoek hebben de kinderen van de basisschool workshops mogen volgen waarbij ze in contact zijn gekomen met strobouw. Met eigen ogen en handen konden ze bijgevolg het bouwproces volgen. Zowel kleuters als leerlingen van de lagere school hebben meegeholpen om de eerste leemlaag aan te brengen. Ook leerlingen van naburige gemeenten hebben meegewerkt aan het project.
•
De lemen wand die de voorgevel van de turnzaal vormt, is de ideale plek om toevallige voorbijgangers te informeren over zowel het energetisch concept van het gebouw als over de schoolactiviteiten. Tegen deze wand kunnen zelfs werkjes van de leerlingen tentoongesteld worden. Op deze manier krijgt de school een eenvoudig, open en informatief communicatiemedium naar de dorpsgemeenschap toe.
•
Het gebouw heeft als uithangbord gediend voor de Europese strobalenmeeting 2009 die in de school en omgeving heeft plaatsgevonden. Dit werd georganiseerd door vzw Casa Calida. Tijdens dit congres werden de strobalen wanden gebouwd.
ECONOMISCHE ASPECTEN/TECHNISCHE FICHE Premies De gemeente Riemst subsidieert het isoleren met biologische materialen waaronder stro.
Strobouw: methode en voordelen (Zie bijkomende informatie)
Officieel attest brandweerstand strobalenwand (Zie bijkomende informatie)
Wat is traskalk Eigenschappen •
Tras is een vulkanisch eruptief gesteente en bestaat uit een hoog aandeel van vrije kiezelstenen, verschillende mineralen en chemisch en fysisch gebonden water.
•
Tras alleen verhardt niet, maar in verbinding met kalkhydraat of met hydraulische kalken en cement wordt het een bindmiddel met uitstekende morteltechnische eigenschappen.
Toepassing •
Voor het vervaardigen van mortels voor binnen- en buitentoepassingen zoals metsel- en voegmortels en als stabilisatie onder (sier)bestrating.
Samenstelling
10
•
55 % Rheinischer tras met kalk gezamenlijk vermalen. Geldende normen: Voldoet aan DIN 1060; kalk voor bouwdoeleinden.
•
Verbruik: een zak van 40 kg levert 47 liter op.
Toepassingsgebied •
Buiten- en binnenbepleistering.
•
Metsel- en voegmortel.
•
Plaatsen van natuursteenvloeren.
•
Restauratie historische gebouwen.
•
Stabilisatie van paden, opritten, bestrating.
Kenmerken •
Zeer goed verwerkbaar.
•
Geen uitbloeïingen.
•
Goed waterwerend vermogen.
•
Drukvastheid (geen extra cement aan toe te voegen).
•
Verhardt zowel in aanwezigheid van lucht als onder water.
•
Erkend sinds 2000 jaar.
•
Spanningsarm.
•
Bestand tegen agressieve milieu invloeden.
•
Dampdoorlaatbaarheid.
•
Bestand tegen agressieve gassen en water.
Verwerking •
Traskalk is gebruiksklaar, te mengen met zand en water.
•
Aangemaakte mortel binnen de 5 uur verwerken.
•
Mengverhoudingen: 1/3 gewone mortels en 1/2 speciale gevallen
•
Zand: geen duin- en zeezand, geen zavel.
•
Verwerkingstemperatuur: +5°C.
Rekenvoorbeeld besparing tgv hemelwaterput Het toepassen van duurzaamheidaspecten brengt vaak extra kosten mee, maar ze sparen er ook uit. Hieronder staat een voorbeeld van een besparing door het gebruik van een regenwaterput. Op de factuur van de drinkwatermaatschappij staat dat een school het voorbije jaar 675,25 m³ drinkwater heeft gebruikt. Deze school telt 60 leerlingen en personeel. Door dit jaarlijkse verbruik te delen door het aantal personen en het aantal dagen per jaar, weten we dat elke persoon ongeveer 15,41 liter drinkwater per dag verbruikt. Indien de school een hemelwaterput installeert en het hemelwater hergebruikt voor het doorspoelen van het toilet en de schoonmaak van het gebouw, kan het, zoals hieronder berekend, een aanzienlijke besparing realiseren. Verbruikspost
Aantal liter/dag x aantal personen
WC
30 liter/dag x 60 personen
Schoonmaak
50 liter/dag
Totaal
Dagelijks verbruik 1.800 liter/dag 50 liter/dag 1.850 liter/dag
Deze school verbruikt gemiddeld 56,27 m³ hemelwater per maand. Een gemiddelde drinkwaterfactuur rekent 3,64 euro/m³ water aan. Dit betekent dus een besparing van ongeveer 205 euro per maand of 2458 euro per jaar.
Natuurlijke ventilatie en nachtkoeling (Zie bijkomende informatie)
11
12
13
14
BIJKOMENDE INFORMATIE Dubolimburg Marktplein 7 bus 1 3550 Heusden-Zolder 011/517 057
[email protected] www.dubolimburg.be
Bijlagen Klik om te openen •
Grondplan en gevels
•
Strobouw: methoden en voordelen
•
Brandattest strobalen
•
Infofiche ecoconstructie buitenwand van BIM (Brussels Instituut voor Milieubeheer)
•
Keuzefiche Bouwmaterialen: species en mortel van VIBE
•
Technische fiche traskalk
•
Natuurlijke ventilatie en nachtkoeling
•
Advies Cenergie in opdracht van Infrax
Websites
Klik om te openen Dubolimburg Architectengroep barchi Vzw Casa Calida Cenergie VIBE Traskalk Nachtventilatie
15
