MILIEUDEFENSIE MAG AZINE
l:1
ii
ffiK
EN ZIJN EnRTHSHIPS
f,
*.\-;oJ
\À,
,l\
í'.
$
i;; Ë..
.
v."
Klimaatwet en taalstrijd
,/Á7
{,: i
r. t: I
Hoge grondprijs
Kredietcrisis Opery Source
soJtware / :
,ii
1
- ,.
:i; li',;':t{
:;#li,i
&wKrcfuffiffiffiwwK* fuKe@ffi%
#ffi ffiffiffi&wwffiëR
ffiffiw#fuffiwm Earthships zijn zelfvoorzienende huizen van aarde
en
restmaterialen. Dit concept hield bedenker Michael Reynolds, een
kind van
de
jaren'60, met de voeten op de grond. Bsnr vlN Werr,nnN
#6
'm trying to save my
6ss", zegt
Amerikaan Michael Reynolds in de openingscene van de film'Garbage War-
rior', een meesterlijke kroniek over zijn dertigjarige streven zijn duurzame bouwmethoden onder de aandacht van het grote publiek te krijgen. "En dat is \ZINE
I1 _ 2OO8
een geweldige kracht." Reynolds, architect en bouwkundige, bouwt zelfvoorzie-
nende huizen, zogenaamde'earthships', uit de bijna onverwoestbare resten van de geïndustrialiseerde samenleving;'bude banden en plastic flessen behoren tot de meest gebruikte materialen." Hij gelooft dat onze leefwijze binnen enkele decennia niet meer mogelijk zal zljn en steden
vervallen tot "gevaarlijke chaotische gebieden die zichzelf niet langer staande
zijn team. Dat zte je niet vaak, een architect die met een voorhamer zwaait of met een pikhouweel een greppel graaft. De zestigplusser met zíjn lange grrjze haar is een sixties-veteraan die niets van
zijn non-conformisme heeft verloren.
-4fs
rmsrus#p?
een ramp te laten overleven? Maar daar
houdt de vergelijking op. Er was maar één ark, terwijl er wereldwijd intussen al
ruim duizend earthships zijn gebouwd. De meeste daarvan bevinden zich in de Verenigde Staten en Canada, maar
r,{j#fffu*peg*r "e#*"e#*rc #ssíp*r isrtiepffir?'Ê{
Pë#g
{i_i"'
kunnen houden," De bewoners zullen moeten kiezen tussen, inderdaad, leren zichzelf te onderhouden, of omkomen. "Het kan de aarde niet schelen of wij onszelf vernietigen. Zodrawe het milieu hebben afgebroken en zullen uitsterven, zal de aarde langzaam maar zeker weer in
volle glorie opbloeien. Ik benader dit niet ais een morele zaak. Ik vraag me alleen af of we stom genoeg zijn onszelf te dodenl' Hij probeert niet alleen zijn eigen hachje te redden maar ook mensen te laten zien dat het anders kan, over de hele wereld. Het bouwen van een theehuis volgens het
earthship-principe in een te ontwikkelen milieupark in Zwolle hoort daar bij. -*]axiaemd {àe'kr& Het Zwolse earthship is een geschenk van
woningstichting SWZ, die'duurzaamheid' tot het overkoepelende thema van haar eeuwfeest heeft gemaakt. De bouw vordert gestaag. Reynolds zelfstampt een autoband vol met aarde en geeft ondertussen aanwijzingen. Energiek en met opgestroopte mouwen staat hij tussen
Het bouwsel waaraan wordt gewerkt oogt al net zo weinig alledaags als de
ze staan onder andere ook in Australië, Japan, Zuid-Afrika, Noorwegen en
architect. De fundering bestaat uit tach-
Frankrijk.
tig vrachtwagenbanden, de buitenmuren zijn opgetrokken uit zevenhonderd autobanden. Allemaal gevuld met stevig aangestampt zand. In de binnenmuren
zijn honderden bierblikjes en vierduizend gekleurde flessen verwerkt. Vervreemdend. Om me heen hoor ik vele talen spreken, en toch is er geen sprake
van een Babyionische spraakverwarring. Men is hier bezig met een serieuze onderneming. Een huis in wording. Toch weigert Reynolds, als ik hem aanspreek, het een 'huis' te noemen. In zijn visie is het een shíp, een vaartuig, "een vaartuig om te kunnen zeilen op de zeeën van morgen," waarin bewoners rampen
die zich in de toekomst zullen voordoen, kunnen overleven. Hij trekt hierbij graag een parallel tussen het earthship en de myhische ark van Noach. Was die ook niet gebouwd om de bewoners ervan
l{mr.*í En nu in Zwolle, de eerste in Nederland. Met binnenkort misschien een hele woonwijk in Deventer. Sinds twee jaar komen daar tientallen mensen samen om een plan te ontwikkelen waarbij er, afhankelijk van de locatie, tussen de twintig en dertig'aardehuizen' moeten worden gerealiseerd. De groep is een gemêleerd gezelschap met onder anderen werktuigen stedenbouwkundigen, een architect, hoveniers en biologische tuinders. Een groep met een missie: 'bouwen, werken,
wonen en leven in harmonie met
Bouwen aan een earthship tijdens een seminar in Hawaï. MTLTEUDEFENSTE MAGÀzINE
r1 , 2oog
de
natuur, in verbondenheid met elkaar en ter inspiratie van de wereld om ons heenl In juni zoo5 hoorde Deventernaar Paul Hendriksen, tegenwoordig voorzitter van Vereniging Aardehuis Oost Nederland, over het bestaan van earthships. "We zijn het internet opgegaan en konden die nacht niet meer slapen. Dit is precies wat we wilden. Volledig zelfuoorzienend en met een vormgeving die je zelf kunt bepalen. Wat ons ook aansprak, was het feit dat afual als grondstof wordt gebruikt zonder het te verwerken in een fabriekl' Enthousiast reisde hij naar Zweden om mee te helpen bij het bouwen van een modelwoning. Begeesterd keerde hij terug en ging aan de slag. Volgens Hendriksen is zo'n wijk van earthships uniek in Europa. "Er staan modelwoningen in Scandinavië, Schotland, Engeland, Frankrijk en Spanje. Alleen in de Verenigde Staten, in New Mexico zijn twee dorpjes. Deze wijk in Deventer kan de navel van ecominded Europa worden."
Een van de vele earthships in Taos, New Mexico, een perfecte plek voor experimenten
dankzij
t ole r ante r e gelge v
ing.
Daarmee is Reynolds' missie geslaagd: door het praktisch demonstreren van de mogelijkheden hoopt hij andere mensen te inspireren om zijn beproefde metho-
den te gaan gebruiken."Geef me een
rij huizen die van oost naar west ioopt, breek ze ai bewaar alle puin en zet er een helling vol earthships op. Zet ze 6 á 8 hoog op een serie platforms die op betonnen pijlers en bintlagen rusten en je hebt bovendien alle parkeerruimte die je nodig hebt eronder. De mensen zouden het fantastisch vinden. Natuurlijk zijn gemeentebesturen er nu nog niet klaar voor, maar ik zie niet goed hoe ze er onderuit kunnen als de eerste rij eenmaal staat. En ergens gaat dat uiteindelijk gebeuren. Maar voorlopig zijn mensen irrationele wezens die juist houden van
zaken die nergens voor deugen. Velen zijn eerder bereid te verdrinken dan zichzelf ïe redden, omdat het groene reddingsvest dat we ze toewerpen de verkeerde kleur heeft."
Àacíq?fu;t*q{{:* Reynolds groeide op in Louisville, Kentucky, studeerde architectuur en vertrok in de jaren '6o naar de staat New Mexico met als doel "motorracen, gewond raken en de dienstplicht ontlop eil' Ztjn vader, een melkboer, bewaarde alles, zelfs de kartonnen havermoutverpakkingen. "Dat plantte het zaadje," haalt hij zich voor de geest. "Ik leerde dat dit geen afval was. Het was materiaal."
Na het lezen van rapporten over de grote problemen rond afual en huisvesting begon hij te knutselen met bierblikjes. "Het woord'recycleren bestond toen nog niet eens in ons dagelijks taalgebruik. Het was
in de tijd dat blikjes frisdrank en bier gemaakt waren van staal in plaats van aluminium zoals tegenwoordig. Een televisiedocumentaire toonde de enorme hoeveelheid blikjes en flesjes waarmee de parken en straten bezaaid lagen. Ik was geschokti'
íiF' ííir'f{..Íj .lrjil f tJf i : í" . i" -.tJl i - {' .Í,irlr"íil .Ï ï lf *-*_-1, -tt{{
',1
q-J
r?ï*Ëd;f''
*iJ**lr
Êít#dtr
'|.;)
fí;€i_sr gi.
Hij begon verschillende bouwwerken
te
energie of waterzuivering worden beschreven en up to date bouwtekeningen zijn opgenomen. Voor de echte doe-hetzelf-er zijn er tegenwoordig zelfs geheei uitgewerkte bouwtekeningen te koop. Bij het zien van de stapels autobanden krab je je toch onwillekeurig achter de oren. Maar het zijn juist die afgedankte autobanden die de belangrijkste bouwstenen zljn van een earthship. Zrj zorgen voor de stevigheid van de muren en voor de natuurlijke temperatuurregeling van het huis. Door eindeloos te experimenteren werd dit voor Reynolds steeds duidelijker. "Tijdens de eerste oliecrisis probeerde ik uit te vinden hoe temperatuur in gebouwen opgeslagen kan worden door gebruik te maken van thermische massa. Al doende kwam ik er achter dat door de banden te vullen met zand deze thermische massa wordt gecreëerd. Ik begon toen banden en zonne-energie toe te voegen aan mijn bouwexperimenten. "Daarna kwam het nieuws over tekorten aan water, en de vervuiling van rivieren en beekjes. Dus begon ik met het opvangen van water op het dak van de bouwsels. Van het een kwam het ander, en al gauw begon ik het afvalwater te filteren en te hergebruiken opdat het vervuilde water niet in het milieu kwam. Het begon dus allemaal dertig jaar geleden, simpelweg door naar het nieuws te luisteren. Elke keer dat ik hoorde van nieuwe problemen, probeerde ik daar oplossingen voor te bedenken." 3àaxr*;asg*raíi* Reynolds gelooft heilig in experimenteren. "Waarom zou je wel auto's en atoomwapens mogen testen maar geen huizen? We spenderen onze tijd en ons geid aan het ontwikkelen van snellere auto's, hogere gebouwen en betere televisies, terwijl elders mensen bevriezen, verhongeren en onze steden vervuilen en ten onder gaan." Het experimenteren is het probleem niet: de meeste tijd
ontwikkelen met behulp van flessen, autobanden en bierblikjes. In die dagen schrijft hij ook zijn eerste van negen boe-
wordt opgeslokt door bureaucratie en regelgeving. "De afgelopen jaren heb
ken'A coming of wizards: a manual of human potential'- een Sjamanistische mengeling van poëzie, kosmische filosofieën
besteden aàn papieren gevechten met de overheid. Hooguit een kwart van mijn tijd kon ik echt besteden aan bouwen".
en architectuur. Een radicaal iifestyle
Hoe zinnig het concept ook mag zijn,
boek, zoals Reynolds zelf: gedreven en met een fascinerend praktische geest. En die geest vind je ook terug in zijn latere uitgaven, waarin telkenmale innovatieve ontwikkelingen op gebied van zonne-
huizen bouwen met autobanden en aluminium blikjes of zelfs plastic flessen is natuurlijk voor de meeste ambtenaren en politici not done. Dat wordt prachtig verbeeld in de documentaire
ik
75 procent van
mijn energie moeten
AZINE 1r - 2oo8
'Garbage Warriorl Deze film beleefde onlangs in Deventer zijn Europese première en toont Reynolds' strijd om zijn baanbrekende concept door de bestuurlijke bureaucratie geaccepteerd te krijgen. Vooral de jarenlange strijd om een wet in werking te laten treden die experimenten toestaat, wordt prachtig in beeld gebracht. En dat nog wel in de staat New Mexico, de regio waar de regering van de VS honderden vierkante kilometers besmette met straling door het testen van atoombommen. Met de onverbeterlijke
den uit de brand en de overstroming van de economische en politieke onrust. Onderdak, energie, voedsel, r,vater en lucht. Earthships bieden dat!"
echt kan. We zijn er ook niet op uit om het de mensen door de strot te duwen. Ik denk ook niet dat deze ideeën zedelijk of spiritueel zljn. Ik vind ze eigenlijk alleen maar logisch. Zoals het ook
á{a+*pàxgq
iogisch is dat we nu proberen om in elk earthship een plant te kweken die geschikt is om biodiesel te maken. Op die manier produceren ze niet alleen elk hun eigen hete water en elektriciteit, en hebben ze hun eigen waterzuivering. maar
Reynolds vergelijkt het leven op deze planeet met een enorme truck die steeds snelier bergaf rolt. We proberen hem af te remmen, door bijvoorbeeld controle op de emissie van uitlaatgassen of indu-
-fr
vertragingstactieken van de Amerikaanse politieke machine, proberen weerspannige witte mannen van middelbare leef-
j*x*{í
produceren ze ook hun eigen stook-
fl*scft ry??'it fsef fu*sd.*d**r
tijd, met hun kop-in-het-zand houding,
#?ë#*?"{?r
de hele zaak te traineren. Ook wordt nog steeds beweerd, dat je'de globale opwar-
&rrj.f#ír
ming niet wetenschappelijk kunt bewijzen; het is namelijk een mythe." Wanho-
pig roept Reynolds dan ook uit dat
{* ïe*fp*rz
3êi{Át
&€x*iïà* AIs de hemel zich opent en ik met Reynolds de bouwkeet binnenstap, heeft zijn rechterhand Kevan Trott - bouwer en bewoner van een earthship in Normandië - net contact met mensen in India. "We zijn daar bezig plannen te ontwik, kelen voor een hotel en een aantal huizen." Ik vraag Reynolds wie er geïnteresseerd zijn in de bouw van earthships. Heel verschillende mensen , zo blijkt. Zo kwam er eens een groep mensen langs die wiide komen praten over de oprichting van een duurzame gemeenschap. Gaandeweg kwarn het gesprek echter op hun behoefte aan ondergrondse grotten en plaatsen voor de opslag van munitre. "Ze wilden alles voor elkaar hebben
ons heen. Het voornaamste probleem is dat de logica wordt geremd door regels, verordeningen, wetten, religie, po-
litiek en geld. Wij zeggen gewoonweg
iit
írcr:fut."
de
Amerikaanse politiek een "fucking dinosaurus is die niet zal overlevenl'
olie. Een grotere zelfvoorziening bestaat niet. Het is dié logica die mij drijft. We zijn een logische reactie op de wereld om
'wat de logica zegt, dat zullen we doen'l' Hoewel Reynolds zichzelf niet ziet als een
hij overduidelijk wel een roeping: het promoten van earthships. "Oh ja, absoluut. Geen twijfel over mo-
goeroe, heeft striële afvalstoffen. Goedbedoeld, maar
inmiddels is de snelheid van de truck al
geiijk. Ik heb plezier, ik ben onafhanke-
zo hoog dat remmen zinloos is. We heb-
lijk, het is mijn hobby, mijn werk en mijn geloof. Ik voel mij ook niet geïsoleerd staan. Als ik geïsoleerd ben dan is dat een
ben er geen controle meer over. "Geen enkele politieke beslissing kan onze truck nog afremmen. We moeten de truck zelf
in
een andere richting sturen, zodat net als bij het oprijden van een noodhelling, de snelheid drastisch vermindert en een catastrofe vermeden wordtl'
"In de streek waar ik leef proberen wij de technologie rond earthships voor iedereen toegankelijk te maken. We heb-
ben zelfs een programma voor scholen. We proberen te laten zien dat het
bewuste keuze, zodat ik een stapje terug kan doen om te kijken wat er verder aan de hand is, maar dan duik ik er meteen weer in en reis de hele wereld over om met allerlei mensen te kunnen samen-
werken. Naarmate mensen wanhopiger worden, neemt het isolement af. Wanhoop is als een pijl die door het dogma snijdt, en waar wij mee bezig zijn is die pijl laten doorschieten tot in de kern." W
voordat de hele zaak ten onder zou gaan. Wanneer dat zou gebeuren zouden andere mensen or-rgetwijfeld langskomen om dat van hen afte pakken. Ze wilden daar-
om in staat zrjn zichzelf te verdedigen.
"Ik zei tegen hen dat zelfs als ze de moed haclden om zo veei mensen neer te schie[en. er nooit genoeg plek zou zijn om zoveel munitie op te slaan om zich te beschermen tegen mensen die niet beschikken over wat zij hebben. De beste manier om jezelf te beschermen is om iedereen te helpen te krijgen wat jezelf hebt. Er zou geen oorlog zijn als iedereen beschikte over wat ze nodig hebben.
Er zrjn enkele duidelijk omschreven basisbehoeften die we moeten zien te red-
Interieur van
een
piramidevormig eartship in Taos, New Mexico.
