Milieubewustheid onder Europese Jongeren
Hilde Lavell Sandrine Lafay 2011
Inhoudsopgave Voorwoord Plan van Aanpak Oriëntatie Hypothese Enquête Resultaten Conclusies Campagne Productieproces Nawoord Logboek Bijlagen
blz 3 blz 4 blz 7 blz 8 blz 9 blz 12 blz 32 blz 37 blz 39 blz 44 blz 46 blz 50
2
Voorwoord Het Yes-project. Toen we erover hoorden dachten we eerst dat het niks voor ons zou zijn. Het klonk zo technisch en wij zagen onszelf nog niet echt nieuwe manieren om Co2 op te slaan ontwerpen. Wij zijn meer van de maatschappelijke kant. We vinden het leuk om het gedrag van mensen te bestuderen en vooral, hoe ze beïnvloed kunnen worden. ‘Mogen we ook een voorlichtingscampagne ontwerpen!?’ vroegen we meteen toen we op het idee kwamen. Hans Warris was ook enthousiast en riep dat hij heel graag onze coach wilde worden, en toen was ons Yes project begonnen. We zien dit project als een goede kans om een mooi profielwerkstuk te maken. Door de vele studiedagen die we zullen bijwonen hebben we de mogelijkheid om met experts te praten en krijgen we veel presentaties over het onderwerp. Ook lijkt het ons een leuk project omdat je in contact komt met andere leerlingen uit heel Nederland die er ook aan mee doen. Uiteraard hebben zij niet hetzelfde onderwerp als wij, maar toch kun je van gedachten wisselen en heb je het in (hele) grote lijnen wel over hetzelfde: Europa en Milieu. Dit onderwerp sprak ons in eerste instantie dus niet heel erg aan omdat we toen nog niet bedachten dat we het van de maatschappelijke kant konden gaan belichten. Nu we weten wat wij met dit onderwerp zullen gaan doen hebben we erg veel zin om met dit project van start te gaan!
3
Plan Van Aanpak Wat
Hoe
Wie
Wanneer af
Onderzoeksvragen en deelvragen
Brainstormen en overleggen met de coach. Vragen maken aan de hand van de gekregen checklist
Hilde&Sandrine
28 februari
Brief aan schooldirecties
Om toestemming te vragen aan de verschillende scholen die we bij het onderzoek willen betrekken moeten we een brief schrijven.
Hilde&Sandrine
17 maart
Na het bestuderen van de checklist die we in Tilburg gekregen hebben kunnen we beginnen met het maken van een eigen enquête
Hilde&Sandrine
5 april
Mailen van de enquête softwarehouder
Het programma waarmee we de enquête resultaten willen verwerken is niet beschikbaar voor iedereen dus moeten we mailen om uit te leggen waarom we het willen gebruiken
Hilde&Sandrine
6 april
Nakijkwerk
Om er zeker van te zijn dat onze enquête en onze brief in correct Engels geschreven zijn, ze een goede inhoud
H. Warris J. Postma
11 april
Enquête maken
4
hebben en niet anders geïnterpreteerd kunnen worden laten we het nakijken door verschillende docenten. Via Hidzer de Vries kunnen we in contact komen met de buitenlandse scholen waarmee onze school de uitwisseling doet. Hij stuurt ze onze brief en onze enquête en dan kunnen ze hem gaan invullen.
Hilde
Campagne middelen ontwerpen
We kunnen alvast beginnen met het ontwerpen van de campagnemiddelen om deze later aan te passen aan de resultaten van de enquête.
Hilde Sandrine
Begin juni af
Resultaten verwerken
Met het enquête programma dat we hebben aangevraagd kunnen we gemakkelijk de resultaten verwerken in grafieken
Hilde & Sandrine
8 juli
Enquête houden
Sandrine Hidzer de Vries
Van 20 april tot 20 mei staat de enquête online en hebben leerlingen dus de kans om hem in te vullen.
5
Conclusies schrijven
Op basis van de verwerkte resultaten kunnen we conclusies formuleren.
Hilde & Sandrine
Begin september
Campagnemiddelen produceren
De conclusies zijn gemaakt en nu wordt het tijd om deze om te zetten in onze campagne. De campagne middelen zijn al ontworpen en nu is het alleen een kwestie van deze plannen ook werkelijk uitvoeren.
Hilde&Sandrine
1 september
De conclusies verwerken in een wetenschappelijk artikel over het onderzoek en de resultaten, en natuurlijk over de campagne die hieruit gekomen is.
Hilde en Sandrine
Wetenschappelijk artikel schrijven
met hulp van: - Douwe Doorduin (tvspotje) - Mirte Rijkhold Meesters & Léon Lafay(poster) - Douwe Doorduin & Kim Schlüter (tshirts foto) -Bram Terra (radio) Begin september
6
Oriëntatie Titel onderzoek:
Milieubewustheid onder Europese jongeren en hoe we dit kunnen stimuleren met een voorlichtingscampagne.
Hoofdvraag:
Op welke manier kan de bewustwording van de Europese jongeren met betrekking tot de milieuproblematiek het beste gestimuleerd worden?
Deelvragen:
-Wat is de huidige mate van kennis die jongeren hebben over milieuproblematiek? - In hoeverre vertonen de jongeren milieuvriendelijk gedrag? - Is er verschil tussen de verschillende Europese landen met betrekking tot de kennis die jongeren hebben over milieuproblematiek? - Welke manier van campagne voeren spreekt jongeren het beste aan en bereikt ze het beste?
Onderzoekswijze:
Doormiddel van een enquête onder Europese jongeren.
Eindproduct:
Voorlichtingscampage + een wetenschappelijk artikel waarin de resultaten verwerkt worden.
Definitie hoofdvraag: bewustwording: kennis omzetten in gedrag. jongeren: jongeren tussen de 12 en 18. milieuproblematiek: de milieuproblemen die er momenteel spelen en die veroorzaakt zijn door de mens en opgrelost kunnen kunnen worden door de mens, zoals teveelCO2 uitstoot. gestimuleerd: door middel van een voorlichtingscampagne. Definitie deelvraag 1: Definitie deelvraag 2: milieuvriendelijk gedrag: gedrag aanpassen aan wat goed is voor het milieu en wanneer er een milieuvriendelijke oplossing voor iets bestaat, hiervan gebruik maken. Definitie deelvraag 3: Definitie deelvraag 4: campagne voeren: via verschillende communicatiemiddelen zoals tv, posters en radio. aanspreken: aanzetten tot actie.
7
Hypothese Onze verwachtingen voor dit onderzoek kort op een rijtje: Ten eerste verwachten wij dat de kennis onder de Europese jongeren wat betreft de milieuproblematiek vrij hoog is. Dit omdat er tegenwoordig veel aandacht is voor milieu in de media omdat het actuele problemen zijn. Wat we wel denken is dat de jongeren veel kennis hebben, maar deze kennis niet omzetten naar gedrag en dus niet veel milieuvriendelijk gedrag vertonen. Dit vermoeden wij omdat jongeren tegenwoordig ontzettend veel aan hun hoofd hebben en drukke levens leiden. Wij denken dat de meeste jongeren hierdoor niet veel bezig zijn met of ze milieuvriendelijk leven. Dit is ook precies de reden waarom wij een voorlichtingscampagne op willen zetten. Hiermee kunnen we jongeren de kennis die ze nog niet hebben bijbrengen, maar ze vooral ook aanzetten om zelf iets te doen voor het milieu en laten zien hoe makkelijk dit kan zijn. We onderzoeken verschillende Europese landen en we denken dat over het algemeen de Oostblok landen, zoals Slowakije, minder bezig zijn met het milieu dan bijvoorbeeld in Duitsland omdat ze daar nog meer bezig zijn met het opbouwen van hun economie dan met wat goed is voor het milieu. Duitsland is daar juist wel heel erg mee bezig op het moment, ze hebben recentelijk nog de ‘milieu-zones’1 ingevoerd waar mensen minder hard mogen rijden. Omdat de overheid daar met dit soort initiatieven komt wordt de bevolking ook in contact gebracht met de problemen die er zijn en de oplossingen hiervoor, daarom denken we dat deze mensen over het algemeen milieubewuster ingesteld zijn. Ook denken we dat Nederland een echt fietsland is en dat veel jongeren uit Nederland ook met de fiets naar school zullen gaan. In bijvoorbeeld Spandje is dit veel minder gebruikelijk. Wat betreft de campagne, denken we dat humor en shockering als middelen in de campagne ongeveer gelijk op zullen lopen. Het verschilt heel erg per persoon of je aangesproken wordt door humor zodat de boodschap blijft hangen, of dat je juist geshockeerd moet worden om de boodschap binnen te laten komen. Ook denken we dat de jongeren het heel belangrijk zullen vinden om situaties te herkennen die wij gebruiken in de campagne. We denken dat dit bij jongeren belangrijk is omdat het anders lijkt alsof de problemen heel ver van ze afstaan en ze er zelf toch niks aan kunnen veranderen. We denken dat ze willen zien dat het ook dichtbij hen staat, en vooral ook wat ze er dan aan kunnen doen.
1
Bron: http://www.milieusticker.eu/
8
Enquête Om er voor te zorgen dat onze onderzoeksmethode goed aansluit bij de denkwijze en de kennis van de Europese jongeren van nu, hebben we een enquête gemaakt. Door middel van deze enquête proberen we er achter te komen wat jongeren weten van de huidige milieuproblemen, wat ze al doen qua milieuvriendelijk gedrag en op welke manier we de jongeren het beste kunnen bereiken. Dit laatste deel gaat dan over of we jongeren met humor moeten benaderen, of bijvoorbeeld door middel van shockering. Eisen Enquête Engels (voor iedereen te begrijpen) Duidelijke vragen en antwoorden die niet anders geïnterpreteerd kunnen worden. Alleen vragen waar we wat aan hebben en wat mee kunnen Enquête mag maximaal vijf minuten duren om in te vullen Online, zodat het makkelijk te bereiken is Gesloten vragen Makkelijk te verwerken In minstens zeven verschillende Europese landen Uitwerking Enquête Uiteindelijk hebben we gekozen voor een enquête in drie delen. Dit deden we omdat het zo voor ons, maar ook voor de mensen die de enquête invulden duidelijk was hoe het ingedeeld was. Het maakte het overzichtelijk en duidelijk dat het om drie verschillende aspecten gaat. Brieven Om te zorgen dat de jongeren en leraren van scholen in het buitenland begrepen waar de enquête over ging, hebben we twee brieven geschreven. Één formele voor de leraren, met uitleg over het project en of ze mee willen werken. 2 En één bijgevoegd bij de enquête met een wat informelere uitleg voor de jongeren over het project en waarvoor de enquête precies is. Dit hebben we gedaan om de jongeren en leraren betrokken te maken bij het project en ze een beetje in te leiden in het onderwerp. Bij de formele brief hebben we later ook de link naar de online enquête gevoegd. Part one: knowledge Het eerste deel test de kennis van de jongeren over de milieuproblemen. Dit hebben we gedaan door middel van een aantal stellingen die de jongeren dan met hun eigen kennis moeten beantwoorden. De stellingen waren allemaal goed of fout stellingen. Dit hebben wij bewust gedaan, omdat zo de kennis op een simpele manier kan worden getest. Dit werkt beter dan vragen of ze zelf vinden of ze er veel van weten omdat ze dit ook oneerlijk kunnen beantwoorden. Door de stellingen krijgen we dus een goed en eerlijk beeld van de kennis van de Europese jongeren.
2
Zie bijlage 1
9
Part two: Environmentally friendly behaviour Het gedrag wilden we ook testen door middel van stellingen. We hebben hierbij gekozen om bepaald gedrag te beschrijven en dan aan de jongeren te vragen of ze dit altijd, vaak, soms of nooit doen. Hierbij hebben we een indicatie gegeven bij elk antwoord. Nooit is nul keer per week, soms is één tot drie keer per week, vaak is drie tot zes keer per week en altijd is zeven keer per week. De indicatie hebben we gegeven omdat het zo minder vaag wordt wat we bedoelen met deze antwoorden. Wat de één vaak vindt, vindt de ander misschien wel soms. Door deze indicatie wilden we deze misverstanden uitsluiten. Part three: To reach Het deel over hoe we jongeren kunnen bereiken is misschien wel het meest belangrijke deel van onze enquête. We richten onze campagne specifiek op jongeren en moeten dus weten wat hen aanspreekt. Een veel gemaakte fout van campagnes gericht op jongeren, is dat mensen denken voor de jongeren te kunnen denken. Een voorbeeld hiervan is de voorlichtingscampagne voor de baarmoederhalskankervaccinatie van meisjes tussen de 12 en de 18 jaar. Hierbij werden vooral feiten gebruikt en dit leidde alleen tot tegenreacties op het internet waardoor de opkomst teleurstellend was. Het RIVM, rijks instituut voor volksgezondheid en milieu, concludeerde dat er te veel feiten waren en schakelde communicatie bureau Combat in. Deze startte een nieuwe campagne en voegde wat emotie aan de voorlichting toe. Ook gingen ze te werk via de nieuwe social media als hyves en youtube. Dit bleek beter aan te slaan en de opkomst voor de volgende lichting vaccinaties werd groter. 3 Daarom hebben wij er voor gekozen om direct aan de jongeren te vragen wat ze aanspreekt. Want wie weet dat nou beter dan de jongeren zelf? We hebben ze een aantal woorden gegeven als humor, muziek en een aantal stellingen als “Ik moet mezelf herkennen in een campagne” of “De campagne moet nieuwe informatie bevatten”. De jongeren moeten op een schaal van één tot vijf aangeven hoe belangrijk ze dit vinden. Één betekend niet belangrijk en vijf betekend superbelangrijk en eigenlijk onmisbaar. Resultaat Door de verschillende strategiën uit te werken, kwamen we uit bij wat ons een goede enquête leek. Voor het correcte engels hebben we het na laten kijken door een Engels lerares bij ons op school. Voor de vraagstelling hebben we de enquête na laten kijken door onze YES begeleiders. Met hun kritiekpuntjes en aanvullingen hebben we de uiteindelijke enquête gemaakt. 4 Op internet We wilden de enquête online zetten zodat de mensen in het buitenland er makkelijk bij konden, en wij ook makkelijk en direct konden bekijken of er al resultaten waren. Uiteindelijk kwamen we uit bij de site http://www.surveygizmo.com/ Een online enquête bedrijf die kleine enquêtes gratis software bied, en voor wat grotere moet je een klein bedrag betalen.
3
Bron: Artikel RTV utrecht 28 december 2009 http://www.rtvutrecht.nl/nieuws/225263
4
Zie bijlage 2
10
Er was ook een mogelijkheid om een upgrade te krijgen als je een interessante enquête deed, voor educatief gebruik. Wij hebben de mensen van Survey Gizmo gemaild met de inhoud van onze enquête en de verschillende partijen die er bij betrokken waren. Ze vonden het heel interessant en gaven ons de upgrade. 5 Hiermee kunnen we meer resultaten per maand en kunnen we via het IP adres, de plaats waar iemand vandaan de enquête maakt zien. Hierdoor kunnen we makkelijker sorteren op land dan wanneer we hiervan een aparte vraag hadden gemaakt. Ook maakt deze software zelf grafieken en is het makkelijk te exporteren naar Word of Excell wat makkelijk is voor het verwerken.
5
Zie bijlage 3 voor de conversatie
11
Resultaten Enquête Hieronder staan de resultaten die we uit de enquête verkregen hebben afgebeeld. Oorspronkelijk wilden we zeven landen ondervragen, maar uiteindelijk waren er zes landen bereid om mee te werken: Nederland, Slowakije, Italië, Spanje, Polen en Duitsland.
12
Results Survey YES project 2011 Survey: YES Project Survey Knowledge Environment
Sandrine Lafay Hilde Lavell 13
Part One: Knowledge
YES project Worldschool 2011 Not eating meat one time a week, is good for the environment.
Value
Count
Percent %
True
155
50%
False
155
50%
It's okay to throw batteries in the rubbish bin
Value
Count
Percent %
True
32
10.3%
False
278
89.7%
14
If you recycle your plastic bag, it can come back as your sweater.
Value
Count
Percent %
True
194
62.6%
False
116
37.4%
When you see this, you know you are about to enter a protected forest.
Value
Count
Percent %
True
197
63.5%
False
113
36.5%
15
When you are using green electricity (electricity generated by the sun or the wind), you will not have electricity when there is no sun or wind.
Value
Count
Percent %
True
68
21.9%
False
242
78.1%
It does not matter if you go to school by bus or by car, it is equally bad for the environment because of the CO2 emission.
Value
Count
Percent %
True
106
34.2%
False
204
65.8%
16
Part two: : environmental friendly behaviour Never Sometimes Often Always
= 0 times a week = 1-3 times a week = 3- 6 times a week = 7 times a week
When I want to go somewhere, I take the bike.
Value
Count
Percent %
Never
81
26.1%
Sometimes
124
40%
Often
66
21.3%
Always
39
12.6%
17
I separate my trash
Value
Count
Percent %
Never
35
11.3%
Sometimes
76
24.5%
Often
80
25.8%
Always
119
38.4%
18
My computer is turned on all day
Value
Count
Percent %
Never
101
32.6%
Sometimes
91
29.4%
Often
78
25.2%
Always
40
12.9%
19
When I leave my house, I check if the lights are still on.
Value
Count
Percent %
Never
17
5.5%
Sometimes
36
11.6%
Often
59
19%
Always
198
63.9%
20
If I take a shower, it takes longer than 20 minutes
Value
Count
Percent %
Never
114
36.8%
Sometimes
133
42.9%
Often
41
13.2%
Always
22
7.1%
21
I buy biological/ organic products
Value
Count
Percent %
Never
67
21.6%
Sometimes
172
55.5%
Often
57
18.4%
Always
14
4.5%
22
I read things about the environment
Value
Count
Percent %
Never
81
26.1%
Sometimes
174
56.1%
Often
45
14.5%
Always
10
3.2%
23
Part three: To reach
1 means unimportant and it does not impress you much ,5 means super important and it impresses you very much, it stays in your mind.
Humour
Value
Count
Percent %
1
14
4.5%
2
37
11.9%
3
67
21.6%
4
84
27.1%
5
108
34.8%
24
Music
Value
Count
Percent %
1
14
4.5%
2
28
9%
3
48
15.5%
4
89
28.7%
5
131
42.3%
25
Recognition (you have to recognize yourself in the situation or in the persons in the campaign)
Value
Count
Percent %
1
12
3.9%
2
41
13.2%
3
108
34.8%
4
108
34.8%
5
41
13.2%
26
Impressing/shocking ( You have to be shocked to realise how important the subject is)
Value
Count
Percent %
1
14
4.5%
2
40
12.9%
3
86
27.7%
4
86
27.7%
5
84
27.1%
27
New information (You see things in the campaign you did not know before)
Value
Count
Percent %
1
10
3.2%
2
40
12.9%
3
90
29%
4
98
31.6%
5
72
23.2%
28
Solutions (You do not want the campaign just to give you information but also give solutions about things YOU can do. )
Value
Count
Percent %
1
14
4.5%
2
29
9.4%
3
84
27.1%
4
90
29%
5
93
30%
29
The campaign is not only shown television but also on the radio, internet and via posters
Value
Count
Percent %
1
14
4.5%
2
42
13.5%
3
88
28.4%
4
87
28.1%
5
79
25.5%
30
A part of the campaign focuses on school
Value
Count
Percent %
1
25
8.1%
2
51
16.5%
3
114
36.8%
4
81
26.1%
5
39
12.6%
31
Conclusies uit Enquête Eerst volgen de conslusies per deel, vervolgens komen we met een alomvattende conclusie. Daarna beantwoorden we de deelvragen en tenslotte de hoofdvraag. 1. Knowledge Het eerste opvallende is dat 50% van de jongeren zich niet realiseert dat vlees slecht voor het milieu is. Hier zouden we dus iets mee kunnen doen in onze campagne. Het recyclen van batterijen is bij de grote meerderheid bekend: 89,7 % van de ondervraagde jongeren weet dat je batterijen niet zomaar in de prullebak mag gooien . Daarentegen weet ruim één derde van de jongeren (37,4%) niet dat je plastic tasje terug zou kunnen komen als je trui, dit gaat wel weer over recycling maar hier hebben ze dus nog geen kennis over. 63,5 % van de jongeren denkt dat het FSC logo betekent dat je een beschermd bos inloopt terwijl het een keurmerk is wat laat zien dat het papier of houten meubelstukken van goed hout gemaakt zijn. Dit is duidelijk de meerderheid en hieruit kan geconcludeerd worden dat jongeren hier niet mee bezig zijn. 22% van de jongeren heeft niet door dat als je groene energie hebt, je nog wel energie hebt als er geen zon of wind is. Dit vinden we best wel veel voor iets dat voor onszelf zo vanzelfsprekend is. 34 % van de jongeren denkt dat de bus nemen geen effect heef top het milieu. Ook hier zouden we ze dus bewust van moeten maken met onze campagne. 2. Environmentally friendly behaviour 66 % van de jongeren neemt nooit tot soms de fiets. Dit zijn er heel veel en hieruit kan geconcludeerd worden dat ze of niet willen fietsen, of niet kunnen fietsen. In veel landen zoals Spanje is het helemaal niet zo normaal als hier om op de fiets te gaan en liggen er in veel steden geen fietspaden. Dit kan er voor zorgen dat jongeren niet gestimuleerd worden om met de fiets te gaan omdat het niet vanzelfsprekend is zoals in Nederland en omdat het vrij gevaarlijk is door het ontbreken van fietspaden. Bijna 36% van de jongeren scheidt nooit of nauwelijks zijn afval. 62%, de ruime meerderheid heeft zijn computer nooit of heel soms de hele dag aanstaan, dit is een positief resultaat en hier hoeven we dus ook niet echt aandacht aan te besteden. Veel mensen doen de lichten uit als ze weg gaan maar toch ruim 17% nog niet. Dit is juist iets wat heel makkelijk kan helpen. Daarom gaan we dit wel verwerken in onze campagne om deze 17% aan te pakken. 79,7% van de jongeren neemt nooit tot heel soms een douche van langer dan 20 minuten, dit is een postief resultaat en hier hoeven we dus ook niks meer mee te doen. 77,1% van de jongeren koopt nooit tot heel soms biologische producten. Kennelijk zijn ze zich niet bewust van het effect dat niet-biologische producten hebben op het milieu. Ook zou het kunnen dat ze deze producten niet kopen omdat deze over het algemeen duurder zijn, en jongeren vaak niet heel veel te besteden hebben, of het liever aan andere dingen willen uitgeven. 82,2% van de jongeren leest nooit tot nauwelijk over het milieu. Ze vinden dit dus duidelijk niet zo interessant. Daarom is het belangrijk dat we een voor jongeren antrekkelijke campagne maken zodat ze niet afhaken omdat ze het niet boeiend vinden. Omdat wij het specifiek op jongeren gaan richten verwachten we dat dit ze meer zal aanspreken. 32
3. To reach 61,9% van de jongeren vindt humor in de campagne belangrijk tot zeer belangrijk, dit moeten we dus zeker gaan gebruiken! Muziek wordt ook heel belangrijk gevonden. 71% vindt dit een erg belangrijk aspect van de campagne. Herkenning van de situaties wordt iets minder belangrijk gevonden, maar 48 % vindt dit zeer belangrijk tot belangrijk. Dit komt niet overeen met onze hypothese, wij dachten juist dat minstends meer dan de helft van de jongeren zich beter zouden kunnen inleven als het dichter bij ze stond, maar blijkbaar vinden ze dit zelf niet nodig. Shockering wordt wel belangrijk gevonden 55 % van de jongeren vindt dit belangerijk, dit komt wel overeen met de hypothese: er zijn veel mensen die humor belangrijk vinden, maar ook veel die shockering belangrijk vinden. 55 % vindt het belangrijk dat er nieuwe informatie aan bod komt in de campagne zodat ze iets nieuws leren. Dit is iets om op te letten bij het maken van de campagne. Veel jongeren, 59%, vinden het heel belangrijk dat er oplossingen geboden worden in de campagne in plaats van alleen maar problemen. Wij verwachtten dit al en daarom geven wij in onze campagne ook vooral aan wat jongeren zélf kunnen doen en niet alleen wat de problemen zijn. 18% vindt het totaal onbelangrijk dat de campagne via meerder communicatiemiddelen verspreid wordt, dit is duidelijk de minderheid dus moeten we meerder middelen gaan gebruiken. De campagne hoeft zich niet te richten op school volgens de jongeren, maar 39% vindt dit belangrijk. Daarom gaan we het niet totaal op school richten maar misschien maar een klein gedeelte. Complete conclusie Jongeren weten al een hoop over het milieu, maar nog niet alles. Van een aantal feiten zijn ze zich nog niet bewust hoewel deze als ze toegepast worden, wel erg helpen voor het milieu. Wat opvalt is, zoals we in onze hypothese stelden, dat jongeren vrij veel weten maar vrij weinig doen. Dat zie je bijvoorbeeld aan dat weinig jongeren de fiets nemen en weinig jongeren biologische producten kopen. Daarom richten wij onze campagne niet alleen op het informeren van jongeren over de problemen, maar vooral op wat jongeren zelf kunnen doen. We geven simpele oplossingen waardoor de jongeren niet gelijk hun hele leven om hoeven te gooien maar kleine dingetjes die ze kunnen aanpassen aan hun normale leven waardoor ze toch bewuster gaan leven. Voor de campagne zijn humor shockering en muziek erg belangrijk. Deze drie aspecten moeten dus zeker verwerkt worden. Dit gaan we doen door een aantal verschillende reclame spotjes en radio spotjes te maken. In elk van deze dingen zal één aspect voorkomen.
33
Beantwoording deelvragen In dit deel van de conclusie zullen we de deelvragen beantwoorden op basis van de verkregen resultaten. Uiteindelijk beantwoorden we de hoofdvraag. Wat is de huidige mate van kennis die jongeren hebben over milieuproblematiek? De kennis die jongeren hebben over milieuproblematiek verschilt erg per onderwerp. 90 procent van de jongeren weet bijvoorbeeld dat je batterijen niet in de prullebak mag gooien, dus op gebied van recycling zijn de Europese jongeren goed op de hoogte. Aan de andere kant denkt 64 procent van de jongeren wel dat als ze het logo van FSC zien, ze een beschermd bos betreden, en weten dus niet dat dit logo op milieuvriendelijk papier staat. Waar we ons ook over konden verbazen was dat nog steeds 22 procent van de jongeren denkt dat hij/zij geen stroom heeft als hij groene stroom gebruikt en er tijdelijk geen wind of zon is. Dit is geen meerderheid, maar we vinden 22 procent nog best veel voor iets waarvan we dachten dat het algemeen bekend was. Er kan dus geconcludeert worden dat de Europese jongeren over een zekere kennis over milieuproblematiek beschikken, maar niet van alle onderwerpen evenveel afweten. In onze hypothese spraken wij onze verwachtingen uit. Wij verwachtten dat de kennis vrij hoog zou zijn omdat milieu tegenwoordig een actueel onderwerp is en veel behandeld wordt in het nieuws. Deze verwachting is niet geheel uitgekomen omdat de jongeren niet over alle milieuzaken veel kennis hebben. In hoeverre vertonen de jongeren milieuvriendelijk gedrag? Jongeren vertonen over het algemeen best milieuvriendelijk gedrag. Bijvoorbeeld: 64 procent scheidt zijn afval vaak tot altijd. Dit is meer dan we verwachtten. Ook check 83 procent of de lichten uit zijn als ze het huis verlaten. Dit zijn goede cijfers. Toch zijn wij van mening dat een campagne nodig is. Het gaat natuurlijk om het deel van de jongeren dat nog niet kijkt of de lichten uit zijn, het deel dat zijn afval nog niet scheidt. Daarbij komt dat er ook handelingen zijn die de jongeren niet uitvoeren: 66 procent van de jongeren neemt nooit tot nauwelijks de fiets. Ook koopt slechts 23 procent vaak tot altijd biologische producten. Op zich is dit niet zo raar omdat jongeren vaak minder te besteden hebben en biologische producten vaak iets duurder zijn. Met de interesse die jongeren tonen voor milieu is het ook niet zo goed gesteld. Maar 18 procent leest wel eens dingen over het milieu. In onze hypothese stelden wij dat jongeren de kennis die ze hebben niet om zouden zetten naar gedrag. We dachten ook dat jongeren met hun drukke leven niet zoveel zouden geven om milieuvriendelijk gedrag. Dit laatste blijkt wel uit dat ze nauwelijks dingen lezen over het milieu. Ook is er nog veel milieuvriendelijk gedrag dat er nog niet in zit bij de jongeren, dus in dit opzicht klopt onze hypothese wel. Dat kennis niet omgezet zou worden naar gedrag is niet geheel waar, dit zie je aan de resultaten wat betreft recycling. De meerderheid van de jongeren wist bij het kennisdeel dat je batterijen niet in de prullebak kon gooien, en de meerderheid scheidt ook daadwerkelijk zijn afval.
34
Is er verschil tussen de verschillende Europese landen met betrekking tot de kennis die jongeren hebben over milieuproblematiek? Met ons enquête programma was het niet mogelijk grafieken te maken met de verschillen tussen de landen, maar wij hebben de antwoordformulieren bekeken en hierop onze conclusies gebaseerd, aan de hand van de balngrijkste verschillen. Onze conclusie is dus: Ja hiertussen is wel degelijk verschil. Wat wij ook al aangaven in onze hypotese zijn de jongeren uit het Oostblok minder bezig met het milieu is hun kennis is daardoor ook minder. Het grootste deel van de jongeren dat niet wist dat één keer per week vegetarisch eten goed voor het mileu is, kwam uit Polen of Slowakije. Wat opvallend was, was dat ook veel Spanjaarden dit niet wisten. Dit kan komen doordat het in Spanje ongebruikelijk is om geen vlees te eten en het daarom misschien ook niet gepromoot wordt. Een aantal jongeren uit Slowakije denken zelfs dat wanneer je groene energie gebruikt, je geen stroom hebt als er geen wind staat of de zon niet schijnt. Wij dachtend dat dit een algemeen bekend feit was en dat alle jongeren dit wel zouden weten. Dit blijkt niet zo te zijn. De jongeren uit Duitsland pakken opvallend vaak de fiets. Dit in tegenstelling tot de jongeren uit Spanje. Deze pakken bijna nooit de fiets. Dit kan komen omdat er in Spanje nauwelijks fietspaden zijn en in Duitsland wel. De Duitse jongeren weten ook bijna allemaal dat je batterijen niet in de gewone afvalbak mag gooien. De Slowaakse jongeren antwoorden in grote getalen dat dit wel kon. Een vraag die de jongeren over het algemeen fout hadden was, of een plastic zak ‘terug kon komen’ als je trui. Dit geeft dus aan dat recycling een onderwerp is waar we aandacht aan moeten besteden. Welke manier van campagne voeren spreekt jongeren het beste aan en bereikt ze het beste? Van de dingen die we de jongeren voorlegden, vonden ze erg veel heel belangrijk (met heel belangrijk bedoelen we dat ze het onderdeel de waarde 4 of 5 gaven). Humor en shockering, bleken allebei erg belangrijk. (62 en 55 procent) Ook muziek in de campagne is belangrijk voor de jongeren: 71 procent vindt het erg belangrijk. Nieuwe informatie is ook belangrijk voor de jongeren, net als dat ze willen dat de campagne niet alleen op tv is, maar met meerdere middelen wordt verspreidt. Ook vindt 60 procent het belangrijk dat de campagne dingen aangeeft die de jongeren zelf kunnen doen voor het milieu. Wat iets minder belangrijk wordt gevonden is dat ze zichzelf in de campagne moeten herkennen. 48 procent vindt dit belangrijk. Ook hoeft de campagne van de jongeren niet perse via school te gaan. In de hypothese zeiden we dat we verwachtten dat humor en shockering ongeveer gelijk op zouden lopen en dat we ze beiden zouden moeten gebruiken. Dit is uitgekomen. Ook verwachtten we dat ze zichzelf zouden willen herkennen in de situaties omdat het anders te ver van ze af zou staan. Dit bleek niet zo te zijn, iets minder dan de helft vindt dit echt belangrijk. Wat wel belangrijk wordt gevonden is dat de jongeren oplossingen willen zien, dingen die zij zelf kunnen doen voor het milieu. Dit hadden we ook wel verwacht.
35
Beantwoording hoofdvraag De hoofdvraag van dit onderzoek was: Op welke manier kan de bewustwording van de Europese jongeren met betrekking tot de milieuproblematiek het beste gestimuleerd worden? Deze vraag is vooral goed te beantwoorden met resultaten uit het derde deel van de enquête, over hoe jongeren de campagne vorm zouden geven. Uit de enquête is gebleken dat de jongeren kennis hebben over milieuproblematiek, maar niet over alle zaken die hierbij horen. Over sommige dingen weten ze wel veel, en over sommige niet. Ook is uit de enquête gebleken dat jongeren het belangrijk vinden om nieuwe informatie aangeboden te krijgen in de campagne. Daarom zouden we om de bewustwording te stimuleren de zaken waar jongeren nog niet veel over weten moeten gebruiken in onze enquête. Zo krijgen ze nieuwe informatie, en stimuleren we de kennis over dingen die nog niet bekend zijn bij de jongeren. Het gedrag van de jongeren verschilde ook per handeling. Ook hierbij kunnen we het bewustzijn het beste stimuleren door te focussen op wat ze nog niet doen. Of op de dingen die zo vanzelfspreken zouden moeten zijn, dat we de minderheid die het nog niet doet willen aanpakken. Jongeren zeggen dat ze graag oplossingen aangereikt willen krijgen in de campagne, deze oplossingen kunnen te maken hebben met meer milieuvriendelijk gedrag vertonen. We kunnen in de campagne laten zien hoe makkelijk ze dingen in hun gedrag kunnen veranderen om zo toch een groot verschil te maken voor het milieu. Zo worden ze zich bewust van wat zij kunnen doen. Wat de campagne zelf betreft, de jongeren willen graag geraakt worden door de campagne. Op verschillende manieren. Veel jongeren vinden humor belangrijk, dan dringt het spotje tot ze door. Ook zijn er veel jongeren die shockering belangrijk vinden en pas beseffen dat er iets aan de hand is als ze onder de indruk zijn van de beelden of de tekst. Muziek speelt een grote rol voor de jongeren. Deze drie aspecten moeten dus zeker verwerkt worden in de campagne als we de jongeren optimaal willen stimuleren om zich meer bewust te worden van het milieu. Op basis van de resultaten hebben we een wetenschappelijk artikel geschreven.6
6
Zie bijlage 4
36
Campagne Eisen Voor onze voorlichtingscampagne wilden we gebruik maken van zo veel mogelijk middelen van communicatie. Zo wilden we posters maken die op scholen, sportverenigingen en buiten opgehangen konden worden. Maar we wilden ook door middel van televisie, radio en internet, zoveel mogelijk jongeren bereiken. Hieronder van elk van deze middelen de eisen waaraan het moet voldoen. Slogan
Logo
Dekkend, strekkend en pakkend Moet duidelijk zijn waar de campagne om draait Moet jongeren aan het denken zetten Niet te lang Niet te ingewikkeld Engels (voor iedereen te begrijpen)
Duidelijk te zien waar het over gaat Aantrekkelijk uitzien (komt ook alle producten) In het Engels Het moet de boodschap van de campagne goed uitdragen
Poster
De slogan moet duidelijk er op staan Er moet gelijk duidelijk worden waar het om gaat Jongeren aanspreken Het moet een oplossing aanbieden De poster moet opvallen tussen andere posters Hij moet niet te klein zijn Op scholen, sportclubs etc. ophangen Engels (voor iedereen te begrijpen)
TV Spotje
Niet te lang (± 30 sec.) Op twee manieren: Humor + shockeren (om zo veel mogelijk mensen aan te spreken) Op tv op tijden dat jongeren kijken Ook op internet als banner op social media als hyves en facebook en bijvoorbeeld op sites van milieuorganisaties
Moet duidelijk maken hoe ernstig het probleem is maar ook een oplossing bieden Speciaal gericht op jongeren (jongeren moeten zichzelf herkennen) Engels (voor iedereen te begrijpen) 37
Radio Spotje
Niet te lang (±40 sec.) Zowel op lokale als op landelijke radio Op twee manieren: Humor + Shockeren (om zo veel mogelijk mensen aan te spreken) Speciaal gericht op jongeren Moet (net als het tv spotje) duidelijk maken hoe ernstig het probleem is maar ook een oplossing bieden)
Vlot verteld, duidelijk zonder dat er beelden mogelijk zijn Engels (voor iedereen te begrijpen) T-Shirt
Goed draagbaar, ook buiten de actie om Slogan er duidelijk op Voor mannen en vrouwen verschillende modellen Opvallende kleuren
38
Productieproces Campagne Na het opstellen van de eisen zijn we weer een stap verder in ons productieproces dat uiteindelijk zal leiden tot het opzetten van een voorlichtingscampagne. Om de middelen werkelijk te produceren moet er echter nog wel wat gebeuren. Dit proces is hier onder per product beschreven. De slogan Onder één van de presentaties op een studiedag bedachten wij onze slogan. ‘Be conscious, Do conscious, Live conscious.’ Het is Engels, niet te lang, en het laat goed zien waar de campagne om draait. Je moet niet alleen bewust zijn, je moet ook bewust handelen en uiteindelijk bewust leven. We hebben de slogan laten nakijken door J. Postma, onze docente Engels, om er zeker van te zijn dat het correct Engels is.7 Dit bleek niet zo te zijn, dus het is maar goed dat we het hebben laten nakijken. Uiteindelijk is de slogan geworden: ‘Think consciously, Do consciously, Live consciously’ Het logo8 brainstormen Om tot een goed logo te komen hebben we eerst een brainstormsessie gedaan: Wat wordt ons logo? - een wereldbol - een windmolen - een fiets - bomen - auto vs fiets -tekst We kiezen voor tekst omdat we denken dat dit het beste overkomt. Door alleen tekst te gebruiken kunnen we boodschap het beste uitdragen. Wel willen we in de tekst nog iets qua beeldmateriaal gebruiken dat wel linkt met milieu. Dan denken we aan bijvoorbeeld het groen maken van een stukje tekst dat het belangrijkst is, omdat groen toch wel de kleur is die het meest met het milieu en de natuur te maken heeft. We kwamen al snel tot de conclusie dat we onze slogan als logo wilden gaan gebruiken. We hebben de Think, Do en Live in de tekst groen gekleurd om deze woorden de nadruk te geven. Dit zijn de woorden die aangeven dat jongeren zelf iets kunnen doen en dat alleen bewust zijn niet genoeg is.
7
Zie bijlage 5
8
Zie bijlage 6 voor eindproduct
39
De rest van de tekst hebben we zwart gelaten omdat dit een heel duidelijke kleur is. De achtergrond is wit dus dit is een mooi contrast. Op deze manier kan het logo ook goed op t-shirts en bijvoorbeeld posters gedruk worden zonder dat het er helemaal niet bij past.Ook hebben we gekozen voor het ‘legerlettertype.’ Omdat het simpel en duidelijk is. We zijn er erg tevreden mee. Poster9 Brainstormen Wat voor beeld moet er te zien zijn op onze poster? - iemand die verdrinkt in een berg afval - iemand met een plastic zak aan -> kan in trui verwerkt worden na recycling - feestje op de fiets, saai in de auto Keuze Bij het brainstormen kwamen we eigenlijk al op drie concrete ideeën die we op de poster zouden kunnen afbeelden. Daarom hebben we besloten deze posters alle drie te gaan maken. Op deze manier zijn ze divers en hebben we verschillende manieren om mensen aan te spreken gebruikt. Humor (feestje op de fiets), nieuwe informatie (plastic zak kan trui worden als je recycled) en shockering (verdrinken in afval). Realiseren van het product De foto’s voor de posters hebben we zelf gemaakt met behulp van twee mensen die we als model gebruikt hebben: Mirte en Léon. TV spotje10 Omdat de uitslag van onze enquête was, dat humor en shockering ongeveer even belangrijk waren, hebben we besloten om van beide elementen een filmpje te maken. Zo zorgen we er voor dat we zo veel mogelijk mensen bereiken, en bijvoorbeeld niet alleen de mensen die humor belangrijk vinden. We willen zo veel mogelijk jongeren aanspreken en dat doen we door twee filmpjes te maken. Op deze manier spreekt het de meeste jongeren aan omdat 62 procent humor erg belangrijk vindt, en 55 procent de waarde 4 en 5 geeft aan shockering in de campagne. Beide aspecten worden erg belangrijk gevonden en daarom hebben we besloten twee filmpjes te maken. Verantwoording onderwerp Zwerfafval is in Europa nog steeds een groot probleem. Dingen die goed gerecycled zouden kunnen worden, worden op de grond gegooid en blijven daar jaren liggen. Bijvoorbeeld langs de Nederlandse snelwegen ligt er jaarlijks al 100.000 ton afval en dit kost Nederland jaarlijks 250 miljoen euro.11
9
Zie bijlage 7 voor eindproduct Zie bijlage 8 voor eindproduct
10 11
cijfers Rijkswaterstaat 40
Nederlanders zelf zijn er ook ontevreden over, meer dan 55% van de mensen vindt Nederland niet of helemaal niet schoon.12 Om jongeren bewust te maken van deze feiten en te laten zien dat ze er ook zelf wat tegen kunnen doen, hebben we gekozen voor dit onderwerp. Shockering Bij het filmpje dat bedoeld is om te shockeren, richten we ons op het feit dat zwerfafval erg lang blijft liggen. Een patatbakje, bijvoorbeeld, kan wel 90 jaar blijven liggen en een aluminium blikje vergaat zelfs nauwelijks.13 Hier wilden we iets mee doen. Script: Je ziet een blikje op de grond vallen. Hierna versnelt het beeld en zie je allemaal mensen langslopen. Het blikje verandert echter niet. Aan het einde zal in het beeld staan: “The can will live longer than you will”. Daarna zal ons logo verschijnen. Humor Ook bij het humor spotje wilden we de nadruk leggen op zwerfafval. Bij dit filmpje zijn we echter vooral in gegaan op het feit dat het bijna geen moeite kost om je afval in een afvalbak te gooien. We hebben ons laten inspireren door de slogan: “met hetzelfde gemak, gooi het in de afval bak” 14 ,maar maken het filmpje dan zo, dat het jongeren aanspreekt. Er zal humor, muziek en actie in zitten. Dit omdat uit ons onderzoek gebleken is dat muziek belangrijk tot zeer belangrijk wordt gevonden door de jongeren (71%) en humor ook (62%). Script: Een jongen/meisje loopt over straat een heeft afval bij zich. In de verte staat een afvalak. Om bij die afval te komen moet de persoon over allemaal dingen heen springen en dingen ontwijken. Dit zal begeleid worden door spannende muziek. Opeens stopt de muziek en in beeld komt de tekst: “In real life, it isn’t that hard”. Hierna zie je de jongen naar de prullenbak lopen en het blikje er gewoon in gooien. Daarna zal ons logo verschijnen.
12
Bron: “Nederland is schoner dan u denkt” Onderzoek uit 2009 door toenmalige milieuminister Jacqueline Cramer (PVDA 13
Bron: http://www.milieucentraal.nl/pagina.aspx?onderwerp=zwerfafval#Zwerfafval_en_milieu
14
Bron: http://www.nederlandschoon.nl/publiek 41
Radio spotje15 Verantwoording onderwerp In het radio spotje willen we duidelijk maken dat milieubewust bezig zijn, helemaal niet zo veel moeite kost. Dit legt ook weer een link met één van de tv spotjes die we gebruiken. Dit is eigenlijk ook waar onze hele campagne om draait, jongeren laten zien wat ze zelf kunnen doen. Liedjes Omdat het op de radio is, moet het duidelijker verwoord worden wat er bedoeld wordt dan bij een tv spotje waar je ook beeld materiaal bij kan gebruiken. Ook gaven jongeren aan dat muziek belangrijk was bij een voorlichtingscampagne. 71 procent van de jongeren gaf muziek bij de campagne de waarde 4 of 5, deze zijn het hoogste. Dit is de reden waarom wij er voor hebben gekozen om muziek te verwerken in ons radiospotje. We hebben er voor gekozen om door middel van teksten uit verschillende liedjes, jongeren op een grappige manier duidelijk te maken wat ze kunnen doen voor het milieu. Dit zijn de liedjes die we gebruikt hebben. Aqua Bats – Throw away the trash I pick up the trash and throw it away If i see a slob I stop and say hey! throw away, throw away, throw away the trash come on everybody, throw away the trash Stem: That’s the way to go, throw away your trash and keep our world clean. Think consciously, Do consciously, Live consciously In dit liedje roept de groep “The Agua Bats” de mensen op om hun afval weg te gooien. Dit sluit natuurlijk perfect aan bij het doel van onze campagne. Het liedje is vrolijk en niet te serieus maar brengt de boodschap wel over, daarom hebben we gekozen voor dit liedje.
15
Zie bijlage 9 voor eindproduct
42
Madonna - Hung up The lights are on but there's no-one home Stem: Bad girl Madonna! Turn the lights of when you leave the house. Your goldfish isn’t afraid of darkness. Think consciously, Do consciously, Live consciously Het liedje van Madonna hebben gekozen om te laten zien dat mensen vaak hun lichten niet uit doen. Deze zin valt niet echt op in het hele liedje, en het liedje gaat er verder ook niet over, en dat maakt het grappig. Queen- Bicycle Bicycle bicycle bicycle I want to ride my bicycle bicycle bicycle I want to ride my bicycle I want to ride my bike I want to ride my bicycle I want to ride it where I like Stem: Ride your bike, for a better world, ánd a better body Think consciously, Do consciously, Live consciously Door middel van dit liedje willen we de jongeren oproepen om meer met de fiets te gaan. Dit is een belangrijk punt aangezien uit onze enquête is gebleken dat 2/3 van de jongeren nooit tot nauwelijks de fiets neemt.
T-shirt16 We wisten al meteen dat we ons logo ook graag op t-shirts wilden gaan drukken. We dachten hierbij aan twee vrouwen hemdjes zodat we ze kunnen dragen bij onze presentatie. Natuurlijk moeten we ook een mannelijk exemplaar laten maken dus dat worden in totaal drie bedrukte shirts. We hebben er bewust voor gekozen om de mannen en vrouwen shirts verschillend te maken. Dit omdat dit soort shirts vaak unisex zijn en er helemaal geen vorm meer in te ontdekken is. Wij denken dat jongeren dit daarom veel minder snel gaan dragen en daarom laten we het drukken op hippe shirts zodat jongeren ze ook echt gaan dragen. Deze shirts kopen we bij de H&M, een winkel die zich richt op onze doelgroep. Om uit te vinden hoe duur het bedrukken van de shirts zou worden hebben we gemaild naar Copyright Haren. Een copyshop.17 Ook hebben we gemaild met teamleider Peter Wageman om te onderzoeken of we de kosten kunnen laten declareren door de school.18 Omdat dit een uizonderlijk project is kunnen we de kosten laten declareren. 16
Zie bijlage 10 voor eindproduct
17
Zie bijlage 11
18
Zie bijlage 12
43
Nawoord We zijn inmiddels 9 maanden verder, en het project is voorbij. Nooit eerder werkten we 9 maanden lang aan een project, en nooit eerder hebben we zo’n groot project uitgevoerd als het Yes-project. Logisch ook, dit is ons profielwerkstuk. En zelf zijn we er erg tevreden mee. Als je zolang samen aan iets werkt zit je er echt helemaal in. Wij kunnen aan iedereen de resultaten van onze enquête vertellen en waarom we wat gebruikt hebben in onze campagne. We kijken erg uit naar de Yes-conferentie als we dit ook daadwerkelijk gaan presenteren. We zijn heel blij dat we met het Yes-project in aanraking zijn gekomen en erg dankbaar dat we er aan mee mochten doen. De studiedagen waren heel interessant en handig voor het project omdat je steeds nieuwe informatie aangereikt kreeg van experts. Ook als het niet ging over zaken die wij voor ons project konden gebruiken was het nog leuk. Ook natuurlijk dankzij de leuke groep en begeleiders die we hadden als we weer een dagje weg gingen. Aan onze coach van de universiteit hebben we in het begin nog wel veel gehad. We hebben haar in het begin onze deelvragen en hoofdvraag gestuurd en daar gaf ze kritiek op. Dit was wel fijn, om wat feedback te krijgen van een student die zelf ook dagelijks met dit soort dingen bezig is. Daarna hebben we er echter geen gebruik meer van gemaakt omdat we het niet echt meer nodig vonden, we waren van start gegaan en nu konden we het zelf wel afmaken. Het project is erg goed verlopen. Wij zijn natuurlijk al vijf jaar goed op elkaar ingespeeld dus samenwerking was heel erg goed. Soms hoefden we niet eens te overleggen: Het idee voor hoe we het spotje zouden filmen hadden we allebei afzonderlijk bedacht maar het bleek dat we hetzelfde bedacht hadden. Als wij samenwerken weten we altijd dat het wel goed komt omdat we van elkaar weten dat we er allebei wel dingen voor doen. Daarom hebben we van te voren geen taakverdeling gemaakt, dit kwam vanzelf, en het meeste hebben we met z’n tweeën gedaan. Omdat we het onderwerp zelf gekozen hebben en het hele project zelf ingericht hebben waren we ook erg gemotiveerd om eraan te werken. We hebben zelfs het logboek bijgehouden! In plaats van achteraf wat dingen te typen, een fenomeen dat soms voorkomt als we iets minder gemotiveerd zijn. Maar nu was dit dus niet het geval, met veel plezier hebben we elke week aan het project gewerkt, en daarnaast dagen thuis afgesproken om eraan te werken. Natuurlijk zijn er altijd dingen die niet helemaal zo gaan zoals gepland. Zo waren we bijvoorbeeld van plan om minstens zeven landen te gebruiken in ons onderzoek maar reageerden er maar zes. Dit was uiteindelijk ook prima, misschien hadden we iets teveel verwacht. Aan de planning hielden we ons ook niet heel strikt, maar wel ongeveer en zo kwam het ook goed uit. Als we deze campagne die we opgezet hebben in het echt zouden uivoeren zouden we wel een paar dingen anders doen. Dan zouden we nog meer diversiteit aanbrengen in de campagne. Nu hebben we bijvoorbeeld twee reclamespotjes, ze zijn heel verschillend maar ze gaan allebei over hetzelfde onderwerp: zwerfafval. Als de campagne echt uitgevoerd zou worden zouden er ook tv-spotjes over andere milieuproblemen moeten komen.
44
We hebben namelijk als resultaat verkregen dat de campagne via zoveel mogelijk middelen verspreid moet worden, dit hebben we ook gedaan, maar via de tv hebben we het dus maar over één onderwerp. Stel dat sommige jongeren alleen via de tv de campagne meekrijgen, dan zouden ze op dit moment alleen zwerfafval als probleem gepresenteerd krijgen. Natuurlijk was het voor ons in deze tijd niet mogelijk de campagne nog uitgebreider te maken, maar we hebben er dus wel over nagedacht wat er anders zou moeten als het echt uitgevoerd zou worden. Met dit project konden we ons helemaal uitleven. We hebben dit onderwerp ook gekozen omdat we het leuk vinden om bezig te zijn met media en manieren om reclame voor iets te maken en mensen te bereiken. In dit geval was het dus een voorlichtingscampagne. Het onderzoek zelf, met de enquête, was erg leuk om te doen. Steeds was het spannend of we al nieuwe resultaten zouden hebben en we vonden het zelf heel leuk dat het niet zoals vroeger een enquête was die je dan even in de pauze liet invullen door wat bruggers in de kantine, maar een enquête die online werd ingevuld door mensen uit andere landen. Het leukste deel van het project vonden we toch echt het ontwerpen van de campagne omdat dit is wat we graag doen. Brainstormen over middelen die we kunnen produceren, eisen stellen en dan natuurlijk het uitvoeren, het leukste gedeelte. We hebben we foto’s gemaakt en gefilmd, dit was erg leuk en ook de radiospotjes opnemen was ontzettend leuk om te doen. We hebben altijd met veel plezier aan het Yes-project gewerkt en naast dat we hard gewerkt hebben, was het ook altijd heel gezellig. Het is dus duidelijk dat wij voor ons een passend onderwerp voor het Yes-project hebben gekozen en we hopen dat andere mensen dit ook terug zien in het eindresultaat.
45
Logboek 27 januari Eerste Yes studiedag bij de Vrije Universiteit Brussel. Bezoek aan het Europees parlement en ontmoeting met Coach Evelien. 28 februari Studiedag 2 in Tilburg. Workshops over het maken van een enquête, hoe je een concept kan bepalen en verschillende dimensies in dit concept kan ontdekken, en hoe je resultaten van een vragenlijst het beste kunt verwerken. Wij hebben onze hoofdvraag en deelvragen beter geformuleerd en gedefinieerd om meer duidelijkheid voor onszelf te creëren. Ook hebben we een voorbeeldvraag voor onze enquête gemaakt om deze te laten controleren door Inge van Sieben van de universiteit. We hebben bepaald welke landen we willen gaan betrekken bij het onderzoek. 17 maart Bij Sandrine aan het project gewerkt. We hebben een brief gemaakt om de europese scholen te vragen of ze willen deelnemen en hebben en begin aan de enquête gemaakt. 24 maart Studiedag 3 Clingendael. Deze hele sutdiedag stond in het teken van een debat dat we later zouden gaan voeren. Wij waren ingedeeld in de groep mensen die tegen kernenergie zouden zijn en hebben het debat ook gevoerd en gewonnen. (50 stroopwafels en een mooie usbstick!) Verder zijn we nog verder op weg geholpen met ons onderzoek door een schema in te vullen met een soort planning. 5 april We hebben nu profielwerkstukmiddag en hebben onze enquête helemaal afgemaakt. Ook hebben we docenten geregeld die de enquête en onze brief voor de scholen willen nakijken. 11 april Voortaan kunnen we elke maandag aan het project werken in de economie keuzeles. Vandaag hebben we de enquête en de brief voor de eu scholen verbeterd aan de hand van de correcties van meneer Warris en mevrouw Postma. Ook hebben we een mail opgesteld voor de enquête software waarin we vragen om een uitgebreidere versie. Eigenlijk hadden we dit ingepland voor 6 april maar dit is niet gelukt omdat we nog niet voldoende informatie hadden verzameld over het programma. Nu lukte het wel en we lopen hierdoor niet drastisch achter op schema dus het is niet erg.
46
11 april (’s avonds) We hebben een mailtje terug van de enquête software! Veel eerder dan we hadden verwacht! De man die ons mailt is positief over ons onderzoek en heeft ons de upgrade naar een betere versie van de software gegeven! Hilde heeft meteen de enquête gemaakt met de software en Sandrine heeft hem nagekeken. We zijn zelf heel blij want het ziet er heel professioneel uit. Om te testen hebben we allebei de enquête ingevuld. Hij is nu klaar om naar het buitenland te gaan! 12 april Vandaag hebben we een onze brief voor de buitenlandse scholen voor de laatste keer aangepast omdat we nu weten tot welke datum de enquête online staat. (dit wilden we laten afhangen van hoe snel we de software haddêten) dit is tot 20 mei geworden zodat ze een maand hebben om hem in te vullen. We hebben vandaag Hidzer de Vries gemaild met onze brief, en de link naar de enquête als bijlage. We hebben hem verzocht het voor 15 april door te sturen naar de buitenlandse scholen. 18 april Hidzer heeft nog niet gemaild. We gaan dus vandaag naar hem toe om te vragen of hij het kan mailen. We willen namelijk nog wel genoeg tijd hebben voor het verwerken van de gegevens en het ontwerpen van de campagne. Hij heeft de mensen een mailtje gestuurd dus we verwachten binnenkort resultaten. 9 mei We hebben nu al ongeveer 120 resultaten waarvan de meeste uit Slowakije. Nu hopen dat er ook meer uit andere landen komen. Er zijn ook een paar resultaten zonder Geo Data (de codes die er voor zorgen dat we kunnen zien uit welk land ze komen). We moeten nog even kijken wat we hier mee doen, waarschijnlijk gaan we deze verwijderen. 16 mei We hebben te horen gekregen dat de grote Yes conferentie waarvoor alles af moest zijn 4 maanden naar achteren is verplaatst. Nu hebben we dus veel meer tijd en zijn we van plan de enquête ook iets langer online te laten staan. Dit omdat we tot nu toe vooral antwoorden uit Slowakije ontvangen hebben en dit is natuurlijk niet genoeg. We hebben alweer met Hidzer gesproken en afgesproken dat indien we te weinig resultaten hebben, hij nog een keer naar de scholen mailt. In de tussen tijd werken wij aan het verslag en houden we de resultaten goed in de gaten. 23 mei We hoopten vandaag weer met Hidzer te kunnen spreken maar we kunnen hem moeilijk lokaliseren in de school. We hebben nog steeds alleen maar resultaten uit Slowakije. Wel hebben we vandaag Hans Warris en Sander Beugels gemaild met de vraag of zij de enquête elk bij een klas willen uitvoeren. Dan hebben we de Nederlandse resultaten binnenkort. We zijn verder bezig met het ontwerpen van de verschillende middelen die we gebruiken in de campagne.
47
30 mei We hebben Hidzer gesproken en hij heeft opnieuw gemaild als herinnering voor de scholen. We hopen nu meer resultaten binnen te krijgen. We zijn nu bezig met het ontwerpen van de productiemiddelen en hoeven alleen nog het radiospotje te ontwerpen voor het eind van deze maand. Het verslag houden we steeds goed bij en we zijn tevreden over hoe het nu gaat. 6 juni We zijn klaar met het ontwerpen van onze campagnemiddelen. Binnenkort zullen we beginnen met het echt uitvoeren en maken van deze producten. Nu is het eerst wachten op de resultaten, we hebben nu ook Italianen! Maar blijven hopen op meer landen. 20 juni We hebben momenteel 306 resultaten en zijn heel tevreden! Ons eerste doel was om 7 landen te onderzoeken en nu zijn het er 5, dus dit komt aardig in de buurt. We denken dat het niet heel veel meer resultaten zullen worden want we hebben in de mail naar de deelnemers gezet dat het tot eind Juni mogelijk was de enquête in te vullen. We moeten voor 5 juli een proefversie van ons pws inleveren en nu zijn we bezig met de voorlopige resultaten in het verslag te zetten. Ook schrijven we een voorlopige conclusie. Deze dingen gaan natuurlijk nog veranderen als we de definitieve resultaten hebben, maar voor de proefversie geeft het wel een goed beeld van hoe ver we nu zijn. 14 juli Het project ligt een beetje stil omdat het vakantie is en we niet altijd tegelijk thuis zijn. Wel hebben we vandaag een stem geregeld voor onz radiospotje. Die van Bram Terra, afgestudeerd aan Minerva, de kunstacademie. Hij was meteen erg enthousiast en was bereid zijn stem te lenen voor ons project. Verder hebben we wel afspraken gemaakt voor in de vakantie. De t-shirts laten we binnenkort al drukken en aan het eind van de vakantie hebben we twee dagen ingepland waarop we heel hard aan het radiospotjes, de posters en de tvspotjes gaan werken. Ook zullen we in die dagen proberen een eind te komen met de definitieve conclusies en het wetenschappelijk artikel dat hierop gebaseerd zal zijn. 30 augustus Nog één week en dan begint school weer, we zijn weer wakker geschud en gaan er weer tegenaan. Vandaag hebben we de t-shirts gekocht en naar de drukker gebracht, morgen zijn ze klaar en staat het logo erop! Ook hebben we contact opgenomen met het personage voor ons spotje, en onze stem Bram Terra zodat we zo snel mogelijk een afspraak kunnen maken.
3 september Vandaag hebben we de tvspotjes opgenomen met Douwe! Het was heel leuk en is erg mooi geworden denken we, maandag gaan we het monteren. De foto’s met de tshirts zijn ook genomen en hebben we in het verslag gezet. Verder hebben we de conclusies bijgewerkt met de uiteindelijke resultaten erin en zijn we begonnen met het verwerken van de nieuwe grafieken. 5 september Vandaag hebben we hard gewerkt. De conclusies zijn geschreven en de nieuwe grafieken staan in het verslag. Verder hebben we de radiospotjes opgenomen, en een deel van het filmpje met Douwe op nieuw omdat er iets fout was gegaan met de camera. We hebben de filmpjes al helemaal gemonteerd, die zijn nu af. Ook hebben we een nawoord geschreven en het verslag helemaal doorgelezen om te kijken of er nog rare spelfouten in zaten.
48
26 september Het project is af! En wij mogen presenteren op het grote podium! Onze PWS begeleider, Meneer Warris gaat nu het project nakijken.
30 september Meneer Warris heeft het project na gekeken en wij hebben het vandaag verbeterd. Ook hebben we de presentatie gemaakt en gemaild naar Erik Vos.
49
Bijlagen Bijlage 1: Mail Dear Sir/Madam,
We are Sandrine Lafay and Hilde Lavell from the Zernike College in the Netherlands. We are doing a research about the environment. The main question we would like to answer in our research is: In what way can we stimulate the awareness of European adolescents concerning environmental problems? To answer this question we would like to do a survey with European adolescents to find out what they do to protect the environment, and what they already know about this subject.
We know our school has contacts with your school because of the exchange project. That’s why we would like you to help us. Could you let fifty of your students in the age between twelve and eight teen take this survey to help us with our research? It may be useful for the student to be able to understand English well, because all the questions will be in English. We would be very thankful.
The survey will be on the internet so it will be easy and will take only five minutes to do. It will be completely anonymous and we will only use the results at our school. The survey will be online until 15-05-2011, so it has to be done before this date. You can find and take the survey on this site: http://edu.surveygizmo.com/s3/515672/YES-ProjectSurvey-Knowledge-Evironment If you would like to, we could send you the results afterwards.
Yours sincerely,
Hilde Lavell Sandrine Lafay
50
Bijlage 2: Enquête Survey Awareness of Environmental Problems
Dear Student, Thanks that you are willing to help us with our project. We are Sandrine and Hilde from the Netherlands and we are both seventeen years old. We are doing a big project for school about the environment and European teenagers. Our subject is you! The European teenager. What you do, what you know and how we can make you do more for the environment. That is why we need you to do this survey for us. We would like you to be completely honest. The results will only be used for this research and will be anonymous. We will do this survey in about ten different European countries. Taking the survey will take about ten minutes and it will be about your knowledge, about your environmentally friendly behaviour and about in what way we could make an informing campaign that will appeal to you. Good luck and thanks for helping us! Sandrine Lafay Hilde Lavell Zernike College The Netherlands
51
Part One : Knowledge
1. Not eating meat one time a week, is good for the environment. True False
2. It’s okay to throw batteries in the rubbish bin. True False
3. If you recycle your plastic bag, it can come back as your sweater. True False
4. When you see this, you know you are about to enter a protected forest. True False
5. When you are using green electricity (electricity generated by the sun or the wind), you will not have electricity when there is no sun or wind. True False
6. It does not matter if you go to school by bus or by car, it is equally bad for the environment because of the CO2 emission. True False
52
Part Two : environmentally friendly behaviour In this part you have to choose between a few answers. It indicates how often you do the things in the statement. Never = 0 times a week Sometimes = 1-3 times a week Often = 3- 6 times a week Always = 7 times a week
1. When I want to go somewhere, I take the bike. a. Never b. Sometimes c. Often d. Always
2. I separate my trash a. Never b. Sometimes c. Often d. Always
3. My computer is turned on all day. a. Never b. Sometimes c. Often d. Always
4. When I leave my house, I check if the lights are still on. a. Never b. Sometimes c. Often d. Always
5. If I take a shower, it takes longer than 20 minutes. a. Never b. Sometimes c. Often d. Always
6. I buy biological/ organic products. a. Never b. Sometimes c. Often d. Always
53
7. How often do you read something about environmental problems? a. Never b. Sometimes c. Often d. Always
54
Part three : to reach In this part we will ask you about how we can reach you the best about the environmental problems. There will be some aspects of a campaign and you have to choose on a scale from 1 till 5. 1 means unimportant and it does not impress you much ,5 means super important and it impresses you very much, it stays in your mind. Strategy
1. Humour 1.
2.
3.
4.
5.
2.
3.
4.
5.
2. Music 1.
3. Recognition (you have to recognize yourself in the situation or in the persons in the campaign) 1.
2.
3.
4.
5.
4. Impressing/shocking ( You have to be shocked to realise how important the subject is) 1.
2.
3.
4.
5.
5. New information (You see things in the campaign you did not know before) 1.
2.
3.
4.
5.
6. Solutions (You do not want the campaign just to give you information but also give solutions about things YOU can do. 1.
2.
3.
4.
5.
7. The campaign is not only shown television but also on the radio, internet and via posters 1.
2.
3.
4.
5.
8. A part of the campaign focuses school 1.
2.
3.
4.
5.
Thank you for your help! 55
Bijlage 3: Mail survey Van: Aan: Datum: Onderwerp:
[email protected] [email protected] 11 april 2011 14.58 Upgrade
Dear sir/madam, The reason we are contacting you is because we are taking a survey for a project at our school, the "Zernike College" in the Netherlands. The project is about Europe and the environnement and is in coorporation with the Europian Parlement and the Worldschool, an organisation for the international education of children and adolescents. Some organisations that are also involved by the project are the European Value studies, Clingendael - Netherlands institute of international relations- and the project is financed by the the European Fund of the Ministry of Foreign Affairs. Our subject is the knowledge of the environemental problems of the European adolescents. We would like to test it with a survey in different European countries. We want to ask at least 450 people. That is why we would like to ask you, if we could get an upgrade. Yours Sincerely, Sandrine Lafay & Hilde Lavell Zernike College, Haren The Netherlands http://www.worldschool.nl/yes/index.html Name: Hilde Lavell Email:
[email protected] ID: 132142 Plan type: 1:Free
56
Van: Antwoorden op: Aan: Datum: Onderwerp:
[email protected] [email protected] [email protected] 11 april 2011 18.39 Resolution Upgrade (#90105)
Pharlain Ross, Apr-11 10:39 am (M Hi Hilde and Sandrine, Your research sounds very interesting. Good luck with it, I'd be happy to upgrade you. You're all set! I've upgraded your account and you now have access to all our Enterprise features except branded sub domains and private domains, 500 responses/mo, 1 account login, and email support. If you have any questions regarding your survey please access the support/help tab through your account to submit a ticket to our support team or email
[email protected] Go rock those surveys and be sure to let me know if I can do anything to help. Pharlain Ross Level 17 Support Wizard (Casting magic missiles at problems since 2010) To review or reopen the ticket, follow the link below: http://support.surveygizmo.com/tickets/90105 You can also reopen by replying to this email
57
Bijlage 4: Wetenschappelijk Artikel Think consciously, Do consciously, Live consciously De milieuproblematiek is tegenwoordig een actueel onderwerp waar iedereen mee te maken heeft. Zo ook de jeugd. Maar wat weet de jeugd in Europa over deze problemen, wat doen ze zelf voor het milieu en hoe kunnen we ze stimuleren nog meer t e doen? Kortom, hoe ontwerp de je perfecte voorlichtingscampagne over het milieu voor de jeugd? In opdracht van de Worldschool, een organisatie die zich inzet voor de betrokkenheid van de Jeugd bij de maatschappij, is hier onderzoek naar gedaan. Sandrine Lafay en Hilde Lavell hielden een enquête onder jongeren uit zes verschillende Europese landen: Polen, Slowakije, Spanje, Italië, Duitsland en Nederland. In deze enquête testten ze de kennis, het gedrag en de manier waarop de jongeren bereikt willen worden. Met de resultaten is uiteindelijk een de perfecte campagne opgezet door de jeugd, voor de jeugd. Uit dit onderzoek¹ blijkt bijvoorbeeld dat het met de kennis van de jongeren niet slecht gesteld is, althans op verschillende gebieden. Men weet dat je batterijen niet zomaar in de afvalbak mag gooien, 90% van de jongeren is zich hiervan bewust. Daarentegen denkt 64% van de jongeren dat het FSC logo betekent dat je een beschermd bos inloopt. Het is echter een keurmerk voor producten gemaakt van milieuvriendelijk hout. Daarbij komt dat ruim 22% van de jongeren nog steeds denkt dat als je gebruik maakt van groene energie, je geen stroom hebt als er geen wind of zon is. Ook op gebied van het gedrag is het per handeling erg variërend of de jongeren het uitvoeren of niet. Zo neemt 66% van de jongeren nooit tot nauwelijks de fiets en leest slechts 18% wel eens iets over het milieu. Dit zijn zaken die terecht zijn verwerkt in de campagne. Wel scheidt 64% van de jongeren netjes het afval en neemt 80% nooit tot nauwelijks een douche langer dan 20 minuten. Uit het onderzoek is heel duidelijk naar voren gekomen dat jongeren geraakt willen worden door de campagne. Dit kan op verschillende manieren. Humor, shockering en muziek zijn de drie kernwoorden voor de Europese jongeren. Ook blijkt dat de jongeren zelf iets willen doen: 59% wil dat er oplossingen aangereikt worden in de campagne. Al deze aspecten zijn samen gebruikt in de campagne, zodat niet een deel, maar alle jongeren zich aangesproken zullen voelen. Posters zijn gedrukt, filmpjes opgenomen en radiospotjes ingesproken. Een campagne geheel ontworpen en geheel gericht op jongeren is geboren, en klaar om gelanceerd te worden.
1. Dit artikel is geheel gebaseerd op het onderzoek ‘Milieubewustheid onder jongeren’ door Hilde Lavell en Sandrine Lafay in opdracht van de Worldschool. Voor onderzoeksmethode en verder informatie zie het complete verslag van dit onderzoek.
58
Bijlage 5 : Mail J. Postma Van: hilde lavell
[email protected] Aan:
[email protected] bcc:
[email protected] datum: 16 mei 2011 14:57 onderwerp: vraagje Hoi mevrouw Postma, We hadden nog even één vraagje voor ons PWS. We hebben een leuk logo gemaakt en een leuke slogan, maar we weten niet of het helemaal goed engels is en of je het zo kan zeggen.
Dus zou u er even naar willen kijken?
Alvast heel erg bedankt!
Groetjes Sandrine & Hilde
59
Van:
[email protected] Aan: Hildelavell datum: 16 mei 2011 15:04 Hi, het ziet er goed uit, maar conscious moet consciously zijn bij do & live omdat het een adverb is hier (het zegt namelijk iets over de werkwoorden do/live) maar bij be doe je geen -ly, dus dan is de regelmaat weg :-( Je kunt het oplossen door be te vervangen door act en dan overal consciuosly van te maken, als je dat mooi vindt? groetjes
60
Bijlage 6: Logo
61
Bijlage 7: Poster
62
63
64
Bijlage 8: Tv-spotje Het TV-spotje is bijgevoegd in een apart mapje.
65
Bijlage 9: Radio spotje Het radiospotje is bijgevoegd in een apart mapje.
66
Bijlage 10: T-shirts Het mannenshirt is bijgevoegd in een apart tasje, de vrouwenshirts zijn nodig bij de presentatie dus zullen niet ingeleverd worden.
67
68
Bijlage 11: Mail Copyright Haren hilde lavell
[email protected] [email protected] [email protected] datum16 mei 2011 14:48 onderwerpVraag verzonden doorgmail.com ondertekend doorgmail.com
details verbergen 16 mei (7 dagen geleden)
Hallo Copyright Helpman,
Wij zijn Sandrine Lafay en Hilde Lavell en wij zijn van het Zernike College in Haren. Voor ons profielwerkstuk zetten wij een voorlichtingscampagne op over milieu, gericht aan jongeren. Voor dit project wilden we ook shirts laten bedrukken die wij kunnen dragen tijdens de presentatie.
Onze vraag was, is het ook mogelijk om zelf shirts in te leveren en die dan te laten bedrukken? En zo ja, hoeveel kost dat?
M.V.G
Sandrine Lafay Hilde Lavell 69
Van: Copyright! Helpman
Datum: 16 mei 2011 14:57 Onderwerp: RE: Vraag Aan: hilde lavell
Beste Sandrine en Hilde, Dat is zeker mogelijk. Let er even op dat de kleding een zo hoog mogelijk percentage katoen bevat en geen elastaat bijvoorbeeld. We werken namelijk met hitte tijdens het drukproces. Voor een opdruk binnen A4-formaat op 1 zijde betaal je op licht textiel (wit, pastelkleuren) € 7,95. Op donker textiel (zwart en overige kleuren,ook fel geel valt bijvoorbeeld onder donker textiel) betaal je € 10,20. Als het puur om tekst gaat of lijntekeningen/-logo’s, kan je ook nog gebruik maken van de snijplottermethode. Hierbij worden losse vormen uitgesneden. Je betaalt dan voor 1 kleur opdruk op A5-formaat € 10,20.
Alle prijzen zijn inclusief BTW. Ik hoop je hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. Bel of mail gerust als je nog vragen hebt.
Met vriendelijke groet,
Tim CopyRIGHT! Helpman 050 527 55 55
70
Bijlage 12: Mail Wageman Van Sandrine Lafay [email protected] [email protected] [email protected]
datum23 mei 2011 14:45 onderwerpProfielwerkstuk verzonden doorgmail.com
Hallo meneer Wageman, Voor ons profielwerkstuk doen wij mee aan het YES worldschool project waarbij Europa en milieu centraal staan. Hiervoor onderzoeken wij de milieubewustheid onder europese jongeren en ontwerpen wij als eindproduct een voorlichtingscampagne. Bij deze campagne horen ook t-shirts en we willen dit ook graag echt uitvoeren om ons project zo realistisch en zo uitgebreid mogelijk te maken. Daarom vroegen wij ons af of we deze kosten zouden kunnen declareren bij de school. Het gaat om maximaal 25 euro.
m.v.g. Sandrine Lafay Hilde Lavell
71
Van: pwageman Verzonden: woensdag 25 mei 2011 11:21 Aan: Sandrine Lafay CC: hwarris Onderwerp: RE: Profielwerkstuk - Tekst uit oorspronkelijke bericht niet weergeven -
Dag dames,
Tot mijn grote verbazing is het akkoord. Jullie hebben echt mazzel, normaalgesproken worden dit soort verzoeken afgewezen. Het bijzondere zit 'm in het project.
Groet,
Peter Wageman
72
