Milieu jaarplan 2015 BAM Woningbouw bv
Afdeling:
Proceskwaliteit
Opgesteld:
P. Gijsen
Goedgekeurd: K. Rietveld
datum: 26-5-2015 datum: 26-5-2015
versie: 1.9
1. Inleiding Duurzaamheid is een onlosmakelijk aspect van de bedrijfsvoering van BAM. Mens en milieu staan hierbij centraal. Van haar Strategische Agenda heeft BAM groep de BAM Ondernemingsprincipes afgeleid waarin is vastgelegd hoe invulling wordt gegeven aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). De BAM Ondernemingsprincipes berusten op drie pijlers: Mens, Milieu en Meerwaarde.
In dit milieujaarplan is beschreven hoe BAM Woningbouw omgaat met de pijler ‘Milieu’. Doelstellingen voor Mens en Meerwaarde zijn binnen BAM Woningbouw terug te vinden in het Operationeel Plan, in de regionale (R)OP’s en in het arbojaarplan. De totstandkoming en monitoring van dit plan is beschreven in BMS procedure M302. Vanaf dit jaar zijn ook de CO2- en afvalcijfers van Pennings en Heilijgers meegenomen.
2. Ondernemingsprincipe ‘Milieu’ Het ondernemingsprincipe Milieu kent drie aspecten:
Energie/ CO2: Wij streven ernaar onze impact op de klimaatverandering terug te dringen. Wij zullen onze energie-efficiëntie verbeteren, onze CO2-emissie verminderen en samenwerken met onze opdrachtgevers aan CO2 neutrale oplossingen. BAM Woningbouw geeft o.a. invulling aan dit aspect door vrijwillige deelname aan de (SKAO) CO2 prestatieladder én door duurzame concepten te ontwikkelen die in de gebruiksfase energiezuinig zijn voor de woonconsument.
Grondstoffen: Wij verbeteren de efficiënte toepassing van materialen. Wij staan voor het terugdringen van onze impact op natuurlijke grondstoffen, die worden gebruikt voor onze producten. Wij zullen samenwerken met onze opdrachtgevers en leveranciers om alternatieve materialen en methoden toe te passen om het gebruik van grondstoffen te optimaliseren. Tevens bevorderen wij de handelswijze met betrekking tot hergebruik en het beperken van afval. BAM Woningbouw geeft o.a. invulling aan dit aspect door de toepassing van duurzaam hout.
Milieu: Wij zullen onze milieu-impact beperken. Wij treffen alle redelijkerwijs mogelijke maatregelen om onze activiteiten zodanig uit te voeren dat milieueffecten zo minimaal mogelijk zijn voor de lokale omgeving. Wij bevorderen milieubewust handelen en zoeken naar mogelijkheden om biodiversiteit op onze bouwplaatsen te bevorderen.
Pagina 2 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
versie 1.9
BAM Woningbouw geeft o.a. invulling aan dit aspect door deelname aan de gedragscode ‘Bewuste Bouwers’.
3. Afbakening Speerpunten voor BAM Woningbouw in dit jaarplan liggen bij de aspecten energie en grondstoffen. Hiervoor zijn kpi’s vastgesteld. Het algemene aspect milieu zal in volgende jaarplannen verder uitgewerkt worden.
3.1 Energie/ CO2 Het GHG (Green House Gas) protocol onderscheidt voor de uitstoot van broeikasgassen drie toepassingsgebieden: Scope 1 Directe emissies
Scope 2 Indirecte emissies
Scope 3 Overige indirecte emissies
○
○
Elektriciteitsverbruik kantoren,
○
Zakelijk gebruik privé-auto1;
werkplaatsen, bouwplaatsen
○
Zakelijke vliegreizen1;
○
Zakelijke reizen met openbaar
Brandstoffen voor verwarming kantoren, keten, werkplaatsen;
○
Brandstofverbruik bouwplaatsen;
○
vervoer; ○
Brandstofverbruik leaseauto’s, bedrijfsauto’s
Elektriciteitsverbruik op klantlocatie;
○
Emissies door onderaannemers/ toeleveranciers
1
) Worden in het kader van de CO2 prestatieladder tot Scope 2 gerekend.
Hoewel in principe alleen over CSR scope 1 en 2 gerapporteerd hoeft te worden aan de BAM groep, is een uitzondering gemaakt voor zakelijke vliegreizen en zakelijk gebruik van privéauto’s voor zover deze bij BAM gedeclareerd worden. Over deze twee categorieën uit scope 3 wordt ook gerapporteerd.
Pagina 3 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
versie 1.9
3.2 Grondstoffen Afval Al het in opdracht van BAM Woningbouw afgevoerde afval van kantoren, werkplaatsen en bouwplaatsen wordt gerapporteerd. Het gaat dan om de volgende categorieën: -
Afval door afgraving;
-
Sloopafval (schoon puin);
-
Bouwafval;
-
Kantoorafval.
Duurzaam hout BAM Woningbouw is FSC gecertificeerd. In het kader van het convenant met FSC Nederland spant BAM Woningbouw zich in om zoveel mogelijk houtproducten met het FSC keurmerk in de woning te verwerken. Halfjaarlijks vindt door de BAM groep een uitvraag plaats bij de 20% grootste toeleveranciers naar de hoeveelheden geleverd hout verdeeld naar duurzaamheidskeurmerk. Indien FSC om welke reden dan ook niet mogelijk is, is hout met PEFC keurmerk een uitstekend alternatief.
3.3 Organisatie Als het gaat om de CSR rapportage vallen de volgende onderdelen binnen de organisatorische scope van BAM Woningbouw: -
Alle kantoren en werkplaatsen in Nederland ongeacht of deze eigendom zijn of worden 2
gehuurd ; -
3
Alle bouwplaatsen .
2
) Over kantoren en werkplaatsen die gedeeld worden met andere BAM werkmaatschappijen rapporteert alleen de werkmaatschappij die
hoofdhuurder is. Voor de CO2 Prestatieladder wordt echter wel naar rato van verbruik gerapporteerd door iedere werkmaatschappij. De centrale manager CSR beheert een lijst met alle locaties in Nederland. In 2015 gaat het om ca. 25 locaties. Over zeer kleine locaties met een verwaarloosbaar gebruik wordt niet gerapporteerd. Deze vertegenwoordigen samen minder dan 5% van de totale emissie kantoren en werkplaatsen. 3
) Bij combinatiewerken wordt naar rato van het aandeel in de combinatie gerapporteerd.
4 Doelstellingen naar bron 4.1 Energieverbruik kantoren en werkplaatsen (scope 1 en 2)
Resultaat 2014
Doel 2015
scope
Energieverbruik kantoren en werkplaatsen [ton CO2]
Resultaat 2012
Doel 2015 (BAM groep CPLI)
Minus 5% t.o.v. 2014
Minus 10% t.o.v. 2012
Normale elektriciteit Groene elektriciteit
105,28 23,88 (1.591.750 kWh)
Aardgas
256,68
Totaal
385,84
Pagina 4 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
182,0
2
(889.146 kWh)
2
( kWh) 281,68 366,55
463,68
1 417,31
versie 1.9
4.2 Brandstofverbruik wagenpark, vliegreizen (Scope 1 en 3)
Resultaat 2014
Doel 2015
scope
Brandstofverbruik wagenpark, vliegreizen [ton CO2]
Resultaat 2012
Doel 2015 (BAM groep CPLI)
Minus 5% t.o.v.
Minus 10% t.o.v. 2012
2014 Leaseauto’s* Benzine Diesel
790,68
1.324,64
1
1.151,60
1.704,95
1
0,67
4,07
1
134,06
60,38
1.057,90
1.317,62
14,75
10,47
1
686,79
620,52
1
LPG Privéauto’s Brandstof Zakelijk
3
verkeer Brandstof woon-
3
werkverkeer Bedrijfsauto’s en -busjes Benzine Diesel LPG
0
0
1
Vliegreizen
0
0,54
3
Totaal *) incl. aftrek privégebruik leaseauto
3.836,45
3.644,62
5043,19
4.538,87
Verdeling leaseauto’s
hybride
A
B
C
D
E en hoger
naar label (2013)
n.b.
55,3%
31,5%
12%
1%
0%
Verdeling leaseauto’s
5,7%
62,6%
26,7%
9,9%
0,8%
0%
naar label (2014)
4.3 Energieverbruik bouwplaatsen
Resultaat 2014
scope
Energieverbruik bouwplaatsen [ton CO2]
Doel 2015
Resultaat 2012
Doel 2015 (BAM groep CPLI)
Minus 5% t.o.v.
Minus 10% t.o.v. 2012
2014 Normale elektriciteit Groene elektriciteit
70,09
19,25
59,50
0
(3.966.483 kWh)
(4.225.540 kWh)
2 2
Aardgas
85,88
48,74
1
Propaan
382,78
1.193,53
1
Diesel
37,41
112,21
1
Totaal
635,66
Pagina 5 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
603,87
1.373,73
1.236,36
versie 1.9
4.4 Afval Afval [ton]
Resultaat 2014
Doel 2015
Resultaat 2009
Doel 2015 (BAM groep)
5% verbetering
15% verbetering t.o.v.
(bouwafval / kantoor-
2009
afval) t.o.v. 2014 Afval door afgraving
0
0
Sloopafval
3.478
4.725
Bouwafval
6.863
13.596
Kantoorafval
160
346
Totaal (b+k)
7.023
5.109
13.942
11.851
50%
55%
34,4%
39,6%
Nieuwbouw: 1.974
-
5.772
-
Renovatie: 1.343
-
1,58
1,5
2,81
2,38
-
-
Scheidingspercentage bouwafval (SITA) Aantal opgeleverde woningen* Bouwafval per woning totaal (nieuwb. + reno)* W&R *) excl. Pennings en Heilijgers
0,90
4.5 Duurzaam hout Toepassing duurzaam hout [verdeling over keurmerken als % van ingekochte hoeveelheid]
Resultaat 2014 FSC 100%
Doel 2015 4,36%
FSC MIX
Resultaat 2012
Samen > 99%
0,85%
Doel 2015 (BAM groep) Inspanningsverplichting
82,52%
78,39%
7,69%
12,07%
-
PEFC Overig gecertificeerd Niet gecertificeerd
0,0%
nvt
0,50%
-
5,43%
nvt
8,19%
-
4.6 Duurzame concepten Toepassing duurzame concepten, verdeling naar labels [%] Label Nieuwbouw A+
Label bestaande bouw (na renovatie) A++
Bouwbesluit 2003
A+++
A++++
D
C
B
A
A+
A++
Bouwbesluit 2012
2013
62,8%
36,3%
0,76%
0%
1,4%
27,5%
57,5%
6,8%
2,4%
4,4%
2014
39,9%
60,1%
0%
0%
12,9%
10,3%
47,6%
6,0%
0%
23,0%
Pagina 6 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
versie 1.9
5. Verdeling naar scope en bron Scope 1
Scope 2
Scope 3
Directe
Indirecte
Overige
emissies
emissies
indirecte
Totaal
Footprint
Footprint
[ton CO2]
[ton CO2/ mio €]
emissies [ton CO2] Resultaat 2012
5.302,8
[ton CO2] 201,25
[ton CO2] 1.378,54
6.882,59
[ton CO2/ FTE]
13,28
4,96
11,95
4,46
4.857,95
11,6
3,88
4.615
11,0
3,7
Doel 2015 - BAM groep CPLI: minus 10% t.o.v. 2012 Resultaat 2014 Doel 2015:
3.407,24
258,75
1.191,96
minus 5% t.o.v. 2014
Pagina 7 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
versie 1.9
BIJLAGE 1 Maatregelen 1. Energieverbruik kantoren en werkplaatsen Toelichting
Status
Potentie
TRIAS Energetica
PxT
Verhogen energiebewustzijn kantoorpersoneel
Geen actief beleid
2
3
6
Energiescan uitvoeren
NO, ZW, UTR, ZUI
2
3
6
Toepassen groene stroom
Vrijwel alle regio’s gebruiken inmiddels groen stroom
2
2
4
Energiezuinige armaturen
BUN, AMS, NO, NW, ZUI, ZW, W&R
2
1
2
Bewegingssensoren
BUN, AMS, NO, NW, ZUI, ZW, W&R
1
1
1
Toepassen energiezuinige handdroger
Geen initiatieven
1
1
1
2. Brandstofverbruik wagenpark
Toelichting 4
3
12
3
3
9
2
3
6
Efficiënter Inplannen Bouwplaats medewerker (BBC) Thuiswerken Videoconferencing
Implementatie gereed. Niet effectief door voorkomen leegloop lopen km’ s op Hier en daar actief beleid in regio’s mede door BAM huizen Faciliteiten uitgerold incl. instructies. Gebruik WEBEX (nog) te beperkt
A, B label leaseauto’s en busjes
89% is B label of beter in ultimo 2014
4
1
4
Carpoolen zakelijke ritten
Geen actief beleid
1
3
3
Juiste bandenspanning leaseauto’s en busjes
Geen initiatieven (alleen in ZUI)
3
1
3
Bundelen vracht div. leveranciers (minder aanafvoerberg)
Pilot loopt met CRH bij W&R renovatie
1
3
3
Aanschaf elektrische bedrijfswagens
1 Nissan Leaf aangeschaft
1
2
2
3
3
9
2
3
6
3. Energieverbruik bouwplaatsen Terugdringen propaanverbruik tunnel (W&R) Isoleren keten
Pilot jan-mrt 2015 met verminderen ventilatie tunnel en coating sluitwand en kopschotten Nieuwe Bouwbesluitkeet is al beter geïsoleerd en voorzien van dubbel glas. Oude keten worden ‘opgebruikt’
Gebruik groene propaan
Nog niet voorhanden
2
2
4
Toepassing principes het nieuwe rijden
Ca. 48% van lease-auto berijders BAM Woningbouw past principes toe
4
1
4
Toepassen slimme meters
Pilot op 3 projecten Noordoost
1
1
3
Doorlooptijd verkorten (minder tijdgebonden verbruik) door Lean bouwen
Diverse pilots in de regio’s
1
3
3
Toepassen schemerschakelaars
Wordt hier en daar toegepast (NW)
1
3
3
Toepassen LED lichtslangen en bouwlampen
Wordt hier en daar toegepast (ZUI, NW)
2
1
2
Toepassen energiezuinig aggregaat (e-saver)
Eenmaal toegepast op project ZW
1
2
2
4. Afval en grondstoffen
Toelichting
Afvalreductie/ meer prefab
(Te) weinig initiatieven
4
3
12
3
2
6
2
2
4
2
2
4
2
2
4
Toepassing duurzaam hout Alternatieve bestemming voor afvalhout Afvalscheiding Benutten restbeton
Actief beleid - 94,5% is duurzaam (FSC, PEFC) Hier en daar alternatieve bestemming (sociale werkvoorziening) Redelijk actief beleid - 50% wordt gescheiden, kan echter beter Hier en daar initiatieven voor het maken van megablokken
Gescheiden inzameling papier
Actief beleid
1
2
2
Deelname aan Bewuste Bouwers
Actief beleid - (geen harde doelstelling)
1
1
1
Pagina 8 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
versie 1.9
Toelichting Status: In hoeverre zijn genoemde maatregelen al geïmplementeerd binnen BAM Woningbouw? Potentie [1-4]: Wat is het potentiële effect van de maatregel op de directe emissie/ milieukosten van BAM Woningbouw afgezet tegen de inspanningen die nodig zijn om de maatregel succesvol te implementeren? Hoe hoger het getal hoe hoger de potentie. Trias energetica [1-3]: Een door de TU Delft ontwikkelde strategie om de effectiviteit van energiemaatregelen te classificeren. Drie stappen worden onderscheiden waarbij de eerste stap de voorkeur geniet en volgende stappen pas dan gekozen worden als hogere stappen niet mogelijk zijn:
Elimineren of beperken energievraag (3 punten);
Gebruik duurzame energie bronnen (zon, wind, water etc.) (2 punten);
Zo efficiënt mogelijk gebruik van fossiele bronnen zonder energievraag zelf te verminderen (1 punt).
Trias mineralica [1-3] voor afval:
Beperk de grondstofvraag. Ontwerp zo slank mogelijk en voorkom het ontstaan van afval (3 punten);
Hergebruik afval (2 punten);
Recycle afval (1 punt).
PxT [1-12] Het product van potentie en trede van Trias Energetica/ mineralica bepaalt waar het grootste effect bereikt kan worden (bij hoge waarden van PxT).
Pagina 9 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
versie 1.9
BIJLAGE 2a Deelname aan branche- en keten initiatieven Deelnemer/ lid van organisaties
Website
Contactpersoon BAM
Verband met bedrijfsvoering
Stichting Passief Bouwen
www.passiefbouwen.nl
A.Vellekoop - BAM Woningbouw Zuidwest
Product
Active Housing intentieovereenkomst met CIB
http://www.bouwkolom.org/active-housing
BAM Woningbouw centraal
Product
Programma GEN bestaande bouw
http://www.gebiedenenergieneutraal.nl/
Linda van leeuwen, Sjoerd KleinVelderman
Product
Partner Rotterdam Cirkelstad
http://www.rotterdamcirkelstad.nl/
BAM Woningbouw Zuidwest
Transport
Deelnemer Toolkit Energie-neutrale gebiedsontwikkeling
N.v.t.
W. Otter
Product
Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen en Ondernemen
http://www.nevi.nl/duurzaam-inkopen/manifest-maatschappelijkverantwoord-inkopen-en-ondernemen
R. Burger
Inkoop
Responsible Supply Chain Benchmark 2013 - VBDO
http://www.vbdo.nl/files/download/887/VBDO_BM_ketenbeheer _LR.pdf
W. van Niekerk
Keten
Gedragscode Bewuste Bouwers
http://www.bewustebouwers.nl/hom
H. van Ekert
Omgeving
Ellen MacArthur Foundation (circulaire economie)
http://www.ellenmacarthurfoundation.org/
Joost Nelis
MVO
Netwerkpartner GBN MVO Nederland
http://www.mvonederland.nl/
William van Niekerk
MVO
Deal de Stroomversnelling
http://energiesprong.nl/
Joost Nelis
Product
STTC (European Sustainable Tropical Timber Coalition
http://www.europeansttc.com
William van Niekerk/ Peter Gijsen
Inkoop
Keurmerk veilig en duurzaam op weg
http://www.veiligenduurzaamopweg.nl/
Henk Gerritse
Transport
Green deal Samenwerken aan transparantie van natuurlijk en Sociaal Kapitaal
http://www.iucn.nl/
William van Niekerk
MVO
De Nederlandse Klimaatcoalitie
http://klimaatcoalitie.nl
William van Niekerk
MVO
MVO Nederland - Grote Bedrijvennetwerk
http://www.mvonederland.nl/grote-bedrijven-netwerk
William van Niekerk
MVO
BAC Duurzaamheid - Bouwend Nederland
http://www.bouwendnederland.nl/speerpunten2015/duurzaamheid
William van Niekerk
MVO
BIJLAGE 2b Externe belanghebbenden Soort belanghebbende
Organisatie, groep
Opdrachtgevers
Corporaties, ontwikkelaars, beleggers
Woonconsumenten
Kopers, huurders
Omwonenden
Direct omwonenden van de bouwplaats
Gemeenten Energiemaatschappijen
Eneco, Delta
Leasemaatschappijen
Leaseplan, Athlon
Adviseurs
e-driver
Propaan leverancier
Primagaz, Verboom
Afvalverwerkers
Beelen, VanDalen
Materieelleverancier
BAM Materieel
Certificeerders
DNV-GL, FSC Nederland, STTC
Pagina 10 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
versie 1.9
BIJLAGE 3 Communicatieplan Inleiding BAM Woningbouw bv communiceert zowel intern als extern op een structurele en transparante wijze over haar energie- en grondstoffenbeleid. Communicatiedoelstellingen Intern Het doel van de interne communicatie is het bewustzijn en de betrokkenheid van medewerkers op het gebied van energie- en grondstoffenbeleid te vergroten en hen aan te sporen een actieve bijdrage te leveren aan het reduceren van CO2-emissie en afval en de toepassing van duurzaam hout. Extern Het doel van externe communicatie is het uitdragen van de maatschappelijke betrokkenheid en de voortrekkersrol van BAM Woningbouw op het gebied van CO2-emissie en afval en de toepassing van duurzaam hout, evenals het vergroten van het bewustzijn en de betrokkenheid van externe partijen, zodat ook zij een actieve bijdrage kunnen leveren. Doelgroepen en boodschap Intern Interne doelgroepen zijn enerzijds de directie van BAM Woningbouw bv en anderzijds alle medewerkers van BAM Woningbouw bv. Deze doelgroepen worden:
geïnformeerd over de Carbon Footprint en de CO2-reductiedoelstellingen van BAM Woningbouw, inclusief reductiemaatregelen die genomen worden om aan deze doelstellingen te voldoen.
periodiek op de hoogte gesteld van de voortgang die BAM Woningbouw boekt op het gebied van haar CO2- en afval reductiebeleid en de toepassing van duurzaam hout.
geïnspireerd en aangespoord om zelf een bijdrage te leveren aan CO2- en afvalreductie reductie (medewerkers BAM Woningbouw) en geïnformeerd over deze aansporing (directie BAM Woningbouw bv).
Extern Onder externe doelgroepen verstaat BAM Woningbouw bv de Raad van Bestuur en aandeelhouders van Koninklijke BAM Groep, opdrachtgevers, leveranciers en onderaannemers, branchegenoten, NGO’s, overheden en kennisinstellingen. Deze doelgroepen worden:
Pagina 11 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
versie 1.9
geïnformeerd over de carbon footprint en de CO2-reductiedoelstellingen van BAM Infraconsult, inclusief reductiemaatregelen die genomen worden om aan deze doelstellingen te voldoen.
periodiek op de hoogte gesteld van de voortgang die BAM Woningbouw boekt op het gebied van haar CO2- en afval reductiebeleid en de toepassing van duurzaam hout.
geïnformeerd over de actieve deelname van BAM Woningbouw aan initiatieven met betrekking tot CO2-reductie in de sector of daarbuiten. Zo wil BAM Woningbouw uitstralen dat zij CO2-reductie belangrijk vindt en externe doelgroepen enthousiasmeren om ook bij te dragen aan een duurzaam energiebeleid, al dan niet in samenwerking met BAM.
Middelen, verantwoordelijken en planning Intern
Middel Beleidsverklaring BAM Woningbouw
Boodschap
Verantwoordelijke
Planning
Kwalitatieve doelstellingen
Directie
1x per 3 jaar
Directie
Jaarlijks
Regiodirectie
Jaarlijks
Manager CSR
Jaarlijks
Manager CSR
Ieder kwartaal
Manager CSR
Ieder half jaar
Manager CSR
Ieder kwartaal
LEASEPLAN
2x per jaar
LEASEPLAN
Jaarlijks
Boodschap
Verantwoordelijke
Planning
Kwalitatieve doelstellingen
Directie (Joost Nelis)
1x per 3 jaar
Manager CSR
Jaarlijks
Manager CSR
Continu
Operationeel plan/
Kwalitatieve en kwantitatieve
Strategisch overzicht
doelstellingen en maatregelen
R.O.P.’s
Maatregelen op regioniveau
Milieujaarplan Milieuaudit(kwartaal)verslag Presentatie CSR in BMS Rapportages in BMS/ Plannen en rapportages/ Milieu Berijdersrapportage
Kwalitatieve en kwantitatieve doelstellingen en maatregelen Stand van zaken behalen doelstellingen Stand van zaken behalen doelstellingen en trends Stand van zaken behalen doelstellingen en trends Leaseautogebruik Analyse en rapportage
Jaarrapport leaseplan
leaseautogebruik BAM Woningbouw
Extern
Middel Beleidsverklaring BAM Woningbouw Geïntegreerd verslag 2014
Bijdrage BAM Woningbouw aan CSR
BAM groep
prestaties Groep
Internetsite BAM
Stand van zaken CSR: beleid, doelen,
Woningbouw
maatregelen, voortgang t.o.v. doelen,
Pagina 12 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
versie 1.9
carbon footprint. Duurzame producten/projecten Persberichten en overige
Publicaties over nieuwe duurzame
publicaties
ontwikkelingen/ innovaties
Symposia van BAM
Pagina 13 van 13 Milieu jaarplan 2015.docx
Brede discussie CSR binnen de sector/ keten
M&I
Continu
Directie
Ad hoc
versie 1.9
