Mijnbouw en groene technologie: een oxymoron? Is de toekomst van metalen groen?

Research paper: Mijnbouw en groene technologie

Research paper

Mijnbouw en groene technologie: een oxymoron? Is de toekomst van metalen groen? September 2010

Synthesenota Kan de metaal- en mijnsector (M&M) zijn blazoen oppoetsen? Kan de sector ooit als ”groen” worden beschouwd? Vanuit duurzaamheidsoogpunt heeft de M&M-sector ontegensprekelijk geen al te beste reputatie. De algemeen gangbare mening is dat de sector aan de basis ligt van veel vervuiling en het milieu heel wat schade berokkent. Tegelijk wordt stilaan erkend dat de sector ook de bron is van een aantal grondstoffen die basisproducten zijn voor verschillende groene technologieën rond hernieuwbare energie, de beperking van de uitstoot van broeikasgassen en energie-efficiëntie.

De metaal- en mijnsector in groene technologietoepassingen Wat is een groen metaal? Terwijl milieu- of ”groene” technologieën op brede erkenning kunnen rekenen als belangrijke oplossingen voor de wereldwijde duurzaamheidsuitdagingen, gebeurt het maar zelden dat men bij die oplossingen ook aan de metaal- en mijnsector (M&M) denkt. Nochtans is groene technologie in veel gevallen gebaseerd op ontgonnen metalen die van cruciaal belang zijn voor het functioneren van die toepassingen. Zo zijn deze metalen de sleutelmaterialen voor de sector van hybride wagens en elektrische voertuigen, en zijn ze essentieel voor energie-efficiënte verlichting, efficiënte windturbines en zelfs voor katalysatoren in auto’s.

together to the essence 1


Aangezien er geen algemeen gangbare definitie bestaat voor groene metalen, kan bij het beoordelen van de groene en duurzame kenmerken van een metaal rekening worden gehouden met verschillende factoren.

Traditionele groene kenmerken en duurzaamheidskenmerken: voorstanders van de M&M-sector hebben lang geopperd dat sommige metalen over kenmerken beschikken waardoor ze bijvoorbeeld onbeperkt recycleerbaar zijn. Dit beperkt niet alleen de druk op de schaarsheid, maar kan ook leiden tot milieuvoordelen zoals energiebesparingen (bijvoorbeeld aluminium). Andere metalen, zoals zink, kunnen de levensduur van producten verlengen. Tot slot hebben een aantal metalen, zoals aluminium en titanium, het voordeel dat ze heel weinig wegen. Belangrijke grondstof voor groene technologie: hoewel ze niet cruciaal zijn voor de eigenlijke ”groene” technologie, kunnen sommige metalen wel een belangrijke structurele component zijn van het groene eindproduct. Dat is bijvoorbeeld het geval bij het opwekken van hernieuwbare windenergie en in de carrosserie van hybride wagens en elektrische voertuigen.

Cruciale component in vernieuwende toepassingen rond groene technologie: het minst bekend is allicht dat sommige metalen van vitaal belang zijn voor het functioneren van specifieke milieutechnologieën (bijvoorbeeld hybride wagens, zonnecellen, windturbines).

Hierna bespreken we een aantal vitale toepassingen rond groene technologie.

Hernieuwbare energietoepassingen Door de bezorgdheid rond de klimaatverandering en het waarborgen van de energiebevoorrading zijn wereldwijd politieke maatregelen uitgevaardigd met de bedoeling de CO2-uitstoot te verminderen, de energie-efficiëntie te verhogen en het gebruik van hernieuwbare energie te bevorderen. In dat laatste domein zijn een aantal sleuteltechnologieën gebaseerd op metaalgrondstoffen.

Zonnecellen: deels als gevolg van de hoge kostprijs van kristallijn silicone is het gebruik van dunne film-zonnecellen de jongste jaren fors gestegen. Volgens voorspellingen van iSupply zullen zonnecellen die gebaseerd zijn op de dunne filmtechnologie, tegen 2013 instaan voor 35 % van de wereldwijde productie van zonne-energie, terwijl dat in 2008 nog maar 14,2 % was.

Windturbines: sommige van de meest efficiënte windturbinetypes steunen op het gebruik van een type generator met een permanente magneet. Het toevoegen van bijkomende metalen zoals dysprosium kan de prestaties van de permanente magneet nog versterken.

Groenere transportoplossingen Het concept van duurzaam transport wint steeds meer veld, zoals ook blijkt uit de combinatie van almaar strengere emissieregels voor voertuigen en de groeiende aandacht voor het openbaar vervoer. Er is duidelijk sprake van een forse toename van het aantal schonere en groenere transportoplossingen.

Hybride elektrische voertuigen (HEV’s) beperken het brandstofverbruik door de combinatie van een benzinemotor, een elektrisch aangedreven accu en remmen die energie halen uit het stoppen. Deze processen zijn gebaseerd op herlaadbare accu’s en magneten, die allebei heel belangrijke metaalelementen bevatten.

2


• Herlaadbare accu’s: voornamelijk twee types van herlaadbare accu’s lijken de markt te gaan domineren – de nikkel-metaalhydride (NiMH) accu en de lithium-ion accu. Bijna alle volledig hybride wagens gebruiken nu NiMH-accu’s (bijvoorbeeld Toyota Prius). • Permanente magneten: momenteel gebruiken de meeste HEV’s een borstelloze PMDC-motor (permanent-magneetgelijkstroommotor).

De autokatalysatoren zetten ruim 90 % van de koolwaterstoffen, koolstofmonoxide en stikstofoxiden uit benzinemotoren om in minder schadelijke koolstofdioxide, stikstof en waterdamp. Autokatalysatoren zijn het ook gewend om de vervuilende elementen van de dieseluitstoot te beperken. Heel wat regeringen, waaronder die van de VS en Japan, blijven net als de Europese Unie almaar strengere emissienormen voor voertuigen hanteren..

Energie-efficiënte verlichtingsoplossingen Een combinatie van nieuwe regelgevingen om het gebruik van gloeilampen geleidelijk af te bouwen en een beleid met fiscale voordelen voor ondernemingen die het gebruik van energiebesparende verlichting aanmoedigen, hebben de vraag naar energiebesparende verlichting een flinke duw in de rug gegeven. Kort na elkaar konden twee soorten verlichtingstechnologieën, die allebei gebaseerd zijn op het gebruik van metalen, een doorbraak realiseren: Compact Fluorescent Lights (CFLs) en Light Emitting Diodes (LEDs). CFL-verlichting is vier keer efficiënter en gaat tot tien keer langer mee dan gloeilampen. Ook LED-verlichting biedt een aantal voordelen ten opzichte van gloeilampen, waaronder een lager energieverbruik, een langere levensduur, meer robuustheid, kleinere afmetingen, een snellere switch en een grotere duurzaamheid en betrouwbaarheid. Volgens het marktonderzoeksbureau Strategies Unlimlited zal de markt van de LED-verlichting in 2012 meer dan 5 miljard dollar waard zijn. Dat stemt voor de periode 2008-2012 overeen met een gemiddelde jaarlijkse groei van 28 %.

Wat is de huidige stand van zaken voor groene metalen? Waar komen groene metalen vandaan? Is het aanbod schaars? De jongste maanden is heel wat aandacht besteed aan de bezorgdheid over de productie en beschikbaarheid van de zogenaamde zeldzame aardmetalen (rare earth elements, REE’s) en aan het feit dat het aanbod momenteel wordt gedomineerd door één land, namelijk China. Hoewel China slechts over 30 % beschikt van de wereldreserves van zeldzame aardmetalen, heeft het land een virtueel monopolie op de productie ervan. Dat komt vooral omdat de REE-mijnen er van relatief hoge kwaliteit zijn en tegen een vrij lage kostprijs kunnen worden uitgebaat. Toen China midden 2009 aankondigde dat het land de exportquota van zeldzame aardmetalen wil beperken, vergrootte dat de vrees dat de bevoorrading in het gedrang kan komen. China heeft de exportquota verlaagd met 6 tot 7 % per jaar. Terwijl alle aandacht de jongste tijd uitging naar de zeldzame aardmetalen is het interessant om even aan te stippen dat de dominantie van één land in de metaalproductie en -bevoorrading niet alleen geldt voor dit type metalen. Het gaat bijvoorbeeld ook op voor platina in Zuid-Afrika. Daarnaast zouden het uitvaardigen van protectionistische maatregelen of welbepaalde lokale factoren de bezorgdheid over de regelmaat van de bevoorrading kunnen doen toenemen.

3


Sommige groene metalen kunnen enkel en alleen door extractie uit andere metalen worden gehaald. Zo is zink de enige bron ter wereld waaruit germanium, cadmium en indium kunnen worden gemaakt. Het aanbod van deze metalen is sterk afhankelijk van de beschikbaarheid van het hoofdproduct.

Verschillende risicofactoren kunnen een rem zetten op het aanbod van groene metalen:

• Importrisico, waarbij de grondstoffen afhangen van de import uit een regio of land. • Productierisico, met potentiële problemen zoals toegang tot het land, lange periodes die nodig zijn voor het ontwikkelen van nieuwe mijnen om er te kunnen produceren, enzovoort. • Milieurisico, gebaseerd op indicatoren zoals lucht- en bodemvervuiling, waarbij de impact van het gebruik van grondstoffen wordt gemeten vanuit milieu-oogpunt.

Hoe zal de vraag naar groene metalen waarschijnlijk evolueren? Eenvoudig uitgedrukt is het duidelijk dat de vraag naar groene metalen nauw zal samenhangen met de vraag naar en de groei van daarmee geassocieerde groene technologieën. Dat zal nog meer het geval zijn naarmate een groot gedeelte van de ontgonnen en geproduceerde metaalsoort in eerste instantie in deze toepassingen wordt gebruikt.

REE’s: de volledige REE-markt is in de periode tussen 2003 en 2008 enorm gegroeid, en de verwachting luidt dat die groei zal aanhouden. De groeiverwachtingen voor zeldzame aardmetalen zijn in ieder geval hoger dan het gekende potentiële aanbod dat op de markt zal komen. Al bij al wordt aangenomen dat er in de nabije toekomst wellicht een tekort aan REE’s zal zijn.

Lithium: terwijl bijna alle HEV’s gebruik maken van NiMH-accu’s, zijn veel specialisten bijzonder enthousiast over lithium-ion accu’s. Met een hogere vermogen/gewichtsratio en een opmerkelijke verschuiving van hybride elektrische voertuigen naar volledig elektrische voertuigen, geloven velen dat de lithium-ion accu’s uiteindelijk de norm zullen worden.

Mogelijke tekorten in het aanbod overwinnen De jongste maanden was er regelmatig aandacht voor de bezorgdheid rond het feit dat de bevoorrading van sommige groene metalen en vooral van zeldzame aardmetalen in het gedrang zou komen. Dat fenomeen werd ook in de hand gewerkt door de aanzienlijke prijsstijging van bepaalde groene metalen.

Om de aanvoer van groene metalen te kunnen blijven garanderen, zijn er verschillende strategieën, waarbij de ene al meer succes heeft dan de andere:

Aanleggen van voorraden: op nationaal niveau zijn in China, Japan, Zuid-Korea en Europa strategische programma’s opgezet om voorraden aan te leggen van een aantal strategische en essentiële metalen. Dat moet in die landen de bevoorrading van zowel de burgerlijke als de militaire industrie veilig stellen. De EU bijvoorbeeld zegde trouwens van 40 metalen dat ze van strategisch belang zijn voor de economische instandhouding van haar industriële basis. Niet alleen regeringen zijn bezorgd over de mogelijke bedreiging van de bevoorrading. Ook bedrijven zien er het belang van in en hebben daarom van het aanleggen van voorraden een prioriteit gemaakt.

4


Ontwikkelen van nieuwe productiesites: dit thema is van het grootste belang voor de REE’s, aangezien momenteel zowat 30 % van de gekende metalen worden ontgonnen in China. Er worden wel verschillende productiesites ontwikkeld of opnieuw ontwikkeld in landen als Australië, Canada, Zuid-Afrika en Groenland. Hoewel de recente ontwikkelingen rond de productiesites gebeuren buiten China, wordt de groei ervan belemmerd door een aantal ernstige hinderpalen.

Recycleren: er bestaan al markten voor sommige groene metalen zoals platina, selenium, tellurium en indium. Gezien de hoge waarde van groene metalen is het recycleren ervan een steekhoudende optie, zowel vanuit economisch als vanuit milieustandpunt. Daar staat tegenover dat de mogelijkheid om groene metalen te recupereren en te recycleren, onvermijdelijk afhangt van twee vragen: beschikt men daarvoor over de nodige infrastructuur (bijvoorbeeld voor het ophalen, smelten, enzovoort) en is de juiste technologie aanwezig om het groene metaal te recycleren? Tot slot moet er een voldoende grote kritische massa zijn van “afval” van groen metaal, om het recycleren ook economisch rendabel te maken.

Vervanging: meestal bestaat er geen vervangingsmiddel voor de gebruikte groene metalen, of leidt vervanging niet tot dezelfde resultaten. Soms hebben bedrijven daarom ook al geprobeerd om helemaal geen groene metalen te gebruiken.

Weerleggen van de bezorgdheid rond milieu en duurzaamheid Hoewel groene metalen worden gebruikt in bepaalde toepassingen die tastbare milieuvoordelen bieden, blijft het een feit dat de M&M-sector inherent vervuiling veroorzaakt. Er is ook al sprake geweest van bezorgdheid over de toxiciteit van bepaalde metalen en over de impact die het gebruik ervan heeft op de gezondheid. De sector kan maar succesvol zijn als hij erin slaagt om goed om te gaan met de maatschappelijke verwachtingen en om de almaar strengere wetgeving na te leven.

Ontginning en verwerking: de milieukosten van de ontginnings- en verwerkingsactiviteiten verschillen van land tot land en van regio tot regio. Wel is het zo dat de ontwikkelingslanden doorgaans minder strenge milieuwetten hanteren. In landen als China is er echter ook sprake van consolidatie, en de ontginningskosten nemen toe omdat de overheid steeds meer druk uitoefent om te werken in een milieuveilige omgeving. Het is ook duidelijk dat de ontginning en verwerking van sommige groene metalen, en vooral van zeldzame aardmetalen, voor bijkomende complexiteit en milieu-implicaties zorgt. Meer dan ooit moeten de concepten van groene, verantwoorde en duurzame mijnexploitatie worden uitgedragen en in de praktijk worden gebracht door de bedrijven uit de M&M-sector. Het is duidelijk dat de elementen van een groene mijnbouw in de eerste plaats zouden moeten focussen op het productieproces, want daarin schuilt de belangrijkste negatieve milieu-impact. Er zijn onder meer schonere processen nodig om het milieu beter te beschermen, en er moeten schonere alternatieven komen voor de bestaande technologieën bij de ertsontginning, de verwerking en het beantwoorden aan de milieueisen in het algemeen.

Toxiciteit van de gebruikte metalen en daaruit resulterende bezorgdheid over de gezondheid: aan sommige metalen die in groene toepassingen worden gebruikt, wordt een potentieel negatieve impact op de gezondheid toegeschreven. Dat is bijvoorbeeld het geval voor het cadmium dat wordt gebruikt in dunne film-zonnecellen. Het garanderen van veilige inzamel- en afvoersystemen aan het einde van de levenscyclus van de producten is van essentieel belang om de bezorgdheid over de gezondheid te verminderen.

5


Slotbedenkingen De hamvraag blijft of het gebruik en de ontwikkeling van groene technologieën die gebruik maken van vitale metalen componenten, de negatieve milieu-impact van alles wat bij de ontginning komt kijken, teniet kunnen doen.

Het valt nog af te wachten of de M&M-sector het imago van zich af kan schudden dat hij enkel vervuilt en het milieu beschadigt, en of hij zich daadwerkelijk kan profileren als een sector die nu en in de toekomst het potentieel heeft om via de ontgonnen producten en de daaruit gemaakte metalen voor een positieve impact te zorgen op het milieu. Stakeholders zouden bij het afwegen van de voor- en nadelen van de M&M-sector vanuit het milieu- en duurzaamheidsperspectief moeten opteren voor een meer holistische benadering, en meer moeten kijken naar de levenscyclus van de producten. Sterker nog, ze zouden ook oog moeten hebben voor alle milieuvoordelen van sommige toepassingen van M&M-producten in het domein van de groene technologie, en komaf moeten maken met alle boodschappen die enkel lippendienst bewijzen aan milieu en duurzaamheid.

6


Onze benadering Hoe integreren we nu deze visie op groene metalen in de duurzaamheidsanalyse van Dexia AM? De mate waarin een bedrijf uit de M&M-sector actief is in groene metalen, wordt natuurlijk onderzocht in onze macroanalyse, waarin we proberen om bepaalde businessmodellen en producten te vinden die een positieve bijdrage kunnen leveren in de aanpak van belangrijke duurzaamheidsproblemen zoals de klimaatverandering. Het gebruik van groene metalen als vitale componenten van technologieën die de uitstoot van broeikasgassen willen beperken bij het opwekken van energie en in transport- en verlichtingsproducten, wordt dus als bijzonder positief beoordeeld. In onze Best-in-Class-kernfondsen stelt onze macroanalyse ons in staat om M&M-bedrijven te vinden met geschikte producten en cruciale componenten voor bepaalde groene technologieën. Mijnbedrijven die louter platina ontginnen, zijn gemakkelijk te vinden. Het beste voorbeeld is een bedrijf als Lonmin, terwijl andere gediversifieerde M&M-bedrijven ook posities hebben in platina en daarmee verwante metalen. Dat geldt onder meer voor Anglo American (platina is goed voor zowat 16 % van de omzet) en Dowa Holdings. Dit laatste bedrijf haalt niet enkel inkomsten uit platina en palladium, maar ook uit indium en tellurium, metalen die normaal gebruikt worden in zonneceltoepassingen. Andere gediversifieerde M&M-bedrijven die ook posities hebben in groene metalen, zijn Teck Resources, een van de belangrijkste producenten ter wereld van indium, en Umicore, met zowat de grootste capaciteit voor het recycleren van edele metalen en met de mogelijkheid om groene metalen te produceren zoals PGM’s, indium en tellurium. In ons Emerging Market-fonds hebben we enerzijds een aantal zuivere en anderzijds een aantal gediversifieerde M&M-bedrijven geïdentificeerd. De meest in het oog springende zuivere mijnbedrijven zijn de zeldzame aardmetalenbedrijven in China, waaronder Inner Mongolia Baotou Steel Rare Earth High Tech Co, het grootste REE-mijnbedrijf. Maar ook gediversifieerde bedrijven zijn zich bewust van de opportuniteiten die groene metalen te bieden hebben. Zo ondertekende Jiangxi Copper in december 2009 een overeenkomst voor een gezamenlijke investering van 1 miljard yuan, die bestemd is om de tweede grootste voorraadlaag van zeldzame aardmetalen te ontwikkelen in de provincie Sichuan in Zuidwest-China. Ook Aluminium Corp of China kondigde recent aan dat het wil diversifiëren door activa te kopen in het domein van de zeldzame aardmetalen. Ons Green Planet Strategy focust niet zozeer op de producenten van de uiteindelijke groene technologie, zoals zonnepanelen en windturbines. Het baseert zich wel op ons inzicht in de groene metalen, waardoor we een betere kijk hebben op deze technologieën in de hele waardeketen, en in het bijzonder aan de aanbodzijde. Vandaar dat het identificeren van de mijnexploitanten die deze groene metalen aanbieden de mogelijkheid biedt tot het verbreden van het universum van bedrijven waarin dit fonds kan beleggen. Ook het begrijpen van de complexiteit van de aanvoerketen en het kunnen identificeren van mogelijke grondstoffenschaarste versterken ons inzicht in het reilen en zeilen van groene technologiebedrijven.

7


Belgium Dexia Asset Management Belgium Place Rogier 11 1210 Bruxelles Tel.: + 32 2 222 11 11 France Dexia Asset Management SA 40, rue Washington 75408 Paris Cedex 08 Tel.: + 33 1 53 93 40 00 Luxembourg Dexia Asset Management Luxembourg SA 136, route d’Arlon 1150 Luxembourg Tel.: + 352 2797-1

Australia Ausbil Dexia Ltd Veritas House – Level 23 207 Kent Street Sydney NSW 2000 Tel.: + 61 2 925 90 200

Italy Dexia Asset Management Luxembourg SA, Succursale italiana Corso Italia 1 20122 Milano Tel.: + 39 02 31 82 83 62

Bahrain Dexia Asset Management Luxembourg SA, Middle East Representative Office Bahrain Financial Harbour, Financial Center, West Harbour Tower, Level 23 King Faisal Highway PO Box 75766 Manama Tel.: + 973 1750 99 00

Spain Dexia Asset Management Luxembourg SA, Sucursal en España Calle Ortega y Gasset, 26 28006 Madrid Tel.: + 34 91 360 94 75

Canada Dexia Asset Management 155 Wellington Street West 6th Floor Toronto, ON M5V 3L3 Tel.: + 1 416 974 9055 Germany Dexia Asset Management Luxembourg SA Zweigniederlassung Deutschland An der Welle 4 60422 Frankfurt Tel.: + 49 69 7593 8823

Switzerland Dexia Asset Management Luxembourg SA, succursale de Genève 2, rue de Jargonnant 1207 Genève Tel.: + 41 22 707 90 00 The Netherlands Dexia Asset Management Nederlands bijkantoor Lichtenauerlaan 102-120 3062 ME Rotterdam Tel.: + 31 10 204 56 53

Disclaimer Dit document heeft een louter informatief karakter. Het bevat geen aanbod tot aan- of verkoop van financiële instrumenten en houdt geen beleggingsadvies in. Het vormt evenmin de bevestiging van enige transactie tenzij uitdrukkelijk anders overeengekomen. De informatie in dit document is afkomstig van verschillende bronnen. Dexia Asset Management legt de grootst mogelijke zorg aan de dag bij het kiezen van zijn informatiebronnen en het doorgeven van de informatie. Fouten of weglatingen in deze bronnen of processen kunnen echter niet van tevoren worden uitgesloten. Dexia Asset Management kan niet aansprakelijk worden gesteld voor rechtstreekse of onrechtstreekse schade die voortvloeit uit het gebruik van dit document. De inhoud van dit document mag niet worden overgenomen zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van Dexia Asset Management. De intellectuele eigendomsrechten van Dexia Asset Management moeten te allen tijde worden gerespecteerd. OPGELET:

Als dit document melding maakt van resultaten behaald in het verleden van een financieel instrument, een financiële index of een beleggingsdienst, verwijst naar simulaties van zulke resultaten of gegevens bevat met betrekking tot toekomstige resultaten, is de cliënt zich ervan bewust dat de in het verleden behaalde resultaten en/of prognoses geen betrouwbare indicator vormen voor toekomstige resultaten. Meer nog, Dexia Asset Management preciseert dat: • indien het gaat om brutoresultaten, het resultaat kan worden beïnvloed door provisies, bijdragen en andere lasten. • indien het resultaat in een andere valuta luidt dan die van het land waar de cliënt verblijft, de vermelde winsten kunnen stijgen of dalen, afhankelijk van de valutaschommelingen. Indien dit document verwijst naar een bepaalde fiscale behandeling, is de belegger zich ervan bewust dat zulke informatie afhangt van de individuele omstandigheden van elke belegger en in de toekomst aan wijzigingen onderhevig kan zijn.

Dit document bevat geen onderzoek op beleggingsgebied zoals gedefinieerd in artikel 24 §1 van de richtlijn 2006/73/EG van 10 augustus 2006 tot uitvoering van de richtlijn 2004/39/EG van het Europees Parlement en de Raad. Indien deze informatie een publicitaire mededeling is, wenst Dexia AM te verduidelijken dat deze niet werd opgesteld overeenkomstig de wettelijke voorschriften ter bevordering van de onafhankelijkheid van het onderzoek op beleggingsgebied en niet onderworpen is aan een verbod om te handelen reeds vóór de verspreiding van onderzoek op beleggingsgebied.

If you would like more detailed information concerning the Dexia Asset Management product range, contact us by mail at [email protected]. You will also find information on our internet site at http://sri.dexia-am.com

together to the essence 8

Mijnbouw en groene technologie: een oxymoron? Is de toekomst van metalen groen?

Recommend Documents