Mijn eerste stappen in de Europese vennootschap

Mijn eerste stappen in de Europese vennootschap

Mijn eerste stappen in de Europese vennootschap

MANNEN - VROUWEN Verwijzingen naar personen of functies (zoals ‘werknemer’, ‘adviseur’, …) hebben betrekking op vrouwen en mannen.

2

■ Inhoudstafel Hoofdstuk 1 Waarom is de Europese vennootschap van belang voor de ABVV- afgevaardigden? 1. En de Europese vennootschap?

7

................................................................................................................................ ....................................................................

2. Zonder initiatief van de werkgever, geen Europese vennootschap

7

..........................................................................................................

8

................................................................................................................................ .........................................................................................................

8

................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ...

9

3. En in de toekomst? 4. Besluit

..................

Hoofdstuk 2 De belangrijkste stappen in de oprichting van een Europese vennootschap en de regeling van de rol van de werknemers volgens het Belgisch recht

................................................

Samenvatting

11

................................................................................................................................ ............................................................................................................................

1. Wat is een Europese vennootschap? 1.1. Basisidee 1.2. Een nieuw soort rechtsvorm 1.3. Een facultatief statuut 1.4. "Societas europae", één enkele benaming voor heel Europa 1.5. De Europese vennootschap: een door Europa gestimuleerde naamloze vennootschap

................................................................................................................................ ............................................

................................................................................................................................ ......................................................................................................................

................................................................................................................................ ....................................................................

................................................................................................................................ ......................................................................................

..............................................................................................................

2. Hoe wordt een Europese vennootschap opgericht? 2.1. Een gemakkelijk toegankelijk statuut, zelfs voor vennootschappen van buiten de EU 2.2. Vier oprichtingswijzen 2.3. Een potentieel "zwervende" zetel 2.4. Nationale succursalen 2.5. Van het voorstel tot de inschrijving van de Europese vennootschap: zes stappen 2.6. Waarom zou een onderneming voor het statuut van Europese vennootschap kiezen?

.......................................

................................................................................................................................ ......

.............................................

................................................................................................................................ ......................................................................................

................................................................................................................................ .......................................................

................................................................................................................................ ....................................................................................

........................................................

3. Structuur en werking van de Europese vennootschap 3.1. De Europese harde kern 3.2. Een nationale basis 3.3. Een statutaire basis

..........................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................ .............................................................................

................................................................................................................................ ...........................................................................................

................................................................................................................................ ..........................................................................................

4. In België: keuze tussen monistisch en dualistisch systeem 4.1. Het monistisch systeem 4.2. Het dualistisch systeem

................................................................................................................

................................................................................................................................ ...............................................................................

................................................................................................................................ ................................................................................

5. En de fiscaliteit? En de jaarrekening?

................................................................................................................................ ........................................

3

11 12 12 12 12 13 13 13 13 14 15 16 16 19 19 20 20 20 21 21 21 22

6. Zal de Europese vennootschap een invloed hebben op de rechten van de Belgische werknemersvertegenwoordigers? 6.1. Behoud van de nationale sociale rechten 6.2. Invloed op de sociale dialoog? 6.3. Specifieke en aanvullende vakbondsrechten voor bij een Europese vennootschap betrokken afgevaardigden 6.4. Wie valt er onder collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84?

.............................................................................................

................................................................................................................................ ......

................................................................................................................................ .................................

................................................................................................................................ ..............................................................

................................................................................................................................ .

.........................................................................................................................

....................................................................................................................

7. Waarin voorziet collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 zoal? 7.1. Samenvatting 7.2. Essentiële definities voor de onderhandelingen: informatie, raadpleging, medezeggenschap

........................

26 26 27

................................................................................................................................ ..........................................

29

..........................................................................................................

................................................................................................................................ ...........................................................................................................

8. De onderhandelingen in vier etappes 8.1. Etappe 1: Voorbereidende fase vóór het begin van de onderhandelingen: informatie van de werknemersvertegenwoordigers 8.2. Etappe 2: Oprichting van de bijzondere onderhandelingsgroep 8.3. Etappe 3: Onderhandeling van het akkoord 8.4. Etappe 4: Resultaat van de onderhandelingen: akkoord op maat 8.5. De referentievoorschriften als basis 8.6. De bijzondere onderhandelingsgroep beslist de referentievoorschriften toe te passen 8.7. Werkingssfeer van de overeenkomst: uitbreidingsmogelijkheid buiten de EU

................................................................................................................................ ....................................

........................................................................................................

................................................................................................................................ ............................

...................................................................................................

................................................................................................................................ .................................................

...........................................

....................................................................

9. Referentievoorschriften 9.1.Algemene toepassingsvoorwaarden van de referentievoorschriften 9.2.Het bijzondere geval van de toepassing van de referentievoorschriften op de medezeggenschap 9.3. Inhoud van de referentievoorschriften

30 31 35 39 41 42 42

................................................................................................................................ ...........................................

42 42 43 44

................................................................................................................................ ........................................................................

52

................................................................................................................................ ..............................................................................

..............................................................................................

10. Samenwerkingsprotocol

23 23 23 24 25 25 25

.............

Hoofdstuk 3 Maatregelen die gelden voor alle Belgische leden van een vertegenwoordigingsorgaan van een Europese vennootschap 53 ................................................................................................................................ .............................................

1. Faciliteiten voor de Belgische leden van het vertegenwoordigingsorgaan en voor de vertegenwoordigers van de in België tewerkgestelde werknemers van dochterondernemingen en vestigingen van de Europese vennootschap

................................................................................................................................ ........................

53

2. Rechten en bescherming

................................................................................................................................ ......................................................................................

53

Hoofdstuk 4 Europese vennootschap en Europese ondernemingsraad Checklist

................................................................................................

................................................................................................................................ .................................................................................................................

55 57

Bijlage 1 Welk is het wetgevend referentiekader als de werkgever een initiatief neemt?

61

Bijlage 2 De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84

65

................................................................................................................................ ......................................................

..................................................................................................................

Bijlage 3 De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 ter

4

.......................................................................................................

93

■ Voorwoord Op 6 oktober 2004 keurden de sociale partners in de Nationale Arbeidsraad collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 over de rol van de werknemers in de Europese vennootschap en ook de aanpassing van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 betreffende de Europese ondernemingsraden goed. Eens te meer zijn de sociale partners erin geslaagd een Europese richtlijn d.m.v. een collectieve arbeidsovereenkomst in het Belgische recht om te zetten. Zij hebben zich ingespannen om, zoals voor de Europese ondernemingsraad, duidelijke spelregels op te stellen inzake de informatie en de raadpleging van de werknemers in een transnationaal vertegenwoordigingsorgaan van de werknemers en desgevallend eveneens inzake de medezeggenschap. Die regels vormen het sociale luik van de mogelijkheid die ondernemingen sinds 8 oktober hebben om hun hele of een deel van hun juridische structuur om te vormen tot een Europese structuur, een nieuw vennootschapstype, de zogenaamde Europese vennootschap, zodat die beter kan aansluiten bij hun economische activiteiten. Het algemene rechtskader voor een dergelijke operatie is dus voorhanden in ons land. Nochtans blijft de hamvraag of dit kader toegepast zal worden en door hoeveel ondernemingen. Ondernemingen kunnen namelijk dit statuut gewoon negeren en voortdoen zoals vroeger. De facultatieve aard van de Europese vennootschap vormt zo een element van onzekerheid voor onze vertegenwoordigers in de ondernemingen. Onze afgevaardigden zullen dubbel waakzaam moeten blijven.Want de Europese vennootschap is onder een slecht gesternte gestart. Sommige afgevaardigden hebben al beroep moeten aantekenen tegen de eerste Europese vennootschap die werd opgericht omdat geen rekening gehouden werd met de regels die voorzien in volwaardige onderhandelingen over het luik informatie, raadpleging en desgevallend medezeggenschap van de werknemers. Bovendien zal men geval per geval moeten nagaan of de oprichting van een Europese vennootschap al dan niet het einde betekent van de bestaande Europese ondernemingsraad. Deze brochure, vooral van technische aard, wil een werkinstrument zijn voor de afgevaardigden en hun secretarissen die zullen worden geconfronteerd met de omvorming van hun onderneming in een Europese vennootschap. Wij wensen u veel leesgenot. Xavier VERBOVEN

André MORDANT

Algemeen Secretaris

Voorzitter

5

6

[ HOOFDSTUK 1 ]

■ Waarom is de Europese vennootschap van belang voor de ABVV-afgevaardigden? Het is niet de eerste keer dat de ABVV-afgevaardigden te maken krijgen met de transnationale en meer bepaald de Europese dimensie van concerns. Velen onder hen zijn al rechtstreeks betrokken bij de werking van de Europese ondernemingsraad. Uit de laatste telling, eind december 2004, van het Europees Vakbondsinstituut blijkt dat er niet minder dan 1024 multinationale ondernemingen met een vestiging in België aan de voorwaarden voldoen om een dergelijk orgaan op te richten. Het volstaat nl. dat het concern ten minste 1.000 werknemers in de Europese Unie telt en ten minste 150 werknemers in twee verschillende landen tewerkstelt. In de praktijk zijn het de vakbonden die het initiatief nemen tot het onderhandelingsproces dat moet leiden tot de oprichting van een Europese Ondernemingsraad.

1. En de Europese vennootschap? Alles begint met een initiatief van de werkgever: sinds 8 oktober 2004 kunnen de ondernemingen opteren voor het statuut van Europese vennootschap. Grosso modo is het de bedoeling de ondernemingen overal in de Europese Unie te laten werken volgens een nieuwe vennootschapsvorm die niet gebonden is aan een specifiek nationale rechtsorde. Eigenlijk gaat het dus om een vrijwillige juridische herstructurering. Voordeel daarvan is dat de onderneming haar activiteiten kan uitoefenen over de grenzen heen via één enkele rechtspersoon die in alle landen van de Europese Unie erkend wordt. Theoretisch zouden duizenden vennootschappen het statuut van Europese vennootschap kunnen aannemen want in tegenstelling tot de Europese ondernemingsraden gelden er geen minimumdrempels qua aantal werknemers. Het nemen van een dergelijk juridisch initiatief heeft niet alleen een informatieve waarde voor de werknemersvertegenwoordigers van die ondernemingen; door dit initiatief worden ze ook rechtstreeks bij de oprichting van de nieuwe Europese vennootschap betrokken. Van zodra een vennootschap die 'Europese identiteit' wil aannemen (luik vennootschappenrecht), dan kan zij dit proces niet tot een goed einde brengen zonder dat de afgevaardigden met de directie onderhandeld hebben over de rol van de werknemers in die nieuwe vennootschap (sociale luik). Onder 'rol' dient men te verstaan : • de oprichting van een transnationaal orgaan voor informatie en raadpleging; • desgevallend medezeggenschap, dit is ofwel het recht op inspraak in de benoeming of de aanstelling van de bestuurders van de Europese vennootschap, ofwel het recht van de werknemersvertegenwoordigers om in een bestuurs - of toezichtorgaan een aantal te onderhandelen bestuurderszitjes te bezetten. Het economisch en het sociaal luik zijn dus met elkaar verweven. Geen economisch luik zonder sociaal luik! In de praktijk kunnen de ABVV-afgevaardigden rechtstreeks betrokken worden als • onderhandelaars van een akkoord over de oprichting van een grensoverschrijdend orgaan; • werknemersvertegenwoordigers in het grensoverschrijdend orgaan dat de werknemers vertegenwoordigt; • en zelfs als bestuurders van de Europese vennootschap.

7

Bij gebrek aan mandaten, kunnen ze onrechtstreeks betrokken worden bij de onderhandeling over en de werking van het grensoverschrijdend orgaan en de Europese vennootschap: de Belgische gemandateerde(n) vertegenwoordig(t)(en) alle werknemers! Als een vennootschap het statuut van Europese vennootschap aanneemt, dan zal dit ook een invloed hebben op de bestaande Europese ondernemingsraad. Alles zal afhangen van hoe groot de overgang naar het statuut van Europese vennootschap is. Als een heel concern met een Europese ondernemingsraad het statuut van Europese vennootschap aanneemt, dan zou de Europese ondernemingsraad verdwijnen en vervangen worden door het nieuwe grensoverschrijdend orgaan !

2. Zonder initiatief van de werkgever, geen Europese vennootschap De hamvraag is of die nieuwe vennootschapsvorm effectief gebruikt zal worden. Er is immers geen enkele verplichting om dat te doen. Zolang er geen initiatief genomen wordt om naar het statuut van Europese vennootschap over te stappen, hebben de afgevaardigden van de betrokken ondernemingen niets met de Europese vennootschap te maken. Alles blijft bestaan en werken zoals voorheen. In januari 2005 waren er slechts twee Europese vennootschap in Europa opgericht, nl. • Strabag, een Oostenrijkse vennootschap uit de bouwsector die in België actief is. Maar dit is zeker geen na te volgen voorbeeld (zie 8.4.3). De afgevaardigden van die Belgische dochter zijn rechtstreeks bij de Europese vennootschap betrokken; • Elcoteq, een Finse vennootschap met vestigingen in Estland, Hongarije, Finland, Duitsland en Zweden.

3. En in de toekomst? Voorspellingen maken over hoeveel vennootschappen naar het statuut van Europese vennootschap zullen overstappen is onbegonnen werk. Enerzijds hebben slechts tien landen in januari 2005 het noodzakelijke juridische kader aangenomen. Anderzijds zijn de ondernemingen de zaak aan het onderzoeken. Sommige ondernemingen hebben hun belangstelling voor die nieuwe vennootschapsvorm niet onder stoelen of banken gestoken, maar hebben vooralsnog de stap niet gezet. Andere hebben verklaard dat de Europese vennootschap te laat komt. Het blijft dus gissen. De werkgevers eisen een Europese fiscale maatregel om dit nieuwe vennootschapstype een duwtje in de rug te geven, maar dit werpt meteen de kwestie van de Europese fiscale harmonisatie op. De ontwerprichtlijnen inzake de overgang van zetels en grensoverschrijdende fusies, waarover eind november 2004 een politiek akkoord bereikt werd, maken eveneens Europese juridische herstructureringen mogelijk. Als die richtlijnen aangenomen worden, zouden ze een alternatief voor de Europese vennootschap kunnen vormen, temeer omdat in de ontwerprichtlijn over grensoverschrijdende fusies de bepalingen over de rol van de werknemers minder ver gaan dan bij de Europese vennootschap.

8

4. Besluit De oprichting van een Europese vennootschap stelt een aantal uitdagingen op het vlak van concentratie of herverdeling van de macht, herstructurering en rationalisering, verplaatsing van maatschappelijke zetel en betrokkenheid van de werknemers, die heel gevoelig liggen bij de vakbonden. Zowel de ABVV-afgevaardigden in ondernemingen met zetel in België en een dochterbedrijf in een andere lidstaat als die van Belgische dochters van een multinational in of buiten de Europese Unie, kunnen betrokken worden bij de overstap naar het statuut van Europese vennootschap. Hoewel het om een mogelijkheid gaat, blijft waakzaamheid geboden. Maar aangezien er voor de overstap geen enkele termijn vastgelegd is, kan het lang wachten blijven.

9

10

[ HOOFDSTUK 2 ]

■ De belangrijkste stappen in de oprichting van een Europese vennootschap en de regeling van de rol van de werknemers volgens het Belgisch recht Samenvatting Vertrekpunt Ten minste twee ondernemingen besluiten vrijwillig het statuut van Europese vennootschap aan te nemen. Verloop: onderlinge afhankelijkheid van het economisch en het sociaal luik Van zodra de ondernemingen een voorstel tot oprichting van een Europese vennootschap bekendmaken, moeten ze: • de diverse stappen volgen die in het vennootschappenrecht voorzien zijn om tot de registratie van de Europese vennootschap te komen (luik vennootschappenrecht); • zo snel mogelijk de vertegenwoordigers van de werknemers die bij de oprichting van de Europese vennootschap betrokken zijn, te informeren zodat ze kunnen onderhandelen over een akkoord over de rol van de werknemers in de Europese vennootschap (luik sociaal recht). Zolang het sociale luik niet geregeld is, kan de onderneming niet geregistreerd worden. Algemeen schema van de oprichting

Economisch luik Voorstel tot oprichting Keuze systeem Dualistisch systeem

Sociaal luik onderhandelingen over de rol van de werknemers

Monistisch systeem akkoord

Algemene vergadering transnationaal orgaan Informatie en consultatie Europese vennootschap participatie (desgevallend)

11

1. Wat is een Europese vennootschap? 1.1. Basisidee Een groep van bedrijven in staat stellen hun activiteiten over het hele grondgebied van de Europese Unie te laten uitoefenen d.m.v. één enkele rechtspersoon die in alle lidstaten erkend wordt, dus zonder dat men zich moet schikken naar het vennootschappenrecht van 25 verschillende landen. M.a.w. in de EU kunnen werken zonder dat men in elke lidstaat rechtspersoonlijkheid moet verwerven. Kortom, de juridische structuur in overeenstemming brengen met de reeds bestaande Europese economische structuur.

1.2. Een nieuw soort rechtsvorm De Europese wetgever heeft met de Europese vennootschap een nieuwe vennootschapsvorm in het leven geroepen zodat de ondernemingen zich over de grenzen heen kunnen organiseren. Als een economische operator voor de Europese vennootschap kiest, kan hij de "Europese nationaliteit" verwerven: • hij kan dus onder EU-vlag in meerdere EU-landen actief zijn, met één enkele juridische structuur (zelfde koepel). M.a.w. de grenzen van de Europese vennootschap houden niet op bij de nationale grenzen; • hij moet een geheel van Europese regels in acht nemen die gelden over het hele grondgebied van de EU. Ook al is dit een grensoverschrijdend statuut, er is nog steeds een nationale verankering: de Europese vennootschap moet in de lidstaat ingeschreven staan waar het hoofdbestuur gevestigd is, met als gevolg dat de operator, voor alles wat niet door Europa geregeld wordt, de nationale regelgeving van het land waar de zetel van de Europese vennootschap gevestigd is, moet naleven (zie 3.2.); • hij moet geen rekening houden met het nationale vennootschappenrecht van de andere lidstaten (dus enkel met dit van het land waar zijn zetel gevestigd is). Kortom, een Europese vennootschap kan haar activiteiten in alle landen van de EU uitvoeren onder een rechtsvorm die geregeld wordt door het communautaire, voor de diverse landen gemeenschappelijke recht en door het vennootschappenrecht van het land van zijn zetel naar de andere landen te "exporteren". Bijgevolg moet er voor het uitoefenen van een economische activiteit geen juridische structuur meer opgericht worden in een andere lidstaat.

1.3. Een facultatief statuut In de praktijk is de Europese vennootschap de neerslag van een herstructurering van bestaande vennootschappen. Geen enkele vennootschap zal ooit gedwongen worden zich tot Europese vennootschap om te vormen. Alle vennootschappen (als ze aan de voorwaarden voldoen – zie 2) die het wensen, kunnen dit doen als ze dat nuttig vinden. Het gaat m.a.w. om een facultatief statuut dat vanaf 8 oktober 2004 in de hele Europese Unie bestaat. Althans dat bepaalde de Europese Verordening. In de praktijk moet echter het wettelijk kader geregeld zijn om een Europese vennootschap in een bepaalde lidstaat te kunnen inschrijven. Wat verre van het geval is in alle betrokken landen (zie bijlage 1). Dankzij de Europese vennootschap wordt het ook gemakkelijker de economische activiteit van twee concerns en de verplaatsing van de zetel te combineren zonder dat men zijn rechtspersoonlijkheid verliest. Voortaan kan men dus in België en in alle andere landen van de Europese Unie het statuut van Europese vennootschap aannemen voor zijn economische en commerciële activiteit op voorwaarde dat daartoe het wettelijk kader werd ingesteld. De Europese vennootschap komt dus bovenop de in een land bestaande soorten vennootschappen.

12

Voor ons land komt die nieuwe vennootschapsvorm bij de lijst van de vennootschappen met rechtspersoonlijk in het wetboek van vennootschappen (art. 2): de naamloze vennootschap, de vennootschap onder firma, de commanditaire vennootschap, de coöperatieve vennootschap (het statuut van Europese coöperatieve vennootschap komt er aan!), de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid. Van zodra de Europese vennootschap ingeschreven is, verwerft de vennootschap 'rechtspersoonlijkheid'. Het doel van een dergelijke vennootschap moet commercieel van aard zijn.

1.4. "Societas europae", één enkele benaming voor heel Europa De Europese wetgever gebruikte een Latijnse benaming om die nieuwe vennootschapsvorm te benoemen, namelijk 'societas europae' of Europese vennootschap. Die benaming geldt voor alle landen van de Europese Unie. In de praktijk zal de vennootschap haar naam laten voorafgaan of laten volgen door Europese vennootschap.

1.5. De Europese vennootschap: een door Europa gestimuleerde naamloze vennootschap De vennootschapsvorm die model stond voor de Europese vennootschap is de naamloze vennootschap. Belgische afgevaardigden die voor een Belgische naamloze vennootschap werken, zullen gemakkelijk bepaalde gemeenschappelijke kenmerken tussen Europese vennootschap en naamloze vennootschap herkennen: • vennootschap met beperkte aansprakelijkheid waarvan het kapitaal bestaat uit aandelen; • iedere aandeelhouder investeert slechts een welbepaald bedrag en is slechts aansprakelijk ten belope van zijn deel in het kapitaal; • alle aandeelhouders zijn vertegenwoordigd in de algemene vergadering. De Verordening is duidelijk wat de aard van de Europese vennootschap betreft. Zij bepaalt dat buiten de Europese bepalingen van de verordening zelf "een Europese vennootschap in iedere lidstaat behandeld wordt als een naamloze vennootschap die is opgericht overeenkomstig het recht van de lidstaat waar de Europese vennootschap haar statutaire zetel heeft."

2. Hoe wordt een Europese vennootschap opgericht? 2.1. Een gemakkelijk toegankelijk statuut, zelfs voor vennootschappen van buiten de EU Het is niet mogelijk een Europese vennootschap op te richten vertrekkende vanuit het niets. Enkel bestaande vennootschappen kunnen een Europese vennootschap oprichten. Het statuut van Europese vennootschap is ruim toegankelijk: • volgens de Europese Verordening zowel voor naamloze vennootschappen als besloten vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid en gelijk welke publiek- of privaatrechterlijke entiteit in de Europese Unie; • er is geen enkele voorafgaande voorwaarde noch qua omvang noch qua omzetcijfer noch qua balanstotaal. Ook het aantal werknemers speelt geen rol! Nochtans is de toegang tot de Europese vennootschap aan de volgende beperkingen onderworpen: • er moet een Europese dimensie aanwezig zijn, m.a.w. ondernemingen zonder vestiging in een andere lidstaat kunnen geen Europese vennootschap oprichten. Maar één buitenlandse vestiging volstaat al! • de oprichtingswijze hangt af van de vennootschapsvorm. Enkel naamloze vennootschappen of gelijkwaardige vennootschapsvormen in andere lidstaten van de EU hebben toegang tot alle in de Europese Verordening bepaalde oprichtingswijzen;

13

• in België kan de minister van Economische Zaken zich verzetten tegen de oprichting van een Europese vennootschap d.m.v. fusie (Wetboek vennootschappen, art. 878) om redenen van openbaar belang. Er kan niet gesteld worden dat het minimum maatschappelijk kapitaal van de Europese vennootschap van 120.000 euro (Wetboek van vennootschappen, art. 875) echt een hinderpaal vormt. Door dit bescheiden bedrag blijft de toegang tot het statuut van Europese vennootschap niet beperkt tot multinationale concerns. Wel is het zo dat in België het minimumkapitaal om een naamloze vennootschap op te richten 61.500 euro bedraagt. Ons land staat toe dat een vennootschap waarvan het hoofdbestuur niet in de Europese Unie gelegen is (maar vb. in de USA, Japan, Korea, Zwitserland) meewerkt aan de oprichting van een Europese vennootschap waarvan de zetel op het Belgisch grondgebied gevestigd is (Wetboek vennootschappen, art. 894). Dit was echter geen verplichting. Ons land was echter van oordeel dat "Er geen werkelijke redenen bestaan om aan voormelde vennootschappen te verbieden deel te nemen aan de oprichting van een Europese vennootschap waarvan de zetel op het Belgisch grondgebied zal zijn gelegen. Integendeel, deze vennootschappen beschouwen als Europese vennootschappen kan een economische opening voor België betekenen." (Memorie van toelichting, KB van 01/09/2004 statuut Europese vennootschap, art. 894). Toch legt de Verordening de volgende minimumregels op aan vennootschappen die geleid worden door een zetel van buiten de EU: ze moeten opgericht zijn naar het recht van de lidstaat, er hun statutaire zetel hebben en een effectieve permanente band met de economie van een lidstaat hebben. Noteer dat de landen van de Europese Economische Ruimte, nl. Noorwegen, IJsland, Liechtenstein de Richtlijn en de Verordening eveneens op vrijwillige basis toepassen. We moeten daar dus rekening mee houden!

2.2. Vier oprichtingswijzen Bestaande vennootschappen die het initiatief nemen om een Europese vennootschap op te richten beschikken, afhankelijk van hun juridisch statuut, daartoe over één tot vier mogelijkheden. Enkel de naamloze vennootschappen beschikken over alle vier de mogelijkheden. Noteer dat publiekrechterlijke entiteiten in aanmerking komen voor de oprichting van een Europese dochtervennootschap. Die oprichtingswijzen komen overeen met keuzes, oprichtingsscenario's die kunnen aanzetten tot het overstappen naar de Europese vennootschap. Vier oprichtingswijzen

Fusie

Ten minste twee naamloze vennootschappen, uit twee verschillende lidstaten, richten een Europese vennootschap op d.m.v. een fusie (opslorping of oprichting van een nieuwe vennootschap)

Holding

Ten minste twee vennootschappen (naamloze vennootschap en de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid), uit twee verschillende lidstaten, richten een holdingmaatschappij op. De Europese vennootschap moet in het bezit zijn van meer dan 50 percent van de aandelen (stemrechten) van de betrokken onderneming

Filiaal

Gelijk welke privaat- of publiekrechterlijke entiteit, uit twee verschillende lidstaten, richt een dochtervennootschap op

Omvorming

Een naamloze vennootschap wordt omgevormd tot een Europese vennootschap als ze sedert ten minste twee jaar een dochter heeft in een andere lidstaat

Een holdingmaatschappij is een maatschappij waarvan de activiteit erin bestaat participaties (aandelen) in andere vennootschappen te verwerven en in bezit te hebben .

14

Oprichting van een Europese vennootschap: scenario's De Europese vennootschap is een juridisch instrument met variabele geometrie waarbij het bijvoorbeeld niet verplicht is een bedrijvengroep in zijn geheel naar het statuut van Europese vennootschap te laten overstappen. De overstap van een deel van een groep met statuut van Europese vennootschap (gedeeltelijke herstructurering) of de oprichting van meerdere Europese vennootschappen, in functie van de interne logica van de groep (productielijnen, fiscale reden), die al dan niet de hele groep omvatten, zijn evenzeer mogelijk. In de praktijk kan de structuur van een groep geheel of gedeeltelijk gewijzigd worden. Een Europese holdingvennootschap zou kunnen bestaan naast één of meerdere Europese vennootschappen, ontstaan uit fusies van dochterbedrijven die bijvoorbeeld eenzelfde activiteit uitoefenen. Het valt te noteren dat een bestaande Europese vennootschap zelf één of meerdere dochterbedrijven onder de vorm van een Europese vennootschap kan oprichten. Let wel! Een andere reden om een Europese vennootschap op te richten is de mogelijkheid om de zetel naar een ander land over te hevelen. Kortom, vanuit werkgeversoogpunt maakt de Europese vennootschap het mogelijk • vennootschappen samen te voegen · Globale fusie van ten minste twee ondernemingen of twee groepen tot één enkele Europese vennootschap. In dit geval verdwijnen de twee fuserende ondernemingen en gaan ze op in een nieuwe vennootschap met het statuut van Europese vennootschap. · Opslorping van een onderneming. In dit geval verdwijnt de opgeslorpte vennootschap en wordt de opslorpende vennootschap tegelijkertijd met de fusie omgevormd tot Europese vennootschap. · Twee vennootschappen uit verschillende lidstaten kunnen een afzonderlijke dochter oprichten, een jointventure Europese vennootschap. • vennootschappen te reorganiseren · Oprichting van een Europese holding. Bijvoorbeeld alle aandelen van een dochter van een multinational met zetel buiten de EU worden overgeheveld naar een Europese holdingvennootschap. · Fusie van alle Europese dochters van een multinational met zetel buiten de EU tot één Europese vennootschap. · Oprichting van een Europese concernvennootschap waarbij de moedervennootschap en alle dochters onder dezelfde koepel gebracht worden. · Reorganisatie van een concern via oprichting van verscheidene Europese vennootschappen d.m.v. fusie: één Europese vennootschap per bedrijfstak.

2.3. Een potentieel "zwervende" zetel De statutaire zetel van de Europese vennootschap moet bij de stichting van de Europese vennootschap gevestigd zijn in het land waar het hoofdbestuur zich bevindt, namelijk de werkelijke zetel (art. 7 Verordening; art. 876 Wetboek vennootschappen).België heeft niet geëist dat de statutaire zetel op dezelfde plaats gevestigd is als het hoofdbestuur. Na de oprichting mag de statutaire zetel van de Europese vennootschap overgeplaatst worden naar een andere lidstaat van de EU. Die overplaatsing van de zetel leidt noch tot ontbinding van de Europese vennootschap, noch tot vorming van een nieuwe rechtspersoon (Art. 8 Verordening). Zelfs voor nationale vennootschappen die zich tot Europese vennootschap omvormen, mag de zetel eveneens na de oprichting overgeplaatst worden. Nieuw in het vennootschappenrecht is dat de Europese vennootschap vermijdt dat de vennootschap in het land van oorsprong ontbonden moet worden en dat in het nieuwe vestigingsland een nieuwe structuur opgericht moet worden.

15

De overplaatsing moet wel aan een aantal regels voldoen: • opmaak van een verplaatsingsplan dat bekendgemaakt moet worden: het moet neergelegd worden op de griffie van de rechtbank van koophandel (Wetboek vennootschappen art. 931) en moet in het Belgisch Staatsblad vermeld worden. Dit plan moet onder meer de nieuwe zetel vermelden, net als de gevolgen voor de rol van de werknemers in de Europese vennootschap en ook de timing van de overplaatsing; • de directie moet een verklarend rapport opstellen, de juridische en economische aspecten van de verplaatsing verantwoorden en onderbouwen en de gevolgen voor de werknemers, de aandeelhouders en de schuldeisers toelichten; • de notaris levert een attest af waarin bevestigd wordt dat de formaliteiten en handelingen in verband met de verplaatsing volbracht werden (Wetboek vennootschappen, art. 934); • de minister van Economische Zaken kan zich verzetten tegen de overbrenging van de zetel van een 'Belgische' Europese vennootschap naar een ander land (Wetboek vennootschappen, art. 935) binnen de twee maanden na de bekendmaking van het plan. Dit kan enkel om redenen van nationaal belang (Verordening, art. 8, 14). De memorie van toelichting geeft als voorbeeld dat de belangen van het land ernstig bedreigd kunnen worden bij verplaatsing naar het buitenland van de zetel van een geprivatiseerde vennootschap die opdrachten van openbare dienst verricht. In feite komt het hierop neer dat wanneer de Europese vennootschap eenmaal opgericht is, zij op het ogenblik dat zij het zelf bepaalt, haar statutaire zetel naar een ander land kan verplaatsen, om redenen die ze dan moet toelichten. Dit "vrij verkeer" van de zetel van een Europese vennootschap kan tal van problemen doen rijzen, o.m. inzake de verankering van de ondernemingen, de toegang tot het beslissingscentrum, de kwaliteit van de sociale dialoog, de tewerkstelling, enz.

2.4. Nationale succursalen Wanneer ondernemingen of groepen van ondernemingen een Europese vennootschap oprichten kunnen zij afstappen van het huidige model om activiteiten in Europa uit te oefenen via een net van dochterondernemingen die opgericht en ingeschreven moeten worden in elk land waar ze zich vestigen, meer bepaald door een netwerk van succursalen op te richten. Wat is het verschil? Een succursale is juridisch gezien geen afzonderlijke vennootschap van de moederonderneming in het buitenland, terwijl een dochteronderneming een volwaardige Belgische vennootschap is. In de praktijk is een succursale dus een uitbreiding van de moederonderneming en het heeft bijvoorbeeld geen raad van bestuur noch eigen statuten. Het Belgisch Wetboek van vennootschappen bevat een aantal artikelen over in België gevestigde succursalen. Het best bekende voorbeeld is Ford Genk.

2.5. Van het voorstel tot de inschrijving van de Europese vennootschap: zes stappen De Verordening somt de diverse stappen op volgens dewelke een Europese vennootschap opgericht moet worden. Ze lopen min of meer gelijk, behalve voor de oprichting van een Europese dochtervennootschap (joint-venture Europese vennootschap) waarbij men gewoon de nationale regelgeving moet naleven.

1e stap: uitwerking van een oprichtingsvoorstel van een Europese vennootschap De directie van de bij de oprichting van de Europese vennootschap betrokken vennootschappen stelt een oprichtingsvoorstel op. In de Verordening wordt bepaald wat dit voorstel minimaal moet bevatten, zo o.m. de statuten van de Europese vennootschap en informatie over de procedures volgens dewelke de regels inzake de rol van de werknemers bepaald zijn overeenkomstig de richtlijn over hun rol in de Europese vennootschap, alsook de juridische en economische details van de operatie.

16

Het bestuurs- of directieorgaan moet een verslag opstellen waarin het fusievoorstel (art. 22 Verordening) of het voorstel tot oprichting van een holding (Art. 32 Verordening) vanuit juridisch en economisch oogpunt toegelicht en onderbouwd wordt. Bij een holding moet het voorstel het voorwerp uitmaken van een rapport van de bedrijfsrevisor of van een extern accountant (Wetboek vennootschappen, art. 887).

2e stap: bekendmaking van het oprichtingsvoorstel Het oprichtingsvoorstel wordt neergelegd ter griffie van de rechtbank van koophandel en een uittreksel wordt in het BS gepubliceerd (Wetboek vennootschappen, art. 880). Opgelet! Bij een omvorming tot Europese vennootschap wordt het voorstel gewoon neergelegd en het moet goedgekeurd worden door de algemene vergadering van die vennootschap. Dit is ook het geval voor de oprichting van een dochtervennootschap Europese vennootschap. Bovendien moet het voorstel in het "Staatsblad" van elke betrokken lidstaat gepubliceerd worden.

3e stap: onderhandeling van het sociaal luik, m.n. de rol van de werknemers in de Europese vennootschap en expertise De onderhandelingsprocedure over de rol van de werknemers in de Europese vennootschap moet, ongeacht het land waar de zetel gevestigd zal worden, "zo spoedig mogelijk na de openbaarmaking van het fusievoorstel of het voorstel tot oprichting van een holdingmaatschappij dan wel na overeenstemming te hebben bereikt over een voorstel tot oprichting van een dochteronderneming of tot omzetting in een Europese vennootschap" opgestart worden (richtlijn inzake de Europese vennootschap, art. 3,1 en collectieve arbeidsovereenkomst 82, art. 5§1). Die onderhandelingen (zie tweede deel brochure) duren 6 maanden en kunnen met nog eens zes maanden verlengd worden. Het spreekt voor zich dat de oprichting van de Europese vennootschap afhangt van die onderhandelingen. Die kunnen leiden tot een akkoord op maat of tot de toepassing van de minimumregels zoals bepaald in de referentievoorschriften van de richtlijn. Daarnaast is het oprichtingsvoorstel ook aan een expertise onderworpen. Bij een holding moet het voorstel het voorwerp uitmaken van een rapport van de bedrijfsrevisor of van een extern accountant (Wetboek vennootschappen, art. 887).

4e stap: goedkeuring door de algemene vergadering van de betrokken vennootschappen De algemene vergadering van de betrokken ondernemingen keurt het fusievoorstel, het holdingvoorstel of het voorstel tot omvorming goed. Zij komt niet tussenbeide in de oprichting van een dochtermaatschappij. De Verordening bepaalt uitdrukkelijk dat de algemene vergadering van de vennootschappen die fuseren (Art. 23 Verordening) of een holding oprichten (art. 32,6 Verordening) het recht om de Europese vennootschap in te schrijven kan laten afhangen van haar goedkeuring van de regels in verband met de rol van de werknemers. Op die manier heeft de algemene vergadering het laatste woord want ze kan de oprichting van de Europese vennootschap goedkeuren of afwijzen. Noteer dat België de directies toestaat om de statuten van de Europese vennootschap aan te passen zonder dit aan de algemene vergadering te moeten voorleggen (Wetboek vennootschappen, art. 877). Voor de holdingmaatschappij beschikken de aandeelhouders bovendien over een termijn van drie maanden om het overeengekomen aantal aandelen in te brengen en dit te laten vaststellen. Pas daarna kan de Europese holdingvennootschap opgericht worden.

17

5e stap: controle van de wettelijkheid De notaris moet nagaan of de oprichtingsregels nageleefd werden. Hij moet bijgevolg eveneens nagaan of er een akkoord over de rol van de werknemers in de Europese vennootschap bestaat. Zolang daarover geen akkoord bestaat kan de Europese vennootschap niet ingeschreven worden! In de andere bij de oprichting van de Europese vennootschap betrokken landen zal een gezagsdrager dit eveneens moeten controleren. Artikel 12 van de Verordening bepaalt uitdrukkelijk dat een Europese vennootschap pas kan worden ingeschreven • als een overeenkomst betreffende de rol van de werknemers is gesloten of • als beslist werd niet te onderhandelen of • als er geen akkoord tot stand gekomen is na een jaar onderhandelen. In dit geval gelden de subsidiaire bepalingen. De notaris moet een attest afleveren waaruit op afdoende wijze blijkt dat de aan de fusie voorafgaande handelingen en formaliteiten vervuld zijn.

6e stap: neerlegging, openbaarmaking en inschrijving De Europese vennootschap moet nu de inschrijvingsformaliteiten vervullen. In België gebeurt dit in het dossier van de vennootschap dat bijgehouden wordt op de griffie van de rechtbank van koophandel en dat de akten en uittreksels van de akten van de vennootschap bevat (Wetboek vennootschappen, art. 895). In België vindt de publicatie in de bijlagen van het Staatsblad plaats binnen de vijftien dagen na de neerlegging. Bovendien wordt een bericht gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen (Art. 14 Verordening). Schema: de zes stappen in de oprichting van een Europese vennootschap. Oprichtingsvoorstel

Publicatie

onderhandelen over de rol van de werknemers

Expertise

Akkoord

Algemene vergadering

Wettelijke controle

Neerlegging Inschrijving

Publicatie

18

2.6. Waarom zou een onderneming voor het statuut van Europese vennootschap kiezen? Vanuit werkgeversstandpunt levert het statuut van Europese vennootschap onder meer de volgende voordelen op: • Het kunnen uitvoeren voor de nationale bedrijven van twee verrichtingen (momenteel onmogelijk): · een grensoverschrijdende fusie van bedrijven.Vandaag is het bijvoorbeeld onmogelijk voor een vennootschap van een andere lidstaat een Belgische vennootschap op te slorpen. Het verwerven van het statuut van Europese vennootschap zou bijgevolg moeten leiden tot een toename van het aantal bedrijfsconcentraties; · de overheveling van de maatschappelijke zetel naar een andere lidstaat, zonder eerst te moeten overgaan tot de ontbinding van de vennootschap of tot het oprichten van een nieuwe rechtspersoon. • Ontsnappen aan de nationale administratieve en juridische verplichtingen die voortvloeien uit de nationale rechtsorde van de landen waar de groep gevestigd is. Het is bijvoorbeeld niet meer nodig om telkens een aparte Raad van Bestuur op te richten. • Laten samenvallen van de economische en de juridische entiteit tot een Europese entiteit voor beheer en publicatie van financiële informatie over de grenzen heen. Mogelijkheid tot het realiseren van schaalvoordelen en faciliteiten om de juridische structuur te herzien, te vereenvoudigen of te reorganiseren en middelen samen te brengen (joint-venture). Het statuut van Europese vennootschap aannemen kan ook het bedrijfsimago versterken en bijdragen tot een Europese profilering (public relations operatie). • Mogelijk fiscaal vehikel: fiscaal gesproken krijgt een Europese vennootschap precies dezelfde behandeling als om het even welke multinational: belastingstelsel van het land waar de zetel gevestigd is en nationaal belastingstelsel voor de succursalen. De Europese Unie koos voor een neutrale fiscaliteit: de Europese vennootschap blijft onderworpen aan de belastingen en heffingen van alle Lidstaten waar ze zich gevestigd heeft. In het kader van de fusie zou de Europese vennootschap moeten genieten van de richtlijn m.b.t. het gemeenschappelijk fiscaal stelsel van toepassing bij fusies, bij opsplitsing van vennootschappen in de Lidstaten (90/434/CEE). De Europese vennootschap legt nog meer de nadruk op de noodzaak tot fiscale harmonisatie. Wanneer men binnen de EU niet komt tot het bepalen van een minimumheffing en van een minimale belastinggrondslag, dan zou het statuut van Europese vennootschap de oneerlijke fiscale concurrentie nog meer in de hand kunnen werken . Opmerking: · de werkgevers hebben een aantrekkelijk fiscaal statuut gevraagd voor de Europese vennootschap: fiscale consolidatie en keuze van de plaats waar de belasting geheven wordt. · grensoverschrijdende fusies die enkel mogelijk zijn tussen vennootschappen die gevestigd zijn in bepaalde lidstaten zouden vergemakkelijkt kunnen worden door de goedkeuring van de richtlijn van het Europees Parlement en de Raad van 18 november 2003 inzake grensoverschrijdende fusies van kapitaalvennootschappen. Over die richtlijn werd in november 2004 een politiek akkoord gesloten.

3. Structuur en werking van de Europese vennootschap Een Europese vennootschap die enkel naar Europese regels verwijst bestaat niet! De Europese wetgever legde enkel een aantal identieke spelregels op voor een deel van de structuur en de werking van de Europese vennootschap. Er bestaat natuurlijk een gemeenschappelijke Europese sokkel, maar de rest is ofwel nationaal ofwel op maat. De Europese Unie is er dus niet in geslaagd het statuut te uniformiseren. M.a.w., er zullen zoveel Europese vennootschappen zijn als er lidstaten zijn. In de praktijk zal een afgevaardigde die de werking van een Europese vennootschap wil begrijpen, zich op drie verschillende bronnen moeten baseren:

19

3.1 De Europese harde kern In België voldoet de Europese vennootschap aan de Verordening en aan het koninklijk besluit van 1 september 2004 tot uitvoering van de Verordening voor wat betreft de opengelaten opties. Naast de modaliteiten tot oprichting van de Europese vennootschap, regelen deze twee juridische instrumenten met name de overplaatsing van de zetel, boekhoudkundige aspecten, de wettelijke controle van de oprichting van de Europese vennootschap. Ter herinnering – de oprichting en de werking van de Europese vennootschap is onmogelijk zolang het sociale luik betreffende de rol van de werknemers niet werd geregeld.

3.2. Een nationale basis • de nationale wetgeving op de naamloze vennootschappen van het land waar de statutaire zetel zich bevindt (d.w.z. het land waar het centraal bestuur is gelegen) voor het luik dat niet door Europa geregeld wordt. Bijv. een in Nederland, België en Frankrijk gevestigde Europese vennootschap met zetel te Brussel moet voor alle vestigingen de Belgische wetgeving op de naamloze vennootschap’s toepassen (meer bepaald inzake de opstelling en openbaarheid van de jaarrekeningen, de wettelijke verplichtingen van de bestuurders, de controle op de gelijkmatigheid van de oprichting, …); • de wetgeving van het land waar de statutaire zetel zich bevindt, is van toepassing op de onderhandelingsprocedure m.b.t. de rol van de werknemers tussen de directie van en Europese vennootschap en de bijzondere onderhandelingsgroep bestaande uit werknemersvertegenwoordigers. Hetzelfde geldt voor de subsidiaire bepalingen die van toepassing zijn wanneer deze partijen niet tot een akkoord komen (zie 9.3.).

3.3. Een statutaire basis: De oprichters van een Europese vennootschap leggen de statuten vast (op maat) bij de oprichting zelf. Het gaat bijvoorbeeld om het aantal bestuurders en de keuze van een systeem van structuur van de vennootschap. De oprichters hebben de keuze tussen twee types qua directiestructuur het is te zeggen qua machtsverdeling. Monistisch systeem

Dualistisch systeem

De Europese vennootschap wordt bestuurd door een bestuursorgaan

De Europese vennootschap wordt bestuurd door een directieorgaan

Benoemd door de algemene vergadering

Toezichtorgaan: controleert, benoemt en ontslaat het directieorgaan. Benoemd door algemene vergadering en desgevallend door de werknemers.

Het dualistisch systeem (met twee organen) wordt bijvoorbeeld toegepast in Duitsland en in Oostenrijk. De werknemers benoemen de bestuurders, werknemersvertegenwoordigers in de toezichtraad. In België wordt momenteel het monistisch systeem toegepast. Omwille van die drievoudige basis kunnen we dus niet spreken van een uniforme werking van alle Europese vennootschap in de gehele EU.

20

4. In België: keuze tussen monistisch en dualistisch systeem De oprichters van een Europese vennootschap met zetel in België kunnen kiezen tussen: • het monistisch systeem • het dualistisch systeem. ABVV-afgevaardigden in multinationals met zetel in een andere lidstaat zullen, wat die keuze betreft, te maken krijgen met de wetgeving van het land waar de Europese vennootschap haar statutaire zetel gekozen heeft. De EU heeft niet opgelegd dat de twee systemen bindend verklaard worden. In theorie is het zo dat de omzetting in de nationale wetgeving van een aantal landen nog niet rond is en dat de landen dus slechts één model kunnen voorstellen.

4.1 Het monistisch systeem Het monistisch systeem (dat door de Belgische afgevaardigden goed gekend is) houdt in dat de beslissingen door één enkel orgaan, de raad van bestuur, genomen worden. Het kan dus grosso modo toegepast worden op een Europese vennootschap met zetel in België. Nochtans moet men rekening houden met twee technische elementen uit de verordening: • het is niet mogelijk een directiecomité op te richten (Wetboek vennootschappen, art. 898); • er mag geen gebruik gemaakt worden van de mogelijkheid die een naamloze vennootschap in België heeft om het aantal bestuurders tot twee te beperken wanneer de medezeggenschap van de werknemers conform de richtlijn georganiseerd wordt. België heeft vrijwillig haar Wetboek van Vennootschappen aangevuld door specifiek voor de Europese vennootschap de bepalingen van het dualistisch systeem te introduceren.

4.2 Het Dualistisch systeem 4.2.1. Samenstelling Het leidinggevend orgaan wordt directieraad genoemd. Die bestaat uit één of meerdere leden die benoemd en afgezet worden door de toezichtraad. Het toezichthoudend orgaan is de toezichtraad; die bestaat uit ten minste drie leden die benoemd worden door de algemene vergadering van de aandeelhouders, behalve bij de oprichting van de Europese vennootschap waar ze door de statuten aangesteld kunnen worden (Wetboek vennootschappen, art. 900 – Verordening, art. 39 en 40). De verordening bepaalt nochtans ook dat in het kader van de medezeggenschapsregels die in het akkoord over het sociale luik van de Europese vennootschap afgesproken worden, het de werknemers zijn die via hun Europees vertegenwoordigingsorgaan een aantal leden van de toezichtraad benoemen of aanbevelen of hun aanstelling kunnen weigeren. Het aantal leden wordt afgesproken in het oprichtingsakkoord van het sociale luik van de Europese vennootschap; bij ontstentenis daarvan is het gelijk aan het hoogste van de aantallen dat vóór de inschrijving van de Europese vennootschap in de betrokken deelnemende vennootschappen van toepassing was (Verordening, art. 40,2 en collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 45°). M.a.w., het aantal mandaten in de toezichtraad (maar dit geldt ook voor de raad van bestuur in de monistische structuur) waarover de vertegenwoordigers van de werknemers inspraak hebben of die zij effectief zullen bezetten, wordt vastgelegd in het akkoord met de directie (zie 8.4.1.). Is er geen akkoord, dan moet men bij de deelnemende vennootschappen gaan kijken welke het hoogste van de aantallen vertegenwoordigers was die al zitting hadden op nationaal vlak. In de veronderstelling dat het om een Duitse vennootschap gaat, zal dit aandeel (= maximum cijfer) 50% van de mandaten bedragen. Gaat het om een Oostenrijkse of een Luxemburgse vennootschap, dan wordt het 1/3e van de leden. Het aantal leden van beide organen moet bepaald worden in de statuten (Verordening, art. 39 en 40).

21

Algemene vergadering aandeelhouders benoemt benoemt, beveelt aan, Vertegenwoordigers- tekent bezwaar aan orgaan werknemers

Toezichtraad

benoemt, zet af

Raad van Bestuur

Men kan niet tegelijkertijd zitting hebben in de raad van bestuur en in de toezichtraad, behalve bij een vacante post, maar dan voor maximum één jaar. De voorzitter van de toezichtraad wordt door de leden benoemd. Hij hoeft niet noodzakelijk een vertegenwoordiger van de directie te zijn, behalve in het geval dat uitdrukkelijk door de verordening is bepaald: "Wanneer de helft van de leden door de werknemers wordt benoemd, mag alleen een lid dat door de algemene vergadering van de aandeelhouders is benoemd, tot voorzitter worden gekozen" (Art. 42). Een gelijkaardige regel geldt bij het monistisch systeem (Verordening, art. 45).

4.2.2. Bevoegdheden en werking De toezichtraad heeft de bevoegdheid om het beheer van de raad van bestuur te controleren (Wetboek vennootschappen, art. 912). Driemaandelijkse informatie en beraadslaging: het leidinggevend orgaan brengt aan het toezichthoudend orgaan ten minste om de drie maanden verslag uit over de gang van zaken en de te verwachten ontwikkeling van het bedrijf van de Europese vennootschap (Verordening, art. 41) en brengt te gepaste tijde verslag uit. De toezichtraad beraadslaagt ten minste éénmaal per kwartaal. Voorafgaande toelating: de statuten van de Europese vennootschap 'kunnen' de categorieën verrichtingen opsommen waarvoor de toestemming van de toezichtraad vereist is (Wetboek vennootschappen, art. 903). Nochtans mag de toezichtraad het initiatief nemen en zelf een aantal verrichtingen bepalen die aan zijn goedkeuring moeten worden voorgelegd (Wetboek vennootschappen, art. 903). Ons land heeft echter geen minimumlijst ingediend van de verrichtingen die in elk geval ter goedkeuring aan de toezichtraad moeten worden voorgelegd. M.a.w., hoeveel beslissingsmacht de toezichtraad heeft, hangt af van de statuten van de vennootschap of van zijn wil om beslissingsmacht uit te oefenen. Behalve wanneer de statuten het anders bepalen, worden de beslissingen genomen bij meerderheid van de leden en ten minste de helft van de leden moet aanwezig zijn. De voorzitter heeft een beslissende stem.

5. En de fiscaliteit? En de jaarrekening? De EU heeft de Europese vennootschap geen aantrekkelijker fiscaal statuut geschonken. De fiscaliteit voor de Europese vennootschap is dezelfde als die welke geldt voor de andere multinationals. De werkgeversorganisaties betreurden dit en vroegen de Europese Commissie om terzake een initiatief te nemen… Wordt ongetwijfeld vervolgd. In december 2004 raakten de Europese ministers van Financiën het politiek eens om de fiscale richtlijn inzake fusies, herstructureringen, bedrijfsovernames over de grenzen heen te wijzigen en ze uit te breiden tot de Europese vennootschap vanaf 1 januari 2006.

22

De jaarrekening van de vennootschap moet gepubliceerd worden in het land van de zetel. Art. 61 van de verordening bepaalt hierbij uitdrukkelijk dat de Europese vennootschap met betrekking tot de opstelling van haar jaarrekening en, in voorkomend geval, van haar geconsolideerde jaarrekening, met inbegrip van het begeleidend jaarverslag, de controle en de openbaarmaking, onderworpen is aan de wetgeving inzake naamloze vennootschappen van de lidstaat waar de Europese vennootschap haar statutaire zetel heeft! Zo zal de jaarrekening van een Europese vennootschap met zetel te Amsterdam die in de Belgische vestigingen aan de Belgische werknemers meegedeeld zal worden, de Nederlandse jaarrekening zijn, nagezien door een Nederlandse revisor en gepubliceerd volgens de in Nederland geldende regels. Het spreekt vanzelf dat de Belgische economische en financiële inlichtingen die aan de ondernemingsraad worden meegedeeld, nagezien moeten worden door en vergezeld moeten gaan met een certificeringsrapport van de revisor van de ondernemingsraad. Het is namelijk zo dat de Europese verordening het KB van 1973 over de economische en financiële inlichtingen aan de ondernemingsraad niet verandert.

6. Zal de Europese vennootschap een invloed hebben op de rechten van de Belgische werknemersvertegenwoordigers? 6.1. Behoud van de nationale sociale rechten Twee scenario’s kunnen in overweging genomen worden:

6.1.1. Geen initiatief van werkgeverszijde om een Europese vennootschap op te richten Zolang de werkgever geen initiatief neemt om een Europese vennootschap op te richten of de onderneming tot Europese vennootschap om te vormen, blijft alles zoals voorheen.Voor afgevaardigden van dergelijke ondernemingen blijft de Europese vennootschap een louter theoretisch gegeven. De verworven Belgische sociale rechten blijven onverkort bestaan.

6.1.2. De werkgever neemt een initiatief In de richtlijn over de rol van de werknemers in de Europese vennootschap en de verordening staan, behalve de verplichting tot onderhandelen over de rol van de werknemers, ook meerdere aanwijzingen over de impact (of de neutraliteit) van de overstap voor de werknemers: 1) Neutraliteit m.b.t. de bestaande rol en rechten terzake (d.w.z. voor de organen die de werknemers vertegenwoordigen, nl. vakbondsafvaardiging, Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk, ondernemingsraad) in België: "Deze richtlijn laat onverlet (… ) de bestaande rechten met betrekking tot de rol van de werknemers, overeenkomstig de nationale wetgeving en/of praktijk, die de werknemers van de Europese vennootschap en van haar dochterondernemingen en vestigingen genieten, behoudens medezeggenschap in de organen van de Europese vennootschap" (Richtlijn, artikel 13, § 3). 2) Neutraliteit voor het behoud van de structuren inzake werknemersvertegenwoordiging indien een vennootschap door fusie in een Europese vennootschap opgeslorpt wordt en dus niet langer bestaat als juridische entiteit: "Met het oog op de bescherming van de in lid 3 bedoelde rechten, kunnen de lidstaten het nodige doen om ervoor te zorgen dat de structuren van de werknemersvertegenwoordiging in deelnemende vennootschappen die na de inschrijving van de Europese vennootschap zullen ophouden als afzonderlijke rechtspersoon te bestaan, behouden blijven" (Richtlijn, art. 13§4).

23

3) Neutraliteit m.b.t. rechten en verplichtingen inzake arbeidsvoorwaarden: · bij fusie: "De rechten en verplichtingen van de deelnemende vennootschappen inzake de arbeidsvoorwaarden die voortvloeien uit de nationale wetgeving en praktijken en de individuele arbeidsovereenkomsten of dienstverbanden en die op de datum van inschrijving bestaan, worden op grond van die inschrijving op de Europese vennootschap overgedragen." (Verordening, art. 29§4) · bij omzetting va een naamloze vennootschap in een Europese vennootschap voorziet art. 37 § 9 van de verordening in een analoge formulering. Kortom, de regels inzake vakbondsafvaardiging, Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk, ondernemingsraad, collectieve arbeidsovereenkomsten, arbeidsovereenkomsten, … blijven onverkort bestaan wanneer de onderneming opgaat in een Europese vennootschap. In de succursalen van een Europese vennootschap in België zullen nog steeds sociale verkiezingen georganiseerd moeten worden. Die vinden namelijk plaats op grond van de technische bedrijfseenheden. Die situatie van een status-quo is echter niet veralgemeend tot de landen die een systeem van medezeggenschap kennen. De richtlijn garandeert namelijk niet de nationale rechten op het gebied van medezeggenschap: "behoudens medezeggenschap in de organen van de Europese vennootschap " (Richtlijn, art. 13 § 3). Zo zal het recht van de Duitse werknemersvertegenwoordigers op een zitje in de toezichtraden vervallen wanneer een Duitse vennootschap zich omvormt tot Europese vennootschap. Een Duitse toezichtraad en een Europese toezichtraad kunnen niet naast elkaar blijven bestaan, enkel de Europese toezichtraad zal blijven bestaan. De Europese vennootschap kan geen middel zijn om te ontsnappen aan de sociale verplichtingen op nationaal vlak. De bestaande (nationale) rechten inzake betrokkenheid (behalve medezeggenschap) blijven bestaan: in België komt het grensoverschrijdend orgaan gewoon bij de vakbondsafvaardiging, het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk en de ondernemingsraad.

6.2. Invloed op de sociale dialoog? Daarentegen zal er vermoedelijk wel een invloed zijn op de concrete modaliteiten volgens dewelke de nationale vakbondsrechten uitgeoefend worden: • een wijziging inzake de verdeling van de beslissingsbevoegdheid in de Europese vennootschap: een grotere centralisering van de beslissingen, verplaatsing van de beslissingscentra, risico tot versnelling van herstructureringen,…; • de eventuele vervanging van de Europese ondernemingsraad door een nieuw grensoverschrijdend orgaan voor werknemersvertegenwoordiging (zie hoofdstuk 4); • een trend tot het globaliseren van de industriële relaties. Er bestaat echter geen Europees recht dat het bijv. mogelijk maakt grensoverschrijdende collectieve arbeidsovereenkomsten voor de groep te sluiten. De collectieve arbeidsovereenkomsten blijven nationaal; • afstemming van nationaal en Europees niveau, zoals dit reeds het geval is voor de Europese ondernemingsraad om de info te verspreiden, afgevaardigden te mandateren, temeer omdat er voor de Europese vennootschap desgevallend een dimensie "medezeggenschap" bijkomt. Op dit vlak hebben wij in België geen ervaring, behalve dan in sommige overheidsbedrijven.

24

6.3. Specifieke en aanvullende vakbondsrechten voor bij een Europese vennootschap betrokken afgevaardigden De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 over de rol van de werknemers in de Europese vennootschap voert nieuwe specifieke "Europese" rechten in voor bij een Europese vennootschap betrokken werknemersvertegenwoordigers. In feite kunnen die rechten vergeleken worden met die welke al gelden voor de Europese ondernemingsraad.Toch dient men drie soorten rechten te onderscheiden: • die van alle afgevaardigden van alle bij de Europese vennootschap betrokken ondernemingen: het recht op informatie (zie hoofdstuk 3); • die welke de afgevaardigden onderhandelen in het sociale luik van de Europese vennootschap: het recht op informatie en raadpleging van de afgevaardigden die in het transnationaal orgaan voor informatie en raadpleging van de Europese vennootschap zitting zullen hebben; • die van de afgevaardigden die het mandaat van bestuurder in een toezichthoudend of leidinggevend orgaan zullen uitoefenen. Voor hen voegt collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 een aantal nieuwe rechten aan de nationale rechten toe.

6.4. Wie valt er onder collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84? De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 omvat • grensoverschrijdende aspecten waaraan alle betrokken ondernemingen én alle werknemersvertegenwoordigers onderworpen zijn; • nationale aspecten die enkel gelden voor de Belgische werknemersvertegenwoordigers, of ze nu bij een Belgische dan wel een buitenlandse Europese vennootschap betrokken zijn.

6.4.1. Werknemersvertegenwoordigers bij een Belgische Europese vennootschap De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 regelt de te volgen procedure en de rol van de werknemers van een Europese vennootschap met zetel in België, m.a.w. van ondernemingen waarop het Belgisch recht in het kader van de verordening van toepassing is. Dit omvat dus ook ondernemingen van buiten de EU die België uitgekozen hebben om er hun zetel te vestigen (Zie 2.1.). Belgische afgevaardigden van een onderneming waarvan de zetel in België gevestigd zal worden, vallen dus volledig onder collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 en, voor het vennootschapsrecht, onder de verordening Europese vennootschap en het KB van 1 september 2004 (zie bijlage 1). Let wel! Natuurlijk bepaalt collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 bijv. niet hoe de werknemersvertegenwoordigers van de bijzondere onderhandelingsgroep aangesteld of verkozen worden in andere landen dan België en omgekeerd! In de praktijk moeten die buitenlandse werknemersvertegenwoordigers zich baseren om de omzetting van de richtlijn betreffende de rol van de werknemers in hun eigen nationaal recht.

6.4.2. Werknemersvertegenwoordigers in Belgische ondernemingen die betrokken zijn bij een buitenlandse Europese vennootschap De werknemersafgevaardigden van in België gelegen ondernemingen die betrokken zijn bij de oprichting van een Europese vennootschap met zetel in een andere lidstaat van de Europese Unie, vallen eveneens onder een aantal aspecten van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, zo onder meer: • de aanwijzing van de in België tewerkgestelde leden-werknemers en de samenstelling van een reservelijst voor de bijzondere onderhandelingsgroep (art. 9-11);

25

• de aanwijzing van de in België tewerkgestelde leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan en de samenstelling van een reservelijst bij toepassing van de referentievoorschriften of indien er in het akkoord naar de Belgische wetgeving verwezen wordt (art. 28-29); • de middelen die verschaft worden aan de in België tewerkgestelde leden van het vertegenwoordigingsorgaan en aan de werknemersvertegenwoordigers van de dochterondernemingen en vestigingen van de Europese vennootschap (art. 52); • de bescherming van de onderhandelaars en de afgevaardigden die zitting hebben in het grensoverschrijdende orgaan of desgevallend als bestuurders (art. 53). Noteer dat deze bescherming opgenomen zal worden in de begeleidingswet inzake de Europese vennootschap.

Toepassing collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 Toepassing Verordening en vennootschapsrecht (vergelijkbaar met naamloze vennootschap)

Europese vennootschap met zetel in België

Europese vennootschap met zetel in buitenland

Ja

Gedeeltelijk

Ja

Ja

7. Waarin voorziet collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 zoal? 7.1. Samenvatting Als er een Europese vennootschap opgericht wordt, dan hebben de werknemersvertegenwoordigers een zeer belangrijke rol te spelen: ze moeten tijdens de oprichtingsfase van de Europese vennootschap met de directie van de toekomstige Europese vennootschap onderhandelen over de rol van de werknemers. Van zodra de oprichters van een Europese vennootschap een voorstel tot oprichting van een Europese vennootschap bekendmaken, moeten ze de nodige maatregelen treffen om die onderhandelingen onverwijld aan te vatten. In de praktijk beschikken de werknemers die de bijzondere onderhandelingsgroep vormen, over zes maanden (periode verlengbaar met nog eens zes maanden) om tot een schriftelijk akkoord op maat te komen over de rol van de werknemers in de Europese vennootschap, namelijk • de informatie en de raadpleging (het recht om advies uit te brengen voordat een beslissing genomen wordt) van de werknemersvertegenwoordigers in een transnationaal orgaan voor de vertegenwoordiging van de werknemers dat bevoegd is voor de hele Europese vennootschap; • de medezeggenschap van de werknemers: · het recht van het vertegenwoordigingsorgaan om leden van het leidinggevend of het toezichthoudend orgaan van de Europese vennootschap te kiezen of aan te wijzen; · het recht om de aanwijzing van een deel of van alle leden van het leidinggevend of het toezichthoudend orgaan van de Europese vennootschap aan te bevelen of te weigeren. De sociale partners beschikken hier over een volledige onderhandelingsvrijheid: er is geen enkel minimum bepaald! Maar als ze het niet eens worden, dan worden de referentievoorschriften of standaardbepalingen van kracht.

26

7.2. Essentiële definities voor de onderhandelingen: informatie, raadpleging, medezeggenschap De ervaring met de Europese ondernemingsraad leert ons dat, behoudens uitzonderingen, fundamentele begrippen als 'informatie', 'raadpleging' altijd heel zorgvuldig omschreven worden in de oprichtingsakkoorden van die organen in bijna 800 concerns. Die definities hebben uiteraard een aanzienlijke invloed op de werking van die organen. Over wat als informatie verstrekt moet worden en waarop de raadpleging betrekking moet hebben, wordt heftig gediscussieerd; in het geding: wat is 'nationaal' en wat is 'transnationaal'. De richtlijn over de rol van de werknemers in de Europese vennootschap heeft de definitie van 'informatie' en 'raadpleging' verbeterd. Ze reikt nieuwe elementen aan die een vooruitgang betekenen in het kader van deze discussie. Het Europees Verbond van Vakverenigingen vraagt overigens dat de Europese Unie die definities zou overnemen in het kader van de herziening van de richtlijn inzake de Europese ondernemingsraad. Die vooruitgang ontging ook de onderhandelaars van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 niet die meenden dat het toevoegen van een toelichting van die aard was dat de impact van de nieuwe definitie van het begrip 'informatie' erdoor begrijpelijker zou worden. Definitie 'informatie' "Het verstrekken, door het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap, aan het orgaan dat de werknemers vertegenwoordigt en/of aan de werknemersvertegenwoordigers, van inlichtingen over aangelegenheden die betrekking hebben op de Europese vennootschap zelf en op eender welke van haar dochterondernemingen of vestigingen in een andere lidstaat of over aangelegenheden die de bevoegdheid van de besluitvormingsorganen in één enkele lidstaat te buiten gaan, op een zodanig tijdstip, op een zodanige wijze en met een zodanige inhoud dat de werknemersvertegenwoordigers het mogelijke effect ervan grondig kunnen beoordelen en, in voorkomend geval, raadplegingen met het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap kunnen voorbereiden"; (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84,art 3§7,1°) Definitie 'raadpleging' "De instelling van dialoog en de uitwisseling van standpunten tussen het orgaan dat de werknemers vertegenwoordigt en/of de werknemersvertegenwoordigers en het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap, op een zodanig tijdstip, op een zodanige wijze en met een zodanige inhoud dat de werknemersvertegenwoordigers, op basis van de verstrekte informatie, een mening over de door het bevoegde orgaan beoogde maatregelen kenbaar kunnen maken waarmee rekening kan worden gehouden in het besluitvormingsproces binnen de Europese vennootschap"; (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84,art 3§7,2°) Definitie 'medezeggenschap' "De invloed van het orgaan dat de werknemers vertegenwoordigt en/of van de werknemersvertegenwoordigers op de gang van zaken bij een vennootschap via: · het recht om een aantal leden van het toezichthoudend of het bestuursorgaan van de vennootschap te kiezen of te benoemen, of · het recht om met betrekking tot de benoeming van een aantal of alle leden van het toezichthoudend of het bestuursorgaan van de vennootschap aanbevelingen te doen of bezwaar te maken. (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84,art 3§7,3°)

27

Commentaar van de Nationale Arbeidsraad De definitie van § 7, 1° (informatie) van dit artikel houdt een grensoverschrijdende dimensie in ("... over aangelegenheden die betrekking hebben op de Europese vennootschap zelf en op eender welke van haar dochterondernemingen of vestigingen in een andere lidstaat of over aangelegenheden die de bevoegdheid van de besluitvormingsorganen in één enkele lidstaat te buiten gaan"). Het eerste deel van die grensoverschrijdende dimensie impliceert dat de informatie handelt over aangelegenheden die betrekking hebben op het geheel van de Europese vennootschap of ten minste twee in verschillende lidstaten gelegen dochterondernemingen of vestigingen van de Europese vennootschap. Het tweede deel van die grensoverschrijdende dimensie verruimt het toepassingsgebied ervan aangezien de aangelegenheden die betrekking hebben op één enkele lidstaat, worden geacht een grensoverschrijdende dimensie te hebben zodra de desbetreffende beslissing werd genomen in een andere lidstaat. Toelichting ABVV Noteer dat art. 32 waarin de bevoegdheden van het standaard vertegenwoordigingsorgaan geregeld worden (referentievoorschriften), dezelfde formule gebruikt: "De bevoegdheid van het vertegenwoordigingsorgaan is beperkt tot aangelegenheden die betrekking hebben op de Europese vennootschap zelf en op eender welke van haar dochterondernemingen of vestigingen in een andere lidstaat of die de bevoegdheid van de besluitvormingsorganen in één enkele lidstaat te buiten gaan". Het is duidelijk dat de directie niet anders kan dan de werknemers informeren over de in het buitenland genomen maatregelen die onder meer betrekking hebben op België met als voorwendsel dat het om een zaak gaat die tot België beperkt is. Het criterium dat hier geldt is de plaats waar de beslissing genomen wordt. Bovendien zijn de draagwijdte en het tijdstip van die informatieverstrekking heel duidelijk; ze moet • plaatsvinden vóór de raadpleging ("raadplegingen met het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap kunnen voorbereiden"); • voldoende precies en volledig zijn zodat de werknemers de gevolgen ervan kunnen inschatten ("op een zodanige wijze en met een zodanige inhoud dat de werknemersvertegenwoordigers het mogelijke effect ervan grondig kunnen beoordelen en, in voorkomend geval, raadplegingen met het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap kunnen voorbereiden"). De definitie van het begrip 'raadpleging' omvat eveneens twee fundamentele aspecten: • ze moet plaatsvinden voordat de beslissing genomen wordt, dus tijdens de fase die tot de beslissing leidt ("over de door het bevoegde orgaan beoogde maatregelen + in het besluitvormingsproces binnen de Europese vennootschap"); • de werknemersvertegenwoordigers hebben een adviesrecht "waarmee rekening kan worden gehouden in het besluitvormingsproces binnen de Europese vennootschap". De definitie van medezeggenschap is de weerspiegeling van de systemen die in bepaalde landen van de Europese Unie bestaan: • ofwel laat de invloed van de werknemers zich gelden via rechtstreekse vertegenwoordigers in een leidinggevend of toezichthoudend orgaan; • ofwel laat die invloed zich gelden via het recht om een aanbeveling te doen of bezwaar te maken tegen het geheel of een deel van dit orgaan. Let wel! Dit zijn de definities zoals ze via collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 in het Belgisch recht zijn omgezet. Niets belet (maar het gevaar is dat ze afgezwakt dreigen te worden) dat in het kader van de onderhandelingen over het akkoord andere definities door de directie voorgesteld worden en zelfs goedgekeurd worden: die onderhandelingen zijn volledig vrij! (Zie 8.4).

28

8. De onderhandelingen in vier etappes Onderhandelingsproces in vier etappes: Etappe 1 Voorbereidende fase tot inwerkingtreding: informatie onder meer over welke bedrijven precies bij dit proces betrokken zijn. Etappe 2 Startsein van de onderhandelingen: samenstelling van de bijzondere onderhandelingsgroep. Etappe 3 De onderhandelingen kunnen starten van zodra de bijzondere onderhandelingsgroep opgericht werd De bijzondere onderhandelingsgroep beslist om al dan niet te onderhandelen (nuloptie). Indien er een bijzondere meerderheid is om niet te onderhandelen, blijft de richtlijn m.b.t. de Europese ondernemingsraad van toepassing. Etappe 4 De onderhandelingen leiden: • tot een akkoord op maat; • tot een akkoord om de standaard refertebepalingen toe te passen; • niet tot een akkoord binnen de termijnen: de refertebepalingen van de richtlijn zijn van toepassing, indien de bevoegde organen van de oprichtende bedrijven het eens zijn. Zoniet is er geen Europese vennootschap opgericht!

Inlichtingen van de directie

Oprichting BOG

Beslissing BOG

Nuloptie

Onderhandelen

akkoord op maat

akkoord refertebepalingen

geen akkoord

toepassing refertebepalingen

29

8.1. Etappe 1: Voorbereidende fase vóór het begin van de onderhandelingen: informatie van de werknemersvertegenwoordigers. 8.1.1. Wie is verantwoordelijk voor de informatie en voor het opstarten van de onderhandelingen? De leidinggevende of bestuursorganen van de vennootschappen die aan de oprichting van een Europese vennootschap deelnemen. In de collectieve arbeidsovereenkomst worden die deelnemende vennootschappen als volgt omschreven: “de vennootschappen die rechtstreeks deelnemen aan de oprichting van een Europese vennootschap. Als rechtstreeks deelnemend aan de oprichting van een Europese vennootschap wordt beschouwd, de vennootschap wier aandeelhouders, bij de oprichting van de Europese vennootschap, aandeelhouders van die Europese vennootschap worden of de vennootschap die zelf aandeelhouder van de Europese vennootschap wordt.” In tegenstelling tot de bepalingen inzake de Europese ondernemingsraad is (zijn) het wel degelijk de betrokken directie(s) die het initiatief neemt (nemen). Zij is (zijn) trouwens vragende partij: het is pas na totstandkoming van een akkoord dat de Europese vennootschap ingeschreven kan worden.

8.1.2. Op welk tijdstip en met welke inhoud? Zo spoedig mogelijk na de bekendmaking van het voorstel tot fusie of tot oprichting van een holdingmaatschappij of na de goedkeuring van een voorstel tot oprichting van een dochtervennootschap of omvorming tot een Europese vennootschap, moeten zij de nodige maatregelen treffen, met inbegrip van het verstrekken van informatie, om dan onderhandelingen op te starten.

8.1.3. Welke informatie? De leidinggevende of bestuursorganen van de deelnemende vennootschappen bij een Europese vennootschap moeten alles in het werk stellen ('de nodige maatregelen') opdat de onderhandelingen van start kunnen gaan. Artikel 5 van de collectieve arbeidsovereenkomst verduidelijkt welke informatie verstrekt moet worden om een bijzondere onderhandelingsgroep te kunnen oprichten en de onderhandelingen voor te bereiden: • de procedure volgens welke regelingen met betrekking tot de rol van de werknemers worden vastgesteld in het fusievoorstel of het voorstel tot oprichting van een holdingmaatschappij; • informatie over de gevolgen voor de werknemers van de omzetting in een Europese vennootschap; • informatie over de identiteit van de deelnemende vennootschappen, al hun dochterondernemingen en vestigingen; • het aantal werknemers van de deelnemende vennootschappen, hun dochterondernemingen en vestigingen. Deze informatie wordt uitgesplitst naar deelnemende vennootschap, dochteronderneming en vestiging van die deelnemende vennootschappen. • de informatie heeft voorts betrekking op het aantal werknemers van de deelnemende vennootschappen die een medezeggenschapssysteem hebben ingesteld en op hun verhouding in het totale aantal door die deelnemende vennootschappen tewerkgestelde werknemers. Let wel! Die informatie is noodzakelijk, niet alleen om de verdeling van de mandaten voor de bijzondere onderhandelingsgroep te regelen maar ook om het relatieve belang van elke partij in de besluitvorming van de bijzondere onderhandelingsgroep te bepalen (Zie 8.3.3.).

30

8.1.4. Hoe het aantal werknemers in België berekenen? De collectieve arbeidsovereenkomst bepaalt voor de in België gelegen deelnemende vennootschappen en hun dochterondernemingen of vestigingen dat het gemiddeld aantal tewerkgestelde werknemers berekend moet worden, met inbegrip van de deeltijdsen. De collectieve arbeidsovereenkomst stelt verder dat dit gemiddelde berekent wordt over de twee jaar die voorafgaan aan de uitwerking van de in art. 5 voorziene procedure. In België tellen de personen die arbeid verrichten krachtens een arbeidsovereenkomst of een leerovereenkomst mee (Art. 3 § 7). In de praktijk: • wordt verwezen naar de methode die toegepast wordt voor de sociale verkiezingen (art. 4); • moet rekening gehouden worden met de refertedatum (start procedure na bekendmaking voorstel) om het aftellen te beginnen, de berekening van de sociale verkiezingen op 2 jaar aan te passen (d.w.z. het aantal kalenderdagen dat iedere werknemer bij Dimona ingeschreven was delen door 730 en geen rekening houden met de wegingsregels (art. 4).

8.1.5. Voor wie is die informatie bestemd? De collectieve arbeidsovereenkomst zorgt voor een zo ruim mogelijke verspreiding van die informatie. Die moet verstrekt worden aan de werknemersvertegenwoordigers van: • alle deelnemende vennootschappen en, • alle betrokken dochterondernemingen en vestigingen. Zijn er geen werknemersvertegenwoordigers in de deelnemende vennootschappen of hun dochterondernemingen of vestigingen, dan moeten de ondernemingen aan de werknemers van die vennootschappen (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 5 §3).

8.2. Etappe 2: Oprichting van de bijzondere onderhandelingsgroep Net zoals voor de Europese ondernemingsraad moet er een bijzondere onderhandelingsgroep opgericht worden. Die heeft tot opdracht om samen met de directie een akkoord op maat over de rol van de werknemers te onderhandelen. De wijze van samenstelling van de bijzondere onderhandelingsgroep werd in de richtlijn op de Europese vennootschap echter een stuk ingewikkelder gemaakt.

8.2.1. Aantal vertegenwoordigers en hun verdeling 8.2.1.1. Algemeen principe De bijzondere onderhandelingsgroep moet bestaan uit één vertegenwoordiger per land waar de deelnemende vennootschappen werknemers hebben ten belope van 10% of van een deel daarvan. Bijzondere bepalingen zijn van toepassing voor een Europese vennootschap opgericht na fusie. Het eerste beginsel dat nageleefd moet worden is dat van de territorialiteit: elk land waar de deelnemende vennootschappen werknemers hebben, heeft recht op minstens één vertegenwoordiger in de bijzondere onderhandelingsgroep. Het tweede beginsel is de proportionaliteit: het overschrijden van de schijven van het totaal aantal werknemers, geeft extra mandaten. De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 bepaalt in artikel 8 §1 dat: "Per lidstaat wordt een mandaat toegewezen voor elke 10 %, of een deel daarvan, van de werknemers die in de betrokken lidstaat in dienst zijn, berekend over het totale aantal werknemers dat bij de deelnemende vennootschappen en de betrokken dochterondernemingen en vestigingen in alle lidstaten tezamen in dienst is".

31

De toelichting bij dit artikel verduidelijkt hoe die toch wel ingewikkelde passage begrepen moet worden: "Elke lidstaat waarin werknemers in dienst zijn van een deelnemende vennootschap en/of een betrokken dochteronderneming of vestiging, wordt vertegenwoordigd in de bijzondere onderhandelingsgroep. Bijvoorbeeld, indien in een lidstaat minder dan 10 % van de werknemers in dienst is, berekend over het totale aantal werknemers, zal aan die lidstaat een mandaat worden toegekend. Indien dit aantal 10 % bereikt, zal aan die lidstaat eveneens een mandaat worden toegekend. Er worden twee mandaten toegekend indien het aantal meer dan 10 % tot 20 % bedraagt. Een aantal van meer dan 20 % geeft recht op drie mandaten". Om het aantal mandaten in de bijzondere onderhandelingsgroep en de verdeling ervan te kunnen berekenen, moet men dus over het totale aantal werknemers van de toekomstige Europese vennootschap beschikken. De respectieve directies van de deelnemende vennootschappen moeten deze informatie in de voorbereidende fase verstrekken: het aantal werknemers in de deelnemende vennootschappen en in hun dochterondernemingen en vestigingen. Die informatie wordt uitgesplitst per deelnemende vennootschap, dochteronderneming en vestiging. Voorbeeld Vennootschappen A en B beslissen een Europese holdingvennootschap op te richten.Vennootschap A telt 6.070 werknemers, vennootschap B 930. Samen dus 7.000 voor de Europese vennootschap. Per schijf van 10% (700) of een deel daarvan wordt een mandaat in de bijzondere onderhandelingsgroep toegekend. Land

Vennootschap A

Vennootschap B

Totaal per land

Mandaten in bijzondere onderhandelingsgroep

België

1000

500

1500

21 % = 3 mandaten

Frankrijk

30

90

120

1,7 % = mandaat

Spanje

5000

320

5320

76 % = 8 mandaten

Luxemburg

40

20

60

0,85%= 1 mandaat

Totaal

13

Besluit Elke betrokken lidstaat heeft automatisch recht op een mandaat. De omvang van de bijzondere onderhandelingsgroep zal dus afhangen van het aantal betrokken landen. Het aantal proportionele mandaten wordt namelijk per definitie steeds toegekend! 8.2.1.2. Samenstelling van de bijzondere onderhandelingsgroep bij oprichting van een Europese vennootschap d.m.v. een fusie Voor Europese vennootschappen die d.m.v. fusie opgericht worden, zijn bijzondere bepalingen van toepassing. Voor elke lidstaat kunnen bijkomende leden aangewezen worden om ervoor te zorgen dat de bijzondere onderhandelingsgroep ten minste een lid telt per aan de fusie deelnemende vennootschap die in het betrokken land werknemers tewerkstelt. Dit principe wordt echter niet vertaald in de oprichting van een zeer ruime bijzondere onderhandelingsgroep (bijv. bij complexe fusies). Het aantal bijkomende leden is nl. beperkt, er bestaat een maximum: het aantal mag niet hoger zijn dan 20 % van het aantal ‘gewone’ leden van de bijzondere onderhandelingsgroep (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 8, §2).

32

De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 bepaalt in artikel 8 §2 dat: "Indien een Europese vennootschap via fusie wordt opgericht en een of meer deelnemende vennootschappen ingevolge de inschrijving van de Europese vennootschap ophouden als afzonderlijk juridisch lichaam te bestaan, worden de werknemers van die deelnemende vennootschappen in de bijzondere onderhandelingsgroep vertegenwoordigd door een extra lid onder de volgende regels en voorwaarden: 1. deze werknemers mogen in de bijzondere onderhandelingsgroep niet over een directe vertegenwoordiger beschikken op grond van de regels bedoeld in § 1 van dit artikel; (……..) 2. de samenstelling van de bijzondere onderhandelingsgroep mag niet leiden tot een dubbele vertegenwoordiging van deze werknemers; 3. de toekenning van extra mandaten mag niet leiden tot een verhoging met meer dan 20 % van het aantal op grond van de regels, bedoeld in § 1 van dit artikel, toegekende mandaten.(…….) Indien, op grond van deze paragraaf, het aantal deelnemende vennootschappen dat, als gevolg van de fusieoperatie, ophoudt als afzonderlijk juridisch lichaam te bestaan, groter is dan het aantal beschikbare extra mandaten, worden deze extra mandaten aan de vennootschappen in verschillende lidstaten toegekend in dalende volgorde van het aantal werknemers in die vennootschappen." Maar opgelet: in de toelichting bij dit artikel van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 wordt verduidelijkt dat "als een directe vertegenwoordiger in de bijzondere onderhandelingsgroep beschouwd wordt, de vertegenwoordiger afkomstig van een bij de fusie betrokken deelnemende vennootschap". Kort gezegd moet er dus in drie stappen gewerkt worden: 1) de "gewone leden" aanwijzen volgens de algemene regel: één zetel per land voor elke schijf van 10% of een deel daarvan; 2) de vraag stellen: zijn alle deelnemende vennootschappen die juridisch ophouden te bestaan, vertegenwoordigd in de bijzondere onderhandelingsgroep? Dan moeten er bijkomende zetels voorzien worden. 3) bovendien men moet ook nagaan of · het aantal bijkomende zetels niet hoger is dan 20% van het aantal "gewone" leden. Bijv. 14 gewone zetels geven recht op drie extra zetels; · het aantal bijkomende leden hoger is dan 20%. In dit geval moet de knoop doorgehakt worden. Niet alle ondernemingen zullen een werknemersvertegenwoordiger in de bijzondere onderhandelingsgroep kunnen hebben. Volgend principe zal bepalend zijn voor de beslissing: de bijkomende zetels zullen toegekend worden in afnemende volgorde van het aantal werknemers; · of de regel "geen rechtstreekse vertegenwoordiger noch dubbele vertegenwoordiging" is toegepast. Omwille van de hoge moeilijkheidsgraad van die regels heeft de Nationale Arbeidsraad op vraag van de sociale partners als bijlage aan collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 een aantal praktische voorbeelden gevoegd. We verwijzen u ernaar op het einde van deze brochure.

8.2.2. Aanwijzing van de Belgische leden van de bijzondere onderhandelingsgroep Wanneer het aantal mandaten voor de Belgische leden van de bijzondere onderhandelingsgroep eenmaal gekend is (ook de extra mandaten bij fusie), dan zullen de mandaten toegekend worden volgens de artikelen 9, 10, 11, 12 van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84. Noteer dat artikel 9 van de collectieve arbeidsovereenkomst een aantal bepalingen bevat die voor alle mogelijke gevallen bruikbaar zijn: • voor de aanwijzing van de leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep die in België opgericht wordt of • voor de aanwijzing van de leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep die in een andere lidstaat opgericht wordt.

33

"De in België tewerkgestelde leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep worden in principe aangewezen door en onder de in België tewerkgestelde werknemersvertegenwoordigers die zitting hebben in de ondernemingsraden van de deelnemende vennootschappen en hun betrokken dochterondernemingen en vestigingen. Wanneer er geen akkoord is onder die vertegenwoordigers, worden de leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep aangewezen door de meerderheid van die vertegenwoordigers. Bij ontstentenis van ondernemingsraad worden de leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep aangewezen door en onder de werknemers-vertegenwoordigers die zitting hebben in de comités voor preventie en bescherming op het werk. Wanneer er geen akkoord is onder die vertegenwoordigers, worden de leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep aangewezen door de meerderheid van die vertegenwoordigers. Bij ontstentenis van ondernemingsraad en comité voor preventie en bescherming op het werk, kan elk paritair comité de vakbondsafvaardigingen van de deelnemende vennootschappen en de betrokken dochterondernemingen en vestigingen die onder zijn sectorale bevoegdheid vallen, machtigen de ledenwerknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep aan te wijzen. Bij ontstentenis van ondernemingsraad of comité voor preventie en bescherming op het werk in de in België gelegen deelnemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen, en bij ontstentenis van machtiging van het paritair comité, hebben de werknemers van de deelnemende vennootschap en de betrokken dochteronderneming of vestiging het recht de leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep te verkiezen of aan te wijzen". De collectieve arbeidsovereenkomst nr.84 voert eveneens de mogelijkheid in om een vertegenwoordiger van een representatieve vakbondsorganisaties in de bijzondere onderhandelingsgroep op te nemen: "Onder de leden-werknemers kan zich een vertegenwoordiger van de representatieve werknemersorganisaties bevinden, die al dan niet een werknemer is van een deelnemende vennootschap of een betrokken dochteronderneming of vestiging". Naast die mogelijkheid herneemt collectieve arbeidsovereenkomst nr.84 de regeling die al bestaat voor de Europese ondernemingsraad (collectieve arbeidsovereenkomst nr.63). Over de deelname van een vertegenwoordiger van de representatieve vakbonden, bijv. een vakbondssecretaris, aan de bijzondere onderhandelingsgroep werd langdurig gediscussieerd in de Nationale Arbeidsraad. Voor de vakbonden was dit een breekpunt. Uiteindelijk werd het principe in de collectieve arbeidsovereenkomst opgenomen. De cascadeprocedure voor de aanwijzing van de leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep geeft de voorkeur aan een akkoord tussen de werknemersvertegenwoordigers, zonder inzagerecht van werkgeverszijde. De leden van de bijzondere onderhandelingsgroep zullen enkel bij meerderheid aangewezen worden als er geen akkoord bereikt wordt. In de praktijk moet men dus steeds contact opnemen met zijn beroepssecretaris. Het kan bijv. dat de sector al bepaalde regels vastgelegd heeft. Kijk dit eens na. Noteer ook dat, naar het voorbeeld van wat voor de Europese ondernemingsraad bestaat, de Nationale Arbeidsraad op 11 oktober 2004 een advies over de omzetting van de richtlijn uitgebracht heeft waarin hij, bij een aanwijzing bij meerderheid, aanbeveelt rekening te houden met het aantal vertegenwoordigde personen wanneer verscheidene ondernemingen betrokken zijn "voor de implementatie van artikel 9 wordt aanbevolen een formule te hanteren die het mogelijk maakt rekening te houden met een weging op grond van de tewerkstellingsvolume in de deelnemende vennootschappen, betrokken dochterondernemingen of vestigingen”. Door de geografische verdeling is België er zeker van dat het een onderhandelingsmandaat in de bijzondere onderhandelingsgroep zal verwerven. Maar gezien de berekeningswijze en nl. het doorslaggevend criterium van de proportionaliteit, is het lang niet zeker dat het zal kunnen rekenen op één of meerdere extra mandaten, zoals dit het geval was voor de meeste akkoorden die voor de Europese ondernemingsraad gesloten werden (de zgn. akkoorden artikel 13).

34

8.2.3. Lijst vervangers Dezelfde procedure moet gebruikt worden voor de aanwijzing van een vervanger per lidstaat in de bijzondere onderhandelingsgroep. Die vervanger neemt het mandaat van een effectief lid over en zorgt voor de continuïteit in de volgende gevallen: overlijden, verlengde arbeidsongeschiktheid, moederschap, vertrek uit de deelnemende vennootschap of de betrokken dochteronderneming of vestiging, ontslag van een lid of verlies van het nationale mandaat op basis waarvan de aanwijzing of de verkiezing als lid van de bijzondere onderhandelingsgroep plaatsvond (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 11).

8.2.4. Wat met de bijzondere onderhandelingsgroep bij wijziging van het oprichtingsvoorstel Wanneer de leidinggevende of de bestuursorganen van de deel-nemende vennootschappen het voorstel tot oprichting van de Europese vennootschap wijzigen teneinde nieuwe deel-nemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen aan die Europese vennootschap toe te voegen of sommige in het aanvankelijke voorstel tot oprichting bedoelde deelnemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen ervan uit te sluiten, dan wordt de bijzondere onderhandelingsgroep niet aangepast. Alles moet van voren af aan beginnen: een nieuwe fase met informatie over de wijzigingen, een nieuwe berekening van de mandaten en hun verdeling om een nieuwe bijzondere onderhandelingsgroep samen te stellen (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 12). Hoogstwaarschijnlijk blijft dit echter een theoretische hypothese.

8.2.5. Mededeling van de naam van de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep Wanneer de leidinggevende of de bestuursorganen van de deel-nemende vennootschappen het voorstel tot oprichting van de Europese vennootschap wijzigen teneinde nieuwe deel-nemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen aan die Europese vennootschap toe te voegen of sommige in het aanvankelijke voorstel tot oprichting bedoelde deelnemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen ervan uit te sluiten. De collectieve arbeidsovereenkomst bepaalt met onder betrokken dochterondernemingen en vestigingen verstaan dient te worden: "een dochteronderneming of vestiging van een deelnemende vennootschap die bij de oprichting van een Europese vennootschap een dochteronderneming of vestiging van de Europese vennootschap wordt en die in een lidstaat is gevestigd" (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art3§4).

8.3. Etappe 3: Onderhandeling van het akkoord De bijzondere onderhandelingsgroep heeft als opdracht, samen met de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen, in een schriftelijk akkoord de nadere regels inzake de rol van de werknemers in de Europese vennootschap vast te leggen (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 15). Noteer dat de collectieve arbeidsovereenkomst, ermee rekening houdend dat het een parallel proces is naast het oprichtingsproces van de Europese vennootschap (Zie 2.5), bepaalt dat de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep geïnformeerd worden over het voorstel en het werkelijke verloop van de oprichting van de Europese vennootschap, tot de inschrijving van de Europese vennootschap (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 15). In de toelichting van het artikel staat dat dit de bijzondere onderhandelingsgroep bijvoorbeeld in staat moet stellen een eventuele behoefte aan hersamenstelling te constateren als gevolg van veranderingen in de vorm die aanvankelijk voor de oprichting van de Europese vennootschap in het vooruitzicht werd gesteld.

35

8.3.1.Timing van de onderhandelingen 8.3.1.1. Startsein van de onderhandelingen De collectieve arbeidsovereenkomst stelt duidelijk dat de bevoegde directies van de in België gelegen deelnemende vennootschappen moeten wachten tot ze de namen van de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep en van de reservelijst ontvangen hebben om een eerste vergadering van de bijzondere onderhandelingsgroep bijeen te roepen (art. 13). 8.3.1.2. Duur van de onderhandelingen Art. 20 van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 verbetert hier de tekst van de richtlijn, onder meer om redenen van rechtszekerheid. De collectieve arbeidsovereenkomst voorziet in een nauwkeurige kalender: • Een beginpunt: "De onderhandelingen vangen aan zodra de bijzondere onderhandelingsgroep geldig is ingesteld". De collectieve arbeidsovereenkomst voegt dus een kwalitatief begrip toe: er moet een geldig ingestelde bijzondere onderhandelingsgroep zijn. • Een duur van 6 maanden: "en kunnen worden voortgezet gedurende een periode van zes maanden na de eerste vergadering tussen de geldig ingestelde bijzondere onderhandelingsgroep en de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen". De eerste vergadering moet dus al plaatsgevonden hebben voordat de kalender van 6 maanden kan starten. Noteer dat de 6 maanden slechts een maximumduur zijn. • Verlenging met 6 maanden mogelijk: "De bijzondere onderhandelingsgroep en de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen kunnen in gezamenlijk overleg besluiten de in § 1 bedoelde onderhandelingsperiode te verlengen tot ten hoogste één jaar, te rekenen vanaf de eerste vergadering tussen de bijzondere onderhandelingsgroep en de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen". Besluit: de duur van de onderhandelingen is dus beperkt tot maximum één jaar vanaf de eerste vergadering van de geldig opgerichte bijzondere onderhandelingsgroep. We herinneren eraan dat de onderhandelingen over de oprichting van een Europese ondernemingsraad drie jaar kunnen aanslepen! Het zijn wel de oprichters die vragen om ze snel mogelijk tot een akkoord te komen om de Europese vennootschap te kunnen laten inschrijven. De Europese Vakvereniging heeft trouwens vastgesteld dat de periode van drie jaar voor de Europese ondernemingsraad veel te lang is en dat in de praktijk de onderhandelingen veelal niet meer dan één jaar duren. Het heeft dan ook de herziening van de richtlijn op de Europese ondernemingsraad gevraagd om de onderhandelingsduur tot één jaar terug te brengen.

8.3.2. Werking 8.3.2.1. Voorbereidende vergadering De bijzondere onderhandelingsgroep heeft het recht om, met instemming van de in België gelegen bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen, voorbereidende vergaderingen te beleggen voorafgaand aan de vergaderingen met die bevoegde organen (art. 14). De ervaring met de Europese ondernemingsraad bewijst het: het is van essentieel belang dat de werknemersvertegenwoordigers de violen gelijk stemmen voordat ze de onderhandelingen aanvatten. Ideaal zou zijn dat ze het eens worden over een gemeenschappelijk onderhandelingsplatform om aldus samen sterker te staan. Prioriteiten bepalen, dat is de Europese vakbondsstrategie. De Europese vakbondsfederaties hebben aangetoond dat ze een bundelende en coördinerende rol kunnen vervullen om samen blok te vormen tegenover de vertegenwoordigers van de betrokken directies.

36

8.3.2.2. Bijstand van deskundigen De collectieve arbeidsovereenkomst laat de bijzondere onderhandelingsgroep vrij om zich door vrij gekozen deskundigen te laten bijstaan: "In het kader van de onderhandelingen kan de bijzondere onderhandelingsgroep op haar verzoek worden bijgestaan door deskundigen van haar keuze, met name door vertegenwoordigers van vakbondsorganisaties op communautair niveau. Die deskundigen kunnen op verzoek van de bijzondere onderhandelingsgroep op onderhandelingsvergaderingen aanwezig zijn als adviseur, eventueel om de samenhang op communautair niveau te bevorderen" (art. 16). De vertegenwoordigers van de Europese vakbondsfederaties worden er met naam en toenaam genoemd, een première in een Europese tekst. Hiermee wordt in de feiten de essentiële rol erkend die de Europese vakbondsfederaties gespeeld hebben en nog blijven spelen in de Europese ondernemingsraad. Hetzelfde artikel nodigt de bijzondere onderhandelingsgroep uit ook samen met de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen de praktische aspecten voor de aanwezigheid van de deskundigen op de vergaderingen te regelen. Dit is niet onbelangrijk omdat ook bepaald is dat de kostenvergoeding van de deelnemende vennootschappen beperkt is tot één deskundige, tenzij de bijzondere onderhandelingsgroep het met de directie eens wordt om meerdere deskundigen te vergoeden. "De kostenvergoeding van de deelnemende vennootschappen is beperkt tot slechts één deskundige, tenzij de partijen anders overeenkomen.”(art.16). Praktische conclusie: Het aantal deskundigen voor de bijzondere onderhandelingsgroep is niet beperkt, wel hun kostenvergoeding.Toch laat de collectieve arbeidsovereenkomst enige onderhandelingsruimte met de directie om meer dan één deskundige te vergoeden. De deskundigen hebben het recht om deel te nemen aan de onderhandelingen als de bijzondere onderhandelingsgroep dit vraagt, zonder dat dit recht betwist of beperkt kan worden (zoals dit soms wel het geval is voor de Europese ondernemingsraad). 8.2.2.3.Werkingskosten De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 (art. 18) onderscheidt twee soorten kosten: • de kosten in verband met de werking van de bijzondere onderhandelingsgroep; • de kosten in verband met de onderhandelingen. De eerste kosten hebben betrekking op de kosten van de bijzondere onderhandelingsgroep zelf, bijv. de kosten voor het communiceren tussen de leden. De collectieve arbeidsovereenkomst bepaalt dat de kosten worden gedragen door de deelnemende vennootschappen "teneinde de bijzondere onderhandelingsgroep in staat te stellen haar taak naar behoren uit te voeren". Er bestaat dus geen beperkende lijst van de kosten, maar wel een open formule met als gemeenschappelijke noemer dat die kosten noodzakelijk zijn om de werknemersvertegenwoordigers hun werk te laten doen en hun taak "naar behoren" te laten uitvoeren.

37

8.3.3. Hoe beslist de bijzondere onderhandelingsgroep? Principe: elk lid beschikt over één stem (art. 19). Maar uiteraard weegt het aantal werknemers dat ieder lid vertegenwoordigt ook door in de besluitvorming. De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 voorziet drie gevallen: 8.3.3.1. Gewone beslissingen De bijzondere onderhandelingsgroep beslist met een dubbele volstrekte meerderheid: die van de leden en die van de vertegenwoordigde werknemers: "De bijzondere onderhandelingsgroep besluit met de volstrekte meerderheid van haar leden. Deze meerderheid moet de volstrekte meerderheid van de in de bijzondere onderhandelingsgroep vertegenwoordigde werknemers vertegenwoordigen". De belangrijkste beslissing betreft uiteraard de goedkeuring van het akkoord dat de rol van de werknemers in de Europese vennootschap regelt (Cf. 8.4.). Desgevallend kan er een eveneens beslist worden over wat met de medezeggenschap zal gebeuren wanneer de referentievoorschriften toegepast worden omdat de automatische toepassingsdrempels niet bereikt worden (Cf. 9.2.). Concreet betekent dit dus dat, voor de tweede meerderheid, het ‘gewicht’ van elke onderhandelaar afhangt van het aantal werknemers dat hij vertegenwoordigt. M.a.w. het beginsel "één man, één stem", dat van toepassing is op de onderhandelingen voor een Europese ondernemingsraad, wordt hier vervangen door een stelsel dat meer gewicht geeft aan de vertegenwoordigers van de grote bedrijven en uit de grote landen. Het is te hopen dat de wil om een consensus te vinden waarmee de onderhandelaars van de Europese ondernemingsraad behept waren, ook aanwezig zal zijn voor de Europese vennootschap. 8.3.3.2. Bijzondere beslissing met een inperking van het medezeggenschapsrecht als gevolg Wanneer de bijzondere onderhandelingsgroep moet stemmen (art. 19) over het goedkeuren van het resultaat van de onderhandelingen, waardoor een inperking van de medezeggenschapsrechten ontstaat en de medezeggenschap ten minste 25 % bestrijkt van de werknemers van de Europese vennootschap opgericht door fusie of 50 % in het kader van een Europese vennootschap opgericht via holding of gemeenschappelijke Europese dochtervennootschap, dan is er een driedubbele meerderheid vereist: 2/3e van de stemmen van de bijzondere onderhandelingsgroep die ten minste 2/3e van de vertegenwoordigde werknemers vertegenwoordigt, waaronder de stemmen van leden die werknemers vertegenwoordigen die in ten minste twee lidstaten in dienst zijn. Onder inperking van de medezeggenschapsrechten wordt verstaan • een gedeelte werknemersleden van het bestuursorgaan of het toezichthoudend orgaan dat geringer is dan het hoogste gedeelte dat in de deelnemende vennootschappen van toepassing was: bijv. 50 % zoals in Duitsland; • een gedeelte werknemersleden met betrekking tot wier benoeming de werknemersvertegenwoordigers aanbevelingen kunnen doen of bezwaar kunnen maken, dat geringer is dan het hoogste gedeelte dat in de deelnemende vennootschappen van toepassing was, zoals in Nederland bijvoorbeeld. In het kader van de Europese vennootschap verdwijnen de nationale medezeggenschapsstelsels: alleen de grensoverschrijdende medezeggenschap blijft over. M.a.w. in een Europese vennootschap die bijvoorbeeld in Duitsland ingeschreven is, zal de "Mitbestimmung" niet meer van toepassing zijn.Voor de Duitse vakbonden bestaat de inzet er dus in het bestaande niveau inzake medezeggenschap te behouden Anders gezegd, de "uitvoer van medezeggenschap" naar andere lidstaten van de Europese vennootschap lijkt onafwendbaar wanneer de verhoudingen 25 % en 50 % bereikt zijn. Opgelet! Aan de andere kant zullen bij een dergelijke stemming onder de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep de vakbonden uit die landen die geen medezeggenschap kennen, zich dus moeten uitspreken over het al of niet behouden van rechten inzake medezeggenschap, verworven door andere onderhandelaars, ook minderheidsonderhandelaars. En de gevolgen van deze beslissing zijn niet niks …

38

8.3.3.3. Bijzondere beslissing met het afstand doen of het stopzetten van de onderhandelingen tot gevolg De bijzondere onderhandelingsgroep kan als eerste beslissing nemen: • ofwel de onderhandelingen te beëindigen en zich te verlaten op de regels inzake informatie en raadpleging van werknemers die gelden in de lidstaten waar de Europese vennootschap werknemers heeft, • ofwel de onderhandelingen met de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen niet te openen (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 17). Ook hier is de driedubbele meerderheid waarvan hiervoor sprake van toepassing. In twee gevallen zijn de collectieve arbeidsovereenkomst van 6 februari 1996 betreffende de instelling van een Europese ondernemingsraad of van een procedure in ondernemingen met een communautaire dimensie of in concerns met een communautaire dimensie ter informatie en raadpleging van de werknemers en de collectieve arbeidsovereenkomsten tot wijziging ervan, van toepassing (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 17 – richtlijn, art. 13). Maar wanneer een dergelijke beslissing genomen wordt, zijn de referentievoorschriften niet van toepassing. Bovendien wordt de bijzondere onderhandelingsgroep ontbonden, tenzij andersluidende overeenkomst tussen de bijzondere onderhandelingsgroep en de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen. Maar ten minste 10% van de werknemers van de Europese vennootschap, haar dochterondernemingen en vestigingen of van hun vertegenwoordigers kunnen ten vroegste twee jaar na die beslissing schriftelijk vragen de bijzondere onderhandelingsgroep opnieuw op te richten. De betrokken partijen kunnen echter overeenkomen de onderhandelingen vroeger te heropenen. Indien die nieuwe onderhandelingen niet tot een akkoord leiden, dan is geen enkele bepaling van de referentievoorschriften van toepassing.

8.4. Etappe 4: Resultaat van de onderhandelingen: akkoord op maat De bijzondere onderhandelingsgroep, die samengesteld is uit werknemersvertegenwoordigers, heeft als opdracht met de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen een overeenkomst te sluiten. Een zaak die werkgevers- en werknemersvertegenwoordigers – op een voet van gelijkheid – moeten uitmaken. De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 bepaalt namelijk dat "de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen en de bijzondere onderhandelingsgroep onderhandelen in een geest van samenwerking om tot een akkoord te komen over regelingen betreffende de rol van de werknemers in de Europese vennootschap" (art. 7). In die overeenkomst moet de rol van de werknemers duidelijk omschreven worden. De bijzondere onderhandelingsgroep beslist met een dubbele volstrekte meerderheid van de leden (Zie 8.3.3.) en als de beslissing een inperking van de rechten meebrengt, met een dubbele 2/3e meerderheid (Zie 8.3.3.). Die overeenkomst is bindend: zij geldt voor de hele groep ondernemingen van de Europese vennootschap.

8.4.1. Minimuminhoud van de overeenkomst: 7 essentiële punten De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 bevat een lijst van zeven punten die "op zijn minst" in die schriftelijke overeenkomst over de rol van de werknemers opgenomen moeten worden (art. 22). Die lijst mag natuurlijk met andere punten aangevuld worden. Dit zijn de zeven punten die in de overeenkomst moeten staan: 1) de werkingssfeer van de overeenkomst (de betrokken ondernemingen); 2) de samenstelling en het aantal leden van en de zetelverdeling in het vertegenwoordigingsorgaan dat als gesprekspartner van het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap fungeert in het kader van regelingen ter informatie en raadpleging van de werknemers van de Europese vennootschap en haar dochterondernemingen en vestigingen;

39

3) de bevoegdheden en de procedure voor de informatie en raadpleging van het vertegenwoordigingsorgaan (de thema's van de informatie en de raadpleging, het beperkt comité,…); 4) de frequentie van de vergaderingen van het vertegenwoordigingsorgaan; 5) de aan het vertegenwoordigingsorgaan toe te wijzen financiële en materiële middelen; 6) ingeval de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen en de bijzondere onderhandelingsgroep tijdens de onderhandelingen besluiten medezeggenschapsregelingen vast te stellen, de inhoud daarvan, onder meer, in voorkomend geval, het aantal van de leden in het toezichthoudend of het bestuursorgaan van de Europese vennootschap die de werknemers gerechtigd zijn te kiezen of te benoemen, of met betrekking tot wier benoeming de werknemers aanbevelingen kunnen doen of bezwaar kunnen maken, de procedures voor het kiezen of benoemen van die leden of het met betrekking tot hun benoeming aanbevelingen doen of bezwaar maken door de werknemers en de rechten van die leden; 7) de datum van inwerkingtreding van de overeenkomst, de looptijd, de gevallen waarin opnieuw over de overeenkomst moet worden onderhandeld en de procedure voor hernieuwde onderhandelingen. Uitgaande van de ervaring met de Europese ondernemingsraad heeft de Nationale Arbeidsraad bij punt 7 van artikel 22 een commentaar geschreven waarvan de toepassing op voorhand problemen kan voorkomen. De Nationale Arbeidsraad stelt voor volgende passage op te nemen: "de partijen kunnen onder andere regels overeenkomen die in acht moeten worden genomen met betrekking tot veranderingen in de structuur van de Europese vennootschap, grote personeelswijzigingen of verhuizing van de zetel van de Europese vennootschap". Noteer dus dat het de onderhandelaars vrij staat andere punten in dat lijstje op te nemen. De vrijheid van onderhandelen is hier totaal. Naast de medezeggenschap gaan de onderhandelingen in feite over dezelfde punten als bij de Europese ondernemingsraad, behalve dan het feit dat het transnationale vertegenwoordigingsorgaan hier een andere naam draagt. Gezien de ervaring met de onderhandelingen over de Europese ondernemingsraad zullen de onderhandelaars grote aandacht moeten schenken aan de wijze waarop de rechten van de werknemersvertegenwoordigers geformuleerd worden, in het bijzonder bij gebeurtenissen die belangrijke gevolgen voor de werknemers hebben (herstructureringen, ontslagen, …). Let wel! Bij onderhandelingen over een Europese vennootschap door omzetting van een nationale vennootschap (Cf. 2.2), voorziet collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 ook in een bepaling ter vrijwaring van de medezeggenschap: "In het geval van een Europese vennootschap opgericht door omzetting, moet de overeenkomst ten minste in dezelfde mate voorzien in elk aspect van de rol van de werknemers als bij de in een Europese vennootschap om te zetten vennootschap het geval is" ( art 24). Door die bepaling kan men vermijden dat het oprichten van een Europese vennootschap ingegeven zou worden door de wil om de rol van de werknemers in te perken.

8.4.2. Een transnationaal orgaan of één of meer procedures inzake informatie en raadpleging? De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 bepaalt dat de overeenkomst betrekking moet hebben • op de instelling en de werking van een vertegenwoordigingsorgaan voor de werknemers, • of op de instelling van een of meer informatie- en raadplegingsprocedures voor een Europese vennootschap met zetel in België (art. 23). De overeenkomst moet ook de wijze bepalen waarop die procedures toepassing vinden.

40

Het spreekt vanzelf dat enkel de eerste formule i.v.m. de oprichting van een transnationaal orgaan door de vakbonden gesteund wordt. De tweede formule, die ook voorzien is voor de Europese ondernemingsraad, werd tot op heden nog nooit toegepast. De bijzondere onderhandelingsgroep beslist met een dubbele meerderheid over de overeenkomst (Zie 8.3.3), dubbele meerderheid die niet voorzien is in de onderhandelingen voor de Europese ondernemingsraad.

8.4.3. Grond- en vormvereisten van de overeenkomst: naleving van de procedures en ondertekening! • Bij het sluiten van de overeenkomst moeten alle stappen van de onderhandelingsprocedure nageleefd worden: "Er moeten regelingen worden vastgesteld met betrekking tot de rol van de werknemers, volgens de in deze overeenkomst bepaalde procedure, in de Europese vennootschappen die voldoen aan de voorwaarden bepaald in de hoofdstukken IV en V van deze overeenkomst" (art. 2). Door dit zeer belangrijke artikel moeten slechte praktijken voorkomen worden. De eerste Europese vennootschap zag het licht onder een zeer ongunstig gesternte: de Oostenrijkse bouwonderneming Strabag, die 30.000 werknemers over heel Europa telt (ook in België), werd tot Europese vennootschap omgevormd op 12 oktober 2004 zonder een bijzondere onderhandelingsgroep op te richten, zonder vergaderingen, zonder onderhandelingen, zelfs zonder de werknemersvertegenwoordigers van de betrokken landen te informeren! Nochtans werd de Europese vennootschap effectief ingeschreven en werd zij volgens de rechtbank van Klagenfurt geldig opgericht. De nationale en Europese vakbonden brachten de zaak voor het Hof van beroep van Graz. Ze vroegen het vonnis van de rechtbank van Klagenfurt te verbreken en de zaak aan het Europees Hof van Justitie voor te leggen. • Bovendien legt art. 21 van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 drie vormvereisten op, anders kan de overeenkomst niet als geldig beschouwd worden: · zij moet schriftelijk worden vastgesteld. · zij moet worden ondertekend door de vertegenwoordigers van de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen alsook door de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep die de overeenkomst goedkeuren. · zij moet gedateerd zijn. • De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 voorziet eveneens in bijkomende vermeldingen die garanderen dat de overeenkomst regelmatig tot stand gekomen is: "de overeenkomst bepaalt dat zij voldoet aan de voorwaarden inzake meerderheid voor de bijzondere onderhandelingsgroep" (zie 8.3.3.). "Zij constateert het gedeelte van de werknemers dat vertegenwoordigd is door elk lid van de bijzondere onderhandelingsgroep".

8.5. De referentievoorschriften als basis De referentievoorschriften (Zie 9.) dienen als basistekst voor de bijzondere onderhandelingsgroep. Die bepalingen vormen uiteraard voor de vakbonden een minimum waaronder men niet kan gaan! Temeer omdat op het terrein rekening gehouden moet worden met wat verworven is, nl. de reeds bestaande (en herhaaldelijk herziene) akkoorden inzake de oprichting van een Europese ondernemingsraad. Die teksten gaan een stuk verder dat de referentievoorschriften inzake informatie en raadpleging van de werknemers. Bovendien mag men niet vergeten dat wat de Europese vennootschap betreft, de richtlijn en de omzetting ervan in het Belgisch recht (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84) definities van de begrippen informatie en raadpleging voorstellen die men moet proberen op te nemen in het inleidend gedeelte van de overeenkomsten voor de Europese vennootschap.

41

8.6. De bijzondere onderhandelingsgroep beslist de referentievoorschriften toe te passen. Het kan dat de bijzondere onderhandelingsgroep en de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen er niet in slagen een overeenkomst uit te werken. In dit geval kunnen ze vrijwillig beslissen de referentievoorschriften toe te passen (art. 25, 1°). Een gelijkaardige bepaling was voorzien voor de Europese ondernemingsraad, maar ze is nooit toegepast! Steeds zijn de onderhandelaars erin geslaagd een akkoord op maat te vinden.

8.7. Werkingssfeer van de overeenkomst: uitbreidingsmogelijkheid buiten de EU De overeenkomst over de nadere regels i.v.m. de rol van de werknemers bestrijkt de gehele Europese vennootschap. Dit is beperkt tot de ondernemingen en vestigingen in de lidstaten, tenzij de overeenkomst bepaalt dat andere staten dan de lidstaten worden bestreken (art. 2).

9. Referentievoorschriften Om te vermijden dat de onderhandelingen tot niets leiden, zelfs na 6 maanden verlenging van de termijn ervan, heeft de Europese wetgever, net zoals voor de Europese ondernemingsraad, een standaardoplossing uitgewerkt voor de rol van de werknemers in de Europese vennootschap, zonder dat daaraan iets veranderd kan worden: de referentievoorschriften. M.a.w., een geheel van regelingen betreffende een model voor de rol van de werknemers dat bij wet geregeld is tegenover een geïndividualiseerde collectieve arbeidsovereenkomstenregeling die het gevolg is van onderhandelingen (Zie 8.4.). Die voorschriften zijn gedurende vier jaar van toepassing (art. 33). Na vier jaar zijn twee scenario's mogelijk: • ofwel wordt een onderhandelingsprocedure geopend om een overeenkomst op maat te sluiten; • ofwel wordt verder toepassing gemaakt van de referentievoorschriften. Indien de in het eerste scenario voorziene onderhandelingen mislukken, blijven de referentievoorschriften van toepassing.

9.1. Algemene toepassingsvoorwaarden van de referentievoorschriften De referentievoorschriften met betrekking tot de rol van de werknemers in de Europese vennootschap, zijn van toepassing vanaf de datum van inschrijving van de Europese vennootschap in België: 1) indien de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen en de bijzondere onderhandelingsgroep dit overeenkomen; of 2) indien er binnen één jaar geen overeenkomst is gesloten en · het bevoegde orgaan van elk van de deelnemende vennootschappen besluit ermee in te stemmen dat de referentievoorschriften (…) worden toegepast en daardoor de inschrijving van de Europese vennootschap voort te zetten en · de bijzondere onderhandelingsgroep niet het (…) besluit heeft genomen om de onderhandelingen niet te openen of om reeds geopende onderhandelingen te beëindigen" (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 25).

42

De referentievoorschriften vinden dus toepassing: • automatisch na een vrijwillige beslissing. De bijzondere onderhandelingsgroep en de directie openen onderhandelingen maar werken geen overeenkomst uit en beslissen enkel en alleen dat ze de referentievoorschriften wensen toe te passen. • bij gebrek aan overeenkomst. De bijzondere onderhandelingsgroep en de directie zijn er niet in geslaagd een overeenkomst te sluiten na zes maanden of na een jaar (als ze overeengekomen waren de looptijd van de onderhandelingen met zes maanden te verlengen). In dit geval vinden de referentievoorschriften slechts toepassing na het akkoord van elk van de deelnemende vennootschappen over de toepassing ervan.

9.2. Het bijzondere geval van de toepassing van de referentievoorschriften op de medezeggenschap De referentievoorschriften zijn ingedeeld in twee categorieën: • de voorschriften m.b.t. informatie en raadpleging; • de voorschriften m.b.t. medezeggenschap. De voorschriften m.b.t. informatie en raadpleging vinden automatisch toepassing als er binnen een termijn van één jaar geen overeenkomst gesloten wordt en het bevoegde orgaan van elke deelnemende vennootschap akkoord gaat met de toepassing van de referentievoorschriften (Zie 9.1.). Opdat de referentievoorschriften inzake medezeggenschap automatisch toepassing vinden, moet aan bepaalde criteria voldaan worden. In de praktijk zijn de referentievoorschriften inzake medezeggenschap automatisch van toepassing in functie van de combinatie van twee criteria (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 25): • de wijze waarop de Europese vennootschap opgericht werd (Zie 2.2); • het percentage werknemers dat onder de medezeggenschap viel vóór de oprichting van de Europese vennootschap. Mogelijke scenario's: • Bestond er geen medezeggenschap in de deelnemende vennootschappen, dan komt er geen medezeggenschap. • Wordt het percentage in de deelnemende vennootschappen bereikt, dan vindt de medezeggenschap automatisch toepassing. • Wordt het percentage niet gehaald, bijvoorbeeld als slechts één vennootschap die 5% van de werknemers vertegenwoordigt, een vorm van medezeggenschap kent, dan nog is de medezeggenschap niet verloren. Het lot ervan ligt in handen van de bijzondere onderhandelingsgroep die beslist de medezeggenschap al dan niet te handhaven.

9.2.1.Oprichting door omzetting In een Europese vennootschap opgericht via omzetting van een naamloze vennootschap in een Europese vennootschap: het ‘voor en na’ beginsel geldt, wat wil zeggen dat wat van toepassing was blijft. Als de regels inzake medezeggenschap van een lidstaat toegepast werden in de vennootschap vóór de omzetting ervan in Europese vennootschap, dan blijft de medezeggenschap gelden: de subsidiaire voorschriften betreffende de medezeggenschap vinden toepassing. Dus, wanneer een Belgische vennootschap tot Europese vennootschap omgevormd wordt en aangezien er in ons land geen medezeggenschap bestaat, zal er in de Europese vennootschap dan ook geen medezeggenschap bestaan bij toepassing van de referentievoorschriften.

43

9.2.2.Oprichting via fusie In een Europese vennootschap opgericht via fusie: • indien er in een of meerdere bedrijven medezeggenschap bestond en minstens 25 % van de werknemers hieronder vielen, dan is er automatisch medezeggenschap in de Europese vennootschap (toepassing van de subsidiaire voorschriften); • indien er in één of meerdere bedrijven medezeggenschap bestond en minder dan 25 % van het totaal aantal werknemers hieronder vielen, dan is er geen automatisme: de bijzondere onderhandelingsgroep beslist over de toepassing van de referentievoorschriften, dus of medezeggenschap al dan niet nodig is!

9.2.3. Oprichting via holdingmaatschappij of dochteronderneming In een Europese vennootschap ontstaan via oprichting van een holding of een dochtermaatschappij: • indien er in één of meerdere bedrijven medezeggenschap bestond en indien minstens 50 % van de werknemers hieronder vielen, dan is er automatisch medezeggenschap in de Europese vennootschap (toepassing van de subsidiaire voorschriften); • indien er in één of meerdere bedrijven medezeggenschap bestond en er vielen minder dan 50 % van het totaal aantal werknemers onder, dan is er geen automatisme: de bijzondere onderhandelingsgroep beslist over de toepassing van de referentievoorschriften, dus of medezeggenschap al dan niet nodig is! In de gevallen waar dit percentage onder de drempels ligt, ligt het lot van de medezeggenschap in handen van de bijzondere onderhandelingsgroep. Met andere woorden: de afgevaardigden kunnen besluiten een deel van hun collega’s, die al over medezeggenschap beschikten, van deze medezeggenschap te beroven. Wat bij automatische medezeggenschap wanneer er verscheidene vormen van medezeggenschap naast elkaar bestaan? De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 geeft een duidelijk antwoord op die vraag: “Indien er in de diverse deelnemende vennootschappen meer dan één vorm van medezeggenschap bestond, beslist de bijzondere onderhandelingsgroep welke van die vormen in de Europese vennootschap moet worden ingevoerd” (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art 26). Die keuze belangt enkel en alleen de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep aan. De collectieve arbeidsovereenkomst geeft aan dat dit besluit wordt genomen met inachtneming van de voorwaarden inzake meerderheid, bepaald in artikel 19 van deze overeenkomst. M.a.w., men moet nagaan of er al dan niet een inperking van de medezeggenschap is (Zie 8.3.3.). De bijzondere onderhandelingsgroep brengt de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen op de hoogte van zijn beslissing.

9.3. Inhoud van de referentievoorschriften De referentievoorschriften bevatten drie luiken: • de bepalingen m.b.t. de samenstelling van het orgaan dat de werknemers vertegenwoordigt.; • de bepalingen m.b.t. de rechten inzake informatie en raadpleging; • de bepalingen m.b.t. medezeggenschap.

44

9.3.1. Samenstelling van het vertegenwoordigingsorgaan van de werknemers 9.3.1.1. Een Europees orgaan De werknemersvertegenwoordigers hebben zitting in een Europees transnationaal vertegenwoordigingsorgaan dat wel verschilt van de Belgische ondernemingsraad: het vertegenwoordigingsorgaan bestaat enkel uit werknemers van de Europese vennootschap en haar dochterondernemingen en vestigingen, die door de werknemersvertegenwoordigers of, bij ontstentenis daarvan, door alle werknemers uit hun midden worden gekozen of aangewezen (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art 27§1). 9.3.1.2. Samenstelling Het aantal mandaten hangt af van: • het aantal betrokken landen: automatisch één mandaat per land, ongeacht het aantal werknemers; • in verhouding tot het aantal werknemers dat in de onderscheiden lidstaten in dienst is van de deelnemende vennootschappen en de betrokken dochterondernemingen en vestigingen: één zetel voor elke 10 %, of een deel daarvan, van de werknemers die in de betrokken lidstaat in dienst zijn, berekend over het totale aantal werknemers (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 27 §2). De regel is dus dezelfde als voor de bijzondere onderhandelingsgroep (Zie 8.2.1). Een land dat bijv. 21% van de werknemers telt, zal in totaal over drie mandaten beschikken. De commentaar bij art. 27 van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 verduidelijkt de regel: "Elke lidstaat waarin werknemers in dienst zijn van een deelnemende vennootschap en/of een betrokken dochteronderneming of vestiging wordt vertegenwoordigd in het vertegenwoordigingsorgaan. Bijvoorbeeld, indien in een lidstaat minder dan 10 % van de werknemers in dienst is, berekend over het totale aantal werknemers, zal aan die lidstaat een mandaat worden toegekend. Indien dit aantal 10 % bereikt, zal aan die lidstaat eveneens een mandaat worden toegekend. Er worden twee mandaten toegekend indien het aantal meer dan 10 % tot 20 % bedraagt. Een aantal van meer dan 20 % geeft recht op drie mandaten". Noteer dat er geen onderscheid meer gemaakt wordt volgens de oprichtingswijze, zoals het geval was voor de bijzondere onderhandelingsgroep. In de praktijk geldt dezelfde algemene regel, ook bij fusie. Bij oprichting via fusie en bij toepassing van de referentievoorschriften zouden er dus wiskundig minder mandaten zijn voor het transnationale vertegenwoordigingsorgaan dan onderhandelaars in de bijzondere onderhandelingsgroep! 9.3.1.3. Aanwijzing van de in België tewerkgestelde leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan en samenstelling van een reservelijst Wanneer het aantal Belgische mandaten eenmaal gekend is, wordt voor de benoeming van de leden van het vertegenwoordigingsorgaan hetzelfde cascadesysteem als voor de bijzondere onderhandelingsgroep toegepast. Opnieuw wordt de voorkeur gegeven aan een akkoord. Pas bij gebrek aan een akkoord is een aanwijzing bij meerderheid voorzien. "De in België tewerkgestelde leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan worden aangewezen door en onder de in België tewerkgestelde werknemersvertegenwoordigers die zitting hebben in de ondernemingsraden van de deelnemende vennootschappen en hun betrokken dochterondernemingen en vestigingen. Wanneer er geen akkoord is onder die vertegenwoordigers, worden de leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan aangewezen door de meerderheid van die vertegenwoordigers. Bij ontstentenis van ondernemingsraad worden de leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan aangewezen door en onder de werknemersvertegenwoordigers die zitting hebben in de comités voor preventie en bescherming op het werk. Wanneer er geen akkoord is onder die vertegenwoordigers, worden de ledenwerknemers van het vertegenwoordigingsorgaan aangewezen door de meerderheid van die vertegenwoordigers.

45

Bij ontstentenis van ondernemingsraad en comité voor preventie en bescherming op het werk, kan elk paritair comité de vakbondsafvaardigingen van de deelnemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen die onder zijn sectorale bevoegdheid vallen, machtigen de leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan aan te wijzen. Bij ontstentenis van ondernemingsraad of comité voor preventie en bescherming op het werk in de in België gelegen deelnemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen, en bij ontstentenis van machtiging van het paritair comité, hebben de werknemers van de deelnemende vennootschap en de betrokken dochteronderneming of vestiging het recht de leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan te verkiezen of aan te wijzen". Voor de samenstelling van een lijst van plaatsvervangers die voor de continuïteit moeten zorgen, gelden dezelfde regels als voor de bijzondere onderhandelingsgroep, namelijk: • een vervanger per mandaat; • de personen op die reservelijst worden aangewezen volgens dezelfde procedure als de leden van het vertegenwoordigingsorgaan; • vervanging is voorzien in geval van overlijden, arbeidsongeschiktheid van langere duur, moederschap, vertrek uit de deelnemende vennootschap of de betrokken dochteronderneming of vestiging, ontslag van het lid of verlies van het nationaal mandaat op basis waarvan de aanwijzing of de verkiezing als lid van het vertegenwoordigingsorgaan heeft plaatsgehad (art. 29). Noteer dat het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap in kennis gesteld moet worden van de samenstelling van het vertegenwoordigingsorgaan en van de namen op de reservelijst (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 30). 9.3.1.4. Aanpassing of hersamenstelling De mogelijkheid bestaat dat het vertegenwoordigingsorgaan aangepast of opnieuw samengesteld moet worden, namelijk in geval van veranderingen in de structuur of de omvang van de Europese vennootschap of haar dochterondernemingen en vestigingen, of in geval van grote personeelswijzigingen (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 31). Vanuit een pragmatisch standpunt geeft collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 het transnationale vertegenwoordigingsorgaan dus het recht om te onderhandelen over de regelingen i.v.m. de samenstelling van het vertegenwoordigingsorgaan bij veranderingen in de structuur of de omvang van de Europese vennootschap en die op te nemen in het samenwerkingsprotocol (zie 10).

9.3.2. Recht op informatie en raadpleging 9.3.2.1. Bevoegdheid van het vertegenwoordigingsorgaan Het transnationaal orgaan heeft geen enkele invloed op de bevoegdheden van de plaatselijke organen. De bevoegdheid van het vertegenwoordigingsorgaan is beperkt tot aangelegenheden die betrekking hebben op de Europese vennootschap zelf en op eender welke van haar dochterondernemingen of vestigingen in een andere lidstaat of die de bevoegdheid van de besluitvormingsorganen in één enkele lidstaat te buiten gaan (art. 32). In de praktijk is het transnationaal orgaan ook bevoegd voor aangelegenheden m.b.t. één lidstaat maar waarover de beslissingen buiten de lidstaat genomen worden. Die uitbreiding ligt in de logica van de nieuwe definitie van 'informatie' en 'raadpleging' in de richtlijn die overgenomen werd in collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 (Zie 7.2.). In de commentaar bij dit artikel onderstreepte de Nationale Arbeidsraad namelijk dat de zin "die de bevoegdheid van de besluitvormingsorganen in één enkele lidstaat te buiten gaan" als een uitbreiding beschouwd moet worden in de mate dat de aangelegenheden die betrekking hebben op één enkele lidstaat, worden geacht een grensoverschrijdende dimensie te hebben zodra de desbetreffende beslissing werd genomen in een andere lidstaat.

46

9.3.2.2. Beperkt comité De ervaring met de Europese ondernemingsraad toont aan dat de oprichting van een beperkt comité de werking van de Europese ondernemingsraad ten goede komt. In collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 wordt geen precieze drempel vernoemd vanaf dewelke er een beperkt comité opgericht moet worden. Wel is het aantal leden beperkt tot drie: "Indien de omvang zulks rechtvaardigt, kiest het vertegenwoordigingsorgaan uit zijn midden een beperkt comité met ten hoogste drie leden" (art. 34). De collectieve arbeidsovereenkomst bepaalt eveneens dat het huishoudelijk reglement van het transnationale orgaan regels kan vaststellen voor de verdeling van die drie mandaten onder de verschillende landen: "Het reglement van orde van het vertegenwoordigingsorgaan kan regels vaststellen voor de geografische verdeling van de mandaten in het beperkte comité" (art. 34). 9.3.2.3. Recht om voorbereidende vergaderingen te beleggen De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 bepaalt duidelijk dat het vertegenwoordigingsorgaan of het beperkt comité vóór elke vergadering met het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap het recht heeft te vergaderen, zonder dat daarbij vertegenwoordigers van het bevoegde orgaan aanwezig zijn (art. 35). Op die vergaderingen kan gepraat worden over de standpunten vóór en na de ontmoeting met de directie, kan men de punten die opgevolgd moeten worden op een rijtje zetten, enz. Het spreekt voor zich dat die vergaderingen pas efficiënt kunnen zijn als er vertaling en de nodige financiële middelen voorzien zijn. 9.3.2.4. Soorten vergaderingen Er zijn twee soorten vergaderingen: de "jaarlijkse" vergaderingen en de vergaderingen "in geval van buitengewone omstandigheden". • De jaarlijkse vergaderingen Het vertegenwoordigingsorgaan heeft het recht om ten minste eenmaal per jaar met het orgaan te vergaderen. De notie 'ten minste' is een verbetering t.o.v. de richtlijn op de Europese ondernemingsraad waarin het aantal vergaderingen beperkt is tot één per jaar. De ervaring met de Europese ondernemingsraad leert ons dat slechts één vergadering per jaar ruimschoots onvoldoende is. In de praktijk omvatten de vergaderingen van de Europese ondernemingsraad meestal een voorbereidende dag, één of twee dagen met de directie en een dag voor het trekken van conclusies onder de werknemersvertegenwoordigers. · Voorbereidende documenten Het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap moet de leden van het transnationaal vertegenwoordigingsorgaan "op gezette tijden verslagen over de gang van zaken bij de Europese vennootschap en de desbetreffende vooruitzichten" bezorgen. Het verstrekt eveneens de agenda van de vergaderingen van het bestuursorgaan of, in voorkomend geval, van het leidinggevend en het toezichthoudend orgaan, met afschriften van alle documenten die aan de algemene vergadering van haar aandeelhouders worden voorgelegd. De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 bepaalt dat de directie en de werknemersvertegenwoordigers de termijn en de regels inzake het toezenden van de verslagen, de agenda en de kopieën van de documenten aan de leden van het vertegenwoordigingsorgaan in het samenwerkingsprotocol (Zie 10) moeten regelen. Die verduidelijking moet, naar het voorbeeld van het huishoudelijk reglement van de ondernemingsraad, nutteloze discussies vermijden door dit probleem voor eens en voor altijd te regelen.

47

· Onderwerp van de vergaderingen De vergadering heeft "met name" betrekking op de structuur, de economische en financiële situatie, de waarschijnlijke ontwikkeling van het bedrijf en van de productie en de omzet, de situatie en waarschijnlijke ontwikkeling van de werkgelegenheid, investeringen, ingrijpende wijzigingen in de organisatie, de invoering van nieuwe werkmethodes of productieprocessen, verplaatsingen van de productie, fusies, afslankingen of sluitingen van ondernemingen, vestigingen of belangrijke delen daarvan, en collectieve ontslagen (art. 37). Het betreft dezelfde onderwerpen als die welke in verband met de richtlijn op de Europese ondernemingsraad in collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 zijn opgenomen. Het woordje "met name" opent de mogelijkheid voor andere onderwerpen, zoals bijv. • gezondheid en veiligheid op het werk, • gelijke kansen, • vorming/opleiding. • Vergaderingen in geval van buitengewone omstandigheden · Het recht om geïnformeerd, geraadpleegd en gehoord te worden Het vertegenwoordigingsorgaan heeft het recht geïnformeerd te worden • wanneer buitengewone omstandigheden aanzienlijke gevolgen hebben voor de belangen van de werknemers. Het is het orgaan dat de informatie moet krijgen! Het vertegenwoordigingsorgaan of, indien het daar met name om spoedeisende redenen toe besluit, het beperkt comité, heeft het recht: • "op eigen verzoek" het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap, of een passender niveau van de leiding met eigen beslissingsbevoegdheden binnen de Europese vennootschap, te ontmoeten. Let wel: het vertegenwoordigingsorgaan moet het initiatief nemen voor een ontmoeting met de directie! • om geïnformeerd en geraadpleegd te worden over maatregelen die aanzienlijke gevolgen hebben voor de belangen van de werknemers; • een advies uit te brengen. collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 bepaalt dat "dit advies na afloop van die vergaderingen of binnen een redelijke termijn kan worden uitgebracht", waardoor de werknemers met elkaar kunnen overleggen als ze dit wensen vooraleer een advies uit te brengen; • op een tweede vergadering met het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap om te trachten tot overeenstemming te komen indien het bevoegde orgaan besluit om het advies van het vertegenwoordigingsorgaan niet te volgen (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 38). In collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 worden voorbeelden gegeven van buitengewone omstandigheden die aanzienlijke gevolgen hebben voor de belangen van de werknemers: verhuizingen (delocalisaties), verplaatsingen, sluiting van vestigingen of ondernemingen of collectieve ontslagen. Die lijst is niet beperkend. Het criterium is dat het moet gaan om buitengewone omstandigheden die aanzienlijke gevolgen hebben voor de belangen van de werknemers. Verwar echter niet, zoals bepaalde directies doen bij de Europese ondernemingsraad, informatie en raadpleging. De definities van de richtlijn die in collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 zijn overgenomen, tonen duidelijk het verschil tussen beide begrippen aan (Zie 7.2). Indien het bevoegde orgaan besluit om het advies van het vertegenwoordigingsorgaan niet te volgen, heeft het vertegenwoordigingsorgaan recht op een tweede vergadering met het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap om te trachten tot overeenstemming te komen. Wordt met het beperkte comité een vergadering georganiseerd, dan zijn de leden van het vertegenwoordigingsorgaan die werknemers vertegenwoordigen op wie de maatregelen rechtstreeks betrekking hebben, eveneens gerechtigd daaraan deel te nemen.

48

· Oproepingstermijn De snelheid waarmee het vertegenwoordigingsorgaan van de werknemers met de directie kan bijeenkomen, is natuurlijk een doorslaggevende factor. Hoogstwaarschijnlijk wordt dit een heftig discussiepunt in de onderhandelingen over de rol van de werknemers in de Europese vennootschap. De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 geeft wel een aantal nuttige verduidelijkingen en verwijst daarbij naar het samenwerkingsprotocol: "Het samenwerkingsprotocol bepaalt de nadere regels voor het beleggen van speciale vergaderingen" (art. 38 § 3). De collectieve arbeidsovereenkomst verwijst verder naar de definitie van het begrip 'raadpleging' om het tijdstip van de informatie- en raadplegingsvergaderingen te bepalen: "De informatie- en raadplegingsvergaderingen bedoeld in § 1 en § 2, vinden zo spoedig mogelijk plaats overeenkomstig artikel 3, § 7, 2°". Die definitie bepaalt dat de raadpleging het mogelijk moet maken een advies uit te brengen waarmee rekening gehouden kan worden in het besluitvormingsproces (Zie 7.2): "de instelling van dialoog en de uitwisseling van standpunten tussen het orgaan dat de werknemers vertegenwoordigt en/of de werknemersvertegenwoordigers en het bevoegde orgaan van de Europese vennootschap, op een zodanig tijdstip, op een zodanige wijze en met een zodanige inhoud dat de werknemersvertegenwoordigers, op basis van de verstrekte informatie, een mening over de door het bevoegde orgaan beoogde maatregelen kenbaar kunnen maken waarmee rekening kan worden gehouden in het besluitvormingsproces binnen de Europese vennootschap" (art. 3, § 7, 2° van de collectieve arbeidsovereenkomst). Die vergadering moet dus wel degelijk plaatsvinden tijdens de besluitvorming. Merk op dat zowel in de richtlijn als in collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 de uitdrukking "waarmee rekening kan worden gehouden" gebruikt wordt en niet waarmee rekening gehouden zou kunnen worden. Het gaat dus alles behalve om een veronderstelling. · Voorbereidende documenten De werknemersvertegenwoordigers moeten de vergadering kunnen voorbereiden op basis van een verslag: "Deze informatie- en raadplegingsvergaderingen vinden plaats op basis van een schriftelijk verslag opgemaakt door het bevoegde orgaan of elk ander passend niveau van de leiding van de Europese vennootschap, waarover na afloop van die vergaderingen of binnen een redelijke termijn een advies kan worden uitgebracht" (art. 38 § 6). 9.3.2.5. Informatie van de werknemers en rechten van de werknemersvertegenwoordigers De leden van het vertegenwoordigingsorgaan stellen de werknemersvertegenwoordigers van alle technische bedrijfseenheden in kennis van de inhoud en de resultaten van de informatie- en raadplegingsprocedure binnen het vertegenwoordigingsorgaan (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 52). 9.3.2.6. Recht om een beroep op deskundigen te doen Het vertegenwoordigingsorgaan en het beperkt comité kunnen zich laten bijstaan door deskundigen van hun keuze (art. 41). In dit recht is dus uitdrukkelijk voorzien. Er wordt gevraagd de praktische regels voor de aanwezigheid van deskundigen op de vergaderingen van het vertegenwoordigingsorgaan en het beperkt comité te regelen in het samenwerkingsprotocol (Zie verder). De directie is niet verplicht de kosten van meer dan één deskundige te vergoeden.

49

9.3.2.7. Recht op vormingsverlof zonder loonverlies Voorzover dit voor het verrichten van hun taken noodzakelijk is, "zijn de leden van het vertegenwoordigingsorgaan gerechtigd om, zonder salarisderving, afwezig te zijn voor opleidingsdoeleinden" (art. 42). Zoals de ervaring met de Europese ondernemingsraad aantoont, is vorming onontbeerlijk om de leden van het transnationale vertegenwoordigingsorgaan efficiënt en degelijk hun opdracht te laten uitvoeren. 9.3.2.8. Kosten De uitgaven van het vertegenwoordigingsorgaan worden gedragen door de Europese vennootschap die de leden ervan de nodige financiële en materiële middelen moet geven opdat ze hun opdracht naar behoren kunnen vervullen. De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 bepaalt namelijk dat "tenzij anders wordt overeengekomen, komen met name de kosten in verband met de organisatie van de vergaderingen en de vertolking alsmede de reis- en verblijfkosten van de leden van het vertegenwoordigingsorgaan en van het beperkte comité ten laste van de Europese vennootschap" (art. 43).

9.3.3. Referentievoorschrift m.b.t. de medezeggenschap van de werknemers Algemeen principe Indien er voor geen enkele van de deelnemende bedrijven regels inzake medezeggenschap gelden, moet de Europese vennootschap geen medezeggenschap invoeren (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, artikel 46). Medezeggenschap kan dan alleen nog verkregen worden via het sluiten van een akkoord op maat!

9.3.3.1. Europese vennootschap opgericht door omzetting Indien in het geval van een Europese vennootschap opgericht door omzetting de regels van een lidstaat betreffende de medezeggenschap van de werknemers in het toezichthoudend of het bestuursorgaan, vóór de inschrijving van toepassing waren, blijven alle elementen van de werknemersmedezeggenschap op de Europese vennootschap van toepassing (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 44). Aangezien de medezeggenschap in België in geen enkele onderneming bestaat, zal die regel nooit toegepast worden. 9.3.3.2. Andere gevallen van oprichting In de andere gevallen van oprichting van een Europese vennootschap hebben de werknemers van de Europese vennootschap en van haar dochterondernemingen en vestigingen en/of hun vertegenwoordigingsorgaan, het recht om leden van het toezichthoudend of het bestuursorgaan van de vennootschap te kiezen of te benoemen, of om met betrekking tot die benoeming aanbevelingen te doen of bezwaar te maken, voor een aantal dat gelijk is aan het hoogste van de aantallen dat vóór de inschrijving van de Europese vennootschap in de betrokken deelnemende vennootschappen van toepassing was (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 45). Alleen de bijzondere onderhandelingsgroep beslist over de vorm van medezeggenschap! 9.3.3.3. Organisatie van de medezeggenschap • Proportionele verdeling van de zetels Het vertegenwoordigingsorgaan beslist • over de verdeling van de zetels in het toezichthoudend of het bestuursorgaan onder de leden die de werknemers van de onderscheiden lidstaten vertegenwoordigen, • of over de wijze waarop de werknemers van de Europese vennootschap met betrekking tot de benoeming van de leden van het toezichthoudend of het bestuursorgaan aanbevelingen kunnen doen of bezwaar kunnen maken, naar verhouding van het aantal werknemers dat in elke lidstaat in dienst is van de Europese vennootschap.

50

Let wel! • Het aantal vertegenwoordigers in het toezichthoudend of leidinggevend orgaan is gelijk aan het hoogste van de aantallen dat vóór de inschrijving van de Europese vennootschap in de betrokken deelnemende vennootschappen van toepassing was (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 45). • Het vertegenwoordigingsorgaan beslist over de verdeling van de mandaten onder de Lidstaten, maar niet over de naam van de vertegenwoordiger. • Werknemers van een niet vertegenwoordigd land Indien de proportionele zetelverdeling meebrengt dat de werknemers van een of meer Lidstaten niet vertegenwoordigd worden, wijst het vertegenwoordigingsorgaan deze Lidstaten toch één van de zetels toe (CCT 84, art. 47 § 3). M.a.w., het gaat niet om een bijkomende zetel! Praktisch gezien wordt de zetelverdeling volgens het proportionnaliteitsbeginsel achteraf aangepast. De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 bepaalt een volgorde voor de toekenning van die ene zetel: • eerst aan de Staat waar de Europese vennootschap haar zetel heeft, • en vervolgens, indien die Staat al vertegenwoordigd is, aan de Lidstaat onder de andere nog niet vertegenwoordigde Lidstaten, waarin het grootst aantal werknemers in dienst is (art. 47 § 3). De collectieve arbeidsovereenkomst bepaalt ook drie manieren om te bepalen welke Staat die zetel zal moeten afstaan: 1) de zetel die opnieuw wordt toegewezen, is een van de zetels die aanvankelijk waren toegewezen aan de Lidstaat met de meeste zetels; of 2) alle zetels, op één na, dienen naar verhouding verdeeld te worden. De aldus gereserveerde zetel wordt opnieuw toegewezen; of 3) het reglement van orde van het vertegenwoordigingsorgaan legt de te volgen regels vast om te bepalen welke zetel opnieuw moet worden toegewezen (art. 47 § 4). • Aanwijzing of verkiezing van de Belgische leden van het toezichthoudend of bestuursorgaan De Belgische leden (Zie art. 48) worden aangewezen of verkozen overeenkomstig de regels voor de Belgische vertegenwoordigers van het transnationaal vertegenwoordigingsorgaan van de werknemers (Zie 9.3.1.). • Samenstelling van een reservelijst Voor de samenstelling van de reservelijst zijn dezelfde regels van toepassing als voor het transnationale vertegenwoordigingsorgaan van de werknemers: • een vervanger per mandaat; • de personen op die reservelijst worden aangewezen volgens dezelfde procedure als de leden van het toezichthoudend of het bestuursorgaan; • vervanging in geval van overlijden, arbeidsongeschiktheid van langere duur, moederschap, vertrek uit de deelnemende vennootschap of de betrokken dochteronderneming of vestiging, ontslag van het lid of verlies van het nationaal mandaat op basis waarvan de aanwijzing of de verkiezing als lid van het vertegenwoordigingsorgaan heeft plaatsgehad. • Rechten en verplichtingen van de leden werknemersvertegenwoordigers in het leidinggevend of toezichthoudend orgaan Elk lid van het toezichthoudend of het bestuursorgaan van de Europese vennootschap dat door het vertegenwoordigingsorgaan is gekozen, benoemd of aanbevolen dan wel door de werknemersvertegenwoordigers of de werknemers is gekozen of benoemd, is van rechtswege lid met dezelfde rechten en plichten als de leden die de aandeelhouders vertegenwoordigen, inclusief het stemrecht (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 50).

51

Commentaar van het ABVV Bij de verdeling van de zetels voor de bestuurders, maken landen met kleine vestigingen weinig kans op vertegenwoordiging. Een bestuurder kan dus eventueel meerdere landen vertegenwoordigen. En hier zitten we meteen bij de problematiek van de ‘grensoverschrijdende’ mandaten, de coördinatie, de informatiedoorstroming, de definitie van de mandaten,… • Rechten van de werknemersvertegenwoordigers in het leidinggevend of toezichthoudend orgaan volgens de Belgische wetgeving? De rechten en verplichtingen van de bestuurders worden opgesomd in het Vennootschapswetboek (onder meer de artikelen 521 tot 530). Het Vennootschapswetboek bepaalt onder meer dat: • de bestuurders verantwoordelijk zijn voor de vervulling van de hun opgedragen taak en aansprakelijk voor de tekortkomingen in hun bestuur (Wetboek vennootschappen, art. 527 en 918); • de bestuurders, hetzij jegens de vennootschap, hetzij jegens derden, hoofdelijk aansprakelijk zijn voor alle schade die het gevolg is van overtreding van de bepalingen van de Europese verordening inzake de Europese vennootschap, van het vennootschapswetboek of van de statuten van de vennootschap ((Wetboek vennootschappen, art. 528 en 919); • in de beursgenoteerde vennootschappen de leden van de directieraad of de toezichtraad persoonlijk en hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de schade geleden door de Europese vennootschap of door derden ten gevolge van beslissingen die een onrechtmatig financieel nadeel hebben bezorgd aan de Europese vennootschap ten voordele van een vennootschap van de groep ((Wetboek vennootschappen, art. 920 § 2); • de raad van toezicht moet vergaderen als hij daartoe verzocht wordt door een lid van de raad van toezicht ((Wetboek vennootschappen, art. 913).

10. Samenwerkingsprotocol "Voor de goede organisatie van de informatie- en raadplegingsvergaderingen moeten het in België gelegen bevoegde orgaan van de Europese vennootschap en respectievelijk het vertegenwoordigingsorgaan en het beperkt comité, met name de volgende punten in een samenwerkingsprotocol regelen: het voorzitterschap, het secretariaat en de agenda van de vergaderingen, het bijeenroepen van speciale vergaderingen, de toezending van de verslagen, de veranderingen in de structuur of de omvang van de Europese vennootschap, de aanwezigheid van deskundigen op de vergaderingen, de budgettaire voorschriften, de opleiding, de vertaling en de vertolking" (collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84, art. 54). Nieuw in vergelijking met de richtlijn is dat collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 hier een punt toevoegt, namelijk een "samenwerkingsprotocol" dat de samenwerking tussen het transnationaal orgaan en de directie van de Europese vennootschap regelt. De collectieve arbeidsovereenkomst stelt dat over dit protocol onderhandeld moet worden voor alle vertegenwoordigingsorganen van de Europese vennootschap waarvan de zetel in België gevestigd is. De opgesomde punten kunnen verder aangevuld worden. Wat telt is de goede werking van de informatie- en raadplegingsvergaderingen. In feite kan dit protocol vergeleken worden met het huishoudelijk reglement van de Belgische ondernemingsraden. Het samenwerkingsprotocol is niet nieuw, het bestond al in collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 m.b.t. de Europese ondernemingsraad. Noteer dat hier bovendien sprake is van opleiding als één van de te regelen punten.

52

[ HOOFDSTUK 3 ]

■ Maatregelen die gelden voor alle Belgische leden van een vertegenwoordigingsorgaan van een Europese vennootschap 1. Faciliteiten voor de Belgische leden van het vertegenwoordigingsorgaan en voor de vertegenwoordigers van de in België tewerkgestelde werknemers van dochterondernemingen en vestigingen van de Europese vennootschap De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 voorziet in dezelfde faciliteiten voor de Belgische leden van de transnationale vertegenwoordigingsorganen van de Europese vennootschap met zetel in België en met zetel in andere Lidstaten als voor de leden van de Europese ondernemingsraad. Die faciliteiten gelden ook voor alle werknemersvertegenwoordigers van alle in België gelegen technische bedrijfseenheden die onder de werkingssfeer van het vertegenwoordigingsorgaan vallen. Dus zowel voor de leden van de ondernemingsraad als van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk en de vakbondsafvaardiging. Concreet bepaalt artikel 52 van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 het volgende : • De Belgische werknemersvertegenwoordigers in het transnationale vertegenwoordigingsorgaan van een Europese vennootschap moeten over de nodige tijd en middelen kunnen beschikken zodat zij de werknemersvertegenwoordigers van alle technische bedrijfseenheden in kennis kunnen stellen van de inhoud en de resultaten van de informatie- en raadplegingsprocedure binnen het vertegenwoordigingsorgaan. • De werknemersvertegenwoordigers van alle in België gelegen technische bedrijfseenheden die onder het toepassingsgebied van het vertegenwoordigingsorgaan vallen, moeten over de nodige tijd en middelen kunnen beschikken om geïnformeerd te worden. Die bepaling van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 moet door de werknemersvertegenwoordigers als hefboom gebruikt worden voor een goede doorstroming van de informatie tussen de Europese vertegenwoordigers en alle betrokken werknemersvertegenwoordigers. En daartoe zijn de nodige middelen en tijd uitdrukkelijk voorzien.

2. Rechten en bescherming "De in België tewerkgestelde leden van de bijzondere onderhandelingsgroep, leden van het vertegenwoordigingsorgaan, werknemersvertegenwoordigers die hun taken verrichten in het kader van de procedure bedoeld in artikel 23 en werknemersvertegenwoordigers die zitting hebben in het toezichthoudend of het bestuursorgaan van een Europese vennootschap, genieten bij het verrichten van hun taak dezelfde rechten en bescherming als de leden die de werknemers in de ondernemingsraad vertegenwoordigen, in het bijzonder wat betreft de deelneming aan de vergaderingen en eventuele voorbereidende vergaderingen en de betaling van hun loon voor de duur dat zij afwezig moeten zijn om hun taak te verrichten" ( art 53).

53

Zowel de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep als de werknemersvertegenwoordigers in het transnationale vertegenwoordigingsorgaan van de Europese vennootschap alsmede de werknemersvertegenwoordigers die eventueel zitting hebben in de raad van bestuur of de toezichtraad, genieten eenzelfde bescherming en dezelfde rechten als de werknemersvertegenwoordigers in de ondernemingsraad. Tevens is er voorzien in een clausule waarbij hun loon doorbetaald wordt voor de duur dat zij afwezig zijn om hun opdracht te vervullen.

54

[ HOOFDSTUK 4 ]

■ Europese vennootschap en Europese ondernemingsraad De richtlijn betreffende de Europese vennootschap bepaalt in artikel 13 dat "wanneer een Europese vennootschap een onderneming met een communautaire dimensie is dan wel een zeggenschap uitoefenende onderneming van een concern met een communautaire dimensie in de zin van de richtlijn op de Europese ondernemingsraad, uitgebreid tot het Verenigd Koninkrijk, de bepalingen van die richtlijnen en de bepalingen ter omzetting van die richtlijnen in het nationale recht van de lidstaten niet van toepassing zijn op die ondernemingen of concerns, noch op hun dochterondernemingen". M.a.w. dat er niet tegelijkertijd een Europese ondernemingsraad en een Europese vennootschap naast elkaar kunnen bestaan. Het is de Europese vennootschap die voorrang krijgt. De Nationale Arbeidsraad heeft ervoor geopteerd die bepaling om te zetten door middel van een aanpassing van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 op de Europese ondernemingsraad. Zo voegt collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 ter een artikel 3 bis aan collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 toe waarin bepaald wordt dat : "Wanneer de Europese vennootschap voldoet aan de voorwaarden die zijn gesteld in de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 van 6 oktober 2004 betreffende de rol van de werknemers in de Europese vennootschap en een onderneming met een communautaire dimensie is dan wel een zeggenschap uitoefenende onderneming van een concern met een communautaire dimensie in de zin van deze collectieve arbeidsovereenkomst, zijn de bepalingen van deze collectieve arbeidsovereenkomst niet van toepassing op die Europese vennootschap noch op haar dochterondernemingen." Kortom, de Europese vennootschap is een instrument waarbij tal van vennootschapscombinaties mogelijk zijn bij de oprichting en de latere evolutie ervan. We zullen dus iedere oprichting geval per geval moeten bekijken.

55

56

■ Checklist De voorgestelde checklist is indicatief. Hij heeft de bedoeling aan de ABVV- afgevaardigden toe te laten • te verifiëren of de verschillende stadia van de procedure worden gerespecteerd; • het akkoord dat de directie en de bijzondere onderhandelingsgroep moeten onderhandelen, te controleren en te evalueren.

1. Voorafgaande informatie • Bekendmaking voorstel tot oprichting Europese vennootschap • Informatieverstrekking aan alle afgevaardigden · Nadere regels m.b.t. rol en opgave van de gevolgen · Identiteit deelnemende vennootschappen, hun dochterondernemingen en vestigingen · Aantal werknemers, uitgesplitst per vennootschap, dochteronderneming en vestiging · Aantal werknemers dat onder medezeggenschapsregeling valt ➜ Aantal mandaten voor België ➜ Land van de zetel (referentiewetgeving !) • Contact met vakbondssecretaris en tussen afgevaardigden

2. Bijzondere onderhandelingsgroep • Oprichting bijzondere onderhandelingsgroep · Aanwijzing Belgische vertegenwoordiger(s) en plaatsvervanger(s) · Akkoord tussen vakbonden · Europese vakbondsfederaties · Deskundigen ➜ Coördinatie en voorbereidende contacten tussen leden van de bijzondere onderhandelingsgroep ➜ Doorgeven namen aan directie

3. Onderhandelingsprocedure 6/12 maanden • Voorbereidende vergadering • Werkingskosten/vergoeding één of meerdere deskundigen • Beslissing om onderhandelingen te beginnen/te stoppen • Onderhandelingsstrategie : verdergaan dan referentiebepalingen • Financiële en materiële middelen

57

4. Ontwerp van akkoord op maat • Vormelijke aspecten · Schriftelijk / taal waarin het akkoord gesteld wordt · Handtekeningen · Datum • Minimale inhoud · Betrokken ondernemingen · Samenstelling (uitsluitend werknemers of gemengd) / aantal leden (plaatsvervangers) / zetelverdeling vertegenwoordigingsorgaan · Beperkt Comité · Aantal vergaderingen (duur, voorbereidende vergadering, debriefing voorzien) · Informatie en raadpleging - thema's van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 + goede praktijken Europese ondernemingsraad (veiligheid & gezondheid, vorming/opleiding, gelijke kansen,…) - timing (tijdens fase waarin beslissingen voorbereid worden) - definities! - vergadering · desgevallend: medezeggenschap – aantal leden van leidinggevend of toezichthoudend orgaan te benoemen of aan te bevelen / af te keuren · ingangsdatum, duur, heronderhandeling (procedure) • Fundamentele clausules · Duur mandaten, vervangingsregels, verlies mandaat op nationaal vlak · Wijze van aanstelling (verwijzing naar nationale of andere regels) · Verandering structuur Europese vennootschap : nieuwe aanpassing · Voorzitterschap, secretariaat · Voorbereidende documenten · Recht om advies uit te brengen (termijn) · Recht op tweede vergadering indien advies niet gevolgd · Recht om punten aan de agenda te zetten · Recht om vergaderingen aan te vragen · Informatiedoorstroming tussen de eventuele werknemersvertegenwoordigers in raad van bestuur / toezichtraad en de andere leden van het vertegenwoordigingsorgaan · Recht op vormingsverlof zonder loonderving • Aanvullend protocol i.v.m. praktische aspecten van de werking

5. Vertrouwelijk karakter • Clausule i.v.m. vertrouwelijkheid • Beroepsmogelijkheden

58

6. Vorming & faciliteiten • Nadere regels vorming • Faciliteiten voor secretaris / voorzitter (indien langs werknemerszijde) • Recht op toegang tot alle vestigingen (bezoek) • Nodige tijd voor voorbereiding vergaderingen, voor informatie en voor vorming

7. Materiële en financiële middelen • Vervoerskosten • Kosten voorbereidende vergadering • Vertaal- en tolkkosten • Logieskosten • Loonderving • Vertaal- en tolkkosten ook voor vergaderingen zonder directie • Kosten/middelen voor communicatie: fax, telefoon, e-mail, Internet, secretariaat, verspreiding informatie naar werknemers

8. Bescherming 9. Informatiedoorstroming naar plaatselijke afgevaardigden 10. Heronderhandeling akkoord

59

60

■ Bijlage 1 WELK IS HET WETGEVEND REFERENTIEKADER ALS DE WERKGEVER EEN INITIATIEF NEEMT? 1. Europese teksten De realisatie van het idee om de economische en juridische entiteit van een groep ondernemingen die in verscheidene Europese landen actief zijn te laten samenvallen d.m.v. de oprichting van een Europese vennootschap heeft heel wat voeten in de aarde gehad. Zo stond de Europese vennootschap reeds in 1971 aan de agenda van het congres van het ABVV. Uiteindelijk heeft de Europese Unie dit idee concreet gestalte gegeven door op 8 oktober 2001 twee met elkaar verbonden juridische instrumenten goed te keuren: • De Europese verordening (vennootschappenrecht) 2157/2001 inzake de Europese vennootschap. Grosso modo is het de bedoeling de ondernemingen overal in de Europese Unie te laten werken met een nieuwe rechtsvorm die niet gebonden is aan een specifiek nationale rechtsorde. Ter herinnering: een verordening is een Europees juridisch instrument dat volledig van toepassing is in de hele Europese Unie. • De richtlijn (sociaal recht) 2001/86 over de rol van de werknemers in de Europese vennootschap. Ter herinnering: elke lidstaat moet een richtlijn in zijn nationale wetgeving omzetten, dus in zijn eigen wetgeving opnemen. In de praktijk laat Europa elk land een (beperkte) ruimte om een aantal punten te verbeteren, nuances aan te brengen, rekening te houden met de eigen geplogenheden. De teksten kunnen dus (lichtjes) verschillen van land tot land. 2. Belgische teksten De lidstaten hadden tot uiterlijk 8 oktober 2004 de tijd om de richtlijn om te zetten en het vennootschappenrecht aan te passen om de mogelijkheid te scheppen een Europese vennootschap met zetel in België op te richten en te laten werken. België behoort tot de goede leerlingen van Europa want het maakt deel uit van de club van negen lidstaten (Oostenrijk, Groot-Brittannië, Denemarken, Hongarije, Malta, Slowakije, Finland en Zweden) die samen met IJsland op 1 januari 2005 het nodige gedaan hebben om die termijn te respecteren. De andere lidstaten moeten zich nog in regel stellen. Met als gevolg dat het daar niet mogelijk is een Europese vennootschap te laten registreren. Bovendien belet het ook de oprichting van een Europese vennootschap die er actief is. Belgisch wettelijk en conventioneel referentiekader voor de Europese vennootschap Ons land heeft op 1 januari 2005 de volgende teksten aangenomen : • Het luik 'vennootschappenrecht' · Het KB van 1 september 2004 tot uitvoering van de Verordening EG nr. 2157/2001 van de Raad van 8 oktober 2001 inzake het statuut van de Europese vennootschap (BS 9 september 2004). Via dit KB werden de specifieke nationale bepalingen m.b.t. de Europese vennootschap in het Wetboek van vennootschappen opgenomen. In de praktijk moet men zich dus voor het vennootschappenrecht m.b.t. de Europese vennootschap op twee teksten baseren: de Verordening en het Belgisch wetboek van vennootschappen zoals gewijzigd bij het KB van 1 september 2004.

61

• Het sociale luik · De collectieve arbeidsovereenkomst nr.84 van 6 oktober 2004 betreffende de rol van de werknemers in de Europese vennootschap van de Nationale Arbeidsraad. Die collectieve arbeidsovereenkomst regelt alle aspecten van de richtlijn inzake de rol van de werknemers in de Europese vennootschap die onder de bevoegdheid van de sociale partners vallen. Het is dus die collectieve arbeidsovereenkomst die onverkort geldt voor de Europese vennootschap met zetel in België. Afgevaardigden die te maken krijgen met een Europese vennootschap met zetel in het buitenland moeten rekening houden met welbepaalde punten van de collectieve arbeidsovereenkomst (Zie 6.4.). · De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 ter van 6 oktober 2004 van de Nationale Arbeidsraad. Deze collectieve arbeidsovereenkomst is een aanpassing van collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 van 6 februari 1996 inzake de Europese ondernemingsraden waarbij art. 13§1°, eerste lid, van de richtlijn inzake de rol van de werknemers in de Europese vennootschap omgezet wordt. In de praktijk gaat het om de relatie tussen Europese vennootschap en Europese ondernemingsraad. Beide collectieve arbeidsovereenkomsten zijn bij KB algemeen bindend verklaard worden voor alle ondernemingen bij koninklijk besluit van 22 december 2004 (Belgisch Staatsblad van 19 januari 2005). Net zoals voor de Europese ondernemingsraad kunnen de sociale partners om een aantal juridische redenen bepaalde aspecten van de richtlijn niet regelen. Bepaalde punten moeten namelijk bij wet of KB geregeld worden. In principe moet het sociale luik aangevuld worden met • twee wetten waarvan de ene enkel bedoeld is om het gerechtelijk wetboek aan te vullen ten einde de arbeidsrechtbank bevoegd te maken en in een snelprocedure (zoals bij het kortgeding) te voorzien voor het probleem van de vertrouwelijkheid; • een KB tot bepaling van de vertrouwelijke aangelegenheden die niet meegedeeld mogen worden omdat dit de onderneming zware schade zou kunnen toebrengen. In de praktijk zou dit KB een kopie moeten zijn van het KB van 10 augustus 1998 die deze lijst voor de Europese ondernemingsraad opgestelde. In het gemeenschappelijk advies van de Nationale Arbeidsraad en de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven van 6 oktober 2004 formuleren de sociale partners hun voorstellen voor de punten die bij wet geregeld moeten worden. Het betreft : • de toepassing van de richtlijn in de overheidssector, • het op het transnationale vlak toepasselijke recht, • het vertrouwelijke karakter, • de wettelijke bescherming van de werknemersvertegenwoordigers, • het wederrechtelijke gebruik van de procedure, • de naleving van de verplichtingen van de richtlijn: toezicht (inspectie) – sancties – gerechtelijke procedure.

62

3. Referentieteksten van de andere lidstaten Belgische afgevaardigden die betrokken zijn bij de oprichting van een Europese vennootschap met zetel in een andere lidstaat. Waar kan je die referentieteksten vinden? • collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 en collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 ter met bijlagen maken deel uit van deze brochure en kunnen ook gedownload worden van de website van het ABVV ( > DOSSIER – jaar 2004). Op onze website vind je ook de brochure van 2003 'De Europese vennootschap: welke gevolgen voor de werknemers?'. Je vindt er ook de Verordening en de Europese richtlijn inzake de Europese vennootschap. • Het luik 'Belgisch vennootschappenrecht' is opgenomen in het wetboek van vennootschappen. De geconsolideerde tekst kun je raadplegen op de website van het ministerie van Justitie op volgend adres: http://www.just.fgov.be. De Europese Verordening en de richtlijn vind je in 20 talen op volgend adres : http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!JO_RefPub&serie_jo=L&an_jo=2001&nu_jo=294&pg_jo • Wat de omzetting van de richtlijn in het nationale recht van de andere lidstaten betreft raden we je aan te surfen naar de gespecialiseerde vakbondswebsite van het Europees Vakbondsinstituut 'SEEurope' waar je (enkel in het Engels) een lijst vindt van de omzettingen van de richtlijn met de voortgang ervan. Daarnaast vind je er analyses, vergelijkende tabellen, en ook de reeds opgerichte Europese vennootschap en de Europese vennootschap in oprichting. Surf daarvoor naar http://seeurope-network.org .

63

64

■ Bijlage 2 COLLECTIEVE ARBEIDSOVEREENKOMST NR. 84 INHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK I - ONDERWERP EN TOEPASSINGSGEBIED (Artikelen 1 en 2) HOOFDSTUK II - DEFINITIES (Artikel 3) HOOFDSTUK III - VASTSTELLING VAN HET AANTAL WERKNEMERS (Artikel 4) HOOFDSTUK IV - VOORAFGAANDE PROCEDURE EN BIJZONDERE ONDERHANDELINGSGROEP Afdeling I - Tenuitvoerlegging van de procedure en verstrekking van voorafgaande informatie (Artikel 5) Afdeling II - Bijzondere onderhandelingsgroep Onderafdeling I - Instelling van een bijzondere onderhandelingsgroep (Artikel 6) Onderafdeling II - Geest van samenwerking (Artikel 7) Onderafdeling III - Samenstelling van de bijzondere onderhandelingsgroep (Artikel 8) Onderafdeling IV - Aanwijzing van de in België tewerkgestelde ledenwerknemers en samenstelling van een reservelijst (Artikelen 9 tot 11) Onderafdeling V - Aanpassing van de samenstelling van de bijzondere onderhandelingsgroep (Artikel 12) Onderafdeling VI - Informatie betreffende de namen van de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep en vergaderingen (Artikelen 13 en 14) Onderafdeling VII - Bevoegdheid van de bijzondere onderhandelingsgroep (Artikel 15) Onderafdeling VIII - Werking (Artikelen 16 tot 19) Onderafdeling IX - Duur van de onderhandelingen (Artikel 20) HOOFDSTUK V - INHOUD VAN DE OVEREENKOMST (Artikelen 21 tot 24) HOOFDSTUK VI - REFERENTIEVOORSCHRIFTEN Afdeling I - Toepassingsvoorwaarden inzake de referentievoorschriften (Artikelen 25 en 26) Afdeling II - Samenstelling van het vertegenwoordigingsorgaan (Artikel 27) Afdeling III - Aanwijzing van de in België tewerkgestelde leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan en samenstelling van een reservelijst (Artikelen 28 tot 30) Afdeling IV - Aanpassing van de samenstelling van het vertegenwoordigings orgaan (Artikel 31) Afdeling V - Bevoegdheid van het vertegenwoordigingsorgaan (Artikel 32) Afdeling VI - Procedure voor de onderhandeling over een overeenkomst of behoud van de referentievoorschriften (Artikel 33) Afdeling VII - Beperkt comité (Artikel 34) Afdeling VIII - Vergaderingen (Artikel 35) Onderafdeling I - Jaarlijkse vergaderingen (Artikelen 36 en 37) Onderafdeling II - Vergaderingen in geval van buitengewone omstandigheden (Artikel 38) Afdeling IX - Informatie over de inhoud en de resultaten van de informatie- en raadplegingsprocedures (Artikel 39) Afdeling X - Werking van het vertegenwoordigingsorgaan (Artikelen 40 tot 43) Afdeling XI - Referentievoorschriften voor medezeggenschap Onderafdeling I - SE opgericht door omzetting (Artikel 44) Onderafdeling II - Andere gevallen van oprichting van een SE (Artikelen 45 tot 50)

65

HOOFDSTUK VII - DIVERSE BEPALINGEN Afdeling I - Werking van het vertegenwoordigingsorgaan en van de procedure ter informatie en raadpleging van de werknemers (Artikel 51) Afdeling II - Middelen die moeten worden verschaft aan de in België tewerkgestelde leden van het vertegenwoordigingsorgaan en werk nemersvertegenwoordigers van de dochterondernemingen en vestigingen van de SE (Artikel 52) Afdeling III - Statuut (Artikel 53) Afdeling IV - Samenwerkingsprotocol (Artikel 54) HOOFDSTUK VIII - SLOTBEPALINGEN (Artikel 55) BIJLAGE

66

COLLECTIEVE ARBEIDSOVEREENKOMST NR. 84 VAN 6 OKTOBER 2004 BETREFFENDE DE ROL VAN DE WERKNEMERS IN DE EUROPESE VENNOOTSCHAP

Gelet op de wet van 5 december 1968 betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités; Gelet op verordening (EG) nr. 2157/2001 van de Raad van 8 oktober 2001 betreffende het statuut van de Europese vennootschap (SE), meer bepaald artikel 20, lid 1, i); Gelet op richtlijn 2001/86/EG van de Raad van de Europese Unie van 8 oktober 2001 tot aanvulling van het statuut van de Europese vennootschap met betrekking tot de rol van de werknemers; Overwegende dat de voornoemde verordening in Belgisch recht werd omgezet door een koninklijk besluit van 1 september 2004 houdende tenuitvoerlegging van verordening (EG) nr. 2157/2001 van de Raad van 8 oktober 2001 betreffende het statuut van de Europese vennootschap; Overwegende dat de werknemers een rol moeten kunnen spelen in de Europese vennootschappen; Overwegende dat die rol moet worden gewaarborgd door de instelling en werking van een vertegenwoordigingsorgaan voor de werknemers of door de instelling van een of meer informatie- en raadplegingsprocedures; Hebben de navolgende interprofessionele organisaties van werkgevers en van werknemers : - het Verbond van Belgische Ondernemingen - de nationale middenstandsorganisaties erkend overeenkomstig de wetten betreffende de organisatie van de Middenstand, gecoördineerd op 28 mei 1979 - de Boerenbond - "la Fédération wallonne de l'Agriculture" - het Algemeen Christelijk Vakverbond van België - het Algemeen Belgisch Vakverbond - de Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België op 6 oktober 2004 in de Nationale Arbeidsraad de volgende collectieve arbeidsovereenkomst gesloten.

HOOFDSTUK I - ONDERWERP EN TOEPASSINGSGEBIED Artikel 1 Deze overeenkomst geeft uitvoering aan richtlijn 2001/86/EG van de Raad van de Europese Unie van 8 oktober 2001 tot aanvulling van het statuut van de Europese vennootschap met betrekking tot de rol van de werknemers. Zij heeft tot doel de te volgen procedures en de regelingen met betrekking tot de rol van de werknemers in een Europese vennootschap vast te stellen. Artikel 2 Er moeten regelingen worden vastgesteld met betrekking tot de rol van de werknemers, volgens de in deze overeenkomst bepaalde procedure, in de Europese vennootschappen die voldoen aan de voorwaarden bepaald in de hoofdstukken IV en V van deze overeenkomst. De regelingen met betrekking tot de rol van de werknemers moeten de gehele Europese vennootschap bestrijken. Dit is beperkt tot de ondernemingen en vestigingen in de lidstaten, tenzij de overeenkomst bedoeld in hoofdstuk V, bepaalt dat andere staten dan de lidstaten worden bestreken.

67

Commentaar De overeenkomst bedoeld in de tweede alinea van artikel 2, heeft maar uitwerking voorzover het Belgisch recht toepasselijk wordt verklaard op de Europese vennootschap krachtens verordening (EG) nr. 2157/2001 van de Raad van 8 oktober 2001 betreffende het statuut van de Europese vennootschap (SE).

HOOFDSTUK II - DEFINITIES Artikel 3 In deze overeenkomst wordt ingevolge de voornoemde richtlijn verstaan onder: § 1. "Europese vennootschap of SE": een vennootschap, opgericht overeenkomstig verordening (EG) nr. 2157/2001 van de Europese Raad van 8 oktober 2001 betreffende het statuut van de Europese vennootschap (SE). § 2. "deelnemende vennootschappen": de vennootschappen die rechtstreeks deelnemen aan de oprichting van een SE. Als rechtstreeks deelnemend aan de oprichting van een SE wordt beschouwd, de vennootschap wier aandeelhouders, bij de oprichting van de SE, aandeelhouders van die SE worden of de vennootschap die zelf aandeelhouder van de SE wordt. Voor de toepassing van deze bepaling wordt verstaan onder "vennootschappen", de vennootschappen in de zin van artikel 48, tweede alinea van het verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap alsook andere publiekrechtelijke of privaatrechtelijke lichamen, overeenkomstig wat is bepaald in artikel 2, lid 3 van verordening (EG) nr. 2157/2001 van de Europese Raad van 8 oktober 2001 betreffende het statuut van de Europese vennootschap. § 3. "dochteronderneming van een vennootschap": een onderneming waarover die vennootschap een overheersende invloed uitoefent, bijvoorbeeld door eigendom, financiële deelneming of op haar van toepassing zijnde voorschriften. Tot bewijs van het tegendeel, wordt het geacht vast te staan dat een overheersende invloed wordt uitgeoefend wanneer een onderneming, direct of indirect: a) meer dan de helft van de leden van het bestuurs-, leidinggevend of toezichthoudend orgaan van de onderneming kan benoemen of b) beschikt over de meerderheid van de stemmen die verbonden zijn aan de door de onderneming uitge-geven aandelen of c) de meerderheid van het geplaatste kapitaal van de onderneming bezit. Wanneer verschillende ondernemingen van een concern voldoen aan een van de voorwaarden vermeld in de tweede alinea, wordt de onderneming die voldoet aan de voorwaarde onder a), geacht een overheersende invloed uit te oefenen. Indien geen enkele onderneming voldoet aan de voorwaarde onder a), wordt de onderneming die voldoet aan de voorwaarde onder b), geacht een overheersende invloed uit te oefenen. Voor de toepassing van de tweede alinea worden onder de rechten van de zeggenschap uitoefenende onderneming ten aanzien van stemrecht en benoeming ook de rechten verstaan van alle ondernemingen waarover zij zeggenschap uitoefent, en die van alle personen of organen die handelen onder eigen naam, doch voor rekening van de zeggenschap uitoefenende onderneming of van enige andere onderneming waarover zeggenschap wordt uitgeoefend. Een overheersende invloed wordt niet geacht te bestaan louter op grond van het feit dat een gevolmachtigd persoon zijn taak vervult krachtens de wetgeving van een lidstaat inzake liquidatie, faillissement, insolventie, opschorting van betaling, gerechtelijk akkoord of een andere soortgelijke procedure. In afwijking van de alinea's 1 en 2 is een maatschappij als bedoeld in artikel 3, lid 5, onder a) of c) van verordening (EEG) nr. 4064/89 van de Europese Raad van 21 december 1989 betreffende de controle op concentraties van ondernemingen, geen "onderneming die zeggenschap uitoefent" over een andere onderneming waarin zij deelnemingen heeft.

68

§ 4. "betrokken dochteronderneming of vestiging": een dochteronderneming of vestiging van een deelnemende vennootschap die bij de oprichting van een SE een dochteronderneming of vestiging van de SE wordt en die in een lidstaat is gevestigd. Als betrokken dochteronderneming of vestiging moeten worden beschouwd, voorzover de overheersende invloed bepaald in § 3 van dit artikel kan worden geacht vast te staan: - de directe dochterondernemingen van de deelnemende vennootschappen die al dan niet onder hetzelfde nationale recht vallen; - de directe vestigingen van de deelnemende vennootschappen, al dan niet in dezelfde lidstaat gevestigd; - de indirecte dochterondernemingen van de deelnemende vennootschappen, d.w.z. de dochteronder-nemingen van directe dochterondernemingen van deelnemende vennootschappen en de dochteronder-nemingen van indirecte dochterondernemingen; - de indirecte vestigingen van de deelnemende vennootschappen, d.w.z. de vestigingen van de indirecte dochterondernemingen van die vennootschappen. § 5. "vertegenwoordigingsorgaan": het grensoverschrijdende orgaan dat de werknemers vertegenwoordigt, ingesteld bij de in artikel 21 bedoelde overeenkomst of overeenkomstig de referentievoorschriften opgenomen in Hoofdstuk VI, ten behoeve van de informatie en raadpleging van de werknemers van de SE en haar dochterondernemingen en vestigingen in een lidstaat en, in voorkomend geval, de uitoefening van medezeggenschapsrechten in verband met de SE. § 6. "bijzondere onderhandelingsgroep": de overeenkomstig artikel 6 ingestelde groep die tot doel heeft met het bevoegde orgaan van de deelnemende vennootschappen te onderhandelen over de vaststelling van regelingen met betrekking tot de rol van de werknemers in de SE. § 7. "rol van de werknemers": informatie, raadpleging en medezeggenschap. In deze overeenkomst wordt verstaan onder: 1° "informatie": het verstrekken, door het bevoegde orgaan van de SE, aan het orgaan dat de werknemers vertegenwoordigt en/of aan de werknemersvertegenwoordigers, van inlichtingen over aangelegenheden die betrekking hebben op de SE zelf en op eender welke van haar dochterondernemingen of vestigingen in een andere lidstaat of over aangelegenheden die de bevoegdheid van de besluitvormingsorganen in één enkele lidstaat te buiten gaan, op een zodanig tijdstip, op een zodanige wijze en met een zodanige inhoud dat de werknemersvertegenwoordigers het mogelijke effect ervan grondig kunnen beoordelen en, in voorkomend geval, raadplegingen met het bevoegde orgaan van de SE kunnen voorbereiden; 2° "raadpleging": de instelling van dialoog en de uitwisseling van standpunten tussen het orgaan dat de werknemers vertegenwoordigt en/of de werknemersvertegenwoordigers en het bevoegde orgaan van de SE, op een zodanig tijdstip, op een zodanige wijze en met een zodanige inhoud dat de werknemersvertegenwoordigers, op basis van de verstrekte informatie, een mening over de door het bevoegde orgaan beoogde maatregelen kenbaar kunnen maken waarmee rekening kan worden gehouden in het besluitvormingsproces binnen de SE; 3° "medezeggenschap": de invloed van het orgaan dat de werknemers vertegenwoordigt en/of van de werknemersvertegenwoordigers op de gang van zaken bij een vennootschap via: * het recht om een aantal leden van het toezichthoudend of het bestuursorgaan van de vennootschap te kiezen of te benoemen, of * het recht om met betrekking tot de benoeming van een aantal of alle leden van het toezichthoudend of het bestuursorgaan van de vennootschap aanbevelingen te doen of bezwaar te maken. § 8. "werknemers": de personen die arbeid verrichten krachtens een arbeidsovereenkomst of een leerovereenkomst. § 9. "lidstaten": de lidstaten van de Europese Unie en de andere lidstaten van de Europese Economische Ruimte, bedoeld in de richtlijn.

69

Commentaar a. Voor de toepassing van § 2, derde alinea van dit artikel dient in herinnering te worden gebracht dat artikel 48 van het verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap als volgt luidt: "Onder vennootschappen worden verstaan maatschappen naar burgerlijk recht of handelsrecht, de coöperatieve verenigingen of vennootschappen daaronder begrepen, en de overige rechtspersonen naar publiek- of privaatrecht, met uitzondering van vennootschappen welke geen winst beogen". b. Paragraaf 3 van dit artikel omvat alle dochterondernemingen en alle vestigingen die beantwoorden aan de definities van die begrippen in de zin van de wetgeving van de lidstaat, die op de zeggenschap uitoefenende onderneming van toepassing is. c. De definitie van § 7, 1° van dit artikel houdt een grensoverschrijdende dimensie in ("... over aangelegenheden die betrekking hebben op de SE zelf en op eender welke van haar dochterondernemingen of vestigingen in een andere lidstaat of over aangelegenheden die de bevoegdheid van de besluitvormingsorganen in één enkele lidstaat te buiten gaan"). Het eerste deel van die grensoverschrijdende dimensie impliceert dat de informatie handelt over aangelegenheden die betrekking hebben op het geheel van de SE of ten minste twee in verschillende lidstaten gelegen dochterondernemingen of vestigingen van de SE. Het tweede deel van die grensoverschrijdende dimensie verruimt het toepassingsgebied ervan aangezien de aangelegenheden die betrekking hebben op één enkele lidstaat, worden geacht een grensoverschrijdende dimensie te hebben zodra de desbetreffende beslissing werd genomen in een andere lidstaat.

HOOFDSTUK III - VASTSTELLING VAN HET AANTAL WERKNEMERS Artikel 4 In deze overeenkomst wordt bij de vaststelling van het aantal werknemers uitgegaan van het gemiddelde aantal werknemers tewerkgesteld in de in België gelegen deelnemende vennootschappen en hun dochterondernemingen of vestigingen, met inbegrip van de deeltijdse werknemers, gedurende de twee jaar voorafgaand aan de dag waarop de in artikel 5 bedoelde procedure ten uitvoer wordt gelegd. Het gemiddelde aantal in België tewerkgestelde werknemers wordt berekend overeenkomstig de bepalingen inzake de nadere regels voor de berekening van dit gemiddelde aantal, met uitzondering van de wegingsregels, zoals vastgesteld in de regelgeving betreffende de sociale verkiezingen, aangenomen ter uitvoering van artikel 14, § 1, eerste alinea van de wet van 20 september 1948 houdende organisatie van het bedrijfsleven.

HOOFDSTUK IV - VOORAFGAANDE PROCEDURE EN BIJZONDERE ONDERHANDELINGSGROEP Afdeling I - Tenuitvoerlegging van de procedure en verstrekking van voorafgaande informatie Artikel 5 § 1. Wanneer de leidinggevende of de bestuursorganen van de deelnemende vennootschappen een voorstel tot oprichting van een SE opstellen, doen zij zo spoedig mogelijk na de openbaarmaking van het fusievoorstel of het voorstel tot oprichting van een holdingmaatschappij, dan wel na overeenstemming te hebben bereikt over een voorstel tot oprichting van een dochteronderneming of tot omzetting in een SE, het nodige - waaronder het verstrekken van informatie - om met de vertegenwoordigers van de werknemers van de deelnemende vennootschappen en de betrokken dochterondernemingen en vestigingen, in onderhandeling te treden over regelingen inzake de rol van de werknemers in de SE. § 2. Voor de toepassing van deze bepaling wordt onder informatie verstaan, informatie over de procedure volgens welke regelingen met betrekking tot de rol van de werknemers worden vastgesteld in het fusievoorstel of het voorstel tot oprichting van een holdingmaatschappij, respectievelijk bedoeld in artikel 20, lid 1, i) en

70

artikel 32, lid 2 van verordening 2157/2001 van de Europese Raad van 8 oktober 2001 betreffende het statuut van de Europese vennootschap, informatie over de gevolgen voor de werknemers van de omzetting in een SE, zoals bedoeld in artikel 37, lid 4 van dezelfde verordening, alsook informatie over de identiteit van de deelnemende vennootschappen, al hun dochterondernemingen en vestigingen, en het aantal werknemers van de deelnemende vennootschappen, hun dochterondernemingen en vestigingen. Deze informatie wordt uitgesplitst naar deelnemende vennootschap, dochteronderneming en vestiging van die deelnemende vennootschappen. De informatie heeft voorts betrekking op het aantal werknemers van de deelnemende vennootschappen die een medezeggenschapssysteem hebben ingesteld en op hun verhouding in het totale aantal door die deelnemende vennootschappen tewerkgestelde werknemers. § 3. Deze informatie wordt bezorgd aan de werknemersvertegenwoordigers van alle deelnemende vennootschappen en alle betrokken dochterondernemingen en vestigingen. Bij ontstentenis van werknemersvertegenwoordigers van de deelnemende vennootschappen en de betrokken dochterondernemingen en vestigingen, wordt deze informatie bezorgd aan de werknemers van die deelnemende vennootschappen of betrokken dochterondernemingen en vestigingen. Afdeling II - Bijzondere onderhandelingsgroep Onderafdeling I - Instelling van een bijzondere onderhandelingsgroep Artikel 6 Zodra de procedure overeenkomstig artikel 5 ten uitvoer is gelegd, wordt er een bijzondere onderhandelingsgroep, die representatief is voor de werknemers van de deelnemende vennootschappen en de betrokken dochterondernemingen en vestigingen, samengesteld. Onderafdeling II - Geest van samenwerking Artikel 7 De bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen en de bijzondere onderhandelingsgroep onderhandelen in een geest van samenwerking om tot een akkoord te komen over regelingen betreffende de rol van de werknemers in de SE. Onderafdeling III - Samenstelling van de bijzondere onderhandelingsgroep Artikel 8 § 1. De leden van de bijzondere onderhandelingsgroep worden gekozen of aangewezen volgens de in het geldende nationale recht vastgestelde regels, in verhouding tot het aantal werknemers dat in de onderscheiden lidstaten in dienst is van de deelnemende vennootschappen en de betrokken dochterondernemingen en vestigingen. Per lidstaat wordt een mandaat toegewezen voor elke 10 %, of een deel daarvan, van de werknemers die in de betrokken lidstaat in dienst zijn, berekend over het totale aantal werknemers dat bij de deelnemende vennootschappen en de betrokken dochterondernemingen en vestigingen in alle lidstaten tezamen in dienst is. § 2. Indien een SE via fusie wordt opgericht en een of meer deelnemende vennootschappen ingevolge de inschrijving van de SE ophouden als afzonderlijk juridisch lichaam te bestaan, worden de werknemers van die deelnemende vennootschappen in de bijzondere onderhandelingsgroep vertegenwoordigd door een extra lid onder de volgende regels en voorwaarden: 1° deze werknemers mogen in de bijzondere onderhandelingsgroep niet over een directe vertegenwoordiger beschikken op grond van de regels bedoeld in § 1 van dit artikel; 2° de samenstelling van de bijzondere onderhandelingsgroep mag niet leiden tot een dubbele vertegenwoordiging van deze werknemers; 3° de toekenning van extra mandaten mag niet leiden tot een verhoging met meer dan 20 % van het aantal op grond van de regels, bedoeld in § 1 van dit artikel, toegekende mandaten.

71

Indien, op grond van deze paragraaf, het aantal deelnemende vennootschappen dat, als gevolg van de fusieoperatie, ophoudt als afzonderlijk juridisch lichaam te bestaan, groter is dan het aantal beschikbare extra mandaten, worden deze extra mandaten aan de vennootschappen in verschillende lidstaten toegekend in dalende volgorde van het aantal werknemers in die vennootschappen. Commentaar a. Voor de toepassing van § 1 van dit artikel wordt elke lidstaat waarin werknemers in dienst zijn van een deelnemende vennootschap en/of een betrokken dochteronderneming of vestiging, vertegenwoordigd in de bijzondere onderhandelingsgroep. Bijvoorbeeld, indien in een lidstaat minder dan 10 % van de werknemers in dienst is, berekend over het totale aantal werknemers, zal aan die lidstaat een mandaat worden toegekend. Indien dit aantal 10 % bereikt, zal aan die lidstaat eveneens een mandaat worden toegekend. Er worden twee mandaten toegekend indien het aantal meer dan 10 % tot 20 % bedraagt. Een aantal van meer dan 20 % geeft recht op drie mandaten. b. Wat § 2, 1° van dit artikel betreft, wordt als een directe vertegenwoordiger in de bijzondere onderhandelingsgroep beschouwd, de vertegenwoordiger afkomstig van een bij de fusie betrokken deelnemende vennootschap. c. Als bijlage zijn een aantal praktische voorbeelden opgenomen. Onderafdeling IV - Aanwijzing van de in België tewerkgestelde leden-werknemers en samenstelling van een reservelijst Artikel 9 § 1. De bepalingen van dit artikel hebben betrekking op de aanwijzing van de leden-werknemers van de in België of in een andere lidstaat ingestelde bijzondere onderhandelingsgroep. § 2. De in België tewerkgestelde leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep worden in principe aangewezen door en onder de in België tewerkgestelde werknemersvertegenwoordigers die zitting hebben in de ondernemingsraden van de deelnemende vennootschappen en hun betrokken dochterondernemingen en vestigingen. Wanneer er geen akkoord is onder die vertegenwoordigers, worden de leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep aangewezen door de meerderheid van die vertegenwoordigers. Bij ontstentenis van ondernemingsraad worden de leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep aangewezen door en onder de werknemers-vertegenwoordigers die zitting hebben in de comités voor preventie en bescherming op het werk. Wanneer er geen akkoord is onder die vertegenwoordigers, worden de ledenwerknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep aangewezen door de meerderheid van die vertegenwoordigers. Bij ontstentenis van ondernemingsraad en comité voor preventie en bescherming op het werk, kan elk paritair comité de vakbondsafvaardigingen van de deelnemende vennootschappen en de betrokken dochterondernemingen en vestigingen die onder zijn sectorale bevoegdheid vallen, machtigen de ledenwerknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep aan te wijzen. Bij ontstentenis van ondernemingsraad of comité voor preventie en bescherming op het werk in de in België gelegen deelnemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen, en bij ontstentenis van machtiging van het paritair comité, hebben de werknemers van de deelnemende vennootschap en de betrokken dochteronderneming of vestiging het recht de leden-werknemers van de bijzondere onderhandelingsgroep te verkiezen of aan te wijzen. § 3. Onder de leden-werknemers kan zich een vertegenwoordiger van de representatieve werknemersorganisaties bevinden, die al dan niet een werknemer is van een deelnemende vennootschap of een betrokken dochteronderneming of vestiging.

72

Artikel 10 Indien is voldaan aan de voorwaarden vastgesteld in artikel 8, § 2 van deze overeenkomst, wordt het extra lidwerknemer of worden de extra leden-werknemers aangewezen overeenkomstig artikel 9 van deze overeenkomst. Artikel 11 Er wordt een reservelijst samengesteld om te zorgen voor continuïteit binnen de bijzondere onderhandelingsgroep in geval van overlijden, arbeidsongeschiktheid van langere duur, moederschap, vertrek uit de deelnemende vennootschap of de betrokken dochteronderneming of vestiging, ontslag van het lid of verlies van het nationaal mandaat op basis waarvan de aanwijzing of de verkiezing als lid van de bijzondere onderhandelingsgroep heeft plaatsgehad. De personen op die reservelijst worden aangewezen volgens dezelfde procedure als de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep. Die lijst omvat een vervanger per lidstaat. Onderafdeling V - Aanpassing van de samenstelling van de bijzondere onderhandelingsgroep Artikel 12 Wanneer de leidinggevende of de bestuursorganen van de deel-nemende vennootschappen het voorstel tot oprichting van de SE wijzigen teneinde nieuwe deel-nemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen aan die SE toe te voegen of sommige in het aanvankelijke voorstel tot oprichting bedoelde deelnemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen ervan uit te sluiten, dient op grond van artikel 5 van deze overeenkomst nieuwe informatie te worden verstrekt en dient overeenkomstig de artikelen 8 en volgende van deze overeenkomst een nieuwe bijzondere onderhandelingsgroep te worden opgericht. Onderafdeling VI - Informatie betreffende de namen van de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep en vergaderingen Artikel 13 Aan de in België gelegen bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen worden de namen van de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep alsook de namen die op de reservelijst voorkomen, doorgegeven. Die bevoegde organen geven die informatie door aan de leiding van de betrokken dochterondernemingen en vestigingen. Zodra de in België gelegen bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen de voornoemde informatie overeenkomstig de eerste alinea van deze bepaling hebben ontvangen, beleggen zij een eerste vergadering met de bijzondere onderhandelingsgroep. Artikel 14 De bijzondere onderhandelingsgroep heeft het recht om, met instemming van de in België gelegen bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen, voorbereidende vergaderingen te beleggen voorafgaand aan de vergaderingen met die bevoegde organen. Onderafdeling VII - Bevoegdheid van de bijzondere onderhandelingsgroep Artikel 15 § 1. De bijzondere onderhandelingsgroep heeft tot taak samen met de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen, in een schriftelijke overeenkomst regelingen met betrekking tot de rol van de werknemers in de SE vast te stellen. § 2. Daartoe stellen alle bevoegde organen van alle deelnemende vennootschappen de bijzondere onderhandelingsgroep in kennis van het oprichtingsvoorstel en van het verloop van de oprichting van de SE, totdat de SE wordt ingeschreven.

73

Commentaar De rol van de werknemers, bedoeld in § 1 van deze bepaling, bestrijkt de procedures met betrekking tot de rol van de werknemers in de onderneming of in het concern waarvan de SE de overheersende vennootschap is. Paragraaf 2 van deze bepaling heeft tot doel de bijzondere onderhandelingsgroep bijvoorbeeld in staat te stellen een eventuele behoefte aan hersamenstelling te constateren als gevolg van veranderingen in de vorm die aanvankelijk voor de oprichting van de SE in het vooruitzicht werd gesteld. Onderafdeling VIII - Werking Artikel 16 In het kader van de onderhandelingen kan de bijzondere onderhandelingsgroep op haar verzoek worden bijgestaan door deskundigen van haar keuze, met name door vertegenwoordigers van vakbondsorganisaties op communautair niveau. Die deskundigen kunnen op verzoek van de bijzondere onderhandelingsgroep op onderhandelingsvergaderingen aanwezig zijn als adviseur, eventueel om de samenhang op communautair niveau te bevorderen. De bijzondere onderhandelingsgroep kan besluiten de vertegenwoordigers van passende externe organisaties, waaronder vakbondsorganisaties, in kennis te stellen van het openen van onderhandelingen. De bijzondere onderhandelingsgroep stelt samen met de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen de praktische regels vast voor de aanwezigheid van de deskundigen op de vergaderingen. De kostenvergoeding van de deelnemende vennootschappen is beperkt tot slechts één deskundige, tenzij de partijen anders overeenkomen. Artikel 17 § 1. De bijzondere onderhandelingsgroep kan besluiten de onderhandelingen met de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen te beëindigen of ze niet te openen en zich te verlaten op de regels inzake informatie en raadpleging van werknemers die gelden in de lidstaten waar de SE werknemers heeft. Voor een dergelijk besluit zijn de stemmen nodig van twee derde van de leden die ten minste twee derde van de werknemers vertegenwoordigen, waaronder de stemmen van leden die werknemers vertegenwoordigen die in ten minste twee lidstaten in dienst zijn. Wanneer een dergelijk besluit is genomen, zijn de referentievoorschriften niet van toepassing. Tenzij anders wordt overeengekomen door de bijzondere onderhandelingsgroep en de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen, wordt de bijzondere onderhandelingsgroep ontbonden. Wanneer de bijzondere onderhandelingsgroep overeenkomstig de voorgaande alinea's besluit geen onderhandeling te openen of reeds geopende onderhandelingen te beëindigen, zijn de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 van 6 februari 1996 betreffende de instelling van een Europese ondernemingsraad of van een procedure in ondernemingen of concerns met een communautaire dimensie ter informatie en raadpleging van de werknemers en de collectieve arbeidsovereenkomsten tot wijziging van die collectieve arbeidsovereenkomst, van toepassing. § 2. In het geval van een SE, opgericht door omzetting overeenkomstig artikel 2, lid 4 van verordening 2157/2001 van de Europese Raad van 8 oktober 2001 betreffende het statuut van de Europese vennootschap, is § 1 van deze bepaling niet van toepassing indien er in de om te zetten naamloze vennootschap medezeggenschap bestaat. § 3. De bijzondere onderhandelingsgroep wordt, op schriftelijk verzoek van ten minste 10 % van de werknemers van de SE en haar dochterondernemingen en vestigingen, of van hun vertegenwoordigers, op zijn vroegst twee jaar na het in § 1 van deze bepaling bedoelde besluit opnieuw ingesteld, tenzij de betrokken partijen overeenkomen de onderhandelingen vroeger te heropenen. Indien de bijzondere onderhandelingsgroep besluit de onderhandelingen met de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen te heropenen, maar die onderhandelingen niet leiden tot een akkoord gesloten

74

overeenkomstig de artikelen 21 en volgende van deze overeenkomst, is geen enkele bepaling van de referentievoorschriften van toepassing. Artikel 18 De uitgaven in verband met het functioneren van de bijzondere onderhandelingsgroep en met de onderhandelingen, worden gedragen door de deelnemende vennootschappen teneinde de bijzondere onderhandelingsgroep in staat te stellen haar taak naar behoren uit te voeren. Artikel 19 De bijzondere onderhandelingsgroep besluit met de volstrekte meerderheid van haar leden. Deze meerderheid moet de volstrekte meerderheid van de in de bijzondere onderhandelingsgroep vertegenwoordigde werknemers vertegenwoordigen. Elk lid beschikt over één stem. Voor de besluiten van de bijzondere onderhandelingsgroep over een akkoord om de medezeggenschapsrechten in te perken, vergeleken met wat in de deelnemende vennootschappen bestaat, zijn de stemmen vereist van twee derde van de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep, die ten minste twee derde van de in de bijzondere onderhandelingsgroep vertegenwoordigde werknemers vertegenwoordigen, waaronder de stemmen van leden die werknemers vertegenwoordigen die in ten minste twee lidstaten in dienst zijn: 1° in het geval van een SE opgericht door fusie, indien de medezeggenschap ten minste 25 % van het totale aantal werknemers van de deelnemende vennootschappen bestrijkt; of 2° in het geval van een SE opgericht door oprichting van een holding-SE of een dochter-SE, indien de medezeggenschap ten minste 50 % van het totale aantal werknemers van de deelnemende vennootschappen bestrijkt. Voor de toepassing van deze bepaling wordt onder inperking van de medezeggenschapsrechten verstaan, een gedeelte werknemersvertegenwoordigers die zitting hebben in het toezichthoudend of het bestuursorgaan van de SE of leden van die organen met betrekking tot wier benoeming de werknemersvertegenwoordigers aanbevelingen kunnen doen of bezwaar kunnen maken, dat geringer is dan het hoogste gedeelte dat in de deelnemende vennootschappen van toepassing was. Onderafdeling IX - Duur van de onderhandelingen Artikel 20 § 1. De onderhandelingen vangen aan zodra de bijzondere onderhandelingsgroep geldig is ingesteld en kunnen worden voortgezet gedurende een periode van zes maanden na de eerste vergadering tussen de geldig ingestelde bijzondere onderhandelingsgroep en de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen. § 2. De bijzondere onderhandelingsgroep en de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen kunnen in gezamenlijk overleg besluiten de in § 1 bedoelde onderhandelingsperiode te verlengen tot ten hoogste één jaar, te rekenen vanaf de eerste vergadering tussen de bijzondere onderhandelingsgroep en de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen.

75

HOOFDSTUK V - INHOUD VAN DE OVEREENKOMST Artikel 21 De overeenkomst heeft betrekking hetzij op de instelling en de werking van een vertegenwoordigingsorgaan voor de werknemers, hetzij op de instelling van een of meer informatie- en raadplegingsprocedures, voor de SE die haar zetel heeft in België. De overeenkomst moet schriftelijk worden vastgesteld. Zij moet worden ondertekend door de vertegenwoordigers van de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen alsook door de leden van de bijzondere onderhandelingsgroep die de overeenkomst goedkeuren. Zij moet gedateerd zijn. Artikel 22 De overeenkomst over de instelling en de werking van een vertegenwoordigingsorgaan voor de werknemers, voor de SE die haar zetel heeft in België, bepaalt op zijn minst het volgende: 1° de werkingssfeer van de overeenkomst; 2° de samenstelling en het aantal leden van en de zetelverdeling in het vertegenwoordigingsorgaan dat als gesprekspartner van het bevoegde orgaan van de SE fungeert in het kader van regelingen ter informatie en raadpleging van de werknemers van de SE en haar dochterondernemingen en vestigingen; 3° de bevoegdheden en de procedure voor de informatie en raadpleging van het vertegenwoordigings-orgaan; 4° de frequentie van de vergaderingen van het vertegenwoordigingsorgaan; 5° de aan het vertegenwoordigingsorgaan toe te wijzen financiële en materiële middelen; 6° ingeval de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen en de bijzondere onderhandelingsgroep tijdens de onderhandelingen besluiten medezeggenschapsregelingen vast te stellen, de inhoud daarvan, onder meer, in voorkomend geval, het aantal van de leden in het toezichthoudend of het bestuursorgaan van de SE die de werknemers gerechtigd zijn te kiezen of te benoemen, of met betrekking tot wier benoeming de werknemers aanbevelingen kunnen doen of bezwaar kunnen maken, de procedures voor het kiezen of benoemen van die leden of het met betrekking tot hun benoeming aanbevelingen doen of bezwaar maken door de werknemers en de rechten van die leden; 7° de datum van inwerkingtreding van de overeenkomst, de looptijd, de gevallen waarin opnieuw over de overeenkomst moet worden onderhandeld en de procedure voor hernieuwde onderhandelingen. De overeenkomst bepaalt dat zij voldoet aan de voorwaarden inzake meerderheid, bepaald in artikel 19 van deze overeenkomst. Zij constateert het gedeelte van de werknemers dat vertegenwoordigd is door elk lid van de bijzondere onderhandelingsgroep. Commentaar Wat punt 7° van dit artikel betreft, kunnen de partijen onder andere regels overeenkomen die in acht moeten worden genomen met betrekking tot veranderingen in de structuur van de SE, grote personeelswijzigingen of verhuizing van de zetel van de SE. Artikel 23 De bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen en de bijzondere onderhandelingsgroep kunnen besluiten om voor de SE die haar zetel heeft in België, in plaats van een vertegenwoordigings-orgaan, een of meer informatie- en raadplegingsprocedures in te stellen. De overeenkomst moet de wijze bepalen waarop die procedures toepassing vinden. Artikel 24 In het geval van een SE opgericht door omzetting, moet de overeenkomst ten minste in dezelfde mate voorzien in elk aspect van de rol van de werknemers als bij de in een SE om te zetten vennootschap het geval is.

76

HOOFDSTUK VI - REFERENTIEVOORSCHRIFTEN Afdeling I - Toepassingsvoorwaarden inzake de referentievoorschriften Artikel 25 De referentievoorschriften met betrekking tot de rol van de werknemers in de SE, zijn van toepassing vanaf de datum van inschrijving van de SE in België: 1° indien de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen en de bijzondere onderhandelingsgroep dit overeenkomen; of 2° indien er binnen de in artikel 20 bedoelde termijn geen overeenkomst is gesloten en - het bevoegde orgaan van elk van de deelnemende vennootschappen besluit ermee in te stemmen dat de referentievoorschriften, bedoeld in de artikelen 25 tot 50, worden toegepast en daardoor de inschrijving van de SE voort te zetten en - de bijzondere onderhandelingsgroep niet het in artikel 17 bedoelde besluit heeft genomen om de onderhandelingen niet te openen of om reeds geopende onderhandelingen te beëindigen. Bovendien zijn de referentievoorschriften betreffende de medezeggenschap van de werknemers in de SE slechts van toepassing: 1° in het geval van een SE opgericht door omzetting, indien de regels betreffende de medezeggenschap van de werknemers in het toezichthoudend of het bestuursorgaan op een in een SE omgezette vennootschap van toepassing waren; 2° in het geval van een SE opgericht door fusie: - indien er vóór de inschrijving van de SE in een of meer van de deelnemende vennootschappen een of meer vormen van medezeggenschap van toepassing waren die ten minste 25 % van het totale aantal werknemers van de deelnemende vennootschappen bestreken of - indien er vóór de inschrijving van de SE in een of meer van de deelnemende vennootschappen een of meer vormen van medezeggenschap van toepassing waren die minder dan 25 % van het totale aantal werknemers van de deelnemende vennootschappen bestreken en de bijzondere onderhandelingsgroep daartoe besluit; 3° in het geval van een SE opgericht door oprichting van een holdingmaatschappij of een dochteronder-neming: - indien er vóór de inschrijving van de SE in een of meer van de deelnemende vennootschappen een of meer vormen van medezeggenschap van toepassing waren die ten minste 50 % van het totale aantal werknemers van de deelnemende vennootschappen bestreken of - indien er vóór de inschrijving van de SE in een of meer van de deelnemende vennootschappen een of meer vormen van medezeggenschap van toepassing waren die minder dan 50 % van het totale aantal werknemers van de deelnemende vennootschappen bestreken en de bijzondere onderhandelingsgroep daartoe besluit. Artikel 26 In al de gevallen waarin krachtens artikel 25 de referentievoorschriften betreffende de medezeggenschap van de werknemers in de SE van toepassing zijn en indien er in de diverse deelnemende vennootschappen meer dan één vorm van medezeggenschap bestond, besluit de bijzondere onderhandelingsgroep welke van die vormen in de SE moet worden ingevoerd. Dit besluit wordt genomen met inachtneming van de voorwaarden inzake meerderheid, bepaald in artikel 19 van deze overeenkomst. De bijzondere onderhandelingsgroep licht de bevoegde organen van de deelnemende vennootschappen in over de uit hoofde van dit artikel genomen besluiten.

77

Afdeling II - Samenstelling van het vertegenwoordigingsorgaan Artikel 27 § 1. Het vertegenwoordigingsorgaan bestaat uit werknemers van de SE en haar dochterondernemingen en vestigingen, die door de werknemersvertegenwoordigers of, bij ontstentenis daarvan, door alle werknemers uit hun midden worden gekozen of aangewezen. § 2. De leden van het vertegenwoordigingsorgaan worden gekozen of aangewezen in verhouding tot het aantal werknemers dat in de onderscheiden lidstaten in dienst is van de deelnemende vennootschappen en de betrokken dochterondernemingen en vestigingen, door per lidstaat een zetel toe te wijzen voor elke 10%, of een deel daarvan, van de werknemers die in de betrokken lidstaat in dienst zijn, berekend over het totale aantal werknemers dat bij de deelnemende vennootschappen en de betrokken dochterondernemingen en vestigingen in alle lidstaten tezamen in dienst is. Commentaar Elke lidstaat waarin werknemers in dienst zijn van een deelnemende vennootschap en/of een betrokken dochteronderneming of vestiging wordt vertegenwoordigd in het vertegenwoordigingsorgaan. Bijvoorbeeld, indien in een lidstaat minder dan 10 % van de werknemers in dienst is, berekend over het totale aantal werknemers, zal aan die lidstaat een mandaat worden toegekend. Indien dit aantal 10 % bereikt, zal aan die lidstaat eveneens een mandaat worden toegekend. Er worden twee mandaten toegekend indien het aantal meer dan 10 % tot 20 % bedraagt. Een aantal van meer dan 20 % geeft recht op drie mandaten. Afdeling III - Aanwijzing van de in België tewerkgestelde leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan en samenstelling van een reservelijst Artikel 28 De bepalingen van dit artikel hebben betrekking op de aanwijzing van de leden-werknemers van het in België of in een andere lidstaat ingestelde vertegenwoordigingsorgaan. De in België tewerkgestelde leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan worden aangewezen door en onder de in België tewerkgestelde werknemersvertegenwoordigers die zitting hebben in de ondernemingsraden van de deelnemende vennootschappen en hun betrokken dochterondernemingen en vestigingen. Wanneer er geen akkoord is onder die vertegenwoordigers, worden de leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan aangewezen door de meerderheid van die vertegenwoordigers. Bij ontstentenis van ondernemingsraad worden de leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan aangewezen door en onder de werknemers-vertegenwoordigers die zitting hebben in de comités voor preventie en bescherming op het werk. Wanneer er geen akkoord is onder die vertegenwoordigers, worden de ledenwerknemers van het vertegenwoordigingsorgaan aangewezen door de meerderheid van die vertegenwoordigers. Bij ontstentenis van ondernemingsraad en comité voor preventie en bescherming op het werk, kan elk paritair comité de vakbondsafvaardigingen van de deelnemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen die onder zijn sectorale bevoegdheid vallen, machtigen de leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan aan te wijzen. Bij ontstentenis van ondernemingsraad of comité voor preventie en bescherming op het werk in de in België gelegen deelnemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen en vestigingen, en bij ontstentenis van machtiging van het paritair comité, hebben de werknemers van de deelnemende vennootschap en de betrokken dochteronderneming of vestiging het recht de leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan te verkiezen of aan te wijzen. Artikel 29 Er wordt een reservelijst samengesteld om te zorgen voor continuïteit binnen het vertegenwoordigings-orgaan in geval van overlijden, arbeids-ongeschiktheid van langere duur, moederschap, vertrek uit de deelnemende vennootschap of de betrokken dochteronderneming of vestiging, ontslag van het lid of verlies van het nationaal

78

mandaat op basis waarvan de aanwijzing of de verkiezing als lid van het vertegenwoordigingsorgaan heeft plaatsgehad. De personen op die reservelijst worden aangewezen volgens dezelfde procedure als de leden van het vertegenwoordigingsorgaan. Die lijst omvat een vervanger per mandaat. Artikel 30 Het bevoegde orgaan van de SE wordt in kennis gesteld van de samenstelling van het vertegenwoordigingsorgaan en van de namen op de reservelijst. Afdeling IV - Aanpassing van de samenstelling van het vertegenwoordigingsorgaan Artikel 31 In geval van veranderingen in de structuur of de omvang van de SE of haar dochterondernemingen en vestigingen, of in geval van grote personeelswijzigingen, dient het vertegenwoordigingsorgaan te worden aangepast of, in voorkomend geval, opnieuw samengesteld te worden, overeenkomstig de artikelen 27 en volgende. Het samenwerkingsprotocol opgesteld op grond van artikel 54 bepaalt de nadere regels voor de samenstelling van het vertegenwoordigingsorgaan in geval van veranderingen in de structuur of de omvang van de SE. Afdeling V - Bevoegdheid van het vertegenwoordigingsorgaan Artikel 32 De bevoegdheid van het vertegenwoordigingsorgaan is beperkt tot aangelegenheden die betrekking hebben op de SE zelf en op eender welke van haar dochterondernemingen of vestigingen in een andere lidstaat of die de bevoegdheid van de besluitvormingsorganen in één enkele lidstaat te buiten gaan. Afdeling VI - Procedure voor de onderhandeling over een overeenkomst of behoud van de referentievoorschriften Artikel 33 Vier jaar nadat het vertegenwoordigingsorgaan is ingesteld dient: - hetzij een onderhandelingsprocedure te worden geopend om een overeenkomst, als bedoeld in hoofdstuk V, te sluiten; - hetzij verder toepassing te worden gemaakt van de referentievoorschriften, bepaald in dit hoofdstuk. Indien wordt besloten de onderhandelingsprocedure te openen, vervult het vertegenwoordigingsorgaan de functie van bijzondere onderhandelingsgroep. Tijdens de procedure blijft het vertegenwoordigingsorgaan werken. Indien wordt besloten geen onderhandelingen aan te vatten of indien binnen de in artikel 20 bepaalde termijn geen overeenkomst wordt gesloten, blijven de in dit hoofdstuk bepaalde referentievoorschriften van toepassing. Afdeling VII - Beperkt comité Artikel 34 Indien de omvang zulks rechtvaardigt, kiest het vertegenwoordigingsorgaan uit zijn midden een beperkt comité met ten hoogste drie leden. Het reglement van orde van het vertegenwoordigingsorgaan kan regels vaststellen voor de geografische verdeling van de mandaten in het beperkte comité.

79

Afdeling VIII - Vergaderingen Artikel 35 Voor elke vergadering met het bevoegde orgaan van de SE heeft het vertegenwoordigingsorgaan of het beperkte comité, zo nodig uitgebreid overeenkomstig artikel 38, § 4, het recht te vergaderen zonder dat daarbij vertegenwoordigers van het bevoegde orgaan aanwezig zijn. Onderafdeling I - Jaarlijkse vergaderingen Artikel 36 Het vertegenwoordigingsorgaan heeft het recht geïnformeerd en geraadpleegd te worden en te dien einde ten minste eenmaal per jaar te vergaderen met het bevoegde orgaan van de SE op basis van door het bevoegde orgaan op gezette tijden opgestelde verslagen over de gang van zaken bij de SE en de desbetreffende vooruitzichten. De plaatselijke leiding wordt daarvan in kennis gesteld. Het bevoegde orgaan van de SE verstrekt het vertegenwoordigingsorgaan de agenda van de vergaderingen van het bestuursorgaan of, in voorkomend geval, van het leidinggevend en het toezichthoudend orgaan, met afschriften van alle documenten die aan de algemene vergadering van haar aandeelhouders worden voorgelegd. Het samenwerkingsprotocol bedoeld in artikel 54, bepaalt binnen welke termijn en op welke wijze het verslag, de agenda en de afschriften van documenten, bedoeld in de tweede alinea, aan de leden van het vertegenwoordigingsorgaan worden bezorgd. Artikel 37 De vergadering heeft met name betrekking op de structuur, de economische en financiële situatie, de waarschijnlijke ontwikkeling van het bedrijf en van de productie en de omzet, de situatie en waarschijnlijke ontwikkeling van de werkgelegenheid, investeringen, ingrijpende wijzigingen in de organisatie, de invoering van nieuwe werkmethodes of productieprocessen, verplaatsingen van de productie, fusies, afslankingen of sluitingen van ondernemingen, vestigingen of belangrijke delen daarvan, en collectieve ontslagen. Onderafdeling II - Vergaderingen in geval van buitengewone omstandigheden Artikel 38 § 1. Wanneer buitengewone omstandigheden aanzienlijke gevolgen hebben voor de belangen van de werknemers, met name in het geval van verhuizingen, verplaatsingen, sluiting van vestigingen of ondernemingen of collectieve ontslagen, heeft het vertegenwoordigingsorgaan het recht geïnformeerd te worden. Het vertegenwoordigingsorgaan of, indien het daar met name om spoedeisende redenen toe besluit, het beperkte comité, heeft het recht op eigen verzoek het bevoegde orgaan van de SE, of een passender niveau van de leiding met eigen beslissingsbevoegdheden binnen de SE, te ontmoeten om geïnformeerd en geraadpleegd te worden over maatregelen die aanzienlijke gevolgen hebben voor de belangen van de werknemers. § 2. Indien het bevoegde orgaan besluit om het advies van het vertegenwoordigingsorgaan niet te volgen, heeft het vertegenwoordigingsorgaan recht op een tweede vergadering met het bevoegde orgaan van de SE om te trachten tot overeenstemming te komen. § 3 Het samenwerkingsprotocol bedoeld in artikel 54, bepaalt de nadere regels voor het beleggen van speciale vergaderingen. § 4. Wordt met het beperkte comité een vergadering georganiseerd, dan zijn de leden van het vertegenwoordigingsorgaan die werknemers vertegenwoordigen op wie de maatregelen bedoeld in § 1 rechtstreeks betrekking hebben, eveneens gerechtigd daaraan deel te nemen. § 5. De informatie- en raadplegingsvergaderingen bedoeld in § 1 en § 2, vinden zo spoedig mogelijk plaats overeenkomstig artikel 3, § 7, 2°.

80

§ 6. Deze informatie- en raadplegingsvergaderingen vinden plaats op basis van een schriftelijk verslag opgemaakt door het bevoegde orgaan of elk ander passend niveau van de leiding van de SE, waarover na afloop van die vergaderingen of binnen een redelijke termijn een advies kan worden uitgebracht. § 7. Die vergaderingen laten de rechten van het bevoegde orgaan onverlet. Afdeling IX - Informatie over de inhoud en de resultaten van de informatie- en raadplegingsprocedures Artikel 39 De leden-werknemers van het vertegenwoordigingsorgaan stellen de vertegenwoordigers van de werknemers van de SE en van haar dochterondernemingen en vestigingen op de hoogte van de inhoud en het resultaat van de informatie- en raadplegingsprocedures. Afdeling X - Werking van het vertegenwoordigingsorgaan Artikel 40 Het vertegenwoordigingsorgaan stelt zijn reglement van orde vast. Artikel 41 Het vertegenwoordigingsorgaan en het beperkte comité kunnen zich laten bijstaan door deskundigen van hun keuze. Het samenwerkingsprotocol bedoeld in artikel 54, stelt de praktische regels vast voor de aanwezigheid van deskundigen op de vergaderingen van het vertegenwoordigingsorgaan en het beperkte comité. De kostenvergoeding van het bevoegde orgaan van de SE is beperkt tot slechts één deskundige. Artikel 42 Voorzover dit voor het verrichten van hun taken noodzakelijk is, zijn de leden van het vertegenwoordigings-orgaan gerechtigd om, zonder salarisderving, afwezig te zijn voor opleidingsdoeleinden. Artikel 43 De kosten van het vertegenwoordigingsorgaan worden gedragen door de SE, die de leden van het orgaan de financiële en materiële middelen verschaft die nodig zijn om hun opdracht naar behoren te vervullen. Tenzij anders wordt overeengekomen, komen met name de kosten in verband met de organisatie van de vergaderingen en de vertolking alsmede de reis- en verblijfkosten van de leden van het vertegenwoordigingsorgaan en van het beperkte comité ten laste van de SE. Afdeling XI - Referentievoorschriften voor medezeggenschap Onderafdeling I - SE opgericht door omzetting Artikel 44 Indien in het geval van een SE opgericht door omzetting de regels van een lidstaat betreffende de medezeggenschap van de werknemers in het toezichthoudend of het bestuursorgaan vóór de inschrijving van toepassing waren, blijven alle elementen van de werknemersmedezeggenschap op de SE van toepassing. Daartoe zijn de bepalingen van onderafdeling II van overeenkomstige toepassing. Onderafdeling II - Andere gevallen van oprichting van een SE Artikel 45 In de andere gevallen van oprichting van een SE hebben de werknemers van de SE en van haar dochterondernemingen en vestigingen en/of hun vertegenwoordigingsorgaan het recht om leden van het toezichthoudend of het bestuursorgaan van de SE te kiezen of te benoemen, of om met betrekking tot die benoeming aanbevelingen te doen of bezwaar te maken, voor een aantal dat gelijk is aan het hoogste van de aantallen dat vóór de inschrijving van de SE in de betrokken deelnemende vennootschappen van toepassing was.

81

Artikel 46 Indien er vóór de inschrijving van de SE voor geen van de deelnemende vennootschappen medezeggenschapsregels golden, hoeft de SE geen voorschriften voor medezeggenschap van de werknemers in te voeren. Artikel 47 § 1. Het vertegenwoordigingsorgaan besluit over de verdeling van de zetels in het toezichthoudend of het bestuursorgaan onder de leden die de werknemers van de onderscheiden lidstaten vertegenwoordigen, of over de wijze waarop de werknemers van de SE met betrekking tot de benoeming van de leden van het toezichthoudend of het bestuursorgaan aanbevelingen kunnen doen of bezwaar kunnen maken. § 2. De zetels worden verdeeld naar verhouding van het aantal werknemers dat in elke lidstaat in dienst is van de SE, haar dochterondernemingen en vestigingen. § 3. Indien de verdeling van de zetels meebrengt dat de werknemers van een of meer lidstaten niet vertegenwoordigd worden, wijst het vertegenwoordigingsorgaan deze lidstaten toch een zetel toe, eerst aan de staat waar de SE haar zetel heeft en vervolgens, indien die staat al vertegenwoordigd is, aan de lidstaat onder de andere nog niet vertegenwoordigde lidstaten, waarin het grootst aantal werknemers in dienst is. § 4. Bij toepassing van § 3 wordt de zetel opnieuw toegewezen op één van de volgende drie manieren: 1° De zetel die opnieuw wordt toegewezen, is een van de zetels die aanvankelijk waren toegewezen aan de lidstaat met de meeste zetels. of 2° Alle zetels, op één na, dienen naar verhouding verdeeld te worden. De aldus gereserveerde zetel wordt opnieuw toegewezen. of 3° Het reglement van orde van het vertegenwoordigingsorgaan legt de te volgen regels vast om te bepalen welke zetel opnieuw moet worden toegewezen. Artikel 48 De in België tewerkgestelde leden-werknemers van het toezichthoudend of het bestuursorgaan worden aangewezen of verkozen overeenkomstig artikel 28 van deze overeenkomst. Artikel 49 Er wordt een reservelijst samengesteld om te zorgen voor continuïteit binnen het toezichthoudend of bestuursorgaan in geval van overlijden, arbeidsongeschiktheid van langere duur, moederschap, vertrek uit de deelnemende vennootschap of de betrokken dochteronderneming of vestiging, ontslag van het lid of verlies van het nationaal mandaat op basis waarvan de aanwijzing of de verkiezing als lid van het toezichthoudend of het bestuursorgaan heeft plaatsgehad. De personen op die reservelijst worden aangewezen volgens dezelfde procedure als de leden van het toezichthoudend of het bestuursorgaan. Die lijst omvat een vervanger per mandaat. Artikel 50 Elk lid van het toezichthoudend of het bestuursorgaan van de SE dat door het vertegenwoordigingsorgaan is gekozen, benoemd of aanbevolen dan wel door de werknemersvertegenwoordigers of de werknemers is gekozen of benoemd, is van rechtswege lid met dezelfde rechten en plichten als de leden die de aandeelhouders vertegenwoordigen, inclusief het stemrecht.

82

HOOFDSTUK VII - DIVERSE BEPALINGEN Afdeling I - Werking van het vertegenwoordigingsorgaan en van de procedure ter informatie en raadpleging van de werknemers Artikel 51 Het in België gelegen bevoegde orgaan van de SE en het vertegenwoordigingsorgaan werken in een geest van samenwerking en met inachtneming van hun wederzijdse rechten en verplichtingen. Hetzelfde geldt voor de samenwerking tussen het in België gelegen bevoegde orgaan van de SE en de leden van het vertegenwoordigingsorgaan in het kader van een procedure ter informatie en raadpleging van de werknemers. Afdeling II - Middelen die moeten worden verschaft aan de in België tewerkgestelde leden van het vertegenwoordigingsorgaan en werknemersvertegenwoordigers van de dochterondernemingen en vestigingen van de SE Artikel 52 De leden van het vertegenwoordigingsorgaan en de werknemersvertegenwoordigers van alle in België gelegen technische bedrijfseenheden die onder het toepassingsgebied van het vertegenwoordigingsorgaan vallen, moeten over de nodige tijd en middelen kunnen beschikken zodat de leden van het vertegenwoordigingsorgaan de werknemersvertegenwoordigers van alle technische bedrijfseenheden in kennis kunnen stellen van de inhoud en de resultaten van de informatie- en raadplegingsprocedure binnen het vertegenwoordigingsorgaan. Afdeling III - Statuut Artikel 53 De in België tewerkgestelde leden van de bijzondere onderhandelingsgroep, leden van het vertegenwoordigingsorgaan, werknemersvertegenwoordigers die hun taken verrichten in het kader van de procedure bedoeld in artikel 23 en werknemersvertegenwoordigers die zitting hebben in het toezichthoudend of het bestuursorgaan van een SE, genieten bij het verrichten van hun taak dezelfde rechten en bescherming als de leden die de werknemers in de ondernemingsraad vertegenwoordigen, in het bijzonder wat betreft de deelneming aan de vergaderingen en eventuele voorbereidende vergaderingen en de betaling van hun loon voor de duur dat zij afwezig moeten zijn om hun taak te verrichten. Afdeling IV - Samenwerkingsprotocol Artikel 54 Voor de goede organisatie van de informatie- en raadplegingsvergaderingen moeten het in België gelegen bevoegde orgaan van de SE en respectievelijk het vertegenwoordigingsorgaan en het beperkte comité, met name de volgende punten in een samenwerkingsprotocol regelen: het voorzitterschap, het secretariaat en de agenda van de vergaderingen, het bijeenroepen van speciale vergaderingen, de toezending van de verslagen, de veranderingen in de structuur of de omvang van de SE, de aanwezigheid van deskundigen op de vergaderingen, de budgettaire voorschriften, de opleiding, de vertaling en de vertolking.

83

HOOFDSTUK VIII - SLOTBEPALINGEN Artikel 55 Deze overeenkomst is gesloten voor onbepaalde tijd. Zij treedt in werking op 8 oktober 2004. Zij kan op verzoek van de meest gerede ondertekenende partij worden herzien of opgezegd, met inachtneming van een opzeggingstermijn van zes maanden. De organisatie die het initiatief tot herziening of opzegging neemt, moet de redenen ervan aangeven en amendementsvoorstellen indienen ; de andere organisaties verbinden er zich toe deze binnen een maand na ontvangst ervan in de Nationale Arbeidsraad te bespreken. Gedaan te Brussel, op zes oktober tweeduizend en vier. Voor het Verbond van Belgische Ondernemingen Voor de Middenstandsorganisaties Voor de Boerenbond, "la Fédération wallonne de l'Agriculture" Voor het Algemeen Christelijk Vakverbond van België Voor het Algemeen Belgisch Vakverbond Voor de Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België Gelet op artikel 28 van de wet van 5 december 1968 betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités, vraagt de Nationale Arbeidsraad dat deze overeenkomst bij koninklijk besluit algemeen verbindend wordt verklaard.

84

BIJLAGE Artikel 8 - Praktische voorbeelden I. Voorbeeld 1 - De vennootschappen A tot F gaan samen in een Europese vennootschap en zijn in vier verschillende lidstaten gelegen A. Berekening van het aantal "gewone" leden van de bijzondere onderhandelingsgroep (BOG) De vennootschappen A tot F gaan een fusie aan. Ze stellen in totaal 7.000 werknemers tewerk. Voor elke 10% van de werknemers (700) of een deel daarvan wordt per lidstaat, volgens deelnemende vennootschappen en betrokken dochterondernemingen of vestigingen, een mandaat toegewezen. Land Land

Aantal werknemers Aantal werknemers Totale Totale aantal Aantal werknemers Aantal werknemers aantal werknemers werknemers per per landland

België Vennootschap 120 België Vennootschap A: A: 120 - Frankrijk Vennootschap 500Vennootschap: Vennootschap: 1.000 Frankrijk Vennootschap B: B: 500 1.000 Spanje Vennootschap D: 5.000 Vennootschap 320 Spanje Vennootschap D: 5.000Vennootschap E:E:320 Luxemburg Vennootschap Luxemburg - Vennootschap F: F: 6060

120 120 1.500 1.500 5.320 5.320 60 60 7.000 7.000

% van % van Mandaten Mandaten hethet totale totale aantal aantal werknemers werknemers

%: 1 mandaat 1,7 %: 1,7 1 mandaat %: 3 mandaten 21,4 %:21,4 3 mandaten %: 8 mandaten 76 %: 876mandaten %: 1 mandaat 0,86 %:0,86 1 mandaat 13 mandaten 13 mandaten

B. Berekening van het aantal extra mandaten 1. Beginsel - In elke lidstaat : een mandaat per deelnemende vennootschap die ophoudt als afzonderlijk juridisch lichaam te bestaan Land Land

Aantal Aantal mandaten mandaten per per land land

Aantal Aantal mandaten mandaten per per land land

Totale Totale aantal aantal mandaten mandaten per per land land

België België Frankrijk Frankrijk Spanje Spanje Luxemburg Luxemburg

Vennootschap Vennootschap A: A: 11 Vennootschap Vennootschap B: B: 11 Vennootschap D: Vennootschap D: 11 00

00 Vennootschap Vennootschap C: C: 11 Vennootschap E: Vennootschap E: 11 Vennootschap Vennootschap F: F: 11

11 22 22 11 66 Mandaten mandaten

2. Toepassing van de regels inzake niet-cumulatie en vermindering Variant 1 a. Geen directe vertegenwoordiger of dubbele vertegenwoordiging - In België is het "gewone" lid van de BOG een vertegenwoordiger van het personeel van vennootschap A: geen extra mandaat voor België (regel van de directe vertegenwoordiging). - In Frankrijk is een "gewone" vertegenwoordiger in de BOG een "vrijgestelde" van de betrokken sector (vennootschap B) terwijl de tweede een vertegenwoordiger is van een dochteronderneming van vennootschap C : één extra mandaat omdat er voor vennootschap B dubbele vertegenwoordiging is daar de "vrijgestelde" wordt verondersteld de werknemers van vennootschap B te vertegenwoordigen.

85

- In Spanje hebben de twee "gewone" vertegenwoordigers in de BOG een mandaat in elk van de twee deelnemende vennootschappen D en E : volgens de regel van de directe vertegenwoordiging, heeft Spanje geen extra mandaat. - In Luxemburg is de "gewone" vertegenwoordiger in de BOG eveneens een "vrijgestelde" van de sector: de regel van de dubbele vertegenwoordiging geldt en er is geen extra mandaat. - In totaal zou maar één extra mandaat toegewezen worden aan vennootschap C. b.Geen verhoging met meer dan 20 % van het aantal mandaten vergeleken met het aantal "gewone" mandaten" De BOG telt 13 "gewone" leden. Er kunnen dus slechts 3 extra mandaten worden toegewezen. Hier kan, op grond van de toepassing van de voorgaande regels, maar één extra mandaat toegewezen worden. De regel inzake vermindering van het aantal extra mandaten wordt hier dus niet toegepast. Variant 2 a. Geen directe vertegenwoordiger of dubbele vertegenwoordiging - In België is het "gewone" lid van de BOG een vertegenwoordiger van het personeel van een dochteronderneming van vennootschap A : er wordt één extra mandaat toegewezen aan België. - In Frankrijk en Spanje zijn de twee "gewone" leden van de BOG ook vertegenwoordigers van het personeel van een dochteronderneming van de vennootschappen B en C en van een dochteronderneming van de vennootschappen D en E : er worden twee extra mandaten toegewezen aan Frankrijk en twee extra mandaten aan Spanje. - In Luxemburg is het "gewone" lid van de BOG een "vrijgestelde" van de sector. De regel van de dubbele vertegenwoordiging geldt en Luxemburg heeft geen extra mandaat. In totaal zouden in beginsel vijf extra mandaten toegewezen moeten worden. b. Geen verhoging met meer dan 20 % van het aantal mandaten vergeleken met het aantal "gewone" mandaten" Op grond van de regels inzake niet-cumulatie, uitgelegd in punt a. hierboven, zouden vijf extra mandaten toegewezen moeten worden . Aangezien de BOG echter 13 "gewone" leden telt, kunnen slechts 3 extra mandaten toegewezen worden. De extra mandaten worden "aan de vennootschappen in verschillende lidstaten toegekend in dalende volgorde van het aantal werknemers in die vennootschappen ". Dat geeft het volgende resultaat : - vennootschap D in Spanje heeft 5.000 werknemers en heeft recht op het eerste mandaat ; - vennootschap C in Frankrijk heeft 1.000 werknemers en heeft recht op het tweede mandaat; - vennootschap A in België heeft 120 werknemers (terwijl vennootschap B in Frankrijk 500 werknemers tewerkstelt, maar de richtlijn bepaalt dat extra mandaten worden toegekend aan vennootschappen in verschillende lidstaten) en krijgt het derde extra mandaat.

86

II. Voorbeeld 2 - De vennootschappen A tot R gaan samen in een Europese vennootschap en zijn in drie verschillende lidstaten gelegen A.Berekening van het aantal "gewone" leden" van de BOG Land

Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal totale aantal % van het werknemers werknemers werknemers werknemers werknemers werknemers werknemers totale aantal werknemers

België

Vennootschap A Vennootschap B Vennootschap C Vennootschap D Vennootschap E Vennootschap F 1.000 900 800 600 500 500

4.300

7,4%: %:11 mandaat mandat 7,4

Vennootschap G Vennootschap H Vennootschap I Vennootschap J Vennootschap K Vennootschap L 10.000 900 800 7.000 6.000 5.000

29.700

51,2%: %:66 mandaten mandats 51,2

Verenigd Vennootschap M Vennootschap N Vennootschap O Vennootschap P Vennootschap Q Vennootschap R Koningkrijk 4.000 3.000 2.000 1.000 5.000 9.000 Koninkrijk

24.000

47,37%: %:55 mandaten mandats 47,37

58.000

12mandaten mandats 12

Frankrijk

Mandaten

B. Berekening van het aantal extra mandaten 1. Beginsel - In elke lidstaat : een mandaat per deelnemende vennootschap Land Land

Aantal Aantal mandaten mandaten

Aantal Aantal mandaten mandaten

Aantal Aantal mandaten mandaten

Aantal Aantal mandaten mandaten

Aantal Aantal mandaten mandaten

Aantal Aantal mandaten mandaten

België België

Vennootschap A: A: Vennootschap 11 Vennootschap G: G: Vennootschap 11 Vennootschap M: M: Vennootschap 11

Vennootschap B: B: Vennootschap 11 Vennootschap H: H: Vennootschap 11 Vennootschap N: N: Vennootschap 11

Vennootschap C: C: Vennootschap 11 Vennootschap I:I: Vennootschap 11 Vennootschap O: Vennootschap O: 11

Vennootschap D: D: Vennootschap 11 Vennootschap J:J: Vennootschap 11 Vennootschap P: Vennootschap P: 11

Vennootschap E: E: Vennootschap 11 Vennootschap K: K: Vennootschap 11 Vennootschap Q: Q: Vennootschap 11

Vennootschap F: F: Vennootschap 11 Vennootschap L:L: Vennootschap 11 Vennootschap R: Vennootschap R: 11

Frankrijk Frankrijk Verenigd Verenigd Koninkrijk Koningkrijk

Totaal aantal aantal Totaal mandaten mandaten per land land per 66 66 66 18 mandaten mandaten 18

2. Toepassing van de regels inzake niet-cumulatie en vermindering Variant 1 a. Geen directe vertegenwoordiger of dubbele vertegenwoordiging - In België is de "gewone" vertegenwoordiger in de BOG een vertegenwoordiger van het personeel van vennootschap A : vennootschap A "verliest" dus het recht op een extra lid; België kan bijgevolg vijf extra mandaten hebben. - In Frankrijk worden twee van de zes "gewone" mandaten ingenomen door vertegenwoordigers van de betrokken sector (voor de vennootschappen H en I); vennootschap G wordt vertegenwoordigd door een van de vertegenwoordigers van het personeel van die vennootschap net als de vennootschappen J, K en L : Frankrijk heeft dus geen extra mandaat. - In het Verenigd Koninkrijk zijn alle "gewone" leden in de BOG vakbondsafgevaardigden van de betrokken sector : het Verenigd Koninkrijk heeft dus geen extra mandaat. In totaal zouden vijf extra mandaten worden toegewezen.

87

b. Geen verhoging met meer dan 20 % van het aantal mandaten vergeleken met het aantal "gewone" mandaten" De BOG telt 12 "gewone" leden, d.i. een mogelijkheid van 2 extra mandaten. Alleen België kan extra mandaten toekennen (er zijn geen "verschillende lidstaten"), maar in plaats van de vijf mandaten die voortvloeien uit de toepassing van de voorgaande regels, zullen maar twee mandaten effectief worden toegewezen. Variant 2 a. Geen directe vertegenwoordiger of dubbele vertegenwoordiging - In België is de "gewone" vertegenwoordiger in de BOG een vertegenwoordiger van het personeel van vennootschap A : vennootschap A "verliest" dus het recht op een extra lid; België kan bijgevolg vijf extra mandaten hebben. - In Frankrijk worden de vennootschappen H en I vertegenwoordigd door afgevaardigden van de sector : ze hebben dus geen recht op een extra mandaat. De vennootschappen G, J, K en L worden vertegenwoordigd door afgevaardigden uit dochterondernemingen en behouden elk hun recht op een extra mandaat (dus vier extra mandaten). - In het Verenigd Koninkrijk worden de vennootschappen N, O en P vertegenwoordigd door een afgevaardigde van de sectoren, vennootschap R door een afgevaardigde van het personeel van de onderneming en vennootschappen M en Q door de afgevaardigden van dochterondernemingen : er zouden dus twee extra mandaten moeten worden toegekend aan het Verenigd Koninkrijk. In totaal zouden elf extra mandaten moeten worden toegewezen. b. Geen verhoging met meer dan 20 % van het aantal mandaten vergeleken met het aantal "gewone" mandaten" De BOG telt 12 leden. Er kunnen twee extra mandaten toegewezen worden. Ze worden "aan de vennootschappen in verschillende lidstaten toegekend in dalende volgorde van het aantal werknemers in die vennootschappen ". Dat geeft het volgende resultaat : Voor België: Vennootschap B: 900 werknemers Vennootschap C: 800 werknemers Vennootschap D: 600 werknemers Vennootschap E: 500 werknemers Vennootschap F: 500 werknemers Voor Frankrijk: Vennootschap G: 10.000 werknemers Vennootschap J: 7.000 werknemers Vennootschap K: 6.000 werknemers Vennootschap L: 5.000 werknemers Voor het Verenigd Koninkrijk: Vennootschap M: 4.000 werknemers Vennootschap Q: 5.000 werknemers De vennootschappen G en Q krijgen dus de extra mandaten.

88

III.Voorbeeld 3 - De vennootschappen A tot R gaan samen in een Europese vennootschap en zijn in tien verschillende lidstaten gelegen A. Variant 1 1. Berekening van het aantal "gewone" leden van de BOG Land Land

Aantal werknemers werknemers Aantal

Aantal werknemers werknemers Aantal

Totale aantal aantal Totale werknemers per land land werknemers per

% van van het het Mandaten Mandaten % totale aantal totale aantal werknemers werknemers per land land per

België België Frankrijk Frankrijk Duitsland Duitsland Nederland Nederland Oostenrijk Oostenrijk Spanje Spanje Italië Italië Verenigd Koninkrijk Koninkrijk Verenigd Ierland Ierland Zweden Zweden

Vennootschap A: A: 120 120 Vennootschap Vennootschap C: C: 550 500 Vennootschap Vennootschap E: 550 Vennootschap E: 530 -Vennootschap H: H: 350 350 Vennootschap Vennootschap J: J: 500 600 Vennootschap Vennootschap L: 325 Vennootschap L: 325 Vennootschap M: M: 100 100 Vennootschap Vennootschap O: O: 60 60 Vennootschap Vennootschap Q: 520 Vennootschap Q: 530

Vennootschap B: B: 150 150 Vennootschap Vennootschap D: D: 550 600 Vennootschap Vennootschap F: 450 Vennootschap F: 470 Vennootschap G: G: 400 400 Vennootschap Vennootschap I:I: 400 400 Vennootschap Vennootschap K: K: 250 150 Vennootschap -Vennootschap N: N: 440 440 Vennootschap Vennootschap P: P: 540 540 Vennootschap Vennootschap R: Vennootschap R: 100 90

270 270 1.100 1.100 1.000 1.000 400 400 750 750 750 750 325 325 540 540 600 600 620 620 6.355 6.355

4,2 %: %: 11 mandaat mandaat 4,2 17,3 %: %: 22 Mandaten mandaten 17,3 15,7 %: 2 mandaten 15,7 %: 2 Mandaten 6,3 %: %: 11 mandaat mandaat 6,3 11,8 %: %: 22 Mandaten mandaten 11,8 11,8 %: %: 22 Mandaten mandaten 11,8 5,1 %: 1 mandaat 5,1 %: 1 mandaat 8,5 %: %: 11 mandaat mandaat 8,5 9,4 %: %: 11 mandaat mandaat 9,4 9,7 %: 1 mandaat 9,7 %: 1 mandaat 14 Mandaten mandaten 14

2. Berekening van het aantal extra mandaten a. Beginsel - In elke lidstaat : een extra mandaat per deelnemende vennootschap die ophoudt als afzonderlijk juridisch lichaam te bestaan België: 2 mandaten Frankrijk: 2 mandaten Duitsland: 2 mandaten Nederland: 1 mandaat Oostenrijk: 2 mandaten Spanje: 2 mandaten Italië: 1 mandaat VK: 2 mandaten Ierland: 2 mandaten Zweden: 2 mandaten 18 mandaten

89

b. Toepassing van de regels inzake niet-cumulatie en vermindering 1) Geen directe vertegenwoordiger of dubbele vertegenwoordiging In alle betrokken lidstaten worden de werknemers van de deelnemende vennootschappen die een fusie zijn aangegaan, vertegenwoordigd door een afgevaardigde van de werknemers van een dochteronderneming. Elke vennootschap behoudt dus het recht op extra mandaten. 2) Geen verhoging met meer dan 20 % van het aantal mandaten vergeleken met het aantal "gewone" mandaten" De BOG telt 14 "gewone" leden : er kunnen dus slechts 3 extra mandaten worden toegewezen. De vennootschappen D (Frankrijk) en J (Spanje) hebben de meeste werknemers (600) en krijgen de eerste twee mandaten. Het derde mandaat wordt toegekend aan vennootschap E (Duitsland) die 550 werknemers tewerkstelt. B. Variant 2 1. Berekening van het aantal "gewone" leden van de BOG We gaan uit van het vorige voorbeeld maar wijzigen het aantal werknemers in de vennootschappen C en D (Frankrijk), E en F (Duitsland), J en K (Spanje) en Q en R (Zweden). Land

Aantal werknemers

Aantal werknemers

Totale aantal werknemers per land

% van het Mandaten totale aantal werknemers per land

België Frankrijk Duitsland Nederland Oostenrijk Spanje Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Zweden

Vennootschap A: 120 Vennootschap C: 500 550 Vennootschap E: 550 530 Vennootschap H: 350 Vennootschap J: 600 500 Vennootschap L: 325 Vennootschap M: 100 Vennootschap O: 60 Vennootschap Q: 520 530

Vennootschap B: 150 Vennootschap D: 600 550 Vennootschap F: 450 470 Vennootschap G: 400 Vennootschap I: 400 Vennootschap K: 150 250 Vennootschap N: 440 Vennootschap P: 540 Vennootschap VennootschapR: R:100 90

270 1.100 1.000 400 750 750 325 540 600 620 6.355

4,2 %: 1 mandaat 17,3 %: 2 Mandaten mandaten 15,7 %: 2 Mandaten mandaten 6,3 %: 1 mandaat 11,8 %: 2 Mandaten mandaten 11,8 %: 2 Mandaten mandaten 5,1 %: 1 mandaat 8,5 %: 1 mandaat 9,4 %: 1 mandaat 9,7 %: 1 mandaat 14 Mandaten mandaten

90

2. Berekening van het aantal extra mandaten a. Beginsel - In elke lidstaat : een extra mandaat per deelnemende vennootschap die ophoudt als afzonderlijk juridisch lichaam te bestaan Net als in variant 1 geeft dit als resultaat : 18 mandaten. b. Toepassing van de regels inzake niet-cumulatie en vermindering 1) Geen directe vertegenwoordiger of dubbele vertegenwoordiging In alle betrokken lidstaten worden de werknemers van de deelnemende vennootschappen die een fusie zijn aangegaan, vertegenwoordigd door een afgevaardigde van de werknemers van een dochteronderneming. Elke vennootschap behoudt dus het recht op extra mandaten. 2) Geen verhoging met meer dan 20 % van het aantal mandaten vergeleken met het aantal "gewone" mandaten" Er kunnen drie extra mandaten toegewezen worden: - de vennootschappen C en D (beide in Frankrijk) hebben elk 550 werknemers: Frankrijk zal dus een regeling moeten opzetten om één extra mandaat toe te wijzen (de richtlijn bepaalt dat de mandaten aan de vennootschappen in verschillende lidstaten worden toegekend); - vennootschap P (Ierland) stelt 540 werknemers tewerk en krijgt het tweede mandaat; - de vennootschappen E (Duitsland) en Q (Zweden) hebben elk 530 werknemers: de richtlijn stelt hier geen regel vast om te bepalen welke vennootschap het mandaat zal krijgen(1).

(1)

Er kan eventueel gedacht worden aan de vennootschap in de lidstaat waar in totaal de meeste werknemers tewerkgesteld zijn.

91

92

■ Bijlage 3 COLLECTIEVE ARBEIDSOVEREENKOMST NR. 62 TER VAN 6 OKTOBER 2004 TOT WIJZIGING VAN DE COLLECTIEVE ARBEIDSOVEREENKOMST NR. 62 VAN 6 FEBRUARI 1996 BETREFFENDE DE INSTELLING VAN EEN EUROPESE ONDERNEMINGSRAAD OF VAN EEN PROCEDURE IN ONDERNEMINGEN OF CONCERNS MET EEN COMMUNAUTAIRE DIMENSIE TER INFORMATIE EN RAADPLEGING VAN DE WERKNEMERS, GEWIJZIGD DOOR DE COLLECTIEVE ARBEIDSOVEREENKOMST NR. 62 BIS VAN 6 OKTOBER 1998

Gelet op de wet van 5 december 1968 betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités; Gelet op verordening (EG) nr. 2157/2001 van de Raad van 8 oktober 2001 betreffende het statuut van de Europese vennootschap (SE), meer bepaald artikel 20, lid 1, i); Gelet op richtlijn 2001/86/EG van de Raad van de Europese Unie van 8 oktober 2001 tot aanvulling van het statuut van de Europese vennootschap met betrekking tot de rol van de werknemers; Gelet op richtlijn 94/45/EG van de Raad van 22 september 1994 inzake de instelling van een Europese ondernemingsraad of van een procedure in ondernemingen of concerns met een communautaire dimensie ter informatie en raadpleging van de werknemers, zoals verruimd door richtlijn 97/74/EG van de Raad van 15 december 1997 betreffende de uitbreiding van richtlijn 94/45/EG tot het Verenigd Koninkrijk; Gelet op de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 van 6 oktober 2004 betreffende de rol van de werknemers in de Europese vennootschap; Gelet op de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 van 6 februari 1996 betreffende de instelling van een Europese ondernemingsraad of van een procedure in ondernemingen of concerns met een communautaire dimensie ter informatie en raadpleging van de werknemers, gewijzigd door de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 bis van 6 oktober 1998; Overwegende dat de voornoemde verordening in Belgisch recht werd omgezet door een koninklijk besluit van 1 september 2004 houdende tenuitvoerlegging van verordening (EG) nr. 2157/2001 van de Raad van 8 oktober 2001 betreffende het statuut van de Europese vennootschap; Overwegende dat het, gezien de omzetting in Belgisch recht van artikel 13, lid 1, eerste alinea van de genoemde richtlijn 2001/86/EG, noodzakelijk is de voornoemde collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 aan te passen met het oog op de samenhang tussen de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 van 6 oktober 2004 betreffende de rol van de werknemers in de Europese vennootschap en die collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62;

93

Hebben de navolgende interprofessionele organisaties van werkgevers en van werknemers : - het Verbond van Belgische Ondernemingen - de nationale middenstandsorganisaties erkend overeenkomstig de wetten betreffende de organisatie van de Middenstand, gecoördineerd op 28 mei 1979 - de Boerenbond - "la Fédération wallonne de l'Agriculture" - het Algemeen Christelijk Vakverbond van België - het Algemeen Belgisch Vakverbond - de Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België op 6 oktober 2004 in de Nationale Arbeidsraad de volgende collectieve arbeidsovereenkomst gesloten. Artikel 1 In Hoofdstuk III - Definities en toepassingsgebied - van de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 van 6 februari 1996 betreffende de instelling van een Europese ondernemingsraad of van een procedure in ondernemingen of concerns met een communautaire dimensie ter informatie en raadpleging van de werknemers, gewijzigd door de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 62 bis van 6 oktober 1998, wordt een artikel 3 bis ingevoegd, luidende : "Artikel 3 bis Wanneer de Europese vennootschap voldoet aan de voorwaarden die zijn gesteld in de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 84 van 6 oktober 2004 betreffende de rol van de werknemers in de Europese vennootschap en een onderneming met een communautaire dimensie is dan wel een zeggenschap uitoefenende onderneming van een concern met een communautaire dimensie in de zin van deze collectieve arbeidsovereenkomst, zijn de bepalingen van deze collectieve arbeidsovereenkomst niet van toepassing op die Europese vennootschap noch op haar dochterondernemingen." Artikel 2 Deze collectieve arbeidsovereenkomst treedt in werking op 8 oktober 2004. Gedaan te Brussel, op zes oktober tweeduizend en vier. Voor het Verbond van Belgische Ondernemingen Voor de Middenstandsorganisaties Voor de Boerenbond, "la Fédération wallonne de l'Agriculture" Voor het Algemeen Christelijk Vakverbond van België Voor het Algemeen Belgisch Vakverbond Voor de Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België Gelet op artikel 28 van de wet van 5 december 1968 betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités, vraagt de Nationale Arbeidsraad dat deze overeenkomst bij koninklijk besluit algemeen verbindend wordt verklaard.

94

■

Deze brochure werd gerealiseerd met de steun van de Europese Unie.

■

Voor meer info:

ABVV | Hoogstraat 42 | 1000 Brussel Tel: +32 (0)2 506.82.11 | Fax: +32 (0)2 506.82.29 E-mail: [email protected] | Website: www.abvv.be ©

Lay-out: ABVV | Foto: REPORTERS © Januari 2005

Volledige of gedeeltelijke overname of reproductie van de tekst uit deze brochure mag alleen met duidelijke bronvermelding. Verantwoordelijke uitgever: André Mordant