Mijn dank nog aan de volgende personen die tijd vrijmaakten om als tolk te functioneren:

VOORWOORD

Met dit afstudeerproject eindig ik mijn studentenleven. Ik wil iedereen bedanken die mij hebben geholpen met dit afstudeerproject. Het afstudeerproject was voor mij een test en een enorme uitdaging. Ik wilde weten in welke mate ik zelfstandig een onderwerp zou kunnen uitspitten. De reis naar Turkije was voor mij een heel interessante belevenis. Mijn zoektocht naar informatie heeft dan ook heel lang geduurd en ik heb met heel veel mensen contact gehad. Ik ben dan van mening dat iedere student die een afstudeerproject wil maken over buitenlandse politiek, hij of zij ook naar het buitenland zou moeten gaan. Zelf ben ik tevreden over het resultaat. Dit is het resultaat van maanden voorbereiding. Uiteindelijk ben ik teruggekomen met 15 uur interviews en heb ik er een hele boterham aan om alles te verwerken. Het was voor mij ook de eerste keer dat ik zelf naar het buitenland trok voor een schoolopdracht. Het feit dat ik alles volledig zelfstandig heb geregeld, alles volledig zelf heb betaald, is alleen maar de kers op de taart. Ik ben heel veel mensen veel dank verschuldigd, maar vooral naar mijn contactpersonen toe. Turkije heeft mijn ogen geopend en ik hoop dat de problemen in Turkije zo snel mogelijk op een menselijke manier opgelost geraken. Turkije is een heel speciaal land, maar ik ben er zeker van dat dat nog maar het topje van de ijsberg is. Er zijn nog veel landen in de wereld waar weinig over geweten is. Ik hoop dat ik in de toekomst nog meer soortgelijke boeiende ervaringen kan meemaken en de mensen hierover informeren.

Ik wil de volgende personen nogmaals bedanken voor de boeiende interviews: Hendrik Vos: professor Europese Politiek Erhan Polat: Turkse rechter Necati Nursal: Turkse rechter Ayhan Capaci: directeur gevangenis Sincan Bahar Kimyongur: activist Tarik Yildiz: activist Lerzan Tascier: medwerkster Tayad Mehmet Güvel: voorzitter Tayad Hilmi Özkök: kolonel op rust Yuksel Geng: hoofdredactrice Gündem Dogu Ergil: professor politieke sociologie Yuksel Mutlu: bestuurslid IHD Ceren Isat: medewerkster Kader Aysun Sayin: voorzitster Kader Ebru Hanbay: medewerkster van de Foundation for Women's Solidarity Ferhan Türk: voorzitter DTP Mardin

Mijn dank nog aan de volgende personen die tijd vrijmaakten om als tolk te functioneren: Derwich Ferho: voorzitter Koerdisch Instituut Eda Ozyurt: studente vertaler-tolk Osman Isci: medewerker IHD internationale betrekkingen Fazilet Dinar: vertaalster Tarik Yildiz: Franse student Osman

Tot slot aan de vele mensen die mij hebben gesteund en geholpen in mijn zoektocht. Het zijn er te veel om op te noemen, dus gebruik ik maar de verzamelnamen: familie, vrienden en kennissen ;-)

3

REPORTAGE: TURKIJE EN DE EU - DEEL 1: DE EUROPESE UNIE

"Er bestaat geen Europese identiteit" In 1951 werd het eerste Europese samenwerkingsakkoord ondertekend. 56 jaar later is die samenwerking uitgegroeid tot een unie van 27 landen die onder vuur staat bij haar eigen burgers. De mogelijke toetreding van Turkije zorgt voor een nooit geziene verdeeldheid binnen de Europese Unie.

O

p 18 april 1951 hebben Frankrijk, Duitsland, Italië en de Benelux een akkoord ondertekend om economisch de krachten te bundelen. Die samenwerking heette de EGKS, de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. Het hoofddoel van de EGKS was de vrede te handhaven tussen Frankrijk en Duitsland. Dat deden ze door de integratie van kolen (een essentiële energiebron) en staal (basis voor de wapennijverheid) Het beheer van de kolen- en staalnijverheid werd toevertrouwd aan een Hogere Autoriteit. In 1958 ontstonden de EEG, de Europese Economische Gemeenschap

4

en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie, Euratom. De EEG was de voorloper van onze huidige EU en werd gekenmerkt door de vrije markteconomie. Dat werd gekoppeld aan een verbod op misbruik van machtposities van bedrijven. Frankrijk vreesde namelijk dat zijn ondernemingen niet concurrentieel genoeg waren. Het doel van Euratom was een samenwerking op vlak van atoomenergie. Voor Frankrijk was het belangrijk om Europa economisch de nodige onafhanke lijkheid te garanderen. Vanaf 1965 ontstond de Europese Gemeenschap, EG, die een samensmelting was van de EGKS, de EEG en Euratom. De

Europese Unie deed zijn intrede in 1993. Volgens Hendrik Vos , professor Europese Politiek aan de Universiteit Gent, was de Europese integratie een samenwerking om de economieën van een aantal landen met elkaar te verbinden: "Het is nooit de intentie geweest van de leden gelijke culturen met elkaar te verenigen. Waarschijnlijk wel het omgekeerde: landen met heel uiteenlopende culturen met elkaar verbinden zodat daar op termijn een gemeenschappelijke cultuur uit zou ontstaan." Die economische visie is de afgelopen 26 jaar in principe nog steeds niet


gewijzigd. Maar met de mogelijke controversiële toetreding, halen tegenstanders culturele en religieuze argumenten boven. "In wezen blijft de Europese Unie een politieke club die een aantal landen verenigt. Die is verder gebouwd op een aantal fundamenten die gebaseerd zijn bijvoorbeeld de scheiding tussen Kerk en Staat, gelijke rechten voor man en vrouw, democratie e.d. Je zou die dus de basiswaarden kunnen noemen waarop het Europese project is gebouwd. De landen die die basiswaar-

Europa mag de bakermat zijn van het christendom, maar ook van het humanisme en een aantal tegenstromingen tegen het christelijke geloof. Die hebben ook de Europese geschiedenis gekneed en gevormd. Het Ottomaanse Rijk heeft zich tot diep in Europa uitgestrekt en heeft daar ook een stempel op gedrukt. De Europese wortels zijn zo talrijk en zo diep dat het niet veel zin heeft om er eentje uit te pikken en dat dan te beschouwen als de basis van de Europese gedachte." De Europese Unie telt vandaag 27

De lijm die Europa bindt is een politiek project en niet een culturele identiteit."

den aanvaarden, kunnen in principe lid worden van die club, ongeacht welke verdere cultuur of godsdienst erop nahouden", aldus professor Vos.

DIVERSITEIT Volgens professor Vos bestaat er geen Europese identiteit. Een precieze omschrijving voor dat begrip is zeer moeilijk want in Europa is er een enorme verscheidenheid: "Als je een identiteit zou willen omschrijven van de Europese Unie, sta je voor een onmogelijke klus. De Europese Unie is nog altijd een samenwerking tussen politieke gemeenschappen die samen een aantal problemen aanpakken. Met als doel, het milieu, de volksgezondheid en de consumentenbescherming te verbeteren. De Europese Unie is dus geen culturele club. De lijm die Europa bindt is een politiek project en niet een culturele identiteit." Er gaan stemmen op bij sommige lidstaten om een verwijzing naar het christendom te verankeren in de Europese Grondwet. Professor Vos heeft daar zijn bedenkingen over: "Er zijn ontzettend veel Europeanen die zich niet meer met die christelijke wortels identificeren en die daar dan ook geen boodschap aan hebben. Europa heeft op dit moment heel veel migranten die weinig boodschap hebben aan die christelijke wortels.

landen en tussen die 27 landen zijn er heel wat culturele verschillen. Zo kan je stellen dat Finland en Cyprus cultureel gezien heel weinig met elkaar te maken hebben, behalve het feit dat zij beiden lid zijn van de Europese Unie. De islamitische cultuur en de grote moslimbevolking is de grootste hinderpaal voor tegenstanders. Maar professor Vos ziet daar geen graten in: "De verschillende lidstaten hebben een aantal migrantengroepen en dat hindert de werking van de Europese Unie niet. De Europese Unie kan best wel omgaan met culturele diversiteit."

GRENZEN

denk ook dat de Europese Unie er nooit in zal slagen om zijn grenzen definitief vast te leggen. Maar de Europese Unie heeft er wel alle belang bij om tijdelijke grenzen vast te leggen en te proberen om met die tijdelijke grenzen te werken. Vanuit die optiek zijn tijdelijke grenzen nuttig. Maar het is een illusie om voor eens en voor altijd een omgrenzing te definiëren." ISOLEMENT

Op dit moment staan er nog heel wat lidstaten in de wachtkamer. Zo heeft de Europese Unie beloftes gedaan aan de Balkanlanden, waaronder Servië, Montenegro en Albanië. Daarnaast zijn er nog Oekraïne, Moldavië, Armenië en Georgië. Indien we daar nog de Europese landen Zwitserland en IJsland bijtellen, dan kunnen we op termijn een Unie worden van bijna 40 landen. "Naar Centraal- en OostEuropa toe had Europa gewoon geen andere keuze. Europa had er alle belang bij om stabiliteit in die regio te hebben en dat die landen zich economisch verder zouden ontwikkelen. Wij hebben na de val van de Berlijnse muur beloftes gemaakt. Je kan de geschiedenis niet meer terugdraaien, je kan die Berlijnse muur niet heropbouwen. Je zit dus een beetje gevangen in de geschiedenis zoals ze

BETONNEREN

In 1987 heeft Marokko een aanvraag ingediend om lid te worden van de Europese Unie. Die aanvraag heeft Europa onmiddellijk verworpen omdat Marokko geen Europees land zou zijn. Probleem echter is, dat nergens staat gedefinieerd wat een Europees land precies is of waar de Europese grenzen zijn. Impliciet werd gezegd dat de Middellandse Zee de zuidelijke grens is. Volgens professor Vos is het zeer moeilijk om de grenzen van de Europese Unie te trekken. Maar hij is wel voorstander om tijdelijke grenzen te trekken om op die manier orde op zaken te stellen: "Grenzen betonneren werkt niet in de internationale politiek. Grenzen verschuiven altijd. Ik

n Professor Hendrik Vos ziet in een toetreding ook nog voordelen 5


loopt. De Centraal- en Oost-Europese landen buiten houden, was voor de Europese Unie geen optie meer. Het probleem met de uitbreiding naar Centraal- en Oost-Europa is dat we ons

Turkije zou de draaischijf van energiebevoorrading kunnen zijn. Maar in eerste instantie blijft Europa voor de Turkse politieke elite het meest aantrekkelijke project. Europa

je economie want je gaat bedrijven aantrekken die zich massaal in Turkije vestigen. Dat zijn factoren die de economie Turkije wel goed zou uitkomen." STRATEGISCHE LIGGING

Grenzen betonneren werkt niet in de internationale politiek

daar onvoldoende op hebben voorbereid. We hebben onze beslissingsmechanieken niet genoeg aangepast om met zoveel landen nog efficiënt te beslissen. Maar dat is een probleem dat de oude lidstaten hadden moeten oplossen, maar niet of onvoldoende gedaan hebben. Het is niet iets dat je de nieuwe lidstaten kan verwijten", zegt professor Vos. Dat Turkije bij een niet-toetreding, zich uiteindelijk zal richten naar het Midden-Oosten lijkt ongegrond. Professor Vos gaat verder: "Het botert niet tussen Turkije en het MiddenOosten, alleen al wegens de banden met de VS. Naar Rusland zie ik Turkije niet zo snel oriënteren, maar wel naar enkele voormalige Sovjetrepublieken zoals Azerbeidzjan, Kazachstan en Turkmenistan. In die regio zou Turkije een belangrijke speler kunnen worden met een groot geopolitiek belang.

is een zone van welvaart en men ziet ook wel dat toetredende landen, ook in die welvaart kunnen delen. En dat is wat op dit moment voor de politieke elite in Turkije toch wel de doorslag geeft."

GEVAAR

VOOR OVERSCHATTING

In de welvaart delen betekent ook dat Turkije van subsidies kan genieten. Maar professor Vos waarschuwt Turkije dat ze die subsidies niet mag overschatten: "Turkije mag niet denken dat het Europese manna rijkelijk uit de hemel zal vallen. Het Europese budget is niet zo geweldig groot. De Turken moeten daar dus niet te veel illusies over maken. Maar wat de politieke elite wél weet, is dat als je lid bent van de Europese Unie, je dan per definitie betrekkelijk stabiel en heel aantrekkelijk bent voor investeerders. Op die manier krijg je een impuls aan

Verder heeft Turkije een enorm groot geopolitiek belang voor Europa. Turkije beschikt over veel grondstoffen, maar vooral voor energievoorziening kan Turkije een belangrijke rol spelen. Vandaag voert Europa heel wat Russische olie en gas in via Oekraïne. Rusland kan en probeert op die manier heel Europa in zijn greep te krijgen. Op dit moment is Rusland de grootste leverancier voor Europa. Vooral in Oost-Europa zijn ze bang voor een Russisch monopolie. Europa en de VS staan zeer argwanend tegenover Rusland en die argwaan is gegrond: vorig jaar heeft Rusland de gaskraan naar Oekraïne dichtgedraaid, na een conflict over de gasprijs. Rusland had de prijs verviervoudigd, tot groot ongenoegen van Oekraïne. Daarom zoek de Europese Unie betrouwbare alternatieve leveranciers. Professor Vos denkt er net zo over: "Turkije zou een heel belangrijke doorvoerroute kunnen worden voor de Europese energiebevoorrading en het zou ons ook minder afhankelijk maken van Rusland."

n Turkije zorgt voor een controverse in Europa. Voor -en tegenstanders doen er allesaan om de publieke opinie te beïnvloeden 6


WORTEL

Een volwaardig lidmaatschap zorgt voor een hele controverse binnen de Europese Unie. Alle tegenstanders erkennen het belang van goede relaties met Turkije maar geven de voorkeur aan een bevoorrecht partnerschap. Het voordeel van een bevoorrecht partnerschap is bovendien dat er een grotere consensus bestaat onder de bevolking. Maar de klok terug draaien is geen optie: "Een goed nabuurschap met Turkije zou een heel interessante optie zijn. Intussen zou de Europese Unie zichzelf op orde kunnen stellen. Maar ik denk dat het niet zo simpel is omdat we Turkije heel veel beloftes hebben gedaan", aldus professor Vos. In 1963 heeft Turkije een associatieovereenkomst afges loten met de EU. Het doel van die overeenkomst was om voordelige handelsvoorwaarden toe te passen. Pas in 1999 heeft Turkije officieel het statuut gekregen van kandidaat-lidstaat. Toen heeft de Europese Unie gezegd dat ze lid zouden kunnen worden onder bepaalde voorwaarden. Volgens Vos was dat achteraf bekeken misschien niet de meest verstandige beslissing van Europa. "Ze hebben Turkije een wortel voorgehouden en voor de Turken was dat een vernederende ervaring want zij pasten in functie van de Europese Unie een aantal zaken aan: de wetgeving, het strafrecht e.d. Als de Europese Unie dan plots de wortel wegneemt, die eigenlijk de grote

n "De lidstaten hebben een aantal migrantengroepen en dat hindert de werking van de Europese Unie niet. De Europese Unie kan best wel omgaan met culturele diversiteit", zegt professor Vos aldus Vos. Opmerkelijk is dat de meerderheid van zowel de Europese als de Turkse bevolking gekant is tegen een mogelijke toetreding. Op zijn minst controversieel in een continent dat de democratie zo hoog in het vaandel draagt. Sommige lidstaten houden daarvoor een referendum, maar in ons land is dat voorlopig nog niet aan de orde. Dat de Turkse bevolking zelf tegenstander is van een toetreding is zeer opvallend. Ooit was de meerderheid van hen gewonnen voor het Europese project, maar de Turken

De EU vraagt naar een mentaliteitswijziging en enkele opofferingen van het Turkse volk

stimulans was, dan creëer je in Turkije heel veel frustratie. Die frustratie zal vooral te vinden zijn bij de groepen die de voorbije jaren heel wat rechten hebben verworven: de vrouwen, de vakbonden en minderheden. Ik denk dat het dan vooral die groepen zullen zijn die de tol betalen van een Europese weigering. Dat besef drijft er de Europese leiders toe de onderhandelingen toch nog verder te zetten",

beginnen het gevoel te krijgen dat ze aan het lijntje worden gehouden. Professor Vos: "Grote delen van de publieke opinie geloven niet meer in het Europese project en zijn geen voorstander van enkele huidige politieke ontwikkelingen. Dat is een probleem dat men niet mag onderschatten. De politici zullen wel goede redenen hebben om de onderhandelingen met Turkije verder te zetten, maar dan

moeten ze wel consequent zijn en de bevolking daarover goed informeren en overtuigen. Ik denk dat je daarover dan een sterk inhoudelijk debat moet voeren." Bovendien vergt de Europese Unie veel toegevingen van de fiere Turken. En dat laatste kan het grootste probleem vormen voor het sterk nationalistische Turkije. "Dat is mogelijk. Lid worden van de Europese Unie vergt heel wat opofferingen en de Turken moeten daar zelf eens over nadenken. Totnogtoe aanvaardt de politieke elite dat en zij hebben daar zeer goede redenen voor. Maar zij moeten dan ook de eigen publieke opinie informeren wat voor geweldige voordelen Europa kan opleveren. Het vraagt naar een mentaliteitswijziging en enkele opofferingen van het Turkse volk. Extreem nationalistische landen horen niet thuis in de Europese Unie. Maar dat is dan de keuze die Turkije zal moeten maken", aldus professor Vos. LAKSHEID IN IMPLEMENTATIE

De Turkse overheid heeft al heel wat wijzigingen doorgevoerd in de wetgeving en strafwet. Minderheidsgroepen lijken meer dan ooit over rechten te beschikken. Formeel althans, want de implementatie van de hervormingen lijkt nog altijd onvoldoende. Professor

7


Vos relativeert: "Implementatie is iets wat inderdaad achterop hinkt, maar dat vergt tijd. Dat is in alle landen zo. Mensenrechtenorganisaties klagen daar zeer terecht over. Maar eigenlijk, als je een beetje naar de geschiedenis kijkt, kan je niet veel anders verwachten." "Ik denk dat je eerst de wetten moet veranderen en dan geleidelijk aan een discours moet krijgen. Dat vraagt wat tijd alvorens dat echt is doorgedrongen op het terrein, op het platteland. Dat proces kan jaren duren. De impact ervan op langere termijn mag wel niet onderschat worden. Als je meteen het

ideaaltype neemt als referentiepunt, dan staat Turkije daar nog zeer ver van af. Maar als je het vanuit een andere

Onderhandelingen kunnen nog stopgezet worden, maar dan moet het snel gebeuren

kant bekijkt en ziet vanuit welke positie Turkije komt, dan merk je dat er al belangrijke stappen gezet zijn. Het hangt er maar van af hoe je het bekijkt."

n Betogingen kleuren volledig rood en Atatürks portretten worden overal afgebeeld. In welke mate zijn de fiere Turken bereid om toegevingen te doen voor de Europese Unie? 8

België onder andere is voorstander van de oprichting van een "kernEuropa" of een Europa op twee

snelheden: "Dat is een bekommernis die ontstaan is uit frustratie. Als je ambitie hebt met Europa, dan zie je dat het met zoveel landen niet gemakkelijk is om beslissingen te nemen. Bovendien zijn het vaak dezelfde landen die een aantal beslissingen blijven blokkeren. Daar groeit dan de reactie uit om met een kleine groep van landen, die wat meer ambitie hebben en wel de politieke wil hebben om door te gaan, nieuwe stappen te zetten. Dat hoeft geen gesloten project zijn. Op die manier moeten wij ons niet laten gijzelen door die landen met minder ambitie. Zo kunnen we met een kleine groep eventueel een aantal nieuwe stappen zetten in dat integratieproces." Toch kunnen de onderhandelingen nog stopgezet worden, maar dan moet het snel gebeuren. Professor Vos: "De komende maanden zullen cruciaal zijn. Tot op vandaag zie je dat de tegenstand bij de publieke opinie en een aantal staatsleiders, er niet toe heeft geleid dat de onderhandelingen met Turkije volledig zijn stopgezet. Het proces blijft doorgaan en met elke nieuwe stap die gezet wordt, wordt het eindresultaat -volwaardig lidmaatschap- alsmaar onvermijdelijker. Als je het hele proces toch nog wil stoppen, dan kan dat nog maar dan moet het snel gaan. Ik weet niet of men het politieke lef heeft om dat effectief te doen. Precies omdat men weet dat aan die keuze een aantal negatieve consequenties aan verbonden zijn. Wat ook nog de Turkse toetreding kan tegenhouden is, dat zij zelf zélf voor Europa bedanken omdat zij niet bereid zijn al die Europese voorwaarden, die in de toekomst alleen maar strenger zullen zijn, te blijven slikken."

REPORTAGE: TURKIJE EN DE EU - DEEL 2: DE TURKSE GEVANGENISSEN

Schijnbaar luxehotel Samen met de hervorming van de strafwetten, voerde Turkije een modernisering in van de gevangenissen. In tegenstelling tot België, heeft Turkije geen last van overvolle gevangenissen waar de capaciteit ruimschoots overschreden is en de werking van justitie in vraag gesteld wordt. We hebben een bezoek gebracht aan de F-type gevangenis in Sincan, bij de Turkse hoofdstad Ankara.

E

rhan Polat, rechter van het Turkse ministerie van Justitie, vertelt dat Turkije de laatste twee jaar twee modelgevan genissen heeft uitgebouwd conform de Europese standaarden. Turkse delegaties zijn naar Europa gekomen om de Europese gevangenissen te bekijken en te bestuderen. Het land heeft de Europese regels toegepast op hun gevangeniswezen. Turkije is van plan om die modellen toe te passen op alle andere gevangenissen in Turkije. Volgens de Turkse overheid zijn de nieuwe gevangenissen bedoeld als modernisering. De bouw van nieuwe gevangenissen is volgens Polat een logische evolutie: "We doen deze hervormingen niet voor

Europa. De hervormingen zijn een logische evolutie. De hervormingen zijn zo goed als klaar maar we blijven nieuwe evoluties in de wereld opvolgen passen ze toe op ons land."

SOCIO-CULTURELE WORKSHOPS F-type gevangenissen zijn de zwaarst bewaakte gevangenissen waarin vooral politieke gevangenen worden opges loten. Bij een bezoek is niets toegelaten, behalve pen en papier. Elk klein onderdeel zou kunnen dienen om bijvoorbeeld een GSM te construeren. Ze willen niets aan het toeval overlaten. Er zijn 170 camera's opgesteld in de gevangenis die uitgerust zijn met bewe gingssensoren. Voor elke bezoeker is een

aparte registratie vereist. Mijn hand plaats ik onder de scanner zodat het systeem mij herkent. Polat vergezelt mij, samen met een gids, twee cipiers en een fotograaf. Een fotograaf inderdaad, want ze zijn maar al te trots om hun moderne gevangenissen te laten zien aan de buitenwereld. Aan de ingang hangen foto's van internationale delegaties die op bezoek zijn geweest. Zo onder meer de Franse, Iraanse en Nederlandse dele gatie. Maar geen spoor van een Belgische delegatie. Volgens Polat is iedereen welkom voor een geleid bezoek in de gevangenissen. Polat: "In tegenstelling tot de gevan genissen in Europa, voorzien we in elke cel genoeg zonlicht. Naar onze mening is

9


dat heel belangrijk voor de gevangenen. Geen zonlicht zien is ook een vorm van foltering." Gevangenen kunnen vier maal per maand bezoek ontvangen gedurende een uur. Drie keer gaat het om gesloten bezoeken en een maal per maand zijn open bezoeken mogelijk. Bij een gesloten bezoek, scheidt een glaswand de gevangenen met hun bezoekers. Via een telefoon kunnen zij dan communiceren. Die gesprekken worden altijd opgenomen en gedurende zes maanden bewaard. Bij open bezoeken is het mogelijk om met de gevangenen rechtstreeks te praten aan een tafel. Het oude systeem werkte nog met grote slaapzalen dat voor problemen kon zorgen bij de gevangenen. Op die manier ontstonden bendevorming en interne wrevel. "We verkiezen nu het kamersysteem waar, afhankelijk van de soort gevangenis, slechts enkelen in een cel zitten. In de F-types zijn er cellen waar tien mensen kunnen samenwonen en elkaar ontmoeten voor sociaal contact", aldus Polat. Bahar Kimyongur, een linkse activist tegen de F-type gevangenissen ziet het volledig anders: "Voor de internationale publieke opinie leek het er op dat de nieuwe gevangenissen een stap in de goede richting zou zijn. Maar spijtig genoeg weten mensen niet dat achter die nieuwe gevangenissen een politiek project schuilt. Volgens de overheid is het doel van die gevangenissen het strafsysteem te moderniseren en aan te passen

aan de Europese standaarden. Maar de realiteit is dat de nieuwe gevangenissen een systeem is om politieke gevangenen zowel fysisch als moreel af te breken." "Gevangenen verbleven in grote slaapzalen waardoor er een zekere sociale samenhang bestond. Men kon elkaar op die manier ook beschermen. Maar het nieuwe systeem is gebaseerd op de verbreking van het sociaal contact. Als gevangenen door cipiers worden mishandeld, kunnen ze elkaar niet meer beschermen want niemand weet het. Iemand isoleren is een vorm van foltering en is internationaal erkend. Het is een foltering die men zeer moeilijk kan beschrijven. Want het gaat vooral om psychologische foltering waarbij de gevolgen niet zo zichtbaar zijn", aldus Bahar. Polat, rechter bij het ministerie van Justitie, relativeert het protest tegen de F-type gevangenissen: "Over het alge meen is er zeer weinig protest bij de Turkse bevolking. Het zijn vooral mensen die banden hebben met terreurorgan isaties die protesteren tegen die gevangenissen. Er is niet veel georganiseerde misdaad en zijn er niet zoveel terroristen in Turkije. Het gaat om slechts 4% van de bevolking. Mensen die zoveel protest hebben tegen onze gevangenissen zijn mensen die tegen Turkije en de staat zijn." De paradox in de zwaar beveiligde gevangenis is dat gevangenen daar een relatief grote luxe hebben. De gids leid-

n Bibliotheek met een mogelijkheid om boeken gedurende twee weken te ontlenen. 10

n éénpersooncellen de mij naar een cel waar normaal drie personen kunnen verblijven. Die cellen zijn verspreid over twee verdiepingen. Zo staan op de bovenste verdieping bedden en kasten. Op de onderste verdieping is er de leefruimte, waar gevangenen naar kabeltelevisie kunnen kijken en naar radio luisteren. Ze hebben daar ook nog een kleine keuken en een aparte badkamer met wc. Elke cel heeft een eigen binnenkoer. De cellen zijn zelfs groter dan de meeste studentenkamers in België. Er zijn heel wat faciliteiten voorzien. "De faciliteiten in de gevangenis zijn in samenspraak met de Gazi Universiteit opgericht. Vroeger konden gevangenen zeer weinig activiteiten doen maar nu

n Gevangenen kunnen buiten voetballen


zijn er negen workshops beschikbaar. Zo kunnen zij bijvoorbeeld computerlessen of tekenlessen volgen. Er is ook een sportzaal en een bibliotheek voorzien. De gevangenen kunnen geld verdienen. Zo is er een mogelijkheid voorzien dat zij zelf computerlessen geven aan medegevangenen. Of ze kunnen hun schilderijen en knutselwerken doorverkopen aan geïnteresseerden. Volgens Polat zijn de gevangenen gelukkig om in deze gevangenissen te blijven. Iedere gevangene moet na 1/3 van zijn straf, verhuizen naar een andere gevangenis. In een minder beveiligde gevangenis met een soepeler regime. Turkije wil dat gevangenen zich goed in hun vel voelen en zich kunnen voorbereiden op de re-integratie in de maatschappij.

STAATSORGANISATIES Een andere belangrijke wijziging tegenover het oude systeem is het personeel. Polat legt verder uit: "In het verleden kregen onze cipiers geen opleiding voor ze in de gevangenissen werkten. Ze werden direct naar een gevangenis gestuurd. Maar nu zijn er opleidingskampen en de meesten onder hen zijn gediplomeerd. Dat is erg belangrijk bij de naleving van de mensenrechten in de gevangenissen." "Er is een controle over het gedrag van de cipiers en het gevangenispersoneel. Er bestaat een controlemechanisme in Turkije voor de gevangenissen. Mensenrechtenorganisaties bezoeken

n Lerzan Tascier (l) en Mehmet Güvel (r) van Tayad Dat laatste wordt ten stelligste ontkend door diverse activisten en mensen rechtenorganisaties. Volgens Yuksel Mutlu, bestuurslid van de oudste Turkse mensenrechtenorganisatie, IHD, hebben zij nog nooit toelating gekregen om de gevangenissen te bezoeken: "Wij vinden dat gevangenissen open moeten zijn voor ngo's. Nu kunnen wij geen enkele gevangenis bezoeken om te observeren. We hebben dat recht niet. We krijgen onze informatie van folteringen via families. Hoewel er veel overtredingen zijn en we daarover de minister van Justitie hebben aangesproken, is er nog steeds geen straf voor de verantwoordelijken. Indien men

De hervormingen zijn een logische evolutie

systematisch onze gevangenissen en schrijven er een rapport over. Zij kunnen rechtstreeks met de gevangenen praten zonder cipiers in de buurt. In het laatste rapport waren er geen significante problemen. Er waren wel andere klachten over bijvoorbeeld het voedsel of over hun gezondheid. Wij verzamelen al die klachten, sturen ze door naar de bevoegde departementen en zoeken er een oplossing voor. We beantwoorden alle klachten", aldus Polat.

geen Turks kan praten, is het voor hen niet mogelijk om hun opgesloten zoon of dochter te spreken. Het is immers verboden voor de gevangenen om Koerdisch te praten. Veel buitenlandse delegaties bezoeken de Sincan F-type gevangenissen maar wij weten dat ook in heel wat andere F-types er veel overtredingen zijn en er een middeleeuwse mentaliteit heerst. Heel wat gevangenen zijn onderworpen aan agressie omdat ze hun rechten willen gebruiken."

Bahar heeft ook enkele aanvragen ingediend maar ze werden altijd verworpen. Tayad, een organisatie die de folteringen in de gevangenissen aanklaagt, heeft evenmin toestemming gekregen om de gevangenissen te bezoeken. Polat begrijpt die heisa niet: "We hebben uitn odigingen verstuurd naar Turkse mensenrechtenorganisaties, en we hebben ook effectief bezoek gekregen van enkele mensenrechtenorganisaties, maar niet iedereen is op die uitnodiging ingegaan." Yuksel voegt er nog aan toe: "Er is wel een adviesorgaan dat werkt rond de mensenrechten, maar die organisatie is niet onafhankelijk. De leden van die organisatie zijn politiemensen, gepen sioneerde militairen, burgemeesters,… Wij beschouwen die organisaties dus niet als onafhankelijke platformen. Die organisaties werken onder de verantwoordelijkheid van de eerste minister. Maar ze noemen het, onterecht, een onafhankelijke civiele vereniging. Die organisaties zijn opgestart door de staat om hun ideologie. Dus wij verdenken hen dat zij klachten en overtredingen verbergen. Aangezien politieke gevangenen dat ook weten, richten zij zich tot ons of andere onafhankelijke ngo's."

GEMODERNISEERDE FOLTERTECHNIEKEN Tayad, de organisatie die zich bekom mert om gefolterde gevangenen, krijgt regelmatig brieven van gevangenen met hun klachten. Tweemaandelijks pub -

11


n

één van de vele brieven die Tayad ontvangt. Deze brief komt uit de F-type in Sincan

liceren zij een rapport over de schending van de mensenrechten in de F-type gevangenissen. Zij baseren hun rapport op de brieven die zij zelf ontvangen van de gevangenen. Tayad heeft, net als andere organisaties die schendingen aan het licht willen brengen, veel last gehad van repressie van de autoriteiten. De voorzitter van Tayad, Mehmet Güvel, geeft meer uitleg: "We hebben de pers onder druk gezet. Wanneer een journalist daarover iets schreef, verloor hij zijn werk of werden ze onderdrukt door de overheid. Na al die intimidaties van de overheid heeft de pers zelfcensuur toegepast en praten ze niet meer over de Turkse F-type gevangenissen." Lerzan Tascierwerkt voor Tayad en krijgt regelmatig brieven van gevangenen: "Enkele weken geleden hebben we een brief ontvangen vanuit de gevangenis van Kandira. Zijn naam is Musa. Hij werd meegenomen naar geïsoleerde cellen waar men van buitenaf niets hoort van wat er binnen gaande is. Musa werd daar gefolterd. De cipiers hebben hem heel hard geslagen en nadien hebben ze hem naar een andere cel gebracht waar twee vrienden zaten. Zijn vrienden hebben gevraagd om hem mee te nemen naar de ziekenboeg om een rapport op te stellen van mishandeling. Maar de cipiers

12

hebben dat geweigerd. Een week later beschuldigde de cipiers Musa van een moord op een politieagent. Ze hebben Musa meegenomen naar de directie. Daar zag hij de man die hem heeft gefolterd terwijl hij daar niets te zoeken had. Men heeft hem daar gevraagd om bloed te trekken voor verder onderzoek maar hij heeft dat geweigerd waardoor men hem nogmaals heeft geslagen. Dat toonde aan dat de directie van de gevangenis samenwerkt met de folteraars." Vandaag gaat het vooral om psycholo-

is. Hij moest naar de ziekenboeg gebracht worden maar dat gebeurde al slagend. Daardoor verloor hij zijn bewustzijn en lag Baran in een coma. Ondertussen heeft hij een disciplinaire straf gekregen: tot juli mag hij geen familiebezoek meer krijgen. Baran heeft die straf gekregen omdat hij revolutionaire slogans heeft gescandeerd. Zijn vader wilde hem na zijn coma slechts enkele minuten zien maar dat werd hem ook geweigerd. Zijn vader heeft al brieven geschreven naar verscheidene

mensenrechtenorganisaties van de overheid werken zelf voor de staat gische folteringen. Vaak gaat het om disciplinaire straffen waarbij gevangenen geen familiebezoek meer krijgen en geïsoleerd worden. Lerzan geeft een voor beeld: "Een vriend van mij, schrijft ons regelmatig en hij beschrijft hoe cipiers om drie uur 's morgens opzettelijk veel lawaai maken zonder ophouden of ze laten sirenes gedurende enkele uren loeien. Een andere zaak gaat over een gevangene, Baran, die diabetes-patiënt

procureurs maar zijn aanvraag werd altijd geweigerd. Bahar, activist tegen politieke gevangenen, is het daarover eens: "Het is verboden om te zingen in de cellen. Als je dat toch doet, krijg je een disciplinaire straf waarbij je mogelijk gedurende zes maanden je familie niet meer mag zien. Het is gewoon verschrikkelijk om gedurende zes maanden helemaal alleen te zijn. Dat is een zware foltering. Het


gaat vandaag vooral om psychologische folteringen. De fysische folteringen zijn in aantal gedaald. " Lerzan geeft nog verder uitleg: "We krijgen ook regelmatig brieven vanuit de gevangenis van Sincan. We hebben een brief ontvangen van een gevangene die veroordeeld is voor levenslang. Hij schrijft ons op het einde van elke maand. Een vriend van de gevangene heeft hem een brief verstuurd maar niet alle brieven komen aan. Bijgevoegde foto's in de brieven verdwijnen altijd en sinds 6 maanden ontvangt hij ons weke lijks magazine niet meer. Hij werd gefolterd wanneer men hem meenam naar de ziekenboeg of de binnenkoer. Wanneer men hem meenam naar de ziekenboeg, wilden de militairen dat ze steeds hun handboeien aanhielden en de zij bleven bij hen tijdens de consul tatie. De gevangenen weigerden dan de consultaties want ze willen uit de hand boeien en ze weigerden de aan wezigheid van de soldaten. Daarom nemen ze hen niet meer mee naar de ziekenboeg." Volgens Lerzan heeft hij al vaak klacht ingediend. Hij heeft al naar de procureur geschreven maar die heeft elke klacht geweigerd. Bij die weigering heeft hij zich dan gericht naar de pro cureur van de republiek, maar hij heeft ook alle klachten en eisen van de gevangene geweigerd. Daarnaast schreef hij ook nog brieven naar de minister van Justitie, maar daar kreeg hij hetzelfde antwoord. Tayad probeert op allerlei manieren de mensen te informeren. Aangezien zij op weinig steun kunnen rekenen van de pers, zijn ze genoodzaakt om zelf actie te voeren. Op het grote centrale Taksimplein in Istanbul organiseert Tayad

n Affichagecampagne van IHD om hen te vermoorden. Daarop werden onze leden gearresteerd en in de gevangenis geplaatst. Het proces tegen hen loopt nog altijd", aldus Mehmet. Mehmet legt verder uit: "Rond 2003, Tijdens één van mijn acties op straat hebben de autoriteiten mij opnieuw gearresteerd en in de gevangenis geplaatst. Ik informeerde de jongeren

Fysische folteringen zijn in aantal gedaald

persconferenties en delen ze rapporten uit aan voorbijgangers. Ze proberen de mensen daarover ook aan te spreken. Maar dat gaat niet altijd van een leien dakje. "In Trabzon distribueerden we folders, maar de fascisten vielen daar onze leden aan en hebben ze geprobeerd

over mijn ervaringen in de gevangenis van Sincan. Ik moest daar dan nog eens 10 maanden blijven. Ik ben dan ook een deel van mijn geheugen kwijtgeraakt door de psychologische folteringen." EERSTE RESULTATEN

Tayad verstuurt brieven naar de minister van Justitie. Op 22 januari van dit jaar hebben ze voor de eerste keer vooruitgang geboekt. De minister van Justitie, Cemil Cicek, gaf de toelating aan politieke gevangenen om elkaar 10 uur per week te zien. Dat heeft de minister in een rondzendbrief verstuurd naar alle gevangenissen. Probleem echter is, dat slecht twee gevangenissen die nieuwe regels hebben geïmplementeerd: de F-type gevangenissen van Bolu en Tekirdag. Alle andere gevangenissen hanteren een norm van slechts twee uur per week. Daarover hebben de gevan genen al heel wat klachten ingediend bij het ministerie van Justitie, maar er verandert nog steeds niets. Lerzan haalt haar schouders op: "Die rondzendbrief was een kleine overwinning voor ons maar dat elimineert de totale isolatie niet. Eerst heeft de regering de isolatie ontkend. Maar daarna hebben ze dan

13


toch een toegeving gedaan. Maar de strijd is nog niet gedaan, we blijven voortdoen tot er een volledige stopzetting is van de isolaties en folteringen." Volgens Polat was dat geen toegeving van een fout: "De gevangenen wilden dat een mogelijkheid voor meer sociaal contact. Voordien stond dat op vijf uur, nu is dat tien uur. Het is geen teken dat we een fout maakten, maar het was enkel maar een modernisering van het systeem. Als het systeem moet gewi jzigd worden, waarom zouden we dat dan tegenhouden?"

"De overheid moet de veiligheid van de gevangenen garanderen. Maar elk jaar vallen daar doden. Ze weten dat er folteringen zijn maar schuldigen kunnen elke vorm van bewijs achterhouden. Volgens de rechters zijn er geen bewi jzen of getuigen waardoor de daders altijd vrijuit gaan. Er is een groot ver schil tussen wat er in de wet staat en wat er in de praktijk gebeurt. "De implementatie van de regels is verschrikke lijk. Indien ze een klacht indienden, kregen ze een disciplinaire straf. Op die manier verloren ze hun op familiebe -

Folteraars kunnen elke vorm van bewijs achterhouden

DOOD VOOR OGEN

Mehmet heeft vier keer in de gevangenis gezeten. In het begin onderging hij vooral fysieke folteringen. Cipiers kleedden hem uit en gaf hen op verschillende plaatsen elektrische schokken. Daarna sloegen zij hem op een heel brutale manier. Later ging het vooral om psychologische folteringen waarbij hij geïsoleerd werd: "Men schakelde over op een andere vorm want bij fysieke folteringen kon men zich laten verzor gen door de dokter. Maar bij isolatie gaat het om zeer diepliggende psychologische sporen. Ik heb zelf gezien hoe men 6 gevangenen levend heeft ver brand. Daarna heb ik de dood gezien van 12 vrienden. In 2000 heb ik uiteindelijk kunnen gebruik maken van artikel 399 want ik was ongeneeslijk ziek en de dokter verklaarde dat ik niet in de gevangenis kon blijven leven", getuigt Mehmet. Volgens Mehmet wil de staat zijn macht beschermen via folteringen. "Turkije heeft een dominant, fascistisch en imperialistisch systeem. Maar we blijven vechten voor de onafhankelijkheid en tegen het imperialisme. Zolang de staat wordt geleid door een fascistisch en kapitalistisch regime, zullen er altijd problemen zijn in de gevangenissen", aldus Mehmet. Mensenrechtenorganisaties en activisten wijzen de overheid met de vinger.

14

zoek of mochten ze geen brieven meer versturen. Dus de hele communicatie met de buitenwereld werd op die manier verbroken. De gevangenen kun nen hun wettelijke rechten niet gebruiken. Spijtig genoeg hebben de bevoegden in de gevangenissen en in het ministerie van Justitie de mentaliteit om de gevangenen een tweede keer te straffen. Vooral dan tegen politieke gevangenen: linkse aanhangers of Koerdische gevangenen. Daarom durven gevangenen niet altijd een klacht neer te leggen uit schrik voor de straffen", vertelt Lerzan. "Turkije is een politiestaat maar er is een evolutie aan de gang waarbij er een modernisering is van de onderdrukking. We gaan de situatie nooit kunnen veran deren door enkel wetten in te voeren.

Democratie is meer dan enkel wetten opstellen, het is ook het welvaartspeil van de bevolking verbeteren, het is ook het recht om zich te verenigen in syndi cale organisaties e.d. Waar ik het meeste voor vrees is, dat men het Turkse model als voorbeeld gebruikt voor andere Europese staten. Dat de onder drukking in Turkije inspirerend werkt. Er is een mogelijkheid dat andere Europese staten het Turkse politiesysteem overnemen omdat het efficiënt is om het ter rorisme te bestrijden. En op die manier zullen de Europeanen hun rechten langzamerhand ingeperkt zien. Ik sta er dus heel sceptisch tegenover," zucht Bahar. Het bezoek eindigt bij de directeur van de gevangenis, Ayhan Capaci. Capaci toont zijn gastvrijheid en nodigt ons uit voor een thee en een etentje. Ook aan hem stel ik de vraag over de folteringen. "Officieel zijn folteringen onmogelijk in onze gevangenissen. Het zijn allemaal leugens! Onze standaarden in Turkije zijn zelfs beter dan in Europa. We werken hier alleen met hoog opgeleide mensen die de naleving van de mensen rechten hoog in het vaandel dragen", reageert Capaci fel. REACTIE

In een reactie op de beschuldigingen van Tayad, zegt Polat het volgende: "Als er klachten zijn, kunnen de gevangenen zelf schrijven naar de procureur of naar heel wat Ngo's. De bedoeling is dan dat de Ngo's klachten doorsturen naar ons. Ik raad dan ook aan dat zij de mis bruiken in Sincan naar ons doorsturen zodat wij er een officieel antwoord op kunnen geven."

n Bahar Kimyongur voert actie tegen de F-type gevangenissen

REPORTAGE: TURKIJE EN DE EU - DEEL 3: HET TURKSE LEGER

"Europa wil Turkije verdelen en de energievoozieningen controleren" Een fundament in Turkije maakt het land anders dan alle andere Europese landen: het leger. Het leger is even controversieel als het belangrijk is. Maar dat is zonder de Turken gerekend. Volgens een oud Turks spreekwoord wordt elke Turk geboren als een soldaat. Een gesprek met kolonel op rust, Hilmi Özkök.

H

et leger vormt een zekere paradox in Turkije. Het waakt over de seculariteit in Turkije, wat een zuiver westerse waarde is. Maar daardoor krijgt het land het imago van een militaire staat die maar al te graag onderdrukt. Bovendien zou het voor een uitholling van de democratie zorgen. Maar dat het leger een groot struikelblok is in de toetredingsonderhandelingen, is een vaststaand feit. Özkök ziet geen graten in een groot leger. Bovendien is hij ervan overtuigd dat de Europese Unie een groot leger nodig heeft: "In onze buurlanden zijn er nog altijd vijanden. Vroeger was dat de Sovjetunie, daarna Iran, Irak, Griekenland en Grieks-Cyprus. Wij

hebben dus geen vrienden. Wie kan garanderen dat in de toekomst de voor malige staten van de Sovjetunie niet onze vijanden zullen worden? Wie zegt dat Griekenland en Grieks-Cyprus onze vrienden zullen zijn in de toekomst? Syrië heeft 15 jaar lang Apo (Abdullah Öcalan) beschermd en Iran heeft het islamitisch fundamentalisme. Wie kan zeggen dat dat onze vrienden zijn? Het is dus duidelijk dat we dat leger nodig hebben om ons te beschermen tegen al die vijanden Dat Europa geen gemeenschappelijke defensiepolitiek heeft, is een zeer verontrustende vaststelling. De Europese Unie heeft geen unitair leger zoals de VS dat hebben. De Europese pijler van de NAVO stelt uiteindelijk ook

niet veel voor. Özkök is ervan overtuigd dat het Turkse leger de Europese Unie van dienst kan zijn: "Europa heeft een krachtig leger nodig die de grenzen kan bewaken tegen het Midden-Oosten. Als Turkije zou toetreden, zou Europa de buur worden van o.a. Iran. Dan heeft Europa een krachtig leger nodig. De Europese politieke elite zegt het niet luidop, maar ze wéten dat een krachtig leger een groot voordeel zal zijn voor Europa." Turken zijn trots op hun land. Overal in Turkije hangen portretten van Atatürk, de stichter van het seculiere Turkije. Atatürk heeft het land een westerse koers laten varen. Hij is dé publiekslieveling in Turkije. Dat Turken fier zijn op hun vaderland is iets wat

15


Belgen nooit zullen begrijpen. Turken zijn nationalisten en het leger is van mening dat een eenheid in het land noodzakelijk is. Volgens Özkök zijn eenheid en democratie met elkaar verw even: "Het doel van ons groot leger is de democratie beschermen. We hebben nu een beschermer van de democratie dankzij het Turkse leger. Als er geen eenheid is, is er ook geen democratie." Hendrik Vos, professor Europese Politiek aan de Gentse Universiteit, vindt evenmin dat het leger moet verkleinen als Turkije bij de Europese Unie wil toetreden. Maar de rol van het leger in de maatschappij moet wel gewijzigd worden: "Dat is een vrees die in Turkije heerst omdat het leger de macht is die het fundamentalisme, de Koerden en andere minderheidsgroepen in toom houdt. De invloed van het leger in de politiek zal in elk geval moeten dalen." Volgens professor Vos zal dat niet leiden tot fundamentalisme en instabiliteit. Die begrippen hebben vooral economische grondoorzaken. Turkije als lid van de Europese Unie is een aantrekkingskracht voor investeerders, waardoor de welvaart kan stijgen. "Op die manier neem je de wind uit de zeilen van fundamentalis ten, nationalisten en van andere extreme vormen van politiek.", verk laart professor Vos. De problematische rol van het leger situeert zich in de politiek. Op 29 april betoogden een miljoen Turken tegen voormalig presidentskandidaat Abdullah Gül. De betoging kreeg de steun van het leger. Generaal Yasat Buyukanit dreigde in te grijpen indien Gül president zou worden. Het leger dat zich mengt in politieke discussies is een omstreden zaak en ondenkbaar in Westerse lan den. Daarom heeft de Europese Unie het leger gewaarschuwd indien zij acties zouden ondernemen. Het leger was niet aan zijn proefstuk toe. De voorbije 50 jaar vonden er drie staats grepen plaats. In 1960, 1971 en 1980 nam het leger tijdelijk de macht over. Bovendien heeft het leger voormalig premier Necmettin Erbakan gedwongen om af te treden. Erbakan zou volgens het leger te islamitisch zijn.

16

n Volgens mensenrechtenorganisatie IHD is het leger een militaire ondemocratische organisatie. DE

WIL VAN HET VOLK

Maar volgens Özkök heeft het leger geen politieke macht en volgen ze enkel de wil van het volk: "Het Turkse leger is de bezieler van het seculiere Turkije en om die reden is het niet meer dan normaal dat zij waken over de fun damenten. Daarom vormt het leger geen bedreiging voor de democratie." De betogingen in Ankara, Istanbul en Izmir illustreren Özkök zijn uitspraken. Maar mensenrechtenorganisatie, IHD, ontkent: "Het leger steunt enkel betogingen van de kemalisten. Dat zijn betogingen die in lijn zijn met hun eigen ideologie. Betogingen of acties die kritiek geven op de Turkse staat, worden verboden of hardhandig de kop ingedrukt en als separatistisch beschouwd." Tarik Yildiz, een linkse manifestant, is het eens met die uitleg: "Het leger heeft nooit gedaan wat het volk wilde. In Turkije is er een politieke elite waar het leger deel van uitmaakt. Het leger

intimideert de bevolking. Enkele his torische voorbeelden geven dat heel duidelijk weer: de staatsgrepen van 1971en 1980 dienden om de pro gressieve bewegingen te onderdrukken. Ze hebben boeken verbrand, duizenden mensen in de gevangenissen geplaatst en doodgefolterd. We trekken het establishment in twijfel en willen de verkoop van Turkije aan de VS aan het licht brengen. We willen enkel een rechtvaardige maatschappij. Het doel van het leger is om het huidige systeem verder te zetten en zijn privileges te behouden. Vergeet niet dat het leger, dat zich seculier noemt, geen enkel bezwaar had om verplichte godsdienstlessen te geven op school, na de staatsgreep in 1980." JAARLIJKE HERDENKING

30 jaar geleden, op 1 mei 1977, hebben enkele schutters 37 manifes tanten neergeschoten tijdens de jaarlijkse 1 mei-viering. Vorige maand


wilden manifestanten die tragische gebeurtenis herdenken in Istanbul, op het Taksimplein. Tarik vertelt mij wat daar gebeurd is: "Alles werd gedaan opdat niemand die belangrijke dag zou kunnen vieren. Bussen, treinen en metro's werden volledig geblokkeerd om de herdenking te verhinderen op

Koerden die voor hun politieke rechten en vrijheden vechten worden altijd blootgesteld aan onderdrukking en repressie. Nu het nationalisme sinds twee jaar in opmars is, zien we daar duidelijk een verband." Özkök ontkent met klem: "Wij hebben geen haatgevoelens tegenover

Het leger moet niet verkleinen, maar zijn rol in de maatschappij moet wel veranderen

het Taksimplein. Dat plein heeft voor de sympathisanten een heel symbolische betekenis. "De stad was in staat van bezetting en de veiligheidsdiensten zaten overal: tanks, (pantsers), helikopters... De gasbomvoorraden waren uitgeput en ongeveer 1.000 manifestanten werden gearresteerd. Dat alles enkel en alleen om die bijeenkomst te verhinderen. Manifestanten werden ineengeslagen en hele wijken werden afgesloten. Het was niet meer mogelijk om sommige plaatsen te verlaten", getuigt Tarik. De Turkse mensenrechtenorganisatie, IHD, is het niet eens met de uitspraak van Özkok: "Wij vinden dat het leger een miltaristische en ondemocratische organisatie is. Het leger aanvaardt geen verschillen op etnisch vlak, religieus of communautair vlak. Het sluit mensen en groepen uit die andere gedachten erop nahouden en het leger straft die verschillende groepen. We vinden dat het leger een groot obstakel vormt voor Turkije om een democratisch land te worden. In het zuidoosten van Turkije is er een conflict dat al 25 jaar aan de gang is. We hebben daar gegevens van. Er werden daar heel veel mensen vermoord omdat ze tegen het regime waren of zelfs wegens hun verschillende etnische afkomst. Veel mensen werden gedurende die vijftien jaar geëxecuteerd. Op dit moment volgen we een proces over een vrouw die werd verkracht door militairen. We vinden dat militairen een groot obstakel vormen voor de democratie in ons land.

Koerden, het zijn mensen zoals wij. Ik had zelfs een neef die dicht bij Koerdische regio werkte." Maar niet alleen bij de Turkse bevolking daalt de steun voor een toetreding tot de Europese Unie. Özkök heeft het gevoel dat Europa Turkije aan het lijnt je houdt: "De Europese Unie geeft altijd de PKK aan als excuus om ons niet te laten toetreden. Maar de Europeanen willen eigenlijk dat Turkije opnieuw wordt verdeeld. Pas dan zal Europa Turkije bij de Europese Unie toelaten. Europa wil Turkije verdelen om op die manier meer controle te kunnen hebben over de energievoorzieningen. Maar Europa mag blijven dromen want we zullen er alles aan doen om Turkije te

behouden. Als de Koerden zich zouden willen afscheiden, moet een referen dum worden opgesteld, volgens de regels. Die grond behoort ook toe aan de andere volkeren: bijvoorbeeld Turkmenen. De Koerden overdrijven alles. Het is niet zo erg zoals wordt voorgesteld. Er leven nog andere volkeren in de Koerdische regio. Dus het is onmogelijk om dat zomaar te verdelen." COMPLOTTHEORIEËN

Kwatongen gaan zelfs verder. Huidig premier Tayyip Erdogan zou Turkije bij de Europese Unie willen om uit de ijz eren greep van het leger te komen. Op die manier zou de baan vrijgemaakt worden voor een fundamentalistisch Turkije. "Ik geloof niet in complottheorieën. Ik denk wel dat de moslims enkele rel gieuze rechten, die vandaag in Turkije niet bestaan, dan wel zou kunnen uitoefenen. Net zoals een aantal religieuze rechten die bij ons en in vele andere landen kunnen uitgeoefend worden. Dus dat hoeft niet echt een probleem te zijn zolang dat niet radi caliseert en zolang het binnen de perken van de democratie blijft. De Europese Unie heeft zoveel waarborgen die het fundamentalisme tegenhouden en inperken. Wie daarvan droomt, zal zeer snel van een kale reis zou terugkomen", aldus professor Vos.

n Het centrale Taksimplein in Istanbul dat voor linkse manifestanten een symbolische betekenis hebben 17

REPORTAGE: TURKIJE EN DE EU - DEEL 4: PERSVRIJHEID

“Voor persvrijheid moeten we een hoge prijs betalen” Nationalisme en vrije meningsuiting zijn twee begrippen als water en vuur. Voor talrijke voorbeelden moet je in Turkije zijn. Om de haverklap horen we hoe razzia's in de media worden gehouden of hoe de Turkse rechtbank schorsingen en straffen uitdeelt aan al wie ook maar iets negatiefs durft te zeggen over Turkije. (vervolg op de pagina hiernaast)

18


N

okta, een Turks politiek weekblad, heeft in april na 25 jaar zijn activiteiten stopgezet. De Turkse politie hield een razzia in de kantoren van het weekblad. Nokta publiceerde enkele uittreksels uit een dagboek. Daarin stond te lezen dat enkele topofficieren in 2004 twee maal een staatsgreep beraamde om de regering van premier Tayyip Erdogan ten val te brengen. Enkele dagen na de razzia nam Ayhan Durgun, uitgever van het weekblad, de zware beslissing om Nokta stop te zetten. Volgens Durgun kon hij de beschuldigingen niet meer aan en was hij radeloos. Hij ontkent dan ook dat hij onder druk werd gezet. Maar de medewerkers van het weekblad zijn ervan overtuigd dat

gaf hem gelijk en heeft de internetprovider Turk Telecom, het bevel gegeven om de nieuwssite van het internet te halen. Intussen is de website opnieuw op het internet te bewonderen. Andere bekende voorbeelden zijn de klachten tegen de Turkse schrijvers Orhan Pamuk en Elif Shafak. Onder druk van Europa, werden de geklachten geseponeerd. In januari vermoordde een jonge nationalistische Turk de Armeense journalist Hrant Dink. Na zijn arrestatie bedreigde hij ook nog Orhan Pamuk, de Turkse schrijver. Dink was een journalist die streefde naar een verzoening tussen de twee volkeren. De publieke opinie was geschokt toen in de pers enkele foto's verscheen van de dader, die stond te poseren met

De antiterrorismewet heeft alle rechten opgeheven die we sinds hebben verkregen sinds 2002

Durgun onder druk werd gezet. Eerder dit jaar werd de populaire Turkse nieuwssite, Eksisozluk, tijdelijk gesloten. Een Turkse creationist, Adnan Oktar, diende klacht in tegen de nieuwssite omdat hij in een slecht daglicht werd geplaatst. De rechtbank

enkele politieagenten. Hij stond voor een Turkse vlag met een uitspraak van Atatürk: "Het land van de natie is heilig". Hij hield ook nog een Turkse vlag vast. Yuksel Geng, hoofdredactrice van het dagblad Gündem, verschiet daar niet van. Er zijn wel enorm

n Hrant Dink, de Armeense journalist werd door een jonge Turkse nationalist op straat vermoord.

n De moordenaar van de Armeense journalist Hrant Dink poseert één dag na zijn bekentenis met enkele politieagenten veel speculaties over de echte verantwoordelijke van de moord: "Er zijn verschillende machten in Turkije die altijd met elkaar in conflicten komen. En één van die machten heeft de moord gepland om de islamitische regeringspartij, de AKP, onder druk te zetten. Het waren delen van de politie en het leger die de moord hebben beraamd. Het zijn fascisten in burger. Iedereen had dus zijn eigen doel om mee in het moordcomplot te zitten. Het leger en de politie waren op voorhand op de hoogte van wat er zou gebeuren met Dink." Ondenkbare scenario's in eigen land, (bijna) dagelijkse koek in Turkije. Alles heeft te maken met het sterke nationalistische karakter van Turkije en Artikel 301. In dat artikel staat dat mensen bestraft worden indien zij de Turkse identiteit beledigen. Dat is natuurlijk een rechtstreekse aanval op de vrije meningsuiting en de persvrijheid. Toch leek er in 2002 een einde te komen van de donkeren tunnel: Turkije heeft enkele hervormingen doorgevoerd in de persvrijheid. Maar Yuksel relativeert dat: "Concreet zijn er inderdaad hervormingen gebeurd tussen 2002 en 2003 onder de noemer van de persvrijheid, maar we kunnen niet zeggen dat het tot een echte persvrijheid heeft geleid. De antiterrorismewet heeft alle rechten opgeheven die verkregen sinds die hervormingen. Men heeft de artikels geschrapt die de persvrijheid beknotte, maar dat werd in andere wetten opnieuw gecompenseerd.

19


Zoals de antiterrorismewet en Artikel 301. Er zijn heel wat artikels zoals Artikel 301 die het nationalisme stimuleren.

REPRESSIE Volgens Yuksel heeft Turkije nooit de intentie gehad om hervormingen door te voeren. Het probleem bestaat nog steeds: "Uiteindelijk was het maar een cosmetische operatie. In 2003-2004 zijn de gewone politieke problemen en de autoriteit van het leger

gen van de Turkse Staat, buitengerechtelijke aanslagen, verbranding van steden, overtredingen tegen de mensenrechten en de democratische rechten van minderheden. Een oppositiekrant dus en daarom is het niet verrassend dat zij veel tegenwind krijgen van het nationalistische Turkije. Het hoogtepunt van de repressies was tussen 1992 en 1995. Veel kranten en tijdschriften werden in beslag genomen, werknemers gearresteerd en gefolterd in de gevangenis. Het

De staat beschouwt kranten als Gündem propaganda voor de PKK

teruggekomen. Men wil het fascisme opnieuw introduceren en het leger meer en meer versterken. Ze hebben een aantal hervormingen gedaan onder druk van de EU. En omdat ze verplicht werden om dat te doen, zal dat niet veel veranderen aan de basis. Zo is het nog steeds niet mogelijk om onderwijs te volgen in de eigen moedertaal, in de gevangenissen zijn er gevangenen die enkel Koerdisch kunnen spreken en die krijgen dan het recht niet om elkaar te zien. Heel wat intellectuelen zijn gecriminaliseerd. Dus Turkije heeft niet de intentie om zelf de zaken te veranderen. Het was altijd onder druk van de Europese Unie." Om de media te sussen, verklaarde de minister van Justitie, Cemil Cicek, dat die wetten niet werden gemaakt tegen de gewone media, maar wel tegen kranten zoals Gündem. Het is duidelijk dat de wetten niet voor iedereen van toepassing is enkel voor bepaalde doelgroepen. Ze beschowuen kranten als Gündem propaganda voor de PKK."

gerechtshof heeft bevolen om 443 artikels en 67 publicaties in beslag te nemen. Toch publiceerden de kranten verder. De kranten werden gepubliceerd met gecensureerde pagina's. Zelfs tot op de dag van vandaag, krijgt Gündem te maken met repressie en razzia's. De rechtbank heeft intussen twee keer Gündem veroordeeld sins zijn ontstaan in januari 2007. 50 dagen na de eerste publicatie, werd de krant

GEDAANTEWISSELINGEN

Gündem heeft veel geleden onder de Turkse repressie. De krant heeft de afgelopen 17 jaar, 17 gedaantes ondergaan. Tijdens de afgelopen 17 jaar zijn tientallen journalisten en medewerkes van Gündem vermoord. Volgens de krant beschrijft hij de onderdrukkin-

20

n Hoofdredactrice Yuksel Geng

voor een maand geschorst op bevel van de procureur: "We kregen zelfs geen proces, wat zelfs tegen de Turkse grondwet is. De president van Turkije heeft daarop gereageerd, maar niemand had er oren naar. Het bewuste artikel handelde over de problematische Koerdische situatie. Elke keer dat we artikels publiceren die de staat niet wil gepubliceerd zien, wordt het als opruiend beschouwd. De andere media in Turkije publiceren in functie van de macht van de elite. Voor ons is het een harde strijd die ondertussen al 30 jaar duurt. In de strijd voor de persvrijheid betalen we een hoge prijs", aldus Yuksel. Ze gaat verder: "Daarna hebben we een nieuwe krant gemaakt en die werd onmiddellijk gesloten, opnieuw zonder een proces. De reden daarvoor was, dat de krant te veel op Gündem leek. Daarna hebben we Güncel opgericht en hebben de autoriteiten die krant gesloten omdat we volgens hen opnieuw propaganda maakte. Maar de realiteit is dat we enkel een artikel hebben gepubliceerd over de vergiftiging van Abdullah Öcalan." Na 50 dagen hernam Gündem zijn activiteiten maar twaalf dagen later werd de krant opnieuw opgeschort gedurende vijftien dagen omdat in een


opnieuw ondervraagd door de autoriteiten. Het enige wat zij gedaan hebben is een brief naar de premier van Denemarken geschreven met de vraag om Roj-TV niet te sluiten. De burgemeesters, o.a. die van Cizre, zijn uit hun functie ontheven..."

Z ELFCENSUUR

n Schrijver Orhan Pamuk, Nobelprijswinnaar voor de literatuur artikel stond dat Öcalan de Koerdische leider was. Iets wat andere media ongestraft hebben mogen schrijven… Tijdens de maand maart werden ze vijf keer opgeschort. Vandaag heeft de krant 5 klachten op hun naam staan. Yuksel: "Concreet zijn wij de enige Koerdische krant die nog publiceert en de autoriteiten proberen ons nog altijd te criminaliseren. Tot vandaag zijn er 30 medewerkens of journalisten vermoord, hebben we talrijke gevangenen en worden we aangevallen en onderdrukt. Ze hebben onze vastberadenheid gezien, we heropenen altijd onze kantoren, en ze hebben ermee gedreigd om al onze drukmachines in beslag te nemen die worden gebruikt om de kranten te drukken. Maar toch blijven we in Turkije om te vechten voor de persvrijheid. We moeten hier blijven om de zaken te veranderen." Net als Gündem, heeft de satellietzender Roj-tv problemen met de Turkse autoriteiten. Roj-tv zend vanuit Denderleeuw uit. Roj-TV is een Koerdische zender en in het verleden heeft de Turkse staat de zender verboden. Ze beschuldigden de zender voor propaganda van PKK. Nu gebruikt RojTV een satelliet van Denemarken voor hun uitzendingen. De Turkse staat heeft Denemarken gevraagd om de licentie te verbreken maar een Deens onderzoek heeft uigewezen dat de

zender geen propaganda verspreidde voor de PKK. Ferhan Türk, voorzitter van DTP Mardin, legt uit wat er toen is

In Turkije hebben de media een heel belangrijke rol. Dat weet de Turkse overheid maar al te goed. In Turkije zijn er tientallen kranten en televisiezenders. Zij hebben echter geen last van de autoriteiten. "Er is een zekere censuur bij de andere media maar op een andere manier. Bij sommige journalisten wordt er gedreigd dat ze op de zwarte lijst van het leger komen te staan. Het is meer dat soort van censuur dat ze daar toepassen. Bij Gündem willen ze echt alles verwijderen." De legerleiding publiceert jaarlijks een rapport waarin zij bepaalt welke

Kritische journalisten kunnen enkel terecht bij kleinere kranten en ze riskeren bovendien minstens een gevangenisstraf

gebeurd: "De Koerdische burgemeesters hebben een brief geschreven naar Denemarken en gevraagd om niet in te gaan op de Turkse eisen. Wegens die brief hebben alle burgemeesters een proces. Elke maand worden zij

media te vertrouwen zijn. Volgens Yuksel criminaliseert ze altijd de linkse pers die iets over de Koerden schrijven. Wanneer journalisten een artikel schrijven over de Koerden of kritiek geeft op het leger of de leg-

n Roj-TV, de satellietzender die nu onder een Deense licentie uitzendt. De hoofdzetel bevindt zich in Denderleeuw. 21


erleiding, zit je in de slechte categorie. Er heerst een angst bij de Turkse journalisten voor de represailles van het leger. Vele journalisten hebben schrik om in de slechte categorie te belanden. Een vorm van zelfcensuur

een beperkte oplage hebben. Bovendien riskeren ze een gevangenisstraf of zelfs erger. De Koerdische gemeenschap in Turkije is niet blind voor de censuur, maar ze kunnen uiteindelijk niet veel

De legerleiding publiceert jaarlijks een rapport waarin zij bepaalt welke media te vertrouwen zijn

dus. Bovendien is de media niet onafhankelijk. Zo zijn mediagroepen rechtstreeks gelieerd met het leger. Het is onmogelijk om voor grote mediaconcerns om probleemloos te functioneren zonder enige banden met de macht. Zo geeft bijvoorbeeld de mediagroep Dojan subsidies aan het leger. Uiteindelijk blijkt dat er zeer weinig kritische journalistiek in media vanuit de grootste mediagroepen. Journalisten het zwijgen opleggen is zoals een voetbalmatch zonder een voetbal. Journalisten die echt kritisch willen zijn en mistoestanden aan de kaak willen stellen, moeten het stellen bij kleinere kranten die maar

doen. Volgens Yuksel zijn media een belangrijk propagandamiddel in Turkije: "Natuurlijk geloven ze niet àlles wat er in de media verschijnt. Mensen hebben niet altijd een goed beeld van de journalisten. Ze weten dat ze niet altijd de waarheid vertellen." Gündem probeert de bevolking op de hoogte te houden van de problemen rond de persvrijheid. In het binnenland coördineren zij kleine acties en manifestaties maar internationale kritiek is veel belangrijker: "Turkije is erg gevoelig voor buitenlandse kritiek. Kritiek van het buitenland heeft veel impact op het land. Dat is erg belangrijk, want dat kan

n Portretten van journalisten en medewerkers die zijn vermoord door de autoriteiten. De 12-jarige jongen werd vermoord omdat hij folder uitdeelde voor de krant. (tweede foto van links, onderste rij) 22

Turkije veranderen. We proberen de mensen zoveel mogelijk bewust te maken van wat er misloopt in Turkije. Er zijn dus 2 oplossingen: we moeten ons zo goed mogelijk organiseren voor binnenlandse acties en het is noodzakelijk dat de internationale gemeenschap de wantoestanden blijft veroordelen", verklaart Yuksel. Maar echte reacties van Europa of de VS blijven nog steeds uit: "Wat zo triestig is, dat zij nog altijd geen enkele reactie hebben gegeven. Niets over de autoritaire overheid, de anti-democra tische instrumenten, noch Europa, noch de VS hebben iets gezegd. Tijdens al die arrestaties, kampte de DTP, de Koerdische democratische partij, met talrijke arrestaties en repressies. Ondanks het een legale partij is. Wij zijn dus tot de conclusie gekomen dat zowel de Europese Unie als de VS met Turkije samenwerken. Zij zijn medeverantwoordelijk", zegt Yuksel. Yuksel hoopt dat de Europese Unie een instrument kan zijn voor meer rechten. Ook de Koerden zijn van die mening. De Europese Unie betekent voor de Koerden meer vrijheid en meer democratie. Maar Yuksel waarschuwt voor overdreven optimisme: "De Europese Unie kan niet al onze problemen oplossen. Maar tijdens de onderhandelingen heeft de Europese Unie enerzijds zijn ogen gesloten voor heel wat problemen en anderijds duren ze zo lang dat het lijkt dat de Europese Unie Turkije er niet bij wil." Ondanks de vele problemen geeft Yuksel de strijd nog niet op. "Om iets goed te kunnen verwezenlijken in Turkije, zijn we verplicht om een zware prijs te betalen. We werken hier alle maal met vrijwilligers om onze democratische rechten te verwerven. Het is heel zwaar maar we willen de situatie veranderen en dat blijft ons motiveren. We willen een alternatief aanbieden. Turkije is een moeilijk land. Het heeft de democratie niet al strijdend gekend zoals in Europa. Ooit zal er een ommekeer komen in ons land. Maar als ik de huidige toestand van Turkije bekijk, ben ik niet optimistisch. De journalistiek is een strijd en we willen op die manier de situatie veranderen."

REPORTAGE: TURKIJE EN DE EU - DEEL 5: KOERDEN

Monoculturele eisen in een multicultureel land Gelijke rechten voor iedereen en culturele diversiteit. Die begrippen staan in de basisbeginselen van de Europese Unie. In de aanloop naar de toetredingsonderhandelingen heeft Turkije een poging gedaan om de Koerden tevreden te stellen met enkele bijkomende rechten. Onvoldoende, volgens de Koerden.

A

nkara. Overal wapperende Turkse vlaggen en in elke winkel zie je portretten van Atatürk. Ik, als buitenlander, heb wel een taalprobleem. Slechts een handvol Turken in Ankara spreken met mondjes maat Engels. Zelfs al heb je een grote talenkennis, in Turkije kan je uiteindelijk maar met één taal terecht: het Turks. De straatcultuur in Turkije is heel opmerkelijk: Turken komen 's avonds altijd samen op een café of terras thee drinken. Zelfs de jongeren lopen rond met Turkse vlaggen en bij elke voetbal-

match, zien we, naast de clubvlaggen, altijd Turkse vlaggen wapperen. Het voetbalgekke land staat als één blok achter hun nationale ploeg. Zelfs de Turken die in het buitenland verblijven, kijken massaal naar het voetbal van hun thuisland. Het is duidelijk: de Turken zijn enorm fier op hun land, ze zijn nationalisten in hart en nieren. Wanneer Turken op reis gaan, reizen ze bijna uitsluitend in eigen land; Nationalisme aanwakkeren doet de Turkse politiek voortreffelijk. Andere identiteiten worden steevast de kop

ingedrukt: betogingen worden hand handig neergeslagen, dwarsliggers belanden in de gevangenis, kranten worden de mond gesnoerd en de Koerden worden geweerd uit het Turkse par lement. In Turkije is, naast Atatürk zelf, de Turkse identiteit het hoogste goed in het land. De overheid doet haar best om alle inwoners van het land zich goed in hun vel te laten voelen. Lees: goed laten voelen als Turk.

DIVERSITEIT Dogu Ergil is professor politieke soci-

23


ologie aan de uiversiteit van Ankara. Hij geeft verdere uitleg: "Het gaat niet om de Koerden, maar wel om de uitdrukking van collectieve identiteiten, wat officieel niet is toegelaten. Je mag evenmin een linkse aanhanger zijn want dan word je vervolgd. Het gaat ook niet om etniciteit. Je mag een jood, een Koerd of een Griek zijn, zolang je dat niet in het openbaar

Europa is een grote mix van diversiteit. De kans is dan ook reëel dat Turkije problemen zal hebben om in de Europese Unie samen te leven met andere culturen, als dat zelfs niet in eigen land kan. Maar de Turkse overheid slaagt er voorlopig in om de bevolking rustig te houden. Zonder verzet van de Turkse bevolking, zal daar geen verandering in komen. Maar

De VS geeftsteun aan de PKK in Syrië en Iran om die landen te destabiliseren

gebruikt als een politieke kwestie om rechten of eisen te stellen. De minister van Binnenlandse Zaken, die verantwoordelijk is voor de veiligheid van het land, is zelf een Koerd. Er waren in het verleden Koerdische presidenten en generaals. Maar ook de Turken en de moslims krijgen niet alle rechten. Moslims in Turkije mogen geen hoofddoek dragen in openbare gebouwen. Dat zijn ook Turken. De eerste minister heeft zelf bijna een jaar in de gevangenis gezeten. Het probleem ligt hem in het uiten van culturele diversiteit. De staat dringt aan op één cultuur en één officiële identiteit. Al de rest is volgens de staat pervers." Volgens professor Ergil hebben de Koerden het recht om Koerdisch te spreken. Maar ze mogen niet vragen dat de taal op school wordt aangeleerd of dat de media het Koerdisch gebruikt. Pleiten voor separatisme wordt zwaar bestraft. In vergelijking met België is het in Turkije de omgekeerde wereld. Turken in België hebben het recht om Turkse lessen of islamlessen te volgen in het officiële onderwijs. Andere minderheden kunnen ook specifieke rechten vragen. Maar niet in Turkije, wat ongetwijfeld een groot struikelblok is als Turkije bij de Europese Unie wil: "Het is niet in overeenstemming met de Europese wetgeving over culturele diversiteit, wat ook een deel is van de mensenrechten. Maar zo is het spijtig genoeg nu eenmaal in Turkije, het is een autoritair land", aldus Ergil.

24

het grootste deel van de bevolking gelooft dat een erkenning van de Koerdische identiteit en taal een gevaar vormt voor de eenheid van het land. Volgens professor Ergil is dat ook de reden waarom een deel van de Turkse bevolking geen lid meer wil zijn van de Europese Unie. Er leven ongeveer 25 miljoen Koerden in Turkije. Dat maakt van hen de grootste minderheidsgroep in Turkije. De Koerden komen het meeste in contact met de Turkse autoriteiten omdat zij hun stem regelmatig laten horen. Die

eis voor rechten mondde in 1978 uit tot de marxistische Arbeiderspartij PKK. Die partij ging zelfs een stap verder: het eiste onafhankelijkheid en wilde samen met de Koerden in de omringende landen Koerdistan oprichten. Sinds 1984 woedt een guerrillastrijd tussen de PKK en het Turkse leger. Inmiddels heeft die strijd aan minstens 30.000 mensen het leven gekost. Begin jaren '90 vluchtte Öcalan naar Syrië van waaruit hij de partij leidde. Veel Koerden hebben sympathie voor de PKK, maar ze beseffen ook dat al het geweld hen geen meter dichter brengt in hun strijd voor meer rechten. "PKK heeft een politieke vleugel zoals Sinn Féin. De partij heet DTP, de Turkse democratische partij maar het is heel afhankelijk van de gewapende vleugel", aldus professor Ergil. Professor Ergil vergelijkt de 29-jarige strijd van de PKK met de maffia: "Je bent nooit volledig verlost van de maffia." Volgens de professor blijft de PKK overleven dankzij de VS. Ze geven financiële steun aan de Koerden in Syrië en Iran: "De VS ondersteunen de PKK op alle vlakken. Maar de Koerdische regionale autoriteit in Irak heeft in het verleden met de PKK samen gevochten, want ze wilden geen

n Het hoofdkwartier van DTP Mardin


de PKK was dat onaanvaardbaar. Als zij zich zouden overgeven, dan zou de staat hen onmiddellijk opsluiten in de gevangenis. Als teken van goede wil heeft de PKK vier jaar geleden een negental PKK-militanten uit de bergen gehaald en naar de officiële instanties gestuurd. Ze zijn zich komen overgeven met hun wapens, samen met enkele niet-gewapende Europese sympathisanten. Maar de autoriteiten hebben hen gewoon opgepakt en opgesloten in de gevangenis gedurende vijftien jaar. Dat was nogmaals een teken dat de staat geen positieve stappen wil zetten en dus kan de PKK niet zomaar de wapens neerleggen." POGING TOT VREDE

n Ferhan Türk; voorzitter van DTP Mardin. Hij was opgelucht dat iemand naar hun verhaal kon luisteren. vreemde, buitenlandse machthebber als president. Vandaag zorgen zij voor 'safe havens' voor de PKK in Irak. Ze weten dat de Turkse overheid geen liefhebber is van de Koerdische administratie in Irak. De PKK is dus een schuilkelder tegen Turkse agressie ten aanzien van Iraakse Koerden. " FAMILIE VAN PKK

Ik zet mijn tocht verder, meer bepaald naar Mardin, een bergachtige provincie in het zuidoosten van Turkije. Een groot contrast in vergelijking met grootsteden als Ankara en Istanbul. Veel minder luxe, veel minder mensen op straat en ook veel rustiger. In de gelijknamige stad Mardin heb ik een afspraak met Ferhan Türk van de Koerdische partij DTP. Ferhan Türk is de voorzitter van DTP Mardin. De stad Mardin is gelegen op een berg. Op de top van de berg staat een burcht waar nu hetleger zijn intrek genomen heeft. Vroeger was dat een groot kasteel op een rots. Later heeft men het gebruikt als voetbalstadion en nu is het een militaire basis. Ferhan heeft banden met de PKK: "We zijn familie, we leven samen. Mijn broer en zus waren PKK-militanten en

stierven tijdens een vuurgevecht. Verder heb ik ook nog ooms en neven verloren die PKK-leden waren." Ferhan weet dat het aanhoudende geweld geen oplossing kan bieden voor de Koerden. Daarom probeert de PKK langzamerhand de wapens neer te leggen. Vrede moet langs twee kanten komen. De PKK gelooft niet in de goede bedoelingen van de Turkse autoriteiten. Ferhan legt verder uit: "Vanaf 1993 hebben wij voor een andere politieke koers gekozen: de 25

Sinds 1 september 2006 heeft de PKK eenzijdig staakt het vuren afgekondigd. Zij hebben de staat de tijd gegeven om te reageren tot 18 mei van dit jaar. Het is mogelijk geen toeval dat sinds lang op 23 mei de eerste bomaanslag is gebeurd in een winkelcentrum in Ulus, het oudste stadsgedeelte van de Turkse hoofdstad Ankara. De dader is intussen geïdentificeerd. Het gaat om de 28-jarige Guven Akkus, een vrouw die vroeger in de Turkse beweging zat. De Turkse autoriteiten beschuldigden na de aanslag de PKK, maar in een persbericht heeft de PKK de aanslagen scherp veroordeeld. Maar de Turkse staat blijft alle schuld op de Koerden te schuiven. Volgens Ferhan is dat niet

Militairen achtervolgen ons op verkiezingscampagne om de bevolking af te schrikken

miljoen Koerden in Turkije wilden wettelijke garanties. Onze identiteit en fundamentele rechten moesten erkend worden zodat we zonder scheuring kunnen samenleven. Maar de staat weigerde en stelde dat de PKK zich onvoorwardelijk moest overgeven. Ze mochten geen eisen stellen en moesten de wapens neerleggen. Voor

de eerste keer. Om dat aan te tonen haalt hij de aanslag boven op een boekhandel in Semdinli: "De eigenaar van de boekhandel heeft de dader kunnen pakken. Toen bleek dat de dader een kolonel was van het leger. Een vroegere guerrilla die nu voor de staat werkt. Ze hadden een lijst van slachtoffers met zich mee, een doden-

25


n De stad Mardin, gelegen op een berg. lijst. In de jaren '90 heeft de contraguerrilla onze volksvertegenwoordiger, Mehmet Sincar vermoord. Hij was de echtgenoot van Cihan Sincar, de huidige burgemeester van Kiziltepe. Soortgelijke aanslagen gebeurden meestal door de contraguerrilla's. Zij vermoordden voornamelijk vooraanstaande mensen van de Koerdische Beweging. Kenan Evren, voormalig generaal, heeft in zijn memoires het volgende geschreven: 'Toen ik commandant was, heb ik soortgelijke aanslagen gepleegd om de politie scherp te houden op het gevaar van terrorisme en om de PKK te beschuldigen.' Dat staakt-het-vuren was op vraag van de DTP in de hoop dat de staat concrete stappen zou zetten. Bovendien was de bevolking het aanhoudende geweld moe. Ferhan: "Maar de staat had er geen oren naar, integendeel, ze hebben hun operaties opgedreven. Er zijn wel minder doden gevallen. De staat is de PKK blijven aanvallen. De PKK heeft zich enkel verdedigd. De DTP gaat binnenkort vragen aan de PKK om het staakt-hetvuren te verlengen om de rust te garanderen aan de bevolking. Oorlog is voor niemand goed." KIESDREMPEL

Hoewel de DTP een legale Koerdische

26

partij is, heeft de partij geen volksvertegenwoordigers in het parlement. Alles heeft te maken met de kiesdrempel van 10%. "Wij hebben de vorige jaren pogingen gedaan, o.a. met andere politieke partijen en naamsveranderingen. Maar het was altijd moeilijk. Ondanks de samenwerking met de sociaal-democratische partij, SHP, hebben we de kiesdrempel niet gehaald. We behaalden slechts ongeveer 6%. Voor ons alleen was deelnemen aan de verkiezingen vrij moeilijk. Met SHP was het veel gemakkelijker om daar aan deel te nemen. We

militaire macht, die de staat nog altijd onder controle heeft. Daarom hebben we deze keer geprobeerd om via onafhankelijke kandidaten in het parlement te geraken, maar daar hebben ze alweer iets op gevonden. Elke onafhankelijke kandidaat stond vroeger apart op een stembrief. Nu staan alle onafhankelijken van verschillende partijen uit dezelfde regio op één lijst. Bovendien is het niet meer mogelijk om op gezichten te stemmen, enkel op namen. Bijna 50% van de Koerden zijn analfabeet of kunnen enkel Koerdisch praten. Daarom is het voor de Koerden heel moeilijk om hun eigen kandidaten te steunen. Ze weten niet goed welke de Koerdische kandidaten zijn en welke niet. Dat wetsvoorstel werd onmiddellijk aanvaard, terwijl het parlement het normaal gezien over alle voorstellen lang moeten debatteren … ", vertelt Ferhan verbitterd. MANIPULATIE

Ondertussen ben ik bij de familie Kaygun. In de familie wordt veel gepraat over politiek en de komende presidentsverkiezingen. Balo, een man van 30, vertelt hoe de autoriteiten op een middeleeuwse manier de verkiezingen manipuleert: "In kleinere steden kijken de autoriteiten eerst voor welke partij je hebt gestemd, alvorens men de brief in de stembus stopt. Als de keuze hen niet bevalt, moeten ze op een andere partij stem-

Oud-kolonel in zijn memoires: “Ik heb aanslagen gepleegd om de politie scherp te houden en om de PKK te beschuldigen.”

merkten op dat SHP in onze Koerdische regio's bijna geen stemmen haalde. Alleen een beetje in het Westen, wat onvoldoende was. "In 2002 konden we niet naar de kiezers gaan en campagne voeren. De voornaamste reden was dat men niet wil dat de Koerden naar het parlement of naar de lokale gemeentebesturen zouden kunnen gaan. Achter deze politiek staat ook nog de

men. Bovendien intimideren de autoriteiten de bewoners. Indien zij stemmen voor de DTP, wordt gedreigd dat ze hun huis in brand zullen steken. In andere grotere steden in het zuidoosten zijn er grootgrondbezitters die de Koerden gebruiken om hun grond te bewerken. Bij verkiezingen zijn de Koerden verplicht om op de partij te stemmen die de voorkeur kri-


jgt van de grootgrondbezitter. Wanneer ze niet gehoorzamen, krijgen ze niks van de oogst, mogen ze daar niet meer werken en krijgen ze geen loon meer."

gebruiken indien ze ons blijven arresteren voor kleine feiten." Volgens professor Ergil zal een nieuwe president evenmin een oplossing bieden: "Het presidentschap is altijd al een post geweest die handelt in

Het presidentschap is altijd al een post geweest die in lijn met de militairen hanelt

MILITAIRE DWARSLIGGERS

Maar volgens Ferhan doen de militairen ook hun best om de campagnes van de DTP te verstoren: "Wij gaan naar dorpen maar de militairen achtervolgen ons, soms met tien trucks, de bevolking wordt daardoor afgeschrikt. In sommige gevallen is het 'anti-propaganda'. Wanneer we vragen waarom ze ons achtervolgen, zeggen ze dat ze dat doen om ons te beschermen en op andere momenten vereenzelvigen ze ons met de PKK. Zelfs gewoon op straat worden we geschaduwd door de autoriteiten. In Turkije zitten heel wat Koerden in de gevangenis. Professor Ergil: "Niet omdat ze Koerden zijn, er zijn ook heel veel Turken die in de gevangenissen zitten wegens hun politieke artikels en meningen. De oorzaak ligt in het autoritaire karakter van de Turkse wetten en de dominantie van de staat over de maatschappij. Ze willen de pluraliteit in de maatschappij en de uiting ervan niet erkennen." Ferhan: "In Turkije bestaat er een manier om belangrijke mensen te benoemen. Dat gebeurt door het woordje 'sayin' te plaatsen voor de naam van die persoon. Twee maanden geleden, hield ik een toespraak over de zieke Öcalan. Ik plaatste 'sayin' voor zijn naam. Daardoor werd ik gearresteerd en gedurende zes maanden opgesloten in de gevangenis. Er zijn nog mensen die voor dezelfde reden nog steeds een gevangenisstraf uitzitten van tien maanden. We blijven strijden voor onze eer en onze principes. Wij hebben een brief geschreven naar de overheid en gedreigd dat we 'sayin' blijven

lijn met de militairen. Indien een president zou verkozen worden die meer gericht is naar de burgers, zouden het leger en het seculiere establishment zich daartegen verzetten. Want dan zou het gaan om een onafhankelijke president of een partizane president. Hoe dan ook, we hebben nood aan een president die niet de spreekbuis is van het leger of het establishment, wat ze nooit dulden. Dus een verkiezing voor een nieuwe president zou niets oplossen,

tenzij de scheiding der machten in Turkije een realiteit wordt. De regering vloeit voort uit het Turkse parlement. Dus de uitvoerende en wetgevende machten zijn samengesmolten. Het Lager Hof is een deel van het ministerie van Justitie. Dus zijn zij op hun beurt een onderdeel van de uitvoerende macht. De rechters van het Hoger Gerechtshof worden aangesteld door de president, die het hoogst uitvoerende ambt bekleedt in Turkije. De macht wordt dus gekozen in Turkije. En het leger grijpt in in het politieke landschap. DILEMMA

Professor Ergil meent dat Koerden al jaren met een dilemma zitten: "Als het Koerdische volk de PKK steunen en geweld als legale politiek beschouwen, respecteren zij zelf de democratische regels niet. Het gaat dus om de keuze tussen een liberale, autoritaire, gewelddadige of geweldloze politiek. In die materie verschillen Koerden en Turken dus niet veel van elkaar."

n Obdullah Öcalan met bij zijn arrestatie in Griekenland, omringd door Turkse commando’s. 27

REPORTAGE: TURKIJE EN DE EU - DEEL 6: VROUWENRECHTEN

"Diepgewortelde tradities overboord gooien duurt generaties" "De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens", dat staat op de grote foto hierboven. In het district Kizilay, gelegen in de hoofdstad Ankara, staat het standbeeld van de zittende vrouw, die een boek aan het lezen is. Met dat standbeeld erkent Turkije de vrouwenrechten. Sinds 2002 heeft Turkije heel wat vrouwenrechten verankerd in de wetgeving.

T

ussen 2002 en 2004 voerde Turkije enkele belangrijke wijzigingen door in de Turkse grondwet. Zo zijn de voornaamste misdaden zoals eerwraak en huiselijk geweld officieel strafbaar gesteld. In samenspraak met vrouwenorganisaties, zoals Kader, worden nieuwe wetten gemaakt en

28

oude wetten gewijzigd. De voorzitster van Kader, Aysun Sayin, licht verder toe: "Wij zorgen ervoor dat wetten worden aangepast. We zijn tevreden dat we de overheid onder druk hebben kunnen zetten om die misdaden in de wet op te nemen. We hebben dat gedurende de laatste 50 jaar tevergeefs geprobeerd. De toetredingson-

derhandelingen met de Europese Unie hebben dat versneld. Maar uiteindelijk hebben de vrouwenorganisaties die wetteksten opgesteld. We hebben de afgelopen jaren veel gelobbyd in de media, bij gemeentebesturen, in Europa e.d. Dat is dus een zeer positieve zaak. 80% van de strafwetgeving is veranderd. Maar er zijn zaken die er


nog niet in staan: er zijn geen garanties voor vrouwen met een andere seksuele voorkeur en er moet een quota komen voor vrouwen in de politiek. Discriminatie op basis van geslacht of etniciteit is formeel verboden maar komt in de praktijk nog veel voor. Nu willen we er zeker van zijn dat men de wetten naleeft en we willen daartoe ook een controlemechanisme." ONGEHOORZAAMHEID

Nieuwe wetten naleven is voorlopig nog een groot probleem. Wetten wijzigen is de eerste stap, maar diepgewortelde tradities zomaar overboord gooien is niet slechts een kwestie van jaren, maar een kwestie van generaties. De mentaliteit van de mensen moet veranderen en dat blijkt zeer moeilijk. "Mensen trekken zich niets aan van de wet. Wanneer in de wet staat dat onderwijs verplicht is, negeren veel mensen die wet. Ze zijn zo conservatief dat ze hun kinderen

niet naar school willen sturen. Vandaag zijn er een miljoen meisjes die niet naar school gaan. Mannen

kunnen leven. Mensen denken altijd dat Turkije één of ander Arabisch- of moslimland is. We zijn anders: we zijn

Mensen denken dat Turkije een Arabischof moslimland is. We zijn anders

willen hun kinderen niet naar school sturen want ze vrezen dat ze hun gezag zullen verliezen. Bovendien is het gezin te arm om onderwijs te kunnen betalen. In Turkije neemt de eer van de man een belangrijke plaats in. Vrouwen krijgen geen kans om hun leven te veranderen, legt Aysun uit. Ze gaat verder: "Het heeft te maken met tradities maar vooral in delen van Turkije waar eer en familiebanden zeer belangrijk zijn. De mannen en het hoofd van de familie beslissen alles. Vrouwen hebben daar geen rechten. Zelf begrijp ik niet hoe die vrouwen zo

seculier maar sommige delen van Turkije zijn zeer conservatief. Het gaat dus vooral om de armste en meest conservatieve regio's in Turkije. Maar ook in het het centrale deel van Anatolië, de rand van Ankara, de Zwarte Zee-regio e.d. het is daar echt gevaarlijk. In die regio hebben we geen vertegenwoordigers maar er zijn daar wel kleinere vrouwenrechtenorganisaties. Probleem echter is wel dat ze zelf heel conservatief zijn."

E ERGEVOEL

PRIMEERT

Eerwraak en huiselijk geweld zijn de

n affichecampagnes om de vrouwen te sensibiliseren. Vrouwenrechtenorganisaties hopen daarmee dat vrouwen zich meer bewust worden van hun rechten 29


n Volgens Ceren Isat is de staat verplicht om meer hulp te bieden aan vrouwenrechtenorganisaties. grootste problemen in Turkije. Bij eerwraak wordt er zelfs een onderscheid gemaakt: de strafmaat is afhankelijk van de persoon die de misdaad heeft begaan. "Als de beslissing van de moord de beslissing was van de echtgenoot, dan gaat hij naar de gevangenis voor ongeveer vijf jaar. Maar als het een beslissing was van de familie, uw broer, oom, grootvader,… Dan gaat de veroordeelde voor vijftien jaar de gevangenis in. Het is dus niet toegelaten om uw vrouw te vermoorden, om welke reden dan ook. Het is nog nooit toegestaan, maar het staat nu formeel in de wet dat het verboden is. De straf is alleen zwaarder indien de beslissing bij de familie lag", aldus Aysun. Enkele maanden geleden werd een vrouw zwanger nadat ze werd verkracht. Daardoor bracht ze haar familie te schande. Ze ging naar de dokter vertelde hem de omstandighe-

30

den van de zwangerschap. Daarop heeft de dokter de politie gebeld. De politie nam haar mee naar en normaal gezien was het hun taak om de vrouw naar de schuilplaatsen te brengen en te beschermen. De familie van de vrouw kwam naar het politiekantoor

familiebanden. Door een verkrachting werd beslist om zowel de zoon als de dochter op te offeren omwille van de eer... Daarnaast weten vrouwen gewoon niet wat hun rechten zijn. Aysun: "Bij een misdaad weten ze niet altijd dat er een mogelijkheid is om naar de politie te gaan. Ze zijn analfabeet of werkloos en ze weten niet waar ze naartoe kunnen. Er zijn ook politiemannen die dat onder privé-zaken klasseren en sturen hen dan terug naar huis. Maar in de wet staat dat bij huiselijk geweld, de vrouw recht heeft om naar de rechter te stappen en bescherming te krijgen. Ze kan dan onderduiken gedurende twee maanden. Wij zorgen dan voor psychologische begeleiding en re-integratie in de maatschappij. Maar Gezien de zware straffen, zijn er soms situaties waarbij familieleden de vrouw dwingt zelfmoord te plegen." De maagdelijkheidstests zijn nu evenmin toegelaten. Ook dat staat nu in een formele wet. Daarvoor waren er gevallen dat de familie van de vrouw haar meenam naar de dokter voor zo'n test en was het dus toegelaten. Nu staat het duidelijk in de wet dat de uiteindelijke beslissing bij de vrouw ligt. Nogmaals gaat het om eergevoel en maagdelijkheid. Zelfs als het om verkrachting gaat, zijn ze in hun eer gekrenkt en moet de vrouw vermoord worden. Yuksel Mutlu, bestuurslid van de Turkse mensenrechtenorganisatie IHD, legt verder uit welke problemen er

Eer staat zelfs boven de familiebanden

en beloofde dat ze de vrouw geen kwaad zouden doen… De eer van de familie was echter gekrenkt en daarom werd beslist om zich van de vrouw te ontdoen. De familie besloot dat de jongste zoon de vrouw moest vermoorden. De jongste zoon belandde in de gevangenis, maar hij was minderjarig. Hij kreeg dus een lichtere straf. Eer staat zelfs boven de

nog zijn in Turkije voor vrouwen: "De politiek is een mannenwereld. Er zijn 2.237 burgemeesters en slechts achttien van hen zijn vrouwen. Bovendien is er slechts 4% vrouwen in het parlement. Zelfs hooggeschoolde vrouwen hebben problemen om een plaats te vinden in de maatschappij. We vinden ook geen bestuursleden in syndicale en sociale organisaties want


er heerst een algemene mannenmentaliteit. Dus vrouwen hebben een quota nodig om een eerlijke verdeling te hebben in alle lagen van de maatschappij. De enige organisatie waar er een hoge participatiegraad is voor vrouwen is in de vrouwen rechtenorganisaties." Ondanks de wetswijzigingen is de Turkse regering kop van jut. Volgens IHD heeft de regering te weinig acties ondernomen om de bevolking te sensibiliseren: "Op school bijvoorbeeld kunnen lessen gegeven worden tegen (vrouwen)agressie. We hebben geen economisch beleid voor armen. Er zijn veel armere mensen in Turkije en er is geen deftig systeem om de implemen-

tatie van de vrouwenwetten wetten te controleren. We vinden dat de overheid niet oprecht is wat de implementatie van die wetten betreft, want die wetten zijn er pas gekomen nadat de Europese Unie dat vereiste. Er is dus

zouden moeten samengesteld worden op basis van een representatieve manvrouw verhouding", aldus Yuksel. Verder eist Kader een gelijkheidscommissie die alle wetten en wetsvoorstellen analyseert. Die com-

Vrouwen hebben een quota nodig om een eerlijke verdeling te hebben in alle lagen van de maatschappij

geen goed controlesysteem. bovendien zijn het mannen die daarvoor bevoegd zijn. Dus gebaseerd op de mannenmentaliteit. Alle instituten

missie bestaat wel al in andere landen. Voor eerwraak wil Kader een speciale permanente commissie in het parlement. Vroeger was er een commissie, maar slechts een tijdelijke. Die commissie moet dan alles analyseren en controleren. Ook op vlak van ouderschap wil Kader wijzigingen zien. Aysun legt verder uit: "Kinderen opvoeden is hier nog altijd de taak van de vrouw. In de Europese Unie bestaan daarover richtlijnen en je ziet dat Europese mannen hun rechten effectief gebruiken. Veel te veel mannen in Turkije weigeren hun verantwoordelijkheid op te nemen om hun kinderen op te voeden. We willen dat in de wet hebben."

TEKORT

n Yuksel Mutlu, bestuurdlid van IHD, wil een quota invoeren in de politiek.

AAN SCHUILOORDEN

De Foundation for Women's Solidarity is een vrouwenrechtenorganisatie die in 1997 is ontstaan. Ze helpen vrouwen die het slachtoffer zijn geweest van huiselijk geweld en zorgen voor opvang in asielhuizen. In die asielhuizen worden slachtoffers beschermd en zijn ze ver van hun thuis. Volgens Ebru Hanbay, antropologe en lid van de Foundation for Women's Solidarity, is er een enorm tekort aan asielhuizen: "We krijgen heel wat aanvragen van slachtoffers maar we vinden geen plaatsen voor hen. In Turkije is er een wet die bepaalt dat als er in een stad meer dan 50.000 inwoners zijn, het lokale bestuur minstens 1 huis moet openen. Als we dat zouden toepassen op de volledige Turkse bevolking, dan zouden we 3.000 huizen nodig hebben. De lokale besturen komen dus serieus te kort.

31


Ze overtreden die wet en toch worden zij niet gesanctioneerd. Momenteel zijn er slechts een tiental asielhuizen in Turkije" DUURZAME VREDE

Ebru schuift de schuld in de schoenen van de overheid. De Foundation for Women's Solidarity heeft een asielhuis moeten sluiten wegens geldge-

duur… Onlangs kwam een meisje van 17 jaar aankloppen. Fatma werd op 15-jarige leeftijd gedwongen om te trouwen met een Turkse man in Duitsland. Daarop is ze verhuisd naar Duitsland. Haar man heeft haar in Duitsland gefolterd door een strijkijzer te gebruiken op haar lichaam of haar armen te breken. Later werd ze zwanger en zonder haar toe -

We wachten niet op het geld van de overheid want we vertrouwen hen niet

brek. "Gelukkig kunnen we het in de toekomst heropenen. Allemaal dankzij giften en de organisatie van projecten, terwijl dat eigenlijk de verantwoordelijkheid is van de staat. In feite zouden we dat allemaal niet moeten doen om geld in te zamelen. De staat zou dat moeten betalen, terwijl wij hen daarin kunnen helpen." Ceren Isat, die bij Kader werkt, is ontgoocheld over het gebrek aan hulp van de overheid: "We vinden dat de overheid ervoor kan zorgen dat we onze activiteiten gemakkelijker kunnen uitvoeren door ons te helpen en mee te werken. Ze kunnen ons helpen door gebouwen toe te wijzen als asielhuizen. Of ze kunnen voor voedsel zorgen in de asielhuizen." Volgens Ebru is de staat is verplicht om die huizen te betalen: "Wij betalen belastingen waarmee zij zo'n zaken zouden moeten financieren. Want als ngo doen we veel meer dan enkel vrouwen onderdak geven. Een ander belangrijke taak is o.a. druk op de politiek zetten. Indien we al onze tijd gebruiken om een onderdak te zoeken voor de vrouwen, dan kunnen we onze andere taken niet vervullen. De staat zou dus die huizen moeten betalen, terwijl wij dan de huizen in het oog kunnen houden." Volgens de organisatie vindt de overheid dat die huizen families uit elkaar haalt. Vrouwen die om hulp vragen, worden daarna volledig van hun familie verwijderd. Bovendien is een huis is ook heel

32

lating heeft haar schoonfamilie haar geaborteerd. Daarna heeft hij haar ergens aan de Franse grens gedumpt. De Franse politie heeft haar gevonden en terug naar Turkije gebracht. Fatma werd met ons in contact gebracht. In Turkije heeft ze later contact gehad met haar familie en is ze terug naar haar familie gegaan. Omdat het niet om een geldig huwelijk ging en daar ze zelf illegaal in Duitsland verbleef, kan Fatma geen klacht indienen. Ebru vertelt dat de vrouwen vaak zelf geen

klacht willen indienen: "Ze proberen de problemen op te lossen opdat ze nog kunnen terugkeren naar hun echtgenoot. Soms is dat de enige manier omdat ze nergens anders heen kunnen en er te weinig asielhuizen zijn." Geldgebrek is de grootste hindernis om asielhuizen op te richten. Subsidies krijgen de organisaties niet. Meer nog, ze willen geen subsidies ontvangen van de staat. Ceren vertrouwt de regering niet: "Niemand wacht op geld van de overheid. Want bestaat de kans dat de overheid zou ingrijpen in wat de ngo's doen en op die manier hun wil opdringen. Zelfs een wijziging in de regering zal daar niets aan veranderen. Het draait allemaal om democratie. Indien je een democratisch land bent, dan zullen de regeringswissels onbelangrijk zijn. Want bij een democratie zullen de principes altijd behouden blijven, ongeacht de regering. Maar in Turkije kan dat wel allemaal plots wijzigen. In Turkije heerst er ook over het alge meen geen democratische cultuur. Ze vergelijken de staat als hun vader: je mag je vader ook niet tegenspreken, je mag geen weerstand bieden tegen hem…"

n Volgens Ebru Hanbay zijn er in theorie 3.000 asielhuizen nodig. Momenteel zijn er slechts een tiental.

Mijn dank nog aan de volgende personen die tijd vrijmaakten om als tolk te functioneren:

Recommend Documents