Methotrexaat (ledertrexate of emthexate) bij de ziekte van Crohn bij kinderen
2
In overleg met de behandelend arts is besloten dat uw kind het medicijn Methotrexaat® gaat gebruiken, afgekort MTX. De reden hiervan zal de behandelend arts uitleggen. In deze folder vindt u informatie over Methotrexaat®, de bijwerkingen en hoe u moet handelen in geval van bijwerkingen. Het is echter géén vervanging van de bijsluiter. Heeft u of uw kind na het lezen van deze folder nog vragen, stel deze dan gerust aan uw behandelend arts of aan de verpleegkundige.
Wat is MTX en wat doet het?
MTX is van oorsprong een cytostaticum. Dit is een stof die de groei van cellen remt en snelgroeiende en/of woekerende cellen zelfs kan doden. Cytostatica worden daarom in hoge dosering vooral gebruikt voor de behandeling van kanker. MTX is hiervoor sinds 1948 in gebruik. Omdat is gebleken dat MTX ook de activiteit remt van niet-kwaadaardig ontstekingscellen, heeft het middel ook een gunstig effect op de ziekte van Crohn. De dosering van MTX is bij de ziekte van Crohn veel lager dan bij de behandeling van kwaadaardige aandoeningen. Hierdoor komen bijverschijnselen minder vaak voor en zijn milder van aard zijn.
Werking
In een lage dosering is de werking van MTX gelijk aan immunosuppressiva. Dit zijn medicijnen die het immuunsysteem of afweersysteem onderdrukken. Ontstekingen worden hierdoor geremd. Methotrexaat kan worden gebruikt om de ziekte onder controle te krijgen en/of om opvlamming van ziekteactiviteit te voorkomen. Het is een medicijn dat de darm bescherming biedt. Het kan worden toegepast om het afbouwen of stoppen van andere medicatie zoals prednison mogelijk te maken. Effecten van MTX kunnen binnen vier tot acht weken merkbaar zijn. Er zijn echter ook patiënten bij wie de behandeling pas later effect heeft. Bij goed effect wordt MTX langdurig voorgeschreven. MTX kan in combinatie met andere medicijnen worden voorgeschreven.
Hoe MTX het beste kan worden ingenomen MTX is verkrijgbaar in de volgende vormen: Tablet van 2,5 mg of 10 mg;
•
1
•
Per subcutane injectie (subcutaan = onder de huid) Om de kans op bijwerkingen te verminderen en overdosering te voorkomen, wordt MTX niet dagelijks gegeven, maar één keer per week. Bij deze dosering is het middel het meest effectief. Om eventuele bijwerkingen te kunnen opvangen wordt MTX bij voorkeur in het weekend ingenomen. MTX blijkt beter vanuit de darm in het bloed opgenomen te worden als tenminste drie uur voor inname en drie uur daarna geen melkproducten worden gebruikt. Dit geldt niet voor injecties. Tabletten kunnen het beste met voedsel of drinken worden ingenomen. Eventueel kunnen de tabletten ook opgelost worden in water en met wat limonade gedronken worden. De tabletten mogen niet gemalen worden. Bij kleine kinderen kan het medicijn ook worden opgelost met water in een spuitje, zodat het in de wangzak gegeven kan worden. Zo nodig legt de verpleegkundig dit aan u uit. MTX-tabletten mogen met de hand worden aangepakt. MTX wordt ook wel per subcutane injectie gegeven. Voor informatie hierover verwijzen wij u naar de handleiding voor ouders “Subcutane injectie bij een kind”. Injecties hebben het voordeel dat ze minder maag- of darmklachten geven. Omdat MTX een effect heeft op foliumzuur en om de kans op leverstoornissen te verkleinen, wordt 5 mg foliumzuur voorgeschreven. Deze tablet dient 48 uur na MTX te worden ingenomen.
Eventuele bijwerkingen
Bij MTX kunnen de volgende bijwerkingen voorkomen. De meest voorkomende bijwerkingen zijn: Maag- of darmklachten, zoals een vol gevoel, misselijkheid, diarree, braken. Leverfunctiestoornissen. Hier merkt uw kind zelf niets van. De arts zal hiervoor regelmatig het bloed van uw kind laten controleren. Zo nodig wordt de dosis MTX aangepast of wordt van tabletten naar injecties overgeschakeld. Deze leverfunctiestoornissen zijn in het algemeen van voorbijgaande aard.
• •
Minder voorkomende bijwerkingen Ontsteking van het mondslijmvlies. Stoornis in de bloedaanmaak door onderdrukking van het beenmerg. Ook hiervoor zal regelmatig bloedcontrole plaatsvinden.
• •
2
•
Bepaalde vorm van longontsteking. Dit is zeldzaam op de kinderleeftijd.
Zelden voorkomende bijwerkingen Huidafwijkingen, haaruitval. Hoofdpijn, duizeligheid. Verhoogde kans op infecties door stoornis in de bloedaanmaak. Indien zich een of meerdere van bovenstaande bijwerkingen of andere lichamelijke veranderingen voordoen, waarschuw dan de behandelend arts.
• • •
Beperken kans op bijwerkingen
Houdt u zich goed aan de afspraken voor bloedcontrole. Het normale schema is: gedurende de eerste maand 1 keer per 2 weken, daarna 1 keer per maand, daarna elke 3 maanden 1 keer. Mocht het bij uw oudere kind al aan de orde zijn: Alcohol in combinatie met MTX geeft een verhoogd risico op leverfunctiestoornissen. Daarom moet uw kind zuinig zijn met alcohol en op de dag van de medicijnen beslist geen alcohol drinken. Indien de huisarts of specialist antibiotica voorschrijft, meldt hem of haar dan altijd dat er behandeling plaatsvindt met MTX. Bepaalde antibiotica kunnen namelijk niet in combinatie met MTX gegeven worden (zoals trimethoprimesulfamethoxazol en co-trimoxazol = bactrimel). Pijnstilling zoals ibuprofen of diclofenac is niet wenselijk bij de ziekte van Crohn, zeker niet in combinatie met MTX. Wat te doen bij misselijkheid? Geef de MTX ’s avonds voor het slapen gaan. Verspreid de tabletten over twee giften op een dag. Vergeet niet om dan het foliumzuur ook 48 uur later te nemen. Eventueel overleg met de arts voor medicijnen tegen misselijkheid. Neem licht verteerbaar voedsel rondom de inname van MTX, eventueel fruit, maar geen melkproducten.
• • • •
Zwangerschap
Wanneer u als moeder zwanger bent en uw kind gebruikt MTX tabletten dan wordt u geadviseerd nitryl handschoenen te gebruiken tijdens het verschonen van uw
3
kind en nat beddengoed. De luiers moet u in een afvalzak doen en vervolgens bij het huisafval deponeren.
Tot slot
• •
Heeft uw kind andere klachten, neem dan contact op met de huisarts. De huisarts kan zo nodig met de behandelend arts overleggen. Als u of uw kind nog vragen heeft, kunt u deze stellen aan de verpleegkundige van de polikliniek voor kinderen en jeugdigen. U kunt bellen tussen 8.30 en 12.30 uur naar het verpleegkundig telefonisch spreekuur met telefoonnummer: 024 - 361 44 13.
4
Ruimte voor uw notities
11-2015-6941
Adres Radboudumc Amalia kinderziekenhuis Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10 6525 GA Nijmegen Polikliniek Kinderen en Jeugdigen Poli A, route 787 Poli B en C, route 788 Poli D, route 790 Contact Medische en verpleegkundige vragen: Polikliniek Kinderen en Jeugdigen: 024 - 361 44 13 (op werkdagen van 8.30 - 12.30 uur
Radbouduniversitair universitairmedisch medischcentrum centrum Radboud
06-2010-6941
