Methodologisch en cijfermatig rapport De beeldvorming van de Bijzondere Jeugdzorg in de media, anno 2007. Een vervolgstudie
Koen Ponnet1 Véronique Vancoppenolle2
OSBJ vzw
1
Koen Ponnet is doctor in de Psychologie en werkt als vrijwillig medewerker bij het Centrum voor Longitudinaal en Levensloop Onderzoek (CELLO) van de Universiteit Antwerpen. 2 Véronique Vancoppenolle is stafmedewerker in het Beleidsondersteunend Team Integrale Jeugdhulp. Tot voor kort was zij stafmedewerker communicatie bij de Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg.
1
INHOUD INLEIDING
P.3
METHODOLOGISCH RAPPORT
P.4
1. Selectiecriteria krantenberichten 2. Beperkingen van de selectie 3. Codering van de artikels Onderwerp/Thema Aanleiding van het bericht Doel van het bericht Type van het artikel 4. Betrouwbaarheid van de codering
CIJFERMATIG RAPPORT
P.12
Tabel 1: Aantal geselecteerde artikels per krant Tabel 2: Algemene thema’s per krant Tabel 3: Onderwerpen per thema Tabel 4: Onderwerpen per krant Tabel 5: Aanleiding per krant Tabel 6: Doel per krant Tabel 7: Type artikel per krant Tabel 8: Cijfers per krant Tabel 9: Aanleiding per thema Tabel 10: Cijfers per thema Tabel 11: Grootte van artikels per thema Tabel 12: Doel per aanleiding Grafiek 1-Frequentie: Maandelijks aantal artikels per krant Grafiek 2-Frequentie: Maandelijks aantal artikels (alle kranten) Grafiek 3-Frequentie: Maandelijks aantal artikels per thema
REFERENTIES
P.23
2
INLEIDING In opdracht van OSBJ werd vorig jaar een onderzoek verricht naar de beeldvorming van de Bijzondere Jeugdzorg in de media, anno 2006 (zie Ponnet & Vancoppenolle, 2008). Hiervoor werd de berichtgeving van zeven Vlaamse kranten verzameld voor de periode van januari 2006 tot en met december 2006. Een van de meest opvallende resultaten uit die studie was de grote impact die de moord op Joe van Holsbeeck had op de berichtgeving over de Bijzondere Jeugdzorg (BJZ). In de maand van de moord (april 2006) werd bijna één vierde van alle artikels over de BJZ geschreven. Verder bleek dat in drie op de tien gevallen de aanleiding om een bericht te schrijven een als misdrijf omschreven feit is. Niettemin toonde de studie aan dat journalisten behoorlijk variërend schrijven over de thema’s van de Bijzondere Jeugdzorg. In 2006 ging bijna vier op de tien artikels over jeugddelinquentie. Als we echter de moord op Joe buiten beschouwing laten, was dit nog maar drie op de tien artikels. Er wordt dus ook heel wat geschreven over de Bijzondere Jeugdzorg zonder delicten en over aanverwante thema’s zoals jeugdhulpverlening. Het minst werd er geschreven over juridische thema’s. Dit rapport bouwt voort op de vorige studie en onderzoekt de beeldvorming van de Bijzondere Jeugdzorg in de media voor het jaar 2007. Overeenkomstig met het vorig onderzoek, selecteerde een stafmedewerker uit de Bijzondere Jeugdzorg enerzijds de krantenberichten waarbij de Bijzondere Jeugdzorg expliciet vernoemd werd en anderzijds de berichten die gelinkt zijn aan de praktijk van de Bijzondere Jeugdzorg. Vervolgens werden alle geselecteerde berichten (n=2059) door de stafmedewerker gecodeerd aan de hand van een codeboek. Dit codeboek peilt zowel naar vormelijke kenmerken (zoals datum van het bericht, al dan niet verschenen in de regionale sectie) als naar inhoudelijke kenmerken (zoals het onderwerp/thema, de aanleiding en het doel van het bericht). Om de betrouwbaarheid van de codering na te gaan, werd 10% van alle berichten door een tweede medewerker gecodeerd. Analyses tonen aan dat de betrouwbaarheid van de codering goed tot zeer goed is. We wijzen de lezer er op dat in deze studie –in vergelijking met de vorige studie- gebruik werd gemaakt van andere zoektermen om de krantenartikels te selecteren. Hierdoor kunnen de resultaten van de beeldvorming anno 2006 slechts met voorzichtigheid vergeleken worden met deze van de beeldvorming anno 2007. De analyses tonen aan dat jeugddelinquentie het thema bij uitstek is om over te publiceren. De moord op Joe V. in 2006, tezamen met de steekpartij op Simon W. in 2007, kregen heel wat media-aandacht. De steekpartij op Simon W. zorgde voor een piek van publicaties in de maand september. Als we alle krantenartikels over Simon W. of Joe V. buiten beschouwing laten, gaat nog zo’n 40% van alle berichtgevingen over Jeugddelinquentie. In dit methodologisch en cijfermatig rapport bespreken we het proces van het verwerven van de data en de resultaten van de studie. We starten het rapport met een beschrijving van de verzameling van de gegevens, enkele beperkingen en de methode van codering. Vervolgens gaan we dieper in op de cijfers aan de hand van kruistabellen en grafieken.
3
METHODOLOGISCH RAPPORT 1. Selectiecriteria krantenberichten Voor het onderzoek selecteerde een stafmedewerker uit de Bijzondere Jeugdzorg enerzijds krantenberichten waarbij de Bijzondere Jeugdzorg expliciet vernoemd werd en anderzijds berichten die gelinkt zijn aan de praktijk van de Bijzondere Jeugdzorg. Hiervoor werden de nationale en regionale nieuwsberichten van bovenstaande kranten geanalyseerd, daarin inbegrepen de regelmatige bijlagen van de desbetreffende kranten (bv. cultuur, vrije tijd, economie, enz.). Buitenlandse en internationale gebeurtenissen, advertentie-, overlijdens-, beurs- en publiciteitsrubrieken werden niet opgenomen in deze studie. De bijlagen Vacature en Job@t werden eveneens buiten beschouwinggelaten. De berichten werden verzameld via de digitale persdatabank Mediargus, op basis van verschillende trefwoorden, overeenkomstig met het vorig onderzoek (Ponnet & Vancoppenolle, 2008). Daarnaast werden enkele nieuwe zoektermen toegevoegd (zie onderstaande voetnoot voor alle zoektermen)3. Door deze verschillen in zoektermen moeten verschillen tussen de beeldvorming van 2006 en 2007 met voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. Op basis van de zoektermen werd aan de hand van Mediargus gezocht totdat een saturatiepunt werd bereikt en steeds dezelfde artikels naar voor kwamen4. De selectie van de krantenartikelen startte op 1 januari 2007 en liep tot 31 december 2007. In het totaal werden er 2059 krantenartikels geselecteerd. Omdat Het Volk is opgegaan in Het Nieuwsblad en beide kranten enkel verschillen in lay-out van de frontpagina, sommige standpunten en bepaalde pagina’s binnenin (Hauttekeette, 2005), werden de twee kranten samengenomen. Dit houdt in dat artikels die zowel in Het Volk als in het Nieuwsblad verschenen in het databestand als één artikel werden opgenomen. Bij Het Belang van Limburg en de Gazet van Antwerpen zijn de nationale en internationale artikels grotendeels vergelijkbaar, maar is het regionale nieuws verschillend. Bijgevolg werden beide kranten apart opgenomen in de steekproef. De artikels die in beide kranten identiek verschenen (n=137), werden in het databestand dus dubbel geregistreerd (met name als 1 artikel per krant). De uiteindelijke steekproef bestaat uit 2196 krantenartikels.
2. Beperkingen van de selectie Het onderzoek beperkt zich tot Vlaanderen en werd niet uitgebreid tot Franstalig België om twee redenen. Ten eerste is er een beduidend verschil in mediacultuur tussen de twee landsgedeeltes (Devroe, 2007; Sinardet, 2007), waardoor de opname van Franstalige berichten zou 3
De zoektermen zijn: “Instelling, tehuis, jeugdzorg, bijzondere jeugdzorg, jeugdbijstand, consulent, integrale jeugdhulp, jeugdhulp, jongerenwelzijn, OSBJ, jeugdbende, jeugddelinquent, jeugddelinquentie, jeugdcriminaliteit, jeugdrechter, jeugdrecht, weglopers, opvoeding, kinderrechten, Everberg, de Grubbe, ouderstage, herstelbemiddeling, pleegzorg, jeugdhulpverlening, probleemkinderen, probleemjongeren, kinderpsychiatrie, kinder- en jeugdpsychiatrie, jeugdpsychiatrie, kinderpsychiater, zorgboer, zorgboerderij, jeugdgevangenis, jonge crimineel, minderjarige dader, kinderrechtencommissaris, time-out or crisishulp, spijbelaars, moeilijke jongeren, Vlaams Welzijnsverbond, jeugdconsulent, jonge dader, criminele jongeren.” 4 Artikels m.b.t. ‘jeugddelinquentie’ werden enkel weerhouden indien er een duidelijke verwijzing was naar BJZ.
4
leiden tot een moeilijkere interpretatie van de onderzoeksresultaten. Ten tweede is de opdrachtgever/uitvoerder van het onderzoek, met name het steunpunt OSBJ, voornamelijk geïnteresseerd in de Vlaamse berichtgeving, aangezien het steunpunt enkel inhoudelijke en methodische ondersteuning biedt aan de Vlaamse organisaties Bijzondere Jeugdzorg.
3. Codering van de artikels Alle geselecteerde berichten werden door een onderzoeker gecodeerd aan de hand van een codeboek. Dit codeboek peilt zowel naar vormelijke kenmerken (bv. datum van het bericht, grootte van het artikel) als naar inhoudelijke kenmerken (zoals het onderwerp/thema, de aanleiding en het doel van het bericht, het type van artikel). Hieronder gaan we dieper in op het inhoudelijke codeboek. Onderwerp/Thema. Er werd een opdeling gemaakt tussen vier algemene thema’s: berichtgevingen (a) over delicten gepleegd door minderjarigen (m.a.w. jeugddelinquentie), (b) over de Bijzondere Jeugdzorg zonder deze delicten, (c) over juridische onderwerpen en (d) over jeugdhulpverlening. De vier algemene thema’s werden inhoudelijk verder opgesplitst. 1. Jeugddelinquentie: Er werd een onderscheid gemaakt tussen delicten zoals moord, overval/diefstal, agressie (psychisch, fysisch, seksueel en materieel geweld) en een restcategorie ‘andere’ (bv. berichtgeving over de kleine piraat, drugs, …). Aangezien in 2006 de moord op Joe van Holsbeeck en op Guido Demoor een grote impact had op de media (Christiaens & Dumortier, 2006; Vancoppenolle & Ponnet, 2008), werd moord onderverdeeld in berichten die betrekking hebben op een van beide jongeren, en andere berichtgevingen met betrekking tot moord. De steekpartij op Simon W. kreeg ook heel wat media-aandacht, en werd daarom apart opgenomen, niet tegenstaande deze eigenlijk hoort onder fysieke agressie. 2. Bijzondere Jeugdzorg zonder Jeugddelinquentie: Hieronder valt de (a) berichtgeving met betrekking tot het tekort aan middelen in de Bijzondere Jeugdzorg, (b) berichten over de werking van de organisaties Bijzondere Jeugdzorg, (c) berichten over vernieuwende initiatieven in de Bijzondere Jeugdzorg, (d) berichtgeving over niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, (e) berichten over de verhouding tussen Bijzondere Jeugdzorg en Kinder- en Jeugdpsychiatrie, en (f) berichtgeving over de Pleegzorg, aangezien deze laatste erkenningscategorie binnen de Bijzondere jeugdzorg specifiek beroep doet op de media om pleeggezinnen te werven. 3. Juridische onderwerpen: De werking van de Bijzondere Jeugdzorg wordt bepaald door heel wat wetten. De hervorming van de wet op de jeugdbescherming en de rechtszaak rond schuldig verzuim van consulenten waren belangrijke items in de media en werden daarom apart gecategoriseerd. Ook de wijziging van de wet op de aansprakelijkheid, berichtgeving over beroepsgeheim en kinderrechten waren verschillende categorieën. In de rubriek ‘andere’ registreerden we juridische artikels die in bovenstaande categorieën niet thuis hoorden. 4. Jeugdhulpverlening: Deze categorie bevat thema’s die nauw verwant zijn aan de dagelijkse praktijk binnen de Bijzonder Jeugdzorg. We onderscheiden (a) maatschappelijke evoluties (bv. de onverdraagzaamheid tegenover kinderen en jongeren); (b) time-out in het
5
onderwijs en spijbelen (ministeriële acties die ondernomen worden en de projecten die ontstaan tegen spijbelen); (c) familiale moeilijkheden (drama’s binnen gezinnen en de maatschappelijke discussie die daarmee op gang komt over het thema opvoeden); (d) globaal plan (aangezien het globaal plan van minister Vervotte ruimer is dan enkel de Bijzondere Jeugdzorg plaatsten we het bij verwante thema’s); (e) overlastproblematiek, pesten door jongeren, steaming; (e) asielzoekers; (f) een restcategorie ‘andere’ (met o.m. drug- of alcoholmisbruik bij jongeren, prostitutie, …). Aanleiding van het bericht. Een bericht kan gepubliceerd worden door verschillende aanleidingen. We onderscheiden als aanleidingen (a) Misdaad Omschreven Feiten; (b) beslissingen van overheden of politieke partijen, het democratische bestel, staatkundig beleid en/of de bijhorende actoren. Ook nieuwe wetgevingen, wetsvoorstellen, verkiezingen, werkbezoeken van ministers, politieke debatten, speeches, wetgeving en wetsvoorstellen vallen hieronder; (c) noodkreten naar meer middelen en personeel voor de Bijzondere Jeugdzorg, betogingen en stakingen van het personeel BJZ; (d) rechtzaken; (e) bekendmaking van de resultaten van een onderzoek (zowel fundamenteel wetenschappelijk als beleidsgericht onderzoek, nieuwe technieken) en de resultaten van een jaarverslag; (f) evenementen (bv. studiedag, infoavond, persconferentie, openingsfeest, infocampagne/wervingscampagne; (g) vernieuwende initiatieven zoals een experiment of project; (h) familiedrama’s (bv. verdwijning of dood van een kind); en (i) de publicatie van een boek of de start/het verloop van een TV-programma. Doel van het bericht. Berichten worden gepubliceerd om verschillende redenen. We maakten een onderscheid tussen (a) informatief (beschrijving van een nieuwsfeit); (b) duiding (achtergrondinformatie bij een nieuwsfeit); (c) aankondiging; (d) human interest (artikels zonder directe nieuwswaarde of toegevoegde waarde); en (e) opinie. Type van het artikel. We maakten een onderscheid tussen een (a) redactionele tekst (beschrijving door de journalist); (b) editoriaal (opiniestuk door een lid van de redactie, vaak op de 2e bladzijde); (c) interview (artikel in de vorm van een opeenvolging van afgebakende vragen en antwoorden); (d) getuigenis (verhaal van een cliënt, burger, begeleider); (e) lezersbrief; (f) opiniestuk waarin een lezer/journalist zijn mening vertolkt over een actueel thema ; (g) foto met uitleg (grote foto met daaronder één à twee zinnen uitleg, meestal op de voorpagina van de krant); (f) een restcategorie ‘andere’.
4. Betrouwbaarheid van de codering Aangezien de artikels gecodeerd worden door één stafmedewerker, bestaat de mogelijkheid op subjectieve vertekening. Daarom werd aan een tweede medewerker gevraagd 10% van de geselecteerde artikels (216 artikels at random getrokken uit de 2056 artikels) te coderen volgens het bestaande codeboek. Vervolgens berekenden we de betrouwbaarheid tussen de eerste en de
6
tweede codeerder. Analyses tonen aan dat de betrouwbaarheidscores per onderdeel goed tot zeer goed zijn, met kappa 0.87 voor de algemene thema’s, 0.78 voor de ‘aanleiding’ van het artikel, 0.75 voor het ‘type’ van het artikel , 0.76 voor het ‘doel’ van het artikel, en 0.68 voor de ‘grootte’ van het artikel.
7
CIJFERMATIG RAPPORT Tabel 1: Aantal geselecteerde artikels per krant
De Standaard De Morgen Niewsblad/Het Volk Het Laatste Nieuws Gazet van Antwerpen Belang van Limburg Totaal
Aantal geselecteerde krantenartikels n % 488 22,2 319 14,5 433 19,7 425 19,4 328 14,9 203 9,2 2196
100
Toelichting In het totaal werden er 2196 krantenberichten over de Bijzondere Jeugdzorg weerhouden. De Standaard publiceerde verhoudingsgewijs het meest over de Bijzondere Jeugdzorg (ongeveer 22% van de 2196 artikels), gevolgd door Het Nieuwsblad/Het Volk en Het Laatste Nieuws (19%) en De Morgen (14%) en de Gazet van Antwerpen (15%). Hekkensluiter is het Belang van Limburg met 9% geselecteerde artikels.
8
Tabel 2: Algemene thema’s per krant
Jeugddelinquentie BJZ Juridisch Jeugdhulpverlening
De Standaard
De Morgen
n=487 44,6% 20,7% 8,0% 26,7%
n=315 44,1% 21,3% 11,7% 22,9%
Nieuwsblad /Het Volk n=433 51,0% 21,7% 6,0% 21,2%
Het Laatste Nieuws n=425 49,2% 23,3% 7,1% 20,5%
Gazet v Antw n=328 53,7% 21,6% 7,6% 17,1%
Belang v Limb n=203 60,6% 15,3% 11,3% 12,8%
Totaal n=2191 49,5% 21,1% 8,2% 21,1%
Toelichting Kranten besteden op een verschillende manier aandacht aan de Bijzondere Jeugdzorg, met 2 χ (15) = 42.52, p<.001. Van de 21915 krantenartikels gingen er 1085 over Jeugddelinquentie (49.5%). De Standaard en De Morgen berichten verhoudingsgewijs het minst over jeugddelinquentie, Het Belang van Limburg het meest (60.6%). Alhoewel een vergelijking met de vorige studie (berichtgeving over Bijzondere Jeugdzorg in 2006) met voorzichtigheid moet gebeuren, merken we op dat in 2007 er verhoudingsgewijs meer over Jeugddelinquentie wordt geschreven dan het jaar voordien. Ongeveer 21% van alle berichten gaat over de Bijzondere Jeugdzorg zonder melding van delicten (463 artikels). Verhoudingsgewijs publiceren alle kranten ongeveer evenveel over dit thema, met Het Belang van Limburg als uitzondering (15%). De kranten publiceren het minst over Juridische thema’s. Ongeveer 8% van alle berichten (n=180) handelt hierover. Tenslotte merken we dat ongeveer 21% van alle berichten (n=463) gaan over de Jeugdhulpverlening. Het Belang van Limburg bericht verhoudingsgewijs het minst over dit thema (13%), De Standaard het meest (ongeveer 27%).
5
Valide cijfers en percentages.
9
Tabel 3: Onderwerpen per thema Standaard Morgen Niewsblad Laatste Gazet v Belang v /Het Volk Nieuws Atwerpen Limburg Jeugddelinquentie (aantal artikels)
217
Moord op Joe Moord op Bart Moord op Andere Overval/diefstal Agressie (psychisch, fysisch, …) Steekpartij Simon Andere (ouderstage, drugs,…) Bijzondere Jeugdzorg (aantal artikels) Tekort aan middelen Werking Vernieuwende intiatieven Niet-begeleide minderjarigen Psychiatrie Pleegzorg
101
Juridisch (aantal artikels) Jeugdwet Kinderrechten Andere (bv. beroepsgeheim)
39
Jeugdhulpverlening (aantal artikels) Asielzoekers Overlast/pesten/steaming Maatschap evolutie Onderwijs (Time-out/spijbelen) Globaal plan Fam. moeilijkheden (kindermishandeling,…) Andere (drugs, prostitutie, …)
130
Totaal
16,1% 4,1% 2,3% 15,2% 17,5% 12,4% 32,3%
139 221 209 176 123 1085 22,3% 19,9% 12,0% 17,0% 22,0% 17,7% 5,0% 2,7% 2,8% 2,5% 6,5% 4,1% 5,7% 8,5% 4,9% 5,2% 1,4% 14,0% 17,2% 11,9% 12,2% 12,7% 14,4% 13,1% 21,1% 17,0% 17,9% 16,9% 19,4% 14,9% 8,1% 12,5% 14,6% 13,3% 30,9% 31,2% 35,9% 30,1% 28,5% 31,8%
18,8% 36,6% 11,9% 4,0% 10,9% 17,8%
67 94 11,9% 43,3% 20,9% 1,5% 14,9% 7,5%
14,9% 40,4% 13,8% 2,1% 12,8% 16,0%
37 26 86,5%
92,3%
84,6% 2,6% 12,8%
13,5% 72
7,7% 3,8% 16,9% 9,2% 3,1% 20,0% 39,2%
9,7% 1,4% 18,1% 9,7% 2,8% 25,0% 33,3%
99 71 31 463 16,2% 18,3% 22,6% 16,6% 48,5% 46,5% 29,0% 41,9% 11,1% 18,3% 25,8% 15,3% 2,0% 1,4% 3,2% 2,4% 9,1% 4,2% 3,2% 9,9% 13,1% 11,3% 16,1% 13,8%
30 25 23 180 90,0% 96,0% 91,3% 89,4% 0,6% 7,7% 10,0% 4,0% 8,7% 10,0%
92
87 4,3% 5,4% 15,2% 12,0% 4,3% 17,4% 41,3%
2,3% 10,3% 14,9% 8,0% 5,7% 16,1% 42,5%
56
26 1,8% 19,6% 8,9% 10,7% 3,6% 19,6% 35,7%
3,8% 3,8% 7,7% 11,5% 3,8% 38,5% 30,8%
463 5,4% 6,9% 14,9% 9,9% 3,9% 20,5% 38,4%
Toelichting Binnen het thema ‘Jeugddelinquentie’ zijn er significante verschillen tussen de kranten onderling, met χ2(50) = 92.68, p<.001. Algemeen valt op dat 18% van alle jeugddelinquentieberichten gaat over de moord op Joe Van Holsbeeck en de gevolgen die dit met zich meebracht. In concreto komt dit er op neer dat er 192 berichten geschreven zijn over de moord op Joe. In absolute cijfers is dit ongeveer evenveel als in het jaar 2006. De Morgen en Het Belang van Limburg publiceren binnen het thema Jeugddelinquentie het meest over de moord op Joe (ongeveer 22%). Verder merken we dat er een aanzienlijk deel van de belangstelling uitgaat naar psychische en fysische agressie 17% en –ook een onderdeel van fysische agressie- naar de steekpartij op Simon W. die in september 2007 werd neergestoken in het Gentse (ongeveer 13%) Binnen het thema ‘Bijzondere Jeugdzorg zonder jeugddelinquentie’ gaat de meeste aandacht uit naar de werking van de BJZ (ongeveer 42%), gevolgd door het tekort aan middelen (17%) en berichten over vernieuwende initiatieven (15%) en de pleegzorg (14%). De kranten berichten echter op ongeveer dezelfde wijze over de onderwerpen, met χ2(25) = 23.55, ns. Alle kranten berichten ongeveer evenveel over de verschillende juridische onderwerpen. We merken op dat de meeste aandacht binnen dit thema gaat naar het onderwerp Jeugdwet. Binnen het thema ‘Jeugdhulpverlening’ merken we dat er significante verschillen zijn tussen de kranten onderling, met χ2(85) = 116.44, p=.01. De verschillen zijn echter minder eenduidig te interpreteren. 10
Tabel 4: Onderwerpen per krant
Aantal Jeugddelinquentie Moord op Joe Moord op Bart Moord op Andere Overval/diefstal Agressie (psychisch, fysisch, …) Steekpartij Simon Andere (ouderstage, drugs,…)
Standaard Morgen Niewsblad Laatste /Het Volk Nieuws n=487 n=315 n=433 n=425
7,2% 1,8% 1,0% 6,8% 7,8% 5,5% 14,4%
9,8% 2,2% 2,9% 0,6% 6,3% 8,6% 13,7%
10,2% 1,4% 2,1% 7,2% 6,7% 7,6% 15,9%
Bijzondere Jeugdzorg Tekort aan middelen Werking Vernieuwende intiatieven Niet-begeleide minderjarigen Psychiatrie Pleegzorg
3,9% 7,6% 2,5% 0,8% 2,3% 3,7%
2,5% 9,2% 4,4% 0,3% 3,2% 1,6%
Juridisch Jeugdwet Kinderrechten Andere (bv. beroepsgeheim)
6,8% 0,2% 1,0% 2,1% 1,0% 4,5% 2,5% 0,8% 5,3% 10,5%
Jeugdhulpverlening Asielzoekers Overlast/pesten/steaming Maatschap evolutie Onderwijs (Time-out/spijbelen) Globaal plan Fam. moeilijkheden (kindermishandeling,…) Andere (drugs, prostitutie, …)
5,9%
Gazet v Belang v Atwerpen Limburg n=328 n=203
Totaal n=2191
13,3%
2,8% 8,5% 10,4% 4,0% 17,6%
9,1% 1,5% 4,6% 6,4% 9,1% 6,7% 16,2%
3,0% 7,4% 10,8% 8,9% 17,2%
8,8% 1,2% 2,6% 6,3% 8,4% 6,6% 15,7%
3,2% 8,8% 3,0% 0,5% 2,8% 3,5%
3,8% 11,3% 2,6% 0,5% 2,1% 3,1%
4,0% 10,1% 4,0% 0,3% 0,9% 2,4%
3,4% 4,4% 3,9% 0,5% 0,5% 2,5%
3,5% 8,9% 3,2% 0,5% 2,1% 2,9%
10,2%
5,5%
6,4%
7,3%
10,3%
1,6%
0,5%
0,7%
0,3%
1,0%
7,3% 0,0% 0,8%
2,2% 0,3% 4,1% 2,2% 0,6% 5,7% 7,6%
0,9% 1,2% 3,2% 2,5% 0,9% 3,7% 8,8%
0,5% 2,1% 3,1% 1,6% 1,2% 3,3% 8,7%
0,3% 3,4% 1,5% 1,8% 0,6% 3,4% 6,1%
0,5% 0,5% 1,0% 1,5% 0,5% 4,9% 3,9%
1,1% 1,5% 3,1% 2,1% 0,8% 4,3% 8,1%
Toelichting Algemeen valt op dat 9% van alle berichten gaat over de moord op Joe Van Holsbeeck (in april 2006) en de gevolgen die dit met zich meebracht. Verder merken we dat er heel wat aandacht besteedt wordt aan het thema agressie bij jongeren (inclusief de steekpartij op Simon W.). De kranten besteden ook heel wat aandacht aan werking van de BJZ. Ongeveer 9% van alle berichten gaan hierover, met als uitschieter Het Belang van Limburg met slechts 4%. Ook de Jeugdwet kan op heel wat aandacht rekenen, met zo’n 7% van alle berichtgeving.
11
Tabel 5: Aanleiding per krant Standaard
Morgen
Niewsblad /Het Volk
Laatste Nieuws
Gazet v Atwerpen
Belang v Limburg
Totaal
n=488
n=316
n=433
n=425
n=328
n=203
n=2193
Misdaad Omschreven Feit
44,9%
42,1%
51,0%
44,5%
46,6%
53,2%
46,6%
Politiek/overheid/beleid
14,1%
19,9%
8,3%
15,5%
15,2%
13,8%
14,2%
Noodkreet/rechtzaak
6,1%
5,7%
4,8%
4,5%
4,9%
3,9%
5,1%
Rapport/jaarverslag
1,2%
2,2%
2,8%
2,6%
4,9%
3,4%
2,7%
Evenement
7,6%
7,9%
4,6%
6,4%
7,3%
7,4%
6,7%
Vernieuwende initiatieven Familiedrama
10,7% 9,4%
5,4% 8,5%
11,3% 11,5%
9,9% 8,2%
6,7% 7,9%
3,9% 6,4%
8,7% 9,0%
Nieuw Boek/TV
,6% 5,3%
,6% 7,6%
,7% 4,8%
1,4% 7,1%
,0% 6,4%
1,5% 6,4%
,8% 6,2%
Andere
Toelichting Een bericht kan gepubliceerd worden door verschillende aanleidingen. De kranten verschillen significant hierover, met χ2(50) = 95.47, p<.001. Wanneer we overheen de Vlaamse kranten kijken, merken we dat de grootste aanleiding de als misdrijf omschreven feiten (MOF) zijn en het onderzoek dat hiermee gepaard gaat (47%). Op de tweede plaats komen politieke beslissingen/acties en wetswijzigingen (14%). Helemaal achterop hinken als aanleiding een publicatie van een boek of TV programma (1%), rapporten en jaarverslagen (3%) en noodkreet (5%).
12
Tabel 6: Doel per krant
Informatief Duiding Aankondiging Human interest Opinie
Standaard
Morgen
n=488
n=316
79,1% 3,5% 3,1% 6,6% 7,8%
74,1% 2,8% 1,3% 9,5% 12,3%
Niewsblad /Het Volk n=433
Laatste Nieuws n=425
Gazet v Atwerpen n=328
Belang v Limburg n=203
78,5% 0,7% 3,9% 10,2% 6,7%
88,0% 0,7% 3,5% 4,0% 3,8%
82,9% 0,9% 2,7% 5,5% 7,9%
83,7% 0,5% 3,4% 4,9% 7,4%
Totaal n=2193 81,0% 1,6% 3,1% 6,9% 7,4%
Toelichting Kranten verschillen significant in de redenen om over een bericht te publiceren, met χ2(20) = 66.06, p<.001. Het geven van informatie is de voornaamste reden om over iets te publiceren, gevolgd door opinie, en human interest. De Morgen heeft verhoudingsgewijs meer opiniebijdragen (12%) dan de andere kranten.
13
Tabel 7: Type artikel per krant
Redactionele tekst Editoriaal interviews Gentuigenis Lezersbrief Opiniestuk
Standaard
Morgen n=315
Niewsblad /Het Volk n=433
Laatste Nieuws n=425
Gazet v Atwerpen n=328
n=487 90,4% 0,4% 4,7% 0,4% 1,2% 2,9%
91,1% 0,9% 1,9% 1,3% 1,6% 3,2%
95,4% 0,0% 2,1% 0,0% 2,1% 0,5%
99,1% 0,0% 0,2% 0,2% 0,2% 0,2%
96,0% 0,0% 0,9% 1,2% 1,8% 0,0%
Belang v Totaal Limburg n=203 n=2191 97,5% 0,0% 0,0% 2,0% 0,5% 0,0%
94,7% 0,2% 1,9% 0,7% 1,3% 1,2%
Toelichting Gemiddeld zijn meer dan negen op de tien artikels over Bijzondere Jeugdzorg redactionele artikels.
14
Tabel 8: Cijfers per krant Standaard Aantal Geen cijfers
n=487
Morgen
n=315
Niewsblad
Laatste
Gazet v
Belang v
/Het Volk
Nieuws
Atwerpen
Limburg
n=433
n=425
n=328
n=203
Totaal
n=2191
89,5%
88,9%
91,9%
88,0%
86,9%
89,2%
89,2%
Actieplan minister Jaarverslagen
2,5% 6,1%
2,5% 6,0%
1,8% 3,7%
3,3% 6,6%
2,8% 8,0%
2,5% 6,9%
2,6% 6,1%
Onderzoek (extern bureau, universiteit, ...)
1,8%
2,5%
2,5%
2,1%
2,4%
1,5%
2,2%
Wel cijfers:
Toelichting Er zijn geen significante verschillen tussen de kranten in het gebruik van cijfermatig materiaal, met χ2(15)=10.08, ns. In negen op de tien gevallen worden geen cijfermateriaal in het bericht gegeven.
15
Tabel 9: Aanleiding per thema
Misdaad Omschreven Feit Politiek/overheid/beleid Noodkreet/rechtzaak Rapport/jaarverslag Evenement Vernieuwende initiatieven Familiedrama Nieuw Boek/TV Andere
Jeugd delinquentie n=1085
Juridisch
BJZ
n=180
n=463
84,1% 1,3% 0,1% 3,5% 4,0% 1,6% 2,5%
5,6% 83,3% 6,1% 2,2% 1,1%
9,5% 13,8% 14,3% 3,7% 5,8% 26,1% 15,1%
2,9%
1,7%
11,7%
Jeugdhulp Totaal verlening n=463 n=2191 11,9% 18,1% 7,3% 16,4% 11,2% 21,4% 3,7% 9,9%
46,6% 14,2% 5,1% 2,7% 6,8% 8,7% 8,9% 0,8% 6,2%
Toelichting De aanleidingen om over Jeugddelinquentie te schrijven zijn in de eerste plaats een MOF (84%), gevolgd door een politieke beslissing. Wanneer er geschreven wordt over de Bijzondere Jeugdzorg zonder Jeugddelinquentie zijn de aanleidingen het vaakst de vernieuwende initiatieven (26%). Een politieke beslissing hangt meestal samen met een juridische thema (83%). Algemeen komen een boek, TV of de uitgave van rapport het minst naar voor als aanleiding.
16
Tabel 10: Cijfers per thema
Geen cijfers Wel cijfers: onderzoek actieplan jaarverslagen
Jeugd delinquentie n=1085 96,80% 0,90% 2,30%
BJZ
Juridisch
n=462 81,60%
n=180 90,00%
Jeugd hulpverlening n=463 78,60%
0,20% 5,40% 12,80%
9,40% 0,60%
8,00% 3,00% 10,40%
Totaal n=2190 89,20% 2,20% 2,60% 6,10%
Toelichting In de meeste gevallen worden een bericht niet vergezeld met cijfergegevens (zie ook Tabel 8). Jeugdhulpverlening is het thema waarbij het meest cijfers worden vermeld (21%).
17
Tabel 11: Grootte van artikels per thema
grootte van artikel 0-25 25-50 50-75 75-100 100<
Jeugd
Juridisch
BJZ
Jeugdhulp
Totaal
delinquentie n=1085
n=180
n=463
verlening n=463
n=2191
32,9% 42,3% 9,8% 9,4% 5,6%
16,7% 45,0% 15,0% 13,9% 9,4%
32,0% 28,3% 17,3% 15,8% 6,7%
16,4% 39,3% 18,4% 15,3% 10,6%
27,9% 38,9% 13,6% 12,4% 7,2%
Toelichting De meeste berichtgevingen nemen een kwart tot een halve pagina in beslag (foto’s werden niet meegeteld). We merken dat heel wat berichten over Bijzondere Jeugdzorg met delinquentie (33%) en deze zonder delinquentie (32%) relatief korte berichten zijn, i.e. minder dan een kwart van een pagina, in vergelijking met de juridische berichtgevingen en deze over jeugdhulpverlening (beide 16%).
18
Tabel 12: Doel per aanleiding Misdaad Omschreven Feit Politiek/overheid/beleid Noodkreet/rechtzaak Rapport/jaarverslag Evenement Vernieuwende initiatieven Familiedrama Nieuw Boek/TV Andere
n= 1023 n= 312 n= 112 n= 59 n= 148 n= 190 n= 197 n= 17 n= 135
Totaal
n= 2193
Informatief Duiding Aankondiging Human interest Opinie 84,9% 1,3% ,3% 7,3% 6,2% 75,6% 2,6% 21,8% 73,2% 2,7% 6,3% 9,8% 8,0% 86,4% 13,6% ,0% 98,0% 1,4% ,7% 65,3% 1,6% 23,2% 7,4% 2,6% 82,7% ,5% 5,1% 10,2% 1,5% 58,8% 29,4% 5,9% 5,9% 71,1% 2,2% 2,2% 14,8% 9,6% 81,0%
1,6%
3,1%
6,9%
7,4%
*Omwille van de leesbaarheid werden rijen en kolommen van plaats verwisseld Toelichting Het geven van informatie is de voornaamste reden om over iets te publiceren, gevolgd door opinie, en human interest.
19
Grafiek 1-Frequentie: Maandelijks aantal artikels per krant
90 80 70 60 50 40 30 20 10
Standaard Morgen Niewsblad/Volk Laatste Nieuws Gazet v Antw
de c
no v
ok t
se p
au g
ju li
ju ni
m ei
ap r
m a
fe b
Belang v Limb
ja n
Aantal
Aantal artikels per maand (per krant)
Toelichting Alle kranten hebben in september (de maand waarin Simon W. werd neergestoken) het meest aantal artikels over de Bijzonder Jeugdzorg en aanverwante thema’s gepubliceerd.
20
Grafiek 2-Frequentie: Maandelijks aantal artikels (alle kranten)
Aantal artikels per maand 400
Aantal
350 300
Alle artikels
250
Artik. zonder SW.
200 150 100 50
jan
feb
ma
apr
mei
juni
juli
aug
sep
okt
nov
dec
Toelichting In september (de maand waarin Simon W. werd neergestoken) werden het meest aantal artikels over de Bijzonder Jeugdzorg en aanverwante thema’s gepubliceerd. In de maand juli werden het minst artikels gepubliceerd. Bekijken we het aantal artikels zonder de steekpartij op Simon W., dan werd in oktober het meest aantal artikels gepubliceerd over de Bijzondere Jeugdzorg, met bijzondere aandacht voor het onderwerp Jeugdwet (met name 102 artikels)
21
Grafiek 3-Frequentie: Maandelijks aantal artikels per thema
Aantal artikels per maand (per thema) 250
Aantal
200 Jeugddelinq. Juridisch BJZ Jeugdhulpverl.
150
100
de c
no v
ok t
se p
au g
ju li
ju ni
m ei
ap r
m a
fe b
ja n
50
Toelichting In september (de maand waarin Simon W. werd neergestoken) werden er het meest artikels gepubliceerd over het thema Jeugddelinquentie, in april het meest artikels over het thema Jeugdhulpverlening (met als belangrijkste onderwerpen ‘maatschappelijke evoluties’ en ‘globaal plan’) en in maart het meest artikels over het thema Bijzondere Jeugdzorg zonder delinquentie (met als belangrijkste onderwerp ‘werking van BJZ’). In oktober werden er het meest artikels gepubliceerd over het thema Juridisch.
22
REFERENTIES Devroe, I. (2007). Gekleurd nieuws? De voorstelling van etnische minderheden in het nieuws in Vlaanderen. Onuitgegeven doctoraatsproefschrift. Gent: Vakgroep Communicatiewetenschappen. Christiaens, J., & Dumortier, E. (2006). De aanpak van jeugddelinquenten in tijden van onveiligheid. De orde van de dag, 36, 7-13. Hauttekeete, L. (2005). De tabloidisering van kranten: mythe of feit? De ontwikkeling van een meetinstrument en een onderzoek naar de tabloidisering van Vlaamse kranten. Onuitgegeven doctoraatsproefschrift. Gent: Vakgroep Communicatiewetenschappen. Ponnet, K. & Vancoppenolle, V. (2008). Methodologisch en cijfermatig rapport. De beeldvorming van de Bijzondere Jeugdzorg in de media, anno 2006. Zeven Vlaamse kranten doorgelicht. Brussel: OSBJ vzw, p.19. Ponnet, K., & Vancoppenolle, V. (2008). De beeldvorming van de Bijzondere Jeugdzorg in de media, anno 2006. Een vergelijking tussen populaire kranten en kwaliteitskranten. Tijdschrift voor Welzijnswerk, 32, 289, 16-25. Ponnet, K., & Vancoppenolle, V. (2008). Hoe berichten de Vlaamse kranten over de Bijzondere Jeugdzorg? Een kwantitatief onderzoek. Re:flector, jrg 6, nr.1. Ponnet, K., & Vancoppenolle, V. (2008). De beeldvorming van de Bijzondere Jeugdzorg in de media, anno 2006. Zeven Vlaamse kranten doorgelicht. Agora, 24, 1, 56-62. Sinardet, D. (2007). Wederzijdse Mediarepresentaties van de nationale ‘andere’. Vlamingen, Franstaligen en het Belgisch federale samenlevingsmodel. Onuitgegeven doctoraatsproefschrift. Antwerpen: Vakgroep Communicatiewetenschappen. Vancoppenolle, V., & Ponnet, K (2008). De (on)macht van media en non-profit. Alert, 34,3, 4452.
23
