MET HET OOG OP VANDAAG

MET HET OOG OP VANDAAG

4 STUDIEGIDS VOOR JONGEREN VOOR DAGELIJKSE BIJBELSTUDIE EN GROEPSGESPREKKEN

Driemaandelijkse uitgave van het Kerkgenootschap der Zevende-dags Adventisten, afdeling Vorming & Toerusting Amersfoortseweg 18, 3712 BC Huis ter Heide, Nederland

1

Jeugdwerkboek 4 editie 2004 Colofon en inleiding Met het oog op vandaag nr. 4 Editie 2004 Titels van de drie delen: 1. de tegenstem van Prediker 2. sabbat: godsgeschenk? 3. de eeuwige vraag naar het waarom

Schrijvers Prediker Gerard Frenk Sabbat Henk Koning Waarom Gerrit Altink Eindredactie Gerard Frenk PPBB enz Uitgever Kerkgenootschap der Zevende-dags Adventisten, Afdeling Vorming & Toerusting Amersfoortseweg 18 3712 BC Huis ter Heide Nederland

2

INHOUD Hoofdstuk 1.

De brillenglazen van Prediker

Bldz.

3

Hoofdstuk 2.

Godsdienstkritiek

Bldz. 11

Hoofdstuk 3.

De maatschappij vertoont barsten

Bldz. 17

Hoofdstuk 4.

Leven onder de zon

Bldz. 25

Hoofdstuk 5.

Godsgeschenk

Bldz. 31

Hoofdstuk 6.

Sabbat, de dag van de Heer

Bldz. 36

Hoofdstuk 7.

De dag die God schiep

Bldz. 43

Hoofdstuk 8.

Sabbat heeft de toekomst

Bldz. 50

Hoofdstuk 9.

Waarom?

Bldz. 56

Hoofdstuk 10. Overal is God

Bldz. 62

Hoofdstuk 11. Het raadsel

Bldz. 68

Hoofdstuk 12. Overpeinzingen

Bldz. 73

Hoofdstuk 13. Met het oog op de praktijk

Bldz. 78

3

JWB 4 Editie 2004

Studie 1 DE BRILLENGLAZEN VAN PREDIKER

Vier weken lang ga je proberen de wereld door de bril van Prediker te bekijken. Hij zal je een blik gunnen in zijn eigen tijd en maatschappij, maar je ook een heldere blik geven op je eigen omgeving en omstandigheden. Hij kan vragen stellen die je door merg en been gaan. Studie 1: kennismaking met Qohelet Studie 2: godsdienstkritiek Studie 3: politiek en maatschappijkritiek Studie 4: leven onder de zon Prediker is altijd een omstreden boek geweest. “Een klein boek van 10 à 12 bladzijden... de morele zenuw van de mensheid, de enige bladzijden met koelbloedigheid.” "Vermoeiende en wereldse filosofie, het tegenovergestelde van heilige profetie." "Een scepticisme dat vloekt met geloof, de catechismus van het scepticisme." "Een ode aan oppervlakkig geluk... totaal misplaatst in de Schrift." "Een buitengewoon medicijn tegen ontmoediging en huichelarij..." Als dat niet tot lezen uitnodigt!? Probeer het boekje een paar keer door te lezen. Doorbijten: ook al begrijp je de samenhang niet altijd. Generaties geleerden zijn je daarin voorgegaan en zij moesten ook altijd met vragen blijven leven. Het boekje is dan ook geen betoog, maar een verzameling vragen van een denkend mens met de antwoorden die hij daarop dacht te vinden.

4

ZONDAG PREDIKER 1:1

QOHELET Qohelet heet het boek in het Hebreeuws. Het woord stamt af van dezelfde wortel als ‘Qahal’, wat (volks)vergadering betekent. ‘Qohelet’ zou iemand zijn die de vergadering samenroept en er het woord neemt. Daar kan je twee kanten mee uit. 1. Qohelet is iemand die de vergadering toespreekt, die dus onderricht geeft: een wijze, die door zijn kennis en ervaring iets te zeggen heeft. 2. Qohelet is iemand die spreekt in naam van de mensen die de vergadering bijwonen: een wijze die de gedachten en gevoelens (die anderen niet kunnen of durven formuleren) onder woorden weet te brengen. In het Nederlands (en het Duits) hebben we ervoor gekozen om het boek de naam Prediker (Prediger) te geven. Uit Prediker 1:1 maak je ook op, dat de term ‘Qohelet’ wil verwijzen naar Salomo. Of deze koning ook écht de schrijver is, is niet helemaal zeker (zie 1:16, 1:12, 10:4-20). Eigenlijk maakt het niet zo veel uit. Wat wél telt is dit: de schrijver vindt het belangrijk door te gaan voor Salomo, de ‘vader van de wijsheid’! Het boek stamt waarschijnlijk uit de 3e eeuw voor onze jaartelling. In de tekst van de studie wordt gebruik gemaakt van de NBV (Nieuwe Bijbelvertaling: 2004). Dingen zeggen die de meesten alleen maar durven te denken. Ben je bereid om samen met prediker mee te denken?

MAANDAG PREDIKER 1:13,14 Ik heb met heel mijn hart elke vorm van wijsheid beproefd, want ik wilde alles wat onder de hemel gebeurt doorgronden. Het is een trieste bezigheid. Een kwelling is het, die de mens door God wordt opgelegd. Ik heb alles gezien wat onder de zon gebeurt, en vastgesteld dat het niet meer is dan lucht en najagen van wind.

DE BRILLENGLAZEN VAN PREDIKER Het boek Prediker wordt gerangschikt onder de Joodse wijsheidsliteratuur. Andere boeken in de Bijbel die tot dezelfde categorie worden gerekend zijn Job en Spreuken. Het is een literatuur soort die heel populair was (en is) in de oosterse wereld. Spreuken bouwt voort op een traditie van vele eeuwen. Ook in Egypte werden verzamelingen aangelegd en in Babylonië kende men een boek met dezelfde thematiek als Job. Eén van de verwijten die Qohelet vaak te horen krijgt, is dat zijn boek wanordelijk is. De vergelijking is wel gemaakt met een soek (een overwelfde nauwe straatmarkt met een onoverzichtelijke uitstalling van waren)! In zekere zin is dat waar.

5

Prediker is geen betoog, geen strak opgezet filosofisch/theologisch essay. Het is een verzameling observaties uit de natuur, uit de politiek en uit het dagelijkse leven waarop commentaar wordt geleverd. Tijdens het lezen krijg je de indruk dat hij de levenswijsheid van zijn tijd op de hak neemt. Mensen denken wel zus of zo, maar… dan hebben ze er nog niet diep genoeg over nagedacht! Samenlevingen drijven op algemeen aanvaarde waarheden. Daarom zijn onruststokers meestal niet geliefd. Kerken drijven op algemeen gedeelde opvattingen over het geloof. Daarom zijn onruststokers daar ………………… Mee eens?

6

DINSDAG PREDIKER 1:3 Welk voordeel heeft de mens van alles wat hij heeft verworven, Al zijn moeizaam gezwoeg onder de zon? Een goede vraag. Stel je die aan het begin of tegen het einde van je leven? Zijn er nu al dagen dat je het Prediker nazegt? ZINVOL LEVEN Wat is de zin van het leven? Het is een vraag die vaak bij je terugkeert. Als het goed gaat lijkt alles zin te hebben. Dan zeggen we ook: “ik heb er zin in” of “wat ik vandaag gedaan heb is zinvol geweest.” Maar dat is geen antwoord op de vraag of het leven van een mens en/of de mensheid werkelijk zin heeft, zinvol is? Leidt het leven ergens naartoe of is de dood het einde? Prediker heeft ook het antwoord niet. Maar hij heeft wel goed om zich heen gekeken en gezien dat iedereen op zoek is naar hetzelfde… geluk. Prediker vraagt zich af of en hoe dat te bereiken is. Komt geluk door de genoegens van het leven te smaken en te genieten van het goede? (2:1). Antwoord. Het is enkel leegte. Vrolijkheid, zei ik tegen mijzelf, is niet meer dan dwaasheid.(2:2) Komt geluk door grootse dingen te ondernemen? (2:4) Antwoord. Ik heb voor mijzelf paleizen gebouwd en wijngaarden geplant. Ik heb tuinen en parken aangelegd…ik heb waterbekkens gegraven… Maar toen nam ik alles wat ik ondernomen had nog eens in ogenschouw, alles wat mijn moeizaam gezwoeg me opgeleverd had, en ik zag dat het allemaal maar lucht en het najagen van wind is. Het heeft geen enkel nut onder de zon. (2:4-11) De woorden van een man aan het eind van zijn leven? Een teleurgestelde oude koning? Of heeft hij zijn vinger op een open wond in het leven gelegd? Een ding wordt van meet af aan duidelijk, Qohelet laat de lucht uit je opgeblazen illusies lopen. Het is allemaal lucht! De mens zoekt naar geluk en denkt af en toe dat zij het gevonden heeft. Dan komt het leven weer langs en je ervaart dat niets maar dan ook niets zeker is. Heb je gezien dat Qohelet het hier heeft over iemand die geluk zoekt in dingen en prestaties?

7

WOENSDAG PREDIKER 1:2 Lucht en leegte, zegt Prediker, lucht en leegte, alles is maar leegte. Havél havaliem amar qohelet Havél havaliem hacol havel (opgeschreven zoals je het ongeveer uitspreekt!)

In Genesis 4:2 wordt de geboorte en de naamgeving van de tweede zoon van Adam en Eva vermeld. Ze noemen hem Havel = adem, instabiel, ijdel. Het Hebreeuwse werkwoord Haval betekent zoveel als leven zonder inhoud, een leeg leven leiden. Het kan toch bijna geen toeval zijn dat de schrijver van het boek Prediker met dit woord begint. Hij heeft het immers over de “mens die lucht is”, een ademtocht. Het verhaal van Abel is voor Qohelet het verhaal van alle mensen in alle tijden: je bent op een eerlijke manier bezig met je dagelijkse arbeid, je weet je zelf verbonden met God en nog loopt het slecht af!

IJDELHEID EN NAJAGEN VAN WIND Lucht, leegte, ijdelheid. Drie vertalingen van het Hebreeuwse stam hvl. Als je het boek Prediker leest denk je min of meer te weten wat de inhoud van het woord is. Gaat het om de betrekkelijkheid van alles wat je doet en hebt? Verwijst het naar de nutteloosheid van de meeste inspanningen? Laat het zien dat je het leven niet moet overwaarderen omdat de dood toch het laatste woord heeft? Probeer alle betekenissen van het woord op te sporen in Prediker zelf. Hier volgt de volledige lijst voor de doordouwers. De teksten met een sterretje moet je echt gelezen hebben! Let op hoe vaak havél/hevel een soort afsluiting of conclusie is. 1:2 3:19 6:11

1:14 4:4 6:12

2:1 4:7 7:6

2:11 4:8 7:15*

2:15 4:16 8:10

2:17 2:19 2:21 5:7(6) 5:10(9) 6:2 8:14 9:9* 11:8*

2:23 2:26 6:4* 6:9 11:10* 12:8

Opmerkingen # De Groot Nieuws Bijbel heeft een duidelijke voorkeur voor de vertaling “zinloos” # Waar het werkwoord najagen staat wordt het gevolgd door de vertaling “wind”. In het Hebreeuws is er sprake van alliteratie: habbool habél (opgeschreven zoals het wordt uitgesproken) een wind een lege. # Let op bij 6:4 daar vertaald Groot Nieuws met “naamloos”. De Nieuwe Bijbelvertaling blijft dichterbij het Hebreeuws door te vertalen met “hij wordt in leegte geboren… # Waar Groot Nieuws vertaald met een vraag: wat is daarvan de zin?, staat in het Hebreeuws gam zeh havél: ook dit is leegte. # Bij 11:10 gaat Groot Nieuws echt de mist in. De Nieuwe Bijbelvertaling (2004) vertaald de laatste zin van het vers als volgt: want je jeugd en je jonge jaren zijn al snel voorbij. Beter is m.i. je jeugd en je jonge jaren zijn vluchtig (havel).

8

"Alles is betrekkelijk". Wat is jouw eerste reactie bij het lezen van deze stelling? DONDERDAG 2 TIMOTEUS 3:15, 16 Wij geloven dat de Schrift geïnspireerd is, door God ingegeven met een speciale bedoeling. Wat had God op het oog volgens bovenstaande verzen? ‘PREDIKER’... EEN MUST? In veel wijsheid ligt veel verdriet (Prediker 1;18); Daarom kreeg ik een afkeer van het leven (2:7); Mensen zijn niet beter dan dieren (3:18,19); Er is niets beters dan te eten en te drinken (8:15). Het is geen wonder dat Prediker met de hakken over de sloot de verzameling heilige boeken heeft gehaald die wij het Oude Testament noemen. Zulke uitspraken horen toch niet thuis in de Bijbel? De Rabbijnse school van Shammai (actief vlak voor het optreden van Jezus) vond het boek weerzinwekkend en wilde het uitsluiten. De meer liberale school van Hillel wist dat te voorkomen, waarschijnlijk omdat men daar geloofde dat het boekje geschreven was door Salomo. Je kunt zeggen dat Prediker een onmisbaar boek is in de Bijbel. Het is een soort tegenstem in het koor van gemakzuchtig denken. Ik zocht met heel mijn hart naar wijsheid. Alles wat de mens op aarde onder- neemt wilde ik doorgronden. Nooit geeft hij zijn ogen rust, dag noch nacht, maar bij alles wat God doet onder de zon, zo heb ik ingezien, doet hij wat hij doet. De mens is niet in staat de zin ervan te vinden. Hij tobt zich af en zoekt ernaar, maar hij vindt hem niet, en al zegt de wijze dat hij inzicht heeft, ook hij is niet in staat de zin ervan te vinden. Hier krijg je de perfecte ammunitie aangereikt om af te schieten op al die zielen die precies weten wat God wil en niet wil. Hier wordt de “trooster” onderuit gehaald die aan het sterfbed van een kind zegt; “God zal er wel een bedoeling mee hebben!” “Nee!”, roept Qohelet, “God doet wat hij doet. Ik heb daar verder geen inzicht in.” Allemaal dingen die ons allemaal elke dag kunnen overkomen, er is niets van gelogen, niets overdreven; dit is de werkelijkheid waarin wij leven. En dit is wat prediker doet; hij schrijft gewoon de waarheid en houdt die onder onze neus! Ik vroeg het eens aan een gelovige die ook zo’n moeite had met dat Boek prediker in de Bijbel. "De Bijbel is toch bedoeld voor onze bemoediging? Waarom staat er dan zo’n negatief verhaal in? Je krijgt de indruk dat ons hele leven een zinloze toestand is!", zei hij. "Maar, is het dan niet waar?",vroeg ik. "Gaan de dingen in ons leven dan niet zoals Prediker schetst? Kan ons dat allemaal dan niet overkomen?" "Ja, natuurlijk", zei hij,"Maar dat wil je toch niet horen!?" Uit een preek van Ds E. Meenderink (http://www.myplaceofpeace.com/marcobi2004/uitdestafdegavevangenieten.htm

Qohelet, een boek dat "wijs maakt tot zaligheid".

9

VRIJDAG

PREDIKER 1:9, 10 Wat er was, zal er altijd weer zijn, wat is gedaan, zal altijd weer worden gedaan. Er is niets nieuws onder de zon. Wanneer men van iets zegt: “Kijk eens, iets nieuws,” dan is het altijd iets dat er sinds lang vervlogen tijden is geweest. Ben jij het eens met wat Prediker hier vooropstelt. Lijkt het heden op het verleden? Kun je voorbeelden opnoemen die deze vooronderstelling staven (of juist ontkrachten)?

PREDIKER EN JIJ Ic sach noyt so roden mont Noch oec so minlike oegen, Als si heeft, die mi heeft gewont Al in dat herte dogen. Doch leve ic in hogen Ende hope des loen ontfaen: Geeft si mi qualen dogen Si mach mis beteren saen. Lief, mi hevet u minne So vriendelike bevaen, Dat ic u met sinne Moete wese onderdaen.

Twee harten in een ritme

liefdesgedicht

Twee harten in een ritme kloppen hun intieme dans ogen in elkaar verdrinkend gevoel en denken in balans

Dit werd bijna weer zo'n liefdesgedicht één van de honderd in een dozijn zonder eigen gezicht

Een moment van innig delen woorden zijn ineens teveel op hun eiland weggedreven wat eens half was is weer heel

Net op tijd pen van het papier want wat ik voelde voor jou beschrijf je niet op zo'n manier

In stilte wordt gesproken ‘k Zag nooit zo rode mond, liefde ademt passie uit noch zulke lieve ogen in warme zachte beelden als zij heeft, die mij heeft verwond van twee mensen huid op huid in het diepste van mijn hart. Toch leef ik welgemoed, Handen die naar de hemel reiken en hoop ik daarvoor loon te krijgen:zwevend in hun reis omhoog als zij mij lijden laat, stralend in de mooiste kleuren kan zij het ook verhelpen. vormen zij hun regenboog Beminde, de liefde voor u heeft mij zo hartelijk bevangen, Van het internet geplukt dat ik met overtuiging catharina van meerten, uw onderdaan moet zijn 25-08-2001

Van het internet geplukt Marjolein, 25-11-2001

Hertog Jan van Brabant (tussen 1400-1427 geschreven)

    

Er lijkt niet veel te zijn veranderd in de 6 eeuwen na Hertog Jan. Er wordt nog steeds volop over de liefde geschreven en men probeert nog steeds om gedichten te schrijven. Er wordt blijkbaar nog steeds hardnekkig naar gezocht. Na iedere oorlog is er sprake van duurzame vrede. Sommige oorlogen worden gevochten om de oorlog uit te bannen… zegt men. De armen zijn altijd onder U, zei Jezus. En dat is nog steeds een waar woord. In alle tijden en overal worden vrouwen verkracht, kinderen misbruikt, volkeren uitgeroeid…. In alle tijden en overal wordt de liefde gezocht en gevonden en bezongen. 10

Heeft Prediker dus gelijk? Als alles zich herhaalt, als de goede en slechte dingen iedere generatie weer opnieuw worden ontdekt, wat is dan de zin (doel) van het leven? Is de zin (doel) van het leven op aarde dat het langzamerhand beter, mooier, gelukkiger wordt? Uiteindelijk zal Prediker zeggen dat die vraag veel “te groot” is. Misschien is de vraag uiteindelijk die van hoofdstuk 12:13 Alles wat je hebt gehoord komt hierop neer: eerbiedig God en leef zijn geboden na. Dat geldt ook voor ieder mens, want God oordeelt over elke daad, ook over verborgen daden, zowel over de goede als de slechte. Waarmee is gezegd dat je als mens verantwoordelijk bent voor hoe je leeft. Of jouw leven de wereld beter heeft gemaakt is een oordeel dat God zal vellen. Ook daarin heb je niet het laatste inzicht of woord. Wat is jouw antwoord als iemand je vraagt naar de zin van het leven?

Denkstof. Waar sta ik: Ik ben het eens met Prediker 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ik ben het oneens

11

JWB 4 Editie 2004 Studie 2 GODSDIENSTKRITIEK Stelling: Iedere godsdienst kent zijn critici. Wat levende godsdiensten kenmerkt is dat zij kritiek van binnenuit kunnen verwerken. Een godsdienst die geen kritiek verdraagt is veranderd in een dictatuur en is ten dode opgeschreven. Verander het woord godsdienst nu in Adventkerk. Ben je het nog steeds met de stelling eens? Iemand als Qohelet zal niet door iedereen in zijn omgeving zijn toegejuicht. In studie 1 werd al genoteerd dat Sjammai, een belangrijke schriftgeleerde in Juda, zijn boek weerzinwekkend vond. Maar het getuigt van de levenskracht en inzicht van het Jodendom dat het werkje van Qohelet uiteindelijk toch is opgenomen in de Bijbel. Men kon de tegenstem verdragen: sterker nog, men vond de tegenstem noodzakelijk. In studie 2 proef je iets van de kritiek die Qohelet heeft op delen van de godsdienst die hij zelf aanhangt. Hij is een onafhankelijk denker. Die heb je nodig. Ook in de kerk. ZONDAG PREDIKER 12:13 Alles wat je hebt gehoord komt hierop neer: eerbiedig God en leef zijn geboden na. TWIJFELAAR? Qohelet krijgt vaak het etiket “twijfelaar” opgeplakt. Vraag is of dat wel terecht is. Twijfelt hij aan het bestaan van God? Integendeel. Heel zijn boek ademt een diepe eerbied (3:11; 3:13). Twijfelt hij aan “het geloof”? Dat ligt eraan hoe je dat omschrijft. Hij is een gelovig mens, maar hij heeft wel vragen bij wat (sommige) mensen voor geloof laten doorgaan. Bij het lezen van zijn boek merk je dat zijn gedachtegangen moeilijk verenigbaar zijn met de traditionele geloofsopvattingen van zijn tijd. Hij stelt vragen bij wat men als godsdienstige waarheid heeft aanvaard. Het lijdt geen twijfel dat Qohelet zich soms geërgerd zal hebben aan de vaak naïeve uitspraken die je in Spreuken aantreft. Hoe denk je dat Qohelet gereageerd zou hebben op de volgende Spreuken? Als de Heer zich verheugt over je daden, maakt hij zelfs je vijanden tot vrienden. (Spreuken 16:7 De koning spreekt Gods oordeel uit, hij vergist zich niet als hij rechtspreekt. (Spreuken 6:10)

12

Vertrouw je werk toe aan de Heer, en je plannen zullen slagen. (Spreuken 16:3) Qohelet is een gelovige, maar niet zonder kritiek op de “kerk” en de manier waarop daar over het geloof wordt gedacht en gesproken. Hij wil dat ook zijn stem wordt gehoord in het geheel. MAANDAG Heer, ik kom hier om te twijfelen, twijfelen of U bestaat. Ze zingen: Halleluja, dat slaat op U, ja inderdaad. Maar ze zingen het zo flink en ze zingen het zo sterk, als ze even op dreef zijn dan dreunt de hele kerk. Is het bijna een soort van engelenlied en kijk, zo zeker ben ik niet. Heer, ik kom hier om te twijfelen, twijfelen of ik U hoor. Maar in de tale Kanäans komt u soms moeilijk door. “Wie schenkt op deze wereld verwerft zich ginds een schat.” En dan komt de collecte en geef je maar weer wat. Niet voor dat mooie grote doel, maar ja, omdat ik mij schuldig voel. Heer, ik kom hier om te twijfelen, twijfelen of U bestaat. Als U op mij neerziet; in alle eerbied, wees niet kwaad. Als ik bij ’t gebed mijn ogen sluit en ik kijk toch om mij heen dan zie ik door mijn wimpers, Heer dat doe ik niet alleen. Zijn er ondanks Uw Heilig Woord toch meer nog van mijn soort? Heer, ik kom hier om te twijfelen, maar twijfelen is toch een begin. Je hebt zekerheid, onzekerheid en iets daar tussenin. Maar al dat zekere dreunen maakt zo gauw, als je buiten staat dat je terugkruipt in je schulp. Heer… kom mijn ongeloof te hulp.

13

Seth Gaaikema

DINSDAG

PREDIKER 4:17 . Betreed Gods tempel met bescheiden tred. Je kunt er beter heen gaan om te luisteren dan om er het offer van een dwaas te brengen. Zo iemand weet niet eens dat hij een slechte daad verricht. Typisch een opmerking van een kritische intellectueel! Ook een lichtelijk arrogante uitspraak. Qohelet wil laten zien dat hij niet van de straat is. Hij vindt zichzelf intelligent genoeg om de dwaasheid van anderen te kunnen ontmaskeren. Dat laat hij ook weten. Het zij hem vergeven. Qohelet maakt een onderscheid tussen ritueel en wat hij als “echte godsdienst” opvat. Echte godsdienst heeft te maken met luisteren, overdenken, toepassen enz. Offers zijn hulpmiddelen, rituelen die zichtbaar maken wat er gezegd en gedacht wordt. Dus zegt hij: je kunt beter naar de tempel gaan om te luisteren, (dan leer je tenminste nog wat) dan om te offeren (en daarbij te denken dat het offer als zodanig je bij God zal helpen) Het offer van een dwaas is waarschijnlijk een offer zonder inhoud. Het is een leeg ritueel en het offer gaat niet vergezeld van berouw en gebed. Het is een eeuwenoude opmerking. Hij klinkt door tot in onze tijd.

WOENSDAG PREDIKER 5:1-6 Wees niet te haastig met je woorden en doe God niet overijld met heel je hart beloften. Want God is in de hemel en jij bent hier op aarde, dus moet je spaarzaam met je woorden zijn ….. lege woorden (havaliem devariem) zijn er al genoeg

14

LEGE WOORDEN Een belofte is snel gedaan. Een belofte aan God ook. Stel: je woont in Israël in de tijd van Qohelet. Je gaat naar de tempel en spreekt af dat je ieder jaar een vast bedrag aan de tempel wil afstaan. Je belooft ook nog om ieder jaar kosteloos een paar schapen te schenken voor de offerrituelen. Mooi gebaar. Totdat de oogst faalt en de schapen met een mysterieuze ziekte worden besmet. Je kunt nog nauwelijks je familie in leven houden. Wat komt er terecht van je belofte? Qohelet zegt: God is in de hemel en jij hier op aarde. Wellicht bedoelt hij het volgende: God heeft zicht op de wereld, en de tijd. Hij weet wat er gaat gebeuren. Jij niet. Misschien gaat het je nu goed. Dat kan je overmoedig maken. Misschien wil je nu indruk maken op je omgeving, zelfs op God. Maar.. weet jij welke ramp er over enkele jaren op je wacht? Beloof God een zuiver hart in je lijf! Handel naar eer en geweten. Dat is beter dan beloften en schenkingen. Ga dus weloverwogen te werk.

DONDERDAG PREDIKER 4:17 – 5:6 In Prediker 4:17 is er mogelijk sprake leeg ritueel In Prediker 5:3-6 is er mogelijk sprake van manipulatie.

DUS TWEE KEER LEEG

4:17 Leeg ritueel. Godsdienst kan “verworden” tot een holle klank. Daarom adviseert Qohelet: Let op je voeten als je het huis van God binnengaat en nader om te luisteren in plaats van het offer van een dwaas te brengen. De woorden opletten en luisteren zijn in het Hebreeuws met elkaar verbonden door alliteratie (sjamar en sjama’) Let op (sjamar) je voeten is waarschijnlijk een verwijzing naar het afdoen van je schoenen als je het bedehuis betreedt. Neem dus de nodige eerbied in acht. Weet wie je nadert.

15

De zinsnede nader om te luisteren maakt gebruik van het werkwoord sjama’ . Iedere rechtgeaarde Jood herkent daarin het eerste woord van Deuteronmium 6:4: Luister (hoor), Israël! De Heer is onze God, alleen de Heer….. Merk ook op dat sjama’ niet alleen luisteren of horen betekent, maar ook gehoorzamen. In het boek Micha staan een paar verzen die precies de vinger op de zere plek leggen. Lees Micha 6:6-8

5:1-6. manipulatie Herkenbare gebeden en beloftes Als U dit voor mij doet, dan zal ik…… Ik heb hulp nodig. De examens komen er aan…. Als U mijn vader in leven laat ben ik U eeuwig dankbaar… Ik weet wel dat uw wil moet geschieden, maar ……… Beloftes en gebeden kunnen soms op een heel subtiele manier op omkopen lijken. Is je dat wel eens opgevallen? Ik ben een inwoner van Jeruzalem in de dagen van Qohelet. Ik sta bij het altaar buiten de tempel. Ik heb een vreselijk duur rund meegebracht als een offer aan God. Ik weet zeker dat God er blij mee zal zijn en (ik denk stiekem) dat de buitenwacht nu goed kan zien dat ik niet alleen vroom, maar ook rijk ben. Vandaag heb ik een wit voetje bij de Heer gehaald! God is nu bijna moreel verplicht mij tegemoet te komen. Hij zal mijn gebeden niet kunnen weigeren. Zeker niet als ik er nog de belofte aan toe voeg om ieder jaar tien stuks kleinvee aan de tempel te schenken. Herkenbaar? VRIJDAG

PREDIKER 8:12,13 Er zijn gelovigen die menen dat God volgens een vast patroon werkt. Hij gedraagt zich als een strenge opvoeder en houdt de mens in lijn door een systeem van beloning en straf. Ze hebben één vrees: als God niet (onmiddellijk) straft, dan is een mensenhart al snel geneigd om het kwade te doen. Ze menen dat een straffende God een noodzaak is om de moraal in de samenleving te handhaven.

16

Wat een prachtig wapen in de handen van fanatici en moraalridders! Als God inderdaad zo werkt dan kun je aanwijzen wie bij God in de gunst staat. De wereld wordt zeer overzichtelijk:  Als het je buurman voor de wind gaat, is dat een zegen van God.  Als je buurman failliet gaat en zijn kinderen het verkeerde pad op gaan, is dat zijn eigen (goddeloze) schuld.  Als de kinderen van gelovige ouders de kerk de rug toekeren is dat de schuld van de ouders! Ze hebben hun kinderen niet strak genoeg opgevoed. Allemaal onzin zegt Qohelet. Natuurlijk zal het een mens die God eerbiedigt goed vergaan….Maar is het hier op aarde niet een grote leegte dat rechtvaardigen ten deel valt wat zondaars verdienen, en zondaars wat rechtvaardige verdienen? Je moet om je heen kijken. Gods handelen is niet in een theologisch of opvoedkundig systeem te persen. God doet wat hij doet, en geen mens kan het doorgronden. Is er in 8:13 sprake van ironie of sarcasme? Het zou kunnen. Misschien wil Qohelet ook zeggen dat God uiteindelijk rechtvaardig zal oordelen, maar dat we dat op deze wereld nog niet zien. Het blijft een probleem voor het denken. THEODICEE De vraag of God rechtvaardig handelt met mensen is een oeroude vraag. In de theologie en de filosofie heet dat de kwestie van de theodicee = rechtvaardiging van God. Kernvragen van de (christelijke) theodicee zijn: 1. Is God bereid het kwaad en het lijden te voorkomen, maar is hij daartoe niet in staat? Dan is hij machteloos. 2. Is God wel in staat het kwaad en het lijden te voorkomen, maar is hij daartoe niet bereid? Dan is hij boosaardig. 3. Is God in staat het kwaad en het lijden te voorkomen En is hij daartoe ook bereid? Waar komt dán het kwaad en het lijden vandaan?

17

JWB 4 Editie 2004 Studie 3 DE MAATSCHAPPIJ VERTOONT BARSTEN

Join over 70,000 players and experience the world's most popular interactive multiplayer game! Utopia is a medieval fantasy game played on the web directly through your browser - no downloads necessary The Age of Tranquility runs from June 22nd into September. Join in today and get involved in one of the most unique and exciting experiences on the internet. New players, just read the Guide to Utopia and select a game. More information is also available in About The Games. The Art of War is the heart and soul of the fine world of Utopia. While peace has it's place, War is essentially what makes the world go 'round here. War is your way of making a name for yourself not only on your own kingdom, but around the world. But beware -- too many enemies and you may not live to see tomorrow. I cannot make you a masterful general - that can only be learned through experiences of success and patience through failures. De oorlogskunst is hart en ziel van de prachtige wereld van Utopia. Oorlog is wat deze wereld draaiende houdt. Oorlog is de wijze waarop je jezelf een naam verwerft in eigen rijk en over heel de wereld. Maar, wees gewaarschuwd – te veel vijanden en je zult de dag van morgen niet meer zien. Ik kan je geen meesterlijke generaal maken, dat kan alleen door de ervaring van succes en geduld tijdens tegenslag.

Utopia: van het Grieks ou en topos letterlijk, geen plek = Nergensland.

18

In 1516 publiceert Thomas More, een belangrijk adviseur van Hendrik VIII, het boekje Utopia. Hij verzint daarin een wereld die geregeerd wordt door de rede. In tegenstelling tot de wereld zoals die wordt opgeroepen in het computerspel hierboven, heerst er in Utopia een afkeer van geweld. Ze verafschuwen oorlog als bruut geweld….in tegenstelling tot bijna alle andere naties menen zij dat er niets minder glorieus is dan de glorie die men door oorlog verwerft…. Geen enkele overwinning wordt zo breed uit gevierd als die welke gewonnen wordt door (diplomatieke gf) behendigheid en zonder bloedvergieten…. Voor de “overwinnaars” worden gedenktekens opgericht … want men gaat er vanuit dat geen enkel ander schepsel dan de mens zijn vijand kan overwinnen door de kracht van de rede.

De titel van het boek is in de eeuwen na publicatie vaak gebruikt om naar een ideale samenleving te verwijzen. Als je bedenkt dat Thomas More zijn boek Nergensland heeft genoemd, besef je wel hoe wrang dat is. More wist beter dan menig ander hoe de werkelijke wereld in elkaar stak. De wereld die hij beschrijft bestaat niet en zal nooit bestaan. Zijn boek bevat geen droombeeld, maar een harde satire op de politiek van zijn tijd. Het is te vergelijken met De Lof der Zotheid van zijn goede vriend Erasmus. De wereld wordt bekeken met het scherpe oog van de realist. Daarin lijkt More op Qohelet. Ook deze had een scherp oog voor de politieke werkelijkheid en dwaasheid van zijn tijd. Een boekje als dit was niet ongevaarlijk voor de auteur. Het werd dan ook in Basel gedrukt en in het Latijn. Net als De Lof der Zotheid werd Utopia een “bestseller” in kringen die het Latijn als taal beheersten.

19

Thomas More, schrijver van Utopia Geschilderd door Hans Holbein

ZONDAG PREDIKER 3:16 Ik heb nog iets onder de zon gezien: op de plaats waar recht gesproken wordt, heerst onrecht. Ik zag de plaats waar gerechtigheid zou moeten zijn, en er heerst onrecht. Vergelijk deze tekst eens met Jesaja 5:

In Groot Nieuws heeft de vertaler geen rekening gehouden met de woordspeling die Jesaja gebruikt. De vertaling uit 1953 doet dat wel. Daar lees je: Hij verwachtte goed bestuur, maar zie, het was bloedbestuur; Rechtsbetrachting, maar zie, het was rechtsverkrachting. In de Psalmen en in Spreuken krijg je af en toe de indruk dat de goeden en de slechten in twee parallelle werelden leven (zie Psalm 1, Spreuken 4:10-19). Nergens lijkt er een raakvlak te zijn. De ene is op weg naar het geluk, de andere gaat steevast het verderf tegemoet. Een mooi systeem dat nooit wordt ontregeld en bovendien bijzonder geruststellend is voor de rechtvaardige. 20

Qohelet heeft daar overduidelijk moeite mee. Wat hij ziet is een menselijke jungle waar recht en onrecht met elkaar verweven zijn. Hoe wijs en rechtvaardig je ook bent, op de zoektocht naar geluk krijg je te maken met allerhande vormen van onrecht! Hij kijkt rond en observeert de harde werkelijkheid van het bestaan. Onschuldigen worden door de ‘rechtsmachine’ veroordeeld. Het “klassieke” bijbelverhaal over de onschuldige die wordt veroordeelt en moet sterven is dat van koning Achab en de heerboer Nabot. Bekijk dat verhaal nog eens (1 Koningen 21).

MAANDAG Prediker 4:1 Ik vestigde mijn aandacht op alle onderdrukking die er is onder de zon en zag de tranen van de onderdrukten. Er was niemand die hen bijstaat. Is er iemand die de Bijbel kent, die niet zal denken aan Exodus 2:23-24? Maar de Israëlieten bleven gebukt gaan onder de slavernij. Ze schreeuwden om hulp en hun angstkreten drongen door tot God. Hij hoorde hun klagen en dacht aan zijn verbond met Abraham, Isaak en Jakob. Hij zag hoe de Israëlieten onderdrukt werden en was met hen begaan. Vele machthebbers en rijken hebben een kort geheugen en laten zich weinig gelegen liggen aan de eisen van hun godsdienst. Daarom worden de profeten ook zo kwaad op de politici en de economisch machtigen, die niet meer willen weten dat ze ooit slaven zijn geweest. Ze zijn op hun beurt de Farao’s van de armen geworden: uitbuiters en slavendrijvers. Lees Micha 2:1-2 en Amos 5:10-11 Qohelet voelt mee met de onderdrukten. Hij zich kan zich zelfs voorstellen dat je liever dood bent dan te moeten leven onder de hak van een baas die je onderdrukt, of in een land waar je geen rechten hebt. 1. Kindslaven na helse zeetocht naar Benin. Reuters, AFP. Na een zwerftocht langs de West-Afrikaanse kust stond een schip met mogelijk tweehonderd kindslaven aan boord gisteravond op het punt aan te meren in de haven van Cotonou in Benin. De kinderen hadden elders als slaven verkocht moeten worden. Hulporganisaties overlegden met de autoriteiten over de opvang van de kinderen

2. “Kishan Havshi heeft onze hulp ingeroepen om zijn familie vrij te krijgen van de grootgrondbezitters. Al 10 jaar werken hij en zijn familie op het land. Ze zaaien en oogsten

21

graan, chili, zonnebloemen, erwten en katoen, maar ze kregen niet de afgesproken 50% van de winst. Bovendien konden de kinderen niet naar school, zij moesten meewerken op het land…. In april 2003 lukte het Kishan om samen met zijn vrouw en kinderen te ontsnappen, maar de rest van zijn familie bleef achter. Via de rechtbank probeerde hij de rest van zijn familie vrij te krijgen. Maar een aantal invloedrijke mensen bij de rechtbank, bleek familie te zijn van de grootgrondbezitter en zorgden ervoor dat zijn aanvraag werd afgewezen. http://www.onemen.org/nl/news/column.asp?id=326

DINSDAG Prediker 5:7-8 Wanneer je ziet dat in het land de armen worden onderdrukt…wees dan niet verbaasd. Want een hoge ambtenaar wordt door een hogere beschermd, en zij weer door ambtenaren die nog hoger zijn. Het is hierbij nog een geluk wanneer de koning zorg draagt voor de oogst. Krantenkoppen 2004 NIBUD: koopkracht minima achteruit VOLKSKRANT: KOOPKRACHT MINIMA NOG VERDER TERUG Vooral jonggehandicapten, AOW'ers en mensen die gebruik maken van thuiszorg gaan er fors meer op achteruit dan het kabinet eerder aangaf. Voor een alleenstaande jonggehandicapte kan het verschil volgens het Nibud oplopen tot 66 euro per maand. Dat komt neer op een koopkrachtverlies van 5,7 procent, terwijl het kabinet voorrekende dat de koopkracht van alleenstaande minima op peil zou blijven. Voor huishoudens met een modaal of hoog inkomen pakt de koopkracht dit jaar beter uit dan het kabinet voorzag. Een kostwinner met modaal inkomen en een zieke partner gaat er bijvoorbeeld 1,3 procent (27 euro per maand) op vooruit, terwijl het kabinet hem in eerdere berekeningen geen koopkrachtstijging toedichtte.

Beloning ING-top in drie jaar verdubbeld …ING-topman Ewald Kist is volgens de Volkskrant nog relatief bescheiden: zijn salaris steeg vorig jaar met 60 procent tot 1.161.000 euro. Kist hield zich aan de belofte zijn salaris op de nullijn te laten staan, maar liet zich in plaats daarvan 400.000 euro in bonussen uitkeren. Ook hebben de leden van de Raad van Bestuur elk 41.250 opties op aandelen ING gekregen. In 2003 verdiende Directeur IJsselmeerziekenhuis Een verpleegster/verpleger

€.536,000 €.33,800

Directeur Gehandicaptenzorg Amarant Tilburg` Directeur Thuiszorg Amsterdam

€. 267,000 €. 257,000

Plaatselijke manager in de thuiszorg Verzorg(st)er in de thuiszorg

€.33,800 € 20.000 22

Bron: Nova

Het is maar dat we weten hoe wij mensen en werk waarderen.

ALKMAAR - Om onder meer personele uitstapjes te kunnen bekostigen, hebben drie topambtenaren van de gemeente Den Helder over langere tijd gefingeerde facturen voor rekening van de gemeenschap gebracht. In totaal ging het om een bedrag van bijna twee ton…De financiële ongeregeldheden bij de dienst gemeentelijke stadsontwikkeling kwamen vijf jaar geleden tijdens een accountantonderzoek aan het licht. Zo werd in februari 1998 ontdekt dat was gesjoemeld met rekeningen en werk dat soms totaal niet was verricht onder verschillende posten in de boekhouding was weg geboekt. Met het geld dat werd vrijgemaakt, werden onder meer door het managementteam diverse snoepreisjes gemaakt, waarbij de drank rijkelijk vloeide. De Telegraaf

WOENSDAG Prediker: over de koning Ik geef je deze raad: Volg de bevelen van de koning op, zoals je gezworen hebt tegenover God. Onttrek je niet aan zijn gezag, voorkom problemen, want wanneer de koning iets beveelt gebeurt het ook. Zijn woord is wet; is er dus iemand die hem rekenschap kan vragen van zijn daden? (8:2-3) Wanneer de koning tegen je uitvaart, onderga zijn woede dan gelaten, want kalmte helpt je te voorkomen dat je jammerlijke fouten maakt. Ik heb een kwade zaak onder de zon gezien, een wandaad die machthebbers plegen te begaan: dwazen zetelen op hoge posten, rijken worden neergezet op lage posten. Slaven komen te paard, zo heb ik gezien, maar hooggeborenen gaan te voet als slaven. (10:4-6) Je bent beklagenswaardig, land, wanneer je koning maar een kind is en zijn raadgevers al in de morgen naar een feestmaal gaan. Je bent gelukkig, land, wanneer je koning een man van adel is en zijn raadgevers alleen op de gepaste tijd naar een feestmaal gaan, zichzelf beteugelen en niet dronken zijn. Luiheid ondermijnt de balken, door slappe handen krijgt het huis een lekkend dak. Dronkelappen denken bij hun feestmaal slechts aan hun plezier, de wijn vrolijkt alleen hun eigen leven op. Hun geld staat het ze toe. Maar vervloek de koning zelfs niet in gedachte en de rijke zelfs niet in je slaapvertrek, want de vogels van de hemel zeggen het voort, hun vleugels brengen je woorden verder. (10:16-20 Qohelet leeft in een tijd waarin de koning het volledig voor het zeggen heeft, tenminste, als hij ervoor zorgt dat hij de “juiste” mensen om zich heen verzamelt. De aanhalingstekens geven aan dat daarbij de keuze niet altijd valt op de wijste, best opgeleide mensen, maar vaak op de rijken met invloed. Als koning moet je de baronnen en de generaals te vriend houden als je wilt overleven. Of deze raadgevers altijd het beste voorhebben met hun landgenoten is de vraag. Meestal worden ze zelf wel rijker door middel van hun positie aan het hof. Er verandert niet veel door de tijd. 25 oktober 2004: Op een Siberisch vliegveld wordt Mikhail Khodorkovsky, topman van de oliemaatschappij Yukos opgepakt. Deze arrestatie brengt de financiële en politieke wereld in rep en roer. De aandelen van Yukos kelderen en wereldleiders drukken hun zorgen uit over de handelswijze

23

van het Russische Openbaar Ministerie en Justitie. Khodorkovsky wordt aangeklaagd voor belastingfraude voor een bedrag van 1 miljard euro. Een enorm bedrag, maar achter de schermen is heel wat meer gaande dan enkel deze belastingfraude. Khodorkovsky heeft voor de herverkiezing van Yeltsin als president 168 miljoen dollar overgemaakt. In ruil daarvoor heeft hij 80% van de aandelen in Yukos gekregen. Dat ‘gekregen’ moet benadrukt worden, want van kopen is in dit geval geen sprake. Deze gebeurtenis staat niet op zich, er zijn vele Russische banken en oliemaatschappij zodoende in de handen van een selecte groep oudcommunisten gekomen. Deze groep staat beter bekend als oligarchen, wat betekent: een regering van slechts weinig personen die behoren tot de bevoorrechte klasse. Deze oligarchen controleerden de media in Rusland en daarom had Yeltsin hen nodig om herverkozen te worden. Met deze cadeautjes won hij hun steun.

DONDERDAG Ik heb onder de zon iets gezien dat voor wijsheid doorging. Het was verbijsterend. Er was een kleine stad met weinig inwoners. Een machtig koning trok tegen het stadje op, omsingelde het en bouwde grote belegeringswerken. Er woonde daar een man van lage afkomst, die wijs was en met zijn wijsheid de stad had kunnen redden. Maar niemand schonk aandacht aan die onbeduidende persoon. Ik zei daarom tegen mezelf: Wijsheid is beter dan macht, maar de wijsheid van een mens van lage afkomst wordt geminacht en zijn woorden vinden geen gehoor. Het is beter dat je luistert naar de kalme woorden van de wijzen dan naar het geschreeuw van een heerser onder dwazen. Wijsheid is beter dan het wapengekletter van zo’n dwaas; hij alleen richt al veel goeds te gronde.(Prediker 9:13-18)

BEVOLKING ONTEVREDEN OVER DEN HAAG www.volkskrant.nl, zaterdag 10 april 2004, van onze verslaggever Jan Hoedeman

Van de Nederlandse kiezers vindt 55 procent dat Nederland geen echte democratie is, 70 procent is van mening dat politici niet beter luisteren dan vijf jaar geleden en 85 procent wil bij heel belangrijke beslissingen worden geraadpleegd. Dit blijkt uit een onderzoek door opiniepeiler Maurice de Hond onder ruim 800 stemgerechtigden. Uit het onderzoek blijkt dat de Nederlandse kiezer niet onder de indruk is van de Haagse reactie op de stembusrevolutie van 15 mei 2002. De onvrede is over alle partijen verspreid. Een meerderheid van de kiezers op regeringspartijen vindt dat politici niet beter luisteren dan vijf jaar geleden. Van de CDA- en VVD-stemmers is 58 procent deze mening toegedaan, van de D66-stemmers 79 procent. PvdA (83 procent) en SP (85 procent) ontlopen elkaar niet veel. GroenLinks is milder met 72 procent. De stelling dat Nederland geen echte democratie is, vindt weerklank bij PvdA (64 procent), SP (67 procent) GroenLinks (54 procent), D66 (55 procent) en LPF (76 procent). Onder CDA'ers (44 procent) en VVD'ers (47 procent) zijn er forse minderheden die dit vinden.

24

Vind je dat politici moeten “luisteren” naar een enquête zoals deze? Luistert de kerk genoeg naar jongeren? Hebben deze twee vragen iets te maken met Prediker 9:13-18?

VRIJDAG Als er in de meer dan 2000 jaren na Prediker nog steeds niets veranderd is onder de zon, waarom zou je je dan inspannen om de wereld te verbeteren? Het is een vraag die Jezus had kunnen stellen. Misschien heeft hij dat ook wel gedaan. Zijn antwoord is min of meer bekend. Hij heeft tijdens zijn leven een poging gedaan om de wereld meer te laten lijken op de tuin van Eden dan op de Hel. Heeft hij wat bereikt? …………………………………………………………………………………………………..

De volgelingen van Jezus hebben het tij blijkbaar niet kunnen keren. De Tuin van Eden is nog steeds ver te zoeken. Ze weten ook elkaar het leven nog zuur te maken: getuige het volgende stukje cabaret. “Ik geloof in Jezus Christus die gestorven is aan het kruis en een paar dagen later omhooggedaald is naar de hemel” “Dat klopt niet.” “Nee, maar dat geloof ik zo.” “Nee, u zei omhooggedaald, maar hij is neergestegen.” “Ik geloof niet dat hij is neergestegen.” “Dan bent u een heiden.” “Ik kan toch wel geloven in een Jezus die omhooggedaald is?” “Nee, nee, dat kan niet. En het is beslist geen muggenzifterij…het is muggEzeifterij.” (Herman en Wilfred Finkers)

25

JWB 4 editie 2004 Studie 4 LEVEN ONDER DE ZON Heeft Qohelet dan geen goed woord over voor het leven onder de zon? Integendeel. Hij laat zijn lichtelijk cynische blik over zijn wereld dwalen en constateert dat er toch ook veel te genieten valt. Hoewel je er nooit zeker van kunt zijn dat het leven je blijft toelachen, lacht het wel. In deze studie ga je op zoek naar de mooie dingen die Qohelet heeft ontdekt. Je eindigt met het lezen van een oproep om vooral van je jeugd te genieten. Qohelet lijkt je vader wel!! Zondag

Alles heeft zijn tijd

3 1 Voor

alles wat gebeurt is er een uur, een tijd voor alles wat er is onder de hemel. 2 Er is een tijd om te baren en een tijd om te sterven, een tijd om te planten en een tijd om te rooien. 3 Er is een tijd om te doden en een tijd om te helen, een tijd om af te breken en een tijd om op te bouwen. 4 Er is een tijd om te huilen en een tijd om te lachen, een tijd om te rouwen en een tijd om te dansen. 5 Er is een tijd om te ontvlammen en een tijd om te verkillen, een tijd om te omhelzen en een tijd om af te weren. 6 Er is een tijd om te zoeken en een tijd om te verliezen, een tijd om te bewaren en een tijd om weg te gooien. 7 Er is een tijd om te scheuren en een tijd om te herstellen, een tijd om te zwijgen en een tijd om te spreken. 8 Er is een tijd om lief te hebben en een tijd om te haten. Er is een tijd voor oorlog en er is een tijd voor vrede.

26

Nieuwe Bijbelvertaling Kijk ophttp://www.biblija.net

In het Engels is deze tekst ooit door Pete Seeger en later door The Byrds gezongen. Makkelijk te downloaden via Kazaa of ….. To everything, turn, turn, turn. There is a season, turn, turn, turn. And a time to every purpose under heaven. A time to be born, a time to die. A time to plant, a time to reap. A time to kill, a time to heal. A time to laugh, a time to weep. To everything, turn, turn, turn. There is a season, turn, turn, turn. And a time to every purpose under heaven. A time to build up, a time to break down. A time to dance, a time to mourn. A time to cast away stones. A time to gather stones together. To everything, turn, turn, turn. There is a season, turn, turn, turn. And a time to every purpose under heaven. A time of love, a time of hate. A time of war, a time of peace. A time you may embrace. A time to refrain from embracing. To everything, turn, turn, turn. There is a season, turn, turn, turn. And a time to every purpose under heaven. A time to gain, a time to lose. A time to rend, a time to sow. A time for love, a time for hate. A time for peace, I swear it's not too late.

Een moderne Qohelet? De Vlam Hoe moeten we leren leven? Als er geen rede voor leven is. Waarom praten we over morgen? Als er geen toekomst is. Waarom praten we over vrede? Als er geen liefde is. Hoe leren we lief te hebben? Als onze harten gebroken zijn. Het leven is als slapen Wakker zijn als de dood. Vraag me niet waar ik heenga Als ik niet weet waar ik ben. En vraag me niet over morgen Want ik kijk alleen naar hoop. Zonder hoop is er geen morgen En zonder morgen geen toekomst Laat de vlam van hoop Branden in ons binnenste. Anoniem Uit de Straatkrant van Den Haag

27

Prediker 3:1-8 wordt wel eens gelezen alsof alles vooraf vaststaat, alsof God vastgestelde tijden heeft voor leven en dood, oorlog en vrede enz. Heel je leven is door God geprogrammeerd. Je kunt ook anders lezen. Dan geeft Qohelet een opsomming van wat er allemaal in het leven kan gebeuren. Ieder mens wordt geboren en zal sterven. Dat is onverbiddelijk. Maar de tijden staan niet vast. Er zijn dagen dat je de hele wereld zou willen zoenen, en er zijn dagen dat je iedereen om je heen het liefst doodwenst. Maar wanneer die dagen vallen weet je niet. Qohelet kijkt, en ziet en schrijft op wat mensen meemaken. Of… denkt Qohelet toch dat God alles voorkookt? Lees 3:11. Als dat zo is, hoef je het nog niet met hem eens te zijn. Hij lijkt trouwens te twijfelen aan zijn eigen uitspraak want hij eindigt de zin met de mededeling dat je het niet echt kunt weten (hetzelfde vers). MAANDAG Het goede leven komt van God. Ik heb vastgesteld dat er voor de mens niets goeds is weggelegd, behalve dat hij vrolijk is en van het leven geniet. Want wanneer hij zich aan spijs en drank te goed doet en geniet van al het goede dat hij moeizaam heeft verworven, is dat een geschenk van God.(Prediker 3:11) Qohelet is nogal zuinig. Hij stelt dat je mag verwachten af en toe van het leven te kunnen genieten. Tussen alle drama’s door zijn er momenten die het leven toch de moeite waard maken. Wat moet je daar nou mee als jong mens? Je hebt een heel leven voor je, je wilt van het leven genieten tot in de uiteinden van elke nagel en Qohelet knipt ze ter plekke af. Het is alsof je een zestigjarige aan een zestienjarige hoort vertellen dat hem nog een hoop ellende te wachten staat en dat ‘ie dan nu maar moet genieten. Denkt die oudere nu echt dat je luistert!? Hoe anders klinkt het leven in (althans) de titel die Remco Campert meegaf aan één van zijn novellen: het leven is verrukkelluk. Toch heeft Qohelet wel een punt. Je zou niet in staat zijn om van het leven te genieten als … je er niet zou zijn. Zijn uitgangspunt is dat er niets te proeven valt als God niet eerst de wereld had geschapen. Dat die schepping ondoorzichtig is en vol gevaren, doet niets af aan het plezier dat je (volgens hem, bij tijd en wijle) eraan kan beleven.

28

DINSDAG Lees Prediker 5:17-19 Het blijft mondjesmaat genieten! Qohelet is zeer voorzichtig in zijn uitspraken. Als iemand zich kan verheugen in alles wat hij (moeizaam) verworven heeft, dan ………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………(vers 19) De mens is geneigd tot (voortdurend) piekeren, maar hij mag genieten en van ganser harte opgaan in de vreugde die God hem toebedeelt. Is het nu zo dat godsdienst en geloof de vreugde van het leven temperen? In de literatuur en andere kunsten wordt die vraag vaak met ja beantwoord. Herman van Veen heeft er ooit een conférence over geschreven. God ging weer eens naar huis (de aarde) en loopt een kerk binnen. …en bevond zich in een akelige, naargeestige, tochtige, halfduistere ruimte. Een ruimte die vol hing met allerlei merkwaardige beelden, moeders met kind met hoepeltjes boven het hoofd, een bijna sadistisch beeld van een gozer aan een latwerk. De ruimte werd verlicht door een aantal geel-witte waasachtige substanties waar licht uit flakkerde,. Hij zag ook een aantal kereltjes lopen met donkerbruine en zwarte jurken met bundels onder hun oksels die zelfs op een afstand muf roken. “Kom jij es hier…wat is dit?” “Wat is dit? U schertst, dit is een kerk, vriend, dit is het huis van onze lieve Heer, van God, vriend.” “Zo, als dit het huis van God is, jongen, waarom bloeien hier dan geen bloemen, waarom stroomt hier dan geen water, waarom schijnt hier de zon dan niet, knaap?” “Dat weet ik niet.” “Komen hier veel mensen?” vroeg God. “’t Loopt de laatste tijd een beetje terug, meneer.” “En hoe komt dat, denk jij?” “De duivel…’t is de duivel. De duivel is in de mensen gekropen, meneer. De mensen denken vandaag aan de dag dat ze God zelf zijn en ze zitten liever met hun derrière in de zon, meneer.” God liep vrolijk fluitend de kerk uit ’t plein op zag op een bank een mannetje in de zon zitten. God schoof naast het kereltje, sloeg zijn benen over elkaar en zei: “…collega!”

WOENSDAG Dus eet je brood met vreugde, drink met een vrolijk hart je wijn. God ziet alles wat je doet allang met welbehagen aan. Draag altijd vrolijke kleren, kies een feestelijke geur. Geniet van het leven met de vrouw die je bemint. Geniet op alle dagen van je leven, die God je heeft gegeven. Het bestaan is leeg en vluchtig en je zwoegt en 29

zwoegt onder de zon, dus geniet op elke dag. Het is het loon dat God je heeft gegeven. Doe wat je hand te doen vindt. Doe het met volle inzet, want er zijn geen daden en gedachten, geen kennis en geen wijsheid in het dodenrijk. Daar ben je altijd naar op weg. (Prediker 9:7-10) Stel: je gaat een gedramatiseerde documentaire over Qohelet maken. Je belt een castingbureau op en beschrijft de hoofdrolspeler. Wat zeg je? …………………………………….. …………………………………….. ……………………………………… ……………………………………… DONDERDAG Het licht is een genot. Wat een weldaad voor de ogen om de zon te zien! Wanneer een mens lang leeft, laat hij dan van elke dag genieten en bedenken dat de dagen van de duisternis ontelbaar zullen zijn. De toekomst is niets dan leegte. Geniet dus, beste vriend, van je jonge jaren, haal je hart op aan de dagen van je jeugd. Volg de wegen die je hart wil gaan, gun je ogen wat ze wensen. En onthoud bij alles wat je doet dat God je aan zijn oordeel onderwerpt. Belast je hart niet met verdriet en houd je lichaam vrij van kwalen, want je jeugd en jonge jaren zijn al snel voorbij. (Prediker 11:7-10 Uiteindelijk blijkt Qohelet toch nog een aardige opa of oom te zijn. Hij “gunt” je het plezier van het leven. Alleen heeft hij al zoveel ervaring opgedaan dat hij de grenzen weet te trekken. Wat bedoelt Qohelet met de uitspraak dat “God je aan zijn oordeel onderwerpt”? Is dat beangstigend of juist bepalend voor een goed leven?

VRIJDAG Prediker 12:9-14 Een laatste woord Prediker was een wijs man en heeft het volk veel kennis bijgebracht. Hij heeft gewikt en gewogen en veel spreuken opgesteld. In treffende spreuken probeerde Prediker de waarheid getrouw onder woorden te brengen. De woorden van de wijzen zijn zo scherp en puntig als een ossenprik, al hun spreuken zijn ons door één herder ingeprent. En tot slot, mijn zoon, nog deze waarschuwing: er komt geen einde aan het aantal boeken dat geschreven wordt, en veel lezen mat het lichaam af. Alles wat je hebt gehoord komt hierop neer: heb ontzag voor God en leef zijn geboden na. Dat geldt voor ieder mens, want God oordeelt over elke daad, ook over de verborgen daden, zowel over de goede als de slechte.

30

Het boek Prediker is waarschijnlijk samengesteld door een redacteur, iemand (of “iemanden”) die de tekst heeft verzameld en hier en daar heeft voorzien van een opschrift, een verklarend zinnetje en een nawoord. Het opschrift vind je in 1:1, het nawoord, inclusief een laatste citaat, heb je net gelezen (12:8-14). Stel dat je jouw gevoel over Qohelet en zijn boek zou moeten uitdrukken in een kleur. Welke kleur zou dat zijn? Je kunt ook kiezen voor een combinatie. …………………………………………………………………. Kun je vertellen waarom je die kleur hebt gekozen. …………………………………………………………………..

31

JWB 4 Editie 2004 Studie 5

GODSGESCHENK Eén van de meest kenmerkende verschillen tussen Adventisten en andere christenen is hun sabbatviering. Je hoort anderen vaak zeggen: "O, dat zijn die mensen die op zaterdag zondag vieren". Iets wat natuurlijk onmogelijk is, want je kunt van de zaterdag geen zondag maken en van de zondag geen zaterdag. Maar het is duidelijk wat men bedoelt. Verreweg de meeste christenen (ongeveer een miljard) hechten een bepaalde waarde aan de zondag, terwijl zo'n slordige tien miljoen adventisten de zevende dag - de sabbat - als bijzondere dag ervaren. Alle christenen, sabbatvierders en zondagvierders, zijn het er over eens dat de rustdag een geschenk van God is. Moet je eens voorstellen hoe je leven er uit zou zien als je zeven dagen in de week naar school of naar je werk moest. Zeven dagen (huis)werk. Geen weekend, zelfs geen enkele vrije dag. Nooit eens tijd om op verhaal te komen en even stil te staan. Altijd maar leren en werken. Je moet er niet aan denken. Daarom heeft vele eeuwen geleden de kerkvader Augustinus de sabbat al "een vakantie met God" genoemd! Het is daarom jammer dat er zoveel strijd is geweest over dit prachtige geschenk van God. Hooglopende ruzies over wat wel en wat net niet mocht op sabbat (of op zondag). Heftige strijd over sabbat of zondag. Zelfs vervolging. Waarom dit verschil tussen sabbat en zondag gekomen is, zullen we bespreken in les 11. In deze les en de volgende zullen we bekijken wat de oorsprong, de betekenis en de waarde van de sabbat is in het Oude en Nieuwe Testament. In les 12 zullen we zien welke rol de sabbat speelt in de profetische boeken Daniël en de Openbaring. Les 13 zal tenslotte ingaan op de praktische aspecten van sabbatviering. De Bijbel laat er geen twijfel over bestaan dat de sabbat bedoeld is als een weldaad voor de mens. Het is een feestdag. Een dag om te vieren en om blij mee te zijn. Ben jij er blij mee? Waarom heeft God deze dag gegeven?

Zondag Ezechiël 20:12 Wat vertelt de sabbat ons als teken tussen de Here en de mens? OORSPRONG VAN DE SABBAT

Het is heel opvallend dat alle belangrijke tijdeenheden, zoals de dag, de maand en het jaar, te maken hebben met de beweging van hemellichamen. De dag met de rotatie van de aarde, de maand met de stand van de maan, het jaar met de baan van de aarde om de zon. De tijdsperiode van een week kunnen we echter niet

32

uit de natuur herleiden. Waar komt de zevendaagse week en de sabbat dan vandaan? Misschien zul je denken: "Die zijn er altijd al geweest". Dat is echter niet het geval. In het verleden zijn er tijdeenheden van 8,10 of meer dagen geweest. Maar de week is al heel oud. De Babyloniërs kenden hem al. Geleerden hebben daar dan ook de oorsprong van de sabbat gezocht. Vooral ook omdat zij een dag kenden die aan de maangod was gewijd en de naam sabattu of sapattu droeg. Deze dag was echter beslist geen rustdag. Ook kende men in Mesopotamië zogenaamde "ongeluksdagen" die op de 7e,14e, 21e, en 28e dag van de maand vielen. Ook deze dagen kunnen zeker geen verklaring zijn voor het ontstaan van de sabbat, omdat deze in de Schrift een veel positiever karakter draagt. Er zijn nog een aantal andere theorieën over het ontstaan van de sabbat, maar geen van alle geven ze een bevredigende verklaring. Veel geleerden komen dan ook tot de conclusie dat er maar één volk is waar we de oorsprong van de sabbat moeten zoeken, namelijk Israël. De tekst bovenaan deze bladzijde maakt duidelijk dat de sabbat door God Zelf gegeven is als een teken tussen Hem en zijn volk. Als ook andere volken de sabbat gehouden zouden hebben, dan zou de sabbat geen onderscheidingsteken kunnen zijn tussen God en Israël!

Is de sabbat er ook speciaal voor jou?

maandag Genesis 2:2,3 Waarom heeft God de sabbat gezegend en geheiligd?

DE DAG DIE GOD SCHIEP Reinder Bruinsma heeft ooit een boek geschreven onder de titel, "De dag die God schiep". Daarmee wil hij duidelijk maken dat God niet alleen materiële dingen heeft geschapen maar ook de tijd. De week en de sabbat zijn door God ingesteld. In zekere zin kun je dan ook zeggen dat het scheppingswerk pas klaar was, voltooid was (zie vers 2), toen God die op de zevende dag beëindigde. Eerlijkheidshalve moeten we echter vaststellen dat er in Genesis 2 niet gesproken wordt over een sabbat, maar dat het werkwoord voor rusten hetzelfde woord is voor sabbat (letterlijk staat er dan dat God "sabbatte"). Creatief (scheppend) zijn vergt inspanning. Toch doet het wat vreemd aan dat God hier aan het einde van de scheppingsweek rustte. Het gaat in Genesis dan ook niet om vermoeidheid, want God raakt nooit vermoeid (zie Jesaja 40:28), maar "stoppen met werken", "ophouden". God hield op met zijn scheppingswerk en kon, terugkijkend op en genietend van zijn schepping, zeggen dat het "zeer goed" was (Genesis 1:31). Omdat God aan de zevende dag zijn zegen gaf en hem apart stelde (heiligde) zou het voor altijd een bijzondere dag worden. Een gedenkteken van Gods schepping.

33

Van ophouden weten. Ervaar je de sabbat als een hulp? dinsdag Exodus 20:8-11 Welke reden voor sabbatheiliging wordt hier gegeven?

HERINNERING AAN DE SCHEPPING Van de "tien woorden" (geboden) is het vierde het eerste echte gebod. De andere negen (behalve het vijfde) zijn verboden. Dit gebod kom je op diverse plaatsen in Exodus tegen. Ook in de andere boeken van Mozes worden voorschriften en richtlijnen met betrekking tot de sabbat gegeven. De sabbat en sabbatviering speelt een belangrijke rol in de geschiedenis van Israël. Lees Exodus 31:12-17; 34:21; 35:1-3; Leviticus 23:3 Het lijkt misschien wat vreemd dat een zo'n nuttige en plezierige zaak als de sabbat "geboden" moet worden. Waarom zou je nu iemand - hier zelfs een heel volk - moeten gebieden één dag in de week vrij te houden? Het was toch in hun eigen belang? Misschien dat het juist voor een agrarisch volk heel verleidelijk was altijd maar weer met werken bezig te zijn. Tenslotte moest de oogst op tijd binnen zijn. De sabbat wordt dan door de Schepper gegeven als middel om te voorkomen dat de mens alleen nog maar met materiële zaken en lichamelijke behoeften bezig zou zijn. Iets wat ook in onze tijd best wat aandacht zou mogen hebben. Op sabbat is er volop gelegenheid met andere zaken bezig te zijn. Zeker ook om de relatie met de Schepper te versterken. Zo kan elke sabbat een gedenkteken van de schepping zijn. Waar ligt de diepere oorzaak dat jij en ik opgeroepen (geboden) moeten worden om de sabbat te vieren?

woensdag Deuteronomium 5:12,15 Wat is nu de reden voor sabbatheiliging? (vergelijk Exodus 20:8-11)

HERINNERING AAN BEVRIJDING Voor veel Nederlanders is 5 mei nog steeds een belangrijke dag: bevrijdingsdag! Dat betekent het einde van een oorlog, vrijheid, feest. Voor Israël was elke zevende dag een bevrijdingsdag. Een herinnering aan de bevrijding uit Egypte. Een moment waarop als het ware het volk Israël geboren wordt. De Israëlieten werden niet vijf jaar verdrukt, maar een paar honderd jaar! Als je dan vrij

34

bent dan is er met recht reden om feest te vieren. Elke sabbat mocht vanaf nu een bevrijdingsfeest zijn. Het zal je zijn opgevallen dat het sabbatsgebod in Exodus een andere reden geeft tot sabbatviering dan Deuteronomium (= tweede wet). In dat boek worden de tien woorden voor de tweede maal genoemd, vandaar de naam van dit boek. Bij het sabbatsgebod in Exodus wordt de nadruk gelegd de sabbat te vieren als gedenkteken van de schepping en in Deuteronomium wordt het bevrijdingsaspect onderstreept. Wat stond er nu op de stenen tafels die Mozes meedroeg van de berg? Niemand weet dat natuurlijk zeker, maar het enige verschil tussen deze twee versies is de motivatie. Verder zijn ze gelijk! Schepping en verlossing spreken elkaar ook niet tegen. De tien woorden in Exodus worden ingeleid met de uitspraak: "Ik ben de HERE, uw God, die u uit het land Egypte, uit het diensthuis, geleid heb." Zowel in Exodus als in Deuteronomium speelt dus het begrip "vrijheid" een grote rol. Het is feest voor iedereen. Iedereen krijgt vrij: ouders, kinderen, personeel, gasten en zelfs de (last)dieren. God is niet alleen Schepper van de wereld, maar ook bevrijder van Israël. Dat laatste aspect zou eeuwen later ook door zijn Zoon worden duidelijk gemaakt.

Wat hebben scheppen en verlossen volgens jou met elkaar te maken?

donderdag Exodus 16:25 Wie behoort de sabbat toe?

EEN GEHEUGENOPFRISSER Sommige theologen beweren dat de sabbat pas gegeven is aan het volk Israël op de Sinaï tijdens de wetgeving. Het verhaal van het manna (= "wat is dit?") geeft echter aan dat het al daarvoor bekend was. Bovendien begint het vierde gebod in Exodus met het woordje "gedenk". Gedenken of terugdenken aan kan pas als iets uit het verleden bekend was. In Exodus 16:28 lees je "Hoe lang weigert gij mijn geboden en wetten te houden?" Daar blijkt uit dat al voor de wetgeving op Sinaï sabbatschending als een wetsovertreding werd gezien. Kennelijk had Israël tijdens haar ballingschap in Egypte de betekenis en waarde van de sabbat uit het oog verloren en moest het door middel van de proef met het manna weer worden opgefrist. Lees Exodus 16:1-36 Dat opfrissen moest kennelijk vaak gebeuren, want het sabbatsgebod wordt in de Tora van alle geboden het meeste genoemd! De latere profeten moeten ook voortdurend duidelijk maken dat er nogal wat schort aan de sabbatviering in Israël. Amos, Hosea, Jesaja, Jeremia, klagen allemaal over de onverschillige houding van Israël. Zelfs na de ballingschap, in de tijd van Nehemia, moest het "geheugen" van

35

velen opgefrist worden. Sommigen handelden in die dagen gewoon op sabbat met allerlei kooplui uit het buitenland en anderen stonden met hun blote voeten in de wijnpersen druiven te trappen. Men had dus geen tijd meer om te rusten. Het werk was belangrijker dan een ontmoeting met God. Van het prachtige geschenk dat God zijn volk gegeven had was niet veel overgebleven.

Het verhaal over manna en sabbat vertelt veel over Godsvertrouwen. Heeft voor jou de sabbat ook te maken met Godsvertrouwen?

vrijdag Exodus 31:13 Waaruit blijkt dat de sabbat ook voor de toekomst is bedoeld?

SABBAT ALS VERBONDSTEKEN Bij het gedeelte van zondag hebben we al gezien dat de sabbat niet overgenomen is van andere volken, maar dat het door God als een onderscheidingsteken aan Israël is gegeven. De sabbat is niet alleen een teken van Gods scheppingskracht, maar ook een teken van verlossing en bevrijding. Het is een teken van een "altoosdurend verbond" (Exodus 31:16). Het is een teken van Gods liefde en een aanwijzing dat men bij de Heer van Israël behoort. Zoals destijds de regenboog het teken was van Gods trouw aan zijn kinderen (zie Genesis 9), zo is de sabbat het teken van Gods trouw aan zijn schepping en teken van bevrijding en vrijheid. Omdat Israël bevrijd was van de slavernij, zo zou ook de sabbat symbool moeten zijn van vrijheid voor alle anderen in Israël, kinderen, personeel, slaven, vreemdelingen en ook het vee. Elke sabbat zou weer een herinnering moeten zijn aan de vrijheid die door God tot stand was gekomen. Zoals God kon ophouden met werken aan het eind van de scheppingsweek, zo zou ook de mens die vrijheid moeten nemen na een week werken of studeren. Lees Ezechiël 20:12,20 Zoals je weet staat de sabbat in het hart van de wet. Sommige archeologen hebben hierin een overeenkomst gezien met oud-oosterse soevereiniteitsverdragen. Op zo'n document werd het zegel van de soeverein als persoonlijk teken geplaatst. Zo is ook het sabbatsgebod een verzegeling van Gods verbond met zijn volk. Hij is de Koning van Israël en de Schepper der aarde.

Heb jij je relatie met de Heer al laten "bezegelen" door de sabbat te heiligen?

36

JWB 4 Editie 2004 Studie 6 DE SABBAT, DE DAG VAN DE HEERFout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Het zal je duidelijk zijn dat er tussen het Oude en Nieuwe Testament heel wat veranderd is. De angst dat het joodse volk opnieuw de sabbat zou overtreden en er misschien weer een ballingschap zou volgen zat er bij sommige schriftgeleerden goed in. Men was zo bang dat op één of andere wijze de sabbat geschonden werd dat er allerlei regels werden gemaakt om precies aan te geven wat nu wel of niet kon (met de nadruk op niet). Zo was er inmiddels een lijst gegroeid van 39 soorten werk die niet toegestaan waren op sabbat (zoals: wassen van vruchten, dorsen, bakken, een knoop losmaken, twee letters schrijven, vuur aansteken of blussen, en vele andere regels). Er vonden zelfs hele discussies plaats over de vraag of je nu een ei, dat op sabbat was gelegd wel of niet kon eten. Geen enkele christen zal er aan twijfelen dat er in het Oude Testament sprake is van de sabbat als de rustdag. De meeste christenen denken echter dat de sabbat alleen aan de joden gegeven is en dat de christenen daar nu geen boodschap meer aan hebben. Sommige gelovigen denken dat al in de tijd van de apostelen de sabbat werd afgeschaft en werd vervangen door de zondag. Anderen denken dat Jezus' provocerende optreden op sabbat het begin vormde van de verandering van rustdag. Het is inderdaad duidelijk dat Jezus niet zo gelukkig was met de pietluttige manier waarop sommigen in zijn tijd de sabbat doorbrachten en dat men zich om allerlei regeltjes druk maakte. Jezus kende een veel grotere vrijheid toe aan de sabbatbeleving dan sommige andere rabbi's uit die dagen. Welke waarde kunnen we nu hechten aan het argument dat Jezus' optreden op sabbat aanleiding zou zijn geweest voor de apostelen en de eerste christenen de rustdag te verschuiven van de sabbat naar de zondag? Kortom, wat zegt Jezus en het Nieuwe Testament over de sabbat? Welke houding heeft Jezus ten opzichte van de wet?

37

ZONDAG MATTEUS 5:17,18 Welke sterke uitspraak doet Jezus over de wet? Wat is volgens jou de betekenis van het woord 'vervullen'? Lees hiervoor de Groot Nieuws Bijbel.

DE WET VERVULLEN Dat is duidelijke taal! Jezus mag dan zo nu en dan als revolutionair overkomen, maar hier maakt Hij aan het begin van zijn openbaar optreden aan zijn toehoorders duidelijk dat Hij niet van plan is aan Gods wet te gaan sleutelen. Nog niet het kleinste onderdeel van de wet zou door Hem veranderd worden. Integendeel, Hij zou de wet juist gaan vervullen, letterlijk 'vol maken', d.w.z. de volle betekenis geven (zie GNB). Lees aandachtig Matteüs 5:21-37 Als je deze verzen gelezen hebt, zul je ontdekt hebben dat het hier gaat om geboden uit de wet die op de Sinaï gegeven zijn (de tien woorden). Jezus wil zeker niet alles klakkeloos accepteren in zijn dagen, maar Hij wijst verandering van Gods wet duidelijk af. Sterker nog, Hij laat zien dat het God niet zozeer om de regels gaat, maar veel meer om je levenshouding, je motivatie. Als je zonde omschrijft als wetsovertreding (1 Johannes 3:4), dan zullen maar weinig mensen een moord op hun geweten hebben. Maar Jezus zegt, als je iemand een gek ('dwaas') noemt of op iemand boos bent, dat daar al de wortel ligt van het kwaad. Langdurig haten kan tot een brok agressie en zelfs tot moord leiden. Jezus heeft dus niets gedaan om de wet ongeldig te maken, of af te schaffen. Hij heeft juist aan de wet een diepere dimensie gegeven. Dat deed Hij ook met het vierde gebod. Dat zul je wel merken in de volgende gedeelten.

Een betere vertaling van het Hebreeuwse woord 'tora' is onderwijzing, i.p.v. wet. Wat betekent Gods onderwijzing (wet) voor jou?

MAANDAG LUCAS 4:16 Welk gebruik maakte Jezus van Nazaret van de sabbat? Waar was Hij regelmatig te vinden? "NAAR ZIJN GEWOONTE"

38

Hoewel Jezus vaak door grote groepen mensen werd omringd, was Hij niet bepaald een 'kuddedier'. Zijn leven was ook zeker geen sleur. Hij was best kritisch als het om gewoonten ging. Dat heb je wellicht al ontdekt bij de laatste leesopdracht (uit Matteüs 5). Maar er zijn natuurlijk ook goede gewoonten. Eén van die goede gewoonten die Jezus uit zijn tijd respecteerde was de wekelijkse gang naar de synagoge. Natuurlijk op sabbat! Hij had al gezegd dat Hij niet van plan was Gods wet te veranderen. Net als zijn voorouders en tijdgenoten ging Hij elke sabbat naar het joodse leerhuis, de synagoge. De synagoge was ontstaan in de periode tussen de twee testamenten in. De aandacht was in deze periode verschoven van de tempel, die alleen in Jeruzalem te vinden was, naar de synagogen in de plaatselijke gemeenten. De synagogen functioneerden als een soort school of leerhuis. We zouden haast zeggen als een sabbatschool. Jezus had in de loop der jaren de waarde hier van leren inzien en kwam daar dus zoals Hij gewoon was. Bruinsma schrijft: "Hij ging niet uit sleur naar de synagoge, maar omdat Hij er wilde zijn; omdat Hij daar weloverwogen een deel van de sabbat wilde doorbrengen." Op grond van bovenstaande tekst kunnen we dus moeilijk aannemen dat Jezus een voorstander was de sabbatviering te vervangen door de heiliging of viering van een andere rustdag.

Is voor jou de sabbatviering een wekelijks terugkerend feest of veel meer een sleur? Wat betekent de sabbat voor jou?

DINSDAG MARCUS 2:23-28 Vaak wordt de vraag gesteld: Wat was eerder, de kip of het ei? Bij bovenstaande tekst zou je de vraag kunnen stellen: Wat was eerder, de sabbat of de mens? Welk antwoord geeft Jezus? Wat is het belang van dit antwoord?

HEER VAN DE SABBAT In de inleiding hebben we al geschreven dat er in Jezus' tijd heel wat regels waren met betrekking tot sabbat vieren en vooral over wat niet mocht op sabbat. Eén van de soorten werk die tot de 'verboden lijst' behoorden was het dorsen. Naar de idee van een aantal Farizeeën gingen Jezus' leerlingen hun boekje te buiten. Als reactie hierop doet Jezus niet eens de moeite om hun bekrompen traditie te weerleggen, maar geeft wel aan dat er soms omstandigheden kunnen voordoen,

39

waarbij je dingen anders moet doen dan je gewoon bent. Zoals David in een crisissituatie gebruik moest maken van de toonbroden om zijn hongerige manschappen te eten te geven. Lees 1 Samuël 21:1-6 Waar het God in de eerste plaats om te doen is, is het welzijn en het geluk van de mens. Matteüs, die dit verhaal ook vertelt, schrijft: "Barmhartigheid wil Ik en geen offerande...". Met andere woorden: het gaat bij sabbat vieren niet om een ritueel, maar om je inzet voor de nood en de zorg van een ander. Marcus zegt: "De sabbat is gemaakt om de mens...". Dus Jezus' leerlingen zijn niet schuldig aan wetsovertreding. God heeft de sabbat gegeven om het welzijn van de mens te bevorderen. Dat bereik je niet door allerlei pietluttige regeltjes op te stellen die ware sabbatviering onmogelijk maken. Gods oorspronkelijke doel voor de sabbat - het geluk en welzijn van de mens - is vele malen belangrijker dan welke (menselijke) sabbatsregel ook.

Wat doe jij op sabbat om het geluk van een ander te bevorderen? Of ben je toch wel heel sterk met jezelf bezig?

WOENSDAG MARCUS 3:1-5 Als Jezus op sabbat mensen geneest, dan is niet iedereen daar blij mee. Welke vraag stelt Jezus aan mensen die Hem daarover aanspreken? Wat is hun reactie?

GENEZINGEN OP SABBAT Het zal voor jou niet moeilijk zijn de vraag die Jezus in Marcus 3:4 stelt te beantwoorden. Het is voor sommige leiders in Israël helemaal niet zo vanzelfsprekend dat Jezus juist op sabbat verschillende keren zieken geneest. Lees Lucas 13:10-17 en 14:1-6; Johannes 5:1-18; 9:1-41 Als je bovenstaande schriftgedeelten hebt gelezen, dan zul je hebben gezien dat Jezus keer op keer werd aangevallen door enkele religieuze leiders uit zijn tijd, als Hij mensen genas op de sabbat. Je hebt al gezien dat bij Jezus het welzijn van de mens centraal staat op sabbat. Jezus wil mensen niet alleen bevrijden van het kwaad in hun leven, maar ook van hun verslavingen en ziekten. Juist de sabbat is voor Hem bevrijdingsdag! Als

40

Hij dan ook op een sabbat (naar zijn gewoonte) in de synagoge komt en een man met een verminkte ('verschrompelde') hand aantreft en hem geneest, hem bevrijdt van zijn kwaal, dan zegt Jezus ook terecht: "Hoeveel gaat niet een mens een schaap te boven? Daarom is het op de sabbat geoorloofd wel te doen" (Matteüs 12:12). Elke jood zou, als er op sabbat een schaap in een put zou vallen, het ongelukkige dier er weer uit halen. Juist de sabbat is bij uitstek geschikt om mensen te bevrijden en te genezen. Op een keer geneest Jezus een vrouw die al 18 jaar lang niet rechtop kon lopen en een andere keer een man die zelfs 38 jaar (!) lang ziek was geweest. Waarom wachtte Jezus niet een dag? Omdat sabbat bevrijdingsdag is!

Vaak wordt er binnen de kerk hevig gediscussieerd over de vraag wat nu wel en wat niet mag op sabbat. Geeft Jezus' houding t.o.v. zijn medemens jou een bepaalde richting aan? DONDERDAG MATTEUS 24:20 In Matteüs 24 vind je een preek van Jezus van Nazaret over de gebeurtenissen rond de verwoesting van Jeruzalem en de eindtijd. Welk gebed beveelt Hij zijn leerlingen aan?

41

VRIJHEID BETER DAN VLUCHTEN Is het waar, dat Jezus op sabbat provoceerde om op deze manier ruimte te bieden voor een nieuwe 'christelijke' rustdag? Was het om muggezifters van de joodse leiding in die dagen op de kast te jagen? Om te laten zien hoe modern en ruimdenkend Hij wel niet was? Of om te suggereren dat de sabbat helemaal niet zo belangrijk is? Jezus stelt zich zo op,juist uit respect voor de sabbat en omdat Hij de Heer van de sabbat is. Vooral voor mensen voor wie het nooit sabbat was. Die altijd leden onder hun kwaal. Voor wie alle dagen op elkaar leken. Voor hen is nu voor altijd duidelijk wat sabbat is. Een dag van genezing, bevrijding en verlossing. Een dag om op adem te komen, zoals het ook oorspronkelijk de bedoeling was, zelfs voor slaven en dieren (zie Deuteronomium 5:12-15). Jezus biedt dus geen ruimte voor een andere dag. Juist door zijn houding heeft Hij zijn volk als het ware de sabbat teruggeven. De sabbat zoals die door God bedoeld was. Niet als een dag van strenge regels en verboden, maar als een dag van vreugde, hoop en bevrijding. Als je zo sabbat viert is het altijd goed! Zo sabbat vieren wordt nooit ouderwets of on-evangelisch. Sterker nog, als Jezus aankondigt dat Jeruzalem verwoest zal worden, en er voor Gods kinderen moeilijke tijden zullen komen, dan raadt Hij hen aan te bidden dat hun vlucht niet op sabbat of in de winter hoeft plaats te vinden. Deze gebeurtenis zou 40 jaar later plaats hebben. Dat is ook 40 jaar na Jezus' opstanding! Voor Jezus breekt er nooit een tijd aan waarin het sabbat vieren onbelangrijk zou zijn, als je je maar bewust bent dat de sabbat er is voor de mens. We zijn niet langer slaaf, maar vrij om er een goede dag van te maken. Een dag voor de mens, samen met God! Waarom zou Jezus zijn volgelingen hebben aangeraden bovenstaand gebed te bidden? Zouden we dat nu nog moeten doen? VRIJDAG HANDELINGEN 17:2 Welke gewoonte had Paulus, als volgeling van Jezus van Nazaret, toen hij het evangelie bracht in de wereld van zijn tijd?

EN PAULUS DAN? Zoals je weet is Paulus één van de grootste christenvervolgers geweest. Hij is tot één van de ijverigste verdedigers van het christelijke geloof geworden. De reden? Zijn ontmoeting met de Heer van de sabbat op de weg naar Damascus. Begrijpelijk dus, dat ook hij de gewoonte had om op sabbat naar de synagoge te gaan. Lees Handelingen 13:14,42,44; 16:13; 18:4,11 Volgens sommige bijbelverklaarders kwam Paulus alleen maar in de synagoge om daar de joden tot het christelijke geloof te bewegen. Dus niet omdat hijzelf een overtuigd sabbatvierder zou zijn. Het is inderdaad waar dat Paulus zijn

42

evangeliewerk meestal begon in de synagoge. Toch is dat niet het hele verhaal. Uit Handelingen 13 blijkt dat Paulus niet alleen maar de joden toespreekt in de synagoge, maar op een bepaalde sabbat komt "bijna de hele stad bijeen om het woord Gods te horen" (vers 44). In de Griekse stad Korinte houdt Paulus zelfs anderhalf jaar elke sabbat besprekingen in de synagoge en probeert daar "Joden en Grieken te overtuigen." Al deze mensen konden natuurlijk niet in de synagoge, maar zullen ongetwijfeld op het synagogeplein zijn samengekomen. Juist hier had Paulus een poging kunnen doen om een andere rustdag in te stellen. Paulus had hier, net als zijn Heiland, geen behoefte aan. Omdat ook hij, "zoals hij gewoon was", op sabbat naar de synagoge ging om God te aanbidden en met geloofsgenoten samen te zijn. Ook hij had ervaren dat juist de sabbat een uitstekende mogelijkheid was om zijn Schepper en Verlosser te ontmoeten. Daar was en is de sabbat bij uitstek het symbool van.

Wat zou jouw reactie zijn als Paulus inderdaad de niet-joden gelegenheid had gegeven de zondag als rustdag te kiezen?

43

JWB 4 Editie 2004 Studie 7 DE DAG DIE GOD SCHIEPFout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Gelukkig maar dat Jezus door zijn houding ons de sabbat als het ware weer heeft teruggeven. Hij heeft er weer een feestdag van gemaakt. Ook voor vele joden is de sabbat een dag van vreugde (hoewel de wijze van sabbatvieren nog steeds een heet hangijzer is in de discussies tussen de diverse groepen. Net zoals het er ook binnen de Adventkerk heftig kan toegaan als er over sabbatviering gesproken wordt). Binnen het christendom gaat men er van uit dat, of je nu de sabbat met vreugde viert of er een wettische dag van maakt, met allerlei verplichtingen en verboden, de sabbat als zodanig heeft afgedaan. Die geldt niet meer voor christenen. De opstanding van Jezus op de eerste dag van de week is van zo’n ongelooflijke waarde, is zo ontzettend belangrijk, dat de sabbat alleen maar in de schaduw kan staan van de zondag. Bovendien kan de christelijke kerk bogen op een eeuwenlange traditie die de zondagviering ondersteunt en is het hele maatschappelijke en economische leven op de zondagsrust afgestemd. Dus weinig reden om hier nog wat aan te willen veranderen!? Waarom is de sabbat verdrongen door de zondag? En wat is de waarde van bovenstaande argumenten? Wat was de houding van de eerste christenen ten aanzien van de rustdag? Met deze vragen willen we ons in deze les bezig houden.

44

45

zondag Johannes 20:19 GNB Wat deden de leerlingen van Jezus op deze eerste dag van de week, drie dagen na het sterven van Jezus?

DE OPSTANDINGSDAG Wat een ongelooflijk moment moet dat zijn geweest: die zondagmorgen toen de vrouwen bij Jezus’ graf kwamen en hoorden (en later zagen) dat Hij was opgestaan. Een dag om nooit meer te vergeten! Zonder Jezus’ opstanding zou er ook nooit een christelijke kerk zijn geweest. Moet je eens over nadenken! De vier evangelisten geven zeker geen eensluidend verslag over het leven van Jezus, maar de dood en de opstanding vermelden ze allemaal. Het geeft haarfijn aan hoe belangrijk deze gebeurtenis voor hen is geweest. Lees Matteüs 28:1; Marcus 16:2,9; Lucas 24:1; Johannes 20:1,19. De meest tragische week in de geschiedenis van de mens wordt gevolgd door de grootste en meest spectaculaire gebeurtenis aller tijden: de opstanding van de Zoon des mensen. Het is geen wonder dat deze gebeurtenis een grote rol ging vervullen in de christelijke kerk. De gevolgen waren zo groot dat men later niet alleen Pasen ging vieren op de eerste dag van de week, maar dat men zelfs de wekelijkse rustdag veranderde van de sabbat in de zondag. Hoe begrijpelijk dit enthousiasme ook is, geen van de bovenstaande teksten, waar de eerste dag van de week wordt genoemd, vraagt om de viering van de zondag als herinneringsdag van Jezus’ opstanding. Geen van deze teksten geeft een goddelijke bevel de sabbat te vervangen door de zondag. De samenkomst van Jezus’ leerlingen (zie tekst bovenaan) is dan ook geen dienst ter ere van de opgestane Heer. Het gaat hier om een gesloten bijeenkomst “uit vrees” voor de joodse overheid. Niet de overtuiging dat de Heer is opgestaan brengt hen samen, maar angst. Dat is zeker geen goede motivatie om een gebod van God te veranderen. Heeft de opstanding voor jou een dusdanige betekenis dat je daaraan een dag zou willen wijden? maandag Handelingen 20:7 GNB Waarom voerde Paulus het woord tot diep in de nacht? Gaat het om een dienst die geregeld op de eerste dag van de week plaatsvond?

46

EEN SLAAPVERWEKKENDE TOESPRAAK Het zal je maar gebeuren. Ga je op een avond met je ouders mee omdat er zo’n beroemde zendeling in de buurt is, het blijkt een nogal breedsprakig mannetje te zijn. Hij gaat zelfs zo lang door dat je er een vreselijke slaap van krijgt. Eutychus, een jeugdlid uit de gemeente Troas, dichtbij het oude Troje (je weet wel van dat paard), was naar Paulus gaan luisteren. Hij had een lekker plekje opgezocht, waar hij nog wat frisse lucht van buiten kreeg: de vensterbank. De slaap won het echter van de belangstelling en hij viel niet alleen in slaap, maar ook van de derde verdieping naar beneden op straat. Wat een consternatie! Iedereen rende de straat op. Uiteraard had niemand belangstelling meer voor Paulus’ toespraak. Lees Handelingen 20:7-12 Wat is de strekking van dit verhaal? Dat Paulus op de eerste dag der week het avondmaal vierde en daarmee de sabbat heeft afgeschaft? Hoewel sommigen dit denken, is er geen enkele aanleiding toe dit aan te nemen. In de eerste plaats gaat het hier om een afscheidsrede en niet om een gebruikelijke dienst. Ten tweede is het tijdstip waarop het brood gebroken wordt na middernacht, d.w.z. maandagmorgen (vgl. Johannes 20:19). Ten derde is het de vraag of het breken van brood hetzelfde is als het vieren van het avondmaal. Het verband van de tekst geeft duidelijk aan dat Paulus honger had, omdat hij al lang had gesproken (daarom was die jongeman in slaap gevallen!) en ook nog wel even door wilde gaan. Het verband maakt dus duidelijk dat het hoogstwaarschijnlijk niet om een avondmaal ging, maar om een gewone maaltijd. En ten vierde is de essentie van het verhaal niet een dienst op zondagavond, maar de opstanding van een jeugdlid dat dood op straat viel. De opgestane Heer leeft, ook na zijn hemelvaart! Begrijpelijk dat de schrijver dit verhaal beëindigde door te zeggen dat de gelovigen "buitengewoon bemoedigd" werden. Waarom denk je dat dit verhaal in de Bijbel opgenomen is? dinsdag Openbaring 1:10 GNB Op welke dag kwam de Geest over Johannes? “DE DAG DES HEREN” Als je in een christelijke encyclopedie de uitdrukking “de dag des Heren” zou opzoeken, zul je twee verklaringen tegenkomen. De eerste is dat dit de “dag” is waarop de Heer zal komen en zal oordelen. De profeten in het Oude Testament, maar ook schrijvers in het Nieuwe Testament, vermelden deze oordeelsdag regelmatig. Denk bijvoorbeeld aan Petrus' opmerking: “De dag des Heren zal komen als een dief” (2 Petrus 3:10). Een tweede verklaring, die misschien wat vreemd bij je zal overkomen, is dat de uitdrukking “de dag des Heren”, de dag is waarop de Heer opstond. Dat zou dan de zondag zijn. Johannes was verbannen naar het eilandje Patmos. Op de dag des Heren kreeg hij een visioen (rond 100 na onze tijdrekening). Volgens de tweede verklaring gebeurde dat op de eerste dag van de week. Op die manier zou de zondag een door God goedgekeurd alternatief voor de sabbat zijn geworden. Ik weet niet of je deze redenatie hebt kunnen volgen, maar het komt daarop neer: In de 47

loop der eeuwen is de uitdrukking “dag des Heren” binnen de christelijke kerk vooral toegepast op de wekelijkse rustdag: de zondag. Johannes, één van Jezus' leerlingen, zou deze dag al zo genoemd en gevierd hebben. Het probleem met deze opvatting is dat deze uitdrukking pas in de loop van de 2e eeuw voor de zondag werd gebruikt, dus na het schrijven van het Nieuwe Testament. Deze verklaring ligt dus veel minder voor de hand dan om de uitdrukking “dag des Heren” op de sabbat toe te passen, omdat Jezus Heer van de sabbat is (Marcus 2:28; vgl. Jesaja 58:13). Ook de eerste opvatting, de dag van oordeel, de wederkomst, is een goede verklaring, omdat alles wat in het boek de Openbaring geschreven is in het teken staat van de “ure des oordeels” (14:6,7). Zelfs als met “de dag des Heren” de zondag zou zijn bedoeld, is het duidelijk dat het alleen maar gaat om een tijdaanduiding. Meer is het niet. Het is geen gebod tot verandering! Als je bij het zoeken van verklaringen van bijbelteksten verschillende mogelijkheden hebt, op grond waarvan maak je dan een keuze? woensdag 2 Tessalonicenzen 2:1-3 Welke twee gebeurtenissen gaan er vooraf aan de wederkomst van Jezus?

“DE MENS DER WETTELOOSHEID” Tot nu toe hebben we een aantal argumenten besproken die “bijbelse” grond moeten bieden voor de ontstaansgeschiedenis van de zondagviering. Zowel de opstandingsteksten, Paulus’ afscheidsrede in Troas, als de uitdrukking “dag des Heren” zijn geen goed uitgangspunt. Het zijn slechts tijdaanduidingen die niet ingaan op de verandering van sabbat naar zondag. Lees 1 Korintiërs 16:1,2 Hier lees je over een inzameling (een collecte) voor het zendingswerk van Paulus, waarbij ook gesproken wordt over de eerste dag der week. Dat is toch een duidelijke aanwijzing voor een zondagse kerkdienst in het Nieuwe Testament! Nee, Paulus zegt om “thuis” iets weg te leggen. Er is dus géén sprake van een samenkomst. Daar zit ook een filosofie achter. Nog niet zo lang geleden ontvingen de mensen geen maandsalaris, maar een weeksalaris. Dat was toen niet anders. Is het nu niet gewoon heel verstandig om aan het begin van de week iets weg te leggen voor een bijzondere collecte (of je tiende!)? Aan het einde van de week is het misschien op. Roept Paulus de gemeente daartoe op? De werkelijke reden van de verandering van sabbat naar zondag wordt al aangegeven in het Nieuwe Testament. Paulus heeft gewaarschuwd voor “grimmige wolven” die de gemeente zouden binnenkomen (Handelingen 20:29), voor valse leraars, voor verwarring, maar ook voor geestelijke afval en de “mens der wetteloosheid”. Hoewel Jezus en Paulus niet aan de wet getornd hebben, is er een ontwikkeling op gang gebracht waarbij de wet van God is aangetast. Maar waarom nu juist de aanval op de sabbat? Waarom de populariteit van de zondag? Dat zullen we de komende twee dagen bespreken.

48

Paulus waarschuwt in zijn dagen voor misleiding. Voor welke misleiding(en) zouden we nu moeten oppassen? donderdag Justinus de Martelaar:“Dialoog met Trypho” “Wij zouden ook jullie besnijdenis van het vlees, jullie sabbatdagen en eigenlijk al jullie feesten houden, als we de reden niet kenden waarom deze zaken jullie zijn opgelegd, namelijk, vanwege jullie zonden en jullie hardheid des harten.” Wat vind je van deze uitspraak uit de eerste eeuw na onze tijdrekening?

JODENHAAT Justinus de Martelaar leefde van 138 tot 161 na Christus. Hij is de eerste die vrij gedetailleerd de zondagsviering beschrijft en de sabbat afwijst. Vóór hem waren er al anderen geweest, maar die waren minder uitvoerig. Het citaat bovenaan is weinig complimenteus voor de joden. Dat was kenmerkend voor de manier waarop vele christenen over de joden dachten. Er waren toen heel wat mensen in de kerk die ronduit een hekel hadden aan joden. Daarom werd door velen de sabbat veracht. Binnen het Romeinse Rijk werden de joden steeds minder populair vanwege hun opstanden tegen Rome. Dat gebeurde rond het jaar 70. Dat eindigde met de vernietiging van de stad Jeruzalem en de tempel. Rond het jaar 135 vond opnieuw een opstand plaats. Diverse Romeinse keizers deden daarom hun uiterste best de joodse godsdienst uit te roeien en ook de sabbatviering onmogelijk te maken. Deze anti-joodse stemming sloeg ook over naar de christenen. Vanwege hun relatie met het jodendom wilden ze zich daarvan steeds meer distantiëren. Diverse kerkvaders (vroeg-christelijke kerkleiders) spraken en schreven zeer laatdunkend over de “joodse” sabbat. Om de dag nog meer te degraderen tot een onplezierige dag, maakte men van de sabbat een vastendag. Aan zo’n dag zul je dus weinig vreugde beleven en er niet erg naar uit zien. Zo werd ook de viering van het avondmaal onmogelijk gemaakt. De waarde van en de belangstelling voor de sabbat in de eerste eeuwen na Christus daalde daarom aanzienlijk.

Wat voor dag is de sabbat voor jou? vrijdag Maleachi 4:2a Aan wie belooft God genezing?

ZON(NE)DAG Dat de sabbat langzamerhand verdrongen is, betekent niet dat alle

49

christenen overgingen tot zondagviering. Heel lang werden er op diverse plaatsen in Europa beide dagen naast elkaar gevierd. Sommige christenen hebben de sabbat nooit opgegeven, anderen (voornamelijk in Rome) gaven al heel snel de voorkeur aan de zondag. Hoewel verschillende kerkvaders voorstanders van de zondag waren en keizer Constantijn in het jaar 321 de zondag tot de officiële rustdag maakte, werd sabbatviering nog niet verboden. Later, in de vierde eeuw, werd de rust op sabbat verboden door een besluit op het Concilie van Laodicea. Tegelijkertijd werd geboden zoveel mogelijk te rusten op (wat men noemde) “de dag des Heren” (zondag). Dat de sabbat verdrongen werd had te maken met de behoefte van christenen zich te onderscheiden en los te maken van de joden. Maar waarom koos men nu voor de zondag en niet, bijvoorbeeld, voor de vrijdag? Die vraag zal in onze tijd anders beantwoord worden dan in de tijd waarin deze verandering plaatsvond. Nu zullen de meeste christenen zeggen: omdat de Heer opstond op de eerste dag van de week.

Constantijn Die reden speelde ook toen mee, maar het belangrijkste motief voor de keuze van de zondag was, dat de zondag (de dag van de zon) samenviel met de eerste scheppingsdag, de dag van het licht. Daarbij ging het niet om heidense zonneaanbidding, maar om het vieren van de eerste scheppingsdag, waarop God het licht formeerde. Daarbij was het een hele mooie gedachte dat Jezus Christus, “het licht der wereld” en “de zon der gerechtigheid”, op de eerste dag was opgestaan. Verder speelde ook het getal acht een grote rol, zoals de achtste dag de dag van de besnijdenis was. Zondag was dan de achtste dag vanaf de vorige zondag. Een wat geheimzinnige motivatie. Duidelijk is dat niet het vierde gebod, maar een aan de zon gewijde dag uitgangspunt was van “christelijke” zondagviering. Kan er volgens jou sprake zijn van een “christelijke” zondagviering? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?

50

JWB 4 Editie 2004 Studie 8 SABBAT HEEFT DE TOEKOMSTFout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Science fiction, astrologie en horoscopen zijn populair omdat ze iets over de toekomst lijken te zeggen. Hoe onzekerder de samenleving of de individuele mens, des te groter de belangstelling voor toekomstvoorspellingen. In de afgelopen lessen hebben we juist veel aandacht gehad voor het verleden. Er is gekeken naar de sabbat in het Oude en Nieuwe Testament, en naar de verschuiving van de rustdag: sabbat naar zondag. Over die verschuiving zijn dikke boeken en proefschriften over geschreven. Hier kunnen we alleen maar een aantal hoofdzaken aanduiden. Profetie geeft vaak een vergezicht op de toekomst. De profeten Daniël en Johannes (schrijver van het boek Openbaring) zijn binnen de Adventkerk ongetwijfeld de meest aangehaalde profeten. Veel van wat ze over de toekomst hebben gezegd is al werkelijkheid geworden. Andere ontwikkelingen zijn nog steeds gaande of moeten nog plaatsvinden. Adventgelovigen ontdekten in de vorige eeuw dat beide profeten (ook wel apocalyptici genoemd) interessante dingen te zeggen hebben over de plaats van de wet en de sabbat in de loop van de geschiedenis. Al in de zeventiende eeuw zagen de Zevende-dags baptisten een relatie tussen bepaalde uitspraken in Daniël en de Openbaring en de verandering van de sabbat naar de zondag. Adventisten zien een heel duidelijk verband met de boodschappen van de drie engelen uit Openbaring 14 en achten het hun taak hun profetische inzichten wereldkundig te maken.

zondag Daniël 7:19-22 In welk dier is Daniël vooral geïnteresseerd? Waarom zal Daniël vooral in dat dier geïnteresseerd zijn geweest?

VERANDERING VAN TIJDEN EN WET (1) Als je sommige delen van Daniël of het boek Openbaring leest, dringt de vraag zich op of de profeten het niet wat eenvoudiger hadden kunnen formuleren. Voor je het weet ben je het spoor bijster. Een goed uitgangspunt bij het lezen van de Bijbel is om eerst aandacht te geven aan verhalen en teksten die wel duidelijk zijn. Bijvoorbeeld, in het boek Daniël herken je in hoofdstuk 7 dezelfde volgorde van gebeurtenissen als in hoofdstuk 2. In de droom van Nebukadnessar (hfdstk 2) komt een beeld voor dat uit verschillende metalen bestaat. De metalen vertegenwoordigen een opeenvolging van koninkrijken: Babylon, Medo-Perzië, Griekenland, het Romeinse Rijk en een verdeeld Europa. In Daniël 7 komen alle rijken weer voorbij, maar nu in dierengedaanten.

51

Lees Daniël 7:2-8 Als je Daniël 2 kent, heb je de sleutel om Daniël 7 te “openen”. In het zevende hoofdstuk merk je dat er bijzondere aandacht wordt geschonken aan het vierde dier. Ook de profeet zelf wil er alles over weten. Onze vragen worden als het ware door hem gesteld in 7:16; 7:19. Het vierde dier verwijst naar het Romeinse Rijk. Dat is althans de opvatting van vele uitleggers in het verleden en ook van de adventisten. Het vierde dier is een monster met tien horens. In 7:20 merk je dat de tien horens waarschijnlijk tien machthebbers, of rijken of volken zijn. Plotseling verschijnt er een “kleine horen” die enorm proporties krijgt en drie van de tien horens verdringt. Het is die “kleine horen” die een waar schrikbewind ontketent.

Herken je de politiek van je eigen tijd in zulke beelden? maandag Daniël 7:23-25 Waar staat die 'hij' voor in vers 25? Leg vers 20 en 21 er eens naast om het juiste antwoord te vinden. Wat doet deze macht?

VERANDERING VAN TIJDEN EN WET (2) Als je Daniël 7 leest zie je dat de "kleine horen" een vervolgende macht is. Hij heeft het gemunt op “de gelovigen”. Deze macht ontstaat in de laatste eeuwen van het Romeinse Rijk. Hij lastert God, verovert een drietal andere machten binnen het Romeinse Rijk, verandert Gods tijden en wet en krijgt gelegenheid voor een bepaalde periode (drie en een halve tijd) zijn werk uit te voeren. We kunnen dit hier niet gedetailleerd uitleggen. Maar al vóór de Hervorming (Luther 1517) werd er al in de richting van één macht gewezen die alle kenmerken van het vierde dier zou hebben: de rooms-katholieke kerk. Dat gebeurde door critici van binnen en van buiten die kerk. Men wees naar de geschiedenis. De kerk van Rome nam de macht over van het ingestorte Romeinse Rijk, vervolgde gelovigen met afwijkende meningen, veroverde drie stammen van het voormalige rijk (de Herulen, Vandalen en Oost-Goten), week duidelijk af van de goddelijke normen en de bijbelse leer en veranderde ook de wet van God. Voor adventisten is vooral dat laatste opmerkelijk. Al in de zesde eeuw voor Christus wijst de profeet Daniël naar een macht die de wet van God zou veranderen. In de loop der eeuwen werden er binnen de kerk allerlei zaken toegelaten die nauwelijks bijbels te verantwoorden waren, zoals de

52

verering en (soms) aanbidding van beelden. Dat is duidelijk tegen het tweede gebod. Omdat de zondag de sabbat had verdrongen, werd het vierde gebod betrokken op de 1e dag van de week in plaats van de 7e.

Vind je het belangrijk dat we in een tijd waarin de meerderheid van de bevolking geen christen meer is deze geschiedenis oprakelen? dinsdag 2 Tessalonicenzen 2:7,8 GNB Wie weerhoudt de wetteloze om zijn macht volledig uit te oefenen?

"GEHEIME" WETTELOOSHEID Wat Daniël aankondigde over de verandering van de wet, was al sluipend begonnen toen Paulus rond 50 na onze tijdrekening zijn brief aan de gemeente te Tessalonica schreef. Toen de apostelen nog leefden begonnen zich hier en daar al verschuivingen voor te doen. Door hun preken, brieven en soms zelfs alleen door hun aanwezigheid werden al te grote afwijkingen nog bijgesteld, gecorrigeerd of zelfs voorkomen. Zowel Jezus als Paulus hadden de gemeente gewaarschuwd voor mensen die verwarring zouden stichten om de gemeente te gronde te richten. Daarbij zouden zelfs wonderen plaatsvinden om de gelovigen te misleiden. Het trieste is dat de kerk zichzelf ten gronde richt. De strijd begint van binnen uit. Verschillende opvattingen, verworden tot verschillende stromingen, die weer uitgroeien tot verschillende kerken. Lokale machthebbers, zelfs keizers worden te hulp geroepen om de “vijand” te bestrijden. Vier eeuwen na de dood van Jezus worden christenen niet alleen vervolgd door de staat, maar door mede-christenen. Het motto lijkt te zijn: ik heb gelijk, dus jij moet sterven! Hoe kon het gebeuren dat de kerk afdwaalde en zelfs tot een vervolgende macht werd? Na zoveel toewijding, na zoveel inzet en enthousiasme! Paulus geeft inzicht. Lees 2 Tessalonicenzen 2:9,10 en Matteüs 24:12 Als mensen de liefde voor God en de waarheid laten vallen, als mensen niet meer het unieke van Gods liefde zien, dan zal wetteloosheid toenemen en ook de onderlinge liefde verkoelen. Als God niet meer centraal staat in het leven, dan neemt de mens die positie over. Dat is precies wat in de kerk gebeurde in de loop van de eeuwen na de apostelen. Niet Gods Woord, maar de mens bepaalde wat waarheid was.

53

Zie je in je eigen kerk soms ook bepaalde vormen van intolerantie?

woensdag Openbaring 12:17 GNB Wie zijn de slachtoffers van de draak die razend is geworden?

TROUW DOOR DIK EN DUN In elke tijd zijn er mensen geweest die niet bang waren tegen de stroom in te roeien. Mensen die niet met alle winden meewaaiden. Mensen die trouw bleven aan God terwijl de meerderheid de verkeerde kant opging. Velen hebben in de loop van de tijd hun liefde voor God verloren. Er zijn anderen, die ondanks alles blijven standhouden. Lees Openbaring 12:13-18 Heb je in Openbaring 12:13-18 de tekst uit Daniël 7:25 herkend? Beide profeten gebruiken niet alleen de uitdrukking “tijd, tijden en een halve tijd” maar ook de tijdsbepalingen "42 maanden" en "1260 dagen". Het gaat in alle drie de gevallen om een profetische aanduiding van 1260 jaar. In Daniël 7 en 8 en Openbaring 12, 13 en 14 wordt een macht genoemd die de gelovigen 1260 jaar lang verdrukken (van 538 tot 1798 na Christus). In de tijd van de Hervorming wordt deze macht door protestanten vereenzelvigd met de kerk van Rome. Na deze 1260 jaren, zou satan proberen op een andere wijze te werken. Maar vervolging, verdraaiing, vervlakking van de waarheid, kan niet tegenhouden dat er ook in de twintigste eeuw mensen naar God zoeken en hem vinden. Altijd zal er een “rest” zijn. In Openbaring wordt die rest getekend door het geloof van Jezus en trouw aan de geboden. Het is mooi als je je daarmee mag vereenzelvigen.

54

donderdag Openbaring 13:16,17 Wat zal het gevolg zijn van het niet hebben van dat merkteken?

EEN MERKTEKEN Niet alles wat in Openbaring 13 staat is ons duidelijk, maar de overeenkomst met Daniël 7 is treffend. Het gaat om een macht die “tijden en wet” zal veranderen. Adventisten hebben vanaf het begin van hun geschiedenis geloofd dat de sabbat een teken is van Gods heerschappij. Daar waar de sabbat onder vuur komt te liggen, of wordt vervangen, ontstaat een teken van een anti-god. Adventistische boeken noemen de Rooms katholieke kerk in dit verband. In een eerdere studie hebben we al gezien, dat de sabbat een "teken" tussen God en zijn volk wordt genoemd (Exodus 31:13-18, Ezechiël 20:12,20). Daarnaast is er een ander "teken" van gezag gekomen: de zondag. God heeft een dag en de mens heeft een dag. De sabbat neemt een unieke plaats in tussen de andere negen woorden. Sommigen noemen het wel het zegel van de wet. Zoals andere oude documenten werden bekrachtigd met een ambtelijk zegel, waarin de naam, de titel en het rijk van de wetgever werden vermeld, zo is dat ook met het sabbatsgebod: zijn naam is "de Here uw God", zijn titel "Schepper" en zijn rijksgebied de "hemel en aarde". Het gaat hier dus niet alleen maar om het veranderen van een dag. Nee, het is een ontkenning van Gods soevereine gezag en een poging om dat anderen dwangmatig op te leggen.

Wat zou jij doen als je verplicht zou worden de sabbat op te geven? vrijdag Openbaring 14:7 Wie heeft er “recht” op onze aanbidding?

AANBIDT DE SCHEPPER In sneltreinvaart zijn we door de profetieën van Daniël en de Openbaring gegaan, die iets over de sabbat zeggen. Daaruit blijkt dat de verandering van de wet, en met name het sabbatsgebod, al honderden jaren geleden is aangekondigd. Er wordt ook aangekondigd - en dat is voor ons heel erg belangrijk - dat de strijd rond Gods wet en de sabbat/zondag kwestie weer een rol gaat spelen in de tijd voor Jezus' komst. Openbaring 13 geeft aan dat er een soort verbond zal komen tussen verschillende kerken en godsdiensten en dat "de draak" (satan) zich in het bijzonder

55

zal richten tegen hen die "de geboden van God bewaren". In dat laatste conflict tussen goed en kwaad zal het vooral gaan om de trouw aan God. Wil ik God aanbidden als Schepper van hemel en aarde (op de dag die daarvan het gedenkteken is) of leef ik naar het gezag van mensen? Lees Openbaring 14:6-12

Waarom heeft God dit voorzegd? Om je bang te maken? Zeker niet. Hij wil ons helpen om niet misleid te worden. In hoofdstuk 14 zegt Johannes bemoedigend: "Hier blijkt de volharding der heiligen, die de geboden Gods en het geloof in Jezus bewaren." Bij volharding horen die twee (geboden en geloof) samen. Door je geloof in Jezus en in de Schepper, kun je ook zijn geboden naleven. Jezus heeft beloofd dat wie volhardt tot het einde, behouden zal worden (Matteüs 24:13). Dat hoeven we niet alleen te doen want Jezus heeft gezegd: "Luister goed: ik ben altijd bij jullie,tot aan de voleinding van de wereld." (Matteüs 28:20).

Heb jij je keus al bepaald?

56

JWB 4 Editie 2004 Studie 9 WAAROM ?Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. “Wat het ook is, de mens kan het wel accepteren als hij maar weet waarom” (Nietzsche)

Als je maar gelooft dat nachtmerries niet eeuwig duren, dat aan elke winter een eind komt en dat een tunnel twee lichtende openingen heeft... dan kun je overweldigende ellende nog bevechten. Maar de dood van de hoop leidt tot de hoop op de dood. Daarom neemt zelfdoding in onze tijd steeds meer levens. Gedurende de eerste veertig levensjaren is het een belangrijker doodsoorzaak dan ongevallen. De komende vier weken gaan we ons bezig houden met de vraag “waarom?” Of je een bevredigend antwoord zult vinden is een vraag op zichzelf. Zelfs Prediker met al zijn wijsheid bleef met onbeantwoorde vragen zitten (Prediker 7:23,24). De vraag naar het waarom, is de vraag naar de oorzaak van leed en pijn. Het is de vraag die gesteld wordt door de ervaringsdeskundigen die wij allen zijn. Wellicht wordt de vraag wat minder acuut en wordt er een antwoord mogelijk als we gaan vermoeden dat God ook met die vraag leeft! Misschien helpt het om te ontdekken je lijden kunt “bezweren” door er tegen te vechten.

ZONDAG EFEZIERS 5:17 Welke raad geeft Paulus aan de gelovigen van Efeze? Geldt die ook voor jou?

BETEKENIS EN DOEL Een hondenrenbaan in Florida. Het mechanische konijn raast over het gras, achtergevolgd door een tiental honden. Plotseling knalt het kunstkonijn uit elkaar. De honden rennen verdwaasd rond. Ze zijn volslagen van de wijs en vertonen tekenen van een zenuwinzinking. Ze zijn hun doelwit kwijt. Ze zijn getraind om het konijn te vinden, maar het konijn is opgelost in het niets. De honden zijn hun “levensdoel” kwijt. Het is natuurlijk flauw om het zo te formuleren, maar “zonder doel is het leven doelloos”. Het heeft pas zin om te rennen als er een konijn is om te vangen. Er zijn mensen die nog nauwelijks weten waarom ze aan het rennen zijn. Bij tijd en wijle bekruipt hen het gevoel dat het leven zinloos is. Ze denken na over hun werk, studie, relaties, zichzelf; ze laten hun oog gaan over de mooie dingen die

57

ze hebben; denken terug aan de tv programma’s van de vorige avond; en vragen zich tenslotte af of dit alles nu het ware leven is. Altijd blijft het vermoeden knagen dat er meer is, dat het in het leven toch om meer moet gaan dan…..? Je kunt je afvragen of deze diepe vraag, niet samenhangt met die andere grote vraag: bestaat God? De vraag naar de zin van het leven werd op indringende manier gesteld door een groep kunstenaars die het massale geweld van de eerste wereldoorlog hadden meegemaakt. De naam voor hun nieuwe “stroming” werd gevonden door één van hen geblinddoekt een woord te laten aanwijzen in een Frans woordenboek. Het werd “dada” (hobbelpaard). Vanaf dat moment presenteerden zij zich aan de wereld als Dadaïsten. Hun naam was dus “zinloos”, door toeval ontstaan. Zo keken ze ook tegen het leven aan. De gruwelen van de oorlog had hen de zin aan het leven ontnomen. Er was geen doel. Je wordt geboren en je sterft door het toeval van de geschiedenis. Zou jij in één zin het einddoel van je leven kunnen verwoorden? MAANDAG PREDIKER 7:24,29 Tot welke vaststelling komt Prediker?

ORDE EN ZIN In de zeventiende eeuw wist men over het algemeen vrij zeker wat de zin van het bestaan was. Iedereen en alles had zijn plaats en reden. God had het zo bepaald. Wat goed en kwaad was, was duidelijk. Je wist waar God je in de wereld had geplaatst en je gedrag werd daaraan aangepast. In de symmetrische orde van de barokke bouw- en tuinkunst en in de strakke opbouw van de muziek uit die tijd vind je dat levensgevoel terug. Tijdperk van de barok: ongeveer 1600-1750

De kerk: Il Gesu (Rome)

58

Dat gevoel is weg. De strakke ordening van de samenleving is verdwenen. De zeventiende eeuw komt ook niet meer terug. Aan het einde van de negentiende eeuw verscheen Darwins boek over evolutie. Uit zijn theorie over het ontstaan van de soorten concludeerde men dat het leven toevallig is ontstaan. God verdween uit de formule. Hij was niet meer nodig om het leven te verklaren. Nuchter verstand was beter voor de mens dan godsdienstige waanbeelden. In diezelfde eeuw schreef Karl Marx dat samenlevingen grotendeels door economische machten werden bepaald en beweerde Freud dat de mens bepaald werd door zijn driften. De ordening van de zeventiende eeuw leek nu ver weg. De mens was een speelbal geworden van: evolutie, economie, onbewuste driften. Geen wonder dat de theoloog Paul Tillich kon opmerken, “God stierf in de negentiende eeuw, en de mens in de twintigste”.

Kun je je vinden in de wijze waarop Prediker naar het leven kijkt ? DINSDAG PREDIKER 8:14 Welke vaststelling doet Prediker? Welk commentaar geeft hij hierop?

TOEVAL EN NORM Als alles slechts toeval is, dan zijn ook goed en kwaad afhankelijk van het moment, het toeval. Niets staat immers vast? Maar de mens blijkt slecht te kunnen leven met het toeval. Dat uit zich vooral in de vraag naar het Waarom. Als je die vraag stelt, veronderstel je dat er een reden is voor wat er gebeurt in het leven. En de vraag naar het Waarom veronderstelt ook dat je min of meer weet wat wel een goed antwoord is en wat niet en dat antwoord meet je af aan wat je weet over “goed en kwaad” in het leven. Goed is vrede, kwaad is geweld. Goed is liefde en zorg, slecht is haat en nijd. Gelovigen, twijfelaars en atheïsten stellen uiteindelijk allemaal dezelfde vraag: hoe kan het dat er een goede God is, terwijl er toch zoveel ellende is in de wereld? Het feit dat de wereld zoveel ellende in zich bergt, druist tegen ons gevoel van eerlijkheid en orde in.

59

De vraag naar het Waarom, roept bijna vanzelf de vraag op naar de aard van God. Geloof in een schepper roept als vanzelf de vraag op naar het doel en de aard van zijn schepping. Wie om zich heen kijkt, krijgt tegenstrijdige signalen. Goed en kwaad bestaan naast elkaar. Licht en duister zijn keerzijden van een medaille. De natuur is mooi en wreed. Er is recht en onrecht. Het vreemde is, dat we het een niet zonder het ander zouden (her)kennen. In Genesis wordt dat helder geformuleerd: de mens kent goed en kwaad. Dat betekent dat de mens een norm heeft waaraan goed en kwaad gemeten worden. Vraag is, waar komt die norm vandaan? Wat is jouw antwoord op dit probleem? Roep jij God of de mens, of geen van beiden in de beklaagdenbank?

WOENSDAG GENESIS 3:4,5 Wat zou de mens verwerven als hij van de boom van kennis van goed en kwaad zou eten? Wat is daaraan verkeerd?

GOED EN KWAAD Onze wereld bevat veel wat als slecht en zinloos wordt ervaren. Mensen hebben het “voorrecht” om daar besef van te hebben. Wat als slecht en zinloos wordt ervaren wordt afgemeten aan wat goed en zinvol is. De vraag waarom onze wereld ook het slechte en zinloze kent wordt door christenen (en ook door andere godsdiensten) meestal als volgt beantwoord: Er is sprake van een goede wereld die ontspoord is. Enigszins badinerend gezegd: God zag dat het goed was; de mens was het daar niet mee eens en ging de zaak verbouwen! In een aantal andere godsdiensten ziet men de wereld als een gebied dat beheerst wordt door twee machten: goed en kwaad. Het leven is onderdeel van een eindeloze oorlog tussen de twee. Beide machten zijn sterk en eeuwig. De mens staat onder invloed van beiden. In het christendom wordt de kracht van het kwade erkend, maar weigert men om het kwade een macht toe te kennen die gelijk is aan die van God. Dat heeft als “voordeel” dat God uiteindelijk machtiger is dan het kwade.

60

Het heeft als nadeel dat God dan (indirect) verantwoordelijk wordt voor het bestaan van het kwaad.

DONDERDAG LUCAS 10:18 Welke merkwaardige uitspraak doet Jezus hier? Wat bedoelt Hij ermee?

D-DAY EN V-DAY Christenen en anderen zeggen beide dat er goed en kwaad in de wereld is, en dat er ‘oorlog’ heerst. Het evangelie vertelt dat de vertegenwoordiger van de goede Koning deel heeft genomen aan de strijd. Hij heeft in bezet gebied geleefd en heeft niet alleen aan het kwaad geleden maar heeft ook mensen aangezet tot verzet. Lees Efeziërs 1:21, 3:10, 6:12 Je kunt de Bijbel beschouwen als een subversief (gezagsondermijnend) boek. Je kunt de volgelingen van Jezus beschouwen als een verzetsbeweging. Het gaat om een strijd tegen de ‘overste dezer wereld’ (Johannes 12:31). Volgens de brief aan de Efeziërs is het een kwestie van tijd voordat de machten van het kwaad zullen verdwijnen. Hun aftocht is reeds ingeleid, voorzien en aangekondigd. Lees Kolossenzen 2:15 Ondertussen is het wachten op die laatste dag. Het gaat dan wel om een actief “wachten”. Het lijkt meer op waken en bewaken. Waar mogelijk wordt het kwade bestreden. En dat op alle fronten: politiek, ziekte, onrecht, onderontwikkeling …… De vraag naar het Waarom wordt niet (regelrecht) beantwoord als je de “overste van deze wereld” bestrijdt. Wat wel gebeurd is dat je zijn wereld kleiner maakt. Misschien ontdek je in de strijd dat een deel van het antwoord op de vraag naar het Waarom, te vinden is in onze eigen manier van leven. Heeft je beroepskeuze met deze kwestie te maken?

VRIJDAG HEBREEEN 2:8 Wat zien we nu al wel en wat zien we nu nog niet?

WIJ ZIEN JEZUS ...

61

Christenen geloven niet zonder logica. Zij menen (bijbelse) bewijzen te hebben voor de opvatting dat rebellie aan de basis van het kwaad ligt. En daar dient de vraag zich weer aan in al zijn weerbarstigheid: hoe kan zoiets gebeuren als God machtiger is dan het kwaad? Het klassieke antwoord is als volgt. De mens heeft bij de schepping een vrije wil meegekregen. Maar waarom gaf God engelen en mensen een vrije wil? Antwoord: omdat die de voorwaarde vormt voor liefde, goedheid en blijheid. Gedwongen liefde is geen echte liefde. Met het geven van de vrije wil neemt God een risico. De mogelijkheid om daardoor geluk te brengen is het Hem wel waard. Ondertussen lijkt dat experiment van mislukt. In een wat nieuwer antwoord zeggen theologen dat God zijn almacht niet kan gebruiken omdat de mens een vrije wil heeft. God kan het goede niet aan de mens opleggen. Wat God wel doet is met de mens meelijden aan het kwade. Dat klinkt ingewikkeld. Maar je kunt het “letterlijk zien” in Jezus. Deze zoon van God lijdt aan het leven in de wereld. Hij wordt er letterlijk uit verdreven. Blijkbaar is er geen plaats voor God en het goede. Toch… in Jezus wordt ook de kracht van de liefde zichtbaar. In hem wordt duidelijk wat God wil en dat hij mensen aanmoedigt om goed te leven in weerwil van het kwaad. De Nederlandse theoloog Berkhof zei altijd dat er bij God sprake was van een “weerloze overmacht”. Geen almacht die de zaken regelt, maar de overmacht van het voorbeeld en het woord.

62

JWB 4 Editie 2004 Studie 10

OVERAL IS GODFout! Bladwijzer niet gedefinieerd. "Zie de hemel, zelfs de hemel der hemelen, kan U niet bevatten, hoeveel te min dit huis, dat ik gebouwd heb." 1 Koningen 8: 27 "Op bergen en in dalen, ja overal is God", zo zegt een bekend lied. God zit dus overal achter. Die gedachte spreekt ook uit de kleine lettertjes van oude verzekeringspolissen, waar gesproken wordt over “Acts of God”, natuurrampen die niet verzekerd kunnen worden omdat het om overmacht gaat. Als we praten over het kwaad in de wereld dan kunnen we bij oorlogen nog bedenken dat de mens schuld heeft. Maar voor natuurrampen moet je toch echt bij God zijn…denken we misschien vaker dan ons lief is. Dat God overal is, zingen je wellicht als je op een duin zit en de zon ziet wegsmelten in de zee. Maar kun je dat ook zingen bij beelden van een verzengende zon, kaalgevreten akkers en wandelende skeletten die aan mensen doen denken? Is God nu overal, en zit Hij overal achter? Wat voor God is dat, die mensen laat omkomen? Bestaat er wel een God? Wat voor rol spelen de mensen? Is er misschien nog een derde in het spel? Het zijn vragen die we in deze studie willen stellen en met een antwoord willen benaderen.

ZONDAG PSALM 24:1 Aan wie behoort de aarde en de mensheid toe?

DE NATUUR Er bestaat een neiging om de verantwoordelijkheid voor de wereld (werkelijkheid) te verdelen tussen de mens en God. De cultuur en de techniek zijn van de mens. De natuur is van God. We nemen verantwoordelijkheid voor wat we kunnen begrijpen. Wat buiten ons verstaan valt, hoort bij God thuis. Althans, zo wordt er vaak mee omgegaan door christenen en andere gelovigen. Toch mag je ook als gelovige de vraag stellen of de schepping van de tse-tse-vlieg nu wel een goed idee is geweest. Dat insect is immers de verspreider van blindheid in grote delen van Afrika? Hoe zit het met die overstromingen dan in Bangladesh? Daad van God? Of is de mens mede verantwoordelijk? Door de snelle houtkap wordt het regenwater niet

63

meer tegengehouden. Het vele water spoelt de grond weg. De rivier raakt steeds voller met slib en kan na een plotselinge bui het water niet meer binnen de oevers houden. Ondertussen zijn er hele dorpen en steden in het vloedgebied gebouwd. Wat te denken van opwarming van de atmosfeer? Menselijk gedrag draagt daar sterk aan bij, maar je kunt uitlaatgassen en industrie uitstoot moeilijk de schuld geven van de IJstijden in het verleden. Het blijft tobben. Maar het blijft ook belangrijk om het gedrag van de mens goed onder ogen te zien en eigen verantwoordelijkheid niet te ontlopen. Het is verleidelijk om God bij voorbaat verantwoordelijk te maken voor wat zich in de natuur afspeelt. Het is ook verleidelijk om God als het ware tegen zichzelf in bescherming te nemen en elke draad die hem zou kunnen verbinden met het kwaad dat ons overkomt bij voorbaat door te knippen. Zoals Prediker al zei: je weet het niet!

MAANDAG JOB 1:21 en 2:10 Zou jij deze uitspraken over je lippen kunnen krijgen?

GODS WERK "Het geloof in een almachtig Opperwezen houdt zich nog staande in zijn laatste bolwerk: de rouwadvertentie" (Okke Jager). Het geloof in een God die alles wat er op de wereld gebeurt in handen heeft, neemt zienderogen af. Ook onder christenen. Toch zie je zo nu en dan nog wat dat geloof uitricht. Er was een kerkgemeente die bij het plotselinge overlijden van haar predikant in de rouwadvertentie schreef dat ze boos, verdrietig en opstandig was. De vrome protesten waren niet van de lucht. Je mag immers niet boos zijn op God? De mens wikt, God beschikt. Dat is de ijzeren regel. Hier staan twee soorten geloof tegenover elkaar. Toch hoor je het nog wel: "Op Gods tijd, maar voor ons nog plotseling, nam God van ons weg ..." Maar zou, wat voor ons te vroeg en plotseling komt, ook voor God niet te vroeg en plotseling zijn? Is er ooit pijn, die God geen zeer doet? Het is maar een vraag. Lees Hebreeën 4:15 Als je cynisch bent ingesteld kun je zeggen dat het geloof in een God die alles in handen heeft, een 'doekje voor het bloeden' is. De ramp die je getroffen heeft is onvermijdelijk gebleken. Het is blijkbaar Gods wil.

64

Als je niet in God gelooft kun je altijd zeggen dat de ramp, wel beschouwd, bijdraagt aan de evolutionaire ontwikkeling van de soort. Pijn en dood horen er gewoon 'van nature' bij. Toch zijn er weer kanttekeningen te plaatsen. Niet elke ontijdige dood wordt “veroorzaakt” door God of natuur. In een abortuskliniek is de mens aan het werk. Euthanasie, oorlog, marteling… het is allemaal mensenwerk. Als je het goed aanpakt kun je jezelf binnen een paar jaar dood eten of te roken. Het overlijden overkomt de nabestaanden als een ramp, maar is het een daad van God? En de dood als verschijnsel? Misschien ligt er wel het begin van een antwoord in de opmerking van Okke Jager, "De dood is niet een roepstem van God, maar zijn aartsvijand die Hem in de rede valt"

DINSDAG JOB 4:7 Zijn dit woorden van God of van een mens?

EIGEN SCHULD? Het is nu wel duidelijk dat lijden en dood niet zonder nuancering in de schoenen van God kunnen worden geschoven. Er is ook sprake van menselijke schuld. In Job lees je: "Wie kwam ooit onschuldig om?" Maar het zijn wel de twijfelachtige vrienden van Job die dit zeggen. In zekere zin hebben ze gelijk. Er is inderdaad geen mens die in onschuld sterft. Maar is een ontijdige dood, ook een straf op de zonde? Kom je om in het verkeer omdat je ongehoorzaam bent aan je ouders?

√Lijden= straf van God. Dat rekensommetje deugt niet. Dat wisten de ouderlingen niet die bij een gezin op bezoek kwamen waar de vrouw een miskraam had gekregen. Hevig geïnteresseerd, informeerden de bezoekers of er niet iets verkeerds in het gezinsleven was geweest wat deze straf van God opgeroepen had. Er was geen antwoord nodig. De kerkelijke herders zagen een televisie staan. De conclusie werd snel getrokken. De televisie is het kastje van de Duivel…dus… Natuurlijk kunnen de daden van een mens lijden tot gevolg hebben. Dat weten we maar al te goed. Als je geen vrede kunt sluiten, verwek je de oorlog! Wie rookt riskeert longkanker en een zwangere vrouw die rookt krijgt vaker een baby met groeiachterstand. Maar sommige rokers sterven op gezegende leeftijd en niet alle baby’s van rokende moeders blijven op 1.50 meter steken!

Lees Lucas 13:1-5

65

Met zijn "Nee zeg Ik u ... " weigert Jezus om zondermeer al het onheil dat de mens treft aan eigen schuld of aan die van je (voor)ouders toe te schrijven. Herken je het schema “eigen schuld dikke bult?” Eigenlijk iets voor kinderen in een zandbak!

WOENSDAG JOHANNES 9:4 Welke verantwoordelijkheid ligt er op de schouders van de gelovige?

KUN JE SCHULD ERVEN?

Lees Johannes 9:1-4 Met een handicap geboren worden, dat kan toch geen straf zijn voor je eigen verkeerde daden? Blijkbaar zijn er mensen in de tijd van Jezus die dat wel geloven. Reeds in de baarmoeder kun je verkeerd doen, zei men. Het bewijs daarvoor? Staat er niet geschreven dat Jacob al bij zijn geboorte zijn broer Esau pootje lichtte!( Lees Genesis 25:26). In Johannes negen zie je een variant. De blindgeborene moet blijkbaar boeten voor de zonden van zijn ouders.

√

Uit het antwoord van Jezus kun je afleiden dat hij de som Lijden= straf van God niet wenst te maken. Jezus vertelt niet wat nu wel de oorzaak is. Hij wil niet speculeren. Ook hij schijnt het antwoord op de waarom vraag niet te hebben. Dat blijkt uit de vraag die hij vanaf het kruis aan God stelt, “waarom heb je mij verlaten?” Wat Jezus wel doet is het denken over de vraag een andere richting geven. Het waarom, wordt bij hem 'waartoe?'. Ook dat blijft in het verhaal een raadsel, maar het opent wel de mogelijkheid om op een andere manier over het lijden na te denken. Ellende bestaat niet om over te filosofieren, maar om er tegen te vechten! Je helpt iemand niet door na te denken over zijn ellende, maar door hem in zijn ellende nabij te zijn.

DONDERDAG JOB 21:34 Hoe ervaart Job de 'goedbedoelde' woorden van zijn 'vriend' Sofar? 66

ONTKENNING Een wijd verbreid antwoord op het 'waarom' van lijden is de theorie van de ontkenning. Vooral een aantal Oosterse godsdiensten is daar sterk in. Ook in de Christian Science beweging stelt men: "Ziekte is een illusie ..." Begrippen als kwaad en zonde kent men er nauwelijks. Het kwaad "is een waan" zo stelt men. Als je het kwaad goed overdenkt zie je dat het alleen maar gaat over een gebrek aan het goede. Er zijn ook christenen die van alle kwaad iets goeds weten te vertellen. Als je Romeinen 8:28 leest zou je zelfs Paulus er van gaan verdenken. Lees Romeinen 8:28 Het is verleidelijk om in pijn en leed een leerproces te zien zolang je het zelf maar niet ondergaat. Wanneer er in de Bijbel gesproken wordt over een “opvoedende” of louterende kracht van het lijden, gebeurt dat wel door mensen die zelf geleden hebben en nu terugblikken op die periode in hun leven. Lees Romeinen 8:18-22 Ook al kun je na een moeilijke periode er 'beter' uit komen, je mag zeker niet stellen dat daarom die moeite niet bestond of dat God je zo graag op die manier wil raken. Het geheim is dat God het kwaad kan ombuigen ten goede. Hij sticht het niet maar kan er wel stichtend mee werken. Welk woord past beter bij lijden: opstandig of gelaten. VRIJDAG PSALM 42:4 Hoe ervaart de psalmist de cynische opmerkingen over het zogezegd 'niet-aanwezig-zijn' van God?

MENSENWERK Eli Wiesel schrijft over een terechtstelling in een concentratiekamp: "De drie nekken werden op hetzelfde moment in de stroppen gehangen...'Waar is God, waar is Hij?' riep iemand achter mij. Op het teken van het kamphoofd werden de stoelen gekanteld. Volledige stilte in het kamp. Aan de horizon ging de zon onder ... Achter me hoorde ik de man weer vragen: 'Waar is God nu'? En ik hoorde een stem in mij antwoorden: 'Waar Hij is? Hier is Hij - Hij hangt hier aan de galg ..."

67

Je kunt deze laatste zin proberen te begrijpen. Is God opgehangen? Betekent de holocaust de definitieve dood van God? Of mag je zo lezen dat God zich vereenzelvigt met ons lijden? Hij staat er niet onbewogen boven maar hij lijdt mee zoals Jezus dat deed. Het Oude Testament schetst een scherpe scheiding tussen de wereld van het heilige (de Heilige) en die van het gewone leven (bijvoorbeeld. 2 Samuël 6:6-10). Soms wordt die scheiding opgeheven door God zelf en verschijnt hij aan mensen (Jesaja 6). Het is de overtuiging van de profeten dat de wereld geheiligd moet worden. Het heilige van God moet het onheilige verdrijven. De mens is geroepen om het gebied van het heilige te vergroten. Het gaat daarbij om het tot stand brengen van gerechtigheid en vrede. In Jezus kun je het/de Heilige zien die het 'gewone' binnentreedt. Hij lijdt aan de wereld om de wereld te verbeteren. Het lijden moet bestreden worden. Overal ter wereld en in alle tijden zijn er mensen aan te wijzen die dat hebben begrepen. Ook Jezus weet daarvan. Je zou kunnen zeggen dat hij een spoor van vernieuwing heeft achtergaten en hij heeft dat gedaan in de naam van zijn Vader.

68

JWB 4 Editie 2004 Studie 11

HET RAADSELFout! Bladwijzer niet gedefinieerd. "Waarlijk, God is goed voor Israël, voor hen die rein van hart zijn." Psalm 73:1 Boven Psalm 73 staat: Het raadsel van de voorspoed der goddelozen. In de Groot Nieuws vertaling staat er: Bijna had ik mijn geloof verloren. Harold Kushner heeft ooit een boek geschreven met de titel: Als het kwaad goede mensen treft. Er zijn er miljoenen van verkocht. De reden laat zich gemakkelijk raden. Het gaf een modern antwoord op een oude vraag: waarom treft het kwaad juist de goeden en niet de kwaden? De psalmist is ook op zoek naar een antwoord. In de meer dan de tweeduizend jaren die de schrijvers scheiden blijkt het antwoord nauwelijks te zijn veranderd. Er is geen echt antwoord, maar één ding is duidelijk, God is er niet voor verantwoordelijk. De oude psalmist laat echter wel zien waarom hij die conclusie trekt. Zijn belijdenis, "het is mij goed nabij God te zijn" (vers 28) berust niet op een paar vrome dooddoeners. Hij moet zijn weg die belijdenis letterlijk bevechten.

ZONDAG PSALM 73:16,17

69

Lees ook voorafgaande verzen. Over welke kwelling heeft de psalmist het?

EEN ANDERE SCHILDERING Lees Psalm 73 Als je zorgvuldig leest zul je merken dat Psalm 73 een keerpunt kent in vers 17. In de verzen 3-16 beschrijft de psalmist wat hij ziet en denkt als hij naar “de goddelozen” kijkt. Hij is er blijkbaar zo door ontdaan dat hij in vers 2 al zegt dat hij bijna zijn geloof was kwijtgeraakt. Hij was jaloers! In vers 17 trekt hij zich terug in de tempel. Op die plek kan hij weer helder kijken en denken. Plotseling ziet hij dat de weg van de goddeloze uiteindelijk op niets uitloopt.

Niet alleen krijgt hij een andere kijk op de afbreker, maar ook beziet hij zichzelf anders. In vers 14 brengt iedere dag “nieuwe ellende”, maar na het verlossende inzicht van vers 17 voelt hij zich "gedragen door God. Eerst (in vers 11) liet hij zich twijfel opdringen over de vraag of God wel weet wat er gaande is op aarde, later keert het besef terug dat niet God, maar hijzelf onwetend is (vers 22). In de tempel ligt het keerpunt. Hoe ervaar jij het succes van niet-gelovigen? Ben je verontwaardigd of denk je: 'time is on God's side'!

MAANDAG LUCAS 2:25 Waar keek deze priester naar uit?

VERTROOSTING Simeon verwachtte de "vertroosting" van Israël. Vertroosting veronderstelt verdriet. Simeon kent dat. Hij heeft een eeuwenoude vraag. Waar blijft God? Houdt het onrecht dan nooit op? Hoe lang nog, Here? Er komt vertroosting. Het komt wanneer Simeon in de tempel is. Lees Lucas 2:29-31 Voor Simeon komt de vertroosting in de persoon van Jezus. Op het moment dat Simeon hem ziet, weet hij het antwoord op zijn vraag: waar blijft God? God is er NU. 'Laat me nu maar sterven. Ik hoef niet eens alles te zien'. Net als de psalmist ervaart Simeon de wereld als ondoorzichtig. Goed en kwaad bestaan naast elkaar en niemand die ze echt uit elkaar kan houden. De psalmist krijgt zijn moment van inzicht in de tempel, Simeon ook.

70

Misschien is het zo dat je pas zicht krijgt op de wereld en op God als je je in de “omgeving van God” begeeft. De kerk(gemeenschap) kan daarbij tot hulp zijn. De kerk wil in ieder geval een plek zijn waar tijd en ruimte geschapen wordt voor God. Misschien komt Hij antwoord geven in stilte, misschien in muziek, misschien door de stem van een ander.

DINSDAG Lucas 2:49 Wat zegt de twaalfjarige Jezus tegen zijn vader en moeder?

INGRIJPEN Ook Jezus wordt door de Geest naar de tempel gedreven (net als Simeon - Lucas 2:27). Hij wil daar zijn. Waarschijnlijk heeft hij dezelfde vragen als jij en ik. Misschien is het wel dezelfde vraag als van de psalmist: Wanneer grijpt God nu eens in? Wat doen we met het kwaad en onze schuld? De psalmist gaf bijna de moed op. Wat had het voor zin? "... tevergeefs heb ik mijn hart rein gehouden, mijn handen in onschuld gewassen" (Psalm 73:14). Gaat niet iedereen ten onder aan het kwaad? Gods antwoord op die vraag is de persoon van Jezus. In en door hem wil God het kwade bestrijden. In Lucas 4:1-13 lees je hoe Jezus het kwade te lijf gaat. Hij wil zijn leven leiden in volledig vertrouwen op God. Op het dak van de tempel wordt duidelijk dat ook Jezus inzicht heeft in God. Net als de psalmist bekijkt hij de werelds (als het ware) door de ogen van God. Wat de duivel hem laat zien is wat de psalmist zag! Jezus valt er niet voor. Je moet het kwade niet aanbidden, maar weerstaan.

WOENSDAG OPENBARING 16:17 Wat zegt de stem uit de hemelse tempel?

EINDE IN ZICHT In Lucas 18 (9-14) stappen een Farizeeër en een tollenaar de tempel binnen. Daar wordt hun houding ten opzichte van God duidelijk. De ene zegt iets in de trant van: "Oh God, ik dank u dat ik niet zo slecht ben als die andere mensen die geen tienden geven en die roken en drinken en plezier maken". De ander zegt: "Oh God wees mij genadig". Jezus zegt dat de laatstgenoemde "gerechtvaardigd naar huis terugkeerde". Wat betekent dat? Het betekent dat God goed van je denkt. God oordeelt mild over je.

71

Het feit dat juist mensen als deze tollenaar onrechtvaardig worden behandeld, was "een kwelling" voor de psalmist. Hij begreep maar niet dat de Farizeeër overal gerespecteerd werd, en de tollenaar overal vervloekt: totdat ... "ik in Gods heiligdom inging en op hun einde lette". In de uitspraak van Jezus zie je het einde al. Het komt goed met de tollenaar! Lees Johannes 3:18 Het is dus dwaas om te blijven mokken en in je gebed aan God te vragen of hij onmiddellijk wil straffen. Wie zijn wij omdat te vragen? Dat betekent niet dat we er nooit aan denken! Ook dat is zo oud als de mensheid. Was het niet een psalmdichter die ooit zei: "sla ze de tanden uit, Heer" (Psalm 58:7). Stel dat Jezus jou samen met de Farizeeër in de tempel ziet staan. Wat zou hij over je kunnen zeggen?

DONDERDAG PSALM 73:11 en JEREMIA 16:16,17 Vergelijk beide teksten. Wat is je conclusie?

GEEN OPLOSSING, WEL VERLOSSING Het is moeilijk te begrijpen dat God het einde al heeft overzien. God kent zijn kinderen al. Hij weet ook wie er eigenlijk niet bij wil horen. Toch blijft hij op zoek. Je weet maar nooit wanneer een Farizeeër besluit om tollenaar te worden! Lees Psalm 73:21,22a Een "redeloos dier" leeft naar zijn instinct. Het laat zich leiden door wat in hem op komt borrelen. Soms reageren mensen net als dieren. Je zou “ze” het liefst verscheuren. Maar een mens is meer dan een dier. Hij wordt gevraagd het kwade te weerstaan. Ook het kwaad in zichzelf. Dieren kennen geen toekomstverwachting. Ze kunnen niet hopen en verwachten. Een mens mag in hoop en in vertrouwen leven. Daarom zegt de psalmist: "Toch ben ik steeds bij u." (Psalm 73:23). Het is een uitspraak van vertrouwen en hoop op een goede afloop. De mens overziet niet alles, het inzicht ontbreekt. Er wordt hem niet precies uitgelegd waarom sommige goede gelovigen opeens door ellende overvallen worden. Hij vindt geen oplossing maar wel verlossing. Hij wordt vrij gemaakt van angst en jaloezie. Plotseling staat hij in een ruimte waarbinnen hij zich veilig voelt. Het is de ruimte van het hart van God. Dat nu, is wat de tempel wil verbeelden. Uit zo’n ruimte bestaat de kerk op haar beste momenten.

72

Het is die ruimte die mensen hebben gevonden bij Jezus. Hij is een wandelende tempel. Wie daar rust vindt, kijkt met andere ogen naar de wereld.

VRIJDAG OPENBARING 14:19,20 Hoe verloopt de laatste oogst?

OPENBARING De Groot Nieuws Bijbel maakt de gruwelijkheid van de 'oogst' duidelijker door '1600' stadiën te vertalen met '300 km'. Er is sprake van een zee van bloed! De afrekening van God met de onrechtvaardigen. Dat is toch een walgelijk beeld? Wie wil er nu in zo’n God geloven? Stel nu dat je in een land leeft waar de “goddelozen” al miljoenen van jouw volk hebben uitgeroeid, waar der rijken letterlijk rijk worden van het bloed van anderen, hoe zou je die tekst dan lezen? Wellicht dat je dan het “beeld van vergelding” beter zou begrijpen. Ooit moet het onrecht tot een halt worden gebracht. Gaat het dan ook werkelijk zo? Moet je je Gods engelen voorstellen met een zwaard in hun hand en tot hun liezen in het bloed? Vergeet nooit dat het boek Openbaring een “schilderij” is. Het is menselijke verbeelding van een goddelijke werkelijkheid. Het recht zal zegevieren.

Lees Daniël 12:6. De beelden uit Daniël en Openbaring, waarin God en Christus zich neerzetten op de troon om recht te spreken, zijn een bewijs van een eerlijke afloop. Als de wereld zinloos is en zonder norm dan maakt de afloop niets meer uit. Wanneer we wel weten van goed en kwaad, dan moet er herstel van alle dingen en een afrekening plaats vinden. De wereld wacht op de radicale uitroeiing van het kwaad. Het grote 'waarom'? kent een nevenkreet in het 'hoelang'? Beide vragen zijn gericht aan God. Het wachten is op zijn definitieve antwoord.

73

JWB 4 Editie 2004 Studie 12

OVERPEINZINGEN - OVER PIJN ZINGENFout! Bladwijzer niet gedefinieerd. "Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten." Psalm 22:1 Bij zijn overpeinzingen over het waarom van het lijden schrijft een psalmist een lied om zijn gevoelens kwijt te kunnen - hij zingt over pijn in Psalm 22. Deze psalm vormt het uitgangspunt voor deze studie. De vragen van zijn lied worden nog steeds gesteld. In het kamp Westerbork moest een jonge vrouw bevallen. De rest van haar gezin mocht bij haar blijven. Zo bleven zij achter terwijl een grote groep anderen op transport werd gesteld naar een van de Duitse vernietigingskampen. De bevalling verliep voorspoedig, maar na een maand overleed de baby die men Baruch had genoemd. Na het verlies van haar kind kon de moeder andere baby’s in het leven houden met haar moedermelk. Ze mocht in Westerbork blijven. Was dat nu dank zij de dood van Baruch? De vader van Baruch en vier andere kinderen werden naar een ander kamp gebracht. Allen overleefden de oorlog. Jaren later, de oorlog was ten einde, raakte de vrouw weer zwanger. Het kind kreeg de naam Baruch. Drie jaar later werd deze jongen door een auto aangereden. Hij stierf ter plekke. Wat is de zin, de betekenis van dit lijden? Heeft lijden ooit wel betekenis?

ZONDAG PSALM 22:2 Welke klemmende vraag stelt hier de psalmist? Wie heeft deze uitspraak ook in de mond genomen? Wanneer was dat?

VERLATEN Het lied van het lijden kent de gelovige maar al te goed. Het grote waarom komt steeds weer boven. David had het op zijn lippen en Jezus in zijn doodsstrijd ook. Wat doen mensen met lijden? Lees Psalm 22:8,9 "Godsdienst? ... dat is opium van het volk", zeiden Marx en Engels. Misschien is dat tot op zekere hoogte wel waar. Je kunt godsdienst gebruiken om je op God te richten ten koste van de mensen. Je kunt pijn en lijden als het ware aanvaarden zonder het te willen bestrijden. Je oog is dan gericht op de hemel of het hiernamaals. Zoals een oud lied dat verwoordt: “hier beneden is het niet!”

74

Zo zou je tegen de joodse familie uit het verhaal kunnen zeggen: maak je geen zorgen, God heeft er een bedoeling mee en je zult Baruch weer zien op de nieuwe aarde. Zo hebben christenen vaak zelfs iets moois van het lijden trachten te maken. Hoe reageer jij op de ervaring van die joodse familie, waarvan sprake is in de inleiding van deze studie?

MAANDAG HANDELINGEN 17:3 Wat stond de Messias te wachten?

SUBTIELE ONTWIKKELING In de loop van de geschiedenis heeft de kerk het lijden vaak verheerlijkt. Dit ging als volgt: a. Het kreeg een diepe godsdienstige betekenis door het Avondmaal, een herinneringsmaal en een eenheidsviering, te veranderen in een offermaal. Niet langer werd Jezus' dood eenvoudig herdacht, maar Hij werd opnieuw geofferd door de priester. b. Een nieuwe uitleg van het waarom van Christus lijden werd gangbaar: Christus werd geofferd aan een toornige God c. De leer van onsterfelijke ziel maakte van de dood een overgang naar een ander en beter leven. De marteldood werd zelfs het hoogste ideaal. d. Tijdens de kruistochten werd het kruis (in feite een martelwerktuig) vereerd. Voorop in de stoet die het Heilige Land ging bevrijden, droeg men het kruis mee. Onderweg van Frankrijk naar Palestina werd reeds in Duitsland “geoefend”. Duizenden Joden lieten het leven onder het kruis van Christus. Het doden van anderen werd een goede daad. . Moet alle lijden verklaard worden als een offer? Zes miljoen joden kwamen om in de gaskamers. Zijn dat door God gewilde mensenoffers? Hebben duizenden verkeersslachtoffers enige zin en betekenis? Is het lijden volgens jou en voor jou een offer?

DINSDAG JEREMIA 7:30,31 Welke offers aan God brachten de inwoners van Juda?

75

MENSENOFFERS In het hoofdstuk over 'het offer van Isaäk' (Genesis 22) werd Isaäk niet geofferd! God leert ons daar dat Hij geen mensenoffers wil. De goden van de volken van toen verlangden dat wél. Lees Genesis 22:12,13 Abraham "sloeg zijn ogen op" en zag een ram "achter zich". Noteer die oogopslag. Als je naar de grond kijkt zie je een beperkte ruimte. Wie naar boven kijkt ziet meer. Abraham werd terugverwezen naar de aarde en naar zijn zoon. Toen zag hij het offerlam. Als je naar God kijkt, dan zie je dat Hij geen mensenoffers wil, maar jouw inzet voor het leven van de mens. Daarom leerde Jezus: "Barmhartigheid wil Ik en geen offerande". Daarom veegde Jezus het tempelplein schoon, waar men offerdieren verkocht en winstgevende handel dreef in Gods naam! Jezus weigerde ook zich op te werpen als bestrijder van de Romeinen. Jezus wist dat God geen behagen schept in de Grote Dood. Het lijden van Jezus mag je dan ook niet in Gods schoenen schuiven. Jezus is door mensen gearresteerd, gemarteld en gedood. Dat is de barre en ontluisterende werkelijkheid. Wie deelneemt aan het kwaad is verantwoordelijk voor het lijden.

WOENSDAG MATTEUS 21:42 Over welke steen heeft Jezus het hier?

HET OFFER MET EEN STRALENKRANS Lynchen mag tot de oerrituelen van de mens worden gerekend. De gemeenschap hoopt zichzelf zo te reinigen door een slachtoffer en zondebok aan te wijzen. Spanning ontlaadt zich door alles op één persoon of op één groep te gooien. Jezus heeft geprobeerd het geweld te doorbreken door liefde. Tot op zekere hoogte is hij daar in geslaagd. Steeds weer zijn er mensen die zijn weg van geweldloosheid willen bewandelen. Tot werkelijke verandering van de geschiedenis heeft het niet geleid. Er is waarschijnlijk meer bloed gevloeid in de eeuwen na Christus dan in de eeuwen voor zijn geboorte. Kinderen worden deels gevormd door het gedrag van hun ouders. Positief gedrag, voorbeelden van liefde en zorg, hebben grote invloed op kinderen. Jezus heeft gehoopt dat zijn gedrag uitnodigend zou zijn. Maar het werd en wordt vaak ervaren als bedreigend, vreemd, wereldvreemd. Blijkbaar werd hij zo bedreigend dat hij uit de weg moest worden geruimd. Jezus was bereid voor zijn ideaal te sterven.

76

Dat betekent echter niet dat zijn dood iets moois op zich is! Dat hebben we er wel van gemaakt. Componisten en kunstenaars hebben deze - in wezen afschuwelijke scène – verheerlijkt. Ieder jaar weer wordt de Mattheus Passion van Bach gerecenseerd in de kranten. De inhoud is minder belangrijk dan de uitvoering. Het offer wordt abstract, wordt verguld en krijgt een stralenkrans. Dat Jezus sterft is niet mooi. Dat God die dood een diepe betekenis geeft maakt de moord niet minder walgelijk. Jezus wordt niet aan een kwade God opgeofferd, maar sámen accepteren God en zijn Messias het lijden in de wereld. Houd jij van het kruis of vervult het je met afschuw? DONDERDAG HANDELINGEN 17:3 Wat zou er uiteindelijk met de Messias gebeuren? Geen offerideaal. Het mensenoffer was in Israël verboden. De eerstgeborene mocht niet aan de vuurgod Moloch geofferd worden. Wel mocht je dankbaarheid aan God tonen door middel van een klein offer, vaak een bescheiden som geld of een munt. Toch heeft ook Israël de dood en het offer vaak in samenhang gedacht. a. b. c. d.

tegen Job werd gezegd dat hij moet boeten, offeren voor zijn schuld. in rooms katholieke kringen werd de oudste zoon vroeger “opgeofferd”, voorbestemd om priester te worden of om het leger in te gaan. tot onze tijd werd zoonlief opgeofferd aan de familienaam: hij moest en zou de zaak overnemen. nog steeds worden vrouwen opgeofferd aan een soort godin van de vruchtbaarheid of erotiek. Ze mogen moeder en hoer spelen, maar zich niet werkelijk in de wereld van mannen begeven.

Maar als de dood niet in verband mag worden gebracht met offers aan God, wat is de dood dan wel? Wat is de betekenis van het massale lijden? Eerlijk gezegd heeft de Bijbel geen direct antwoord op die vraag. Indirect wel. Dat antwoord kun je zelf ontdekken door het Paasverhaal en 1 Korintiërs 15 te lezen. Uit beide bijbelgedeelten blijkt dat de dood niet het laatste woord heeft. Uiteindelijk ligt het leven in Gods hand. De dood en het lijden worden daardoor niet minder bedreigend of weerzinwekkend, maar er mag iets van hoop doorklinken aan het graf. Het is in die hoop dat Jezus stierf, zonder te weten wat er zou gebeuren. En het is hoop die ons kan inspireren om zo lang mogelijk dood en lijden te weerstaan. Als God een God van het leven is en niet van dood, dan wil hij dat wij het leven ten volle leven. VRIJDAG

77

JOHANNES 10:10 Wat was in Jezus' ogen de zin van de inzet van zijn leven? LEVEN EN LIEFDE De opwekking van Jezus betekent dat God zijn goedkeuring hecht aan Jezus' leven. De manier waarop hij heeft geleefd heeft weliswaar geleid tot de dood aan het kruis, maar hij is zijn levenswijze trouw gebleven. Hij heeft geleefd in volledig vertrouwen op God: ook toen de dood hem aanstaarde. Dat geloof is een “levend geloof” gebleken, dat wil zeggen een geloof dat inhoud en betekenis geeft aan het leven. In de doop vereenzelvigen christenen zich met die manier van leven.(Romeinen 6:3,4). In de christelijke geloofsbeleving mag het offer niet centraal staan. De naastenliefde zou het middelpunt moeten zijn. Die beide zijn niet hetzelfde. Als naastenliefde de dood als gevolg heeft dan is dat een gegeven. Het maakt die dood niet tot offer. In het Oude Testament is dat al treffend verwoord: Vraag: Moet ik vuuroffers brengen, mijn beste kalveren offeren? Moet ik mijn oudste zoon geven om voor mijn ontrouw te boeten, mijn bloedeigen kind om mijn zonde goed te maken? Antwoord Het is u heel duidelijk gezegd wat goed is en wat de Heer van een mens verlangt. Dit alleen vraagt hij: houd u aan het recht, blijf altijd trouw en ga in alles bij God te rade. Micha 6:6-8

78

JWB 4 Editie 2004 Studie 13

SABBAT IN DE PRAKTIJK Stelling:

“De sabbat is een niet-christelijke feestdag”

Opdracht:

je wil deze stelling tegenspreken door middel van een ingezonden brief in het dagblad Trouw. Wat moet er in die brief staan?

Vraag van een vriend:

Kun je me uitleggen welke waarde de sabbat heeft in jouw leven?

Opdracht:

Geef antwoord op de vraag.

Bekijk de foto’s Welke foto ademt een “sabbatssfeer”

79

80

81

82