De castraten van
Bartoti
LEV E HET MESJE! GEHULD IN EEN CAPE, BROEK EN KNIEHOGE RIJLAARZEN KWAM ZE HET PODIUM OP. MEZZOSOPRAAN CECILIA BARTOLI MAAKT WEL VAKER ONGEWONE KEUZES. 'IK WIL. DE VOELEN HOE HET IS OM VERKLEED ALS MAN OP TE KOMEN] ZE DOEtr HIERMEE OP HAAR NIEUWE CD SACRIFICIUM, MET VIRTUOZE BAROKMUZIEK GESCHREVEN VOOR BEROEMDE CASTRATEN. JANINE GING Iru TNUE OP BEZOEK BIJ DE DIVA.
TEKSI: RUUD MEUER, FOTOS: DFCCA/ULI WEBER,ANP-JAVIER
DEL REAL
De feesten en locaties van de cd-presentaties van de ltali-
zijnnu al legendarisch. haar laatste album Sacrificium werd geDe verschijning van vierd met een concert in het theater van Reggia di Caserta, het megalomane paleis van de koningen van Sicili6 en Napels, dat zo'n dertig kilometer ten noorden van die stad ligt. aanse mezzosopraan Cecilia Bartoli
De dag na een feest, dat
tot diep in de nacht duurde, gaat
bij de opmerkelijk fnsse diva. 'Waar wil je zitten?', vraagt Cecilia Bartoli hoffelijk. 'Hier? Dan kun je genleten van het mooiste uitzicht van Napels.' We bevinden ons op het dakterras van Excelsior, het duurste hotel van de stad en kijken uit over de verblindend mooie, azuurblauwe baai die tien verdiepingen lager aan de voeten van de diva ligt. Het aanbod is verleidelijk, maar ik geef toch het antwoord dat, zeker bij diva's, sociaal
lanine op audidntie
wenselijk is: 'Neemt u die stoel maar. Ik ben voor ri gekomen en niet voor het uitzicht.' Bartoli glimlacht quasiverlegen en kijkt weg. Als ze een kat was geweest, had ik haar kunnen horen spinnen. De 43-jarige superster is namelijk geen kille, afstandelijke diva voor wie je door het stof moet: ze is eerder een vrouw die aardig is, omdal z1j aardig wil worden gevonden. Baftoh ontvangt je alsof ze je a1 jaren kent en stopt heel veel energie in het onderhouden van haar sociale en zakelijke contacten. De avond ervoor, na afloop van het copieuze viergangendiner onder de metershoge gewelven van een bijna inttmiderend mooie, z66r barokke paleiszaal, gngzlj alle tafels af om het honderdtal genodigden persoonlijk de hand te schudden of, als je daartoe uitverkoren werd, op de wang te kussen. Een uur later - het was inmiddeis ver na middemacht - fladderde zij
langs m'n neus weg ten overctaan van Magdalena, Barloli's perschef, factotum en vertrouwenspersoon. Magdalena aarzelt. Niets wordt zo goed afgeschermd als het priv6leven van 's wereids beroemdste mezzosopraan. Zeifs Ciaudro Osele,
met wie Bartoli een jarenlange zakeiijke, arlistieke en amoureuze verhouding had, kreeg naar buiten toe nooil meer cre-
weer met een prosecco in de hand tussen de gasten door op het terras dat zich onder de waterval, boven de fontein met de beeldengroep van Diana en Actaeon bevrndt. Het is een idyllische locatie, die een adembenemend uitzicht geeft op
het aangelichte
Reggia
dits dan die van 'vriend en medewerker'. De vraag: 'Gisleravond was hij loch ook brj haar?', duwl Magdalena in de richting van iets wat op een antwoord lgkt. 'Haar... partner', geeft ze toe, maar zijn naam en status bhjven geheim. De spil van het gezelschap, zoals in alle ltaliaanse gezinnen, is Ia mamma Silvana Bartoli, die sinds de scherding met Cecilia's vader Pietro bekend is onder haar meisjesnaam Bazzoni. Silvana Bazzont fungeert niet alleen als toegewr.lde moeder, maar ook als zanglerares en coach. La mamma hjkl, zeker in ltalie, een gepast onderwerp om een interview mee te beginnen. Bartoli heeft inmiddels plaatsgenomen in de stoel die het mooiste uitzicht over de Golf van Napels biedt. Zrttend maakt zij haar nek even wat langer om over de balustrade te kunnen krjken. Witte zeiltjes, weet ik, dobberen daar onder het dreigende silhouel van de Vesuvius. 'Toen ik vryftren was', vertelt ze mijmerend,'zei m'n moeder tegen mij: zullen we eens kijken of er een stem in )e zit? Ik had altijd al gezongen. Als kleuter zong ik net zoveel als ik praatle. Ik had dan ook nooit
.IK
WILDE REISLEIDSTER WORDEN. IS DAT NIET OM TE GILLEN? II\ZAG AL SNEL IN DAT DAT NIilS dne kilometer lange Luin ligt Maar na een uur of VOOR MIJ WAS' di Caserta, dat aan het andere uileinde van de
wat was zij ineens verdwenen, een teken voor 66n van de technlci om de lichten
rond de
watelal te doven. The parly was
iets anders dan muziek en zang gehoord.'De lynsche sopraan
over en Bartoli had
Silvana Bazzont ontmoette de tenor Pietro Bartoli tijdens een
w66r een feest op haar naam geschreven, waar nogjaren over
productie van Giacomo Puccini's opera M'anon Lescaut. Ze droomden van een solocarridre, maar na de komst van drie kinderen kozen z1j voor een vast lnkomen in een operakoor. 'Mryn ouders namen mij en mijn jongere zus en oudere broer vaak mee naar voorstellingen. Ik speelde, toen ik nog maar acht jaar oud was, zelfs al een rolletje: dat van de herdersjongen in Tosca. Maar ik was toen eigenhlk meer geinteresseerd in de dingen die zich rond een operaproduclie afspeelden, dan in de opera zelf. Ik heb uren in de coulissen doorgebrachl
gepraat zal worden. SPROOKJESACHTIGE WERELD
Toch hebben de festiviteiten van de vorige avond geen spoor-
tje achtergelaten op het gezicht van de zangeres. Integendeel:
teint van een vrouw die net dne weken vakantie achter de rug heeft en haar bruine ogen fonkelen van energie. Het is theetijd en ze is klaar voor het eerste interze heeft de gezonde
view van de dag. Eerst moest ze nog even worden losgeweekt
en gefascineerd gekeken naar alles wat zich daar afspeelde. Ik
van de famrlie en vrienden met wie ze de mrddag heeft door-
wist al snel dat ik daar op de een of andere manier deel van uit wilde maken. Pas laler, toen ik een uitvoering van Verdi's Aida had gezien, grng het begrip opera pas goed voor mrj werken. De dieren en de magie op het podium hadden mrj over de streep getrokken. Waarschr.lnh.lk is het een heel erg
gebrachl le midden van de weelderig bloeiende planten op het superluxe dakterras van Excelsior. De man met het witgnlzehaar, die tijdens het feestdiner ook al niel van haar zljde week, ontbreekt ook nu niet.'Haar nieuwe vriend?', opper ik
kitschenge voorstelling geweest, maar voor een kind is dat allemaal heel erg sprookjesachtig. Toch heeft het nog lang geduurd voordat ik 6cht aan een muzikale carridre dacht. Zal ik
je eens een geheim vertellen? Net voordat mijn moeder met de zanglessen begon, had ik mij ingeschreven voor een opleiding Toerisme. Ik wilde reisleidster worden of zoiets. Is dat niet om te grllen? Ik zag al snel in dat dat niets voor mij was. En toen is mijn moeder gaan kijken of ik, zoals zI1 dal noemt, een stem had. En dat bleek zo le ztln.' KUIS BEDEKT
Yljf jaar laler debute erde z1i als Rosina in Rossini's II Barbiere Siviglia.Wie in zo'n korte tijd - 6n in een periode, waarin een kind een vrouw wordt - zo'n grote stap neemt, moet zich wel veel persoonhjke offers hebben getroost. Om die stelling kracht bij te zetten, en om het bruggetje naar Bartoli's meest recente project te slaan, haal ik het kersverse exemplaar van Sacrifcium tevoorschijn. Bartoli valt verbaasd van haar stoel: 'Hoe kom je daar nou aan?', roept ze verbijsterd' 'Vanochlend gekregen van de Nederlandse marketingmanager met wie ik naar Napels ben gereisd', antwoord ik. Het b1ljkt dat Bartoli zeif hetfnishedproduct, een 150 pagina's tellend boekje met daarin een cd en een bonus-cd, nog niet heeft gezien. Het magazijn in Nederland staat al vol, maar de fabnek heeft
ltalid kennelijk nog niet kunnen bevoorraden. Zij pakt het album op en streelt de cover alsofhet haar kindje is - en dat is het ook. Het concept van het project 6n van het boekje komen beide uit de koker van de diva. Over de vormgevrng van het boekje is nogal wat te doen geweest. De coverfoto laat een Bartoli zien die, steunend op haar rechterelleboog, naakt op de grond ligt. Dat wil zeggen: een foto van hethoofd van de zangeres werd gefotoshopt op de afbeelding van Rustende Soldaat, een marrneren sculptuur uit de eerste eeuw na Christus. Het album staat vol met dit soort collages' En waar er een mannelijk geslachtsdeel te zlen was, werd dat subtiel gecensureerd door, zoals op pagrna 20, een tekst die half over de afbeelding werd afgedrukt. 'Ewiva ii colteliinol' staat er, en de ongewenste piemel wordt kuis bedekt door een vette punt op de eerste'i'. Met de kreet'1eve het mesje!' zijn we meteen aanbeland br; het werktuig dat in de achttiende eeuw werd gebruikt om jaarlijks drie d vierduizend prepubers te castreren omwille van een blijvend hoge stem.
'lk was op zoek naar een krachtig beeld om het begrip castraat in 66n klap duidelijk te maken', verkiaart Bartoli terwijl z1j nog eens aandachtig naar het artwork van de dubbel-cd krykt. Aan het eind van de zeventiende eeuw', vertelt ze, 'kwam er een verbod van de paus om vrouwen op te leiden tot zangeres. Daardoor werden vrouwen van de podia in de concertzalen verdreven. Omdat er in iedere opera vrouwen voorkwamen, ontstond de wrede traditie om die rollen door gecastreerde mannen te laten zingen. Jongens werden daarvoor op zeer jeugdige leeftijd - tien of zelfs acht jaar oud gecastreerd, waardoor zti geen baard ln de keel kregen. Maar
de rest van groei grng gewoon door. Ze kregen wel de grote borstkas van een man met de daarbij behorende grote longen. Nou, dat heb
ik met de foto's in het artwork uit willen
drukken: een vrouwenstem in een mannenlgf. En het is waar: toen ik mijn idee6n bij de piatenmaatschappij op tafel legde, werd er nogal vreemd gekeken en hebben ze nogeven gepro-
beerd om het uit mijn hoofd te praten. Uiteindelgk zijn ze toch akkoord gegaan. Ik heb we1 meer rare ideeen gehad.Zoais dat Vivaldi-album tien jaar geleden. Een opera-album met muziek van Vivaldi? Een componist die met alles behalve opera beroemd is geworden? Ze verklaarden mij voor gek. Ze gaven mij het groene iicht bij wijze van cadeautje, omdat ik al zo lang voor hen werkte. Uiteindelijk bleek het een cadeau van mr.1n
mij aan de maatschappti te zijn: het werd
bestverkochte album.'
VERBORGEN JUWEELTJES
Cecilia Bartoli mag dan
in het artwark van
Sacn-fcium een
mannenlijf hebben, in het echte leven is zij tot van top tot
teen een vrouw. Dat betekent daI ztl de aria's die op het lijf van caslraten werden geschreven met de beperkingen van
gaat loch ook niet klagen dal de hele dag door ademen zo'n zwaar karwei is? Het mooiste is dat ik mr.7n muziek mel an-
een vrouwenhchaam moesl zingen.'De caslratenmuziek die
deren kan delen. Dat rs mryn motivatie, daar werk ik naartoe.
door componislen als Nicola Porpora, Antonio Caldara en
Een album, een concerl. Ik weet het: ik maak hel mezelf niet
GeorgFriedrtchHdndel werd geschreven, behoorl tot de moei-
makkehjk met ai die projecten. Ik spoor muziek op dre niet meer gespeeld wordt, die nog nooil is opgenomen en laat horen dat er nog heel wat verborgen juweeltjes zrln. Het is
h.lkste die er is', stelt de diva.'De enorm lange melodrehjnen,
lrillers en andere versieringen werden gecomponeerd op basis van de krachl en de grote luchtstroom die alleen maar door een man kan worden gegenereerd.' Is Cecilia Bartoli dan loch stiekem een man? Trjdens het presentatieconcert kwam z1j ook al in achttiende-eeuwse man, nenkledij op. Met haar cape, broek en kniehoge rl)Iaarzen leek zrj namehjk nog het meest op 66n van De Drie Musketiers. De cantatrice lacht. 'Nee, een man ben ik niet. Maar ik wilde wel voelen hoe het is om verkleed a1s man op te komen. Verder heb ik gewoon heel hard gewerkt aan mijn ademhaling en de beheerslng daarvan. Wanneer dat eenmaal goed zil, dan kun je gaan werken aan al die virtuoze passages. Dat is alleen maar leuk: lk ben per slot van rekening een coloraluurzangeres met een grool bereik.' Het wordt tijd om te informeren naar de persoonlryke offers die Cecrlia Bartoh zich heeft moeten getroosten om dit, technisch gezien, onwaarschrjnlijk hoge niveau te bereiken. Alles is relatief', lacht 2r.7. 'Kijk eens goed om je heen zoais wij hier zitten. Is dit voor mrj een offer? Ik dacht het niet. En wat studeren betreft: ik hou van muziek, muziek is mijn leven. Muziek maken is voor mij als ademen. Je
.JONGENS
mij gelukt om mensen over te lalen steken naar die zogenaamd moeilijke muziek. Dat vind ik pas een echte crossover. Niet de zangeres die door Broadway-melodietjes le gaan zingen de oversteek naar hel grote publiek maakl, maar hel grole publiek dat de oversteek maakt naar vergeten meesterwerken uit de barok. En natuurhjk heb ik mrj
als meisje bepaalde dingen moeten ontzeggen. Doorzakken tot in de kleine uurtjes in discotheken was er voor mij niet bg. Urenlang schreeuwen over de keiharde muziek heen om een gesprek le voeren, is een aanslag op je slem. Vlaar ik vond een compromis. Ik ging wel uit, maar niet later dan tot 12 uur. En zo leefrk nog steeds. Niel teveel concerten per jaar. Geen roofbouw op mezelf plegen. Wanl ik wil nog jaren doorgaan met het mooisle dat het leven mr; le bieden heeft.'
"
Sacrif.cium, Cecilia Bartoli, Il Giardinio Armonico o.I.v. Giou anni An-
lonini Q cd's, Decca/Universal)
WERDEN OP ZEER JEUGDIGE LEEFIIJD - TIEN OF ZELFS ACHT JAAR OUD - GECASTREERI WAARDOOR ZIJ GEEN BMRD IN DE KEEL KREGEN'
