02.2011
Mentaal MAGAZINE VAN VINCENT VAN GOGH
WE MOETEN EEN STERK MERK WORDEN | CLIËNTEN | IN DE HOOFDROL
| DRIEMAAL | DEMENTIE
| DUBBELE DIAGNOSE | DUBBELE HULP
inhoud
Noortje van de Kerkhof, arts in opleiding, in gesprek met bezoekers van de Paved with Fear-truck
Van de redactie Als deze Mentaal bij u op de deurmat valt, is de landelijke open dag van de zorg, waaraan Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheidszorg ook aan deelgenomen heeft, alweer achter de rug. Vincent van Gogh kan terugkijken op een succesvolle open dag. De belangstelling is overweldigend geweest. Vincent van Gogh heeft voor deze landelijk open dag van de zorg gekozen voor het thema Beleef!. Bezoekers hebben deze dag van alles kunnen beleven, zoals de drivesimulator en de psychosesimulator. Deze simulator heeft Vincent van Gogh twee dagen in huis gehad. Voorafgaande aan de open dag is op vrijdag 18 maart 2011 aan medewerkers van ketenpartners, die in hun dagelijkse werkzaamheden te maken kunnen krijgen met psychoses, de gelegenheid geboden kennis te maken met de psychosesimulator Paved with fear. In deze truck kunnen mensen met behulp van de nieuwste virtual reality technieken ervaren wat een cliënt met een psychose dagelijks ondervindt. Beelden en geluiden die deze cliënt ervaart, worden voelbaar in de psychosesimulator. Na deelname zijn ze opgevangen door twee van onze arts-assistentes in opleiding. Beide dames zijn bijzonder geïnteresseerd in psychoses. Ze doen onderzoek naar psychotische stoornissen in het kader van een gecombineerd opleidings- en promotietraject (Arts In Opleiding tot Specialist en Klinisch Onderzoeker, AIOSKO). Ze hopen in 2013 te promoveren op hun onderzoeken. Hierover en over de open dag zelf kunt u verderop in deze Mentaal meer lezen. Verder kunt u nader kennismaken met Jolande Tijhuis, onze nieuwe voorzitter Raad van Bestuur. Tevens een artikel over de grote trainingsbijeenkomst die heeft plaatsgevonden voor teams die gaan werken met de eerste twee zorgprogramma’s die zijn ontwikkeld voor Angst- en Stemmingsstoornissen en waarmee we naar verwachting vanaf april gaan werken. Ook aandacht voor de familiekamer, uitleg over Multi Dimensionele Familie Therapie, nadere uitleg over een afstudeeronderzoek van de opleiding dramatherapie aan de HAN te Nijmegen, en een artikel gewijd aan een charmeoffensief van RCG Venlo. Er is nog veel meer te vertellen over onze organisatie. Beleef Vincent van Gogh zelf door het lezen van deze Mentaal. Veel leesplezier! De redactie 02 | mentaal
2 3 4 5 6 8 9 10
Van de redactie
12 13 14 16 18 20 22 23 24 25 26 28 29 30 33 34 35 36 38 40
Onderscheiding Henk Penninx
Inhoud Buitenshuis met Tijhuis Cliënten in de hoofdrol 'Je zal dit toch maar 24 uur per dag meemaken' Driemaal dementie Colofon Jolande Tijhuis; 'Ik heb al pareltjes ontmoet'
Tijd voor verandering Ik gok erop (On)gegrond Charmeoffensief RCG Venlo Mindfulness Servaashof en vermaatschappelijking Columnicatie Wetenschap Vincent van Gogh in Panningen Multi Dimensionele Familie Therapie Zorgprogrammering in de steigers De ontmoeting Verslavingszorg in (de regio) Weert IGG Familiekamer RCG Venray Kick-Off 'Los van Fixatie' Vraagbaak psychiatrie en recht, ondertekening Cliëntenraad Open dag Vincent van Gogh groot succes Kleurrijke mensen 03 | mentaal
Spel als leerproces
Cliënten
b
Buitenshuis met Tijhuis
Jolande Tijhuis, voorzitter
Raad van Bestuur Vincent van Gogh voor geestelijke
gezondheidszorg, laat regel-
matig haar gezicht zien op de
diverse locaties van Vincent
van Gogh. In Buitenshuis met Tijhuis leest u over haar bevindingen.
Wij sporen!
Met de invoering van nieuwe en innovatieve zorgprogramma’s gaat Vincent van Gogh haar behandelmethodes nog meer verbeteren. De aftrap vond plaats op 22 februari met een grote trainingsbijeenkomst in het Parkhotel in Horst. Een bijzonder moment voor de teams die als eerste gaan werken met zorgprogramma's voor Angst- en Stemmingsstoornissen. Maar ook voor Jolande was de bijeenkomst een boeiende ervaring. ‘Ik vind het heel bijzonder dat binnen onze organisatie met zoveel betrokkenheid en met zoveel verschillende disciplines de meest moderne behandelmethodes worden ingevoerd. Geweldig dat zoveel mensen tijd hebben vrijgemaakt om samen hierover in gesprek te gaan en te zorgen dat we met z’n allen werken aan een nog betere behandelmethode die gericht is op herstel.’ ‘De teams hebben tijdens de trainingsdag kennisgemaakt met de nieuwe manier van werken en behandelen. De inhoud van de programma’s werd toegelicht en medewerkers konden feedback geven. De bijeenkomst was, met een knipoog naar het ‘spoorboekje’ dat onderdeel uitmaakt van de zorgprogramma’s, omlijst door spoorwegmetaforen. En ‘goed sporen’, dat doet Vincent van Gogh, heb ik de teams tijdens mijn inleiding voorgehouden.’ ‘Het traject dat we nu zijn ingeslagen, zal de komende twee jaar zeer intensief zijn. Ons doel is om de kwaliteit van onze zorg nog verder te vergroten. We willen ervoor zorgen, dat onze zorgbehandelingen voldoen aan de laatste inzichten. Onze cliënten zullen vooraf nog meer duidelijkheid hebben over de behandeling die ze kiezen en hoe deze eruit zal gaan zien. Met z’n allen streven we naar nóg beter!’
04 | mentaal
in de hoofdrol Dit jaar heeft het Theater Actief Centrum weer een serie uitvoeringen gegeven. De toneelspelers in de theateruitvoeringen waren cliënten van Vincent van Gogh. Onder bezielende leiding van Mariet Roelofs en Riky Emons brachten zij belevingstheater van ongeveer een uur. Was het twee jaar geleden een circusoptreden, dit keer waren er taferelen in oosterse sferen.
Een dik jaar heeft het tweetal met de mensen gewerkt om hen het spel bij te brengen. Stukje voor stukje moest alles eindeloos worden gerepeteerd om het tijdens de voorstelling vlot te laten verlopen. Het was vooral het leren luisteren naar muziek, en weten wat er bij een bepaald melodietje moet gebeuren. Technische problemen werden met behulp van vrijwilligers opgelost. Ook ondersteunden zij bij het omtoveren van de recreatiezaal tot een mysterieus onderkomen. Het was prachtig om te zien hoe mensen dan uiteindelijk hun spel speelden. Hoe spelers andere spelers op sleeptouw namen en onder het spel zelf aanwijzingen gaven. Terwijl in de circusvoorstelling van twee jaar geleden de medewerkers en vrijwilligers veel cliënten moesten helpen en aansturen. Nu deden de mensen dat vaker zelf onderling. En door het vele oefenen konden sommigen als dat nodig was ook makkelijk overschakelen naar een andere rol. De voorstellingen zijn ook een leerproces voor anderen geweest. Verpleegkundige studenten van Gilde Opleidingen bijvoorbeeld hebben het nodige kunnen opsteken met betrekking tot hoe straks om te gaan met deze mensen. Basisschoolkinderen zijn erachter gekomen, dat mensen die anders zijn, ook nog het nodige kunnen. Personeel van Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheidszorg heeft ervaren, dat ook deze cliënten nog tot het nodige in staat zijn. De voorstelling zal in verkorte vorm op locatie aangeboden gaan worden. Er is al een aantal aanvragen binnengekomen, o.a. van ‘t Schuttersveld en Bronlaak. Voor eventuele vragen kunt u bellen naar het theater-actief-centrum in Venray 06-24820581 (op dinsdag, woensdag en donderdag). 05 | mentaal
“Je zal dit toch maar 24 uur per dag meemaken”
06 | mentaal
Pauline (links) en Noortje
Meer dan eens vertelden patiënten dat ze het erg stil vonden, toen hun stemmen verdwenen waren. Soms voelde het zo stil of verdrietig dat ze stopten met hun medicatie, zodat de stemmen weer terugkwamen.
Mensen met een psychotische stoornis (waarvan schizofrenie de meest bekende is) maken een groot deel uit van de patiëntenpopulatie van Vincent van Gogh. Voor buitenstaanders is het vaak moeilijk voor te stellen wat iemand nu precies beleeft in een psychose. Hoe is het om dingen te horen of zien die anderen niet waarnemen? En hoe beangstigend is het als je zeker weet dat er iemand achter je aan zit, maar niemand gelooft je? Hoe voelt het als je niemand meer kunt vertrouwen? Op 18 en 19 maart was er de kans om dit zelf te ervaren in de ‘Paved with Fear’ truck als onderdeel van de Open Dag van ons psychiatrisch ziekenhuis. Psychiaters in opleiding Noortje van de Kerkhof en Pauline Steylen waren ter plaatse om de bezoekers op te vangen en om vragen te beantwoorden. Beide dames zijn bijzonder geïnteresseerd in psychoses. Ze doen onderzoek naar psychotische stoornissen in het kader van een gecombineerd opleidings- en promotietraject (Arts In Opleiding tot Specialist en Klinisch Onderzoeker, AIOSKO). Ze hopen in 2013 te promoveren op hun onderzoeken. Noortje zoekt naar manieren om de diagnostiek en classificatie van deze stoornissen te verbeteren. Voor haar onderzoek heeft ze 80 patiënten met een psychose gesproken. Ze heeft van dichtbij ervaren dat iedere patiënt een uniek verhaal heeft. Ondanks een gemeenschappelijke biologische basis in de hersenen, zijn er grote verschillen in de sensaties die patiënten beleven (hallucinaties), overtuigingen die ze ontwikkelen (wanen) en hoe ze zich daar bij voelen (stemming/affect). Toch krijgen heel verschillende patiënten volgens de huidige classificatiesystemen vaak dezelfde diagnose. Doel van het onderzoek is onder meer, om een bijdrage te leveren aan andere (en mogelijk betere) methodes om patiënten te diagnosticeren. Uit de vele gesprekken kwam ook naar voren, dat de betekenis van stemmen, beelden of overtuigingen voor iedere patiënt anders is. Voor veel patiënten zijn ze beangstigend of onplezierig, maar sommigen vinden (bv.) hun stemmen juist prettig of waardevol. Voor hen is de psychose iets geworden ‘wat erbij hoort’ en waar ze aan gewend zijn geraakt. Meer dan eens vertelden patiënten dat ze het erg stil vonden, toen hun
stemmen verdwenen waren. Het verdwijnen van beelden of stemmen kan behalve een opluchting dus ook een verlies voor iemand zijn. Dit moeten we als behandelaars in het oog houden. Het onderzoek van Pauline richt zich ook op patiënten met een psychotische stoornis, in het bijzonder de negatieve effecten van de stoornis en de behandeling daarvan op de lichamelijke gezondheid. Veel patiënten met een psychotische stoornis hebben (fors) overgewicht, een hoge bloeddruk, verhoogd cholesterol en hebben vaker suikerziekte. Een combinatie van deze factoren wordt het metabool syndroom genoemd. Het metabool syndroom gaat gepaard met een verhoogd risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten op relatief jonge leeftijd. Naast een ongezonde leefstijl draagt behandeling met antipsychotische medicatie bij aan het ontstaan van het metabool syndroom. Het is van groot belang om bij patiënten met psychotische stoornissen te onderzoeken of het metabool syndroom aanwezig is, en zo ja, om de individuele factoren adequaat te behandelen. De laatste jaren is hier al een goede start mee gemaakt, maar er is nog veel werk te verzetten. Ook Pauline heeft voor haar onderzoek met patiënten met een psychotische stoornis gesproken. De meeste patiënten geven aan het erg belangrijk te vinden dat er naast hun psychische klachten ook aandacht besteed wordt aan hun lichamelijke gezondheid. Veel patiënten roken, eten ongezond en bewegen weinig en vinden het
moeilijk om dit ongezonde leefpatroon te doorbreken. Bekend is dat overgewicht een negatief effect heeft op de kwaliteit van leven. Het is dan ook belangrijk om als hulpverlener samen met de individuele patiënt te zoeken naar mogelijkheden om een goede lichamelijke gezondheid te waarborgen. Op 18 en 19 maart werden bezoekers van de Open Dag zelf in de gelegenheid gesteld om te ervaren wat het betekent om een psychose door te maken. Dat veel mensen hier nieuwsgierig naar waren, bleek wel uit het feit dat de “psychosebus” al ruim van tevoren was volgeboekt. De reacties waren bovenal positief. Medewerkers van rechtbank, politie en verwijzende instanties gaven aan meer zicht te hebben gekregen op wat patiënten doormaken. Voor veel bezoekers van buiten het werkveld was het een eerste en indrukwekkende kennismaking met psychiatrische symptomen in het algemeen. De overdaad aan prikkels en het continue gevoel van achterdocht werden door de meeste bezoekers als vermoeiend en beangstigend ervaren. Een van de meest gehoorde uitspraken was: “Je zal dit toch maar 24 uur per dag meemaken”. Er werd dan ook druk nagepraat over de ervaringen met de aanwezige professionals en vrijwilligers van Ypsilon en Anoiksis. Al met al was het een geslaagde dag, waarop de erkenning van en het begrip voor de problematiek van patiënten met een psychotische stoornis, in ieder geval bij de bezoekers van de “psychosebus”, is gegroeid. 07 A| mentaal 0 7 M E NTA L
3 Het Alzheimer Café heeft een belangrijke bijdrage geleverd om datgene wat eigenlijk niet aanvaardbaar was, te leren accepteren.
Driemaal dementie In de twee voorafgaande nummers van Mentaal is aandacht besteed aan het onderwerp dementie. In het voorlaatste nummer werd bericht over de aanwezigheid van oud-minister Maria van der Hoeven in het Alzheimer Café Venray. In het laatste nummer verwoordde Lisette Dickhoff, ketenregisseur van ‘Hulp bij Dementie’, de uitdagingen van een betere dementiezorg. In deze Mentaal besluiten we dit drieluik en geven we een mantelzorger het woord. Als geen ander immers ervaart een informeel zorgverlener wat het betekent om te zorgen voor iemand met dementie en de consequenties hiervan op het persoonlijke leven. Sjaak Moors wil zijn verhaal graag doen. Hij is 79 jaar en woont in Venray. Hij heeft een ruime staat van dienst als beroepskracht in de professionele zorg. Toen zijn vrouw op 75-jarige leeftijd een herseninfarct kreeg, ondervond hij de enorme impact daarvan op zijn eigen bestaan. Hij vertelt hoe het Alzheimer Café een bijdrage heeft geleverd om datgene wat eigenlijk voor hem niet aanvaardbaar was, te leren accepteren. Thuiszorg Venray Sjaak vertelt: “Mij is gevraagd te vertellen over mijn betrokkenheid bij dementie. Maar vooraf wil ik iets zeggen over mijn vroegere werk, waar ik vaak te maken had met dit onderwerp. De laatste 18 jaar van mijn ‘arbeidzaam leven’ was ik met heel veel voldoening werkzaam als leidinggevende bij de Thuiszorg in Venray. Deze functie hield onder andere in dat ik leiding gaf aan bejaardenhelpers en –verzorgers die te werk gesteld waren bij oudere mensen waar hulp geboden werd. In de hoedanigheid van leidinggevende kreeg ik heel veel te maken met dementerende ouderen die nog thuis woonden, hetzij alleen, hetzij met partner, of in familieverband. Het was mijn taak als leiding08 | mentaal
gevende om mezelf persoonlijk te verdiepen in deze situaties, zodat er de meest efficiënte hulp geboden kon worden. Het erbij betrekken en het maken van een werkplan met de uitvoerende hulpverleners was eveneens iets waarvoor ik verantwoordelijk was. Deze taken heb ik uitgevoerd tot 1991, omdat ik toen met de VUT ging.” Ziekte van Alzheimer “In 2006 kreeg mijn vrouw op 75-jarige leeftijd een herseninfarct, gevolgd door een zware depressie. Twee jaar daarna werd bij haar de ziekte van Alzheimer officieel vastgesteld. Na verloop van tijd ging zij voor enkele dagen naar de dagbehandeling in verpleeghuis Beukenrode. Anderhalf jaar geleden brak zij thuis haar heup door een valpartij en werd ze, na drie weken ziekenhuis, definitief in Beukenrode opgenomen, waar zij nu nog verblijft. Het dementeringsproces is sindsdien ongestoord zijn gang gegaan en haar gedrag is steeds gecompliceerder geworden. Zij is erg bang, gespannen, angstig en ontheemd; wederzijdse communicatie is erg moeilijk, soms onmogelijk. Zij is geheel van de been, zit de hele dag in een rolstoel en maakt het niet best. Ik ga haar elke dag opzoeken.”
Zorgsituatie “Nooit had ik bij mijn afscheid bij de Thuiszorg gedacht zelf met een ‘zorgsituatie’ in aanraking te komen. Bij anderen had ik veel gehoord en gezien. Mijn vrouw en ik waren toch gezond, wij voelden ons prima, hadden samen een goed leven. Er leek geen vuiltje aan de lucht! Maar ineens STA je alleen, ineens WOON je alleen, ineens BEN je ook alleen. Nooit heb ik gevoeld en geweten dat zo’n ‘ziekteproces’ je zo kan raken, het voelt alsof er een ‘aanslag’ op je is gepleegd, die je ternauwernood hebt overleefd.” Alzheimer Café “In het Alzheimer Café, dat ik nu ruim twee jaar en haast elke maand bezoek, heb ik me weer wat hervonden. Daar zie je en voel je dat je niet alleen staat. Cliënten en mantelzorgers heb ik ontmoet uit alle rangen en standen, vele bekenden, maar ook collega’s van lang geleden, wijkbewoners uit mijn wijk. Hier zijn we gelijk. Mensen die gewoon hetzelfde is overkomen. Voor mij persoonlijk betekent dit alles het volgende: in de setting van het Alzheimer Café heb ik leren accepteren dat het zo is zoals het is …. Hier vraag ik niet meer: waarom? Hier berust ik in datgene dat ons, mijn vrouw en ik, is overkomen. Hier maak ik kennis met situaties die nog erger zijn dan de mijne, situaties waarmee ik niet zou willen ruilen. Maar hier heb ik ook leren inzien dat het leven erg betrekkelijk is. Maar ik heb ook ervaren dat je nog verder kunt, dat je je niet moet verstoppen, maar erover moet praten. En zo probeer ik steeds opnieuw mijn leven verder te leven, elke dag, en van dag tot dag.”
Telefoonnummers Vincent van Gogh algemeen 0478-527527 Arbodienst Achmea Vitale 0475-399899 Robby Thoeng, bedrijfsarts
[email protected] Louis Thissen, bedrijfsarts
[email protected] Personeelsvertrouwenspersoon 0475-399899 Els Raaijmakers
[email protected] Commissie ongewenste Omgangsvormen 0478-527884
[email protected] Commissie sociale begeleiding 0478-527884
[email protected] Medezeggenschap medewerkers 0478-527245 Ziek- en herstelmelding 0478-527161
Colofon Redactie Mentaal Eleän Mulder-Verleg, hoofd- en eindredacteur Sabine Nicolasen, Bureau Voorlichting en Communicatie Anita Boom, Informatiecentrum Geestelijke Gezondheid Karin Geerkens, Verslavingszorg Truus Offermanns, Financiën Kim Waskowskij, Specialistische functies Jan Leijsten, Extern Annemie Rours, HRM Paul de Bijl, FACT Venray Mentaal is het magazine van Vincent van Gogh voor (oud-)medewerkers, vrijwilligers en externe relaties en verschijnt zes keer per jaar. Uitgave Bureau Voorlichting en Communicatie Vincent van Gogh Oplage 2.600 exemplaren Vormgeving Ohho Venray Fotografie Hans van der Beele, Sevenum, Bureau Voorlichting en Communicatie Vincent van Gogh Drukkerij ARS Grafisch Roermond Redactieadres Vincent van Gogh, Bureau Voorlichting en Communicatie, t.a.v. E. Mulder-Verleg, postbus 5, 5800 AA Venray, tel. 0478-527186,
[email protected] Deadline volgende nummer 6 mei 2011. Foto’s gescheiden van tekst – dus als apart jpg-bestand – aanleveren. Voor meer informatie zie www.vvgi.nl of het intranet. Indien u besluit uw abonnement te beëindigen, kunt u dit kenbaar maken via
[email protected] of schriftelijk via het redactieadres.
Patty Broekman 09 | mentaal
Ik was wel verrast door het aantal mensen dat minstens één keer in het leven hulp nodig heeft van de GGZ: liefst 41%. Dat betekent bijna de helft van de Nederlandse bevolking.
‘Ik heb al pareltjes ontmoet’ Toen Jolande Tijhuis vorig jaar werd gepolst voor de vacature van voorzitter van de Raad van Bestuur van Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheidszorg, besloot ze zich via internet te verdiepen in de zorginstelling. Ook nam ze haar jongste dochter mee om op een zondagochtend over het terrein in Venray te rijden. Na beide verkenningstochten wist Jolande Tijhuis dat er bij Vincent van Gogh een prachtige uitdaging op haar ligt te wachten. Hoewel haar oriënterende eerste 100 dagen als bestuursvoorzitter nog niet voorbij zijn, bruist ze al van de plannen en ambitie. En wie haar kent, weet dat ze die ook wil verwezenlijken. “Ik bijt me als een terriër vast in wat ik wil bereiken.” Nieuwsgierig. Het is een woordje dat Jolande Tijhuis vaker gebruikt dan ze waarschijnlijk beseft. En nieuwsgierig is ze, geeft ze eerlijk toe. Dat blijkt ook uit haar carrière tot dusver. Ze heeft in alle provincies van ons land gewerkt, behalve in Zeeland. Ze deed internationale ervaring op, werkte voor een Amerikaans bedrijf, was actief voor overheden, voor non-profit organisaties en voor commerciële bedrijven. Wat ook opvalt: ze heeft niet veel met ‘dingen’, maar wel met ‘mensen’. “Ook dat speelde mee bij mijn keuze voor Vincent van Gogh. We zijn er voor mensen die een steun in de rug nodig hebben als het gaat om hun psychisch welbevinden. Ik was wel verrast door het aantal mensen dat minstens één keer in het leven hulp nodig heeft van de GGZ: liefst 41%. Dat betekent bijna de helft van de Nederlandse bevolking. Het kan ons dus allemaal overkomen. Een psychisch probleem is net zo gewoon als een been breken. 10 | mentaal
Het taboe rondom psychiatrie moet verdwijnen, daar wil ik me sterk voor maken.” Taboe De slogan ‘ambulant tenzij’ onderschrijft ze volmondig. “We behandelen cliënten in principe vanuit hun eigen thuissituatie, dus poliklinisch. Pas als blijkt dat deeltijdbehandeling beter voor een cliënt is, doen we dat. Een klinische opname is de laatste keuze. Mensen met psychische problemen proberen we zoveel mogelijk in de samenleving mee te laten doen, al dan niet onder begeleiding. Mede daarom is het belangrijk dat we een sterk netwerk opbouwen. Dat netwerk hebben we nodig om de zorg voor de cliënt te optimaliseren. Ook in dat kader is het een must dat het taboe rondom psychiatrie verdwijnt. De maatschappij moet weten hoe ze moet omgaan met mensen met een psychische stoornis. Namelijk: heel gewoon.” Kwaliteitsster Jolande Tijhuis (50), die biologie en bedrijfskunde studeerde, werd nieuwsgierig toen ze de website van Vincent van Gogh en het terrein van de zorginstelling bezocht. “Mijn vorige werkgever was een woningcorporatie, dus ik had speciale aandacht voor hoe mensen op het terrein leven en wonen. Daarin zie ik nog wel uitdagingen. Dat geldt ook voor hoe we ons presenteren. Weet je wat ik daarin mis? Een stuk trots, maar ook gezichten, boegbeelden. We bieden hooggespecialiseerde zorg, we hebben geweldige kennis en ervaring in huis, we zijn een A-merk in de psychiatrie, maar we dragen dat onvoldoende uit. Waar zijn we goed in? Wie zijn onze boegbeelden? Wie zijn onze ambassadeurs? Ik vind dat Vincent van Gogh meer trots mag zijn op wat ze doet, wat ze kan en wat ze voor mensen kan betekenen. Ik heb al pareltjes ontmoet. Dat we succesvol zijn in het beantwoorden van hulpvragen van cliënten, bewijst ook de kwaliteitsster die we hebben gekregen van het Landelijk Platform geestelijke gezondheidszorg. We zijn door cliënten en hun familie op grond van harde kwaliteitscriteria
gekozen tot de beste geïntegreerde zorginstelling van Nederland. De mensen voor wie we het doen, vinden ons heel goed. Een groter compliment kun je niet krijgen.” Zorgprogramma’s Maar die waardering is een momentopname, weet Jolande Tijhuis. “Het slechtste wat we kunnen doen, is tevreden achterover leunen. We moeten blijven vernieuwen en verbeteren. Daarom is het ook goed dat we gaan werken met zorgprogramma’s. De behandelingen in deze programma’s zijn gebaseerd op de meest actuele wetenschappelijke kennis, de professionele richtlijnen en op gemeenschappelijke ervaringskennis. We leveren de cliënten zo nóg betere, snellere en gerichte zorg.” Yogalessen De nieuwe bestuursvoorzitter ziet zichzelf als een bruggenbouwer voor Vincent van Gogh. “Bruggen bouwen tussen kwaliteit en financiering, tussen zorg en maatschappij. En de beeldvorming over psychiatrie positief beïnvloeden”, somt ze op. Wat dat betreft kreeg ze in eigen huis al de spiegel voorgehouden. “Mijn man en ik hebben twee opgroeiende dochters, van 18 en 15 jaar. Toen ik thuis zei dat ik in de geestelijke gezondheidszorg wilde gaan werken, waren de eerste reacties bezorgd van aard. ‘Of ik er wel veilig zou zijn’, wilden mijn dochters weten. Ze vonden het eng en hadden allerlei vooroordelen. Inmiddels weten ze wel beter. Maar het geeft wel aan dat er nog een wereld te winnen is als het gaat om het imago van de psychiatrie.” Het gezondheidsmanagement programma van Vincent van Gogh heeft haar zelfs al aan het sporten gekregen. “Ik volg een soort van yogalessen in een fitnesscentrum. Dat is al heel wat voor mij, sport zit niet van nature in mijn genen. Ik wandel graag in de natuur, ik ben graag onder de mensen. Het liefst combineer ik bewegen met sociale contacten. Daarom golf ik af en toe: kun je sportief bewegen én gezellig bijpraten.”
11 | mentaal
Hoge onderscheiding Henk Penninx Henk Penninx,die tot 2003 37 jaar leiding heeft gegeven aan de afdeling PMT (Psychomotorische Therapie) van Vincent van Gogh, voor geestelijke gezondheidszorg, heeft van de Nederlandse Vereniging voor Psychomotorische Therapie een speld van verdienste ontvangen voor zijn bijdrage aan de ontwikkeling van PMT in Nederland. In deze vereniging heeft hij in de loop der jaren vele functies bekleed. Hij gaf leiding aan de opleiding- en studiecommissie; vertegenwoordigde de PMT en de andere vaktherapieën bij de verschillende landelijke groeperingen.
Al heel vroeg in haar leven heeft Liesbeth geweten, dat zorgen voor mensen bij haar past. Ze heeft indertijd echter gekozen voor een opleiding in de ondersteunende sector. Na een studie bij Schoevers is ze als secretaresse aan de slag gegaan. Dit doet ze nu zo’n 30 jaar. Zij vindt, dat het nu tijd is voor verandering! In een gesprek met haar vertelt ze hoe haar nieuwsgierigheid haar geprikkeld heeft haar koers te veranderen. Liesbeth werkt momenteel als managementsecretaresse bij de Verslavingszorg. Deze sector is echt haar ‘ding’. Ze vindt het een hele interessante en aparte doelgroep en wil dan ook graag in de hulpverlening als maatschappelijk werker of sociaal pedagogisch hulpverlener (SPH) aan de slag. Liesbeth: “Er zijn veel mensen die hulp nodig hebben, waarin je dat kleine beetje kunt betekenen. Een klein beetje meer gelukkig maken”. Maar wil ze deze omslag gaan maken, dan zal ze een vierjarige Hbo-opleiding moeten gaan volgen. Voor haar is nú het juiste moment hiervoor, ook in haar thuissituatie. In haar jaargesprek met haar leidinggevende Hugo Kuypers heeft ze haar wens ter sprake gebracht. Hij heeft haar de kans gegeven zich drie maanden te oriënteren binnen de verslavingszorg van Vincent van Gogh, voor geestelijke gezondheidszorg (VvG).
Henk was lid van het CONO,(Centraal Orgaan Nascholing en Opleiding). Dit orgaan adviseert de minister en via het CONO zijn de vaktherapieën erkend als een van de vijf beroepsgroepen binnen de geestelijke gezondheidszorg. Ook was hij lid van de werkgroep,die de eerste richtlijnen voor de behandeling van depressie heeft opgesteld. Henk gaf leiding aan de werkveldcommissie van de opleiding ‘creatieve therapie’, Hogeschool Zuid.
Voornoemde oriëntatiefase is nu afgerond. Liesbeth kijkt terug op een indrukwekkende, interessante, bijzondere en leuke periode. Haar stage is begonnen bij de Sociale Dienstverlening in Roermond. Hier heeft zij veel cliënten gezien en gesproken. Deze periode werd gevolgd door meekijken bij Sociale Dienstverlening in Venlo. Ook een dag Bemoeizorg was indrukwekkend. “De leefsituatie en problematiek van de cliënten is vaak bijzonder. Daarom is ook de werkwijze van onze collega’s vaak verre van standaard.”
Momenteel is Henk nog voorzitter van de Stichting Registratie Vaktherapeutische beroepen. In zijn reactie op het krijgen van de speld gaf de trotse Henk aan dat hij het geluk heeft gehad, dat Vincent van Gogh hem zoveel toestemming heeft verleend landelijk actief te zijn. De patiënten, het instituut en de afdeling PMT konden op die manier van de door hem opgedane kennis van de nieuwste ontwikkelingen meteen profiteren. Ad Haans
Henk Penninx 12 | mentaal
Tijd voor verandering
Evenzo bij Team Wonen heeft zij veel cliënten gezien en gesproken, met ieder hun eigen problematiek, vaak naast de verslaving zelf. Dit team is breed in de werkzaamheden: ambulante woonbegeleiding, regelen van Opstapwoning en HOP (Huis Op Proef). “Het succes in dit werk zit ‘m in de vinger aan de pols houden, terugval voorkomen en met kleine stapjes vooruit tevreden zijn”. De periode bij Justitiële Verslavingszorg was voor Liesbeth opmerkelijk. Zij heeft de gevangenissen van Roermond en Sittard bezocht. “Achter elke
Liesbeth gedetineerde schuilt toch weer een eigen verhaal”, aldus Liesbeth. “Ik heb ook Rentree bezocht in Roermond, een plek voor gedetineerden die hun straf bijna hebben uitgezeten en in voorbereiding zijn voor terugkeer in de maatschappij. Binnen de klinische zorg Paschalis tot slot, ligt veel meer de nadruk op behandeling in de groep. Je ziet interacties bij mensen en sommige therapieën zijn zelfs aanleiding na te denken over jezelf.” Al met al is dit voor haar een bijzondere periode geweest waarin zij veel mocht zien en veel geleerd heeft. Haar nieuwe werkplek is nog in wording, maar wel is duidelijk dat zij in september 2011 start met de deeltijdopleiding Social Work. Dit is een combinatie van SPH en maatschappelijk werk. “Deze opleiding zal vier jaar gaan duren, één dag in de week. Hier zal veel tijd in gaan zitten, maar omdat ik het zo leuk vind, geeft het me veel positieve energie.’ “Wat me uit deze periode het meeste is bijgebleven, is dat wij binnen Verslavingszorg mensen hebben werken die met veel warmte en met hun hart voor cliënten zorgen. Ik wil iedereen meegeven, dat als je deze ambities hebt, je hiermee aan de slag kunt gaan, want onze organisatie biedt hiervoor de mogelijkheden”. Vincent van Gogh wil het beste uit mensen! Eleän Mulder 13 | mentaal
Ik gok erop
Gokverslaafden zijn meer prikkelbehoeftig, meer introvert, sluwer, meer materialistisch en braver dan andere verslaafden.
In de vakliteratuur is weinig te vinden over dramatherapie bij gokverslaafden. De dramatherapeutische behandeling van gokverslaafden verloopt vaak hetzelfde als die van andere verslaafden, maar werkt dit wel? Marèl Lenssen deed een bijzonder onderzoek binnen de divisie Verslavingszorg en Korsakov van Vincent van Gogh, voor geestelijke gezondheidszorg (VvG).
Er bestaan dus specifieke dramatherapeutische interventies voor gokverslaafden. Ook zal een gokverslaving op een andere manier vanuit dramatherapie benaderd moeten worden dan een andere verslaving. Resultaten uit de interviews In de interviews werd vooral duidelijk hoe een gokverslaafde is en wat de verschillen zijn met andere verslaafden. Buiten dat een urine- of bloedtest geen gebruik kan aantonen van een gokverslaafde zijn er gedragsmatig ook belangrijke verschillen. Gokverslaafden zijn meer prikkelbehoeftig, meer introvert, sluwer, meer materialistisch en braver dan andere verslaafden. Ze spelen vaak alleen en ogen sterk. Gokkers voelen zich vaak het buitenbeentje in een groep, ze willen ook graag dat buitenbeentje zijn, want hun verslaving is namelijk in hun ogen minder erg dan bijvoorbeeld een drugsverslaving. Als geschikte behandelmethode kwam in de interviews vooral de Cognitieve Gedragstherapie naar voren. Als dramatherapeutische methodieken werden de fases van Emunah, werken met tekst, trainingsgerichte rollenspellen en de elementen van Woudenberg genoemd.
Voor haar afstudeeronderzoek van de opleiding dramatherapie aan de HAN te Nijmegen heeft Marèl Lenssen onderzocht of er dramatherapeutische interventies voor cliënten met gokken als primaire verslavingsproblematiek zijn. Voor haar onderzoek heeft zij diverse medewerkers van de verslavingszorg geïnterviewd. Daarnaast heeft zij de vakliteratuur uitgeplozen op zoek naar specifieke interventies. In de literatuur wordt een gokverslaving geplaatst onder "een stoornis in de impulscontrole" en niet onder de "aan middelen gebonden stoornissen". Ook wordt het geen gokverslaving genoemd, maar pathologisch gokken. Het gedrag van een gokker (introvert, dwangmatig, gevoelsarm) vertoont verschillen met het gedrag van een alcohol-, drugs- en medicijnverslaafde. Zo neemt een gokker geen middel tot zich en is er niets aan het lichaam te zien of te ruiken, waardoor 'het gebruik' niet te controleren is. Ook zullen gokkers geneigd zijn te gokken, zelfs als ze in klinische behandeling zijn en bijvoorbeeld een voetbalwedstrijd kijken. Deze verschillen tonen aan dat een gokker, in tegenstelling tot een andere verslaafde, in staat zou kunnen zijn altijd aan zijn verslavingsbehoeften te voldoen, zelfs tijdens de behandeling. Dit dwingt de dramatherapeut tot het afstemmen van de interventies op gokverslaafden in het bijzonder. De interventies Voor verslaafden bestaan de volgende werkvormen in dramatherapie: De Rehearsals for Growth (RfG) en de STOP-GAP. De Humble Continuum is schijnbaar specifiek voor gokverslaafden maar lijkt ook toepasbaar voor de andere verslavingen. Bij de RfG kunnen cliënten gezondere alternatieven voor hun ‘real-life’ rollen ontdekken door middel van het uitbreiden van het rolrepertoire. Bij de STOP-GAP methode krijgen cliënten de kans 14 | mentaal
om te beginnen met voelen, vertrouwen en praten door middel van het op een concrete manier leren aangaan van gevoelens. Aan de hand van een wie, wat en waar-opdracht wordt een scène gespeeld waarin cliënten gevoelens kunnen ontdekken en ervaren die herkenbaar zijn voor de hele groep. Bij de Humble Continuum wordt aan de hand van een op de vloer aangegeven lijn gekeken naar de verschillende punten die het gokgedrag in stand houden (huidig, verandering, controle en abstinentie). Bij ieder punt vertelt de cliënt wat er daar gebeurt. Het maakt de stappen in het behandelproces visueel voor de cliënt. Een dramatherapeut moet er bij een gokverslaafde op letten, dat er geen win-element in de werkvorm zit. Een behandelmedewerker echter ziet het win-element juist als een leermoment zodat cliënt om kan leren gaan met winnen en verliezen. Deze verschillende
opvattingen kunnen leiden tot de discussie of gokverslaafden beter in een aparte behandelgroep behandeld kunnen worden. Het is dan van belang dat behandelaren en dramatherapeuten onderling goed afstemmen over het behandeltraject. Over de houdingsaspecten zijn de geïnterviewden het wel eens. Onvoorwaardelijke acceptatie, afstemmen op cliënt, empathie en transparantie zijn houdingsaspecten die veel genoemd worden door de geïnterviewden. Afstemmen zou bij een gokker kunnen inhouden, dat je rekening houdt met de passieve houding van cliënten. Zo vertelt een dramatherapeute dat een gokker een afwachtende houding kan aannemen tijdens de therapie en daardoor het nemen van beslissingen bij anderen neerlegt (in de gokhal maakt de croupier of de gokkast de keuze). Voor een dergelijke cliënt kan het juist heel leerzaam zijn om een keer zelf een keuze te maken.
Conclusies en aanbevelingen Naar aanleiding van het onderzoek adviseert Marèl behandelaren bewuster te zijn van de eigen in te zetten handelingen (bijvoorbeeld het spiegelen van cliënt). Daarnaast concludeert zij, dat de kennis over dramatherapeutische behandeling van gokverslaafden meer gedeeld zou moeten worden. Ten slotte zou dramatherapie meer aangeboden moeten worden in de verslavingszorg. Op dit moment maakt dramatherapie geen deel uit van de standaard behandelmogelijkheden binnen de divisie verslavingszorg. Dit is een gemis omdat dramatherapie een non-verbale en ervaringsgerichte therapie is die cliënten de mogelijkheid biedt te experimenteren met nieuw gedrag. Het Griekse woord ‘drama’ betekent handelen en daar ligt ook het accent binnen dramatherapie. Door op een ‘speelse’ manier met problemen aan de slag te gaan, kan het cliënten helpen er op een andere manier tegenaan te kijken en er zo ook op een andere manier mee om te gaan. Marèl spreekt de hoop uit dat er in de toekomst meer ruimte komt voor dramatherapie binnen de verslavingszorg, waarbij er zeker ook specifieke aandacht uit mag gaan naar de gokverslaafde cliënt. Marèl Lenssen 15 | mentaal
Ad Burgmans verzorgt deze rubriek in opdracht als jurist van ADJUST juridisch advies.
On gegrond Vincent van Gogh, voor geestelijke gezondheidszorg (VvG) heeft een Klachtencommissie voor Cliënten op grond van
Uit jurisprudentie is bekend dat een verstoring van de vertrouwensband als gevolg van ernstige meningsverschillen over de behandeling een gewichtige reden kan zijn om de hulpverlening te beëindigen.
Klacht De klacht van de heer A richt zich tegen zijn gedwongen ontslag uit het Centrum voor Autisme en ADHD.
de Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector (WKCZ) en de Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ). Een cliënt of degene die optreedt namens de cliënt kan een klacht indienen bij deze commissie als hij of zij bezwaar heeft tegen een gedraging van een medewerker of een handelwijze van de instelling jegens de cliënt of tegen een beslissing met betrekking tot de behandeling of begeleiding die gevolgen heeft voor de cliënt. De commissie verklaart de klacht gegrond of ongegrond en brengt haar oordeel ter kennis van de Raad van Bestuur die vervolgens maatregelen kan treffen.
16 | mentaal
Relevante feiten A was ten tijde van de klacht vrijwillig opgenomen op het Centrum voor Autisme en ADHD. Hij was het niet eens met zijn diagnose en weigerde daarom de voorgeschreven medicijnen in te nemen. De behandelaars hebben een ultimatum gesteld. Als A geen medicijnen zou innemen, zou hij gedwongen ontslagen worden. Toen dit ultimatum verstreken was en A nog steeds geen medicijnen nam, hebben zij hem ontslag aangezegd. De moeder van A heeft hem daarna kunnen overtuigen zijn medicijnen te slikken, maar ondanks de toezegging van A om voortaan zijn medicijnen te nemen is de beslissing om hem gedwongen te ontslaan in stand gebleven. De behandelaars waren van mening dat A niet voldoende gemotiveerd was om aan zijn behandeling mee te werken. Verweer Het verweer werd gevoerd door de behandelaars van A, een psycholoog en een psychiater verbonden aan het Centrum voor Autisme en ADHD. Verweerders stellen dat A zijn diagnose ontkende en dat bij hem ziektebesef en ziekte-inzicht ontbrak. Hij weigerde zijn medicijnen en ging overal over in discussie. Hij zou zich weinig gelegen laten liggen aan zijn behandelprogramma en er kwam geen inhoudelijke behandelrelatie tot stand. De latere toezegging dat hij zijn medicijnen wel zou slikken, kwam ongeloofwaardig over. Tegenverweer Volgens A wordt hij ten onrechte ontslagen uit de kliniek. Volgens hem zijn de redenen die aangevoerd worden, niet terecht. De familie van klager geeft aan met de behandelaars te willen samenwerken om tot een constructieve oplossing te komen. A is bereid zijn medicijnen te nemen. Indien de behandelaars niet in staat zijn hem te behandelen, zou er in overleg met hem en zijn familie naar een passende plek gezocht moeten worden, waar hij wel kan worden behandeld en begeleid. Beoordeling van de Commissie Binnen Vincent van Gogh geldt een CODO-reglement met betrekking tot gedwongen ontslag. Het CODO-reglement voorziet in een gedwongen ontslagprocedure bij vrijwillig opgenomen patiënten. Daarin is bepaald dat indien de patiënt zich meerdere malen aan regels en behandelafspraken onttrokken heeft en na mondelinge waarschuwingen de patiënt door of namens de pro-
grammaleider/arts een schriftelijke waarschuwing krijgt. In die schriftelijke waarschuwing wordt als laatste middel gedwongen ontslag aangekondigd als de patiënt de afspraken niet nakomt. Een kopie van dit schrijven gaat naar de Raad van Bestuur en de eerste geneeskundige. Deze onderzoekt namens de Raad van Bestuur onafhankelijk van de behandelaars de gerezen problemen en ziet er op toe dat de patiënt op de hoogte is van de mogelijkheid een patiëntenvertrouwenspersoon in te schakelen en een klacht in te dienen bij de klachtencommissie. Als uit dit onafhankelijk onderzoek blijkt dat de vastgelegde afspraken terecht zijn en als de patiënt na de schriftelijke waarschuwing opnieuw de afspraken niet nakomt, dan deelt de eerste geneeskundige hem namens de Raad van Bestuur mee dat gedwongen ontslag volgt. De Klachtencommissie stelt vast dat de regels van het CODO-reglement niet zijn toegepast. In het dossier is geen schriftelijke waarschuwing te vinden die voldoet aan de eisen die het reglement stelt en er is ook geen kopie aan de Raad van Bestuur en de eerste geneeskundige gestuurd, zodat ook het onafhankelijk onderzoek namens de Raad van Bestuur niet is uitgevoerd. Op grond van deze procedurele nalatigheden komt de klachtencommissie tot een uitspraak, waarbij inhoudelijke overwegingen met betrekking tot de klacht verder onbesproken blijven.
Uitspraak De klachtencommissie verklaart de klacht van de heer A tegen het gedwongen ontslag gegrond. Commentaar Artikel 460 boek 7 BW (WGBO) bepaalt dat de hulpverlener de behandelingsovereenkomst niet kan opzeggen, behoudens gewichtige redenen. Het zwaarwegende belang van de gezondheid van de patiënt laat niet toe dat de behandelingsovereenkomst zonder meer kan worden opgezegd en de hulpverlening gestaakt. Uit jurisprudentie is bekend dat een verstoring van de vertrouwensband als gevolg van ernstige meningsverschillen over de behandeling een gewichtige reden kan zijn om de hulpverlening te beëindigen. In deze casus wordt door de verweerders gesteld dat er eigenlijk geen behandelrelatie tot stand is gekomen. De patiënt accepteert de diagnose niet en weigert medicijnen in te nemen c.q. weigert de behandeling. Met andere woorden: de patiënt geeft geen toestemming en zonder toestemming is er geen behandeling mogelijk conform artikel 450 van de WGBO. De patiënt heeft het recht om wel of geen toestemming te geven. De behandelaar heeft de plicht om de patiënt goed te informeren zodat hij een gefundeerd besluit kan nemen (informed consent). De patiënt kan eventueel een second opinion aanvragen. Als de patiënt ondanks goede informatie en eventueel een second opinion zijn toestemming aan een behandeling blijft onthouden, kan ontslag volgen en de hulpverleningsrelatie worden beëindigd. De eerste geneeskundige zal in het onafhankelijk onderzoek toetsen of de behandelaars de zorgvuldigheidseisen in acht hebben genomen die van hen verwacht worden. Nu zij het CODO-reglement niet hebben gevolgd, kunnen zij die toets niet doorstaan. Het is terecht dat de klacht daarom gegrond wordt verklaard.
17 | mentaal
Locatieleider Guido van den Hombergh werkt aan herprofilering: ‘we moeten een sterk merk worden’
Charmeoffensief RCG Venlo
Het RCG Venlo is bezig met een charmeoffensief. Dat moet leiden tot een sterkere positionering, maar ook tot een herprofilering van het regionaal centrum voor geestelijke gezondheidszorg in Venlo. “Onze cultuur moet veranderen”, vindt locatieleider Guido van den Hombergh. “We moeten meer extern gericht zijn, meer samenwerken met partners, ons netwerk uitbreiden en nog beter onze expertise uitdragen. Want we hebben heel veel kennis en ervaring in huis, maar nog te veel mensen uit de regio weten niet wie we zijn en wat we doen. We moeten een sterker merk worden.” 18 | mentaal
Sinds vorig jaar is Guido van den Hombergh locatieleider en stuurt hij samen met de medisch manager het RCG Venlo aan. Hij trof een hardwerkende organisatie met heel veel patiëntcontacten aan die volgens hem toe is aan een volgende stap. “RCG Venlo is ontstaan uit meerdere doelgroepen: het Riagg, de paaz-afdeling van VieCuri en Vincent van Gogh. Het kost tijd om die verschillende doelgroepen te laten samensmelten tot een nieuwe, gedeelde cultuur. Dat is een logisch proces, dat zie je overal waar verschillende partners fuseren. Ik heb het gevoel dat die gedeelde cultuur er is en dat nu ook de basis goed is om volgende stappen te zetten.” Netwerkstructuren Die volgende stappen bestaan onder meer uit het aanbieden van nieuwe producten en diensten, en het leggen van verbindingen met andere partners. Om met dat laatste te beginnen: Guido van den Hombergh is een pleitbezorger van investeren in netwerken. “Netwerkstructuren worden steeds belangrijker. We moeten blijven investeren in de verwijzers in de eerstelijnszorg, maar ook investeren in relaties met partners. We zijn onlangs door de Universiteit Maastricht benaderd met de vraag of we willen participeren in een groot onderzoek met internationale uitstraling. Dat doen we dus. Hetzelfde geldt voor organisaties die tot voor kort als onze concurrenten werden gezien, zoals Lionarons en Buro van Roosmalen. Ik zie ze liever als collega’s. Samen kunnen we programma’s ontwikkelen die we alleen niet of minder goed in de markt zouden kunnen zetten. Samen kunnen we de wachtlijstproblematiek beter aanpakken. Want laten we vooral niet vergeten voor wie wij er zijn: voor de mensen die geestelijke gezondheidszorg nodig hebben.
En wij moeten het zo organiseren, dat we de beste zorg kunnen aanbieden. Dat lukt in mijn optiek alleen als je verbindingen aangaat met anderen, om zo zelf ook meer kennis en ervaring op te doen.” Nieuwe behandelprogramma’s Het ontwikkelen en aanbieden van nieuwe behandelprogramma’s betekent ook scherpe keuzes maken. “We moeten kritisch kijken naar wat we nu doen, hoe we dat doen en wat we in de toekomst willen doen. Dat houdt in dat je ook afscheid moet durven te nemen van programma’s. Een voorbeeld: we zijn vorig jaar gestopt met een bepaalde aanpak van borderliners en gaan daar een nieuwe methode voor ontwikkelen. Op die manier kijken we ook naar onze ‘bedden’. Kunnen we die ook ‘vullen’ met nieuwe doelgroepen? Zo zijn we bezig met het inrichten van zogeheten detox bedden en polispreekuren voor verslaving binnen het RCG Venlo, in samenwerking met de verslavingszorg. We hadden al een programma voor zwangere vrouwen met psychische problemen ontwikkeld in samenwerking met VieCuri, maar er is meer mogelijk. Tegelijkertijd weten we ook dat de zorgverzekeraars en de overheid ons dwingen om meer bedden in te leveren. ‘Ambulant tenzij’ is geen kreet, maar een concrete opdracht. Dat moeten we meer waarmaken. Al kan dat niet onbeperkt. RCG Venlo heeft een heel groot adherentiegebied. Het gros van de patiënten van de RCG’s van Vincent van Gogh in Venlo en Venray komt uit de regio Venlo. RCG Venlo is de belangrijkste klinische opnamesetting van onze zorginstelling binnen de kortdurende zorg.”
bij de zorglijnen die door Vincent van Gogh worden ontwikkeld. Het centrum is nadrukkelijk betrokken bij de eerste twee zorglijnen die binnenkort worden uitgerold: de zorgprogramma’s stemming en angst. “De zorglijnen geven ons de mogelijkheid om via een multidisciplinaire aanpak vanuit inhoud nieuwe behandelprogramma’s te ontwikkelen. Ik beschouw dat als een kans om de kwaliteit van onze dienstverlening op een nog hoger niveau te brengen. Daardoor zullen we ook interessanter worden voor andere partijen om met ons samen te gaan werken.” Geen sterk merk Het verder ontwikkelen van de expertise en het aanbod moet volgens Guido van den Hombergh hand in hand gaan met een cultuurverandering binnen RCG Venlo. “Ik vind dat we nog veel te zeer intern zijn gericht. Het RCG Venlo is nog geen sterk merk. Als mensen uit de regio Venlo lichamelijk ziek zijn, denken ze meteen aan ziekenhuis VieCuri. Iedereen weet waar VieCuri voor staat. Dat geldt niet voor RCG Venlo. Nog teveel mensen uit de regio kennen ons niet en weten niet wat we doen. Dat moet veranderen. Dat betekent voortdurend investeren in beeldvorming, in netwerken met verwijzers, in contacten met media. We staan met twee voeten in de maatschappij en zijn er voor alle mensen die een steun in de rug nodig hebben als het gaat om geestelijk welbevinden. Dan is het belangrijk dat de maatschappij dat ook weet. Laten we onze kennis, kwaliteit en hooggespecialiseerde zorg alstublieft benoemen. Wij zijn RCG Venlo en daar zijn we trots op!”
Zorglijnen RCG Venlo vindt ook aansluiting 19 | mentaal
Mindfulness
He did every single thing as if he did noting else. Charles Dickens
Dit boek laat zien dat mindfulness een vaardigheid is die je kunt oefenen. Dat je, door bewust met je aandacht om te gaan, telkens kunt terugschakelen naar het hier en nu. Je neemt hierbij afstand van de spinsels in je hoofd. Je maakt keuzes, in plaats van automatisch te reageren. Je kunt beter je grenzen bewaken. Er wordt beschreven hoe het komt dat afdwalen uit het hier en nu zo gemakkelijk gaat, en hoe het voelt om in de greep van denken en doen te leven. Het boek geeft hiervoor een alternatief, leven vanuit zijn, en biedt tips om je leven anders te organiseren. Varianten van mindfulness Mindfulness heet officieel mindfulness-based Stress Reduction (MBSR). Psycholoog Zindel Segal ontwikkelde samen met collega’s een variant op deze training, waarbij elementen van cognitieve gedragstherapie zijn ingebouwd. Deze variant heet: Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT), deze verschilt slechts op onderdelen van de oorspronkelijke opzet. In Nederland wordt de term mindfulness gebruikt voor MBSR en MBCT, als voor mengvormen.
‘Beter nu’ is een boek over een uit Amerika overgewaaide methode: mindfulness, ontwikkeld door John Kabat-Zinn, een Amerikaanse moleculair bioloog, die ook ervaring heeft met meditatie en yoga. Zijn missie was mindfullness een plaats te geven binnen de reguliere geneeskunde en in de samenleving. De vertaling van het woord mindfulness is opmerkzaamheid en aandacht: je bent je bewust van je eigen en huidige ervaring en doorbreekt de routine, het automatisme. Mindfulness gaat over de kunst om aanwezig te zijn in het hier en nu: de plek waar het leven zich afspeelt. Met mindfulness ga je op in de ervaring van het huidige moment, je leeft intenser. De geest wordt rustiger, betere concentratie, ontspanning en betere hantering van de eigen gedachtepatronen. Dit kun je oefenen en dat is ook de bedoeling van dit compacte boek. 20 | mentaal
Mindfulness-Based Cognitieve Therapie Binnen RCG Venray wordt de Mindfulness-Based Cognitieve Therapie in groepsverband gegeven. Binnen deze therapie wordt er informatie gegeven over factoren die van belang zijn bij een depressie, angsten en piekeren. Er worden vaardigheden geleerd die je kunnen helpen om de terugkeer van klachten tijdig te signaleren en te voorkomen. Met behulp van oefeningen leren deelnemers zich meer bewust laten worden van lichaamssensaties, gevoelens en gedachten (die anders gedeeltelijk aan de aandacht ontsnappen). Je leert een andere houding aan te nemen ten aanzien van gevoelens en gedachten en deze te accepteren in plaats van jezelf te bekritiseren of te proberen deze gedachten of gevoelens te vermijden of te onderdrukken. Ervaringsverhaal Voor dit ervaringsverhaal sprak ik een deelnemer die de mindfulness cursus in Venray heeft afgerond. De heer P gaf aan dat het een cursus is waar je echt iets van leert. Door de cursus voelt hij nu een depressie aankomen. Hij herkent eerder de signalen van een depressie en heeft verschillende technieken aangeleerd gekregen om deze op te vangen. Nu gebruikt hij de technieken die hem het beste liggen. Door de cursus redt hij het met minder medicijnen.
De cursus heeft hem vooral veel rust gegeven en hij heeft veel over zichzelf geleerd. Hij kan nu beter omgaan met de problemen die op hem afkomen doordat hij geleerd heeft om te relativeren. Hij denkt nu minder negatief. Voor de cursus trok hij zich erg aan wat andere mensen van hem zouden kunnen denken. Nu is hij zich bewust geworden dat hij niet kan weten wat anderen mensen denken. Hij durft nu meer op zijn gevoel af te gaan en aan de ander kant te checken of het klopt wat hij denkt dat anderen over hem denken. P geeft aan dat het een pittige cursus is. Hij is van mening dat je het meeste opsteekt als je net een depressie achter de rug hebt of aan het herstellen bent van een depressie. En dat de cursus te pittig is voor mensen die midden in een depressie zitten. Dingen die hem bij gebleven zijn • Je kunt nooit weten wat anderen denken. • Je moet niet te snel een oordeel vellen over iemand. • Niet alles wat je denkt, berust op waarheid. • De bodyscan ofwel rust vinden op een bepaalde tijdstip van de dag door het draaien van een CD met ontspanningsoefeningen waarin je het hele lichaam doorloopt. P vindt het belangrijk dat mensen weten waar ze aan beginnen, het is een behoorlijk zware cursus, je moet doorzettingsvermogen hebben. De cursus is pittig omdat het een confrontatie is met jezelf, je komt jezelf tegen en je leert jezelf beter kennen. Het maken van huiswerk en je verdiepen in de cursus kost discipline. Voor P was het prettig dat deze cursus in een groep aangeboden werd omdat hij het gezelliger vindt in een groep. Tevens was voor hem de groep een stok achter de deur om niet af te bellen, hij voelde die verantwoording voor de rest van de groep. Het uitwisselen van ervaringen van de andere deelnemers vond hij prettig. P zegt dat iedereen zijn eigen problemen heeft en dat je van elkaar kunt leren. Hij voelde zich niet belast door de problemen van een ander doordat je elkaar beter bij kan staan en je er iets van opsteekt. P zou iedereen aanraden de mindfulnesscursus te volgen. Voor hem was het een belangrijk en fijn leerprogramma. Diana Wong-Si-Kwie 21 | mentaal
Servaashof en vermaatschappelijking
columnicatie
De nieuwbouwappartementen aan de St. Servatiusweg zijn in gebruik genomen. Hiermee is er een belangrijke mijlpaal bereikt in het project Servaashof. De meest omvangrijke bouw is nu afgerond. In deze rubriek zult u vanaf nu in mindere mate over het bouwproces lezen maar meer over de vermaatschappelijking van de zorg. Binnen onze organisatie betekent vermaatschappelijking zoveel mogelijk ondersteuning en begeleiding bieden aan cliënten bij het deelnemen aan de maatschappij op het punt van werken, wonen en vrijetijdsbesteding.
Nel en Herman willen niet anders
Vincentiushuis te vinden. Mooie foto’s aan de muur getuigen van zijn prinsschap bij Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheidszorg. Nel: “Ons huis is echt fijn. Als we er een balkon bij hadden gehad, dan zou het huis ideaal geweest zijn. De inrichting is toentertijd door het instituut verzorgd.” Het duo is duidelijk maatjes van elkaar. “Ja, wij leunen op en steunen elkaar. Als iemand ergens naartoe gaat, wordt altijd gezegd waarheen en ook hoe laat verwacht wordt thuis te komen. We hebben best lang aan elkaar moeten wennen. Maar het resultaat is er ook naar. Herman: “Het leeft zo goed hier dat we de laatste tijd weinig op vakantie zijn gegaan. Kaarten en zijn dagelijks bezoek aan het Huukske is het hobbypatroon van de immers goed geluimde Herman, die met zijn zware bassen wel eens voor de vrolijke noot zorgt. Nel is duidelijk sportief aangelegd. Studiosport zal zij op zondagavond niet missen, dat is zij van thuis uit gewend. “Overigens gaat de televisie op z’n tijd uit, zet ik de radio aan en hoor ik dat Ajax met 1-0 gewonnen heeft. Dan ben ik gerust.” Haar grote hobby? “Kleien en boetseren. Ik heb vroeger bij Piet Hermans veel geleerd. En niet te vergeten bloemschikken. Ik kan echt genieten van het kleinste potje met een paar bloemetjes. Ook van het samen boodschappen doen. Een vaste supermarkt hebben we niet. En niet te vergeten op een terras een colaatje drinken.” Ze straalt een en al tevredenheid uit. Ik bedank Nel en Herman voor de inkijk in hun woning en hun bestaan. Moge het hen nog lang goed gaan. Jan Leisten
Herman Lamboo (links) en Nel Litjens
Veertien jaar geleden kwam ze als eerste bewoonster in de voormalige sociowoning aan de St. Servatiusweg. “Ik voelde me hier direct op mijn gemak.” Dat dit nooit veranderd is, mag overduidelijk blijken uit dit interview dat ik met de twee bewoners heb gehad. Aanvankelijk waren ze met drie bewoners. Sinds de derde vorig jaar een eigen huisje is betrokken, zijn ze met z’n tweeën. Nel Litjens en Herman Lamboo vinden het opperbest. Ze wonen nu ambulant en krijgen een keer per week de casemanager op bezoek. Het duo - beiden rond de vijftig - zijn rustige mensen, die bepaald niet in zeven sloten tegelijk lopen. Nel werkt nog halve dagen op de sociale werkplaats. Zij doet huishoudelijk wat meer dan haar huisgenoot. Deze daartegen onderhoudt de ruime tuin. “Ja, we 22 | mentaal
kunnen goed met elkaar opschieten. Contact met de buren is er nauwelijks. Natuurlijk wel eens een goedendag zeggen. Meer is er niet. De behoefte is er ook niet.” Nel doet vaak de boodschappen, Herman is vijf keer in de week de kok. ‘s Avonds wordt er warm gegeten. Maar niet voordat de heer des huizes zijn kaartje gelegd heeft. Vier middagen per week gaat Herman, die van oorsprong uit Blerick komt, rikken in de Kemphaan. Ook is hij regelmatig in het
Massapsychose? 'Levenseinde-kliniek kan voor sommigen uitkomst bieden, maar het gevaar van een ‘tunnelvisie’ ligt op de loer’, luidt exact de eerste zin uit de krant over dit voor mij volstrekt onbegrijpelijke idee, en beschrijft het eerste wat in me opkwam. Mijn tweede vraag was: “Is er een leeftijdsgrens, bijvoorbeeld vanaf, ik noem maar wat, 45”? Stel je voor, dat je als puber daar kan aankloppen, in zo een heftige levensfase, en bovendien nog totaal geen beeld hebt van het volle leven? Om nog maar te zwijgen van identiteitscrisis, en alle andere ‘ongemakken’ die deze levensfase met zich kan meebrengen. Los van allerhande andere aspecten, zoals bijvoorbeeld achtergrond, zowel medisch als psychisch, waarmee rekening gehouden moet worden. Dit is slechts een greep uit alles waardoor ik vraagtekens zet bij dit mij als waanzin klinkende idee; het moge duidelijk zijn, ik vind het ronduit absurd. Waar is het streven naar zorgverbetering gebleven, om te voorkomen dat mensen in gedachtes over een zelfgekozen levenseinde wegzakken? Bovendien, als je in zo’n kliniek zit, wordt er alleen maar aandacht besteed aan deze ‘laatste wens’, en niet aan een, noem het genezing. Dat is wat de eerste zin wil zeggen. Ik zit werkelijk met opengezakte mond van verbazing te lezen, en zal nog een heleboel moeten horen wil ik overtuigd worden van de zin van deze kliniek. Oké, één punt: suïcide is verschrikkelijk en deze kliniek zou voor een waardig levenseinde zorgen, maar dan nog blijf ik erbij, dat het beter voorkomen dan uitgelicht kan worden. Kan iemand mij uitleggen waaruit dit plan voortkomt? Naast de ‘zelfmoordmachine’, een ander merkwaardig hersenspinsel dat het nieuws gehaald heeft, nu de zelfmoordkliniek. Waar gaat het heen met onze maatschappij? Sanne 23 | mentaal
Weten Schap Jack Verburgt Uitgegeven door de creatieve therapie opleiding van de HAN, 2010
Muziek en schema, schema en muziek De auteur van dit nieuwe muziektherapieboek is Jack Verburgt, pedagoog en praktiserend muziektherapeut bij Pro Persona, voorheen De Gelderse Roos, en bij GGZ Oost-Brabant. Ook anderen uit `t werkveld van de geestelijke gezondheidszorg, onder andere Patric Driessen, muziektherapeut bij het Vincent van Gogh, hebben aan de totstandkoming van dit boek meegewerkt. De auteur beschrijft helder de "schemagerichte therapie" ofwel "schematherapie“. Een therapie die twintig jaar geleden methodisch is ontwikkeld door Jeffrey E.Young voor de behandeling van mensen met persoonlijkheidsstoornissen. Momenteel is de therapie ook inzetbaar bij andere problematiek, zoals depressies en trauma's. Ook in de werkvelden forensische psychiatrie en verslavingszorg wordt schematherapie toegepast. Alvorens de verbanden worden gelegd tussen schematherapie en de muziektherapie wordt het begrip schema in zogenaamde domeinen, onverbondenheid en afwijzing; verzwakte autonomie,verzwakte prestatie; verzwakte grenzen; gerichtheid op anderen; overmatige waakzaamheid en geremdheid, zeer duidelijk verwoord. In het hoofdstuk "Wat kan de muziektherapie toevoegen aan schematherapie’ (de muziek als schematherapie ), wordt in de muzikale werkvormen - vooral die van de vrije muzikale improvisatie -een 24 | mentaal
beeld geschetst waarbij ikzelf meteen onderdeel word van die praktische schema-/muziektherapieopdracht. Ik ervaar het boek als een van de meest praktisch bruikbare publicaties van de afgelopen jaren. Achtereenvolgens passeren allerlei actieve vormen van schemagerichte muziektherapiewerkvormen de revue. Patric Driessen heeft voor het onderdeel onderzoek en beschrijving het hoofdstuk "Receptieve muziektherapie", prima beschreven. De epiloog is verzorgd door E.H. Muste, psycholoog/psychotherapeut, senior schematherapeut. Hij geeft aan dat door onder andere de beschrijvingen in de muziektherapie andere disciplines hun weg vinden in de methode van schematherapie. Daarmee is schematherapie niet meer exclusief voor psychologen/psychotherapeuten. Hij zegt: "Binnen schematherapie is er veel ruimte om verschillende interventies toe te passen en met elkaar te combineren. Deze toegankelijkheid heeft ook een keerzijde. Steeds meer mensen experimenteren met schematherapie zonder dat het kader waarbinnen de therapie gegeven wordt voldoende helder is". Mijn conclusie is, dat de auteur (die ook nog onderzoeker en docent is) erin geslaagd is de kaders waarbinnen schematherapie en vaktherapieën gegeven worden, duidelijk te benoemen. Nog een extra persoonlijk element van de schrijver; elk hoofdstuk sluit hij af met afscheidsgedichten aan zijn patiënten. Ad Haans muziektherapeut
‘Wij beschouwen het als een vorm van dienstverlening naar de cliënt door hen de gelegenheid te bieden dicht bij hun woonomgeving hun behandeling vorm te geven’.
Vincent van Gogh in Panningen! Op 29 januari jongstleden waren enkele medewerkers van RCG Venlo en het Informatiecentrum Geestelijke Gezondheid aanwezig tijdens de open dag van Pantaleon Medisch Centrum in Panningen. Het doel van de open dag was geïnteresseerden kennis te laten maken met alle instanties die in het Medisch Centrum een plaats vinden. Op dit moment varieert het aanbod ondermeer tussen de huisartsenpraktijk, apotheek MEDIQ, Mondzorg, Vorkmeer en Vincent van Gogh. Vooralsnog gebruikt het RCG Venlo deze locatie als gespreksruimte voor mensen uit de directe omgeving. Twee sociaal psychiatrisch verpleegkundigen van de ambulante volwassenenzorg, Nicole van Deurzen en Johan van der Sterren, en psychiater Eelco Hofma, psychiater ouderenzorg, zijn nauw betrokken bij de polikliniek Panningen. Johan: ‘Wij beschouwen het als een vorm van dienstverlening naar de cliënt door hen de gelegenheid te bieden dicht bij hun woonomgeving hun behandeling vorm te geven’. De open dag was een groot succes. In totaal zijn er ongeveer 600 mensen binnen geweest om een kijkje te nemen achter de voordeur van het gebouw. De mensen die wij gesproken hebben kregen informatie over onze nieuwe naam, Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheidszorg. Er was bij hen veel behoefte aan informatie over ons aanbod, wat doen wij nu precies en wat kunnen wij voor de mensen betekenen. Voor ons was het een uitstekende manier om de inwoners uit de regio kennis te laten maken met onze organisatie, de bezoekers hebben kunnen zien wat er voor hen te halen valt bij Pantaleon Medisch Centrum. Voor meer informatie: www.pantaleon.nl Paul Hortulanus 25 | mentaal
Multi Dimensionale Familie Therapie Op 1 februari jl. zijn er twee MDFT-teams (multi dimensionele familie therapie) gestart binnen Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheid (VvG). Het team Noord heeft als werkgebied Noord-Limburg tot en met Roermond. Het team Zuid bestrijkt de rest van Limburg. Vincent van Gogh is de enige instelling die deze evidenced-based gezinstherapie aanbiedt in de provincie Limburg conform de erkenning van de MDFT Academy. Beide teams bestaan uit drie therapeuten en een therapeut/ supervisor. De supervisoren leggen verantwoordelijkheid af aan de directeur Specialistische functies, Frans van Ool. Er zijn directe lijnen met het Centrum voor Adolescenten Psychiatrie en de Verslavingszorg van Vincent van Gogh. Frans van Ool
Wat is Multi Dimensionele Familie Therapie? Het behandelprogramma biedt hulp aan jongeren met uiteenlopende problematiek. De jongere hoeft daarbij niet persé thuiswonend te zijn. MDFT kan bijvoorbeeld al opgestart worden als een jongere nog is opgenomen in een instelling of gedetineerd is. Het doel kan zijn terugkeer naar huis, of (begeleid) zelfstandig wonen, waarbij de onderlinge band met de ouder(-s) of ouderfiguur hersteld wordt. Meestal wonen de jongeren echter nog in de thuissituatie en zijn er de nodige problemen op diverse leefgebieden, zoals problematisch alcohol- en/of druggebruik, overmatig gamen, criminaliteit, spijbelen, agressief gedrag. Het probleemgedrag van de jongeren heeft uiteraard te maken met de persoon zelf. Maar in de visie van MDFT wordt dit gedrag daarnaast beïnvloed door de omgeving van de jongere: het gezin, vrienden, school, werk, 26 | mentaal
MDFT-team Noord- en Zuid-Limburg
mdft
vrijetijdsbesteding. Dat is de reden dat die omgeving bij de behandeling betrokken wordt; gedrag vindt immers altijd plaats in een context.
weet de jongere bij de behandeling te betrekken. Dit doen we door in het begin apart gesprekken te voeren met de jongere en de ouders.
MDFT is vooral effectief gebleken bij middelenmisbruik en –afhankelijkheid bij jongeren. Het middelengebruik nam significant af, ook na langere tijd.
De therapie werkt in drie fases: Fase 1 is alliantie leggen, fase 2 is werken aan verandering en fase 3 is consolideren en afsluiten, waarbij er een terugvalpreventieplan wordt gemaakt met het gezin. Met de jongere proberen we in het begin snel een ‘succes’ te behalen, zodat hij/zij geïnteresseerd raakt in de behandeling en iets te halen heeft. Tegelijkertijd wordt er met de ouders gewerkt: waar zit hun pijn, wat zijn hun zorgen? Wat willen ze niet meer?
Doelgroep Bij MDFT richten wij ons op jongeren van 12 tot en met 23 jaar, die problemen hebben met middelenmisbruik, afhankelijkheid vaak in combinatie met gedragsen psychiatrische problemen en delinquentie. Men moet enigszins de Nederlandse taal machtig zijn; de intelligentie is niet lager dan 70. Belangrijk is dat er één ouder of ouderfiguur aan de behandeling wil meewerken.
Hoe werkt MDFT? De jongere hoeft niet gemotiveerd te zijn voor behandeling. MDFT
MDFT werkt op vier domeinen: de jongere, de ouders, het gezin en het ‘buitendomein’. Met dit laatste wordt bedoeld dat de therapeut ook actief is op het terrein van bijvoorbeeld school, vrijetijdsbesteding, werk, financiën. Daar waar nodig legt de
therapeut contacten met betrokken personen. Er wordt veel gewerkt met enactments. Dit houdt in dat de therapeut gericht met de ouders en jongere werkt aan nieuwe, positieve ervaringen opdoen in de wijze hoe ze met elkaar communiceren. De gezinsleden gaan ervaren, voelen, dat er daadwerkelijk iets in positieve zin verandert in de omgang met elkaar. Intensief De behandeling duurt bij enkelvoudige problematiek ongeveer vier maanden en bij meervoudige problematiek zes maanden waarbij enige uitloop mogelijk is. MDFT is dus ‘eindig’, wat ook heel duidelijk met het gezin wordt besproken. Daarom wordt er gericht gewerkt aan de behandeldoelen, er wordt gefocust op verandering. De therapie is intensief: de therapeut ziet zeker twee tot drie keer per week het gezin en de jongere. Dit gebeurt meestal in de thuissituatie. Daarnaast heeft de
therapeut nog regelmatig bel- en smscontact.
Kwaliteit Wekelijks ontvangt de therapeut individuele supervisie. Er wordt onder andere gewerkt met videoopnames van gesprekken met de gezinsleden. Eén keer per maand is er een live supervisie, waar de therapeut gesuperviseerd wordt door de supervisor en de andere teamleden kijken en meedenken over de interventies en de behandeling. Dit zorgt ervoor dat er gewerkt wordt volgens de MDFT-methodiek. Omdat de therapie intensief is en de therapeut als het ware tijdelijk onderdeel van het gezinssysteem wordt, is het belangrijk dat hij/zij er ook regelmatig even ‘afstand’ van kan nemen en kan reflecteren. De rol van de supervisor is daarin belangrijk. Deze kijkt met de therapeut naar de voortgang van de behandeling, maar ook naar de vaardigheden en interventies van de therapeut.
Verwijzingen Verwijzingen kunnen van bureau Jeugdzorg komen, jeugdreclassering, justitie, jeugdhulpverlening. Echter ook intern, zoals vanuit de Verslavingszorg, preventie/ bemoeizorg, adolescentenpsychatrie, ADHD/ASS. Rechtstreeks aanmelden met verwijzing van de huisarts is ook mogelijk. Voor aanmeldingen en overleg: MDFT Noord Hans Vullings 06-30571326 MDFT Zuid Bob de Meij 06-41151410
Secretariaat Peet Cuppen 06-12824859
Postadres Vincent van Gogh MDFT Godsweerderstraat 27 6041 GH Roermond 27 | mentaal
de ontmoeting
Zorgprogrammering in de steigers! Zoals u eerder in de Mentaal las, is Vincent van Gogh druk doende met de ontwikkeling van zorgprogrammering. Dit houdt in dat we gaan werken met zorgprogramma’s waarin het aanbod voor cliënten staat beschreven. Het uitgangspunt van zorgprogrammering is dat we behandelen op basis van de meest actuele wetenschappelijk inzichten, de professionele richtlijnen en op gemeenschappelijke ervaringskennis. Voor de cliënt garandeert een zorgprogramma zo de hoogste zorginhoudelijke kwaliteit. Vincent van Gogh vindt het belangrijk dat de verschillende onderdelen van de behandeling en zorg goed op elkaar aansluiten en dat dit vlot en met zo min mogelijk oponthoud gebeurt. Zorgprogrammering is een manier waarop we dit uitgangspunt in praktijk brengen. We kiezen daarbij voor een realistische benadering en dus letten we - naast de praktische uitvoerbaarheid - ook op de kosten en de baten en op de maatschappelijke ontwikkelingen.
28 | mentaal
Tonny zodat cliënten niet meer (of minder lang) op hun behandeling hoeven te wachten. We leveren de cliënten aldus kwalitatief betere maar ook snellere zorg! Vooralsnog richten we ons met de ontwikkeling van de zorgprogramma’s op negen cliëntgroepen. Het gaat om de zorgprogramma’s: Angststoornissen, Stemmingsstoornissen, Psychotische stoornissen, Ouderen, Persoonlijkheidsstoornissen, Verslavingsstoornissen, Ontwikkelingsstoornissen, Adolescenten en Forensisch. Interactief proces Inmiddels heeft een grote trainingsbijeenkomst plaatsgevonden voor de (eerste) teams die gaan werken met de eerste twee zorgprogramma’s die we hebben ontwikkeld; voor Angst- en Stemmingsstoornissen en waarmee we naar verwachting vanaf april gaan werken. De training is de eerste in een reeks van ongeveer negen grote sessies die dit jaar gaan plaatsvinden, waarin de boegbeelden, (de inhoudelijk deskundigen en kartrekkers van de zorgprogramma’s) de inhoud van de zorgprogramma’s toelichten en waarin medewerkers feedback kunnen geven.
De zorgprogramma’s worden samengesteld door inhoudelijk deskundige medewerkers. Voordat de programma’s definitief zijn en vastgesteld worden door een Inhoudelijke Raad van gespecialiseerde psychiaters en psychologen, volgt er een feedbackronde langs de cliëntenraad van Vincent van Gogh, aangezien onze cliënten de belangrijkste doelgroep vormen. Sneller in behandeling Een zorgprogramma kan bestaan uit één of meerdere zorgpaden en zorgmodules. Daarin staat de inhoud van het behandelaanbod beschreven, inclusief start en eind van de behandeling. Binnen elk programma vormen evaluatiemomenten duidelijke markeringen. Aan de hand van deze evaluaties wordt bepaald of een behandeling succesvol is en door kan gaan, ofwel dat de behandeling niet succesvol is en gestaakt wordt, ofwel dat er moet worden ingestoken op een ander zorgprogramma of zorgpad. Hierdoor krijgt de cliënt vooraf een duidelijk beeld van de inhoud en duur van de behandeling. Door deze afbakening voorkomen we dat behandelingen ‘eindeloos’ voortduren. Daarnaast verspilt de cliënt geen tijd doordat de behandeling zo doelmatig mogelijk is opgebouwd: er wordt niet méér gedaan dan nodig is, maar ook niet minder. Deze manier van werken bevordert de doorstroom,
In deze rubriek staat het contact centraal tussen een behandelaar en een cliënt. Henk van Vorselen is woonbegeleider binnen de divisie Verslavingszorg.
De trainingsbijeenkomst werd ingeleid door de voorzitter van de Raad van Bestuur, Jolande Tijhuis. Zij benadrukte dat zij aangenaam verrast is door de positieve houding van de medewerkers die zij spreekt over zorgprogrammering. En ook zij benadrukte het belang ervan in het kader van kwalitatief goede en betaalbare zorg voor onze cliënten. Jolande riep de medewerkers op, actief mee te denken en mee te doen met de realisering van zorgprogrammering. ‘Doe je mond open!’ was haar motto. ‘We zien zorgprogrammering binnen Vincent van Gogh als een interactief proces!’ Binnenkort leest u in de Mentaal meer over de inhoud van de zorgprogramma’s voor Angsten Stemmingsstoornissen. Sabine Nicolasen Terugblik eerste trainingsbijeenkomst
“Kom maar naar boven”, klinkt het ergens boven mij in een trappenhuis van een heel oud pand met een grote neiging naar onbewoonbaar. Nu nog de weg vinden in het gangenstelsel dat zich voor mij naar boven kronkelt. De reden voor mijn bezoek is een eerder misgelopen afspraak waarop bovengenoemde niet verschenen is omdat hij zich verslapen had, iets dat om drie uur ‘s middags nog weleens kan gebeuren. Wanneer ik na een soort spooktocht op de plaats van bestemming arriveer, worden wij door de heer des huizes joviaal begroet. We beginnen met een rondleiding door een net, schoon en opgeruimd appartement onder de nok van het dak. Tijdens de rondleiding valt mij op, dat hij bijzonder trots is op zijn stulpje en continu wijst op zijn geluk om zoiets te scoren op het moment dat hij in de dag- en nachtopvang verbleef. Hij biedt ons een zitplaats aan en ploft zelf op de bank en trekt een blik bier open. Ook hier weer gepaste trots over het zich kunnen permitteren van dit soort geneugten. Een zwaar sjekkie mag uiteraard hierbij niet ontbreken. Zijn levensverhaal is een complete successtory met als rode draad zijn lesgeven bij een chemiereus in het zuiden des lands. In zijn ogen dan ook de basis voor zijn succes op dit moment: de mogelijkheid van de aanschaf en consumptie van wel tien have liters en zeker zeven tot acht jointjes per dag, een prachtig appartement met flatscreen, een muziekinstallatie je van het en de mogelijkheid om de hele dag in de stad koffie te drinken. Kortom, zo’n beetje alles wat een mens gelukkig kan maken. “Maar eigenlijk wil ik liever dood” verklaart hij met een gezicht dat nu niet meer zo vrolijk kijkt. Een minpuntje in het verhaal. Hem uitgelegd dat wij hoofdzakelijk woonbegeleiding doen en dat voor stervensbegeleiding een andere afdeling verantwoordelijk is. Op de vraag wat hij van een woonbegeleider verwacht, krijgen wij als antwoord: “Twee, drie keer per week samen koffie drinken, kletsen en zorgen dat ik meer pillen krijg, omdat mijn huisarts mij veel te weinig pillen voorschrijft.” Mijn suggestie dat bij de pillen een gebruiksaanwijzing zit, verwijst hij resoluut naar de prullenbak. “Of dat de dokter weet wanneer ik die pillen nodig heb.” Hij besluit zijn betoog met een fikse boer, die zeker geen vrouw zoekt. Ik deel hem mee dat wij over zijn verzoek in conclaaf gaan met het team en hem dan uitsluitsel zullen geven Zijn oorspronkelijke vrolijkheid is weer terug als hij ons uitgeleide doet en zo te zien wil hij de komende uren ook nog niet dood. Henk 29 | mentaal
Zucht
Verslavingszorg in (de regio) Weert
Ik word wakker met een duivels gevoel. Ik zweet en tril. Ik wil dit niet en pak de fles.
Peter Peter is een man van inmiddels 35. Hij was op de lagere school geen ster. Kon moeilijk ‘meekomen’, was aan de ene kant erg beïnvloedbaar, maar kon ook verdomd eigenwijs zijn. Hij ontdekte al op 13-jarige leeftijd dat je van alcohol lekker beschonken kon worden. Al snel was dat het enige waar hij voor leefde. Lekker op stap gaan en je lekker vol laten lopen. Uiteraard vond hij al snel een groepje vrienden om zich heen die dezelfde levensfilosofie aanhingen. Deze levensstijl kostte erg veel geld waardoor de criminaliteit om de hoek kwam kijken. Toen hij wat ouder was bedacht hij zich, dat als hij een baan zou vinden, hij lekker kon blijven stappen en toch uit handen van justitie kon blijven. Simpel toch? Met veel support van allerlei organisaties kreeg hij werk. Zelfs een flat. Echter drinken en werken gaan niet goed samen. Dilemma was: om te kunnen drinken moest hij werken maar om te werken moest hij minderen met drinken. Nooit meer zondags op stap, en doordeweekse avonden kon hij helemaal vergeten. Na vele ‘foutmeldingen’ slaagde hij er in het drinken te beperken tot de weekenden. In een latere fase van zijn leven ontmoette hij een meisje. Die was niet zo blij met iemand die zich liet vollopen en dan ook nog eens vervelend en soms erg agressief werd. Op dit moment drinkt Peter elke vrijdag en zaterdag zes blikken bier per avond. Die moet hij dan ook wel hebben. Daar heeft hij recht op, toch? Gert Breeuwer behandelaar ambulante behandeling
Vlnr Anouk, Gert, Nadine en Davi. Op de foto ontbreekt Ruud Bochman
Vincent van Gogh voert ook in de regio Weert integraal verslavingszorg uit. Het gaat dan niet alleen om behandeling en begeleiding van verschillende vormen van verslavingen (alcohol, drugs, medicijnen, internet, gamen, roken, kopen) maar ook om preventie, woonbegeleiding, participatie en bemoeizorg. Hiervoor werken onze gespecialiseerde behandelaren en begeleiders samen met lokale partners zoals de gemeente, het Regionaal Centrum GGZ, Bureau Jeugdzorg en PuntWelzijn. In deze mentaal vertellen Gert Breeuwer, Anouk Basten, Nadien Mouchart en Ruud Bochman hun ervaringsverhaal. In de volgende editie zullen Inge Grijn, Toos Huijs, Anita Teeuwen en Sofie Jamers hun verhaal vertellen.
30 | mentaal
Een zoon Moeder belt verontrust met de politie. Ze vertelt overstuur dat ze bij haar zoon op de kamer een leeg sealtje en een zakje wiet gevonden heeft. Ze weet niet hoe te handelen. Politie adviseert haar contact op te nemen met Anouk Basten van het team Verslavingspreventie in Weert. Moeder belt met Anouk en doet ook hier haar verhaal. Er wordt een afspraak gepland met vader, moeder en zoon voor een kennismakingsgesprek. Naast Anouk zal ook Nadine Mouchart als verslavingspreventiewerker aansluiten voor onder andere ouders in Weert. We starten een preventief traject met zowel de ouders (opvoedingsondersteuning) als de zoon (informatie en advies). Anouk en Nadine preventiewerkers Vervolg op volgende pagina.
Ik hoor gerinkel maar neem niet op. Ik heb geen zin en pak de fles. Ik voel gerommel maar eet niet. Ik heb geen lust en pak de fles. Je bent er weer ga je gang maar. Ik wil je bevechten, je gaat flink tekeer. Je zwelt aan tot windkracht twaalf, en probeert mij omver te blazen. Maar ik blijf overeind. Ik hoor de bel en maak de deur open. Ik heb je verwacht en laat je binnen. De tijd verstrijkt zonder iets te zeggen. Het voelt ongemakkelijk. Ik ben blij als je weg bent en val in slaap. Het voelt vertrouwd als je er bent. Je hoort bij mij. Je komt en gaat, soms lang soms kort. De fiets staat klaar, ik weet dat je komt. Ik maak een flinke tocht. Je blijft langzaam achter. Ik kom voldaan thuis en val in slaap Tot de volgende keer, dan gaan we wandelen. Dit gedicht is geschreven door een cliënt. Deze verblijft momenteel in de Korsakovkliniek voor een alcoholverslaving en de daarbij behorende problemen, waaronder zucht.
31 | mentaal
Vervolg Verslavingszorg in (de regio) Weert
Sjonnie Sjonnie woont in Weert. Tenminste, hij hangt er rond. Zowel bij de nachtopvang van het MOV als bij het zwerfvuilproject. Hij is een aantal jaren geleden zijn woonruimte kwijtgeraakt vanwege een wat langere detentieperiode. Dat heeft er ook voor gezorgd, dat de woningbouwvereniging zijn flatje heeft moeten ontruimen. Hij staat bij hen een paar duizend euro in de min. Voordat die ‘schuld’ is ingelost, krijgt hij geen nieuwe woning toegewezen. Complicerende factor is dat Sjonnie bier drinkt. In Limburg op zich geen opzienbarend gegeven, zij het dat Sjonnie dat op straat doet. En dat mag niet in Weert. Hij wordt daarvoor dan ook regelmatig bekeurd. Soms wel drie of vier keer per dag. Soms nog wel vaker. Die ‘administratieve maatregelen’ - zo heten die bonnen - kun je ‘uitzitten’. Per dag in detentie wordt € 50,-van het totale bedrag afgetrokken. Maar als je weet dat Sjonnie gemiddeld per dag zo’n € 65,-aan bonnen verzamelt, krijg je een idee van de dilemma’s in deze casus. Sjonnie wil het drinken absoluut niet laten. “Bier is mijn ‘afschakelhulpje’ van alle dagelijkse sores”. En omdat die bonnen in zulke grote hoeveelheden binnenkomen, kijkt hij niet meer op eentje meer of minder. Soms daagt Sjonnie zelfs de ‘hoeders van de wet’ uit door prinsheerlijk met een geopend blikje bier door de stad te lopen.
Cliënten- en naasteninformatie Kortdurende Zorg Anouk (links) en Nadine
Gert (links) en Davi
In het kader van veiligheid en overlast is de gemeente niet blij met deze inwoner en vindt, dat er wat aan gedaan moet worden. De overlast moet ophouden en repressie alleen lijkt niet te werken. Aan bemoeizorg de schone taak om met een aanvaardbare oplossing te komen, ook vanuit (verslavings)zorgperspectief. Maar Sjonnie vindt 32 | mentaal
Informatiecentrum Geestelijke Gezondheid
het wel allemaal best zo. Geen vaste lasten, een relatief groot besteedbaar inkomen, een dak boven zijn hoofd, een schnabbel bij het zwerfvuilproject en af en toe een tijdje de bajes in om weer wat aan te sterken. Ruud Bochman Bemoeizorger
Al geruime tijd zijn wij, als voorlichters van het Informatiecentrum, in samenwerking met medewerkers van RCG Venlo actief bezig met de informatievoorziening voor cliënten en naasten. Dat doen we door middel van de verstrekking van een map met informatiemateriaal tijdens intake of opname. Om na te gaan of de doelgroepen tevreden zijn over deze vorm is recent een onderzoek uitgevoerd onder cliënten en naasten. Deels werden die gesprekken gehouden in de wachtruimten van het ambulatorium RCG Venlo. Men reageerde enthousiast op de wijze van onderzoek en de conclusies leverden veel bruikbare informatie op. Veel cliënten zijn tevreden over de wijze waarop zij door hun behandelaar geïnformeerd worden over de behandeling. De brochures die in de map gebruikt worden zijn niet altijd begrijpelijk geschreven en de cliënt is op het moment van verstrekken vaak niet in staat om de informatie te bevatten.
Wegwijs Het Informatiecentrum is er voor iedereen die vragen heeft of informatie wil over geestelijke gezondheid(szorg) in zijn algemeenheid en Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheidzorg in het bijzonder.
Reden voor ons om het anders aan te gaan pakken. Op korte termijn zullen we een aantal brochures als downloads op onze website gaan plaatsen. Via een brief zullen cliënten en naasten op de hoogte gebracht worden van de mogelijkheid om de brochures te downloaden of, indien gewenst, gratis aan te vragen bij het Informatiecentrum. We volgen hiermee de wens van cliënten en naasten om de informatie te kunnen inzien op het moment dat zij dit zelf willen. Passend bij de ontwikkeling van zorgprogramma’s starten we met een tweetal informatieavonden. We kiezen voor de thema’s “ouderen en dementie” en “verslaving”. Tijdens deze avonden zullen we geïnteresseerden zowel inhoudelijk informeren over de thema’s als ook over het zorgaanbod van Vincent van Gogh ten aanzien van beide thema’s. Het streven blijft om onze cliënten en naasten te voorzien van heldere informatie op het juiste moment.
Heeft u een vraag of verzoek, neem gewoon een keer contact met ons op. Nieuwsgierig geworden? Wandel dan vrijblijvend bij ons binnen, u bent van harte welkom! Informatiecentrum Geestelijke Gezondheid Stationsweg 46, 5803 AC Venray Centraal telefoonnummer 0478 - 527066 E-mail
[email protected] Openingstijden locatie Venray Maandag t/m vrijdag 9.00 tot 12.00 uur en 13.00 tot 16.00 uur Bezoekadres: Servaashof, Stationsweg 46 Openingstijden locatie Venlo Maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag: 9.00 tot 12.00 uur Woensdag 13.00 tot 16.00 uur Bezoekadres: RCG Venlo, Tegelseweg 210
33 | mentaal
Mogelijkheid om dwang en drang te voorkomen of te verminderen.
Familiekamer RCG Venray
Ergens in 2006 heeft een oud-collega de familiekamer bedacht als één van de middelen om dwang en drang in de psychiatrie te verminderen. Vanuit het project SMAKK wordt deze familiekamer in het voorjaar van 2008 gerealiseerd om als het nodig is een opgenomen familielid te ondersteunen of bij te staan als er onverhoopt dwang in de behandeling toegepast zou kunnen gaan worden (denk hierbij aan separeren of verplichte medicatie-inname). Familie en/of goede vrienden kennen hun naasten beter dan een behandelteam. Naast het feit dat ze voor hun familielid meer vertrouwd zijn, kunnen ze vanuit hun persoonlijke betrokkenheid op een andere manier de behandeling ondersteunen of aanvullen. De gedachte dat op die manier dwang, maar ook drang verminderd of voorkomen kan worden, zorgt ervoor dat in eerste instantie een ruimte sober en multifunctioneel ingericht wordt. Eigenlijk is het een vergaderruimte in de buurt van de gesloten afdeling waar iemand zou kunnen verblijven of overnachten. 34 | mentaal
Rustig ongestoord buiten de hectiek van een gesloten opnameafdeling een behandeling evalueren met alle betrokkenen.
Opname vrouw met baby In het eerste half jaar van het bestaan van de familiekamer wordt er geen gebruik van gemaakt. Behandelaren, verpleging en anderen hebben weinig aandacht voor de eventuele mogelijkheden van de familiekamer. Dan wordt er op de open afdeling een vrouw opgenomen met een baby. Om haar en haar familie privacy te bieden, kunnen zij gebruik maken van de familiekamer. Vooral tijdens bezoekuren wordt de familiekamer gebruikt. Cliënt en familie zijn tevreden met deze mogelijkheid. Bij verpleging en behandelaren is de ruimte nu opnieuw onder de aandacht gebracht. Steeds vaker wordt deze gebruikt om behandelbesprekingen met cliënt en familie te houden. Rustig ongestoord buiten de hectiek van een gesloten opnameafdeling een behandeling evalueren met alle betrokkenen. Vanuit de toegenomen aandacht denkt het team opnieuw na over de functie van de ruimte. De afdeling zet deze in bij een dreigende escalatie binnen de cliëntengroep om even stoom af te blazen buiten de afdeling onder begeleiding van een verpleegkundige. Maar ook als er tijdens de bezoektijden erg veel bezoekers zijn en de onrust op de afdeling toeneemt, is het fijn dat de mogelijkheid bestaat met familie even binnen de bescherming van het RCG te blijven, maar toch buiten de afdeling. Opname man Asielzoekerscentrum Zo wordt de ruimte in de loop van de tijd toch gebruikt, maar helaas niet voor de oorspronkelijke doelstelling. Dit verandert als er in november 2009 een jongeman uit het Asielzoekerscentrum
(AZC) Echt wordt opgenomen. inrichting van de ruimte. Afkomstig uit een streek van de wereld waar slechts een eigen taal Nieuwe inrichting gesproken wordt, is het bijzonder In 2010 wordt er opnieuw promoeilijk om met deze, zichtbaar jectgeld vrijgemaakt voor een angstige, jongeman te commumeer sfeervolle aankleding niceren. Het Centraal Orgaan van de familiekamer. Eind opvang asielzoekers (C.O.A.) 2010 wordt de ruimte volledig heeft een in Nederland levende opnieuw ingericht en aangekleed. oom weten te achterhalen en hem Deze keer wordt er met meerdere in contact gebracht met onze functies rekening gehouden. Zo afdeling. Hij komt vrijwel direct is er een speelhoekje gekomen om zijn neef te ondersteunen. en is bij de inrichting rekening Als liefdevol verzorger, tolk en gehouden dat familie zich lanintermediair maar bovenal als gere tijd kan terugtrekken zonder familielid verblijft hij ruim acht direct afhankelijk te zijn van dagen binnen het RCG om zijn de afdeling (koffiezetapparaat, neef door de psychische crisis te koelkastje etc.). Het resultaat is loodsen. De laatste twee dagen een sfeervolle ruimte binnen het gesteund door een ander famiRCG Venray geworden die onverlielid die eveneens wacht veelvuldig in Nederland leeft. gebruikt wordt. Zonder de inspanMomenteel weer Het resultaat is een ning van familie door een jonge sfeervolle ruimte zou deze jongemoeder en haar man nagenoeg kinderen en binnen het RCG zeker gedwongen door meerdere Venray geworden zijn behandeld. families die die onverwacht Door de andere graag even wat culturele aanpak, privacy hebben veelvuldig gebruikt de permanente buiten de afdeling. wordt. aanwezigheid en afstemming met het behandelteam is gedwongen Folder behandeling voorkomen. De jonOp dit moment wordt er gewerkt geman knapt redelijk op en kan aan een folder om de familiekazich dan een beetje verstaanbaar mer bij familie en naasten onder maken in gebrekkig Engels en via de aandacht te kunnen brengen. de tolkentelefoon. Na 14 dagen Maar ook om andere instellingen keert hij terug naar het AZC. Deze in het land te laten weten dat één ervaring met het gebruik van van de mogelijkheden om dwang de familiekamer is geëvalueerd en drang te voorkomen of te veren er zijn enkele voornamelijk minderen de inrichting van een praktische afspraken gemaakt. familiekamer kan zijn. Bijvoorbeeld hoe je in onze organisatie een dieetmaaltijd kunt Ger Hanneman en regelen voor een familielid. Door Joyce Jacobs de positieve ervaring met het gebruik van de familiekamer ontstaat er meer belangstelling voor de functie, maar ook voor de 35 | mentaal
Kick-Off ‘Los van Fixatie’ Binnen Vincent van Gogh, voor geestelijke gezondheidszorg (VvG), zal een project van start gaan om de inzet van vrijheidsbeperkende maatregelen, zoals het gebruik van de Zweedse band, fors terug te brengen. Het project is getiteld “Los van fixatie”. Afdelingen Bernard A en de Klaproos zijn uitgekozen als pilotafdelingen. Deze zullen een negen maanden durend programma volgen waarbij het uiteindelijke doel is, dat de vrijheidsbeperkende maatregelen fors gereduceerd zijn. Uiteindelijk is het de bedoeling dat andere afdelingen van Vincent van Gogh dit voorbeeld gaan volgen, met de expertise van de pilotafdelingen.
35 | mentaal
Mag de klachtencommissie het dossier van de klager inzien? Hulpverleners hebben een geheimhoudingsplicht. Dat houdt in dat zij in principe alleen de cliënt zelf inzage in zijn dossier mogen geven. De geheimhoudingsplicht geldt niet als de cliënt de hulpverlener toestemming heeft gegeven om iemand inzage in zijn dossier te geven. In bepaalde gevallen hoeft de hulpverlener deze toestemming niet expliciet te vragen, maar mag hij veronderstellen dat de cliënt toestemming geeft. Dit is bijvoorbeeld het geval ten opzichte van degenen ‘die rechtstreeks betrokken zijn bij de uitvoering van de behandelingsovereenkomst’. Onder juristen bestaat verschil van mening over de vraag of een hulpverlener toestemming van de cliënt nodig heeft om de klachtencommissie inzage in het dossier te geven of dat hij mag veronderstellen dat de cliënt die toestemming heeft gegeven. De Klachtenrichtlijn Gezondheidszorg spreekt zich hier niet duidelijk over uit, maar biedt een keuze: of de klachtencommissie stelt de cliënt expliciet op de hoogte van het feit dat zij het dossier wil inzien of de commissie vraagt daarvoor expliciet toestemming aan de cliënt (dezelfde vraag speelt ook in het tuchtrecht. Het Centraal Tuchtcollege heeft zich in verschillende uitspraken op het standpunt gesteld dat de hulpverlener geen expliciete toestemming van de cliënt nodig heeft om de tuchtrechter informatie uit diens dossier te mogen verschaffen.) In de praktijk wordt wel als werkwijze gekozen dat de klachtencommissie de klager erover informeert als zij het in het kader van de behandeling van een klacht noodzakelijk vindt om diens dossier in te zien. Dit kan bijvoorbeeld in de brief waarin zij de ontvangst van de klacht bevestigt. Maakt de cliënt naar aanleiding daarvan geen bezwaar tegen inzage, dan wordt verondersteld dat hij daarmee intemt. Toevoeging Renée Talma, Staflid juridische zaken De klachtencommissie cliënten van Vincent van Gogh heeft ervoor gekozen om expliciet toestemming aan de cliënt te vragen voor inzage in het dossier ten behoeve van de behandeling van de klacht.
Ondertekening cliëntenraad en Raad van Bestuur
Op 10 februari jl. heeft in het bijzijn van ambassadeurs, familieraad, en cliëntenraad van VvG, de kick off van het project plaatsgevonden. Na een presentatie over vrijheidsbeperkende middelen door Cathelijne Beijersbergen en Sandy Beeks, vond de symbolische start van het project plaats: Sjaak van Meeteren, arts Langdurige Zorg (LZ) bevrijdde Wim Smeets, clustermanager LZ, van de Zweedse band. Eleän Mulder
Bron: Vraagbaak Psychiatrie en recht, GGZ-Nederland, 2007
Sjaak van Meeteren (links) en Wim Smeets
Op woensdag 2 februari 2011 hebben de Raad van Bestuur en de Collectieve Cliëntenraad van Vincent van Gogh na een intensief en lang onderhandelingsproces een overeenkomst getekend over de financiering van de ondersteuning van de cliëntenraden voor de periode 2011-2012. 36 | mentaal
O
Open dag
Open dag
Vincent van Gogh groot Vincent van Gogh grootsucces succes
Zaterdag 19 maart nam Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheidszorg deel aan de landelijke ‘Open dag van de Zorg’. De locatie Servaashof in Venray opende op deze zonnige dag haar deuren voor bezoekers, het was een groot succes! Ruim 1500 mensen wisten hun weg naar het Servaashof te vinden en namen een kijkje achter de schermen van onze psychiatrische instelling. De dag stond in het teken van het thema ‘Beleef!’. ‘Het was een gezellige drukte’ aldus Susanne Wouters, één van de organisatoren van de open dag. ‘We hebben veel geïnteresseerde bezoekers mogen ontvangen die we meer konden vertellen over de psychiatrie en de wijze waarop wij cliënten behandelen of begeleiden’.
Voorlichting en vermaak Bezoekers lieten zich informeren en voorlichten bij de informatiestands en deden actief mee aan de workshops van de verschillende (creatieve) therapieën. Bij restaurant Le Tambourin genoten mensen van een hapje en een drankje terwijl de band ‘Weird’ van cliënten en ex-cliënten een rustig muziekje speelde. Ook voor kinderen was er volop vermaak. Zij gingen zich, al dan niet geschminkt, te buiten op het springkussen en tekenden erop los. Virtuele ervaringen Bezoekers, jong en oud, stonden in de rij om een ritje in de Drive Simulator te maken. In de simulator konden zij de invloed en de gevaren van alcohol op het rijgedrag ervaren.
Aan boord van de Paved with Fear truck ondergingen bezoekers tijdens een virtuele wandeling door een stadscentrum een kwartier lang het leven van een schizofreniepatiënt. Een ervaring die bij veel mensen een diepe indruk achterliet. Voorafgaand aan de open dag had 38 | mentaal
Vincent van Gogh medewerkers van ketenpartners uitgenodigd om de paved with fear truck te beleven. Er was veel interesse vanuit onder andere de rechtbank Roermond, De Rooyse Wissel, bewindvoerderkantoor, politie Limburg Noord, Dichterbij en Ypsilon. Omdat zij dagelijks te maken hebben met mensen die een psychose ervaren, konden zij dit nu zelf ervaren. Een greep uit de reacties:
• • • • • • • •
geschiedenis van de instelling. De persoonlijke rondleidingen in het Museum Psychiatrie Venray waren in trek bij de bezoekers. ‘Boeiend om de ontwikkelingen van de psychiatrie door de jaren heen te zien’, laat een enthousiaste bezoeker weten. Ook in de keuken, waar dagelijks veel maaltijden worden bereid, werden aan lopende band rondleidingen gegeven en kwamen de bezoekers onder de indruk weer naar buiten.
Dat ik dit vandaag persoonlijk heb mogen meemaken heeft mij een heel andere indruk gegeven. Ik ben blij dat het maar vijf minuten geduurd heeft. Als ik dit toch de hele dag zou moeten meemaken.’ ‘Indrukwekkend. Lijfelijk doet het meer met me dan ik gedacht had.’ ‘Verschrikkelijk dat mensen dit moeten meemaken. Een levenlang me die ziekte.’ ‘Dit de hele dag meemaken is geen prettig idee. Het lijkt me beangstigend, dat wanneer je een echte psychose hebt, je niet weet wanneer het voorbij is’. ‘Heel eng. Zo onwerkelijk. Een aparte beleving.’ ‘Het opent je ogen. Ik zou er gek van worden. Zaken die voor ons heel normaal zijn, komen bij mensen met schizofrenie heel anders binnen.’ ‘Als ik dit zou meemaken, zou ik 24 uur per dag onder de lakens liggen en niet van mijn slaapkamer komen. Het lijkt me eng dat je niet weet wat er gaat gebeuren.’ ‘Ik snap het nu beter. Misschien ziet de cliënt mij ook wel als een bedreiging.’
Interessante rondleidingen Tijens de open dag lieten bezoekers zich in een treintje over het terrein rijden, terwijl een medewerker van Vincent van Gogh vertelde over de afdelingen op het terrein en de
Het waren twee succesvolle dagen, waarop we met trots mogen terugkijken. Bureau Communicatie
39 | mentaal
Ons werk, onze mensen, zo kleurrijk als Vincent van Gogh
