Mensen ondersteunen In iedere kerk zijn mensen die worstelen met psychische, psycho-‐ sociale of psychiatrische problemen. Naast de pastorale zorg van predikant of ouderling en de professionele hulpverlening kan een Psycho Pastoraal Begeleider (PPB’er) veel voor hen betekenen. Waarom Psycho Pastorale zorg? Als lichaam van Christus draagt de kerkelijke gemeente verant-‐ woordelijkheid voor al haar leden. Of iemands problemen nu ver-‐ band houden met aanleg of met de omgeving, de mens in nood heeft hulp nodig. De kerk kan en mag deze hulp bieden vanuit de liefde van Christus en de troostende nabijheid van de heilige Geest. Wat doet een Psycho Pastoraal Begeleider? Een Psycho Pastoraal Begeleider biedt als vrijwilliger aanvulling op de hulp van de predikant of ouderling en de eventuele professionele hulpverleners. Dit kan ook de mantelzorgers ontlasten. De PPB’er, vroeger klaagvrouw of -‐man genoemd, steunt en troost de pasto-‐ rant en laat een ander licht schijnen op de problemen. Waar nodig bemiddelt de PPB’er, of verwijst naar professionele hulpverleners. Het kan een langdurig traject zijn en meer of minder intensief. De PPB’er werkt als vrijwilliger onder verantwoordelijkheid van de kerkenraad en maakt waar mogelijk deel uit van een wijkteam of pastoraal team. Psycho Pastorale Begeleiding is tevens toe te pas-‐ sen in christelijke organisaties die mensen met deze problematiek begeleiden. Inzet van een PPB’er Een PPB’er is inzetbaar bij problemen die zijn ontstaan door een verstoorde persoonlijke ontwikkeling, verstoorde relaties, trauma’s of moeite met betrekking tot de samenleving. Denk aan persoon-‐ lijkheidsstoornissen zoals borderline, opvoedingsproblemen, incest, mishandeling, dwangstoornissen, fobieën, echtscheiding, rouwver-‐
1
werking, depressie, burnout of vereenzaming. Ook kan de aandacht uitgaan naar de partners van bijvoorbeeld psychiatrische patiënten. Psycho Pastorale Toerusting Om de naaste in nood goed bij te kunnen staan, is het belangrijk iets te weten over het ontstaan van psychische problematiek en ge-‐ spreksvaardigheden te beheersen. Om deze vrijwilligers een basis te bieden, heeft de Stichting PPT een cursus opgezet: de Psycho-‐ Pastorale Toerusting. Er is een basiscursus en een vervolgcursus, die beide 1 jaar duren. Kennis en vaardigheden Het doel van de cursussen is kennis overdragen, gespreks-‐ en pasto-‐ rale vaardigheden aanleren en de cursisten zicht geven op hun eigen attitudes. Zij worden gevormd: • op pastoraal gebied: met een Bijbelse visie op ziekte en ge-‐ zondheid. Ze worden toegerust voor de (geestelijke) bege-‐ leiding van mensen met een verstoorde lichamelijke of geestelijke gezondheid. • op psychologisch gebied: kennis van gezonde ontwikkeling, de tekorten die daarin kunnen ontstaan en de gevolgen ervan. • in hun houding en vaardigheden om iemand te begeleiden en samen te werken met andere hulpverleners en de fami-‐ lie. Belangrijk onderdeel van de cursus is het vergroten van zelfinzicht en reflectie van de cursisten. daarnaast wil de cursus een aanzet geven om zich ook na de toerusting te blijven ontwikkelen. Voor wie? De Psycho Pastorale Toerusting is bedoeld voor mensen met een christelijke levensvisie die als vrijwilliger actief (willen) zijn in de zorg voor anderen binnen een christelijke gemeente of organisatie. De meeste cursisten hebben al ervaring opgedaan op dit terrein.
2
Wanneer mensen zich nog in een verwerkingstraject bevinden, wordt deelname ten zeerste afgeraden. Opleidingsniveau De cursus vraagt geen specifieke vooropleiding. Het basisjaar staat open voor iedereen. Het niveau is vergelijkbaar met mbo+. Na het eerste jaar wordt er door de trainer een advies gegeven om al dan niet de vervolgcursus te volgen.
Inhoud van de cursus
Basiscursus Psychologische en pastorale kennis In de basiscursus (het eerste cursusjaar) krijgen de cursisten met name zicht op een gezonde ontwikkeling. Algemene psychologische kennis, pastorale kennis en sociale vaardigheden komen hier aan bod. Ook krijgen de cursisten zicht op de taak, rol en plaats van een PPB’er. Ze worden gestimuleerd om een ‘theologie van het lijden’ te ontwikkelen en te verwoorden. Persoonlijke ontwikkeling Omdat de relatie tussen de PPB’er en pastorant een belangrijk mid-‐ del is in het helingsproces, is er aandacht voor zelfkennis en een goede basishouding: barmhartigheid, dienstbaarheid, empathisch vermogen, integriteit, doorzettingsvermogen, emotionele balans en zich bewust zijn van eigen grenzen. De cursist kijkt naar de eigen ontwikkeling en leert omgaan met eigen sterke en zwakke kanten. Aandacht is er ook voor de persoonlijke geestelijke groei en ontwik-‐ keling. Om anderen geestelijk te kunnen steunen is het immers van belang om geestelijk gezond te zijn. 3
Vaardigheden In subgroepen begeleiden trainers de cursisten in diverse vaardig-‐ heden. De cursisten formuleren persoonlijke leerdoelen om hun leer-‐ en ontwikkelproces in kaart te brengen en te stimuleren. In intervisiegroepen brengen de cursisten casussen in en wisselen ze hun ervaringen uit. Toetsing en certificaat Gedurende de cursus wordt een aantal opdrachten gemaakt voor een portfolio. Deze worden ingeleverd bij de trainer. Voor het ont-‐ vangen van een certificaat moet de cursist minimaal zeven lesdagen aanwezig zijn geweest en alle portfolio opdrachten ingeleverd heb-‐ ben. Vervolgcursus Diepgaand en specifiek De vervolgcursus wil de cursisten diepgaander toerusten voor het langdurig begeleiden en ondersteunen van gemeenteleden met psychische of psychiatrische problemen. Daarom worden hier on-‐ derwerpen behandeld waarbij de PPB’er specifieke achtergrondin-‐ formatie nodig heeft over bijvoorbeeld persoonlijkheidsstoornissen, psychische ziektebeelden en zo meer. De gespreksvaardigheden worden verder ontwikkeld. Toelating De vervolgcursus staat open voor degenen die de basiscursus heb-‐ ben afgerond. Van de cursist wordt verwacht dat hij de mogelijkheid heeft om praktijkervaring op te doen in een christelijke gemeente of organisatie tijdens de vervolgcursus.
4
Opzet van de cursus Lessen en trainingen
Zowel de basis-‐ als de vervolgcursus bestaat uit negen cursusdagen. Een cursusdag bestaat uit vier lesblokken; doorgaans zijn dit twee lessen en twee trainingen. De lessen worden plenair gegeven. Per dag behandelen docenten – een predikant, psychiater, arts of maatschappelijk werker – een onderwerp vanuit de psychische en de pastorale invalshoek. Sommige lessen worden verzorgd door een extern deskundige of pastoraal werker. De trainingen vinden plaats in subgroepen onder leiding van een trainer. Huiswerkgroepen Om de stof voor te bereiden en de behandelde stof te verwerken, maken de cursisten opdrachten in huiswerkgroepen. Zo’n groep bestaat uit een aantal cursisten die bij elkaar in de buurt wonen en komt eenmaal per maand een extra dagdeel bijeen. Een huiswerk-‐ groep is heel geschikt om pastorale en gespreksvaardigheden te oefenen, maar ook om eigen ervaringen te delen. Individueel huiswerk Het individuele huiswerk bestaat uit het inlezen van de reader ter voorbereiding op de cursusdag en het bestuderen van Bijbelgedeel-‐ tes. Daarnaast uit het maken van de individuele opdrachten, onder meer voor de portfolio. 5
JAAR 1 Basiscursus (BC) LES TRAINING 1. Verkenning van de Psycho Pastorale Begeleiding Introductie, inspiratie en motivatie Kennismaking en motivatie PPB in kerken en organisaties Aspecten van communicatie, waarnemen en interpreteren 2. Godsbeeld en mensbeeld Godsbeelden Basishouding Bijbels mensbeeld Zelfbeeld 3. Groei en ontwikkeling Levensverhalen Feedback Groei en ontwikkeling Omgaan met levensverhalen 4. De Psycho Pastorale Begeleider in beeld Persoonlijkheidsprofiel persoonlijkheid Persoonlijkheidsprofiel Leerdoelen 5. Pastorale aspecten van de begeleiding Het pastorale gesprek Gebed Geloofsgevoel Bijbelgebruik 6. Mens-‐zijn in relaties God en mens Mens-‐zijn in relaties Mens-‐zijn in relaties Non – verbale communicatie 7. Beproeving en verwachting Theologie van het lijden I Luisteren Omgaan met zingevingsvragen Gespreksvaardigheden 8. Identiteit, karakter en gedrag Identiteit Grenzen Gedrag en karakter Terugblik DISC, leerdoelen 9. Psycho Pastorale Begeleiding Privacy en geheimhouding Privacy en geheimhouding Functioneren binnen de gemeente Evaluatie en certificering
6
JAAR 2 Vervolgcursus (VC) LES TRAINING 1. Mogelijkheden en grenzen van de Psycho Pastorale Begeleiding Mogelijkheden en grenzen Kennismaking en leerdoelen Adviseren en verwijzen Rapporteren en verslaglegging 2. Schuld en vergeving Zonde en schuld Intervisie Schuld, boosheid en verbittering Schuld, boosheid en verbittering 3. Depressie en angst Depressie en angst Basishouding Depressie en angst Verwoorden van gevoelens 4. Verslaving Verslavingen 1 Confronteren en spiegelen Verslavingen 2 Veiligheid en verantwoor-‐ delijkheid van de ppb’er 5 Persoonlijkheid Moeilijke mensen intervisie Persoonlijkheidsstoornissen Geloven zoals je bent 6. Seksualiteit Seksualiteit Echtpaargesprek Seksueel misbruik en gevolgen Grenzen in de begeleiding 7. Rond de grens van het leven Begeleiden bij sterven en rouw Begeleiding bij rouw Verliessituaties Omgaan met emoties 8. Conflicthantering Huwelijksproblemen en echtscheiding Conflicthantering Conflicthantering Echtpaargesprek 9. Afronden van een begeleidingsrelatie en afscheid Vastgelopen begeleiding Afscheid en evaluatie Afronden van een begeleiding Certificering
7
Data, locaties en aanmelding basiscursus De cursussen starten in september en eindigen in juni. Zodra de data bekend zijn, staan ze op de site. De basiscursus wordt aangeboden in: • Goes: donderdag 14.30 –20.30 uur • Gouda: vrijdag 14.30 –20.30 uur • Veenendaal: zaterdag 09.30 –15.30 uur • Lelystad: zaterdag 09.30 -‐ 15.30 uur Aanmelding Stuur voor 1 juli het volledig ingevulde aanmeldingsformulier (zie bijlage) met foto op. Het cursusgeld wordt geïnd door middel van automatische incasso en bedraagt € 495,=. Het inschrijfgeld is € 50. Zodra aanmelding en inschrijfgeld binnen zijn, bent u officieel inge-‐ schreven. U ontvangt hiervan een bevestiging. Bij eventuele afmel-‐ ding wordt het inschrijfgeld niet geretourneerd. Wanneer geen gebruik gemaakt wordt van automatische incasso moet het gehele bedrag voor 1 september overgemaakt worden op bankrekening IBAN: NL56 INGB 0000 3929 29, BIC: INGBNL2A t.n.v. Stichting PPT te Veenendaal. Het cursusgeld wordt in termijnen geïnd via automatische incasso. Het inschrijfgeld na aanmelding en de rest in twee termijnen, eind augustus en eind januari. Sommige kerken zijn bereid (een deel van) de kosten te dragen. Bij voldoende aanmeldingen kan de cursus per locatie doorgaan. Zijn er teveel of te weinig aanmeldingen per plaats, dan wordt u benaderd voor een eventuele andere cursusplaats of wachtlijst. Voor de start van de cursus ontvangt u nadere gegevens over de cursuslocatie en andere informatie.
8
Psycho Pastorale Toerusting
visie, doelstellingen en identiteit Visie De Psycho Pastorale Toerusting (PPT) heeft de visie in alle kerkelijke gemeenten vrijwilligers toe te rusten om mensen te ondersteunen die zijn vastgelopen. Doelstellingen PPT wil de Psycho Pastorale zorg in kerken, gemeenten en christelij-‐ ke organisaties bevorderen door middel van: • toerusting van vrijwilligers door cursussen en studiedagen • bewustmaking van kerken van hun verantwoordelijkheid • toerusting op maat Identiteit De Stichting PPT is interkerkelijk. Trainers, docenten, bestuursleden en cursisten vormen een bonte mengeling uit diverse geloofs-‐ gemeenschappen. Leden van de PKN, Hervormde gemeenten, Gereformeerde Kerken, Baptisten en Evangelische gemeenten zet-‐ ten samen hun schouders onder het werk. In de samenwerking vul-‐ len we elkaar aan en leren we van elkaar. Wat vooral samenbindt is de christelijke barmhartigheid voor de medemens in nood. Organisatie vernieuwd Psycho Pastorale Toerusting komt voort uit de stichting Psycho Pas-‐ torale Hulpverlening (PPH). Deze is in 1992 opgericht en in 1994 werd de eerste cursus gegeven. De cursisten werden klaagvrou-‐ wen/-‐mannen genoemd. In 2006/2007 is de organisatie vernieuwd en is de naam gewijzigd. Plaats binnen de kerkelijke gemeente De PPB’ers vallen voor het uitvoeren van hun vrijwilligerswerk on-‐ der verantwoordelijkheid van een (kerken-‐)raad. In overeenstem-‐ 9
ming met de doelstelling van de stichting hecht men belang aan een goede relatie met de kerken en gemeenten. Immers de gemeente draagt verantwoordelijkheid voor de pastorale zorg aan haar leden. Tijdens de cursus wordt hier ruim aandacht aan besteed. Voor het tweede cursusjaar is een mogelijkheid om praktijkervaring op te doen noodzakelijk. Dit kan ook in een organisatie met dezelfde doel-‐ stelling. Ondersteuning voor de PPB’er Om de gewenste ondersteuning te geven aan de pastoraal begelei-‐ der, is het van belang dat dit werk is ingekaderd in de structuur van de gemeente. Bij voorkeur wordt een PPB’er begeleid door een ambtsdrager of een door de kerkenraad aangestelde externe des-‐ kundige. Hierdoor kan iemand met psychische problemen optimale steun krijgen. Behalve in gemeenten zijn PPB’ers ook actief als vrijwilliger in chris-‐ telijke hulpverlening voor mensen met psychosociale problematiek. Dit zijn onder andere Gevangenenzorg Nederland, Missionair diaco-‐ naal centrum de Herberg in Oosterbeek, Swanenburhgshofje in Gouda, TC+ telefoonpastoraat en in GGZ instellingen. Informatie voor de kerken PPT biedt de kerken: • informatieavonden voor predikanten, kerkenraden en ge-‐ meenteavonden • voorlichting over de inzet van een Psycho Pastoraal Begelei-‐ der in de gemeente • hulp bij het opzetten van een pastoraal team • toerusting op maat voor pastorale teams en kerkenraden • lezingen over psycho-‐pastoraat en andere relevante onder-‐ werpen op gemeenteavonden en bijvoorbeeld vrouwen-‐ ochtenden
10
Studiedag Twee maal per jaar wordt er een studiedag georganiseerd. Deze is opgezet om extra verdieping en aanvulling te geven op de cursus. Afwisselend komt een psychologisch of pastoraal thema aan de orde. Onderwerpen kunnen bijvoorbeeld zijn:pastoraat bij echt-‐ scheiding, ouder worden, autisme, suïcide en rouwverwerking, HSP, borderline. De studiedagen vinden plaats in het voor-‐ en najaar in Veenendaal. Naast oud-‐cursisten zijn ook andere belangstellenden welkom. Inzet van oud-‐cursisten Vele honderden mensen hebben in de loop der jaren de cursus ge-‐ volgd. Veel oud-‐cursisten leveren een bijdrage aan de zorg in een pastoraal team van hun gemeente of in een christelijke organisatie. Velen hebben dubbele vrucht ontvangen, voor de dienst aan me-‐ demens èn voor hun persoonlijk leven. Door psycho-‐pastorale begeleiding zijn ook mensen die leven aan de rand van kerk en samenleving te bereiken. Bijvoorbeeld door het werk van Gevangenenzorg waar oud-‐cursisten bij betrokken zijn. Nieuwsbrief De nieuwsbrief is een halfjaarlijkse uitgave voor donateurs en ande-‐ ren die op de hoogte wil blijven van het werk van PPT. Donateurs PPT is een organisatie zonder winstoogmerk. Naast de inkomsten uit cursusgeld wordt het werk gedragen door bijdragen van kerken, gemeenten en donateurs. We nodigen u uit om donateur te worden zodat het werk voortgang kan vinden. Via de website kunt u zich hiervoor aanmelden: www.stichtingppt.nl 11
