MENSEN IN HUN OMGEVING

MENSEN IN HUN OMGEVING 1 O: 19/1

Van natuur naar cultuur

In je tekstboek wordt gesproken van een 'kringloop in het klein'. Hoe komt het dat we in Nederland niet meer op die manier kunnen leven?

_________________________________________________________________________ a Wat wordt bedoeld met een natuurlandschap? O: 19/2

______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ b

Wat wordt bedoeld met een cultuurlandschap? ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

c

Geef van beide een voorbeeld. Een natuurlandschap is bijvoorbeeld _______________________________________ Een cultuurlandschap is bijvoorbeeld_______________________________________

O: 19/3

In een aantal Afrikaanse landen worden in grote gebieden alle bomen gekapt. Bovendien graast het vee het natuurlijk plantendek volledig weg. De wind kan dan gemakkelijk grote hoeveelheden bodemdeeltjes verstuiven. a Hoe heet dit verschijnsel? _____________________________________________________________________ b Kunnen er op die plaatsen nog veel planten groeien? Ja/Nee, want___________________________________________________________ _______________________________________________________________________

L e e s

v e r d e r

i n

j e

t e k s t b o e k

19 MENSEN IN HUN OMGEVING

2 O: 19/4

Eten voor allen

Schapen, varkens, geiten en koeien zijn cultuurdieren geworden. a Zijn deze dieren nog gelijk aan de oorspronkelijke wilde dieren? _____________________________________________________________________ b Kun je cultuurdieren zonder meer terugzetten in nun oorspronkelijke omge-ving? Leg je antwoord uit. Noem daarbij twee redenen waarom dit wel of niet kan. _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ c

Hoe noem je het uitkiezen van bepaalde dieren om verder mee te kweken? _____________________________________________________________________-

d Je bent varkensfokker en je wilt veel vlees produceren tegen een scherpe prijs. Dat vlees moet niet vet zijn. Waarop selecteer je je varkens? Noem ten minste drie dingen waar je op let. 1

__________________________________________________________________

2

_______________________________________________________________

3 _________________________________________________________________ O: 19/5

a Bij het fokken van varkens zijn ook de abiotische factoren in de stal belangrijk. Noem ten minste drie factoren die de productie zullen beinvloeden. 1

___________________________________________________________________

2

___________________________________________________________________

3 __ ___________________________________________________________________ b Welke biotische factoren kun je in een varkensstal onderscheiden? Noem er ten minste twee.

O: 19/6

1

_______________________________________________________________

2

_______________________________________________________________

Wat betekent 'resistent tegen ziekteverwekkers'? _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________

O: 19/7

a Het eten van vlees is natuurlijk strijdig met het welzijn van het dier. Er zijn mensen die daarom geen vlees eten. Wat vind je van dat standpunt? __


b Je kunt dieren ook huisvesten onder betere omstandigheden: meer stalruimte, uitloop naar buiten. De producten (vlees, eieren) zijn dan wel duurder. Heb jij dat voor het welzijn van dieren over? Leg je antwoord uit. Ja/Nee, want ___________________________________________________________ _______________________________________________________________________ O: 19/8

Een teeltmethode waarbij veel dezelfde organismen op een klein oppervlak wor den gehouden, heet een intensieve/extensieve teeltmethode. L e e s a

O: 19/9

v e r d e r

i n

j e

t e k s t b o e k

Wat is een monoculture? ___________________________________________________________________

b

Welk voordeel heeft een monoculture? ___________________________________________________________________

O: 19/10

In de tekst worden zeven nadelen van monocultures genoemd. Je ziet ze op de plaatjes hieronder uitgebeeld. Voorzie elk plaarje van het juiste bijschrift.

Afbeelding 19/1


O: 19/11

Er is veel verschil van mening over het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Lees de uitspraken van persoon 1 en persoon 2 maar eens. Persoon 1: 'Chemische bestrijdingsmiddelen kwamen vroeger niet voor. Mensen hadden ze dus ook niet in hun lichaam. Nu wel. Ze komen zelfs voor in moedermelk! De hoeveelheden in het menselijk lichaam zijn angstwekkend. Dit schaadt de gezondheid van iedereen. Alles moet dan ook in het werk gesteld worden om het gebruik van deze stoffen te verbieden.' Persoon 2: 'Chemische bestrijdingsmiddelen voorkomen dat gewassen op de akkers worden opgevreten door insecten. Ze doden ziektekiemen en helpen planten gezond te blijven. Daardoor is de hoeveelheid voedsel op de aarde sterk toegenomen. Als we zo doorgaan, kunnen we binnenkort alle mensen op de aarde te eten geven. Iedereen weet dat mensen tegenwoordig langer leven dan vroeger. Ik bestrijd dus dat chemische bestrijdingsmiddelen slecht zijn voor de gezondheid. Een verbod op het gebruik van bestrijdingsmiddelen moet dan ook worden voorkomen.' a Persoon 1 spreekt over het binnendringen van chemische stoffen in het lichaam van mensen. Op welke manier gebeurt dit? ______________________________________________________________________ b Welk feit noemt persoon 1? ______________________________________________________________________ c Wat is zijn mening? ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ d Welk feit noemt persoon 2? ______________________________________________________________________ e Wat is zijn mening? ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ f

Is er ook nog een andere oplossing mogelijk? Leg je antwoord uit. ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________


O: 19/12

In afbeelding 19/2 zie je enkele voedselketens.

Afbeelding 19/2 Met het vliegtuig worden bestrijdingsmiddelen op de akker gespoten. a Via welke weg komen deze stoffen in de roofvogel? _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ b

Via welke weg komen deze stoffen in de vis? _________________________________________________________________ _________________________________________________________________

c Welk organisme bevat het meeste gif, de waterplant of de vis? Hoe komt dat? De waterplant/De vis, doordat ______________________________________________________________________


O: 19/13

Afbeelding 19/3 a Een bos hoeft niet bemest te worden, bouwland wel. Hoe komt dat? (Lees ook paragraaf 2.2 Bio-industrie in je tekstboek.) _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ b Waarom is het gebruik van vaste mest beter dan het gebruik van drijfmest? _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________


O: 19/14

In afbeelding 19/4 zie je waarvoor water wordt gebruikt.

a Zet bij elk nummer het juiste bijschrift. 1 ______________________________ 7 __________________________________ 2 ______________________________ 8 __________________________________ 3 ______________________________ 9. __________________________________ 4 ______________________________ 10. ________________________________ 5 ______________________________ 11 _________________________________ 6 ______________________________ 12 ________________________________ b Het grondwaterpeil is een belangrijke abiotische factor voor planten. Noem twee plantensoorten die alleen in een vochtige omgeving groeien. Gebruik zo nodig een naslagwerk. 1 ____________________________________________________________________ 2 ____________________________________________________________________ c

Wat gebeurt er met deze planten als het grondwaterpeil daalt? _____________________________________________________________________


d Noem twee oorzaken waardoor in Nederland het grondwaterpeil in veel gebieden laag is 1 ___________________________________________________________________ 2

___________________________________________________________________

L e e s

O: 19/15

v e r d e r

i n

j e

t e k s t b o e k

Op deze kaart zijn gebieden met ammoniak-uitworp aangegeven.

Afbeelding 19/5 a

In welke gebieden is de ammoniak-uitworp het grootst? ____________________________________________________________________________

b

Hoe zou dat komen? ____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________


O: 19/16

Afbeelding 19/6 Tegenwoordig injecteert men de mest (zie afbeelding 19/6). Welk voordeel heeft dit?

O: 19/17

a Welke organismen in het water zorgen voor het afbreken van organische stoffen?

b Hoe noemt men het vermogen van water om 'zichzelf' schoon te houden? (Zie hoofdstuk 3!)

c Wanneer werkt dit vermogen het best? Als er veel/weinig zuurstof in het water is en veel/weinig organische stof. Leg uit dat je door minder vlees te eten mee helpt de zure regen te verminderen. O: 19/18

O: 19/19

Soms zijn sloten bijna geheel bedekt met eendekroos. a Geef een verklaring voor de forse groei van eendekroos in sloten.

B

Zullen er veel andere organismen in zo'n sloot leven? Ja/Nee, want __________________________________________________________


O: 19/20

In de tabel zie je de stikstofbalans van een gemiddeld melkveebedrijf uit 1993. Aanvoer: dierlijke producten voer kunstmest organische mest overige totaal aanvoer

5 168 257 18 55 503

Afvoer: plantaardige prod, en melk dieren zuivel organische mest overige

3 29 62 11 5

totaal afvoer

110

a Hoe groot is het stikstofoverschot op het bedrijf? b Wat gebeurt er met deze stikstof ? Het komt terecht in __________________________ , __________________________ en ______________________________ . c

Een deel van het overschot wordt door bacterien omgezet. Men heeft berekend dat een overschot van 130-160 kilo door de natuur kan worden weggewerkt. Kan op dit bedrijf het hele overschot zo verdwijnen? ja/nee d In de toekomst zullen er duurdere waterzuiveringsinstallaties nodig zijn om goed drinkwater te maken. Hoe komt dat?

e Waarschijnlijk zul je dan meer voor je drinkwater moeten betalen. Wat vind je daarvan?

f

Bedenk nog een andere oplossing voor het probleem. Bespreek ook de gevolgen van jouw voorstel.

L e e s

v e r d e r

i n

j e

t e k s t b o e k


3 O: 19/21

O: 19/22

Wonen en werken

Welke gevolgen heeft de hoge bevolkingsdruk voor a de natuurlijke hulpbronnen?

b

het aantal verschillende soorten planten en dieren in Nederland?

c

de temperatuur van de aarde?

d

de ozonlaag?

a

Wat is horizonvervuiling?

b Niet alleen de horizonvervuiling, ook het geluid dat windmolens maken is hinderlijk. Vind je windmolens een goede of een slechte uitvinding? Een goede/slechte, omdat

c Windmolens in kustgebieden vormen voor vogels een bedreiging. Waarom juist daar?

O: 19/23

Lees het krantenartikel.

Afbeelding 19/7


a Welke schadelijke stoffen bleken in de lucht voor te komen?

b Waar kwamen deze stoffen vandaan?

c Welke mensen liepen extra risico door deze stoffen?

d Wat is smog?

e Welke maatregelen werden genomen?

O: 19/24

a Een maximumsnelheid van 120 km per uur is niet alleen belangrijk voor de verkeersveiligheid. Welk belang heeft zij nog meer?

b

Afbeelding 19/8Q Op border, langs snelwegen zie je vaak deze tekst. Wat zou ermee bedoeld worden? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk!

Afbeelding 19/8b

c Op welke manier probeert men de hoeveelheid schadelijke stoffen in uitlaatgassen van auto's te verminderen?

d Een rijbewijs halen kost veel geld. Autorijden ook. Bovendien geeft een auto veel milieuproblemen. Denk je dat je toch zult gaan autorijden? Waarom wel of waarom niet?


O: 19/25

e

Op allerlei plaatsen worden projecten gestart om mensen auto's te laten delen. Misschien gebeurt dat in jouw woonplaats ook. Probeer daarover informatie te krijgen. Wat vind je van zo'n project? Ik zou er w e l / n i e t aan mee willen doen, omdat

a

Waarom is de ozonlaag voor ons belangrijk?

b

Wat bedoelt de tekenaar met deze spotprent?

Afbeelding 1 9/9

O: 19/26

a

Noem drie grote veroorzakers van luchtvervuiling. 1 2 3


1

Je ziet hier twee diagrammen. Het diagram links geeft de uitstoot van zwaveldioxide (S02) aan. Het rechterdiagram laat de uitstoot van stikstofoxide (NO) zien.

Afbeelding 19/10

O: 19/27

b

Waardoor wordt de grootste uitstoot van zwaveldioxide veroorzaakt?

c

En van stikstofoxiden?

Bij verbranding van fossiele brandstoffen komen o.a. zwaveldioxide en stikstofoxiden vrij. Door met waterdamp en zuurstof te reageren ontstaat uit zwaveldioxide zwavelzuur en uit stikstofoxiden salpeterzuur. Met regen komen deze stoffen naar beneden. In gebieden waar zure neerslag valt, worden bodem en water zuurder, a Waarom worden steenkolen, aardolie en aardgas fossiele brandstoffen genoemd?

b

Welke gevolgen heeft zure neerslag voor veel waterorganismen? (Zie afbeelding 19-16 uit je tekstboek.)

c

Welke organismen ontwikkelen zich juist goed in een zure omgeving?

d

In welke delen van Nederland vindt extra uitstoot van zwaveldioxide en stikstofoxiden plaats? 1_____________________________________________________________________ 2_____________________________________________________________________


O: 19/28

Afbeelding 19/12 a Wat verstaat men onder het broeikaseffect? b Wat is de oorzaak van het broeikaseffect? c Welke gevolgen kan het hebben? a Welke chemische stoffen worden er zoal in de bodem gevonden? O: 19/29

Afbeelding 19/13 b Wat bedoelt de tekenaar met deze spotprent? 19 MENSEN IN HUN OMGEVING

O: 19/30

Ieder huisgezin gooit per jaar ruim 350 kilo afval weg. In de tabel hieronder vind je de samenstelling van die afvalberg. GFT-afval papier/karton kunststoffen glas metalen textiel brood dierlijk afval leer/rubber tapijten/matten hout bijzonder afval

kg per jaar 170 76 23 24 12 7 7 6 8 2 2 1

% 50,3 22,8 6,7 7,2 3,4 2,1 2,1 17 2,3 0,5 0,5 0,4

a Welk afval is niet biologisch afbreekbaar? Geef dit aan met rood. B Zet de tabel om in een sectordiagram. Op de omtrek staan 100 streepjes. Elk streepje stelt één procent voor. Gebruik verschillende kleuren om de sectoren aan te geven.

Afbeelding 19/14


O: 19/31

Afbeelding 19/15

Hierboven zie je enkele recreanten. Op welke manieren bedreigen zij de natuur?

O: 19/32

In het schema zijn de oorzaken en gevolgen van milieuvervuiling samengevat. Er worden vijf oorzaken genoemd. Kruis in de kolommen de gevolgen aan ^^\Oorza ken:

bevolkings- verkeer druk

industrie

v e r d e r

j e

energieopwekking

landbouw/ veeteelt

gevolgen: luchtvervuiling watervervuiling bodemvervuiling geluidhinder stress horizonvervuiling uitputten grondstoffen broeikaseffect ruimtegebrek verdroging van natuurgebieden accumulatie van gif in voedselketens

L e e s

i n

t e k s t b o e k


4 O: 19/33

Oplossingen

Wat kun je zelf doen? Wat gebeurt er thuis al aan de afvalberg? Vul deze lijst in. Zet in de goede kolom een kruisj gebeurt al zou kunnen onmogelijk 1 We kopen zo groot mogelijke verpakkingen 2 We kopen zoveel mogelijk onverpakt 3 We kopen navullingen 4 We gebruiken geen keukenrollen 5 We nemen altijd een tas mee naar de winkel 6 We gebruiken geen wegwerpspullen 7 Deze producten kopen we in flessen: melk yoghurt vla frisdrank bier 8 We kopen geen producten in blik 9 We kopen geen kant-en-klaarmaaltijden 10 We gebruiken ongekleurd wc-papier 11 We hebben een sticker op de deur tegen ongevraagd drukwerk 1 2 We gebruiken oplaadbare batterijen 13 We gebruiken adapters i.p.v. batterijen 14 We gebruiken geen spuitbussen 15 We brengen oude spullen naar kringloopwinkel ofrommelmarkt 16 We doen oude kleding in een zak van het Leger des Heils of in de zak van Max 17 We doen GFT-afval in ons eigen compostvat 18 We brengen chemisch afval naar de chemokar 19 We gebruiken cadeaupapier opnieuw 20 We nemen brood naar school mee in een trommeltje 21 We gebruiken grote enveloppen opnieuw 22 We proberen kapotte spullen eerst te repareren 23 We kopen wel eens spullen uit de kringloopwinkel 24 We gebruiken eenzijdig bedrukt drukwerk als kladpapier 25 We zorgen dat afval zo goed mogelijk gescheiden wordt


O: 19/34

Biotechnologie a Milieu-biotechnologen maken veel gebruik van bacteriën. Dat is begrijpelijk, bacteriën zijn immers de afvalopruimers in de natuur. Voor elke op te ruimen stof worden geschikte bacteriën gezocht. Bijvoorbeeld om olie op het strand af te breken of zwaveldioxide in rook. Door te zorgen voor ideale groei-omstandigheden kan de afbraak van deze stoffen snel gaan. a Welke abiotische factoren zijn daarbij van belang?

b Als de groei-omstandigheden goed zijn, heb je snel heel veel bacteriën. Hoe komt dat?

B Er wordt niet alleen gebruik gemaakt van bacteriën, ook van stoffen die door organismen gemaakt worden, bijvoorbeeld enzymen. Het enzym fytase is daar van een voorbeeld. In krachtvoer zit veel fosfor, dieren hebben dat nodig. Helaas bestaat het fosfaat voor tweederde uit een vorm (fytaat) die de dieren niet kunnen verteren. Het fosfor komt ongebruikt in het milieu. Door de dieren het enzym fytase te geven, wordt het fytaat in hun spijsverteringskanaal wel afgebroken. c Een boer die zijn vee fytase geeft, kan m e e r / m i n d e r fosfor in het voer doen. d Er komt dan m e e r / m i n d e r fosfor in het milieu terecht. C Planten kunnen resistent gemaakt worden tegen een bepaald onkruidbestrijdingsmiddel. Men brengt daarvoor bepaalde genen in de plant in. e Wat gebeurt er als een akker met resistente planten met zo'n middel wordt bespoten?

f

Milieu-organisaties vinden dit een slechte zaak. Waarom?

D Je kunt ook planten resistent maken tegen bepaalde ziekten, bijvoorbeeld schimmels. g Welk voordeel heeft dit voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen?

E Veel planten worden gegeten door insecten. Door de 'smaak' van de plant te veranderen, kan een plant minder aantrekkelijk worden gemaakt, h Moeten er in dit geval nog bestrijdingsmiddelen worden gebruikt tegen insecten?


i Welk van de 'ontdekkingen' A t/m E spreekt jou het meeste aan? Geef ook aan waarom.

O: 19/35

Jij mag een huis bouwen voor jouw familie. Het huis moet passen in een duurzame samenleving. Hoe zou jij de volgende dingen aanleggen of verzorgen? a verwarming

b watervoorziening

c isolatie

d ligging van het huis

e materiaal (hout, verf)

f verlichting

g vloerbedekking


OMGEVING

19 MENSEN IN HUN

MENSEN IN HUN OMGEVING

Recommend Documents