mens en techniek Jaarverslag

1

20

14

mens en techniek

Jaarverslag

2

1

20

14 m e n s

Jaar verslag

e n

t e c h n i e k

Jaarverslag 2014 Dit jaarverslag verschijnt in gedrukte en in digitale vorm. De pdf is te downloaden via www.strukton.nl/jaarverslag en is eveneens in het Engels beschikbaar. Strukton publiceert bovendien een publieksverslag met daarin de belangrijkste ontwikkelingen van 2014. Als u niet op onze verzendlijst staat, kunt u via internet het publieksverslag inzien of een gedrukt exemplaar aanvragen via het bestelformulier. Strukton Groep nv Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 ba Maarssen Nederland Telefoon +31 (0)30 248 69 11 E-mail: [email protected] www.strukton.nl Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel te Utrecht onder nummer 30004006.

Inhoudsopgave Bericht van de directie

4

Profiel 8 Infographic ‘De technologische wereld van Strukton’ 10 Overzicht bedrijfsonderdelen van Strukton

12

Samenstelling bestuur

13

Kengetallen 14 Kernactiviteiten en specialismen van Strukton

16

Financiële resultaten

18

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

24

Railsystemen 28 Civiele infrastructuur

36

Techniek en gebouwen

42

Internationale infrastructuur en railsystemen

48

Corporate governance

52

Risicobeheersing 54 Jaarrekening 59 Controleverklaring 150 Namen en adressen

156

Begrippenlijst 164 Bijlage 1: Totstandkoming van het jaarverslag

166

Bijlage 2: gri 167 Colofon 174

4

Bericht van de directie Strukton heeft als technologiebedrijf een unieke positie in de markt. De focus ligt op railgerelateerde werkzaamheden en door technologie gedreven specialismen. De missie is bijdragen aan de kwaliteit en veiligheid van spoorvervoer, weginfrastructuur en technische installaties en gebouwen.

Voorzichtig laat de markt tekenen van herstel zien. Strukton is daarom positief gestemd over de toekomst en de kansen die in het verschiet liggen. Een zware periode vraagt immers niet om somberheid, maar om sterke schouders.

Resultaat en omzet

Het nettoresultaat over 2014 is eur 32,8 miljoen negatief. Dit is teleurstellend. Er zijn ook positieve resultaten van vooral Strukton Rail, maar ook van de regiobedrijven van Strukton Worksphere en Ooms Civiel. Het negatieve resultaat is vooral veroorzaakt door aanvullende projectvoorzieningen binnen Strukton Civiel, ter grootte van eur 61 miljoen, met name voor de projecten A15 Maasvlakte-Vaanplein (eur 33 miljoen) en Ondertunneling A2 Maastricht (eur 16 miljoen). Strukton is in overleg met opdrachtgever Rijkswaterstaat over de afwikkeling van onder andere het meerwerk en claims en is ervan overtuigd dat dit een positief effect zal hebben op het toekomstig resultaat. Daarmee zal het resultaat per saldo minder negatief uitvallen dan nu in de cijfers is verantwoord. Daarnaast zijn er reorganisatiekosten ter grootte van eur 15 miljoen. De omzet is in 2014 verder gestegen naar eur 1,8 miljard. Strukton voldeed in 2014 niet aan de bankconvenanten. Inmiddels is er in mei 2015 een nieuwe financiering overeengekomen met een looptijd tot eind april 2017. De aandeelhouder versterkte het vermogen van Strukton met eur 25 miljoen. Aanpassing strategie Strukton: meer rail, technologie en specialismen

Strukton zal zich nog verder technologisch ontwikkelen en zich meer concentreren op rail gerelateerde werkzaamheden. Stap voor stap wordt verder focus aangebracht en groei gerealiseerd in die werkzaamheden waar de kracht van Strukton ligt, namelijk bij railgerelateerde werken en technologisch gedreven specialismen. Assetmanagement is een belangrijke kerncompetentie. Daarbij worden alle relevante systemen en kennis geleverd om state of the art onderhoud te realiseren zodat de hoogste performance wordt geleverd. Met de aangescherpte strategie beoogt Strukton het risicoprofiel van de onderneming te laten dalen. Strukton kiest bewust voor minder grote projectrisico’s en alleen gecombineerd met zijn specialismen en niches, gericht op het onderscheidend vermogen. De strategie voor Strukton Rail blijft ongewijzigd, zoals deze al meerdere jaren met succes wordt uitgevoerd. Strukton International zal zich nog meer op railgerelateerde werken en civieltechnische specialismen richten, alsook op projecten die vragen om een combinatie van rail- en civieltechnische kennis waarbij tevens de specialismen kunnen worden ingezet. De aandacht is primair gericht op het Midden-Oosten. Voor Strukton Civiel en Strukton Worksphere komt, naast railgerelateerde werken, de nadruk meer te liggen op projecten van beperkter omvang, op regionale projecten, op beheer en onderhoud en specialismen.

Foto: close-up module tractieomvormer voor in de trein

5

6

Markten en bedrijfsonderdelen

• Railsystemen Strukton Rail heeft in 2014 goede resultaten gerealiseerd, zowel financieel als werkinhoudelijk. Met name de resultaten in Nederland en Italië vallen in positieve zin op en ook in Zweden en België is 2014 redelijk goed afgerond. De projecten onderhoudskwaliteit van de opdrachtgevers in Zweden, Nederland en Italië wordt als zeer goed beoordeeld door opdrachtgevers. Een opsteker voor de Nederlandse organisatie is het feit dat ProRail Strukton Rail in het derde kwartaal van 2014 weer heeft aangewezen als beste van de spoorbouwbedrijven. Dit geldt zowel op de projectprestatieladder als voor de afgesproken reductie van onregelmatigheden in het onderhoud, over de periode september 2013 tot en met september 2014. Ook positief is de nieuwe vestiging in het Australische Perth, waar Strukton Rail klanten zal adviseren over onderhoud en railinfrastructuur. De projecten in Algerije zijn nu volop in productie. De specialistische onderdelen – Strukton Systems, Eurailscout en A1 Electronics (printplaat fabricage) – hebben eveneens goede resultaten gerealiseerd in 2014. De producten van Strukton Rolling Stock – techniek voor in treinen – kennen een lange ontwikkeltijd, waardoor het financieel resultaat nog negatief is, maar de producten zijn innovatief en veelbelovend. Eurailscout heeft de stijgende lijn te pakken, mede ook dankzij de werkzaamheden in Frankrijk. • Civiele infrastructuur Strukton Civiel bevindt zich in een fase van consolidatie en rendementsverbetering. Daarvoor zijn in 2014 opnieuw stappen gezet. Voor 2014 valt dat resultaat aanzienlijk negatief uit, met name door de projecten A15 Maasvlakte-Vaanplein en Ondertunneling A2 Maastricht. Voor deze projecten zijn in 2014 aanvullende verliesvoorzieningen genomen. Ook bij enkele decentrale eenheden in de wegen betonbouw heeft Strukton Civiel te maken met verlies. De producten van Strukton Civiel, zoals afzinken en het versterken van bruggen, hebben in 2014 goede resultaten gehaald. • Techniek en gebouwen Strukton Worksphere combineert installatietechnische activiteiten met bouwkundige activiteiten. Een belangrijke basis van de onderneming vormen het onderhoudswerk en beheer. De overige installatietechnische en bouwkundige activiteiten omvatten ontwerp, realisatie en ontwikkeling. Daarbij richt de organisatie zich op een aantal speerpuntmarkten: zorg, industrie, mobiliteitsknooppunten, verkeerstechnische en tunneltechnische installaties en datacenters. In deze markten maakt de techniek het verschil, omdat continuïteit cruciaal is. De kennis van Strukton Worksphere wordt ook steeds vaker ingezet gezamenlijk met Strukton Rail en Strukton Civiel. Het resultaat over 2014 is licht positief. • Internationale infrastructuur en railsystemen Strukton International kan terugkijken op een goed eerste jaar. Er is winst gemaakt en de werkzaamheden voor de aanleg van drie metrolijnen in Riyadh verlopen goed. Naast dit grote project werkt Strukton International aan een betrouwbaar internationaal netwerk. De aandacht is primair gericht op het Midden-Oosten, met name Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Oman, Qatar en Koeweit. In die landen is sprake van een forse economische groei, wat leidt tot een groeiende behoefte aan verbetering van de infrastructuur en uitbreiding daarvan. De belangstelling van Strukton International gaat met name uit naar projecten die vragen om een combinatie van rail- en civieltechnische kennis, waarbij vooral de specialismen van Strukton bij geïnteresseerde partijen over het voetlicht gebracht worden.

• Strukton Integrale Projecten Binnen de markten railsystemen, civiele infrastructuur en techniek en gebouwen als ook markt overstijgend werkt Strukton Integrale Projecten aan pps-concessieprojecten, nieuwe concepten, financieringsoplossingen, contractvorming en management van tenderprocessen. Met ervaring en expertise steunt Strukton Integrale Projecten de andere divisies. In 2014 had Strukton Integrale Projecten een belangrijk aandeel in het pps-project voor de nieuwbouw voor het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (rivm) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (cbg), dat zal worden gebouwd op het Science Park in Utrecht. Daarnaast is Strukton Integrale Projecten verantwoordelijk voor het management van de andere pps-projecten die Strukton in portefeuille heeft. Strukton kiest voor een terughoudende en selectieve benadering als het gaat om nieuwe ppsprojecten. Bij projecten die Strukton reeds in portefeuille heeft, is namelijk gebleken dat de risico’s van dit soort projecten groter zijn dan partijen vooraf hebben ingeschat. De kans op forse financiële tegenvallers voor de opdrachtnemer is daardoor groot. Duurzaamheid

Al jarenlang staat duurzaamheid hoog op de agenda bij Strukton. In 2014 is het mvo-beleid op diverse punten aangescherpt en zijn stevige doelen geformuleerd. Denken in levensduur blijft de kern van het beleid. Strukton geeft invulling aan maatschappelijk verantwoord ondernemen door te werken aan de levensduurverlenging van zijn producten en energiebesparing door zijn diensten. Goede businessconcepten moeten deze producten en diensten bovendien betaalbaar maken. Op deze manier draagt Strukton zijn steentje bij aan het hogere, wereldwijde doel: schadelijke stoffen terugdringen en een niet-milieubelastend alternatief zoeken voor fossiele brandstoffen. Daarnaast werkt Strukton aan de duurzame inzetbaarheid van zijn personeel. Vooruitblik

De samenstelling van de orderportefeuille is meer en meer opgebouwd met projecten, onder houdscontracten en levering van specialismen waarin technologie cruciaal is. Strukton neemt een unieke positie in de markt in als het gaat om kennis van hoogwaardige technologieën. Voorbeelden zijn tractieomvormers voor treinen en assetmanagement voor het spoor, met de meettreinen en software die daarvoor worden ingezet. Voorzichtig laat de markt tekenen van herstel zien. Strukton is daarom positief gestemd over de toekomst en de kansen die in het verschiet liggen. Een zware periode vraagt immers niet om somberheid, maar om sterke schouders. Ik ben mijn medewerkers dan ook dankbaar dat ze zich met zoveel toewijding blijven inzetten voor Strukton en al hun kennis en kunde elke dag weer inzetten om opdrachtgevers zo goed mogelijk van dienst te zijn. Gerard Sanderink Utrecht, 1 juni 2015

7

8

Profiel Strukton wordt gedreven door technologie en legt de focus op railgerelateerde werkzaamheden en door technologie gedreven specialismen. Het bedrijf onderscheidt zich met een aantal unieke specialismen voor de markten railsystemen, civiele infrastructuur en gebouwtechniek. Opdrachtgevers bevinden zich zowel binnen Europa als ook steeds meer daarbuiten.

Markten

Strukton is actief in drie markten: · railsystemen: onderhoud, vernieuwing en nieuwbouw van railinfrastructuur en elektrische trein systemen, zowel heavy rail als light rail (Strukton Rail) · civiele infrastructuur: ontwerp, realisatie, beheer en onderhoud van infrastructurele projecten in Nederland (Strukton Civiel) · techniek en gebouwen: ontwerp, realisatie, maintain, ontwikkeling en exploitatie van technische installaties en gebouwen in Nederland. De focus ligt steeds meer op specialistische speerpuntmarkten zoals zorg, industrie, mobiliteitsknooppunten, verkeerstechnische en tunneltechnische installaties en datacenters (Strukton Worksphere) Strukton International realiseert geïntegreerde rail- en civiele infrastructurele projecten buiten Europa. Strukton International beschikt over alle capaciteiten en know-how van Strukton Rail en Strukton Civiel. Binnen elk van deze markten als ook marktoverstijgend werkt Strukton Integrale Projecten aan pps-concessieprojecten, nieuwe concepten, financieringsoplossingen, contractvorming en management van tenderprocessen. Visie

In Europa vragen spoor- en weginfrastructuur om goede beschikbaarheid. Zowel reizigers als vervoersbedrijven willen kunnen rekenen op veilig en betrouwbaar vervoer. De markt techniek en gebouwen vraagt om hoogwaardige kennis van technische installaties. Met name daar waar technologie een cruciale rol speelt voor de continuïteit, zoals in de speerpuntmarkten datacenters, industrie, zorg en alle voorzieningen rondom mobiliteitsknooppunten en vervoer. Buiten Europa – specifiek in delen van het Midden-Oosten – bevinden zich steden die zich verder kunnen ontwikkelen als de stedelijke infrastructuur verbetert. Tevens zijn er meerdere heavy rail spoorverbindingen geprojecteerd, die de komende jaren aangelegd moeten worden. Strukton zal zich daarnaast ook sterk maken voor het onderhoud. Daarnaast wordt de markt verkend in Colombia, Peru en Chili. Het ontsluiten van mijnen havengebieden via betrouwbare infrastructuur kan een belangrijke impuls geven aan de economische ontwikkeling van deze landen. Missie

Het is de missie van Strukton om bij te dragen aan de kwaliteit en veiligheid van spoorvervoer, weginfrastructuur, technische installaties en gebouwen. Dat betekent technologieën ontwikkelen en oplossingen integreren. Het betekent ook opdrachtgevers prikkelen tot het kiezen voor contractvormen met ruimte voor innovatie.

We zijn

We hechten waarde aan

We willen

een dienstverlener die

eerlijk, oprecht en integer

bijdragen aan een sector

innoveert vanuit inzicht

ondernemen, in binnen-

die instaat voor kwaliteit en

en kennis van technologie.

en buitenland, in alle lagen

veiligheid van spoorvervoer,

van de onderneming.

weginfrastructuur en technische installaties en gebouwen.

Strukton staat voor een eerlijke, oprechte en integere manier van ondernemen en wil de sector daarin stimuleren. Deze manier van ondernemen combineert Strukton met aandacht voor functionaliteit, kwaliteit, duurzaamheid en een goede prijs-kwaliteitverhouding. Strategie

Strukton brengt steeds meer focus aan in zijn werkzaamheden en concentreert zich op die werken waar zijn kracht ligt, met name railgerelateerde werkzaamheden. Assetmanagement, onderhoudswerk en beheer op basis van hoogwaardige technologie en vakmanschap vormen de basis van de onderneming. Dit zorgt voor stabiliteit. Daarnaast voert Strukton projecten uit, op regionaal, nationaal en internationaal niveau. Het aanleggen van spoor en wegen, het ontwikkelen van treinsystemen en het onderhouden van installaties en gebouwen blijft belangrijk, maar Strukton maakt het verschil door de hoogwaardige technologie en het uitstekende vakmanschap dat erachter zit. Niet alleen spoor aanleggen, maar ook assetmanagement – gebaseerd op geavanceerde data-informatiesystemen – voor slim onderhoud. Niet alleen een brug bouwen, maar ook techniek aanbrengen voor monitoring. Niet alleen een tunnel aanleggen, maar ook de tunneltechnische installaties plaatsen en deze monitoren vanuit de controlekamer. Kennis van deze technologieën maakt Strukton uniek. Met deze ontwikkelingen kan Strukton de klant echt verder helpen. De focus en groei ligt met name op de technologisch georiënteerde specialismen, in Europa en enkele selectief gekozen landen wereldwijd. Mentaliteit

Medewerkers van Strukton zijn vakinhoudelijk goed onderlegd. Ze nemen zelf telkens weer initiatieven om met innovatieve oplossingen te komen. De leidinggevenden hebben brede managementcompetenties. Ze bekijken een vraag vanuit het perspectief van de opdrachtgever en stellen vervolgens nieuwe en duurzame concepten en oplossingen voor samen met de ervaren topspecialisten van Strukton. De medewerkers werken vol overgave en tonen betrokkenheid en passie. Duurzaam ondernemen

Strukton onderneemt maatschappelijk verantwoord en heeft hierin een voortrekkersrol binnen de sector. Hoog in het vaandel staat de veiligheid: voor spoorinfrastructuur, weginfrastructuur, technische installaties en gebouwen dringt Strukton aan op kwaliteit, door zorg te dragen voor veilige ontwerpen en veilige producten. Daarnaast draagt Strukton actief bij aan het terugdringen van CO2-uitstoot, bijvoorbeeld door het gebruik van groene stroom van eigen bodem en een duurzaam mobiliteitsbeleid. Ook beschikt Strukton over inmiddels beproefde technieken om klanten te helpen energiebesparing te realiseren. Zo verlaagt Strukton niet alleen zijn eigen CO2-uitstoot, maar ook die van derden. Daarnaast richt de organisatie zich steeds meer op hergebruik en recycling van materialen en grondstoffen, zoals asfalt en beton.

9

Railsystemen 10

De technologische wereld van Strukton Railsystemen Strukton ontwikkelt, bouwt, installeert en onderhoudt spoorsystemen en treinsystemen en maakt deze optimaal beschikbaar, betrouwbaar, veilig en meetbaar. Railinfrastructuur: beheer, onderhoud, vernieuwing en nieuwbouw van heavy rail en light rail Treinsystemen: oplossingen voor elektrische treinsystemen zoals boordnetomvormers, aandrijf- en voertuigbesturingssystemen Machines: moderne werktreinen voor nieuwbouw, vernieuwing en onderhoud van spoorsystemen Spoorbeveiliging: implementeren van beveiligingssystemen in treinen en op het spoor Operationeel assetmanagement: voorkomen van storingen en opsporen van problemen vóórdat ze ontstaan Energiesystemen: ontwerp en realisatie van energiecentrales en onderstations en bijbehorende systemen voor opwekking, transport en distributie van elektrische energie

Civiele infrastructuur Strukton ontwikkelt, bouwt en beheert infrastructurele projecten, waarbij technische grenzen worden verlegd en vindingrijkheid het verschil maakt. Kunstwerken: bruggen, tunnels en viaducten in wegennet en spoorwegennet Wegenbouw: hoogwaardige asfaltering, betonwegen, straatwerk, riolering, grondwerk, onderhoud en verstevigen kades Ontwerp, realisatie, beheer en onderhoud van infrastructurele projecten: 'regisseur' van complexe infrastructurele projecten met lange doorlooptijden Ondergronds bouwen: boren van tunnels, afzinken van tunnelelementen en caissons

Civiele infrastructuur

Techniek en gebouwen 11

Techniek en gebouwen Strukton creëert een gezonde, veilige, comfortabele en duurzame omgeving waarin mensen kunnen verblijven, werken en reizen. Dit door de gehele zorg voor gebouwen en technische installaties op zich te nemen met een integrale aanpak van ontwerp, ontwikkeling, realisatie, onderhoud en exploitatie. Beheer en onderhoud: bouwkundig, installatietechnisch en energie Projectontwerp en realisatie: nieuwbouw en renovatie van technische installaties en gebouwen, waaronder verduurzaming van vastgoed via innovatieve contractvormen Projectontwikkeling: het creëren van mogelijkheden om te wonen, te werken, gezond te zijn, te leren. Kortom: om de kwaliteit van leven te verbeteren Exploitatie: integrale facilitaire dienstverlening en beheer van vastgoed

12

Overzicht bedrijfsonderdelen van Strukton

Strukton Rail

Strukton Worksphere

• Strukton Rail: Zweden, Denemarken, Nederland, België, Italië (via CLF S.p.A.), Australië, Duitsland (via Eurailscout) en Frankrijk (via Eurailscout) • Strukton Rail Equipment • Strukton Rolling Stock • Strukton Systems • Eurailscout • CLF S.p.A. (60% belang)

• Noordwest/Midden • Zuidwest • Zuid (w.o. Van Straten) • Noordoost • Businessunit Projecten • Strukton Projectontwikkeling Strukton Integrale Projecten

• PPS Projecten • PPS Assets

Strukton Civiel

• Afvalbank Nederland • Colijn • Geocon • Grondbank Nederland • Molhoek • Ooms Civiel • Rasenberg Wegenbouw • Reef Infra • Strukton Asset Management Civiel • Strukton Civiel Projecten • Strukton Infratechnieken • Strukton Milieutechniek • Strukton Prefab Beton • Strukton Verkeerstechnieken • Tensa • Terracon • Tubex • Van Rens mobiliteit

Strukton International

• DMI • Strukton Immersion Projects • Strukton Sustainable Energy

Samenstelling bestuur

13

Vlnr: Gerard Sanderink, Jos Hegeman, Erik Hermsen en Aike Schoots

Directievoorzitter

Centrale Ondernemingsraad (COR)

Gerard Sanderink

Henk van der Meijden Wim Buist Rinus Trip Harold Wijgers Roland Stoekenbroek Piet Molendijk Jeroen Schrader Menco Wierda

Groepsdirectie

Gerard Sanderink Strukton Groep Jos Hegeman Strukton Civiel en Strukton International Erik Hermsen Strukton Integrale Projecten Aike Schoots Strukton Rail Management Strukton Rail

Aike Schoots Diederik Schonebaum Pieter Pijper Hijlke Huijzer Strukton Civiel

Frank Bekooij Jos Hegeman Strukton Worksphere

Geert Hoek Evert Lemmen Strukton International

Bert Hoekstra Jos Hegeman Strukton Integrale Projecten

Erik Hermsen

Kengetallen (bedragen in miljoenen euro’s) 14 2014 2013 2012* 2011 2010 Bedrijfsopbrengsten

1.774,9

1.583,0

1.315,5

1.318,0

1.437,5

Operationeel resultaat (EBITDA) * *

(6,8)

15,9

39,7

55,3

57,6

Bedrijfsresultaat (EBIT)

(40,9)

(10,4)

16,3

24,1

(6,4)

Nettoresultaat

(32,8)

(15,9)

18,2

14,4

(15,5)

Kasstroom • Operationeel > Regulier

27,1

> Pps-projecten • Investeringen

(18,0)

(10,6)

38,5

-

(17,3)

53,9

(1,3)

(29,1)

(76,3)

(24,9)

(38,4)

(33,8)

13,0

(5,8)

• Financieringen > Regulier

9,2

8,2

(9,1)

(9,2)

(9,4)

> Pps-projecten

(0,4)

5,7

-

28,5

62,7

-

(0,1)

• Koersverschil

-

-

Totale kasstroom

11,0

12,1

- (62,1)

(7,4)

9,6

Investeringen materiële vaste activa

23,3

19,8

19,4

19,7

16,7

Afschrijving / waardevermindering op vaste activa

33,9

31,9

23,3

27,4

64,0

Balanstotaal

1.186,1

1.052,6

782,3

803,5

968,2

Totaal eigen vermogen

141,0

190,6

204,2

186,8

166,7

Geïnvesteerd vermogen

134,6

229,4

175,0

249,4

365,7

Netto kas (schuld)

6,4

(38,8)

29,1

(62,6)

(198,9)

Solvabiliteit (%) * * *

16,3

20,9

26,1

23,2

17,2

Nettoresultaat in % gemiddeld eigen vermogen

(19,8)

(8,1)

9,3

8,1

(9,1)

Nettoresultaat in % van de bedrijfsopbrengsten

(1,8)

(1,0)

1,3

1,1

(1,1)

Orderportefeuille ultimo

2.983,9

3.012,9

* Vanaf 2012 is IFRS 11 (‘Gezamenlijke overeenkomsten’) toegepast. * * EBITDA inclusief resultaat uit niet-geconsolideerde deelnemingen conform stelselwijziging. * * * Solvabiliteit 2013/2014 berekend incl. put-optie en kapitaalinjectie van 6 maart 2015.

1.946,0

1.985,0

2.065,0

15 2014 2013 2012 2011 2010 Niet-financiële indicatoren Gemiddeld aantal fte’s *

6.550

6.201

5.758

5.906

6.159

Ziekteverzuim (%)

3,0

3,5

4,4

4,6

5,4

Ongevallenfrequentie (IF-index)

7,7

7,8

7,0

7,5

8,4

Uitgaven managementdevelopment en opleidingen

6,4

7,4

8,0

6,9

8,7

Medewerkers beoordeeld (%)

97,3

97,7

98,0

95,2

92,6

CO2-uitstoot (in tonnen) * *

53.984

57.617

53.399

63.818

70.146

Gerecycled afval in tonnen * * *

11.755

26.486

18.822

-

-

* Voor het gemiddeld aantal fte’s is gekeken naar het hele bedrijf. De andere getallen hebben alleen betrekking op de 5.055 fte’s in Nederland. * * In 2014 zijn de CO2 -cijfers met terugwerkende kracht in het financiële boekhoudsysteem ingevoerd. Hierdoor zijn de cijfers nog nauwkeuriger. Wel kunnen er afwijkingen plaatsvinden ten opzichte van hetgeen in eerdere jaarverslagen is gepubliceerd. De absolute CO2 -uitstoot is afgenomen en Strukton ligt op koers om de CO2 -reductiedoelstelling van 15% t.o.v. 2009 gerelateerd aan de bedrijfsopbrengsten te halen. De emissie bevat scope 1 en 2, plus een deel van scope 3, namelijk woon-werkverkeer en vliegreizen.

* * * De afvalcijfers omvatten het bouwen sloopafval en het afval van de kantoren. Het omvat niet grond, grondstromen en ballastmateriaal. In het jaarverslag van 2013 zijn bij de hoeveelheid afval deze laatste wel meegenomen. Omdat deze stoffen opnieuw als grondstof worden ingezet, is besloten dit niet meer mee te nemen in de afvalcijfers. De hoeveelheid afval fluctueert sterk per jaar, omdat de aard van de werkzaamheden op projecten per jaar sterk verschilt.

16

Kernactiviteiten en specialismen van Strukton

Railsystemen



www.struktonrail.nl

www.struktonciviel.nl

www.struktonworksphere.nl

Onderhoud, vernieuwing en nieuwbouw van rail(systemen) en treinsystemen, zowel heavy rail als light rail

Ontwerp, realisatie, beheer en onderhoud van infrastructurele projecten in Nederland

Ontwerp, ontwikkeling, realisatie, onderhoud en exploitatie van technische installaties en gebouwen in Nederland

Kernactiviteiten

Kernactiviteiten • Ontwerp, realisatie, beheer en onderhoud van infrastructurele projecten • Kunstwerken • Wegenbouw • Ondergronds bouwen

Kernactiviteiten • Installatietechniek en bouwkunde • Beheer en onderhoud • Projectontwerp en realisatie • Exploitatie • Projectontwikkeling

• Spoor • Tractie en bovenleiding • Seinwezen • Telecommunicatie • Informatie- en besturingssystemen • Elektrische systemen voor treinen • Data-acquisitie en datamanagement • Systeemintegratie

Specialismen • Assetmanagement • Hooggemechaniseerde werkmethodes en machines • Monitoringsystemen • Meet- en inspectietreinen • Energiesystemen • Tractie-elektronica en boordnetsystemen voor treinen • Installatie en integratie ertms

Specialismen

• Funderingstechnieken • Bitumen • Assetmanagement • Renovatie bruggen en sluizen • Verkeerstechnieken (verkeers- en tunneltechnische installaties) • Prefab beton • Milieutechniek • Geluidsschermen • Grond- en afvalstoffenbeheer • Industriebouw • Verkeersgeleidingen

Specialismen • Risicogestuurd onderhoud • Technisch beheer op afstand • Monitoringsystemen • System Engineering • Energiemanagement • Datamanagement • Elektrotechniek en werktuigbouw • Assetmanagement • Dbmo-contracten • Exploitatiemanagement (w.o. ESCo’s)

17

Internationale infrastructuur

Strukton Integrale Projecten

en railsystemen www.struktoninternational.com

www.struktonpps.nl

Geïntegreerde rail- en civiele infrastructurele projecten buiten Europa (delen van het Midden-Oosten, verkenning markten, Chili, Peru en Colombia)

Binnen elk van deze markten als ook marktoverstijgend werkt Strukton Integrale Projecten aan pps-concessieprojecten, nieuwe concepten, financierings oplossingen, contractvorming en management van tender processen

Kernactiviteiten • Vervoersystemen in dichtbevolkte gebieden • Ontsluiting van havens, luchthavens en mijnbouwgebieden • Opwekking en distributie van (duurzame) energie

Kernactiviteiten • Contractvorming • Management van tenderprocessen • Projectmanagement • Financiering

Specialismen

Specialismen

• Tractiesystemen • Assetmanagement • Monitoringsystemen • Energiesystemen • Afzinken en onderwatertechnieken • Funderingstechnieken • Polymeer Modified Bitumen (pmb) • Sustainable Energy

• Pps-concessieprojecten • Eigen initiatieven • Nieuwe concepten

18

Financiële resultaten

• Nettoresultaat

van EUR 32,8 miljoen negatief (2013: EUR 15,9 miljoen negatief)

• Verlies

op project A15 Maasvlakte-Vaanplein van EUR 33,0 miljoen

• Verlies

op project Ondertunneling A2 Maastricht van EUR 15,8 miljoen

• Historisch

hoge omzet van EUR 1.775 miljoen (2013: EUR 1.583 miljoen)

• Operationeel • Goed

resultaat EUR 6,8 miljoen negatief (2013: EUR 15,9 miljoen positief)

operationeel resultaat in de markt railsystemen van EUR 38,3 miljoen

• Reorganisatiekosten, • Dividendvoorstel: • Solvabiliteit

afvloeiingskosten en integratiekosten van EUR 15,0 miljoen

geen dividenduitkering

gedaald naar 16,3% (2013: 20,9%)

• Orderportefeuille

gelijk gebleven aan 2013

Gang van zaken Strukton heeft opnieuw een moeilijk jaar achter de rug met een operationeel verlies van eur 6,8 miljoen. Het resultaat werd in negatieve zin gedomineerd door aanvullende verliesvoorzieningen op de civiele infraprojecten A15 Maasvlakte-Vaanplein en Ondertunneling A2 Maastricht. Strukton is in overleg met opdrachtgever Rijkswaterstaat over de afwikkeling van onder andere het meerwerk en claims en is ervan overtuigd dat dit een positief effect zal hebben op het toekomstig resultaat. Daarmee zal het resultaat per saldo minder negatief uitvallen dan nu in de cijfers is verantwoord. Daarnaast is in boekjaar 2014 eur 15 miljoen ten laste van het resultaat gebracht als gevolg van reorganisatiekosten, afvloeiingskosten en integratiekosten (met name de integratie kosten als gevolg van de overgenomen railactiviteiten van Balfour Beatty in Scandinavië). De markt railsystemen liet een bevredigend resultaat zien en ook in de markt techniek en gebouwen heeft Strukton in 2014 een positief operationeel resultaat gerealiseerd.

Bedrijfsopbrengsten

19

De omzet is in 2014 gestegen met eur 191,8 miljoen naar eur 1.774,9 miljoen. Deze omzetstijging wordt met name verklaard door het metroproject in Riyadh, de acquisitie van Balfour Beatty Rail Scandinavia en de omzettoename in Italië. De daling van de omzet in de markt techniek en gebouwen is het gevolg van gemaakte strategische keuzes voor deze markt. De omzet in Nederland in de markt civiele infrastructuur is ook licht afgenomen (eur 13 miljoen). De nadruk komt meer te liggen op railgerelateerde projecten, de specialismen en daarnaast op regionale projecten van een meer bescheiden en beheersbare omvang.

Bedrijfsopbrengsten

In eur miljoen

2014 2013

Railsystemen

812,8 645,8


617,6

562,9


344,5

374,4

Totaal

1.774,9 1.583,1

Operationeel resultaat

Het operationele resultaat in 2014 is met eur 6,8 miljoen negatief teleurstellend. Het jaar 2014 werd in negatieve zin gedomineerd door twee projecten in de markt civiele infrastructuur: A15 Maasvlakte-Vaanplein en Ondertunneling A2 Maastricht. Op het project A15 Maasvlakte-Vaanplein namen in 2014 de verliezen voor het consortium A-Lanes (Ballast Nedam, Strabag en Strukton) verder toe tot boven de eur 300 miljoen. Voor Strukton betekende dit dat er aanvullende voorzieningen moesten worden getroffen ten laste van 2014 ter grootte van eur 33 miljoen, terwijl er ultimo 2013 reeds eur 42 miljoen aan voorzieningen getroffen was. De totale verliesvoorziening op dit project is inmiddels opgelopen tot eur 75 miljoen. Strukton is in overleg met opdrachtgever Rijkswaterstaat over de afwikkeling van o.a het meerwerk en claims en is er van overtuigd dat dit een positief effect zal hebben op het toekomstig resultaat. Daarmee zal het resultaat per saldo minder negatief uitvallen dan nu in de cijfers is verantwoord. Tevens werd het project Ondertunneling A2 Maastricht geconfronteerd met tegenvallers bij de afbouw van de tunnel. Daarnaast is er een tegenvaller bij het bestek voor de tunneltechnische en verkeerstechnische installaties in de tunnel. Dit leidde tot verliezen ter grootte van eur 16 miljoen ten laste van het verslagjaar 2014. In de markt railsystemen heeft Strukton in 2014 een goed resultaat geboekt. De daling ten opzichte van 2013 kent een aantal oorzaken. In 2013 was in Zweden een eenmalige bate verantwoord van eur 7,2 miljoen uit hoofde van een afgewikkelde claim. In 2014 zijn in Scandinavië integratiekosten ten laste van het resultaat gebracht als gevolg van de integratie van de begin 2014 overgenomen railactiviteiten van Balfour Beatty, in de reeds bestaande railactiviteiten. De railactiviteiten in de traditionele spoorbouw in Duitsland zijn in december 2014 gestaakt als gevolg van een gebrek aan perspectief met als gevolg een negatief resultaat van eur 3,3 miljoen.

20

De markt techniek en gebouwen laat een klein positief operationeel resultaat zien, een substantiële verbetering ten opzichte van 2013. Wel waren er bijstellingen op enkele majeure projecten en contracten. De installatietechnische activiteiten laten bevredigende en stabiele resultaten zien.

Operationeel resultaat

In eur miljoen

2014 2013

Railsystemen

38,3 49,1

Civiele infrastructuur Techniek en gebouwen Totaal

(45,5)

(17,8)

0,4

(15,4)

(6,8) 15,9

Orderportefeuille

De orderportefeuille is in 2014 nagenoeg gelijk aan 2013. De orderportefeuille voor de markt civiele infrastructuur in Nederland is gedaald. Deze daling is het gevolg van het feit dat Strukton Civiel Projecten, die de grote landelijke projecten voor zijn rekening neemt, terughoudender is geweest in het aangaan van grote contractuele risico’s. Dit met het oog op het risicoprofiel in relatie tot de marge en de beperktere financiële mogelijkheden van de onderneming. De orderportefeuille van het landelijke wegen betonbouwnetwerk, dat regionaal actief is, is eveneens licht afgenomen ten opzichte van 2013. De orderportefeuille voor de markt railsystemen is met eur 154 miljoen gestegen. De stijging van deze orderportefeuille wordt voornamelijk veroorzaakt door de acquisitie van Balfour Beatty Rail Scandinavia, met een goed gevulde orderportefeuille. De orderportefeuille voor de markt techniek en gebouwen kent een stabiele basis met een groot aantal langlopende opdrachtgevers en contracten. In totaal is de orderportefeuille wel iets gedaald. Dit wordt met name verklaard doordat Strukton Worksphere zijn orderportefeuille selectief vult door te kiezen voor projecten die aansluiten bij de gekozen strategie en het onderscheidend vermogen van de onderneming.

Orderportefeuille

In eur miljoen

Nederland Buitenland

Totaal

Railsystemen

235 962 1.197


380

952

1.332


455

-

455

Totaal

1.070 1.914 2.984

Kasstroom en financiering

De totale netto kasstroom in 2014 is eur 11,0 miljoen positief (2013: eur 12,1 miljoen positief ). Ondanks de negatieve ebitda van eur -6,8 miljoen is de kasstroom uit gewone bedrijfsvoering in 2014 eur 27,1 miljoen positief (2013: eur 53,9 miljoen positief ). Deze positieve kasstroom wordt onder andere veroorzaakt door de vooruitbetalingen op het metroproject in Riyadh. De investeringskasstroom is eur 24,9 miljoen negatief (2013: eur 38,4 miljoen negatief ). Hierin zijn de verwervingen van Balfour Beatty Rail Scandinavia en Siebens Spoorbouw BVBA verwerkt. Daarnaast zijn hierin de verkopen van het 90% belang van spc ise bv, het 2% belang van Delfluent bv en het 1% belang van Safire bv verwerkt. Per saldo bedraagt het cashflow-effect van deze acquisities en verkopen eur 0,1 miljoen positief. In 2014 is in materiële vaste activa eur 23,3 miljoen geïnvesteerd (2013: eur 20,1 miljoen). De kasstroom uit financieringsactiviteiten is eur 8,8 miljoen positief (2013: eur 13,9 miljoen positief ). In 2014 is er eur 10,2 miljoen aan langlopende lening opgenomen door Costruzioni Linee Ferroviarie. Daarnaast is er door Costruzioni Linee Ferroviarie een langlopende leaseverplichting aangegaan van eur 5,0 miljoen. In 2014 is er eur 5,0 miljoen afgelost op de langlopende lening in Nederland. Per 1 augustus 2013 heeft Strukton nieuwe financieringsovereenkomsten afgesloten met de banken Rabobank, abn amro en nibc. De financieringsarrangementen hebben een looptijd van vier jaar en eindigen op 31 juli 2017 en zijn afgesloten tegen marktconforme voorwaarden. Strukton was gedurende 2014 en ook op 31 december 2014 niet compliant ten aanzien van de met de banken overeengekomen convenanten als gevolg van de verliezen op het project A15 Maasvlakte-Vaanplein en Ondertunneling A2 Maastricht. Op 12 mei 2015 is een herfinanciering overeengekomen met de Struktonbanken. Per die datum is een waiver ontvangen voor alle non compliances uit de leningdocumentatie. De hoofdlijnen van de financiering zijn: • Looptijd tot en met 30 april 2017 • Geen verplichte aflossingen tot de einddatum • Term Loan van eur 40 miljoen, kredietmarge 3,35% • Werkkapitaalfaciliteit van eur 75 miljoen, kredietmarge 3,25% • Gecommitteerde bankgarantielijnen ter grootte van eur 400 miljoen, waarvan voor het metroproject in Riyadh Saoedi-Arabië eur 248 miljoen

Vermogenspositie

Op 6 maart 2015 is door de aandeelhouder een agiostorting ter grootte van eur 10 miljoen geëffectueerd en is een achtergestelde lening ter grootte van eur 15 miljoen verstrekt. Inclusief deze vermogensversterking en de put-optie bedraagt de solvabiliteit per 31 december 2014 16,3% (2013: 20,9%). De 40% minderheidsaandeelhouder Unieco Societa Cooperativa heeft een optie om de resterende 40% in Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. te verkopen aan Strukton Railinfra Projecten bv. Voor de reële waarde van de verplichting voortkomend uit een eventuele uitoefening van deze put-optie dient, op grond van ifrs, een langlopende verplichting te worden verantwoord en wordt het respectievelijke aandeel derden niet meer als onderdeel van het groepsvermogen verantwoord.

21

22

De optie kan uitgeoefend worden in de periode tussen 9 april 2015 en 9 april 2018. Het is niet de verwachting dat de optie wordt uitgeoefend. De put-optie is daarom toegevoegd aan het garantievermogen bij de berekening van de vermogenspositie. De verslechtering van de vermogenspositie wordt voornamelijk veroorzaakt door het negatieve resultaat van eur 32,8 miljoen. Daarnaast heeft een balansverlenging plaatsgevonden van ca. eur 149 miljoen als gevolg van de overgenomen railactiviteiten van Balfour Beatty in Scandi navië en het metroproject in Riyadh.

Acquisities, desinvesteringen en beëindigde activiteiten

Acquisities In 2014 is een tweetal acquisities geëffectueerd. In december 2013 is overeenstemming bereikt over de overname van de railactiviteiten van Balfour Beatty Rail Scandinavia (Zweden, Denemarken, markt railsystemen). De financial closing van deze laatste acquisitie heeft op 8 januari plaatsgevonden. De overnamesom bedroeg eur 2,4 miljoen. Op 7 april 2014 heeft Strukton Rail nv (België) een 100%-belang verworven in Siebens Spoorbouw BVBA. Deze overname past in de strategie van Strukton Rail om zijn marktpositie in België verder uit te breiden. De overnamesom bedroeg eur 1,3 miljoen. Siebens Spoorbouw heeft in 2014 een jaaromzet behaald van eur 3,4 miljoen en had eind 2014 18 fte’s in dienst. De met de overnames samenhangende verplichting terzake aankoop van aandelen bedraagt eur 3,7 miljoen. Desinvesteringen De Groep participeerde tot 30 juli 2014 voor 100% in spc ise bv. Op 30 juli 2014 heeft Strukton 90% van het belang in ise bv verkocht aan dif Infra 3 Finance bv. De Groep participeerde tot 31 juli 2014 voor 2% (2013: 2%) in Delfluent bv. Op 31 juli 2014 is het belang verkocht aan dif Infra 3 Finance bv. De Groep participeerde tot 30 juli 2014 voor 1% (2013: 1%) in Safire bv. Op 30 juli 2014 is het belang verkocht aan dif Infrastructure Capital Holdings (Netherlands) Sàrl. (Voor meer details wordt verwezen naar paragraaf 28 ‘dienstverlening uit hoofde van concessies en pps’ in de jaarrekening.) Beëindigde activiteiten Eind 2014 is besloten de traditionele spoorbouwactiviteiten in Duitsland te staken. Reeds langere tijd was sprake van een structurele verliessituatie. Aangezien het marktperspectief onduidelijk en zelfs negatief is, is besloten om te stoppen. Het resultaat over 2014, inclusief noodzakelijke afboekingen op leningen en vorderingen, was ca. eur 3,0 miljoen negatief. In de jaarrekening 2014 is een latent liquidatieverlies gewaardeerd van eur 4,1 miljoen als gevolg van de staking van de activiteiten van Duitsland. Op 18 december 2014 is het faillissement van de Duitse vennootschappen aangevraagd.

Intentieovereenkomst met Ballast Nedam

Op 28 april 2015 heeft Strukton Groep nv een intentieovereenkomst bereikt met Ballast Nedam over de projecten A15 Maasvlakte-Vaanplein en Ondertunneling A2 Maastricht. Strukton heeft zijn economisch belang in het project A15 uitgebreid van 26 2/3% naar 45% en in het civiele deel van het project A2 van 50% naar 100%. De juridische deelname in de bouwcombinaties blijft ongewijzigd. Ballast Nedam neemt in het project A2 het gebieds- en planontwikkelingsdeel over van Strukton. Voor het vergroten van het economisch belang in de genoemde projecten ontvangt Strukton van Ballast Nedam een bedrag ter grootte van eur 28 miljoen voor verliescompensatie. Tevens betaalt Ballast Nedam Strukton voor het overnemen van gronden vastgoedposities in het project A2. Rijkswaterstaat heeft toegezegd hieraan medewerking te zullen verlenen. Sanderink Investments (grootaandeelhouder van de moedermaatschappij van Strukton Groep nv) heeft daarnaast ertoe moeten besluiten om Ballast Nedam financieel te ondersteunen om daarmee de grootste risico’s van de continuïteitsproblematiek in de bouwcombinaties voor deze projecten te mitigeren.

23

24

Maatschappelijk verantwoord ondernemen Strukton zette jaren geleden duurzaam ondernemen hoog op de agenda. Op vele manieren is de organisatie sindsdien duurzamer geworden. Maar de ambities reiken verder. Daarom is het mvobeleid in 2014 op diverse punten aangescherpt en zijn stevige doelen geformuleerd. Denken in levensduur blijft de kern van het beleid.

Een belangrijk people-aspect voor Strukton is veiligheid. Niet alleen de veiligheid van infrastructuur op de weg en het spoor heeft de volle aandacht, ook bij technische installaties en gebouwen dringt Strukton aan op kwaliteit, door zorg te dragen voor veilige ontwerpen en veilige producten.

Visie op mvo

Denken in levensduur is de kern van de visie van Strukton op duurzaamheid. Dat betekent zoeken naar de beste oplossingen op lange termijn. Duurzaam ondernemen behelst veel meer dan alleen het terugdringen van schadelijke effecten voor het milieu. Het onderwerp omvat bijvoorbeeld ook welzijn en veiligheid van medewerkers en eindgebruikers, als ook mensen met achterstand op de arbeidsmarkt een plek geven in de organisatie. Strukton vindt het van groot belang om verder te kijken dan zijn eigen projecten en contracten en ook oog te hebben voor het grotere geheel. De drie pijlers – people, planet, profit – gelden daarbij als leidend en grijpen overal in elkaar. Mvo-beleid

Duurzaamheid zit in het dna van Strukton. Op allerlei manieren komt het maatschappelijk verantwoorde karakter terug in de bedrijfsvoering: duurzame innovaties voor klanten, programma’s om de CO2-uitstoot terug te dringen, energiebesparing bij de eigen gebouwen en afvalscheiding op de kantoren en bij projecten. Ook beschikt Strukton over inmiddels beproefde technieken om klanten te helpen energiebesparing in gebouwen, op de weg en op het spoor te realiseren. Zo verkleint Strukton niet alleen zijn eigen CO2-uitstoot, maar ook die van derden. Daarnaast richt Strukton zich steeds meer op hergebruik en recycling van materialen en grondstoffen, zoals asfalt en beton. Binnen de branche zijn er diverse initiatieven om duurzaam ondernemen naar een hoger plan te tillen, zoals de Green Deal Beton, de Duurzame Leverancier en de Governance Code ‘Veiligheid in de bouw’. Strukton heeft hierin een voortrekkersrol. Het mvo-beleid van Strukton is geborgd in de bedrijfsvoering. Op het gebied van energiemanagement is daartoe in 2014 de laatste stap gezet: de CO2-data worden sinds medio 2014 in hetzelfde systeem ingevoerd als de financiële data. Een ander bewijs van Struktons duurzame karakter is de certificering op het hoogste niveau – trede 5 – van de CO2-prestatieladder. Strukton was in 2010 de eerste in de branche die deze score voor het bedrijf als geheel wist te behalen. Ook in 2014 kreeg Strukton het certificaat voor trede 5. Het doel is uiteraard dit niveau ook in 2015 te handhaven. Daarnaast heeft Strukton zichzelf nog een aantal doelen gesteld voor 2015 en de jaren daarna. Zo bestaat in 2015 negentig procent van het stroomverbruik van Strukton uit groene stroom. Zestig procent van het bouwen sloopafval wordt in 2015 hergebruikt als grondstof. Tot slot beoogt Strukton jaarlijks twee procent van de CO2-uitstoot te reduceren, gerelateerd aan de productie. Om die doelstellingen te kunnen realiseren, heeft Strukton in 2014 zijn mvo-beleid aangescherpt, zodat nog duidelijker is wat binnen de scope van het beleid valt – en wat niet. Denken vanuit levensduur, voor projecten, mens en natuur, blijft de rode draad, met people, planet en profit als pijlers. Foto: nieuwe huisvesting van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (rivm) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (cbg)

25

26

People

Een belangrijk people-aspect voor Strukton is veiligheid. Niet alleen de veiligheid van infrastructuur op de weg en het spoor heeft de volle aandacht, ook bij technische installaties en gebouwen dringt Strukton aan op kwaliteit, door zorg te dragen voor veilige ontwerpen en veilige producten. Lag in het verleden vooral de nadruk op werkinstructies en voorzorgmaatregelen, tegenwoordig is de aandacht verschoven naar veiligheidsbewustzijn. Binnen de werkmaatschappijen lopen diverse programma’s om dat bewustzijn te vergroten. Op de Dag van de Duurzaamheid heeft Strukton een enquête over duurzaamheid gehouden onder medewerkers. De respons was hoog; een teken dat medewerkers veel waarde hechten aan het onderwerp. Uit de enquête blijkt dat wat medewerkers betreft de meeste aandacht moet uitgaan naar de reductie van de CO2-uitstoot, een veilige en gezonde werkomgeving, de inkoop van duurzame energie en tot slot gelijke kansen voor iedereen. In navolging van de uitkomsten van de enquête start Strukton een campagne om mvo zichtbaarder te maken binnen de organisatie en zo het mvo-bewustzijn bij medewerkers te verhogen. Bij veel medewerkers zit mvo in hun dagelijkse manier van handelen, maar daar zijn ze zich niet altijd van bewust. Door de campagne komen die duurzame aanpakken meer in beeld, zowel voor medewerkers zelf als voor klanten. Dat komt het duurzame imago van Strukton ten goede. Strukton wil zijn medewerkers de ruimte bieden om hun vaardigheden, competenties en vakmanschap te ontwikkelen en eigen initiatief te ontplooien. Binnen alle werkmaatschappijen wordt daarom elk jaar budget vrijgemaakt voor opleidingen. In het verlengde hiervan ligt de betrokkenheid van Strukton bij de samenleving. Strukton investeert in opleiding en scholing van studenten en zet personen met een achterstand tot de arbeidsmarkt in. Planet

Het zit in de genen van Strukton om te zoeken naar duurzame oplossingen, die het beste resultaat geven op de lange termijn. Datzelfde geldt voor relaties met opdrachtgevers; Strukton is een bedrijf dat graag lang samenwerkt met klanten. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het nieuwe ESCo-project in Rotterdam, waar Strukton gedurende tien jaar het beheer en onderhoud van gemeentelijke kantoren en werkplaatsen op zich neemt. Via een Energy Service Company (ESCo) ontwerpt en realiseert Strukton de energiebesparende maatregelen, verzorgt het met de expertise van Strukton Integrale Projecten de financiering ervan en garandeert het de energiebesparing. Verder worden het gebruikerscomfort en

27

de prestaties in kaart gebracht. Daarnaast is de ESCo verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud. Met die lange adem onderscheidt Strukton zich van veel andere partijen in de markt. Binnen deze pijler valt ook het streven van Strukton naar minder CO2-uitstoot, gedurende de realisatie van objecten en installaties, en onderhoud en exploitatie. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de methodiek technisch beheer op afstand, die Strukton Worksphere steeds meer toepast. Doordat verstoringen op afstand, vanuit de meldkamer, kunnen worden opgelost, worden het aantal ritten naar de opdrachtgever en de CO2-uitstoot aanzienlijk verminderd. Het derde streven binnen deze pijler is afvalproducten recyclen naar nieuwe producten. Er zijn inmiddels grote stappen gezet bij het hergebruik van beton. Strukton neemt deel aan meerdere Europese onderzoeksprojecten. Daarnaast worden ontwikkelde technieken inmiddels toegepast in de praktijk, waarbij van oud beton nieuw beton wordt gemaakt. Naast de betonrecycling is Strukton ook actief in de productie van secundaire bouwstoffen, onder andere voor de wegenbouw en voor in het spoor. Profit

Duurzame oplossingen zijn vaak aanzienlijk duurder dan de minder duurzame variant. Dat werpt een drempel op voor opdrachtgevers. Daarom werkt Strukton aan nieuwe businessmodellen voor objecten en installaties en aan nieuwe financieringsmodellen voor recycling van grondstoffen. Samen met ketenpartners heeft Strukton in 2014 gewerkt aan een verdienmodel voor het hergebruik van beton. Het streven is om dergelijke verdienmodellen ook voor andere afvalstromen uit te werken. Ook wil Strukton financiële opbrengsten generen via opwekking van duurzame energie. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij het experiment SolaRoad, een fietspad bij Krommenie dat zonlicht omzet in elektriciteit. Ook blijft Strukton zoeken naar duurzame innovaties, ondanks de ontwikkelkosten. Zo onderzoekt het bedrijfsonderdeel Reef Infra samen met diverse partners naar mogelijkheden om composiet toe te passen bij de bouw van bruggen en viaducten. Het voordeel van deze toepassing is niet alleen gewichtafname, maar ook de langere levensduur ten opzichte van traditionele stalen en betonnen varianten. De ontwikkelkosten zouden daarmee op de langere termijn kunnen worden terugverdiend.

Foto links: deze intelligente perronverlichting brandt alleen als er mensen aanwezig zijn Foto rechts: vanuit de controlekamer wordt de veiligheid op wegen en in tunnels bewaakt

28

Railsystemen Strukton Rail heeft in 2014 een goed resultaat geboekt. De totale omzet komt uit boven de eur 800 miljoen, deels door de overname in Zweden en Denemarken, deels door groei van bestaande bedrijfsonderdelen. Zowel het resultaat als de omzet is bevredigend. Desondanks zijn er ook in 2014 aanpassingen nodig geweest in de organisatie in de vorm van personeelsafbouw.

Het hoofddoel voor Strukton Rail is bijdragen aan attractief, veilig en betaalbaar spoorvervoer. Strukton Rail is als fullserviceprovider actief in zes Europese landen en in Australië, met ondersteuning van diverse specialismen zoals treinsystemen en energieoplossingen. Met de focus op Europa is het werkgebied groot genoeg voor een goede bezetting van de machines.

Resultaat

In Zweden realiseerde Strukton Rail een positief resultaat, dat wel in negatieve zin is beïnvloed door de samenvoegings- en saneringskosten van het voormalige Balfour Beatty Rail Scandinavia. De projecten onderhoudskwaliteit wordt als zeer goed beoordeeld. In Denemarken is het resultaat nog negatief, maar de orderportefeuille is goed gevuld met winst gevende ertms- en cbtc-werken. Bovendien is er een goed marktperspectief. In Nederland heeft zowel het projectenbedrijf als het onderhoudsbedrijf een redelijk goed jaar achter de rug. De machinebezetting is goed en opdrachtgever ProRail heeft Strukton Rail in het derde kwartaal van 2014 weer als beste van de spoorbouwbedrijven aangewezen. Dit geldt zowel op de projectprestatieladder als voor de afgesproken reductie van onregelmatigheden in het onderhoud die de dienstregeling aantasten, over de periode september 2013 tot en met september 2014. Ook in België zijn goede resultaten neergezet en in Italië zijn de resultaten zowel financieel als wat betreft kwaliteit van de productie zelfs uitstekend, ondanks de moeilijke marktomstandigheden. De orderportefeuille is goed gevuld, zowel met werken in Italië zelf als met werken in Algerije, die onder de Italiaanse vestiging vallen. In 2014 is besloten om de kleinschalige spoorbouw- en spoorvernieuwingsactiviteiten in Duitsland te beëindigen, omdat de resultaten achterbleven en er te weinig perspectief was op verbetering. Strukton Rail blijft in Duitsland wel actief met de meer op technologie georiënteerde producten en diensten, zoals meet-, monitoring- en inspectiesystemen. In het Australische Perth opende Strukton Rail een nieuwe vestiging. Het resultaat is direct positief, wat mede te danken is aan de activiteiten die Strukton Rail in voorgaande jaren al in Australië heeft ontplooid. Strukton Systems leverde in 2014 een goed resultaat. De marktomstandigheden zijn goed en er ligt voldoende werk in het verschiet. Strukton Rolling Stock is een divisie in ontwikkeling. De kosten van die ontwikkeling drukken op het resultaat, maar de producten zijn innovatief en veelbelovend. Eurailscout heeft een positief resultaat geboekt, met name dankzij de werkzaamheden in Frankrijk, en heeft daarmee de stijgende lijn te pakken. Visie en strategie

Het hoofddoel voor Strukton Rail is bijdragen aan attractief, veilig en betaalbaar spoorvervoer. Groei wordt met name voorzien in Scandinavië en Italië, de specialismen en in een aantal selectief gekozen landen wereldwijd. Voor Nederland verwacht Strukton Rail in de toekomst een lager omzetniveau te realiseren, maar wel met een goed resultaat. Strukton Rail bedient de markt van railsystemen en treinsystemen. Het bedrijf is als fullservice provider actief in zes Europese landen en in Australië, met ondersteuning van diverse specialismen, namelijk energieoplossingen, assetmanagement, rolling stock en hooggemechaniseerde machines, Foto: testopstelling van een tractiemodule voor monorail

29

30

het zogenaamde High Output Equipment. Met de focus op Europa is het werkgebied groot genoeg voor een goede bezetting van het High Output Equipment. Daarmee kunnen op basis van exacte diagnoses en analyses de vernieuwings- en onderhoudswerkzaamheden in zeer korte buitendienststellingen of zelfs gedurende de exploitatie worden gerealiseerd. Strukton Rail heeft bovendien een aantal bewezen technieken voor op het spoor en in de trein in huis die wereldwijd kunnen worden toegepast. Ondertussen worden nieuwe technologieën ontwikkeld om het pakket aan specialismen verder uit te breiden. Organisatie

In Zweden heeft Strukton Rail in 2014 de overname van Balfour Beatty Rail Scandinavia afgerond. De integratie met Strukton Rail is succesvol verlopen. Wel is de organisatie met ongeveer 50 mensen afgebouwd, doordat dubbele functies zijn vervallen. In Nederland hebben 85 mensen de organisatie verlaten in 2014. De organisatie in Nederland is verder aangepast om deze te laten aansluiten op de marktomstandigheden. In België heeft Strukton Rail Siebens Spoorbouw overgenomen. Dit blijft een separate eenheid binnen de organisatie. In Italië heeft de in 2013 gestarte integratie van clf met Strukton Rail in 2014 verder haar beslag gekregen, met bijvoorbeeld de ondersteuning van Eurailscout door clf voor verwerving en operatie in Italië en uitwisseling van machines. Duurzaamheid en veiligheid

De activiteiten van Strukton Rail zijn gericht op een duurzaam eindresultaat: spoorvervoer. Ook de activiteiten om dat eindresultaat te bereiken, voert Strukton op duurzame wijze uit. Dat duurzame karakter laat zich op allerlei manieren vertalen: vervoer van materieel en materialen gaat zoveel mogelijk per spoor, de CO2-uitstoot van de bedrijfsactiviteiten wordt steeds verder gereduceerd (circa 6 procent in Nederland), op het dak van het hoofdkantoor in Italië liggen zonnecellen en in Zweden wordt het wagenpark verduurzaamd. Daarnaast ontwikkelt Strukton Rail duurzame toepassingen. Een goed voorbeeld zijn de tractiesystemen die Strukton Rolling Stock heeft ontwikkeld. Deze systemen voeden de treinen met elektronica op een dusdanige wijze dat er minder energie wordt verspild dan bij traditionele aandrijfsystemen. In 2014 heeft Strukton Rail verdere stappen gezet om nog veiliger te werken. Bij werk aan het spoor is veiligheid immers van het allergrootste belang. Bewustwording blijft een aandachtspunt. In 2014 gebeurden bij Strukton Rail in Nederland 29 verzuimongevallen, tegenover 28 in 2013. Er zijn weliswaar geen ernstige ongevallen gebeurd, maar elk ongeval is er een te veel. Aandacht schenken aan veiligheidsbewustzijn blijft belangrijk, door veel te spreken over het belang van veilig werken en lessen uit bijna-ongevallen te delen via memo’s, een arbogerelateerd personeelsblad en toolboxmeetings.

Spooronderhoud en projecten

• Zweden en Denemarken In Zweden onderhoudt Strukton Rail in totaal 2.775 kilometer spoor. Mede dankzij de overname van Balfour Beatty Rail Scandinavia is Strukton Rail in Zweden actief in alle delen van de zogeheten gouden driehoek: Stockholm-Göteborg-Malmö. Ook in het noorden van Zweden heeft Strukton Rail een goede positie, dankzij een onderhoudscontract voor het spoor rondom Luleá. In Västerås, nabij Stockholm, produceert Strukton Rail in zijn eigen werkplaats energiesystemen voor het spoornet. Deze producten worden wereldwijd geëxporteerd, naar bijvoorbeeld Korea, Taiwan en Noorwegen. Naast de al bestaande opdrachten heeft Strukton Rail in 2014 diverse nieuwe opdrachten verworven. Zo vernieuwt Strukton Rail in opdracht van de Zweedse spoorbeheerder Trafikverket de Söderås-

31

In Zweden zorgt Strukton Rail voor de wintermaatregelen, waaronder het aanbrengen van wisselverwarming en het sneeuwvrij maken van het spoor spoorlijn in Skåne. Het betreft de tweede fase van een omvangrijke vernieuwing en reconstructie, waarbij overwegen worden beveiligd en de spoorwegcapaciteit wordt verhoogd voor snellere en zwaardere treinen. Het project is belangrijk voor de regionale groei op korte en lange termijn. Ten zuiden van Stockholm gaat Strukton 310 kilometer spoor onderhouden. Het contract behelst het onderhoud van de Nynäsbanan en de Västra stambanan tussen Älvsjö en Gnesta. Strukton Rail wordt verantwoordelijk voor het onderhoud van de gehele infrastructuur, inclusief engineering, voeding, bovenleiding en seinwezen. Ook zorgdragen voor het storingsherstel hoort erbij. Het contract geldt per 1 oktober 2014 en heeft een looptijd van vijf jaar, met de mogelijkheid tot verlenging. Eind 2014 kreeg Strukton Rail de opdracht gegund om 360 kilometer spoor rondom Malmö te onderhouden. De werkzaamheden behelzen preventief onderhoud van spoor, energievoorziening, bovenleiding, seinwezen en het functieherstel bij storingen. Ook zorgt Strukton Rail voor de wintermaatregelen, waaronder het aanbrengen van wisselverwarming en het sneeuwvrij maken van het spoor. Het contract gaat in per 1 september 2015, heeft een looptijd van vijf jaar en een waarde van circa eur 50 miljoen. In Denemarken werkt Strukton als lid van een consortium met Thales aan een van de grootste spoorbeveiligingsprojecten ter wereld, namelijk het project Fjernbane Infrastructure West. Tot 2021 wordt 1.200 kilometer spoor – ongeveer 60 procent van het totaal – uitgerust met ertms. Het project omvat ontwerp, fabricage, levering en installatie van het signaleringssysteem, evenals het onderhoud ervan voor een periode van 25 jaar. Strukton Rail is binnen het consortium verantwoordelijk voor alle installatiewerkzaamheden. Een ander langdurig project in Denemarken betreft de installatie van Communication Based Train Control (cbtc) voor de S-Bane in Kopenhagen. Samenwerkingspartners voor deze opdracht zijn Siemens en Aarsleff. Het gaat om ongeveer 170 kilometer dubbelspoor.

32

Strukton Rail zet zijn hooggemechaniseerde machines internationaal in voor spoorwerkzaamheden

• Nederland Verspreid over Nederland pleegt Strukton Rail onderhoud aan diverse spoorlijnen, in totaal circa 2.400 kilometer. Hieronder vallen dagelijks onderhoud en functieherstel. In een contract voor prestatiegericht onderhoud (pgo) staat de prestatie centraal; de onderhoudspartij krijgt meer vrijheid om invulling te geven aan de werkwijze en werkmomenten. Het gaat er om dat aan de eisen op het gebied van spoorwegveiligheid en duurzaamheid wordt voldaan en de vereiste beschikbaarheid van het spoor wordt gegarandeerd. Een dergelijke prestatiegerichte contractvorm past goed in de onderhoudsfilosofie van Strukton Rail, dat zich richt op veiligheid, lifecyclemanagement en optimale beschikbaarheid. Naast de lopende onderhoudscontracten rondde Strukton Rail ook diverse spoorprojecten af. Zo vernieuwde Strukton Rail vooral in de zomer diverse trajecten in het noorden van het land. Een stuk zuidelijker, bij Didam, heeft Strukton Rail samen met Reef Infra een nieuwe spoorwegtunnel geplaatst en het spoor opgehoogd. Nabij Didam, in Wijchen, heeft Strukton Rail een keerspoor gerealiseerd en het stationsgebied verbeterd. In 2014 rondde Strukton Rail ook het multidisciplinaire project Sporen in Den Bosch af. Dankzij dit omvangrijke project kunnen er in de toekomst meer treinen van en naar Den Bosch rijden. Op het station zijn perrons verlengd en aan beide zijden van het station is het spoor vernieuwd en heringericht. In Delft werkte Strukton Rail mee aan het project Spoorzone Delft. Dit project betreft de aanleg van dubbelspoor in de nieuwe tunnelbuizen bij station Delft, inclusief de bovenleiding, de beveiligings installaties en de energievoorziening, de aansluiting op het bestaande spoor en de bouw van een nieuw emplacement op het dsm-terrein. Begin 2015 is de tunnel in gebruik genomen.

33

Jaar

2014 2013

Bedrijfsopbrengsten *

812,8

645,8

38,3

49,1

3.634

3.376

Operationeel resultaat * Aantal medewerkers (ultimo) * (in EUR miljoen)

• België In Brussel vernieuwt Strukton Rail de bovenleiding van de Noord-Zuidverbinding. Deze lijn verbindt de stations van Brussel-Noord en Brussel-Zuid met elkaar en is met zo’n 1.200 treinen per dag de drukst bereden spoorlijn ter wereld. Onderdeel van het werk is het vervangen van alle bovenleidingen in de 2 kilometer lange tunnel onder het centraal station van Brussel. Aan de noordkant van de tunnel komen 16 sporen uit, aan de zuidkant 22. Strukton Rail breekt de oude bovenleiding af, plaatst nieuwe steunarmen en V-ophanging en trekt de nieuwe bovenleiding. Daarnaast vinden nevenwerkzaamheden plaats, zoals het vervangen van honderd schakelaars en het aanleggen van 200 kilometer aardingskabel. De werkzaamheden vinden plaats in zes grote buitendienststellingsweekenden. Per weekend wordt steeds één spoor volledig vernieuwd. In 2014 heeft Strukton Rail het project Concentratie seinhuizen afgerond. In dit project is het aantal seinhuizen in België teruggebracht van 386 bemande seinposten naar 31 onbemande posten. Alle seinen en wissels van het Belgische spoornetwerk kunnen nu op afstand worden bestuurd in een straal van 10 tot 100 kilometer rond zo’n seinpost. Naast de bestaande projecten en contracten heeft Strukton Rail de ambitie om in België pps-projecten voor light rail te verwerven, met ondersteuning van Strukton Integrale Projecten. • Italië en Algerije In Italië werkt Strukton Rail aan diverse grote vernieuwings- en onderhoudsprojecten. Zo is in 2014 het station voor de hogesnelheidstrein bij Bologna opgeleverd. Op het traject Bologna-Rimini heeft Strukton Rail een grote spoorvernieuwing afgerond. Ook heeft Strukton Rail de opdracht gekregen voor een grote vernieuwing én het onderhoud rondom Milaan en Bologna. Op het traject BolognaBari maakt Strukton Rail het spoor geschikt voor hogere snelheden. Na de werkzaamheden kunnen treinen 200 kilometer per uur rijden in plaats van de huidige 160 kilometer per uur. In Algerije werkt Strukton Rail aan drie omvangrijke projecten. De eerste is de aanleg van een spoorlijn tussen Oran, aan de kust, en Sidi-Bel-Abbès, negentig kilometer landinwaarts. Het tweede project betreft de bouw van tachtig kilometer dubbelspoor tussen Tlemcen en Sidi-Bel-Abbès. Het derde traject loopt van Sidi-Bel-Abbès naar Moulay-Sliessen, dat vijftig kilometer naar het zuiden ligt. De werkzaamheden lopen ook in 2015 nog door. • Australië In 2014 heeft Strukton Rail een kantoor geopend in het Australische Perth. De nadruk van de werkzaamheden zal – in tegenstelling tot andere landen waar Strukton Rail actief is – niet liggen op spoorvernieuwing en -onderhoud, maar op het delen van kennis en ervaring. Het doel is klanten te adviseren over onderhoud en railinfrastructuur. Daarnaast wil Strukton Rail klanten opleiden en trainen. Tevens fungeert Strukton Rail als vertegenwoordiger van zusterbedrijf Antea Group, dat onder andere gespecialiseerd is in milieumanagement en milieuadvies.

34

Het dynamisch reisinformatiesysteem (dris) voorziet reizigers van actuele reisinformatie

• Strukton Systems In 2014 heeft Strukton Systems aan veel projecten gewerkt, verspreid over de wereld. In Nederland installeert Strukton Systems op diverse locaties het dynamisch reisinformatiesysteem (dris), dat reizigers voorziet van actuele reisinformatie. Het betreft bijvoorbeeld 53 displays voor de nieuwe ov-terminal Breda en voor busstation Tramplein in Purmerend. Voor de metropoolregio RotterdamDen Haag plaatst Strukton Systems op minimaal 200 tramhaltes dris-informatiezuilen. De werkzaamheden omvatten naast installatie en systeemintegratie ook technisch beheer en preventief en correctief onderhoud. Voor opdrachtgever Regiotram Utrecht renoveert Strukton Systems vier bestaande onderstations en bouwt het een nieuw onderstation voor de sneltramlijn Utrecht-Nieuwegein-IJsselstein. Bij Zevenaar heeft Strukton Systems het treinbeveiligingssysteem atb eerste generatie vervangen door ertms. Het werkgebied strekte zich uit van emplacement Kijfhoek tot emplacement Emmerich in Duitsland. In december heeft Strukton Systems de werkzaamheden afgerond. Dankzij de installatie van ertms bij Zevenaar is de aansluiting van het a15-tracé van Betuweroute op het Duitse spoor verbeterd. Na geslaagde tests op de Londense stations Loughton en Waterloo is het Preventief Onderhoud- en Storingsdiagnosesysteem Strukton (poss) verder uitgerold over het Londense metronetwerk. Er zijn in totaal 93 wissels aangesloten op het poss monitoringsysteem. In 2014 is poss voor het eerst ook in de Verenigde Staten toegepast. Het gaat om een proefperiode van een half jaar op het spoornet van Canadian National Railway in Detroit. Twee wissels zijn aangesloten op het monitoringsysteem. poss maakt onderhoud efficiënter en is het meest toegepaste wisselmonitoringsysteem ter wereld. In november 2014 werd bekend dat Strukton Systems kandidaatpartij is voor de aanleg van een 29 kilometer lange spoorverbinding tussen de hoofdstad Paramaribo en het zuidelijk gelegen dorp Onverwacht. Strukton Systems heeft een haalbaarheidsstudie uitgevoerd en wordt mogelijk ook de uitvoerende partij. Het behelst onder meer de aanleg van een dubbelspoorsverbinding, de bouw van acht haltes, zestien overwegen en de aanleg van een spoorbrug. Het windmolenpark DanTysk is in 2014 in gebruik genomen. Strukton Systems leverde het offshore transformatorplatform. De verwachting is dat DanTysk in het voorjaar van 2015 volledig operationeel is. Het zal dan 400.000 huishoudens voorzien van groene stroom.

35

Wim Platschorre van Strukton Rolling Stock ontwikkelt aandrijvingen van onbemande metrovoertuigen. Lees zijn blog en bekijk de video's op http://www.strukton.nl/blog/lichte-onbemande-metrovoertuigen/

• Strukton Rolling Stock In juni 2014 heeft Strukton Rolling Stock een contract getekend voor de levering van aandrijfsystemen in opdracht van Siemens. De tractieomvormers zijn bestemd voor nieuwe Cityval en Airval lightrailvoertuigen. De eerste opdracht die onder deze overeenkomst valt, betreft de levering van het aandrijfsysteem voor de nieuwe volautomatische metrovoertuigen voor metrolijn b in het Franse Rennes. De aandrijfsystemen ondergaan vanaf medio 2016 een uitgebreid testprogramma. Voor de locomotieven van Transnet Engineering in Zuid-Afrika werkt Strukton Rail aan nieuwe statische omvormers voor in eerste instantie zeven locomotieven. In 2014 zijn de omvormers uitgebreid getest. Daarnaast werkte Strukton Rail in 2014 verder aan boordnet- en tractiesystemen voor metrostellen in Toulouse, treinen en locomotieven in India en monorail in Sao Pãulo en Kuala Lumpur. Eind december reed in Kuala Lumpur het eerste voertuig met een tractiesysteem van Strukton Rail in operationele dienst. • Eurailscout Samen met Erdmann-Softwaregesellschaft mbH inspecteerde Eurailscout in Duitsland 5.000 kilometer spoor in opdracht van het Duitse ministerie van verkeer en infrastructuur. Eurailscout zette voor de inspectieritten de meettrein ufm120 in. Het was voor het eerst dat het Duitse ministerie meetritten liet uitvoeren. Het verleende Eurailscout en Erdmann de opdracht vanwege hun jarenlange ervaring met het vastleggen en analyseren van de conditie van het spoor in Europa. Eveneens in Duitsland, in Beieren, inspecteerde Eurailscout wissels met de sim. De data zijn geanalyseerd in samenwerking met onder meer de technische universiteit van München. Net als in voorgaande jaren werd de sim10 in opdracht van de Italiaanse spoorbeheerder rfi ingezet in Italië. In Frankrijk inspecteerde de ufm160 in opdracht van de Franse Spoorwegen sncf de geometrie van het spoor. Eurailscout deed voor de inzet in Frankrijk diverse technische aanpassingen aan de ufm160. In Frankrijk zette Eurailscout bovendien de sim09 in voor wisselinspectie en de rit11 voor ultrasoonmetingen. De Deense spoorbeheerder Banedanmark verlengde het contract met Eurailscout voor de inspectie van spoorgeometrie, spoorstaven en bovenleiding in Denemarken. Ook in Nederland inspecteerde Eurailscout wissels, spoorgeometrie en bovenleidingen.

36

Civiele infrastructuur Strukton Civiel bevindt zich in een fase van consolidatie en rendementsverbetering. Daarvoor zijn in 2014 opnieuw stappen gezet. De omzet bedroeg in 2014 eur 617,6 miljoen, een stijging van 9,7 procent ten opzichte van een jaar eerder.

Strukton Civiel richt zich zowel op grotere, landelijke projecten als op regionale projecten. Daarnaast heeft Strukton Civiel een aantal producten in huis – onder andere funderingstechnieken, bitumen, assetmanagement, renovatie van bruggen en prefab beton – waarvoor zeer specialistische kennis en expertise is vereist en die ook voor projecten in het buitenland worden ingezet.

Resultaat

Strukton Civiel heeft in 2014 een aanzienlijk verlies geleden, dat in grote mate is beïnvloed door de projecten a15 Maasvlakte-Vaanplein en Ondertunneling A2 Maastricht. Voor deze projecten zijn in 2014 aanvullende verliesvoorzieningen genomen. Ook bij enkele decentrale eenheden in de wegen betonbouw heeft Strukton Civiel te maken met verlies. Reef Infra, operationeel in het oosten van Nederland, heeft een aantal projecten met een negatief resultaat. Er zijn maatregelen genomen om verdere verliezen te voorkomen. Ooms Civiel en Strukton Infratechnieken, die in het westen van Nederland actief zijn, hebben goed gepresteerd. Bij Rasenberg Wegenbouw, dat samen met Colijn het zuiden van Nederland bedient, is de weg naar herstel ingezet. De producten van Strukton Civiel hebben in 2014 goede resultaten gehaald. De acquisitieactiviteiten hebben geresulteerd in een orderportefeuille voor 2015 die voor ruim de helft is gevuld, met een redelijke spreiding over alle bedrijfsonderdelen. Visie en strategie

In Nederland vraagt de weginfrastructuur om goede beschikbaarheid en capaciteitsuitbreiding. Er zit een fors aantal grote en middelgrote projecten in de pijplijn, waaronder ook projecten met een combinatie van beton- en wegenbouw en een combinatie van beton en rail. Door deze aanstaande projecten verbetert het werkvolume op de markt. Strukton Civiel richt zich zowel op grotere, landelijke projecten als op regionale projecten. Daarnaast heeft Strukton Civiel een aantal producten in huis – onder andere funderingstechnieken, bitumen, assetmanagement, renovatie van bruggen en prefab beton – waarvoor zeer specialistische kennis en expertise is vereist. In 2014 heeft Strukton Civiel de strategie gewijzigd. Er is meer nadruk gekomen op projecten in de regio en op samenwerking, zowel onderling als met de klant. Ook voor de decentrale eenheden zoekt Strukton Civiel naar een nadrukkelijker samenwerking voor geïntegreerde projecten. Daarnaast streeft de organisatie naar verbetering van commerciële en innovatieve daadkracht. Zo zal bij Strukton Civiel Projecten de nadruk verschuiven van uitvoering naar projectmanagement, kennis en innovatie. Voor de producten heeft Strukton Civiel het doel om deze te verbreden en beter te vermarkten. De houding ten opzichte van tenders is kritisch, waarbij de voorkeur uitgaat naar projecten waarin Strukton Civiel zijn bewezen kennis en ervaring kan manifesteren, tegen een reëel risicoprofiel.

Foto: Strukton Civiel renoveert de brug bij Ewijk in de a50. Het vervangen van de vier bestaande tuien is een unieke operatie die voor het eerst in Europa wordt uitgevoerd

37

38

Jaar

2014 2013


617,6

562,9

Operationeel resultaat *

(45,5)

(17,8)

Aantal medewerkers (ultimo)

1.444

1.569

* (in EUR miljoen)

De cijfers zijn inclusief Strukton International

Organisatie

Was er voorheen een duidelijke scheiding tussen het landelijk actieve Strukton Civiel Projecten en de bedrijfsonderdelen die regionaal actief zijn, in 2014 is een start gemaakt om die dichter bij elkaar te brengen. Het doel is over en weer te profiteren van elkaars kennis en kunde. Om dat te bewerkstelligen, is er een directieteam Nederland gevormd, waarin de directie van Strukton Civiel, van Strukton Civiel Projecten en van de decentrale wegen betonbouwers zitting hebben. Deze kortere lijnen leiden tot een betere interactie, meer openheid en uitwisseling van informatie. In de regio’s gaan de wegenbouwers en betonbouwbedrijven nauwer met elkaar samenwerken. Omdat naast de Nederlandse activiteiten het vizier meer en meer op het buitenland wordt gericht, is er nu naast het directieteam Nederland ook een directieteam buitenland. Bij Strukton Civiel Projecten is een reorganisatie opgestart, waarbij het aantal uitvoerende functies vermindert. Dit is een logisch gevolg van de verschuiving van een uitvoerende organisatie naar een meer kennisgerichte organisatie. Het personeelsbestand van Strukton Civiel is in 2014 met 125 medewerkers afgenomen. Duurzaamheid en veiligheid

Het innovatieve karakter van Strukton Civiel laat zich niet onbetuigd als het gaat om duurzaamheid. Het meest in het oog springende voorbeeld daarvan is het hergebruik van sloopbeton, een project van Grondbank Nederland in samenwerking met diverse partners. De innovatie is als demonstratieproject toegepast bij de parkeergarage voor duo in Groningen, die geheel is gebouwd van gesloopt beton. De innovatie is inmiddels zo ver ontwikkeld dat Strukton Civiel het product commercieel gaat vermarkten. In 2014 is Strukton Civiel gestart met een nieuw veiligheidsprogramma, getiteld 24Safe. Dit programma gaat verder dan alleen veiligheidsinstructies. Bij 24Safe draait het vooral om bewustwording: zorgen dat medewerkers zich realiseren hoe belangrijk veiligheid is en dat ze elkaar daarop mogen aanspreken. In 2014 zijn er 27 ongevallen gebeurd, ten opzichte van 32 in 2013. Projecten

• Landelijke projecten Als lid van consortium A-Lanes a15 werkt Strukton Civiel Projecten aan de verbreding van de a15 tussen de Maasvlakte en het Vaanplein. Bij dit technisch zeer hoogstaande pps-project zijn in 2014 diverse mijlpalen bereikt. Zo zijn beide brugdekken van de Botlekbrug geplaatst. De brugdekken van elk 5.000 ton liggen 14 meter boven het waterniveau en worden naar een hoogte van 45 meter boven waterniveau gehesen als grote schepen moeten passeren. Het invaren en plaatsen van de brugdekken is volgens planning verlopen. Het tweede pps-project waaraan Strukton Civiel Projecten werkt, is Ondertunneling A2 Maastricht. Ook bij dit project zijn in 2014 grote stappen gezet. In het voorjaar van 2014 was het gehele tunneltracé onder Maastricht uitgegraven. Eind 2014 werd het laatste beton gestort voor de ruwbouw

39

De nieuwe Botlekbrug is een van de grootste hefbruggen in Europa

van de tunnel. Daarmee zijn de buizen van de eerste dubbellaagse tunnel in Nederland gesloten. Ondergronds gaat het werk door tot eind 2016, met de afbouw en inrichting van de tunnel. Aan de zuidkant van de stad is de opbouw van de nieuwe rijbanen van en naar de tunnelmonden begonnen. De werkzaamheden lopen een half jaar voor op de planning. In opdracht van Rijkswaterstaat renoveert Strukton Civiel Projecten de brug bij Ewijk in de a50 over de Waal. Een van de werkzaamheden aan de brug is het vervangen van de tuien, dat in het najaar is gestart. De werkzaamheden aan de tuien verlopen naar wens. • Decentrale eenheden wegen betonbouw In november heeft minister Kamp van Economische Zaken een fietspad geopend dat bestaat uit een soort zonnepanelen. Het product heet SolaRoad en is ontwikkeld door Ooms Civiel in samenwerking met tno, provincie Noord-Holland en Imtech. Het is de eerste weg ter wereld die zonlicht omzet in elektriciteit. Het betreft een proeftracé van ongeveer honderd meter, gelegen langs de n203 in Krommenie. De komende drie jaar wordt SolaRoad getest op onder andere energieopbrengst, veiligheid en gebruiksvriendelijkheid. Een ander project van Ooms Civiel is natuurbrug Laarderhoogt, die gebouwd werd in samenwerking met Strukton Infratechnieken. De natuurbrug verbindt twee natuurgebieden in het Gooi die voorheen waren gescheiden door een snelweg. Dankzij de brug hebben dieren en planten een groter leefgebied gekregen. Eind 2014 kwamen buurtbewoners het nieuwe station Vaartsche Rijn in Utrecht bewonderen. Het station is gebouwd door Strukton Infratechnieken, Colijn en Reef Infra. Het station heeft vier perronsporen en vier doorgaande sporen voor de trein, plus twee haltes en twee sporen voor de tram naar De Uithof en naar Utrecht CS. De werkzaamheden vonden plaats in een drukke stedelijke

40

omgeving en vlakbij omwonenden. Het is gezien deze complexe omstandigheden een extra prestatie dat het project van de omwonenden een acht ontving voor communicatie. Ook opdrachtgever ProRail heeft zich positief uitgelaten over de samenwerking. In Nijmegen hebben Colijn en Reef Infra de werkzaamheden aan de westelijke Waalkade afgerond. De 660 meter lange damwand langs de Waalkade is vervangen, de kade is verhoogd om de steeds grotere schepen beter af te meren en de openbare ruimte is opnieuw ingericht. Tijdens de werkzaamheden stuitten Colijn en Reef Infra op bijzondere historische resten, zoals kademuren uit de Middeleeuwen, oude kelders van de voormalige elektriciteitscentrale en de tramremise. Kort na de oplevering liepen 46.000 deelnemers van de Nijmeegse Vierdaagse over de vernieuwde Waalkade. Strukton Infratechnieken en Rasenberg Wegenbouw hebben de Julian J. Ewellbrug bij Veghel in de a50 1,2 meter opgehoogd. Dankzij de ophoging kunnen grotere schepen over de ZuidWillemsvaart varen. Bedrijven en havens langs het kanaal zijn hierdoor beter bereikbaar. Strukton Infratechnieken vijzelde de brug, met een gewicht van 10 miljoen kilo, op met behulp van 72 vijzels. De werkzaamheden hebben plaatsgevonden in een tijdsbestek van slechts twee weken. Rasenberg Wegenbouw heeft de rijbanen van de a50 op hoogte gebracht en aangesloten op de verhoogde brug.

41

• Producten In 2014 heeft Strukton Immersion Projects de werkzaamheden voor de stormvloedkering bij Venetië afgerond. Het werk omvatte het afzinken van acht betonnen caissons, die dienen als fundering voor de stormvloedkering. De caissons zijn 60 bij 46 bij 10 meter en wegen 21.000.000 kilo. De opdracht vereiste grote precisie, aangezien de afwijking in alle richtingen maximaal 10 millimeter mocht bedragen. De opdracht is op tijd en naar tevredenheid van de opdrachtgever afgerond. De stormvloedkering moet inwoners van Venetië beschermen tegen hoog water en wordt naar verwachting in 2017 in gebruik genomen. Ooms PMB heeft in 2014 polymeer gemodificeerd bitumen (pmb) samengesteld, geproduceerd en geleverd voor het vliegveld van Jeddah in Saoedi-Arabië. Dit bitumen is goed bestand tegen de temperatuursverschillen die zo kenmerkend zijn voor deze regio. Bovendien vervormt pmb niet. Deze eigenschappen maken het zeer geschikt voor luchthavens en wegen in het Midden-Oosten. De werkzaamheden lopen door in 2015.

Foto links: het nieuwe station Utrecht Vaartsche Rijn is klaar Foto rechts: Strukton zonk acht betonnen caissons af voor de stormvloedkering bij Venetië

42

Techniek en gebouwen Strukton Worksphere combineert installatietechnische activiteiten met bouwkundige activiteiten. Onderhoudswerk en beheer vormen de basis van de onderneming. De kennis van Strukton Worksphere wordt ook steeds vaker ingezet bij Strukton Rail en Strukton Civiel. Het operationele resultaat over 2014 is eur 0,3 miljoen positief.

De menselijke factor in de markt techniek en gebouwen is groot: eindgebruikers wensen een omgeving waarin ze veilig, comfortabel, duurzaam en gezond kunnen verblijven, werken en reizen. Het is de ambitie van Strukton Worksphere om gedreven door kennis de kwaliteit van het moderne leven te verbeteren met technische toepassingen.

Resultaat

In 2014 heeft Strukton Worksphere een positief operationeel resultaat gerealiseerd, een substantiële verbetering ten opzichte van 2013. Wel waren er bijstellingen op enkele majeure projecten en contracten. De installatietechnische activiteiten laten bevredigende en stabiele resultaten zien. De omzet bedroeg eur 344,6 miljoen. De orderportefeuille voor 2015 is redelijk gevuld. Dat is mede te danken aan het feit dat Strukton Worksphere een groot aantal langlopende opdrachtgevers en contracten als basis heeft. Door de goede prestaties van de onderneming op deze contracten is hierbij bovendien geregeld sprake van aanvullende werkzaamheden en projecten. De orderportefeuille voor de grotere projecten laat een ander beeld zien. Strukton Worksphere wil zijn orderportefeuille selectief vullen door te kiezen voor projecten die aansluiten bij de gekozen strategie en het onderscheidend vermogen van de onderneming. Visie en strategie

In de markt techniek en gebouwen was in 2014 nog steeds sprake van krimp. Wel lijkt de bodem van de markt inmiddels bereikt: de eerste maanden van 2015 is het duidelijk drukker dan in dezelfde periode voorgaande jaren. Toch is nog steeds sprake van overcapaciteit in de markt, wat leidt tot prijsdruk. De menselijke factor in deze markt is groot: eindgebruikers wensen een omgeving waarin ze veilig, comfortabel, duurzaam en gezond kunnen verblijven, werken en reizen. Strukton Worksphere heeft ervoor gekozen zich niet alleen te richten op de bestaande utiliteitsmarkten, maar zich daarnaast ook te concentreren op een aantal speerpuntmarkten, namelijk zorg, industrie, mobiliteitsknooppunten, verkeerstechnische en tunneltechnische installaties en datacenters. In deze markten maakt techniek het verschil, omdat continuïteit cruciaal is. Onderhoudscontracten en beheer vormen de basis van de onderneming. Risicogestuurde onderhoudsmethodieken – het zogeheten probabilistisch onderhoud – zijn het fundament voor de genoemde speerpuntmarkten. Het onderscheidend vermogen ligt op het gebied van kennis, zowel bij onderhoudscontracten als bij de grotere projecten. De ambitie is om de kwaliteit van het moderne leven te verbeteren met slimme technische toepassingen. Organisatie

Op 1 januari 2014 zijn het voormalige Strukton Bouw en Strukton Worksphere geïntegreerd tot één bedrijf: Strukton Worksphere. 2014 stond in het teken van stabiliseren en verder integreren. De ‘harde’ voorbereidingen vonden plaats in 2013: dezelfde softwaresystemen, geïntegreerde huisvesting en één directie. De verdere, ‘softere’ integratie en stabilisatie vonden plaats in 2014, in de vorm Foto: met het nieuwe pand willen het rivm, het cbg en StruktonHurksHeijmans een voorbeeldfunctie bekleden op het gebied van duurzaam bouwen en een duurzame exploitatie

43

44

van onderlinge samenwerkingsverbanden. Daarnaast is de organisatie in 2014 anders ingericht. Strukton Worksphere werkt met vier regiobedrijven, die verspreid zijn over elf locaties in Nederland. De businessunit Projecten is verantwoordelijk voor de grote landelijke projecten. Duurzaamheid en welzijn

Strukton Worksphere past steeds vaker technisch beheer op afstand toe: systeemverstoringen bij klanten worden vanuit een intelligente meldkamer opgelost en bij voorkeur voorkomen. Deze risicogestuurde werkwijze biedt de mogelijkheid om onderhoud zo efficiënt en flexibel mogelijk in te richten. Meetgegevens worden 24 uur per dag verzameld en onderhoud wordt gepleegd wanneer data-analyse aangeeft dat het nodig is: voordat verstoringen optreden in plaats van na een traditionele intervalperiode. Deze aanpak is zeer duurzaam. Technisch beheer op afstand vergroot niet alleen de betrouwbaarheid en verlaagt de integrale kosten van installaties, het vermindert ook het aantal ritten naar klanten tot 30 procent. Dat scheelt aanzienlijk in CO2-uitstoot. Een ander aspect van duurzaamheid is het welzijn van de medewerkers: veiligheid, inzetbaarheid en opleiding. Er vonden in 2014 zes ongevallen met verzuim plaats, het laagste niveau in jaren. In 2013 waren er nog vijftien ongevallen met verzuim. Dat betekent dat het veiligheidsbeleid zijn vruchten afwerpt. Tegelijkertijd is het reden om extra aandacht aan het onderwerp te geven. Het gevaar van aandachtsverslapping ligt immers op de loer. Bovendien kennen werkzaamheden in de genoemde speerpuntmarkten, zoals in de industrie, een hoger basisveiligheidsniveau. Strukton Worksphere blijft streven naar nul ongevallen. Om de duurzame inzetbaarheid van medewerkers te vergroten heeft Strukton Worksphere zijn medewerkers een preventief medisch onderzoek aangeboden. Zo’n 700 medewerkers hebben van die gelegenheid gebruikgemaakt. Ook opleiding van medewerkers had volop de aandacht in 2014. Strukton Worksphere heeft een

45

aantal posities gecreëerd om afgestudeerde hbo’ers en academici de organisatie te laten instromen en zich te ontwikkelen. Daarnaast is de Servicedesk sinds 2014 gedeeltelijk bemand door hbo’ers en academici die nog studeren. De voordelen van dit beleid zijn tweeledig: studenten en alumni krijgen de kans op een baan in een periode van hoge werkeloosheid en Strukton Worksphere krijgt goed zicht op talenten die zich op de arbeidsmarkt begeven. Onderhoudscontracten en projecten

Strukton Worksphere heeft een oppervlakte van 4,4 miljoen m2 in beheer en onderhoud; 400.000 m2 daarvan betreft pps-projecten. Bij deze pps-projecten is Strukton Worksphere verantwoordelijk voor de volledige exploitatie en Strukton Integrale Projecten voor het spc- en assetmanagement. Voor VieCuri Medisch Centrum in Venlo voert Strukton Worksphere al vele jaren elektrotechnische projecten uit. Zo is Strukton Worksphere nauw betrokken bij de nagenoeg volledige renovatie van het medisch centrum. Ontwerpen worden door Strukton uitgewerkt en vervolgens in samenwerking met alle bouwteampartners gerealiseerd. Inmiddels zijn onder andere de operatiekamers, het beddenhuis, diverse poliklinieken en de centrale dataruimte gerealiseerd. Ook diverse specialistische afdelingen zoals radiologie en hartbewaking zijn volledig vernieuwd. Alle verbouwingen vinden plaats terwijl in aangrenzende ruimten de zorgverlening doorgaat. Naast de renovatiewerkzaamheden heeft Strukton Worksphere de noodverlichting en brandmeldinstallaties vernieuwd. In 2014 heeft Strukton Worksphere diverse nieuwe onderhoudscontracten ondertekend.

Foto links: werkzaamheden in markten als de industrie kennen een hoog basisveiligheidsniveau Foto rechts: in de zorg maakt techniek het verschil, omdat de continuïteit cruciaal is

46

Jaar

2014 2013


344,6

374,4

0,3

(15,4)

1.627

1.717

Operationeel resultaat * Aantal medewerkers (ultimo) * (in EUR miljoen)

Per september 2014 is Strukton Worksphere verantwoordelijk voor het onderhoud van de bestaande technische installaties van de Piet Heintunnel, inclusief een trambuis, en de Arenatunnel in Amsterdam. De werkzaamheden bestaan uit het plannen en begeleiden van onderhoudswerkzaamheden. Strukton Worksphere verricht preventief en correctief onderhoud aan de elektrotechnische, werktuigbouwkundige en besturingsinstallaties van bijvoorbeeld de verkeerslichten, de slagbomen, het blussysteem en de ventilatoren. Bovendien legt Strukton Worksphere de basis voor de inrichting van een assetmanagementsysteem. Hierdoor krijgt de opdrachtgever, gemeente Amsterdam, adequaat inzicht in de staat van de installaties en kan onderhoud in de toekomst risicogestuurd plaatsvinden. Het contract heeft een looptijd van twee jaar. Eind september tekende Strukton Worksphere een vierjarig prestatiecontract voor het onderhoud van ongeveer 700.000 m2 van verschillende gebouwen van het Rijksvastgoedbedrijf. Het betreft onder andere de ministeries van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken en de ambtswoning van de minister-president. Een ander nieuw contract is dat voor het onderhoud van de gebouwgebonden installaties van Air Liquide bij de vestigingen Eindhoven en Breda. De opdracht omvat het beheer en onderhoud van de installaties. Strukton Worksphere won de aanbesteding door het voorstel van Storings Afhankelijk Onderhoud. Dit houdt in dat Strukton Worksphere de vrijheid heeft in de keuze van de aard en de frequentie van een aantal werkzaamheden, met inachtneming van de weten regelgeving en de voorgeschreven conditie van de installaties. Het contract heeft een looptijd van vijf jaar. Sinds november 2014 is Strukton Worksphere als maincontractor verantwoordelijk voor het datacenter van Ericsson Broadcasting & Media Services in Hilversum. De werkzaamheden omvatten de uitvoering van de hardservices in het datacenter. Het contract is gegund voor een periode van zeven jaar. In 2014 kreeg Strukton, samen met consortiumleden Hurks en Heijmans, de opdracht gegund voor de nieuwe huisvesting van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (rivm) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (cbg). Het pand wordt gebouwd van 2015 tot en met 2018 op het Science Park in Utrecht. Ongeveer een derde deel van de nieuwbouw bestaat uit laboratoria. Het gebouw krijgt circa 70.000 m2 vloeroppervlak en is toekomstbestendig door zijn robuuste constructieve opzet, kolomvrije werkgebieden, ruime verdiepingshoogte, flexibele invulling en capaciteit in verticale transportvoorzieningen. Daarnaast is het energiezuinig door het stimuleren van het gebruik van trappen en door de gekozen installatietechnische systemen en

47

apparatuur. De koeling en verwarming van het gebouw is energieneutraal en de benodigde energie wordt lokaal op duurzame wijze opgewekt. De groene daken en wanden dragen bij aan isolatie: in de winter houden ze de warmte vast en in de zomer zorgen ze voor koelte. Hiermee willen het rivm, het cbg en StruktonHurksHeijmans een voorbeeldfunctie bekleden op het gebied van duurzaam bouwen en een duurzame exploitatie. De nieuwbouw vindt plaats via een publiek-private samenwerking (pps) met een dbfmo-contract. Dit betekent dat StruktonHurksHeijmans verantwoordelijk is voor ontwerp, bouw, financiering, onderhoud van het nieuwe gebouw, alsook de facilitaire dienstverlening. Een voorwaarde die Strukton stelt om mee te doen aan een aanbesteding voor een pps-project, is de overtuiging dat het project samen met de opdrachtgever tot een succes kan worden gemaakt. Die overtuiging is zeer sterk aanwezig bij het pps-project voor het rivm en het cbg. De aanbestedingsfase wekte een positieve verwachting van een goede samenwerking met de opdrachtgever. Daarnaast is er een goede balans tussen de projectrisico’s aan de ene kant en de vergoeding aan de andere kant. Bovendien is dit een project waarvoor de inzet van technologie een cruciale rol speelt voor de continuïteit en daarmee Strukton op het lijf geschreven. Vanuit Strukton is Strukton Integrale Projecten verantwoordelijk voor het spc-management (contractmanagement, assetmanagement en financieel management) en Strukton Worksphere voor ontwerp, uitvoering en exploitatie. De opdracht heeft na ingebruikname van het gebouw een looptijd van 25 jaar met een netto contante waarde van bijna eur 267 miljoen. Het aandeel van Strukton bedraagt ongeveer eur 100 miljoen.

Foto: het is de uitdaging om alle technische installaties goed met elkaar te laten samenwerken

48

Internationale infrastructuur en railsystemen Strukton International kan terugkijken op een goed eerste jaar. Er is winst gemaakt en de werkzaamheden voor de aanleg van drie metrolijnen in Riyadh verlopen goed. Naast de uitvoering van dit grote project is Strukton International een betrouwbaar internationaal netwerk aan het opzetten.

De belangstelling van Strukton International gaat met name uit naar projecten die vragen om een combinatie van rail- en civieltechnische kennis, maar ook de andere specialismen van Strukton worden bij geïnteresseerde partijen over het voetlicht gebracht. Tot 2019 werkt Strukton International aan de aanleg van het metrostelsel in Riyadh.

Resultaat

Strukton International heeft in 2014 een positief operationeel resultaat van eur 2,0 miljoen gerealiseerd. De omzet bedraagt eur 64,3 miljoen. Visie en strategie

Strukton International bedient de markt internationale infrastructuur en railsystemen. De aandacht is primair gericht op het Midden-Oosten, met name Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Oman, Qatar en Koeweit. In die landen is sprake van een forse economische groei, wat leidt tot een groeiende behoefte aan verbetering van de infrastructuur en uitbreiding daarvan. Te denken valt aan nieuwe vervoerssystemen in metropolen en toegangswegen naar havens en mijnen. Strukton International verwacht dat de genoemde regio’s dan ook voldoende kansen bieden om winstgevende werkzaamheden te ontplooien. Daarnaast wordt de markt verkend in Colombia, Peru en Chili. De belangstelling van Strukton International gaat met name uit naar projecten die vragen om een combinatie van rail- en civieltechnische kennis, maar ook de andere specialismen van Strukton worden bij geïnteresseerde partijen over het voetlicht gebracht. Acquisitie bestaat nog voor een groot deel uit het opbouwen van netwerken en het vergroten van naamsbekendheid. Als het gaat om nieuwe projecten hanteert de directie strikte criteria. Ze kan zich die opstelling voorlopig permitteren, aangezien het project in Riyadh tot 2019 zorgt voor een goede dekking van de kosten. Organisatie

Strukton International is op 1 januari 2014 opgericht. Het bedrijfsonderdeel ressorteert als aparte bv onder Strukton Groep, naast Strukton Rail, Strukton Civiel, Strukton Worksphere en Strukton Integrale Projecten. Door de oprichting van deze aparte bv ontstaat er voor Strukton meer ruimte om tegemoet te komen aan zijn ambities op internationaal vlak. In 2014 heeft de organisatie van Strukton International zowel op het hoofdkantoor in Nederland als in het Midden-Oosten gestalte gekregen. Alle procedures, reglementen en systemen zijn opgesteld en vastgelegd. Ook het kwaliteitssysteem is tegen het licht gehouden. Begin 2015 heeft Strukton International de benodigde kwaliteitscertificaten ontvangen. Naast de vestiging in Riyadh is er nu ook een vestiging geopend in Qatar. Er zijn zo’n 80 mensen in dienst bij Strukton International, van wie er 15 in Nederland werken en 65 in Riyadh. Gezien het tempo waarin het metrostelsel moet worden aangelegd – met 2018 als jaar van oplevering – is de verwachting dat het aantal benodigde medewerkers blijft groeien. Strukton International blijft daarom werken aan het aantrekken van goed gekwalificeerd personeel.

Foto: met grote snelheid wordt in Riyadh de metrotunnel aangelegd die aansluiting krijgt op het nieuwe vliegveld

49

50

Duurzaamheid en veiligheid

Duurzaam ondernemen zit Strukton in het bloed en daarvoor maakt het niet uit waar de werkzaamheden plaatsvinden. Strukton International past dus ook in Riyadh zijn eigen duurzaamheidseisen toe. Een verschil met Nederland en Europa is wel dat duurzaamheid bij bedrijven en overheden in Riyadh een andere focus heeft. Dat maakt dat zaken die Strukton gewend is toe te passen – denk aan afval scheiden en het terugdringen van CO2-uitstoot – in Riyadh minder vanzelfsprekend zijn. Dat geldt niet voor welzijn en veiligheid van medewerkers en onderaannemers, twee zaken die in het Midden-Oosten wél in de belangstelling staan. Op de bouwplaatsen van Strukton worden, net als in Nederland, frequent veiligheidsbesprekingen gehouden en veiligheidsinspecteurs zien toe op het goed naleven van de voorschriften. Vanwege de hitte overdag worden de werkzaamheden in de zomer, van mei tot november, verplaatst naar de vroege ochtend en de avond. Er zijn in 2014 drie veiligheidsincidenten geweest.

51

Project

Strukton International werkt in Riyadh aan de aanleg van een deel van het metrostelsel, dat in totaal uit zes metrolijnen zal bestaan. Samen met de andere leden van consortium fast is Strukton International verantwoordelijk voor lijn 4, 5 en 6, met een totale lengte van ongeveer 65 kilometer. In 2014 is de projectorganisatie ingericht en is hard gewerkt aan het ontwerp van de metrolijnen en de stations. Eind 2014 zijn de eerste bouwwerkzaamheden van start gegaan, te weten het verleggen van kabels en leidingen. Zowel het ontwerp als het graafwerk heeft wat vertraging opgelopen, respectievelijk vanwege wijzigingen door de klant en doordat de herkomst van de kabels en leidingen gedeeltelijk onbekend is. Het consortium werkt hard om de gevolgen zo beperkt mogelijk te houden. Gezien de contractuele afspraken verwacht het consortium voor de wijzigingen een passende vergoeding van de opdrachtgever te ontvangen. Strukton verwacht geen substantiële vertraging voor de oplevering en handhaaft dan ook zijn resultaatsverwachting van het project. Er zijn inmiddels diverse bouwmijlpalen gerealiseerd. Zo is voor lijn 4 de eerste fundatieplaat gestort van een tunnel. Voor lijn 5 is de startschacht voor de tunnelboormachine op diepte en de eerste tunnelboormachine is geleverd. Eind maart 2015 zijn de boorwerkzaamheden gestart. Voor lijn 6 zijn de eerste palen geplaatst voor een van de verhoogde viaducten.

Foto links: Pakistaanse bouwvakkers vlechten betonwapening Foto rechts: de metrolijnen 4, 5 en 6 hebben een totale lengte van ongeveer 65 kilometer

52

Corporate governance Goed ondernemerschap, integer handelen, respect, toezicht, transparante verslaggeving en het afleggen van verantwoording: deze aspecten vormen de belangrijkste leidraad voor het corporategovernancebeleid van Strukton.

Corporate governance wordt voor Strukton bepaald door de wetgeving, rechtspraak en codes of best practice van de landen waarin Strukton zijn activiteiten ontplooit. Strukton volgt vrijwillig de voor Strukton relevante onderwerpen op het gebied van best practices en zoekt daarbij aansluiting bij de Nederlandse Corporate Governance Code. Strukton Groep nv is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht. De vennootschap wordt bestuurd door de Groepsdirectie onder leiding van de directievoorzitter. Oranjewoud nv houdt honderd procent van de aandelen in Strukton Groep nv. Directie

De Groepsdirectie bestuurt de vennootschap en stelt de visie vast, evenals de daaruit voortvloeiende missie, strategie en doelstellingen van de vennootschap. De Groepsdirectie bestaat uit drie leden en de voorzitter. De directievoorzitter is eindverantwoordelijk voor de gehele onderneming. De Groepsdirectie is verantwoordelijk voor een transparant bestuur van de onderneming. Hiertoe is een directiereglement opgesteld dat is goedgekeurd door de aandeelhouder. Bij de vervulling van haar taken richt de Groepsdirectie zich op de belangen van de vennootschap. De directievoorzitter verschaft regelmatig informatie en middelen aan de aandeelhouder en zijn Raad van Commissarissen die nodig zijn voor een goede taakuitoefening. Eén keer per jaar doet de directievoorzitter verslag in de aandeelhoudersvergadering over de resultaten van het afgelopen verslagjaar. De directies van de bedrijfsonderdelen zijn verantwoordelijk voor de formulering en uitvoering van de strategie van hun werkmaatschappij. De verantwoordelijkheid voor het bestuur en de dagelijkse beslissingen van de bedrijfsonderdelen ligt eveneens bij de statutaire directie van de bedrijfsonderdelen. Benoeming en beloning van de directievoorzitter

Bij Strukton benoemt de aandeelhouder de bestuurders. De huidige voorzitter van het bestuur van de onderneming is de heer G.P. Sanderink. Hij is per 29 oktober 2010 als voorzitter aangesteld. Hij is tevens president-directeur van Oranjewoud nv. De aandeelhouder stelt de beloning van de bestuurders vast op basis van een advies van de Raad van Commissarissen. Raad van Commissarissen

Strukton Groep nv heeft geen eigen Raad van Commissarissen. Op het niveau van de aandeelhouder Oranjewoud nv is een onafhankelijke Raad van Commissarissen aangesteld die is belast met het toezicht op de Raad van Bestuur van Oranjewoud nv, het gevoerde beleid en de algemene zaken in de vennootschap en de met haar verbonden ondernemingen, alsmede het adviseren van de Raad van Bestuur van Oranjewoud nv. Gezien de omvang en relevantie van Strukton Groep binnen het

Oranjewoudconcern vindt er regelmatig overleg plaats tussen de directievoorzitter en de Raad van Commissarissen van Oranjewoud nv. Diversiteit

Op 1 januari 2013 is de Wet Bestuur en Toezicht in werking getreden. Daarin is de inspanningsverplichting opgenomen die aan grote vennootschappen oplegt dat de zetels van de Raad van Bestuur voor ten minste dertig procent bezet worden door vrouwen en ten minste voor dertig procent door mannen, voor zover deze zetels worden verdeeld over natuurlijke personen. Omdat bij Strukton sprake is van één statutair bestuurder, is een dergelijke verdeling niet mogelijk. Belangenverstrengeling en transacties tussen verbonden partijen

De Raad van Commissarissen van Oranjewoud nv is verantwoordelijk voor het oplossen van eventuele tegenstrijdige belangen tussen de vennootschap enerzijds en de Raad van Bestuur van Oranjewoud nv, de Raad van Commissarissen, de directie van Strukton Groep en de externe accountant anderzijds. Alle besluiten tot het aangaan van transacties, waarbij sprake is van mogelijke belangenverstrengeling met de directievoorzitter of van een lid van de Raad van Commissarissen, die voor de onderneming en/of de directievoorzitter van materiële betekenis is, vergen de goedkeuring van de Raad van Commissarissen. De directievoorzitter dient direct aan de aandeelhouder en de voorzitter van de Raad van Commissarissen (en aan de andere leden van de directie, als het een lid van de directie betreft) melding te maken van elke belangenverstrengeling of potentiële belangenverstrengeling van betekenis voor de onderneming en/of hemzelf en dient daarbij alle relevante informatie te verschaffen. Transacties met de aandeelhouder zijn vooralsnog beperkt en vinden plaats op marktconforme condities. Accountant

Oranjewoud nv, het moederbedrijf van Strukton, selecteert de controlerend accountant voor de totale groep. Betrekkingen met externe belanghebbenden

Gezien het belang en de positie van de onderneming publiceert Strukton regelmatig zijn resultaten en belangrijke gebeurtenissen via persberichten en publicaties op zijn website. Reglementen

Strukton kent verschillende reglementen die de kaders aangeven voor het functioneren van de verschillende organen en die inhoud geven aan binnen Strukton geldende regels. Informatie over de verschillende bestuursorganen, reglementen en de gedragscode die geldt voor de medewerkers van Strukton, is te vinden op www.strukton.nl onder ‘Financiën en Governance’. De regelingen worden van tijd tot tijd getoetst en zo nodig aangepast. Het betreft: • Statuten • Gedragscode

53

54

Risicobeheersing Strukton heeft net als andere ondernemingen te maken met diverse commerciële, operationele en financiële risico’s. Deze risico’s zijn inherent aan de bedrijfsactiviteiten. De onderneming probeert ze te beperken door een systematische benadering van deze risico’s, zowel op strategisch als operationeel niveau.

Strukton identificeert en volgt risico’s binnen de onderneming op een gestructureerde wijze. Om doublures, inconsistenties en lacunes bij bestaande activiteiten op het gebied van risicomanagement en interne beheersing te identificeren en weg te nemen, maakt Strukton gebruik van het raamwerk van de Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (coso). In 2014 zijn de verschillende risico’s opnieuw in kaart gebracht en gewogen. De belangrijkste thema’s met betrekking tot ondernemingsrisico’s en strategische doelstellingen zijn in dit hoofdstuk opgenomen. Veiligheid

Dit betreft het risico dat operationele activiteiten leiden tot ongelukken, letselschade en reputatieverlies of dat ze worden uitgevoerd in strijd met arbovoorschriften. Alle werknemers hebben toegang tot de systemen voor Kwaliteit, Arbeidsomstandigheden en Milieu (kam). De kam-systemen worden regelmatig getoetst door externe geaccrediteerde en certificerende instanties. Preventie heeft binnen Strukton de hoogste prioriteit. In het veiligheidsbeleid is ook aandacht voor menselijk gedrag als risicofactor (awareness). Zorgvuldige voorbereiding van werkzaamheden, analyse van bijna-ongevallen en toolboxmeetings moeten dit risico minimaliseren. In het hoofdstuk Maatschappelijk verantwoord ondernemen en in de hoofdstukken over de markten wordt nader ingegaan op veiligheid binnen Strukton. Inkoopbeleid opdrachtgevers

Strukton heeft diverse grote opdrachtgevers. Ongeveer twintig procent van de omzet is afkomstig uit de Nederlandse railmarkt. Deze markt kenmerkt zich als een monopsonie. De laatste jaren is het marktvolume afgenomen dat wordt gegenereerd door ProRail – de belangrijkste opdrachtgever op deze markt. ProRail steunt actief nieuwe partijen in hun pogingen toe te treden tot deze technisch en logistiek complexe markt. Strukton heeft als marktleider te kampen met de consequenties van dit beleid. Om toch concurrerend te blijven, is Strukton continu alert op het marktconform houden van zijn organisatieomvang en kwaliteitspropositie. Aanbestedingskosten

Strukton krijgt een aanzienlijk deel van zijn omzet door middel van openbare aanbestedingen. Vanwege de toenemende complexiteit van een aantal van deze aanbestedingen (in het bijzonder die projecten die op een d&c- of dbfmo-basis worden aanbesteed) stijgen de aanbestedingskosten. De vergoeding van de opdrachtgever voor deze kosten is veelal slechts beperkt. In het geval dat Strukton niet succesvol is bij deze aanbestedingen is het bedrijf niet in staat de gemaakte kosten terug te verdienen. Strukton is daarom zeer selectief in de keuze op welke aanbestedingen wel en niet wordt ingeschreven.

55 Belangenverstrengeling

Als gevolg van de overname door Oranjewoud nv in 2010 bestaat het risico dat Strukton wordt gediskwalificeerd voor aanbestedingen indien het Advies- en ingenieursbureau Antea Group betrokken blijkt te zijn geweest in het voortraject van een aanbesteding. Er zijn diverse afspraken gemaakt om te voorkomen dat beide partijen onverenigbare rollen vervullen voor dezelfde opdracht. Voor de uitvoering hiervan wordt in Nederland de nota Scheiding van Belang van Rijkswaterstaat gehanteerd. Uitvoering en ontwerp

Strukton voert doorgaans op projectmatige basis werk uit voor derden. De complexiteit en omvang van de werken – en daarmee ook de orderomvang – kunnen aanzienlijk variëren. In lijn met de strategie van de onderneming dingen bedrijfsonderdelen geregeld mee naar complexe projecten, waarbij naast uitvoeringsrisico’s ook ontwerprisico’s een rol spelen. Al naar gelang de contractvorm kunnen door verkeerde inschattingen verliezen en negatieve kasstromen optreden. Daarom hecht Strukton grote waarde aan het structureel toepassen van procedures, zowel tijdens de verwervingsfase als tijdens de uitvoeringsfase. Bij ontwerprisico’s wordt grote waarde toegekend aan reviews van derden. Daarnaast heeft Strukton een verzekering afgesloten voor ontwerpfouten. Vaste prijzen

Strukton acteert veelal in een omgeving waarbij opdrachtgevers risico’s wensen over te hevelen in ruil voor een vaste prijs. Strukton accepteert alleen die risico’s die het zelf kan managen. Deze risico’s kunnen verliezen en negatieve kasstromen genereren. Als onderdeel van zijn projectbewakingsmethodiek beschikt Strukton al jaren over een geavanceerd systeem om risico’s te identificeren en te kwantificeren. Dit geldt zowel voor de verwervings- als de uitvoeringsfase. In deze periode van potentieel fluctuerende grondstofprijzen is Strukton terughoudend met het nemen van inflatierisico’s. Bij langlopende projecten is een adequate indexatieregeling een belangrijk aandachtspunt. Arbeidsmarkt

Om succesvol te kunnen opereren, heeft Strukton de juiste medewerkers met de juiste competenties en passie nodig. De aanhoudende krapte op specifieke delen van de arbeidsmarkt maakt het lastig om voldoende geschikte mensen te werven. Daarom investeert Strukton in zijn positie als preferente werkgever, met name door het scheppen van een aantrekkelijke werkomgeving waarin mensen de mogelijkheid krijgen hun talenten optimaal te ontplooien, in Nederland, Europa en ver daarbuiten. Recessie

De gevolgen van de recessie zullen ook in 2015 nog merkbaar zijn voor de bouwsector, vooral voor de civiele werken. Overheid en bedrijven investeren minder. Strukton is voor een groot deel van zijn omzet afhankelijk van opdrachten die door (semi-) publieke overheden worden aanbesteed. Vertragingen in politieke besluitvorming en aanpas singen in investeringsbudgetten van overheden zijn van invloed op de opdrachtverlening. Om een breed maatschappelijk draagvlak te creëren, besteedt Strukton tijdens de voorbereidingen veel aandacht aan informatievoorziening en voorlichting. Strukton houdt de ontwikkeling van de orderportefeuille en het niveau van de bedrijvigheid in relatie tot de omvang van de organisatie scherp in de gaten, zodat tijdig passende maatregelen kunnen

56

worden genomen. Bij betalingsrisico’s – waar geregeld aanvullende zekerheden worden gevraagd – en de transfer van risico’s in de keten naar onderaannemers en leveranciers, is extra waakzaamheid geboden ten aanzien van solvabiliteit. Om de kwetsbaarheid voor conjunctuurschommelingen te beperken, streeft Strukton naar een situatie waarin langlopende en repeterende opdrachten een substantieel deel van de omzet uitmaken. Bezettingsgraad

Strukton is een kapitaalintensieve onderneming die, vooral op het gebied van railsystemen, een groot en gespecialiseerd materieelpark beheert. Dit materieel is veelal eigendom van Strukton. De kosten hiervan worden afgeschreven over de economische levensduur van het materieel. Wanneer Strukton onvoldoende in staat is het materieel in te zetten tegen dekkende tarieven, heeft dit weliswaar niet direct een kasuitstroom tot gevolg, maar wordt het resultaat van Strukton wel nadelig beïnvloed. Daarnaast heeft een groot deel van de Struktonmedewerkers een vast dienstverband. Als deze mensen niet tegen dekkende tarieven worden ingezet op lopende projecten, bijvoorbeeld omdat er onvoldoende werk is, heeft dit een negatief effect op de winstgevendheid en de kasstroom van de onderneming. Strukton Rail vangt dit op door internationale expansie in de Europese markt en door materieel en medewerkers internationaal in te zetten. Grote investeringen worden in enkele gevallen gedeeld met partners. Bovendien wordt binnen heel Strukton het risico van onderbezetting beperkt door het continu streven naar een vergroting van het aandeel van nietprojectgebonden activiteiten. De lifecyclegerichte benadering die binnen alle Struktonbedrijven terugkomt, past daarin. Beschikbare kredietfaciliteiten

Strukton heeft per verslagdatum de beschikking over eur 115 miljoen aan kredietfaciliteiten. De financieringsbehoefte van de onderneming wordt met een grote regelmaat geprognosticeerd en de aanwending van deze faciliteit wordt zeer regelmatig gevolgd. In de financieringsdocumentatie zijn diverse convenanten opgenomen die vooral te maken hebben met het kasgenererend vermogen van de onderneming. Ook deze worden met een grote regelmaat getoetst. De investeringsverplichtingen en stortingsverplichtingen die Strukton heeft uit hoofde van lopende investeringsprogramma’s, projecten en pps-belangen, worden in deze financieringsbehoefte meegenomen. Vanwege het projectmatige karakter van de onderneming kunnen eenmalige negatieve projectresultaten zowel de financieringsbehoefte als de convenanten beïnvloeden. Dit risico wordt beperkt door een sterke sturing op procesbeheersing en door een vergroting van het aandeel van niet-projectgebonden activiteiten. Daarnaast streeft Strukton ernaar de nettoschuld van de onderneming op korte termijn verder te reduceren en daarmee de leningen af te lossen. Interne beheerssystemen

De directie is verantwoordelijk voor het interne risicobeheersings- en controlesysteem van de onderneming en voor de beoordeling van de effectiviteit ervan. Het systeem is gericht op beheersing van risico’s die met de bedrijfsactiviteiten en de realisatie van bedrijfsdoelstellingen samenhangen. Ook bewaakt het de effectiviteit en efficiency van bedrijfsprocessen en de consistentie van de administratieve processen. Het kader voor risicobeheersing is in de hele Groep geïmplementeerd. De verantwoordelijkheid voor het beheerssysteem ligt primair bij de bedrijfsonderdelen zelf. Risicobeoordelingen zijn een integraal onderdeel van de jaarlijkse planning- en controlecyclus van de onderneming, die elk jaar met de aandeelhouder wordt besproken. Het risicobeheersings- en controlesysteem van de financiële verslaglegging is gebaseerd op de Strukton Gedragscode. Duidelijke boekhoudkundige regels zijn vastgelegd in het Strukton Reporting Manual en in een standaard rapportagestructuur. Jaarlijks verricht de externe accountant controlewerkzaamheden gericht op het verstrekken van een verklaring bij de jaarrekening. De externe

accountant wordt benoemd door de aandeelhouders. Elk jaar stelt de aandeelhouder in overleg met de directievoorzitter de activiteiten vast waarmee de voor de accountantsverklaring vereiste werkzaamheden worden uitgebreid. Dit kunnen specifieke risico’s, bedrijfsprocessen of locaties zijn waar de directievoorzitter of de aandeelhouder een grotere diepgang gewenst acht. Aanbevelingen uit externe controlewerkzaamheden op elk niveau worden gerapporteerd aan en opgevolgd door de directievoorzitter. Risicobeheersingskader

Relevante onderdelen van het risicobeheersingkader zijn onder andere de geldende gedragsregels, het directiereglement, de volmachtregeling, de procedure voor machtigingsaanvragen van complexe en omvangrijke projecten, de planning- en controlecyclus en de rapportages hierover. Gedragsregels

De klokkenluidersregeling stelt medewerkers in staat (vermeende) onregelmatigheden binnen de onderneming te melden bij de vertrouwenspersoon of de directie. De regels van goed gedrag staan op www.strukton.nl en omvatten tevens de zogenoemde klokkenluidersregeling. Directiereglement en vertegenwoordigingsbevoegdheid

Voor zowel de directievoorzitter als de directies van de bedrijfsonderdelen geldt een directiereglement. Naast de nodige aandacht voor taken, verantwoordelijkheden en te verkrijgen goedkeuringen is hierin ook de vertegenwoordigingsbevoegdheid vastgelegd. Vertegenwoordigingsbevoegdheid, onder meer voor de ondertekening van documenten, berust bij ieder van de leden van de directie afzonderlijk, alsmede bij andere daartoe door de directie benoemde functionarissen, met inachtneming van beperkingen zoals gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel. Rapportagestructuur

De rapportagestructuur binnen Strukton is in lijn met de aansturing van de afzonderlijke bedrijfsonderdelen. De verantwoordelijkheid voor de invoering en het waarborgen van de effectiviteit van controles ligt bij de directievoorzitter. Het succes van deze controles wordt gemeten door zelfbeoordeling door de directies van de bedrijfsonderdelen en door het regelmatig vaststellen van de toereikendheid van het interne beheerssysteem. Conclusie

Op basis van voornoemde systemen, de aangebrachte kaders en de daarbij behorende rapportagestructuur is het risicobeheersings- en controlesysteem naar onze mening adequaat opgezet en heeft dit in het boekjaar naar behoren gefunctioneerd. De directie is van mening dat de financiële verantwoording geen materiële onjuistheden bevat. Er zijn op dit moment geen indicaties dat het risicobeheersings- en controlesysteem in 2015 niet naar behoren zal functioneren. Utrecht, 1 juni 2015 Directievoorzitter Gerard Sanderink

57

58

59

Jaarrekening

Inhoudsopgave 61

Geconsolideerde balans

62

Geconsolideerde winst-en-verliesrekening

63

Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat

64

Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen

65

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

66

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

67

Grondslagen voor financiële verslaggeving

67

Belangrijkste schattingen en beoordelingen in de geconsolideerde jaarrekening

82

Financieel risicobeheer

85

1 Materiële vaste activa

88

2 Immateriële activa

90

3 Vastgoedbeleggingen

94

4 Deelnemingen en joint ventures

95

5 Overige financiële vaste activa

97

6 Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen

98

7 Voorraden

99

8 Handels- en overige vorderingen

99

9 Onderhanden werken

99

10 Liquide middelen

100

11 Groepsvermogen

101

12 Aandeel derden

102

13 Langlopende schulden

103

14 Voorzieningen

104

15 Handels- en overige schulden

109

16 Bedrijfsopbrengsten en operationeel resultaat

109

17 Kosten van gronden hulpstoffen, materiaal en uitbesteed werk

110

18 Lonen, salarissen en sociale lasten

110

19 Overige bedrijfskosten

110

20 Financiële baten en lasten

111

21 Belastingen

112

22 Personeelsbestand

112

23 Financiële instrumenten

113

24 Kasstroomoverzicht

120

25 Niet in de balans opgenomen verplichtingen en gestelde zekerheden

120

26 Transacties met verbonden partijen

122

27 Gebeurtenissen na balansdatum

123

28 Dienstverlening uit hoofde van concessies en pps

124

29 Activa en verplichtingen aangehouden voor verkoop

125

30 Acquisities

125

31 Joint operations

135

32 Gesegmenteerde informatie

136

33 Overzicht groepsmaatschappijen en deelnemingen

138

Enkelvoudige balans vóór voorgestelde winstverdeling

144

Enkelvoudige winst-en-verliesrekening

145

Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening

146

Overige gegevens

149

Controleverklaring

150

Geconsolideerde balans (x EUR 1.000) 62

Activa

Toelichting

31-12-2014 31-12-2013

Vaste activa Materiële vaste activa

(1)

154.864

148.785

Immateriële activa

(2)

65.705

70.321

Vastgoedbeleggingen

(3)

9.657

10.066

Deelnemingen

(4)

10.899

9.224

Overige financiële vaste activa

(5)

19.839

52.586

Uitgestelde belastingvorderingen

(6)

43.220

17.523

304.183

308.505

Vlottende activa Voorraden

(7)

32.537

31.825

Handels- en overige vorderingen

(8)

616.225

446.482

Onderhanden werken

(9)

92.088

145.622

Winstbelastingvorderingen

6.579

4.530

134.532

115.589

Liquide middelen

(10)

881.962

744.048

Totaal activa

1.186.145

1.052.553

Passiva Eigen vermogen Geplaatst kapitaal

2.269

2.269

Agioreserve

10.000

10.000

Overige reserves

163.136

194.912

Onverdeeld resultaat

(34.446)

(16.577)


(11)

140.959

190.604

Aandeel derden

(12)

21

21

Totaal groepsvermogen

(11)

140.980

190.625

Langlopende verplichtingen Langlopende schulden

(13)

61.050

99.639

Voorzieningen

(14)

48.212

38.773

(6)

10.467

13.573

Uitgestelde belastingverplichtingen

119.729

151.985

Kortlopende verplichtingen (15)

656.591

514.790

Schulden aan kredietinstellingen

Handels- en overige schulden

78.044

70.010

(9)

174.890

117.471

Verschuldigde winstbelasting

Onderhanden werken

7.484

5.297

Voorzieningen

8.426

2.375

(14)

925.436

709.943

Totaal passiva

1.186.145

1.052.553

Geconsolideerde winst-en-verliesrekening (x EUR 1.000) 63

Toelichting 2014 2013

Bedrijfsopbrengsten

(16) 1.774.913

Kosten van gronden hulpstoffen, materiaal en uitbesteed werk (17)

1.001.700

865.704

Lonen, salarissen en sociale lasten

(18)

468.631

447.424

Overige bedrijfskosten

(19)

315.391

248.228

Totaal bedrijfskosten Resultaat deelnemingen na belasting*

(4)

1.583.045

1.785.722

1.561.356

4.026

(5.818)

Operationeel resultaat (EBITDA)

(16)

(6.783)

15.871

Afschrijving immateriële en materiële vaste activa

(1)(2)

33.529

31.487

(1)(2)

563

580

Bijzondere waardeverminderingen van immateriële en materiële vaste activa

34.092 32.067 Bedrijfsresultaat (EBIT)

(40.875)

(16.196)

Financiële baten

(20) 2.346 3.370

Financiële lasten

(20) 9.020 8.738

(6.674) (5.368) Resultaat voor belastingen (EBT) Belastingen

(47.549)

(21.564)

(21) (14.782) (5.627)

Resultaat na belastingen

(32.767)

(15.937)

Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van de moedermaatschappij Minderheidsbelang

(34.446)

(16.577)

(12) 1.679 640


(32.767)

* Stelselwijziging doorgevoerd waarbij het resultaat deelnemingen is geherrubriceerd van financieel resultaat naar operationeel resultaat. De stelselwijziging is toegelicht onder de grondslagen voor financiële verslaggeving.

(15.937)

Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat (x EUR 1.000) 64

Toelichting 2014 2013


(32.767)

(15.937)

Niet-gerealiseerde resultaten die na eerste opname mogelijk worden geherclassificeerd naar de winst-en-verliesrekening: Mutaties in reële waarde van derivaten (11)

(8 .925)

2.111

Winstbelasting effect

voor hedge accounting

2.231

(528)

(6.694) 1.583 (11)

(827)

(503)


Koersverschillen vreemde valuta

-

-

(827)

(503)

Totaalresultaat te reclassificeren naar winst-en-verlies in volgende perioden

(7.521)

1.080

Niet-gerealiseerde resultaten die nooit worden geherclassificeerd naar de winst-en-verliesrekening:

Mutatie actuariële reserve

(9.963)

2.525


2.277

(613)

(7.686)

Overige mutaties

8

26


-

-

1.912

8

26

in volgende perioden (7.678)

1.938

Totaalresultaat niet te reclassificeren naar winst-en-verlies

Totaalresultaat over de verslagperiode

(47.966)

(12.919)

Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van de moedermaatschappij

(49.645)

(13.559)

Minderheidsbelang

1.679

640


(47.966)

(12.919)

Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen (x EUR 1.000) 65

Toelichting

Geplaatst

Agioreserve

Reserve

en gestort

omrekenings-

kapitaal

verschillen

Wettelijke Afdekkings reserve

reserve

Actuariële

Ingehouden

Onverdeeld

Eigen

Aandeel

Totaal

reserves

winsten

resultaat

vermogen

derden

groeps-

deel

toe te

nemingen

rekenen aan

vermogen

aandeelhouders moedermaatschappij

Eigen vermogen per 1 januari 2013

Winstbestemming 2012

-

-

-

-

-

- 18.242 (18.242)

-

Inconsolidatie

-

-

-

-

-

-

- 28.941 28.941


- - - - - - - (16.577) (16.577) 640 (15.937)

(11)

2.269 10.000

2.082

758 (6.946) (6.773) 184.531 18.242 204.163

-

-

- 204.163 -

-

Niet-gerealiseerde resultaten

-

-

(503)

-

1.583

1.912

26

-

3.018

-

3.018

-

-

(503)

-

1.583

1.912

26 (16.577) (13.559)

Agiostorting

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Uitgekeerd dividend

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

langlopende schulden

-

-

-

-

-

-

-

-

- (29.560) (29.560)

Eigen vermogen

per 31 december 2013

(11) 2.269 10.000

1.579


640 (12.919)

Herclassificatie naar

Toelichting

Geplaatst

Agioreserve

Reserve

en gestort

omrekenings-

kapitaal

verschillen

758 (5.363) (4.861) 202.799 (16.577) 190.604


reserve

21 190.625

Actuariële

Ingehouden

Onverdeeld

Eigen

Aandeel

Totaal

reserves

winsten

resultaat

vermogen

derden

groeps-

deel

toe te

nemingen

rekenen aan

vermogen


Eigen vermogen per 1 januari 2014


-

-

-

-

-

- (16.577) 16.577

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

(11)

2.269 10.000

1.579

758 (5.363) (4.861) 202.799 (16.577) 190.604

-

-

21 190.625

Inconsolidatie


- - - - - - - (34.446) (34.446) 1.679 (32.767)

Niet-gerealiseerde -

-

(827)

- (6.694) (6.721)

(957)

over de verslagperiode

-

-

(827)

- (6.694) (6.721)

(957) (34.446) (49.645)

Mutatie wettelijke reserve

-

-

-

135

-

-

(135)

-

-

-

-

Agiostorting

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Uitgekeerd dividend

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-

-

-

-

- (1.679) (1.679)

Eigen vermogen

per 31 december 2014

(11) 2.269 10.000

752

resultaten

- (15.199)

- (15.199)

Totaalresultaat 1.679 (47.966)

Herclassificatie naar (12)

893 (12.057) (11.582) 185.130 (34.446) 140.959

21 140.980

Geconsolideerd kasstroomoverzicht (x EUR 1.000) 66

Toelichting 2014 2013 Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat na belastingen (32.767) (15.937) Mutaties zonder kasstroom: Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen 33.889 32.066 Ineffectiviteit renteswaps - - Mutaties in voorzieningen 2.927 (4.267) Resultaat geassocieerde deelnemingen en joint ventures (4.026) 5.818 Herwaardering geassocieerde deelnemingen en joint ventures - (4.560) 32.790 29.057 Uitgekeerd dividend geassocieerde deelnemingen 3.712 343 Interestbaten en -lasten 6.675 6.328 Vennootschapsbelasting (14.782) (5.627) Ontvangen rente 2.453 3.577 Betaalde rente (10.141) (8.484) Betaalde vennootschapsbelasting (8.758) 3.299 Resultaat op verkoop/deconsolidatie groepsmaatschappijen/deelnemingen 2.704 Resultaat op verkoop materiële vaste activa - (23) Badwill verwerving groepsmaatschappij - (691) Mutaties in werkkapitaal: Voorraden 607 913 Vorderingen (161.585) (33.266) Onderhanden werken 128.179 66.121 Kortlopende schulden, exclusief kredietinstellingen 78.048 8.319 Kasstroom uit gewone bedrijfsvoering 27.135 53.929 Pps-vorderingen - (17.253) Kasstroom uit operationele activiteiten 27.135 36.676 Kasstroom aangewend voor investeringsactiviteiten Investeringen in immateriële activa (1.855) (478) Investeringen in materiële vaste activa (23.329) (20.073) Verwervingen / verkoop van groepsmaatschappijen 127 (12.128) Verwervingen / verkoop van deelnemingen - (750) Desinvesteringen van materiële vaste activa, inclusief overige mutaties 231 2.041 Overige mutaties van belangen in deelnemingen 223 (1) Afname / toename overige financiële vaste activa (337) (7.010) Kasstroom aangewend voor investeringsactiviteiten (24.940) (38.399) Kasstroom uit financieringsactiviteiten Opgenomen achtergestelde leningen - Aflossingen achtergestelde leningen - Opgenomen leningen op lange termijn 11.386 15.608 Aflossingen leningen op lange termijn (6.450) (2.240) Uitgekeerd dividend - Agiostorting - Overige mutaties 3.895 503 Kasstroom uit financieringsactiviteiten 8.831 13.871 Recapitulatie kasstroom Uit operationele activiteiten 27.135 36.676 Uit investeringsactiviteiten (24.940) (38.399) Uit financieringsactiviteiten 8.831 13.871 Totale nettokasstroom 11.026 12.148 Liquiditeiten primo 45.579 34.246 Liquiditeiten ultimo 56.488 45.579 Koersverschillen 117 815 Mutatie liquiditeiten (24) 11.026 12.148

• Inclusief EUR 11.470 uit acquisities (2013: EUR 14.570)

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 67

Grondslagen voor financiële verslaggeving

Verslaggevende entiteit

Strukton Groep nv is een houdstermaatschappij, die direct of indirect deelnemingen bezit in een aantal ondernemingen die gezamenlijk bekendstaan als Strukton. Strukton Groep nv is statutair gevestigd te Maarssen en feitelijk gevestigd in Utrecht. De geconsolideerde jaarrekening van de vennootschap over 2014 omvat de vennootschap en haar dochterondernemingen (tezamen te noemen de ‘Groep’) en de belangen van de Groep in geassocieerde deelnemingen en entiteiten waarover gezamenlijke zeggenschap wordt uitgeoefend. Strukton is actief in de markten railsystemen, civiele infrastructuur en techniek en gebouwen. Een overzicht van de belangrijkste groepsmaatschappijen en deelnemingen is opgenomen in paragraaf 33; hierin is aangegeven welke maatschappijen in de consolidatie zijn betrokken. Voor een aantal groepsmaatschappijen zijn aansprakelijkheidsverklaringen gedeponeerd. Per 31 december 2014 bezit Oranjewoud nv alle aandelen van Strukton Groep nv. Overeenstemmingsverklaring

De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards (ifrs), zoals aanvaard binnen de Europese Unie (eu-ifrs). De geconsolideerde jaarrekening is op 1 juni 2015 opgemaakt door de directie en zal ter vaststelling worden voorgelegd aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 1 juni 2015. Continuïteit en liquiditeit van de onderneming

In 2014 heeft Strukton een netto verlies geleden van eur 34,4 miljoen negatief (2013: eur 16,6 miljoen negatief ). Als gevolg hiervan zijn bankconvenanten per 31 december 2014 niet gehaald. Ter versterking van de vermogenspositie en ter invulling van de financieringsbehoefte heeft Strukton een herfinanciering gerealiseerd met steun van de aandeelhouder, banken en garantieverstrekkers. Op 6 maart 2015 is door de aandeelhouder een agiostorting ter grootte van eur 10 miljoen geëffectueerd en is een achtergestelde lening ter grootte eur 15 miljoen verstrekt. Op 12 mei 2015 is er met de banken en garantieverstrekkers een agreed Term Sheet overeengekomen. De herfinanciering die met de banken is overeengekomen betreft een totaal aan kredietfaciliteiten van eur 115 miljoen (eur 40 miljoen Term Loan en eur 75 miljoen werkkapitaal) en een totaal aan garantiefaciliteiten van eur 400 miljoen (waarvan eur 248 miljoen ten behoeve van het Riyadhproject). De Term Sheet bevat verder onder meer de voorwaarde van het door de aandeelhouder ter beschikking stellen van een garantie om maximaal eur 30 miljoen aanvullende achtergestelde financiering of eigen vermogen te verstrekken in geval van liquiditeitstekort. Tevens is een waiver voor het niet behalen van de convenanten overeengekomen. De overeenkomst heeft een looptijd tot en met 30 april 2017. Gedurende de looptijd zijn er geen verplichte aflossingen. Voor 2015 gelden convenanten met betrekking tot ebitda en minimum beschikbare liquiditeit. Voor 2016 gelden convenanten met betrekking tot Leverage, Interest cover, Fixed charge cover en Solvency. De herfinanciering versterkt de balans en biedt het bedrijf voldoende financiële ruimte om het businessplan voor 2015 en 2016 uit te voeren. De directie van Strukton is van mening dat het bedrijf, op basis van de genomen maatregelen en het business plan voor 2015-2016, rekening houdend met de geïdentificeerde gevoeligheden, in staat is om binnen haar kredieten garantiefaciliteiten te blijven en de overeengekomen convenanten te behalen. De geïdentificeerde gevoeligheden kunnen resulteren in een positievere of negatievere uitwerking op de geprognosticeerde kasstromen. Deze gevoeligheden betreffen met name de inschatting van de resultaten op grote


infrastructuurprojecten A2 en A15 inclusief de inschatting van te ontvangen betalingen van Ballast Nedam en Rijkswaterstaat. Op basis van de hierboven weergegeven acties, plannen en verwachtingen is de jaarrekening 2014 opgesteld met inachtneming van de continuïteitsveronderstelling. Gehanteerde grondslagen bij het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening

De geconsolideerde jaarrekening wordt gepresenteerd in euro’s, die fungeert als de functionele valuta van de vennootschap. Alle financiële informatie in euro’s is afgerond op het dichtstbijzijnde duizendtal. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld op basis van historische kosten, tenzij anders vermeld. De hierna uiteengezette grondslagen voor financiële verslaggeving zijn consistent toegepast voor de gepresenteerde perioden in deze geconsolideerde jaarrekening, met uitzondering van de nog niet toegepaste standaarden en interpretaties. Stelselwijziging

In de jaarrekening 2014 is een stelselwijziging doorgevoerd in de geconsolideerde winst-en-verliesrekening. De stelselwijziging heeft betrekking op een herrubricering van de regel ‘resultaat deelnemingen na belasting’ in de geconsolideerde winst-en-verliesrekening. De herrubricering heeft plaatsgevonden als gevolg van het feit dat de netto resultaten van de desbetreffende deelnemingen volledig onderdeel zijn van het operationele resultaat van Strukton Groep nv. Dit is een voorwaarde van ias 1 om het resultaat deelneming als onderdeel van het operationeel resultaat te mogen verantwoorden. De herrubricering heeft plaatsgevonden om het inzicht van de gebruiker van de jaarrekening te vergroten. Het nettoresultaat deelnemingen heeft voornamelijk betrekking op de resultaten van de joint ventures die als gevolg van ifrs 11, sinds boekjaar 2013, niet langer worden meegeconsolideerd. Als gevolg van de stelselwijziging is het operationeel resultaat 2014 met eur 4,0 mln toegenomen. Als gevolg van de stelselwijziging is het operationeel resultaat 2013 met eur 5,8 mln afgenomen. De stelselwijziging heeft geen effect op het nettoresultaat van 2013 en 2014. De financiële gegevens van Strukton Groep nv zijn verwerkt in de geconsolideerde jaarrekening zodat, gebruikmakend van artikel 2:402 BW, is volstaan met een verkorte winst-en-verliesrekening in de vennootschappelijke jaarrekening. Grondslagen voor consolidatie

Dochterondernemingen (integrale consolidatie) Dochterondernemingen zijn die entiteiten, waarover de vennootschap direct of indirect beslissende zeggenschap heeft. Beslissende zeggenschap wordt gerealiseerd wanneer de Groep: • macht heeft de relevante activiteiten van een deelneming te sturen teneinde voordelen uit haar activiteiten te verwerven; • wordt blootgesteld aan, of rechten heeft op, een variabel rendement uit haar betrokkenheid bij de deelneming; en • de mogelijkheid heeft haar macht te gebruiken om het rendement te beïnvloeden. De jaarrekeningen van dochterondernemingen zijn volledig in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen vanaf de datum waarop voor het eerst sprake is van zeggenschap, tot aan het moment waarop deze eindigt. Joint operations Joint operations zijn de belangen in entiteiten waarover de Groep contractueel overeengekomen gezamenlijk met derden zeggenschap uitoefent. De Groep verantwoordt haar belang in de opbrengsten en kosten, activa en verplichtingen van de joint operation en combineert deze post voor post met overeenkomstige posten in de jaarrekening van de Groep.

69

Geassocieerde deelnemingen Geassocieerde deelnemingen zijn die entiteiten waarin de Groep invloed van betekenis heeft op het financiële en operationele beleid, maar waarover zij geen beslissende zeggenschap heeft en geen joint venture is. De geconsolideerde jaarrekening omvat het aandeel van de Groep in het totaalresultaat van niet geconsolideerde investeringen volgens de ‘equity’ methode, na correctie van de grondslagen in overeenstemming met de grondslagen van de Groep, vanaf de datum waarop de Groep voor het eerst invloed van betekenis heeft, tot aan de datum waarop voor het laatst sprake is van invloed van betekenis. De waardering van deelnemingen is inclusief de bij verwerving vastgestelde goodwill en onder vermindering van eventuele cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. Joint ventures Joint ventures zijn die entiteiten, waarover de Groep gezamenlijk met derden zeggenschap heeft, en waarbij deze zeggenschap in een overeenkomst is vastgelegd. De Groep heeft recht op een aandeel in de nettowinsten die uit deze entiteiten voortkomen en heeft recht op een aandeel in het netto actief. In de geconsolideerde jaarrekening worden joint ventures als deelneming verantwoord volgens de ‘equity’ methode. De waardering van deelnemingen is inclusief de bij verwerving vastgestelde goodwill en onder vermindering van eventuele cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. De betrokken partijen zijn contractueel overeengekomen dat zeggenschap wordt gedeeld en beslissingen inzake relevante activiteiten unanieme instemming vereisen van de partijen die gezamenlijke zeggenschap in de joint venture hebben. Deelnemingen zonder invloed van betekenis Deelnemingen zonder invloed van betekenis worden gewaardeerd tegen reële waarde. Indien de reële waarde niet op betrouwbare wijze kan worden bepaald, vindt waardering plaats tegen kostprijs. Eliminatie van transacties bij consolidatie Intragroepssaldi en eventuele niet-gerealiseerde winsten en verliezen op transacties binnen de Groep of baten en lasten uit dergelijke transacties worden bij de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening geëlimineerd. Niet-gerealiseerde winsten en verliezen uit hoofde van transacties met deelnemingen en entiteiten, waarover gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend, worden geëlimineerd naar rato van het belang dat de Groep in de entiteit heeft. Vreemde valuta

Transacties in vreemde valuta Transacties luidend in vreemde valuta worden in euro’s omgerekend tegen de geldende wisselkoers op transactiedatum. In vreemde valuta luidende monetaire activa en verplichtingen worden per balansdatum in euro’s omgerekend, tegen de op die datum geldende wisselkoers. De bij omrekening optredende valutakoersverschillen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Niet-monetaire activa en verplichtingen die in een vreemde valuta luiden en op basis van historische kosten worden gewaardeerd, worden omgerekend tegen de wisselkoers op transactiedatum. Jaarrekening van buitenlandse activiteiten De activa en verplichtingen van buitenlandse activiteiten worden in euro’s omgerekend tegen de geldende koers per balansdatum. Valutaverschillen die uit deze omrekening voortvloeien, worden direct in de reserve omrekeningsverschillen van het eigen vermogen opgenomen. Omrekeningsverschillen worden bij gehele of gedeeltelijke afstoting van buitenlandse dochterondernemingen, joint operations, joint ventures en deelnemingen waarbij de Groep geen beslissende zeggenschap meer heeft overgeboekt naar de


winst-en-verliesrekening. De opbrengsten en kosten van buitenlandse activiteiten worden in euro’s omgerekend tegen de koers die de wisselkoers op de transactiedatum benadert. Afgeleide financiële instrumenten

De Groep maakt gebruik van interest rate swaps en inflatieswaps om de rente- en inflatierisico’s uit hoofde van concern- en projectfinancieringen af te dekken. De interest rate swaps en inflatieswaps worden gewaardeerd tegen reële waarde. Deze is gelijk aan de contante waarde van de verwachte kasstromen. Voor de afgesloten interest rate swaps en inflatieswaps wordt hedge accounting toegepast. De verandering van de reële waarde van de interest rate swaps en inflatieswaps, die dienen ter afdekking van renterisico’s en inflatierisico’s uit hoofde van toekomstige interestbetalingen en te ontvangen indexatiebetalingen, worden rechtstreeks opgenomen in het eigen vermogen, voor zover de hedge als effectief kan worden gekenmerkt. De in het eigen vermogen uitgestelde bedragen worden overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening op het moment dat de afgedekte toekomstige rentecoupons en afgedekte toekomstige indexatiebetalingen in het resultaat worden verantwoord. Voor het deel waarvan de hedge effectiviteit niet kan worden aangetoond, wordt de waardeverandering onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening verantwoord. Wanneer de interest rate swap wordt verkocht of beëindigd, of wanneer de hedgerelatie niet meer effectief is, blijft de cumulatieve winst of het cumulatieve verlies op dat moment in het eigen vermogen opgenomen, tenzij niet langer verwacht wordt dat de oorspronkelijk afgedekte toekomstige kasstromen zullen plaatsvinden. Op dat moment worden de in het eigen vermogen uitgestelde resultaten onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening verantwoord. Materiële vaste activa

Opname en waardering Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen. De kostprijs van zelfvervaardigde activa omvatten materiaalkosten, directe arbeidskosten, een redelijk deel van de indirecte productiekosten en – voor zover relevant – de geschatte kosten van de ontmantelings- en verwijderingskosten van het actief en de herstelkosten van de locatie waar de activa zich bevinden. Aangeschafte software, die onlosmakelijk verbonden is aan de functionaliteit van de daarmee samenhangende apparatuur, wordt geactiveerd als onderdeel van de betreffende apparatuur. Wanneer materiële vaste activa bestaan uit onderdelen met een ongelijke gebruiksduur, worden deze als afzonderlijke componenten onder de materiële vaste activa opgenomen. Kosten na eerste opname De kostprijs van de vervanging van een deel van een materieel vast actief wordt in de boekwaarde van dat actief opgenomen indien het waarschijnlijk is, dat de toekomstige economische voordelen met betrekking tot het actief aan de Groep zullen toekomen en de kostprijs van het actief betrouwbaar kan worden bepaald. De kosten van het dagelijks onderhoud van materiële vaste activa worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Afschrijvingen Afschrijvingen worden ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht volgens de lineaire methode, op basis van de geschatte gebruiksduur van ieder onderdeel van een materieel vast actief. Over ieder bestanddeel van een materieel vast actief met een substantiële kostprijs in relatie tot de totale kostprijs van het actief wordt afzonderlijk afgeschreven met uitzondering van: • Terreinen. Op terreinen wordt niet afgeschreven (met uitzondering van terreinverharding);

71

• Activa in constructie. Activa in constructie worden gewaardeerd tegen gemaakte kosten. Afschrijvingsmethoden, gebruiksduur en restwaarde worden op de rapportagedatum opnieuw beoordeeld. Geleasde activa ‘Groep als lessee’ Leaseovereenkomsten waarbij de Groep vrijwel alle aan het eigendom verbonden risico’s en voordelen op zich neemt, worden geclassificeerd als financiële leases. Bij de eerste opname wordt het geleasde actief gewaardeerd op de reële waarde of de contante waarde van de minimale leasebetalingen, afhankelijk van welke lager is. Na de eerste opname geschiedt de verwerking in overeenstemming met de van toepassing zijnde grondslag. Overige leases betreft operationele leaseovereenkomsten waarvan de geleasde activa niet in de balans van de Groep worden opgenomen. Immateriële activa

Goodwill Alle bedrijfscombinaties worden administratief verwerkt via toepassing van de overnamemethode. Goodwill ontstaat bij de overname van dochterondernemingen en deelnemingen. Goodwill komt overeen met het verschil tussen de kostprijs van de overname en de reële waarde van de overgenomen identificeerbare activa en passiva, op het moment van aankoop. Jaarlijks wordt getoetst of sprake is van bijzondere waardeverminderingen. Negatieve goodwill die bij een overname ontstaat, wordt direct in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Overige immateriële activa Overige immateriële activa betreffen immateriële activa, die ontstaan zijn als gevolg van overnames die verwerkt zijn als bedrijfscombinaties (ifrs 3) en software, octrooien en licenties. Bij de activering van software met zowel materiële als immateriële kenmerken wordt vastgesteld welke van deze twee elementen het meest bepalend is. Afhankelijk hiervan wordt de software als materieel vast actief of als immaterieel actief geclassificeerd. De overige door de Groep verworven immateriële activa, met een eindige gebruiksduur, worden gewaardeerd tegen kostprijs, verminderd met cumulatieve amortisatie en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Uitgaven na eerste opname Uitgaven na eerste opname voor geactiveerde immateriële activa worden uitsluitend geactiveerd wanneer hierdoor de toekomstige economische voordelen, die zijn besloten in het specifieke actief waarop zij betrekking hebben, toenemen. Alle overige uitgaven, inclusief intern gegenereerde goodwill en handelsmerken, worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Amortisatie De amortisatie geschiedt lineair ten laste van de winst-en-verliesrekening op basis van de geschatte gebruiksduur van de immateriële activa, behoudens goodwill en immateriële activa ontstaan als gevolg van een overname, vanaf de datum dat deze beschikbaar zijn voor gebruik. Vastgoedbeleggingen

Opname en waardering Een vastgoedbelegging is een actief dat wordt aangehouden om huuropbrengsten of een waardestijging, of beide, te realiseren. Vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd tegen kostprijs, verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen. Wanneer een vastgoedbelegging voor eigen gebruik wordt aangewend, wordt het gepresenteerd als materiële vaste activa.


De reële waarde van de vastgoedbeleggingen wordt in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening vermeld. De reële waarde wordt gedefinieerd als de prijs die zou worden ontvangen om een actief te verkopen of die zou worden betaald om een verplichting over te dragen in een regelmatige transactie tussen marktdeelnemers op de waarderingsdatum. De reële waardebepaling is gebaseerd op de veronderstelling dat de transactie om een actief te verkopen of een verplichting over te dragen, plaatsvindt op: de belangrijkste markt voor het actief of de verplichting, of bij afwezigheid van een belangrijke markt, op de meest gunstige markt voor het actief of de verplichting. De belangrijkste dan wel de meest gunstige markt moet toegankelijk zijn voor de Groep. Afschrijving vastgoedbeleggingen Afschrijvingen worden ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht volgens de lineaire methode, op basis van de geschatte gebruiksduur van ieder onderdeel. Afschrijvingspercentages komen overeen met die van de categorieën van materiële vaste activa. Afschrijvingsmethoden, gebruiksduur en restwaarde worden op de rapportagedatum opnieuw beoordeeld. Pps-vorderingen

Pps-vorderingen betreffen de van publieke organen (overheden) nog te ontvangen concessievergoedingen in verband met pps-concessieprojecten. De pps-vorderingen worden verantwoord als financiële vaste activa. Bij de eerste verwerking in de geconsolideerde jaarrekening worden de pps-vorderingen gewaardeerd tegen reële waarde en daarna tegen geamortiseerde kostprijs met behulp van de effectieve rentemethode. Er wordt gebruik gemaakt van een rente die (nagenoeg) overeenkomt met de rente (na afdekking) van de bijbehorende non-recourse pps-lening. Voorraden

De voorraden worden opgenomen tegen kostprijs of netto-opbrengstwaarde, indien deze lager is. De netto-opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs in het kader van de normale bedrijfsvoering, verminderd met de geschatte kosten van voltooiing en de verkoopkosten. De kostprijs van de voorraden is gebaseerd op de gemiddelde inkoopprijzen respectievelijk kostprijzen en omvat de uitgaven gedaan bij verwerving van de voorraden en daarop betrekking hebbende inkoopkosten. De kostprijs van voorraden gereed product omvat een redelijk deel van de indirecte kosten op basis van de normale productiecapaciteit. Onderhanden werken

Onderhanden werken betreffen de bruto nog in rekening te brengen bedragen voor tot de verslagdatum uitgevoerde contractwerkzaamheden die nog van klanten moeten worden geïnd. Deze post wordt gewaardeerd tegen kostprijs, plus tot dan toe opgenomen winst, verminderd met gefactureerde termijnen en opgenomen verliezen. De kostprijs omvat alle uitgaven die rechtstreeks verband houden met specifieke projecten en een toerekening van de gemaakte vaste en variabele indirecte kosten in verband met de contractactiviteiten van de Groep, op basis van de normale productiecapaciteit. Projecten worden in de balans gepresenteerd als vordering op, dan wel schuld aan de opdrachtgever, uit hoofde van het contract. Er is sprake van een vordering indien het bedrag van de gemaakte kosten (inclusief het verantwoorde resultaat) hoger is dan het bedrag van de gefactureerde termijnen. Indien het bedrag van de gemaakte kosten (inclusief het verantwoorde resultaat) lager is dan de gefactureerde termijnen, is sprake van een schuld. Meerwerk wordt verantwoord als er een contractuele basis bestaat én er een redelijke kans van slagen is dat het meerwerk wordt geaccepteerd (>50%). Claims worden gewaardeerd bij een grote kans van slagen (‘highly probable’).

73


Handels- en overige vorderingen worden aanvankelijk opgenomen tegen reële waarde en daarna gewaardeerd op basis van geamortiseerde kostprijs, op basis van de effectieve rentemethode. Liquide middelen

Het bedrag aan liquide middelen omvat banktegoeden, deposito’s en kassaldi. Vaste activa aangehouden voor verkoop

Vaste activa (of groepen activa en verplichtingen die worden afgestoten) waarvan de boekwaarde naar verwachting hoofdzakelijk via een verkooptransactie zal worden gerealiseerd en niet door het voortgezette gebruik ervan, worden aangemerkt als ‘voor verkoop aangehouden’. Direct voorafgaand aan deze classificatie worden de activa (of de componenten van een groep activa die wordt afgestoten) geherwaardeerd in overeenstemming met de grondslagen voor de financiële verslag geving van de Groep. Hierna worden de activa (of een groep af te stoten activa) gewaardeerd op basis van de boekwaarde, of, indien deze lager is, de reële waarde (minus verkoopkosten). Een bijzonder waardeverminderingsverlies op een groep af te stoten activa wordt in eerste instantie toegerekend aan goodwill en vervolgens naar rato aan de resterende activa en verplichtingen. Bijzondere waardeverminderingsverliezen die voortvloeien uit de initiële classificatie worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Bijzondere waardeverminderingen

Financiële activa Een financieel actief wordt geacht onderhevig te zijn aan een bijzondere waardevermindering, indien er objectieve aanwijzingen zijn dat een of meerdere gebeurtenissen een negatief effect hebben gehad op de verwachte toekomstige kasstromen van dat actief. Een bijzonder waardeverminderingsverlies met betrekking tot een op geamortiseerde kostprijs gewaardeerd financieel actief, wordt berekend als het verschil tussen de boekwaarde en de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen de oorspronkelijke effectieve rente. Alle bijzondere waardeverminderingsverliezen worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt teruggenomen, indien de terugname objectief in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis, die zich heeft voorgedaan nadat dit bijzondere waardeverminderingsverlies werd genomen. Bij financiële activa die tegen geamortiseerde kostprijs worden gewaardeerd komt de terugname ten gunste van de winst-en-verliesrekening. Betreft het voor verkoop beschikbare financieel actief aandelen, dan wordt de terugname rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt. Niet-financiële activa De boekwaarde van de niet-financiële activa van de Groep, uitgezonderd voorraden en uitgestelde belastingvorderingen, wordt per iedere verslagdatum opnieuw bezien om te bepalen of er aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van het actief. Van goodwill en immateriële activa met een onbepaalbare gebruiksduur of die nog niet gebruiksklaar zijn, wordt op iedere verslagdatum een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde. Er wordt een bijzonder waardeverminderingsverlies opgenomen, wanneer de boekwaarde van een actief of de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort, hoger is dan de realiseerbare waarde. Bijzondere waardeverminderingsverliezen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Voor een actief of een kasstroomgenererende eenheid is de realiseerbare waarde gelijk aan de hoogste van


de bedrijfswaarde of de reële waarde minus verkoopkosten. Bij het bepalen van de bedrijfswaarde wordt de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen berekend met behulp van een disconteringsvoet, die een afspiegeling is van zowel de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld, als van de specifieke risico’s met betrekking tot het actief. Met betrekking tot goodwill worden (met uitzondering van goodwill inbegrepen in de boekwaarde van geassocieerde deelnemingen) bijzondere waardeverminderingsverliezen niet teruggenomen. Voor andere activa worden in voorgaande perioden opgenomen bijzondere waardeverminderingsverliezen bij elke verslagdatum beoordeeld op indicaties van afname van het genomen verlies of niet langer bestaan van dat verlies. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt teruggenomen, als de schattingen zijn veranderd aan de hand waarvan de realiseerbare waarde was bepaald. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt uitsluitend teruggenomen, voor zover de boekwaarde van het actief niet hoger is dan de boekwaarde na aftrek van afschrijvingen of amortisatie, die zou zijn bepaald als geen bijzonder waardeverminderingsverlies was opgenomen. Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van de moedermaatschappij

Reserves De reserves bestaan uit een agioreserve, reserve omrekeningsverschillen, een wettelijke reserve deelnemingen, een afdekkingsreserve en een actuariële reserve. De agioreserve betreft een reserve die is ontstaan door additionele vermogensstortingen door de aandeelhouder. De reserve omrekeningsverschillen omvat alle valutakoersverschillen, die ontstaan door de omrekening van de netto-investering van de Groep in buitenlandse dochterondernemingen. De wettelijke reserve deelnemingen bestaat uit niet uitgekeerde resultaten van deelnemingen, waarvan uitkering niet zonder beperking kan worden bewerkstelligd. De afdekkingsreserve bestaat uit de cumulatieve mutatie in de reële waarde van dekkingsinstrumenten, wanneer de afgedekte transactie nog niet heeft plaatsgevonden of de afgedekte positie nog niet is beëindigd. Voor de cumulatieve mutatie van de reële waarde van pensioenverplichtingen ten gevolge van wijzigingen in de actuariële uitgangspunten wordt een actuariële reserve gevormd. Ingehouden winsten De ingehouden winsten betreffen de cumulatieve resultaten uit voorgaande boekjaren onder vermindering van uitgekeerde dividenden. Aandeel derden

Aandeel derden betreft het eigen vermogen dat is ingebracht door derden en heeft betrekking op minderheidsbelangen in geconsolideerde deelnemingen. Groepsvermogen

Het groepsvermogen bestaat uit het eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouders van de moedermaatschappij en aandeel derden. Achtergestelde leningen

Een lening wordt geclassificeerd als achtergestelde lening, indien sprake is van achterstelling ten opzichte van alle overige verantwoorde schulden. Achtergestelde leningen worden bij eerste verwerking in de jaarrekening gewaardeerd tegen reële waarde (onder aftrek van transactiekosten) en daarna tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode.

75

Langlopende schulden

De langlopende schulden bestaan uit schulden financiering vastgoedprojecten, schulden financiering publiek-private samenwerkingsprojecten, bankfinancieringen, financiële derivaten (langlopende deel) en overige langlopende schulden. Schulden financiering vastgoedprojecten De schulden financiering vastgoedprojecten, schulden financiering publiek-private samenwerkings projecten, bankfinancieringen en overige langlopende schulden worden bij eerste verwerking in de geconsolideerde jaarrekening gewaardeerd tegen reële waarde (onder aftrek van transactiekosten) en daarna tegen geamortiseerde kostprijs, met behulp van de effectieve rentemethode. Onvoorwaardelijke verplichtingen welke zijn gebaseerd op een optieovereenkomst worden gewaardeerd tegen reële waarden. Deze reële waarde wordt berekend op basis van het verdisconteren met een reële rentevoet van de nominale verplichting. Voorzieningen

Een voorziening wordt in de balans opgenomen wanneer de Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft als gevolg van een gebeurtenis in het verleden en waarvan een betrouwbare schatting kan worden gemaakt en het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen nodig is. Voorzieningen worden bepaald door de verwachte toekomstige kasstromen contant te maken. De disconteringsvoet die wordt gehanteerd, is een disconteringsvoet vóór belasting die een afspiegeling is van de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld en van de specifieke risico’s met betrekking tot de verplichting. Reorganisatievoorzieningen Een voorziening voor reorganisatie wordt opgenomen, indien een gedetailleerd formeel reorganisatieplan is goedgekeurd en bij de betrokkenen een geldige verwachting is gewekt dat de reorganisatie zal worden doorgevoerd, door met de uitvoering van het plan te beginnen of door de belangrijkste kenmerken ervan mee te delen aan de betrokkenen. Personeelsbeloningen a. Toegezegde bijdrageregelingen: Voor toegezegde bijdrageregelingen betaalt de Groep – op verplichte, contractuele of vrijwillige basis – premies aan pensioenfondsen of verzekeringsmaatschappijen. Behalve de betaling van premies heeft de Groep geen verdere verplichtingen. Verplichtingen in verband met bijdragen aan pensioenregelingen op basis van toegezegde bijdragen worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen, wanneer de bijdragen zijn verschuldigd. b. Toegezegde pensioenregelingen: Toegezegde pensioenregelingen zijn alle andere regelingen inzake vergoedingen na uitdiensttreding, dan toegezegde bijdrageregelingen. De netto verplichting van de Groep uit hoofde van toegezegde pensioenregelingen wordt voor iedere regeling afzonderlijk berekend door een schatting te maken van de pensioenaanspraken die werknemers hebben opgebouwd, in ruil voor hun diensten in de verslagperiode en voorgaande perioden. Van deze pensioenaanspraken wordt de contante waarde bepaald en de reële waarde van de fondsbeleggingen wordt hierop in mindering gebracht. De disconteringsvoet is het rendement per balansdatum van hoogwaardige ondernemingsobligaties, waarvan de looptijd de termijn van de verplichtingen van de Groep benadert. De berekening wordt


uitgevoerd door een erkende actuaris volgens de ‘projected unit credit’-methode. Deze methode houdt rekening met toekomstige salarisstijgingen als gevolg van carrièrekansen van werknemers en algemene loonontwikkelingen, inclusief inflatiecorrectie. Wanneer de pensioenaanspraken uit hoofde van een regeling worden verbeterd, wordt het gedeelte van de verbeterde pensioenaanspraken dat betrekking heeft op de verstreken diensttijd van werknemers, onmiddellijk als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen. De Groep neemt alle actuariële winsten en verliezen in verband met toegezegd pensioenregelingen en het fictief rendement van beleggingen op basis van dezelfde disconteringsvoet onmiddellijk op onder de niet-gerealiseerde resultaten. Het fictieve rendement op beleggingen wordt gelijk gesteld aan dezelfde disconteringsvoet. Wanneer de fondsbeleggingen de verplichtingen overtreffen, wordt de opname van het actief beperkt tot een bedrag dat maximaal gelijk is aan het saldo van eventuele niet opgenomen pensioenkosten van verstreken diensttijd en de contante waarde van eventuele toekomstige terugstortingen door het fonds of lagere toekomstige pensioenpremies. c. Overige langetermijnpersoneelsbeloningen: De netto verplichting van de Groep voor langetermijnpersoneelsbeloningen, met uitzondering van pensioenregelingen, is het bedrag van de toekomstige aanspraken – zoals bijvoorbeeld jubileum uitkeringen, bonussen en gratificaties – dat werknemers in ruil voor hun diensten hebben verdiend in de verslagperiode en voorgaande perioden. De verplichtingen worden berekend met behulp van de ‘projected unit credit’-methode en worden gedisconteerd tot de contante waarde. De disconteringsvoet is het rendement per balansdatum van hoogwaardige ondernemingsobligaties, waarvan de looptijd de termijn van verplichtingen van de Groep benadert. Eventuele actuariële winsten of verliezen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen in de periode waarin deze zich voordoen. Garantieverplichtingen Een garantievoorziening wordt opgenomen, indien de onderliggende projecten of diensten zijn verkocht en opgeleverd. Deze voorziening wordt opgenomen voor kosten die noodzakelijk gemaakt moeten worden om gebreken, die blijken na de oplevering maar tijdens de garantieperiode, op te heffen. De voorziening is gebaseerd op de beste schatting van de uitgaande kasstroom. Overige voorzieningen De overige voorzieningen bestaan uit voorzieningen voor specifieke garanties afgegeven bij de verkoop van deelnemingen, risico’s voor gerechtelijke procedures tegen Strukton Groep nv en/of zijn werkmaatschappijen, afvloeiingsregelingen en overige relatief kleine risico’s. Handels- en overige schulden, schulden aan kredietinstellingen en verschuldigde winstbelasting

Handels- en overige schulden en schulden aan kredietinstellingen worden aanvankelijk opgenomen tegen reële waarde en daarna gewaardeerd op basis van geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode. Verschuldigde winstbelasting wordt opgenomen tegen nominale waarde. Bedrijfsopbrengsten Projecten in opdracht van derden De opbrengsten en lasten in de winst-en-verliesrekening worden verwerkt naar rato van het stadium van voltooiing van het project, op basis van een betrouwbare schatting van het resultaat van het betreffende onderhanden project. Onder de opbrengsten wordt verstaan het in het contract overeengekomen bedrag, meer- en minderwerk als gevolg van wijzigingen in de overeenkomst, claims en prestatievergoedingen, voor zover het waarschijnlijk is dat deze tot opbrengsten zullen leiden en betrouwbaar kunnen worden bepaald. De aan een project toe te wijzen rentelasten zijn een onderdeel van de kosten. Het stadium van

77

voltooiing wordt bepaald aan de hand van de verhouding geboekte kosten ten opzichte van de totaal te verwachten kosten. Indien de resultaten van een project niet betrouwbaar kunnen worden geschat, worden opbrengsten slechts opgenomen voor zover de contractkosten naar alle waarschijnlijkheid verhaalbaar zullen zijn. Verwachte verliezen op projecten worden onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Service- en onderhoudscontracten Opbrengsten uit hoofde van service- en onderhoudscontracten worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen naar rato van het stadium van voltooiing van de transactie op verslagdatum. Het stadium van voltooiing wordt bepaald aan de hand van beoordelingen van de verrichte werkzaamheden. Omzet uit verkoop van goederen uit voorraad De verkoop van goederen uit voorraad betreft voornamelijk verkoop van geprefabriceerde betontoepassingen. Opbrengsten van verkoop uit voorraad worden in de winst-en-verliesrekening verantwoord, wanneer belangrijke risico’s en voordelen van eigendom aan de koper zijn overgedragen, de inning van de verschuldigde vergoeding waarschijnlijk is, de hiermee verband houdende kosten of eventuele retouren van goederen betrouwbaar kunnen worden ingeschat en er geen sprake is van aanhoudende managementbetrokkenheid bij de goederen. Concessies Tijdens de operationele fase bestaan de opbrengsten van concessiemanagement uit: • de reële waarde van de levering van contractueel overeengekomen diensten; • de rentebaten gerelateerd aan de investering in het project. Opbrengsten worden verantwoord op het moment dat de hieraan gerelateerde diensten worden geleverd. Rente wordt verantwoord als financiële bate in de periode waarop deze betrekking heeft. Overige Overige bedrijfsopbrengsten betreffen onder andere transactieresultaten deelnemingen, transactieresultaten vastgoed en transactieresultaten materiële vaste activa. Transactieresultaten worden verantwoord wanneer de belangrijke risico’s en voordelen van eigendom aan de koper zijn overgedragen, de inning van de verschuldigde vergoeding waarschijnlijk is, de hiermee verband houdende kosten betrouwbaar kunnen worden ingeschat en er geen sprake is van aanhoudende managementbetrokkenheid bij de betreffende activa. Lasten

Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing worden lineair over de leaseperiode in de winst-enverliesrekening opgenomen. Publieke-private samenwerking (concessies) De offertekosten voor publiek-private samenwerking worden, tot het moment dat het waarschijnlijk is dat het contract wordt verkregen, in de winst-en-verliesrekening verwerkt als kosten. Vanaf het moment dat het waarschijnlijk is dat het contract wordt verkregen worden de kosten geactiveerd. Het moment dat het waarschijnlijk is dat het contract wordt verkregen is in de praktijk over het algemeen gelijk aan het moment van preferred bidder. Indien op het moment van ‘Financial Close’ een (voorlopig) ontwerp wordt opgeleverd, wordt hiervoor een opbrengst verantwoord onder aftrek van de geactiveerde kosten. Deze opbrengst is tussen contractpartijen overeengekomen en vertegenwoordigt de reële waarde van hetgeen is opgeleverd.


Financiële baten en lasten Financiële baten omvatten de rentebaten op geïnvesteerde gelden, valutakoerswinsten, winsten op afdekkingsinstrumenten die in de winst-en-verliesrekening worden opgenomen en resultaten uit beleggingen. Resultaten uit beleggingen worden verantwoord op het moment dat het recht van betaling wordt gevestigd. Financiële lasten omvatten de rentelasten op opgenomen gelden, de oprenting van voorzieningen, valutakoersverliezen, bijzondere waardeverminderingsverliezen op financiële activa en verliezen op afdekkingsinstrumenten die in de winst-en-verliesrekening worden opgenomen. Financieringsbaten en -lasten die rechtstreeks zijn toe te rekenen aan de verwerving, bouw of productie van een in aanmerking komend actief worden geactiveerd als onderdeel van de kosten van dat actief gedurende de periode dat het actief in vervaardiging is. Overheidssubsidies

Overheidssubsidies worden opgenomen als met redelijke zekerheid kan worden gesteld dat de entiteit de aan de subsidies gekoppelde voorwaarden zal vervullen en dat de subsidies zullen worden ontvangen. De overheidssubsidies worden in mindering gebracht op de daarmee verband houdende lasten. Operationele segmenten

De Groep past ifrs 8 Operationele segmenten toe. Winstbelasting

Winstbelasting omvat de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en uitgestelde winstbelastingen. De winstbelasting wordt in de winst-en-verliesrekening opgenomen, behoudens voor zover deze betrekking heeft op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt. De over het boekjaar verschuldigde en verrekenbare belasting is de naar verwachting te betalen belasting over de belastbare winst over het boekjaar, berekend aan de hand van belastingtarieven die zijn vastgesteld op verslagdatum, dan wel waartoe materieel al op verslagdatum is besloten, en eventuele correcties op de over voorgaande jaren verschuldigde belasting. Uitgestelde belastingverplichtingen worden verwerkt op basis van de balansmethode, waarbij een voorziening wordt getroffen voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving en de fiscale boekwaarde van die posten. Uitgestelde belastingverplichtingen worden niet verwerkt voor de volgende tijdelijke verschillen: de eerste opname van goodwill, de eerste opname van activa of verplichtingen in een transactie die geen bedrijfscombinatie betreffen en noch de commerciële noch de fiscale winst beïnvloeden, en verschillen die verband houden met investeringen in dochterondernemingen en entiteiten waarover gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend voor zover zij in de voorzienbare toekomst waarschijnlijk niet zullen worden afgewikkeld. Uitgestelde belastingverplichtingen worden gewaardeerd met behulp van de belastingtarieven die naar verwachting van toepassing zullen zijn bij terugname van de tijdelijke verschillen, op basis van de wetten die per verslagdatum zijn vastgesteld of materieel zijn vastgesteld. Er wordt uitsluitend een uitgestelde belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn die voor de realisatie van het tijdelijke verschil kunnen worden aangewend. Uitgestelde belastingvorderingen worden per iedere verslagdatum herzien en verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd. Additionele winstbelastingen naar aanleiding van dividenduitkeringen worden op hetzelfde moment opgenomen als de verplichting tot uitkering van het desbetreffende dividend.

79

Strukton Groep nv vormt met het merendeel van zijn 100% binnenlandse dochterondernemingen een zelfstandige fiscale eenheid. Beëindigde bedrijfsactiviteiten

Een beëindigde bedrijfsactiviteit is een onderdeel van de activiteiten van de Groep, die een afzonderlijke belangrijke bedrijfsactiviteit of een afzonderlijk belangrijk geografisch bedrijfsgebied vertegenwoordigt en is verkocht of voor verkoop wordt aangehouden. Een beëindigde bedrijfsactiviteit kan ook een dochteronderneming zijn, die uitsluitend is overgenomen met de bedoeling te worden doorverkocht. Classificatie als beëindigde bedrijfsactiviteit geschiedt bij afstoting of, zodra de bedrijfsactiviteit voldoet aan de criteria voor classificatie als aangehouden voor verkoop. Wanneer een activiteit wordt aangemerkt als een beëindigde bedrijfsactiviteit, worden de vergelijkende cijfers in de winsten-verliesrekening herzien alsof de activiteit vanaf het begin van de vergelijkingsperiode is beëindigd. Wijziging in de grondslagen voor financiële verslaggeving

De Groep heeft ifrs 10, ifrs 11 en ifrs 12 reeds vervroegd toegepast in 2013 met de aanpassingen in ias 27 en ias 28. De Groep heeft in 2014 een aantal nieuwe en herziene standaarden toegepast die zijn uitgevaardigd door de International Accounting Standards Board (iasb) en die (verplicht of door vervroegde toepassing) van kracht zijn op verslagperiodes aanvangend op of na 1 januari 2014. ias 32 Financiële instrumenten: Presentatie – Salderen van financiële activa en financiële verplichtingen Met de wijzigingen wordt duidelijkheid verschaft over de betekenis van ‘een in rechte afdwingbaar recht om financiële activa en verplichtingen te salderen’ en over de criteria voor niet-gelijktijdige afwikkelingsmechanismen van clearinginstellingen om voor saldering in aanmerking te komen. Aangezien de Groep geen financiële instrumenten saldeert en geen relevante salderingsafspraken heeft gemaakt, heeft de wijziging geen invloed op de presentatie van de financiële activa en financiële verplichtingen van de Groep. ias 36 Bijzondere waardeverminderingen van activa (herzien) Als gevolg van de invoering van ifrs 13, is de vereiste inzake de informatieverschaffing omtrent de directe opbrengstwaarde verder gegaan dan de bedoeling was. Deze herziening is op dit punt gewijzigd. Deze herziening heeft geen invloed op de financiële positie of de resultaten van de Groep, maar wel op de toelichtingen. ias 39 Financiële instrumenten: Opname en waardering – Vernieuwing van derivaten en voortzetting van hedge accounting Deze wijzigingen bevatten een vrijstelling van het stopzetten van hedge accounting indien de vernieuwing van een als afdekkingsinstrument aangewezen derivaat aan bepaalde criteria voldoet. De Groep heeft gedurende de verslagperiode geen derivaten vernieuwd. De wijzigingen worden bij toekomstige vernieuwingen echter in aanmerking genomen. Nog niet toegepaste standaarden en interpretaties

De volgende standaarden en interpretaties die per 1 januari 2014 nog niet verplicht waren, zijn in deze jaarrekening niet toegepast.


ifric 21 Heffingen van overheidswege ifric 21 verduidelijkt dat een entiteit een verplichting ten aanzien van een heffing opneemt zodra de activiteit die volgens de van toepassing zijnde wetgeving tot die heffing leidt, zich voordoet. Voorts wordt verduidelijkt dat indien het overschrijden van een bepaalde drempel tot een heffing leidt, er geen verplichting dient te worden opgenomen totdat de aangegeven drempel is overschreden. Deze ifric-interpretatie is verplicht van toepassing voor boekjaren die aanvangen op of na 1 juli 2014 en zal daarom in 2015 voor de eerste keer worden toegepast. Deze interpretatie zal geen materieel effect hebben op de financiële positie of de resultaten van de Groep. ifrs 9 Financiële instrumenten De gepubliceerde versie van ifrs 9 vertegenwoordigt de eerste en derde fase van het project van de iasb ter vervanging van ias 39. Deze fasen betreffen de classificatie en waardering van de in ias 39 gedefinieerde financiële activa en verplichtingen (eerste fase) en hedge accounting (derde fase). In de vervolgfasen buigt de iasb zich over bijzondere waardeverminderingen van financiële activa. De Groep zal de gevolgen van deze standaard in samenhang met de overige fasen beoordelen zodra de definitieve standaard, met inbegrip van alle fasen, is gepubliceerd. Deze standaard is van toepassing op boekjaren die beginnen op of na 1 januari 2018. ifrs 15 Omzetverantwoording (boekjaar 2017, nog niet door EU goedgekeurd) Een nieuwe standaard die uiteindelijk ias 18, ias 11, sic 31, ifric 13 en ifric 18 gaat vervangen. De standaard introduceert een vijfstappenmodel voor omzetverantwoording op basis van contractuele overeenkomsten en heeft voornamelijk betrekking op de timing en de omvang van de omzetverantwoording van de afzonderlijke componenten die onderdeel uitmaken van een verkooptransactie. De invloed op de financiële positie of de resultaten van Strukton is nog onderwerp van onderzoek. ias 1 Presentatie van de jaarrekening Deze aanpassingen betreffen verduidelijkingen op: • het gebruik van het begrip ‘materialiteit’; • de presentatie van specifieke posten in de balans, winst-en-verliesrekening en het overzicht van het totaalresultaat; • de flexibiliteit in de volgorde van de toelichtingen; • de presentatie van het aandeel van de geassocieerde deelnemingen en joint ventures in het overzicht overig totaalresultaat; • toelichtingsvereisten die samenhangen met additionele subtotalen in de balans, winst-en-verliesrekening en het overzicht totaalresultaat. Deze verduidelijkingen zullen naar verwachting geen invloed hebben op de financiële positie of de resultaten van de Groep. Deze standaard is van toepassing op boekjaren die beginnen op of na 1 januari 2016. ias 19 Personeelsbeloningen – Toegezegd pensioenregelingen: Werknemersbijdragen De wijziging vereenvoudigt de verwerking van bijdragen van werknemers of derden aan toegezegd pensioenregelingen die geen verband houden met de lengte van het dienstverband van de werknemer. De Groep beoordeelt momenteel de gevolgen van deze standaard. De gewijzigde standaard is van kracht voor boekjaren die beginnen op of na 1 juli 2014 en zal daarom in 2015 voor de eerste keer worden toegepast. ias 27 Enkelvoudige jaarrekening Deze aanpassing laat het gebruik van de ‘equity methode’ (vermogensmutatiemethode) toe voor de verwerking van deelnemingen in dochtermaatschappijen, geassocieerde deelnemingen en joint ventures in haar enkelvoudige jaarrekening. Deze aanpassing zal naar verwachting geen invloed hebben op de finan-

81

ciële positie of de resultaten van de Groep. Deze standaard is van toepassing op boekjaren die beginnen op of na 1 januari 2016. Verbeteringen van IFRS-standaarden

Cyclus 2010-2012 en cyclus 2011-2013 (gepubliceerd december 2013): In december 2013 heeft de iasb twee cycli van jaarlijkse verbeteringen gepubliceerd van de standaarden en interpretaties met het doel inconsistenties weg te nemen en teksten te verduidelijken. De verbeteringen zijn van toepassing op boekjaren die aanvangen op of na 1 juli 2014. Cyclus 2012-2014 (gepubliceerd september 2014): In september 2014 heeft de iasb de ‘2012-2014 cycle’ verbeteringen gepubliceerd van de standaarden en interpretaties met het doel inconsistenties weg te nemen en teksten te verduidelijken. De verbeteringen zijn van toepassing op boekjaren die aanvangen op of na 1 januari 2016. Grondslagen geconsolideerd kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De in overnames begrepen voorraden, vorderingen, schulden, voorzieningen en schulden aan kredietinstellingen worden in het kasstroomoverzicht onder de investeringsactiviteiten verwerkt. Ontvangsten uit hoofde van interest, dividend en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Transacties waarbij geen ruil van kasmiddelen plaatsvindt, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. Bankschulden die direct opeisbaar zijn en die een integraal onderdeel uitmaken van het cashmanagementsysteem van de onderneming worden onder de liquide middelen opgenomen in de kasstroomoverzichten.


Belangrijkste schattingen en beoordelingen in de geconsolideerde jaarrekening

De opstelling van de geconsolideerde jaarrekening vereist dat de directie oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De schattingen en hiermee verbonden veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en verschillende andere factoren die gegeven de omstandigheden als redelijk worden beschouwd. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden verwerkt in de periode waarin de schatting wordt herzien, dan wel in toekomstige perioden indien de herziening betrekking heeft op toekomstige perioden. De belangrijkste elementen van schattingsonzekerheden zijn de volgende: Resultaatname op projecten

Zodra een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van het resultaat op een project, worden de opbrengsten en lasten in de winst-en-verliesrekening verwerkt naar rato van het stadium van voltooiing van het project. Het stadium van voltooiing wordt bepaald aan de hand van de verhouding geboekte kosten ten opzichte van de totaal te verwachten kosten. Verliesvoorzieningen op projecten worden genomen indien het waarschijnlijk is dat de kosten hoger zijn dan de opbrengsten van een project. Per project wordt dit periodiek beoordeeld door de projectverantwoordelijke en het management. Deze beoordeling vindt plaats op basis van de projectadministratie, het projectbewakingssysteem, projectdossiers en kennis en ervaringen van betrokkenen. Inherent aan dit proces is dat inschattingen worden gemaakt. Met name voor langdurige projecten bestaat het risico dat de werkelijkheid afwijkt van de inschattingen. Uit het verleden is gebleken dat de inschattingen waarop de hoogte van de projectvoorziening is gebaseerd, over het algemeen voldoende betrouwbaar zijn. Onderhanden projecten

Het onderhanden werk van projecten omvat naast de geboekte kosten en verzonden termijnen per project ook de tussentijds gerealiseerde winst dan wel de getroffen verliesvoorziening. Zowel deze winst als dit verlies zijn gebaseerd op een schatting van het uiteindelijke resultaat per project, de prognose einde werk. Genoemde resultaatschatting is met meer onzekerheid omgeven naarmate bijvoorbeeld: • de overeengekomen contractvorm meer risico’s voor de aannemer inhoudt. Bij een design & constructcontract neemt de aannemer immers ook het ontwerprisico voor zijn rekening. Bij een dbmo-contract komt hier de verantwoordelijkheid voor het onderhoud en exploitatie bij; • het contract zich nog in een vroege fase van ontwerp of uitvoering bevindt. Bij het uitwerken van een voorlopig ontwerp naar een definitief ontwerp kunnen aanzienlijke afwijkingen van het voorlopig ontwerp blijken (omdat een aanvankelijke oplossing bij nader inzien niet mogelijk blijkt te zijn, of omdat de grondcondities beter of slechter zijn dan verwacht, of omdat de dialoog met stakeholders veel gecompliceerder is en dus meer kost dan vooraf is aangenomen). Ook tijdens de uitvoeringsfase kunnen tal van risico’s blijken die voor rekening van de aannemer komen. Genoemde afwijkingen kunnen overigens positief en negatief zijn; • de looptijd van het contract langer is en daarmee de prognose eindewerk inherent meer schattingsonzekerheden kent; • projecten onderhevig zijn aan meerwerk en claimsituaties.

83

Prestatievergoedingen en claims op projecten

Bonussen op projecten worden opgenomen indien het project voldoende vergevorderd is, het bedrag van de bonus betrouwbaar kan worden vastgesteld en het waarschijnlijk is dat aan de gespecificeerde prestatiestandaarden zal worden voldaan of dat deze zullen worden overschreden. Claims worden verantwoord indien onderhandelingen tussen partijen zodanig gevorderd zijn dat het waarschijnlijk is dat de tegenpartij de claim zal accepteren en het bedrag van de claim op betrouwbare wijze kan worden vastgesteld. Latente belastingvorderingen

De uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen zijn gebaseerd op toekomstige winstverwachtingen, verschillen in commerciële en fiscale winstbepaling en vennootsschapsbelasting tarieven. Reorganisatievoorziening

De verantwoorde reorganisatievoorziening is gebaseerd op een gedetailleerd formeel reorganisatieplan. Opname van een reorganisatievoorziening vindt alleen plaats indien een betrouwbare schatting kan worden gemaakt. Garantieverplichtingen

De voorziening voor garantieverplichtingen is gebaseerd op specifieke claims waarbij mogelijke uitkomsten worden gewogen op basis van de beste schatting dat deze zich voordoen. Voorziening dubieuze debiteuren

De voorziening dubieuze debiteuren wordt op statische wijze bepaald op basis van een individuele beoordeling van uitstaande vorderingen waarbij per vordering op objectieve wijze een inschatting wordt gemaakt van het risico op oninbaarheid. Deze inschatting is gebaseerd op ervaringen uit het verleden, informatie over de desbetreffende debiteur bij betrokkenen, correspondentie etc. Toegezegde pensioenregelingen en personeelsbeloningen

De belangrijkste actuariële uitgangspunten die ten grondslag liggen aan de verantwoorde pensioen verplichtingen en overige personeelsbeloningen zijn in de toelichting op de desbetreffende posten opgenomen. Vastgoedbeleggingen

De voornaamste uitgangspunten voor bepaling van eventuele bijzondere waardeverminderingsverliezen van de vastgoedbeleggingen zijn opgenomen in de toelichting op betreffende post. Immateriële activa

Jaarlijks worden impairmenttests uitgevoerd op de goodwill. Op basis van de opgestelde businessplannen voor de komende vijf jaar wordt gekeken naar de te verwachten kasstromen per bedrijfsonderdeel. Voor elk bedrijfsonderdeel wordt op basis van een representatieve ‘peer group’ een ‘weighted average cost of capital’ (wacc) vastgesteld. De verwachte kasstromen en de wacc vormen de basis voor de ‘discounted cashflow methode’ om de goodwill te testen. De Groep heeft hiervoor een standaard model ontwikkeld.


Bijzondere waardeverminderingen

Teneinde vast te kunnen stellen of sprake is van een bijzonder waardeverminderingsverlies op activa is het noodzakelijk een schatting te maken van de realiseerbare waarde. De realiseerbare waarde van een actief of kasstroomgenererende eenheid is gelijk aan de hoogste van de bedrijfswaarde en de reële waarde minus verkoopkosten. Indien mogelijk, wordt de reële waarde minus verkoopkosten bepaald aan de hand van een bindende verkoopovereenkomst in een transactie tussen onafhankelijke partijen op zakelijke en objectieve grondslag. Als geen bindende verkoopovereenkomst bestaat maar het actief op een actieve markt wordt verhandeld, is de reële waarde minus verkoopkosten gelijk aan de marktprijs van het actief verminderd met de kosten van de vervreemding. Als er voor een actief geen bindende verkoopovereenkomst is, noch een actieve markt, wordt de reële waarde minus verkoopkosten gebaseerd op de best beschikbare informatie om te komen tot het bedrag dat op balansdatum zou kunnen worden verkregen uit de vervreemding van het actief in een transactie tussen terzake goed geïnformeerde, tot een transactie bereid zijnde partijen die onafhankelijk zijn, na aftrek van de kosten van vervreemding. Bij de bepaling van deze waarde wordt rekening gehouden met de resultaten van recente transacties voor soortgelijke activa binnen dezelfde bedrijfstak. Bij bepaling van de bedrijfswaarde wordt de contante waarde van geschatte toekomstige kasstromen berekend met behulp van een disconteringsvoet die een afspiegeling is van zowel de actuele marktrente als van de specifieke risico’s met betrekking tot het actief. De kasstroomprognoses worden gebaseerd op redelijke en gefundeerde veronderstellingen die de beste inschatting door het management vertegenwoordigen van de economische omstandigheden die gedurende de resterende gebruiksduur van het actief zullen bestaan.

85

Financieel risicobeheer

De Groep hanteert een beleid dat erop is gericht huidige en toekomstige risico’s zoveel mogelijk te beperken en te beheersen en de financiële kosten te minimaliseren. Dit gebeurt door middel van algemene beheersmaatregelen, zoals interne procedures en instructies en specifieke maatregelen die zijn gericht op de beheersing van nader omschreven risico’s. De financiële risico’s van de Groep betreffen voornamelijk kredietrisico’s, renterisico’s, valutarisico’s, liquiditeitsrisico’s en inflatierisico’s. Het risico van schommelingen in wisselkoersen en rente wordt afgedekt met behulp van uiteenlopende derivaten waardoor risico’s waaraan de primaire financiële instrumenten onderhevig zijn, worden overgedragen aan andere contractpartijen. Rente en valutarisico’s worden grotendeels centraal beheerd. Kredietrisico

Het merendeel van de opdrachtgevers bestaat uit publieke organisaties (overheden) waardoor het kredietrisico minimaal is. Bij leveringen aan private opdrachtgevers, hoger dan een bepaald bedrag, wordt ook het kredietrisico in de contractbeoordeling betrokken. Daarenboven worden opdrachten naar voortgang van de projecten (vooruit) gefactureerd. De beschikbare liquiditeiten zijn ondergebracht bij kredietwaardige bancaire instellingen. Renterisico

Kredieten met een variabele rente zijn blootgesteld aan het risico van verandering in kasstromen ten gevolge van rentewijzigingen. Het beleid van de Groep is erop gericht om langlopende financieringen tegen een vaste rente af te sluiten. Om dit te bewerkstelligen worden renteswaps afgesloten. Het renterisico met betrekking tot de financiering van de langlopende pps-projecten wordt altijd afgedekt met behulp van renteswaps. Valutarisico

De activiteiten van de Groep vinden grotendeels plaats in het eurogebied. Daarnaast is in 2013 het metroproject in Riyadh, Saoedi-Arabië, gestart. Het valutarisico van de Groep heeft betrekking op de buitenlandse dochters in Scandinavië en in Riyadh (Saoedi-Arabië). Voor het metroproject in Riyadh wordt het valutarisico op een groot gedeelte van de toekomstige kasstromen in usd afgedekt. Daarnaast worden incidentele posities in vreemde valuta afgedekt met valutatermijncontracten. Het vreemde valutarisico op het eigen vermogen van buitenlandse dochters en de aan deze dochters verstrekte langlopende leningen, het zogenaamde translatierisico, wordt niet afgedekt. Liquiditeitsrisico

Het liquiditeitsrisico is het risico dat de Groep niet op het vereiste moment aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. De uitgangspunten van het liquiditeitsbeheer zijn dat voldoende liquiditeitsruimte aanwezig is om te kunnen voldoen aan huidige en toekomstige financiële verplichtingen, in normale en bijzondere omstandigheden, zonder dat daarbij onaanvaardbare verliezen worden geleden of de reputatie van de Groep in gevaar komt. Met behulp van voortschrijdende liquiditeitsprognoses wordt vastgesteld of voldoende liquiditeit beschikbaar is. Bij langlopende contracten wordt veelal aan opdrachtgevers om termijnbetalingen gevraagd voor de financiering van de projectkosten.


Per 12 mei 2015 is met het bestaande bankenconsortium overeenstemming bereikt over de voortzetting van de financiering van de Nederlandse vennootschappen. De liquiditeitsruimte is gewaarborgd door een gecommitteerde faciliteit voor de Nederlandse vennootschappen van eur 115,0 mln (2013: eur 120,0 mln). Deze faciliteit bestaat uit een lening van eur 40,0 mln (2013: eur 45,0 mln) en een rekening courant faciliteit van eur 75,0 mln (2013: eur 75 mln). Daarnaast bedraagt het totaal aan faciliteiten voor de buitenlandse vennootschappen eur 83,6 mln. Deze faciliteiten bestaan uit leningen van eur 10,2 mln en rekening courant faciliteiten van eur 73,4 mln. Tevens bestaan er nog enkele separate faciliteiten voor Nederlandse vennootschappen van eur 15,3 mln. Van de totale rekening courant faciliteiten is eur 78,0 mln opgenomen (2013 eur 70,0 mln). Van de leningen is eur 56,0 mln opgenomen (2013: eur 65,9 mln). Per ultimo 2014 beschikt de Groep over eur 134,5 mln aan liquide middelen (2013: eur 115,6 mln). De bestaande faciliteit voor de Nederlandse vennootschappen van eur 40,0 mln aan lening en eur 75,0 mln aan rekening courant eindigt per 30 april 2017. Op 12 mei 2015 is er met de banken en garantieverstrekkers een agreed Term Sheet overeengekomen. De herfinanciering die met de banken is overeengekomen betreft een totaal aan kredietfaciliteiten van eur 115 miljoen (eur 40 miljoen Term Loan en eur 75 miljoen werkkapitaal). Tevens is een waiver voor het niet behalen van de convenanten overeengekomen. De overeenkomst heeft een looptijd tot en met 30 april 2017. Gedurende de looptijd zijn er geen verplichte aflossingen. Voor 2015 gelden convenanten met betrekking tot ebitda en minimum beschikbare liquiditeit. Voor 2016 gelden convenanten met betrekking tot Leverage, Interest cover, Fixed charge cover en Solvency. De convenanten zijn: Voor 2015: • Vastgestelde minimum ebitda voor de Credit Base (de Nederlandse Strukton bedrijven) en de gehele Strukton Groep (exclusief het metroproject in Riyadh), met een maximale afwijking van 20%; en • Minimum liquiditeit convenant, met op het rapportagemoment een liquiditeitsoverschot van ten minste 5 miljoen euro. Vanaf 2016: • De financiële convenanten zoals hierboven beschreven; • Recourse leverage ratio (van de Nederlandse Credit Base en met een maximale afwijking van 20%); • Recourse interest cover ratio (van de Nederlandse Credit Base en met een maximale afwijking van 20%); • Recourse fixed charge cover ratio (van de Nederlandse Credit Base en met een maximale afwijking van 20%); • Recourse solvency ratio (van de Groep exclusief het metroproject in Riyadh en met een maximale afwijking van 20%). Aan de banken zijn zekerheden verstrekt voor de totstandkoming van de faciliteit. Dit betekent dat het merendeel van de activa van de Groep is verpand aan de banken die de gecommitteerde faciliteit hebben verstrekt.

87

Inflatierisico

In langlopende contracten worden veelal indexeringen opgenomen naar de opdrachtgever. Incidenteel wordt het inflatierisico afgedekt door middel van een inflatieswap. Kapitaalbeheer

Het beleid van de directie is gericht op de handhaving van een sterke vermogenspositie waarmee het vertrouwen van opdrachtgevers, crediteuren en de markten kan worden behouden en de toekomstige ontwikkeling van de bedrijfsactiviteiten kan worden zeker gesteld. Kapitaal bestaat uit geplaatst en gestort kapitaal, ingehouden winsten, agioreserve, afdekkingsreserve, reserve omrekeningsverschillen, wettelijke reserve deelnemingen en een actuariële reserve.

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening (x EUR 1.000) 88

1 Materiële vaste activa

Terreinen Bedrijfs- Machines en Ander Activa in gebouwen installaties materieel constructie

Totaal

Per 1 januari 2013 Kostprijs

4.992

57.139

211.222

34.477

2.196

310.026

Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde

736

19.963

150.027

24.858

-

195.584

4.256

37.176

61.195

9.619

2.196

114.442

2013 Boekwaarde 1 januari

4.256

37.176

61.195

9.619

2.196

114.442

Inconsolidatie via bedrijfscombinaties

5.468

4.133

29.787

776

869

41.033

190

762

14.425

2.545

1.889

19.811

68

208

479

1.263

-

2.018

Investeringen Desinvesteringen Bijzondere waardeverminderingen Afschrijvingen

-

-

232

-

-

232

98

1.919

20.144

2.351

-

24.512

Valutakoersverschillen

-

-

(258)

-

(44)

(302)

Deconsolidatie

-

-

-

-

-

-

Overige mutaties Boekwaarde 31 december

-

-

1.180

(1)

(616)

563

9.748

39.944

85.474

9.325

4.294

148.785

Per 31 december 2013 Kostprijs

10.582

61.826

255.877

36.534

4.294

369.113

834

21.882

170.403

9.748

39.944

85.474

27.209

-

220.328

9.325

4.294

148.785


2014 Boekwaarde 1 januari

9.748

39.944

85.474

9.325

4.294

148.785


-

120

9.727

1.937

-

11.784

Investeringen

1

1.235

20.570

2.134

(611)

23.329

Desinvesteringen

3

120

1.238

52

-

1.413

Bijzondere waardeverminderingen Afschrijvingen Valutakoersverschillen Deconsolidatie Overige mutaties Boekwaarde 31 december

-

-

533

-

-

533

77

1.900

20.655

2.935

-

25.567

-

-

(757)

(52)

(54)

(863)

445

480

496

-

-

1.421

(865)

1.151

(666)

2.093

(951)

763

8.359

39.950

91.426

12.450

2.679

154.864


9.270

63.732

283.017

42.594

2.679

401.292

911

23.782

191.591

8.359

39.950

91.426

30.144

-

246.428

12.450

2.679

154.864


89

In 2014 is voor een bedrag van eur 11,8 mln aan activa ingeconsolideerd. Dit betreft voornamelijk de activa ten gevolge van de acquisitie van Balfour Beatty Rail Scandinavia. De inconsolidatie in 2013 van eur 41,0 mln heeft voornamelijk betrekking op de acquisities van Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. en Rasenberg Wegenbouw bv. Onder ‘machines en installaties’ zijn begrepen: • Machines en installaties ten behoeve van de productie; • Materieel ten behoeve van de uitvoering van werken; • Kantoorinventarissen, computerinstallaties, telefooninstallaties en dergelijke. De post ‘activa in constructie’ bestaat in hoofdzaak uit termijnbetalingen voor de verwerving van materieel dat nog niet in gebruik is genomen. Materiële vaste activa gefinancierd door middel van financiële leaseovereenkomsten, hebben een boekwaarde van eur 13,1 mln (2013: eur 9,6 mln) en betreffen machines en installaties. De met de leaseovereenkomsten samenhangende betalingsverplichtingen zijn opgenomen onder de kortlopende en langlopende schulden. Strukton Groep heeft niet het juridische eigendom van deze activa. De investeringen in 2014 hebben voornamelijk betrekking op de segmenten railsystemen en civiele infrastructuur (2013: idem). Het merendeel van het materieel vast actief is als zekerheid voor banken en/of andere verschaffers van vreemd vermogen gesteld. Deze zekerheidsstelling heeft plaatsgevonden in het kader van de gecommitteerde faciliteit van de banken. Daarnaast is specifiek voor een bedrag van eur 3,7 mln (2013: eur 4,5 mln) hypothecair verpand bij deelnemingen.

De afschrijvingstermijnen zijn gebaseerd op de verwachte levensduur. • Fundering / Ruwbouw / Overig 50 jaar • Dak / Warmte / Ventilatie 15 jaar • Kozijnen / Gevels / Gas / Elektra / Liften 25 jaar • Machines en installaties 5 jaar • Ander materieel 5 jaar

90

2 Immateriële vaste activa

Goodwill Overige Totaal immateriële activa

Per 1 januari 2013 Kostprijs

81.652

50.364

132.016

Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen

51.032

41.433

92.465

Boekwaarde

30.620

8.931

39.551

2013 Boekwaarde 1 januari Inconsolidatie via bedrijfscombinaties Investeringen Desinvesteringen Bijzondere waardeverminderingen Afschrijvingen Valutakoersverschillen Overige mutaties Boekwaarde 31 december

30.620

8.931

39.551

-

24.134

24.134

13.597

692

14.289

-

-

-

348

-

348

-

6.781

6.781

(172)

-

(172)

1

(353)

(352)

43.698

26.623

70.321


95.078

74.837

169.915


51.380

48.214

99.594

Boekwaarde

43.698

26.623

70.321

2014 Boekwaarde 1 januari Inconsolidatie via bedrijfscombinaties

43.698

26.623

70.321

1.130

-

1.130

1.899

1.899

-

-

Investeringen

-

Desinvesteringen

-

Bijzondere waardeverminderingen Afschrijvingen Valutakoersverschillen Overige mutaties Boekwaarde 31 december

30

-

30

-

7.759

7.759

(421)

(46)

(467)

2

609

611

44.379

21.326

65.705


95.789

77.299

173.088


51.410

55.973

107.383

Boekwaarde

44.379

21.326

65.705

Het merendeel van de overige immateriële activa wordt afgeschreven over een periode van één tot vijf jaar.

91

De afschrijving van immateriële activa in 2014 van eur 7,8 mln heeft voornamelijk betrekking op de bedrijfssegmenten techniek en gebouwen en railsystemen. De Groep waardeert haar immateriële activa in overeenstemming met ias 38 en ifrs 3. De Groep verricht overeenkomstig ias 36 een impairmenttest op de geactiveerde goodwill bij kasstroomgenererende eenheden. De waarderingsmethodiek betreft de ‘discounted cashflow’-methode, waarbij wordt uitgegaan van een oneindige levensduur. De kasstromen zijn gebaseerd op de door de desbetreffende eenheid opgestelde businessplannen voor een periode van vijf jaar. Uitgangspunt hierbij is stabilisatie en een beperkte groei in deelsegmenten. De verwachting van het management is gebaseerd op historische gegevens, orderportefeuilles, beoordelingen en externe informatie. De gehanteerde businessplannen zijn exclusief acquisities. Per kasstroomgenererende eenheid is een disconteringsvoet (‘weighted average cost of capital’ (wacc)) vastgesteld overeenkomstig een representatieve ‘peer groep’. In de prognose is rekening gehouden met cashflows voor belasting. De kasstromen zijn verdisconteerd tegen een bruto wacc (pre tax wacc). In overeenstemming met ias 36.44 is in de prognosejaren geabstraheerd van uitbreidingsinvesteringen. De toename van de goodwill in 2014 wordt veroorzaakt door de acquisities van Balfour Beatty Rail Scandinavia en Siebens spoorbouw. De daling van de goodwill van Strukton Rail AB wordt veroorzaakt door koersverschillen.

Goodwill per kasstroomgenererende eenheid Strukton Worksphere

Land

2014

2013

Nederland 20.999 20.999

Strukton Rail AB

Zweden

5.123

5.466

Balfour Beatty Rail Scandinavia

Zweden

760

-

België

294

-

Siebens Spoorbouw Colijn

Nederland 3.830 3.830

Grondbank Nederland

Nederland 153 153

Milieutechniek

Nederland

Van Rens

Nederland

267

297

Rasenberg

Nederland

5.971

5.971

Italië

5.541

5.541

Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A.

1.441

1.441

44.379 43.698

92

De belangrijkste veronderstellingen en de wijze van kwantificeren per kasstroomgenerende eenheid zijn: Strukton Worksphere De toets is uitgevoerd op toekomstige kasstromen binnen Nederland. De kasstromen zijn verdisconteerd tegen een bruto wacc van 11,1% (2013: 15,8%). In de businessplanperiode van vijf jaar is uitgegaan van een groei van gemiddeld 6% per jaar. In de restwaardeperiode is geen verdere groei opgenomen. Aan het einde van de businessplan periode wordt een omzet verwacht van eur 411 mln. De uitkomst van de berekening van de realiseerbare waarde ligt boven de boekwaarde van de onderneming inclusief de daarin opgenomen goodwill. De Groep heeft derhalve in dit boekjaar geen bijzondere waardevermindering op de goodwill voor Strukton Worksphere doorgevoerd. Bij een onwaarschijnlijk grote verandering in de belangrijkste variabelen is nog geen sprake van een bijzondere waardevermindering. Strukton Rail AB (Zweden), Strukton Rail Västeräs AB (Zweden) De projecten, activa en het personeel van Strukton Rail Västeräs AB, zijn na de overname (8 januari 2014) overgegaan naar en samengevoegd met Strukton Rail AB. De impairmenttoets heeft derhalve plaatsgevonden op de geconsolideerde cijfers van Zweden. De toets is uitgevoerd op toekomstige kasstromen binnen Zweden. De kasstromen zijn verdisconteerd tegen een bruto wacc van 11,72% (2013: 19,0%). In de businessperiode van vijf jaar is uitgegaan van een verdere groei van gemiddeld 1% per jaar. In de restwaardeperiode is geen verdere groei opgenomen. Aan het einde van de businessplanperiode wordt een omzet verwacht van eur 250 mln. De uitkomst van de berekening van de realiseerbare waarde ligt boven de boekwaarde van de onderneming inclusief de daarin opgenomen goodwill. De Groep heeft derhalve in dit boekjaar geen bijzondere waardevermindering op de goodwill voor Strukton Rail AB en Strukton Rail Västeräs AB doorgevoerd. Wanneer de bruto wacc stijgt boven de 21% komt de realiseerbare waarde onder de boekwaarde uit. Colijn De toets is uitgevoerd op toekomstige kasstromen. De kasstromen zijn verdisconteerd tegen een bruto wacc van 10,58% (2013: 18,4%). In de businessplanperiode van vijf jaar is uitgegaan van een groei van gemiddeld 9% per jaar. In de restwaardeperiode is geen verdere groei opgenomen. De uitkomst van de berekening van de realiseerbare waarde ligt boven de boekwaarde van de onderneming inclusief de daarin opgenomen goodwill. De Groep heeft derhalve in dit boekjaar geen bijzondere waardevermindering op de goodwill voor Colijn doorgevoerd. Bij een onwaarschijnlijk grote verandering in de belangrijkste variabelen is nog geen sprake van een bijzondere waardevermindering. Grondbank Nederland/ Milieutechniek/ Van Rens De toets is uitgevoerd op toekomstige kasstromen. De kasstromen zijn verdisconteerd tegen een bruto wacc van 14,03% (2013: 18,4%). In de businessplanperiode van vijf jaar is uitgegaan van een groei van gemiddeld 9% per jaar. In de restwaardeperiode is geen verdere groei opgenomen. De uitkomst van de berekening van de realiseerbare waarde ligt boven de boekwaarde van de onderneming inclusief de daarin opgenomen goodwill. De Groep heeft derhalve in dit boekjaar geen bijzondere waardevermindering op de goodwill voor Grondbank Nederland, Milieutechniek en Van Rens doorgevoerd. Bij een onwaarschijnlijk grote verandering in de belangrijkste variabelen is nog geen sprake van een bijzondere waardevermindering.

93

Rasenberg De toets is uitgevoerd op toekomstige kasstromen binnen Nederland. De kasstromen zijn verdisconteerd tegen een bruto wacc van 12,53% (2013: 18,4%). In de businessplanperiode van vijf jaar is uitgegaan van een groei van gemiddeld 6% per jaar. In de restwaardeperiode is geen verdere groei opgenomen. Aan het einde van de businessplanperiode wordt een omzet verwacht van eur 122 mln. De uitkomst van de berekening van de realiseerbare waarde ligt boven de boekwaarde van de onderneming inclusief de daarin opgenomen goodwill. De Groep heeft derhalve in dit boekjaar geen bijzondere waardevermindering op de goodwill voor Rasenberg doorgevoerd. Bij een onwaarschijnlijk grote verandering in de belangrijkste variabelen is nog geen sprake van een bijzondere waardevermindering. Costruzione Linee Ferroviarie De toets is uitgevoerd op toekomstige kasstromen binnen Italië. De kasstromen zijn verdisconteerd tegen een bruto wacc van 15,7% (2013: 19,0%). In de businessplanperiode van vijf jaar is in het eerste jaar uitgegaan van een sterk lager resultaat dan in 2014 en daarna jaarlijks een lichte groei (2013: gemiddelde groei 6% per jaar). In de restwaardeperiode is 2% resultaatgroei per jaar opgenomen (2013: 0%). De uitkomst van de berekening van de realiseerbare waarde ligt boven de boekwaarde van de onderneming inclusief de daarin opgenomen goodwill. De Groep heeft derhalve in dit boekjaar geen bijzondere waardevermindering op de goodwill voor Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. doorgevoerd. Op basis van de uitgevoerde impairmenttoets ligt de realiseerbare waarde eur 0,6 miljoen boven de boekwaarde van de onderneming inclusief de daarin opgenomen goodwill. Wanneer de bruto wacc stijgt boven de 15,9% komt de realiseerbare waarde onder de boekwaarde uit. Siebens De toets is uitgevoerd op toekomstige kasstromen binnen België. De kasstromen zijn verdisconteerd tegen een bruto wacc van 11,36%. In de businessplanperiode van vijf jaar is uitgegaan van een groei van gemiddeld 1% per jaar. In de restwaardeperiode is geen verdere groei opgenomen. Aan het einde van de businessplanperiode wordt een omzet verwacht van eur 3,9 mln. De uitkomst van de berekening van de realiseerbare waarde ligt boven de boekwaarde van de onderneming inclusief de daarin opgenomen goodwill. De Groep heeft derhalve in dit boekjaar geen bijzondere waardevermindering op de goodwill voor Siebens doorgevoerd. Wanneer de bruto wacc stijgt boven de 13% komt de realiseerbare waarde onder de boekwaarde uit. Gevoeligheidsanalyse Bij een 1%-punt hogere bruto wacc dan de wacc’s zoals hierboven benoemd, daalt de contante waarde van de totale cashflows met circa eur 28 mln. Bij een 1%-punt lagere bruto wacc stijgt de contante waarde van de totale cashflows met circa eur 34 mln. Bij een 1%-punt lagere groeivoet daalt de contante waarde van de totale cashflows met circa eur 8 mln.

94

3 Vastgoedbeleggingen

2014 2013

Per 1 januari Kostprijs Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde

10.348

9.671

282

88

10.066

9.583

Mutaties boekjaar Boekwaarde 1 januari

10.066

9.583


-

Investeringen

-

193

Desinvesteringen

-

-

Bijzondere waardeverminderingen

-

-

Afschrijvingen Valutakoersverschillen Deconsolidatie Overige mutaties Boekwaarde 31 december

-

203

194

- -

-

(206)

484

9.657

10.066

Per 31 december Kostprijs Cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Boekwaarde

10.142

10.348

10.066

485 9.657

282

De reële waarde van vastgoedbeleggingen bedraagt per 31 december 2014 eur 9,7 mln (2013: eur 10,1 mln) en is gelijk aan de boekwaarde van de vastgoedbeleggingen. Deze waarde is op onafhankelijke wijze bepaald met inschakeling van erkende deskundigen. De waarde is gebaseerd op het contant maken van de huidige huuropbrengsten. Er is geen rekening gehouden met een verdere groei van de huuropbrengsten. De Groep ontvangt jaarlijks eur 0,6 mln voor de exploitatie (2013: eur 0,7 mln). De afschrijvingstermijnen zijn gebaseerd op de verwachte gebruiksduur. • Fundering / Ruwbouw / Overig 50 jaar • Dak / Warmte / Ventilatie 15 jaar • Kozijnen / Gevels / Gas / Elektra / Liften 25 jaar

95

4 Deelnemingen en joint ventures

Belang Strukton

Vlottende activa

Vaste

Kortlopende Langlopende

Saldo

Bedrijfs-

Resultaat

activa verplichtingen verplichtingen opbrengsten

2013 Costruzione Linee Ferroviarie S.p.A.

40%

-

-

-

-

-

Strukton Finance Holding bv

20%

333

(904)

331

3.172

A1 Electronics Netherlands bv

50%

569

153

291

86

Eurailscout bv

50%

2.344

9.727

2.316

Tubex bv

50%

1.294

133

806

DMI GmbH

23.400

(6.538)

(4.074)

46

207

345

1.855

131

6.634

3.121

8.907

(205)

6

616

3.174

66

50%

2.865

381

895

112

2.239

3.350

22

Aduco Holding bv

33,3%

994

1.858

61

-

2.790

12

263

APA bv

33,3%

1.924

647

1.244

109

1.218

5.113

448

APRR bv

25%

2.610

1.951

2.079

858

1.624

7.495

246

Bituned bv

50%

3.362

9

1.719

36

1.616

18.239

318

Exploitatiemaatschappij DC16 bv

50%

355

-

1.078

-

(723)

1.420

(195)

Exploitatiemaatschappij Komfort bv

50%

1.814

-

2.062

20

(268)

6.715

(42)

Overige 721 (539) Totaal

9.224

(5.818)

2014 Strukton Finance Holding bv

20%

233

(3.066)

331

3.172

A1 Electronics Netherlands bv

50%

714

270

284

208

Eurailscout bv

50%

6.409

10.869

7.217

4.125

Tubex bv

50%

1.399

126

583

4

DMI GmbH

50%

2.625

374

584

-

Aduco Holding bv

25%

2.632

800

1.500

-

APA bv

25%

1.663

710

1.129

-

APRR bv

25%

2.472

1.837

2.505

-

Bituned bv

50%

4.730

63

3.019

-

Exploitatiemaatschappij DC16 bv

50%

443

-

500

Exploitatiemaatschappij Komfort bv

50%

716

-

805

(6.336)

-

451

492

2.527

201

5.936

11.783

190

938

2.899

324

2.415

4.544

575

1.932

9

454

1.244

5.307

576

1.804

7.461

432

1.774

19.227

410

755

(812)

1.193

(89)

22

(111)

2.395

157

Overige 1.623 345 Totaal 10.899

De in de tabel vermelde bedragen zijn naar rato van het belang van de Groep in de deelnemingen.

4.026

96

Het verloop van de deelnemingswaarde is als volgt:

2014

Per 1 januari

9.224

Koersverschillen Uitbreiding

2013 36.069

36

(1)

4.157

2.530

Resultaat lopend jaar

4.026

(5.818)

Uitgekeerd dividend

3.712

343

Overige mutaties

(2.832)

Per 31 december

10.899

(23.213)

9.224

De uitbreiding in 2014 van eur 4,2 mln betreft een agiostorting bij Eurailscout bv (eur 2,5 mln) en agiostortingen bij deelnemingen van Ooms Construction bv. De overige mutatie van eur -2,8 mln in 2014 wordt voornamelijk veroorzaakt door de mutatie van de waardering van de renteswaps van de PPS-projecten. De overige mutatie in 2013 van eur -23,2 mln wordt voornamelijk veroorzaakt door de uitbreiding van het aandelenbelang in Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. en Uniferr S.r.l. in Bologna (Italië) van 40% naar 60% in 2013. De acquisitie van het aanvullende 20%-belang in 2013 heeft ertoe geleid dat Strukton beslissende zeggenschap over deze deelnemingen heeft verkregen en dat deze deelnemingen nu voor 100% worden meegeconsolideerd met een minderheidsbelang derden. Als gevolg daarvan worden deze deelnemingen vanaf het moment van overname niet meer verantwoord onder de geassocieerde deelnemingen en joint ventures. Het negatieve saldo van de activa en verplichtingen van Strukton Finance Holding bv is het gevolg van de waardering van renteswaps die zijn afgesloten om leningen met een variabele rente om te zetten in een vaste rente. Het negatieve saldo van deze renteswaps is verantwoord bij de niet-gerealiseerde resultaten. Het negatieve saldo van de activa en verplichtingen van Exploitatiemaatschappij DC16 bv en Exploitatiemaatschappij Komfort bv is het gevolg van cumulatieve gerealiseerde resultaten. Via Strukton Finance Holding bv participeert de Groep in diverse publiek-private samenwerkingsverbanden. De in deze pps-projecten gerealiseerde cashflows staan niet ter vrije beschikking van de Groep. Voor de overige deelnemingen zijn geen beperkingen van toepassing. In de gedeponeerde jaarrekeningen van de deelnemingen is aanvullende informatie met betrekking tot belasting, interest, kasstromen en afschrijvingen beschikbaar.

Gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten van de deelnemingen: Gerealiseerd resultaat Niet gerealiseerd resultaat Totaal resultaat

2014

2013

4.026

(5.818)

(2.347)

1.811

1.679

(4.007)

In 2014 bedraagt het gerealiseerde resultaat van de deelnemingen eur 4,0 mln. Het negatieve resultaat van eur -5,8 mln in 2013 wordt in belangrijke mate veroorzaakt door het resultaat van Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A.

97

5 Overige financiële vaste activa

Per 1 januari 2013 Investeringen

Langlopende Pps- Beleggingen Financiële vorderingen vorderingen derivaten

Totaal

19.273

2.638

2.950

-

24.861

2.850

27.528

-

-

30.378

Desinvesteringen

-

-

-

-

-


-

15.710

-

-

15.710

-

-

-

229

10.275

17.514

Verstrekte leningen Aflossingen leningen

229 7.239


- - - - -

Deconsolidatie

- - - - -

Oprenting

-

719

-

-

719

Mutatie reële waarde

-

-

-

-

-

Overige mutaties

(1.798)

(1.798)

Per 31 december 2013

13.316

52.586

36.320

2.950

-

Per 1 januari 2014

13.316

36.320

2.950

-

52.586

Investeringen

-

-

-

-

-

Desinvesteringen

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1.861

455

1.816


-

Verstrekte leningen

1.861

Aflossingen leningen

1.361


- - - - -

Deconsolidatie

-

33.957

-

-

33.957

Oprenting

-

153

-

-

153

-

-

-

-

-

1.012

1.012

Mutatie reële waarde Overige mutaties Per 31 december 2014

14.828

2.061

2.950

-

19.839

De inconsolidatie via bedrijfscombinaties in 2013 onder de pps-vorderingen heeft betrekking op de acquisitie van spc ise bv. Deze special purpose company waarin het pps-project wordt uitgevoerd heeft gedurende 2013 voor een bedrag van eur 27,5 mln geïnvesteerd. Daarnaast heeft zij in boekjaar 2013 een aflossing ontvangen van eur 0,3 mln welke is verantwoord onder aflossingen op pps-vorderingen 2013. Op 30 juli 2014 heeft Strukton 90% van het belang in spc ise bv verkocht aan dif Infra 3 Finance bv. De verantwoorde deconsolidatie onder de pps-vorderingen in 2014 heeft betrekking op deze verkoop. Een belangrijk deel van de aflossing op de langlopende vorderingen 2013 is het gevolg van de herfinanciering van de joint venture Eurailscout Inspection & Analysis bv. Met deze externe herfinanciering is de door Strukton Rail bv verstrekte financiering voor een bedrag van eur 6,4 mln afgelost in 2013. Onder de beleggingen is het belang in Voestalpine Railpro bv (10%) verantwoord.

98

6 Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen De uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen zijn als volgt te specificeren naar de betreffende rubrieken:

Vorderingen Verplichtingen Saldo 2014 2013 2014 2013 2014 2013 Materiële vaste activa Immateriële activa

893 -

397

2.153

2.742

(1.260)

(2.345)

-

6.973

8.831

(6.973)

(8.831)

(205)

(1.802)

Onderhanden werken

1.119

153

1.324

1.955

Financiële derivaten

1.524

76

-

-

1.524

76

32.330

16.241

-

-

32.330

16.241

Fiscale waarde van opgenomen voorwaartse verliesverrekening Jubileumverplichting

70

70

-

-

70

70

Pensioenverplichting

3.205

448

-

-

3.205

448

Groepsmaatschappijen

4.054

-

-

-

4.054

-

25

138

17

45

8

93

43.220

17.523

10.467

13.573

32.753

3.950

Overige Totaal

Mutaties 2013 inzake het saldo van Saldo per Opgenomen Opgenomen in Overige Saldo per 01-01-13 in belasting- niet-gerealiseerde mutaties 31-12-13 belastingvorderingen en -verplichtingen last 2013 resultaten Materiële vaste activa

(3.071)

726

-

-

(2.345)

Immateriële activa

(3.847)

(4.984)

-

-

(8.831)

Onderhanden werken

-

(1.802)

-

-

(1.802)


259

(107)

(76)

-

76

Jubileumverplichting

145

(75)

-

-

70


731

(736)

453

-

448

Overige

(89)

182

-

-

93

(5.872)

(6.796)

377

-

(12.291)

voorwaartse verliesverrekening

6.288

9.953

-

-

16.241

Totaal

416

3.157

377

-

3.950

Fiscale waarde van opgenomen

Saldo per Opgenomen Opgenomen in Overige Saldo per 01-01-14 in belasting- niet-gerealiseerde mutaties 31-12-14 van belastingvorderingen en -verplichtingen: last 2014 resultaten Mutaties 2014 inzake het saldo

Materiële vaste activa

(2.345)

1.000

-

85

(1.260)

Immateriële activa

(8.831)

1.858

-

-

(6.973)

Onderhanden werken

(1.802)

478

-

1.119

(205)


76

-

1.448

-

1.524

Jubileumverplichting

70

-

-

-

70


448

(164)

2.154

767

3.205

Groepsmaatschappijen

-

4.054

-

-

4.054

Overige

93

(85)

-

-

8

(12.291)

7.141

3.602

1.971

voorwaartse verliesverrekening

16.241

15.953

-

136

32.330

Totaal

3.950

23.094

3.602

2.107

32.753

423

Fiscale waarde van opgenomen

99

De fiscale waarde van voorwaartse verliesverrekening is in 2014 toegenomen met eur 16,1 mln naar eur 32,3 mln (2013: eur 16,2 mln). De belangrijkste oorzaak hiervan is het negatief resultaat voor belasting van de Nederlandse fiscale eenheid. De verwachting van het verantwoordelijk management is dat het compensabele verlies volledig verrekend kan worden met toekomstige winsten. Dit is onderbouwd door middel van businessplannen. De toename van de latente belastingvordering met eur 4,1 mln als gevolg van een verschil in fiscale en commerciële waardering van groepsmaatschappijen, is het gevolg van de waardering van een latent liquidatieverlies als gevolg van staking van de activiteiten van Strukton Railinfra GmbH en haar dochtermaatschappijen. Op 18 december 2014 is het faillissement van deze Duitse vennootschappen aangevraagd. De feitelijke liquidatie zal plaatsvinden in 2015. De Nederlandse uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen zijn gewaardeerd tegen het geldende tarief van 25,0%.

31-12-2014 31-12-2013 7 Voorraden Grond- en hulpstoffen Gereed product Handelsgoederen

11.603

7.377

2.301

1.080

521

4.784

Vastgoed

18.113

18.584

32.537

31.825

Het niet verkochte deel van vastgoed betreft grondposities en gemaakte kosten voor vastgoedprojecten in uitvoering. Van het niet verkochte deel van het vastgoed in 2014 is voor een bedrag van eur 3,3 mln (2013: eur 3,2 mln) in zekerheid gegeven bij financiers.

31-12-2014 31-12-2013 8 Handelsen overige vorderingen Debiteuren

362.756

324.254

264

1.631

Overige vorderingen en overlopende activa

253.205

120.597

616.225

446.482

Vorderingen op verbonden partijen

De overige vorderingen en overlopende activa betreffen voor een groot deel nog te declareren termijnen voor onderhanden werken. Zie voor debiteurenrisico paragraaf 23.

9 Onderhanden 31-12-2014 werken 31-12-2013 Kosten verminderd met voorzieningen voor verliezen en risico’s en vermeerderd met naar rato van de voortgang genomen winsten

3.255.614

3.086.996

3.227.463

(82.802)

28.151

Positief saldo onderhanden werken

92.088

145.622

Negatief saldo onderhanden werken

174.890

117.471

(82.802)

28.151

Af: gedeclareerde termijnen

3.004.194

Het saldo onderhanden werken is als volgt samengesteld:

100

Het positief saldo onderhanden werken bestaat uit alle onderhanden projecten waarvan de gemaakte kosten plus de opgenomen winst, minus de opgenomen verliezen groter zijn dan de gedeclareerde termijnen. Het positief saldo onderhanden werken is verantwoord onder vlottende activa. Het negatief saldo onderhanden werken bestaat uit alle onderhanden projecten waarvan de gemaakte kosten plus de opgenomen winst, minus de opgenomen verliezen kleiner zijn dan de gedeclareerde termijnen. Het negatief saldo onderhanden werken is verantwoord onder kortlopende verplichtingen. In totaal is in 2014 eur 0,2 mln (2013: eur 1,7 mln) rente geactiveerd. Grote langlopende projecten worden in de meeste gevallen voorgefinancierd waardoor de gedeclareerde termijnen op deze projecten groter zijn dan de gemaakte kosten. Het positief saldo onderhanden werken bestaat voornamelijk uit kortlopende projecten. 10 Liquide middelen

31-12-2014 31-12-2013

Bank- en kastegoeden Direct opvraagbare deposito’s

134.532

115.589

-

-

134.532

115.589

In de liquide middelen zijn begrepen geldmiddelen van bouwcombinaties ad eur 83,3 mln (2013: eur 56,3 mln) en geldmiddelen die zijn ontvangen op geblokkeerde rekeningen ad eur 0,8 mln (2013: eur 1,4 mln). Deze geldmiddelen staan niet ter vrije beschikking van de onderneming. De groei van de gebonden liquide middelen in 2014 wordt in belangrijke mate veroorzaakt door de ontvangen geldmiddelen met betrekking tot het metro project in Riyadh. De geldmiddelen opgenomen in bouwcombinaties betreffen geldmiddelen in samenwerkingsverbanden waarbij contractueel is vastgelegd dat niet vrij mag worden beschikt over de liquide middelen. De geldmiddelen ontvangen op geblokkeerde rekeningen betreffen met name de in het kader van de Wet ketenaansprakelijkheid aan te houden G-rekeningen. De overige liquide middelen staan volledig ter vrije beschikking.

101

11 Groepsvermogen

Geplaatst

Agioreserve

Reserve

en gestort

omrekenings-

kapitaal

verschillen

Eigen vermogen toe te


reserve

Actuariële

Ingehouden

Onverdeeld

Eigen

Aandeel

Totaal

reserves

winsten

resultaat

vermogen

derden

groeps-

deel

toe te

nemingen

rekenen aan

vermogen

aandeel-

rekenen aan aandeelhouders

houders moeder-

van de moedermaatschappij:

Stand per 1 januari 2013

maatschappij

2.269 10.000

2.082

758 (6.946) (6.773) 184.531 18.242 204.163

- 204.163

Inconsolidatie

-

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-

- 18.242 (18.242)


- - - - - - - (16.577) (16.577) - (16.577)


-

- 28.941 28.941 -

640

640

-

-

(503)

-

1.583

1.912

26

-

3.018

-

3.018

Agiostorting

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Uitgekeerd dividend

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-



-

- - - - - - - - - (29.560) (29.560)


2.269 10.000

Geplaatst

Agioreserve

1.579

Reserve

en gestort

omrekenings-

kapitaal

verschillen

758 (5.363) (4.861) 202.799 (16.577) 190.604


reserve

21 190.625

Actuariële

Ingehouden

Onverdeeld

Eigen

Aandeel

Totaal

reserves

winsten

resultaat

vermogen

derden

groeps-

deel

toe te

nemingen

rekenen aan

vermogen


Stand per 1 januari 2014

2.269 10.000

1.579

758 (5.363) (4.861) 202.799 (16.577) 190.604

21 190.625

Inconsolidatie

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-

- (16.577) 16.577

-

-

-


- - - - - - - (34.446) (34.446) 1.679 (32.767)


-

-

(827)

Mutatie wettelijke reserve

-

-

-

135

-

Agiostorting

-

-

-

-

-

Uitgekeerd dividend

-

-

-

-

-



- (6.694) (6.721)

-

(957)

- (15.199)

- (15.199)

-

(135)

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

- - - - - - - - - (1.679) (1.679)


2.269 10.000

752

893 (12.057) (11.582) 185.130 (34.446) 140.959 (1.658) 140.980

Geplaatst en gestort kapitaal Het maatschappelijk kapitaal van Strukton Groep nv bestaat in 2014 uit 500 gewone aandelen met een nominale waarde van eur 4.538 per aandeel (2013: idem). Het geplaatst kapitaal van Strukton Groep nv bestaat in 2014 uit 500 gewone aandelen met een nominale waarde van eur 4.538 per aandeel (2013: idem). Alle geplaatste aandelen zijn volgestort. Agioreserve Per overnamedatum van 29 oktober 2010 is door Oranjewoud nv een agiostorting gedaan van eur 10 mln. Op 6 maart 2015 is door de aandeelhouder een agiostorting ter grootte van eur 10 mln geëffectueerd. Zie hiervoor ook de paragraaf ‘gebeurtenissen na balansdatum’.

102

Reserve omrekeningsverschillen De reserve omrekeningsverschillen omvat alle valutaverschillen die ontstaan door de omrekening van de nettoinvestering van Strukton in buitenlandse dochterondernemingen. In 2014 is een bedrag van eur 0,8 mln onttrokken aan de reserve omrekeningsverschillen (2013: eur 0,5 mln onttrokken). Wettelijke reserve deelnemingen De gevormde wettelijke reserve betreft een wettelijke reserve inzake Costruzione Linee Ferroviarie S.p.A. (Italië) en een wettelijke reserve inzake Strukton Rail nv (België). De wettelijke reserve inzake Costruzione Linee Ferroviarie S.p.A. bedraagt eur 0,6 mln (2013: eur 0,4 mln). De wettelijke reserve inzake Strukton Rail nv bedraagt eur 0,3 mln (2013: eur 0,3 mln). Afdekkingsreserve De afdekkingsreserve bestaat uit de cumulatieve mutatie in de reële waarde van dekkingsinstrumenten wanneer de afgedekte transactie nog niet heeft plaatsgevonden of de afgedekte positie nog niet is beëindigd. In 2014 is de reserve verlaagd met een bedrag van eur 6,7 mln (2013: verhoging eur 1,6 mln). De afdekkingsreserve heeft betrekking op de waardering van swaps in de special purpose companys waarin ppsprojecten worden uitgevoerd en waarin de Groep participeert. Tevens is een deel het gevolg van het afsluiten van een swap voor het afdekken van het renterisico op de langlopende lening van de Groep. Daarnaast zijn in 2014 valutatermijncontracten afgesloten voor het metroproject in Riyadh waarbij het valutarisico op toekomstige kasstromen in usd wordt afgedekt. De mutatie van de afdekkingsreserve wordt voornamelijk veroorzaakt door de ontwikkelingen van de rente en de dollarkoers. Actuariële reserve De actuariële reserve bestaat uit de cumulatieve mutatie van de reële waarde van pensioenverplichtingen ten gevolge van wijzigingen in de actuariële uitgangspunten. De actuariële reserve is in 2014 met eur 6,7 mln afgenomen (2013: toename eur 1,9 mln). Deze afname wordt met name veroorzaakt door de relatief sterke daling van de discount rate. Ingehouden winsten In 2014 is geen dividend uitgekeerd (2013: idem).

12 Aandeel derden Strukton Railinfra Projecten bv heeft op 9 april 2013 zijn belang in de Italiaanse Spoorbouwers Costruzione Linee Ferroviarie S.p.A. en Uniferr S.r.l. uitgebreid van 40% naar 60%. Als gevolg van deze acquisities heeft Strukton zeggenschap verkregen over deze deelnemingen en derhalve worden zij voor 100% meegeconsolideerd. Per balansdatum wordt voor de reële waarde van de verplichting voortkomend uit een eventuele uitoefening van de put-optie een schuld opgenomen. Hierdoor is het respectievelijke aandeel derden niet meer als onderdeel van het groepsvermogen verantwoord maar als langlopende schuld. Zie voor een nadere toelichting paragraaf 13 ‘Langlopende schulden’.

103

31-12-2014 31-12-2013

13 Langlopende schulden

Schulden financiering vastgoedprojecten Bankfinancieringen

3.128

3.228

54.020

47.860


4.718

304

Leaseverplichtingen

6.049

5.993

Non-recourse pps-financiering

1.824

16.621

31.061

29.560

4.530

4.425

105.330

107.991

Langlopend deel

61.050

99.639

Kortlopend deel

44.280

8.352

105.330

107.991

Optie aandelen Costruzione Linee Ferroviarie S.p.A. Overige langlopende schulden

De 40% minderheidsaandeelhouder Unieco Societa Cooperativa heeft een optie om de resterende 40% van de aandelen in Costruzione te verkopen aan Strukton Railinfra Projecten bv. Deze optie kan worden uitgeoefend in de periode tussen 9 april 2015 en 9 april 2018. De uitoefenprijs van deze optie bedraagt minimaal eur 32,0 mln. Voor de definitief vast te stellen koopprijs van de resterende 40% van de aandelen is sprake van een earn out-regeling. De reële waarde van de optie bedraagt eur 31,1 mln, dit is exclusief een mogelijk earn out aanpassing. Voor de vaststelling van de reële waarde is uitgegaan van een oprenting van de verplichting met een interest percentage van 2,9% op jaarbasis. Indien de put-optie wordt ingeroepen dan is Strukton niet eerder dan 18 maanden na het inroepen van de optie verplicht om de overeengekomen koopsom te voldoen. Het aflossingsschema van de langlopende schulden is als volgt:

< 1 jaar

1-5 jaar

> 5 jaar

Totaal

-

3.228

-

3.228

2013 Schulden financiering vastgoedprojecten Bankfinancieringen

5.185 40.925 1.750 47.860


-

304

-

304

Leaseverplichtingen

2.432

3.561

-

5.993

Non-recourse pps-financiering Optie aandelen Costruzione Linee Ferroviarie S.p.A. Overige langlopende schulden

714 2.707 13.201 16.621 -

29.560

-

29.560

21

-

4.404

4.425

8.352

80.285

19.355

107.991

-

3.128

2014 Schulden financiering vastgoedprojecten Bankfinancieringen

-

3.128

42.977 9.457 1.586 54.020


721

Leaseverplichtingen

306 5.743


279 1.545

Optie aandelen Costruzione Linee Ferroviarie S.p.A. Overige langlopende schulden

-

3.997

-

4.718

- 6.049 - 1.824

31.061

-

31.061

(3)

129

4.404

4.530

44.280

55.060

5.990

105.330

De afname van de langlopende leningen is in belangrijke mate het gevolg van de bankfinanciering welke in 2013 als langlopend werd gepresenteerd voor een bedrag van eur 45,0 mln. Als gevolg van het niet behalen van de bankconvenanten per 31-12-2014, is de bankfinanciering in 2014 van eur 40,0 mln als kortlopend gepresenteerd. De toename van de langlopende schuld met betrekking tot financiële derivaten wordt met name veroorzaakt door de daling van de reële waarde van het valutatermijncontract dat in 2014 is afgesloten voor het metroproject in

104

Riyadh. Hierbij is het valutarisico op toekomstige kasstromen in usd afgedekt. De daling van de reële waarde van dit valutatermijncontract wordt veroorzaakt door de sterke daling van de euro ten opzichte van de dollar in 2014. De afname van de non-recourse pps-financiering wordt veroorzaakt door de verkoop van 90% van het belang in spc ise bv aan dif Infra 3 Finance bv. De overige langlopende schulden betreffen onderhandse leningen. Voor meer informatie over de rente en valutarisico’s wordt verwezen naar paragraaf 23 ‘Financiële instrumenten’ en de paragraaf ‘Financieel risicobeheer’ in de grondslagen voor financiële verslaggeving. 14 Voorzieningen

Reorganisatie- voorziening

Pensioen- Jubileum- Garantie- Overige voorziening verplichtingen verplichtingen voorzieningen

Totaal

Samenvatting van de mutaties in 2013: Stand per 1 januari 2013

158

21.413

4.380

2.264

1.150

29.365

In-/deconsolidatie

750

4.110

198

346

11.741

17.145

-

(509)

-

-

-

(509)

Koersverschillen Dotatie

90

3

1.079

3.079

898

1.922

15

-

1.078

3.913

Vrijval

-

-

58

1.157

2.286

3.501

Oprenting voorziening

-

-

-

-

-

-

Onttrekking

Overige mutaties Per 31 december 2013 Langlopend deel

1.907

-

100

-

-

(23)

(595)

(518)

2.017

23.092

4.595

1.433

10.011

41.148

-

23.092

4.237

1.433

10.011

38.773

Kortlopend deel

2.017

-

358

-

-

2.375

2.017

23.092

4.595

1.433

10.011

41.148

2.017

23.092

4.595

1.433

10.011

41.148

Samenvatting van de mutaties in 2014: Stand per 1 januari 2014 In-/deconsolidatie Koersverschillen Dotatie

-

8.914

-

1.330

1.137

11.381

(35)

(2.046)

-

(1)

(6)

(2.088)

5.955

12.197

187

100

130

18.569

Onttrekking

830

-

87

692

2.363

3.972

Vrijval

100

-

-

1.102

978

2.180

-

-

-

-

-

-

Oprenting voorziening Overige mutaties

1.067

-

(146)

16

(7.157)

(6.220)


8.074

42.157

4.549

1.084

774

56.638

-

42.157

4.215

1.084

756

48.212

Langlopend deel Kortlopend deel

8.074

-

334

-

18

8.426

8.074

42.157

4.549

1.084

774

56.638

Bij de actuariële berekening van de jubileumverplichting is uitgegaan van een disconteringsvoet van 1,5% (2013: 2,75%). De disconteringsvoet is gebaseerd op de marktrendementen van hoogwaardige ondernemings obligaties. De in-/deconsolidatie van de voorzieningen wordt met name veroorzaakt door de acquisitie van Balfour Beatty Scandinavia (eur 12,5 mln) en de deconsolidatie van de pensioenvoorziening van Strukton Railinfra GmbH (eur 1,0 mln). De deconsolidatie van Strukton Railinfra GmbH is het gevolg van staking van de activiteiten van

105

Strukton Railinfra GmbH en haar dochtermaatschappijen eind 2014. Op 18 december 2014 is het faillissement aangevraagd. De dotatie aan de reorganisatievoorzienig van eur 6,0 mln houdt verband met een goedgekeurd, gedetailleerd en formeel reorganisatieplan bij het segment railsystemen. De relatief hoge dotatie aan de pensioenvoorziening is met name het gevolg van een sterke daling van de discount rate in 2014. Het koersverschil van eur -2 mln wordt veroorzaakt door een relatief sterke koersdaling van de euro ten opzichte van de Zweedse kronen. De overige voorzieningen bestaan uit voorzieningen voor risico’s voor gerechtelijke procedures tegen Strukton Groep nv en/of zijn werkmaatschappijen, en overige relatief kleine risico’s. De overige mutatie van eur 7,2 mln binnen de overige voorzieningen betreft voornamelijk een herrubricering van een voorziening van Costruzione Linee Ferroviarie S.p.A. van overige voorzieningen naar onderhanden werken. Dit betreft een voorziening die betrekking heeft op een onderhanden project. Pensioenverplichtingen Voor het personeel van de werkmaatschappijen van Strukton Groep nv gelden de pensioenregelingen van de volgende pensioenfondsen met vermelding van de aantallen aangesloten actieven per 31 december 2014: • Bedrijfstakpensioenfonds Bouw (1.711) • Bedrijfstakpensioenfonds Betonproductie industrie (20) • Bedrijfstakpensioenfonds Metaal en Techniek (1.466) • Spoorwegpensioenfonds (1.984) • Groepsverzekering Zwitserleven (7) • Pensioenfonds Vervoer (14) • Alecta pensioenverzekering plan Zweden ITP schema (232) • Alecta pensioenverzekering plan Zweden SAF-LO schema (380) • Axa pensioenverzekering Strukton Railinfra nv België (59) De bovengenoemde eerste drie pensioenregelingen betreffen regelingen van bedrijfstakpensioenfondsen. In alle gevallen waarin sprake is van aansluiting bij bedrijfstakpensioenfondsen geldt dat groepsmaatschappijen, in het geval van een tekort bij het bedrijfstakpensioenfonds, geen verplichting hebben tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan het voldoen van toekomstige premies. Evenmin kunnen de groepsmaatschappijen rechten doen gelden op eventuele overschotten in de fondsen. Als gevolg hiervan zijn deze pensioenregelingen in deze jaarrekening verwerkt als toegezegde bijdrageregeling. Wat betreft de pensioenregeling voor de bedrijfstak spoorwegen, ondergebracht bij het spoorwegpensioenfonds, geldt dat in 2005 werkgevers en werknemersvertegenwoordigers in deze bedrijfstak overeenstemming hebben bereikt over een nieuwe pensioenregeling. Deze regeling is op 31 december 2005 ingegaan. Deze regeling kwalificeert voor de financiële verantwoording als een toegezegde bijdrageregeling. Kenmerk van deze pensioenregeling is dat de onderneming in het kader van deze regeling zich heeft verplicht tot het betalen van een vooraf vastgestelde jaarlijkse premie. De onderneming heeft na betaling van de overeengekomen premie geen verplichting tot het betalen van aanvullende bedragen in geval sprake zou zijn van een tekort bij het pensioenfonds. Evenmin kunnen de groepsmaatschappijen rechten doen gelden op eventuele overschotten in de fondsen. De actuariële risico’s en de beleggingsrisico’s liggen bij het pensioenfonds en zijn deelnemers.

106

De pensioenregeling ondergebracht bij Zwitserleven is gekwalificeerd als een toegezegde bijdrageregeling. De dekkingsgraad van de bedrijfstakpensioenfondsen is als volgt:

31-12-2014 31-12-2013 Bedrijfstakpensioenfonds Bouw

114,5%

111,6%

Bedrijfstakpensioenfonds Betonproductie industrie

106,4%

105,2%

Bedrijfstakpensioenfonds Metaal en Techniek

102,8%

103,8%

Spoorwegpensioenfonds

115,7%

121,5%

Voor een zestal pensioenregelingen die te kwalificeren zijn als een toegezegde pensioenregeling is een voorziening opgebouwd.

Pensioenvoorziening 31-12-2014 31-12-2013 Strukton Rail AB (Zweden)

34.701

16.690

1.638

992

-

788

Reef Infra bv (Nederland)

1.434

1.004

Rasenberg Wegenbouw bv (Nederland)

1.246

791

Strukton Railinfra nv (België) Strukton Rail GmbH (Duitsland)

Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. (Italië)

3.138

2.827

42.157

23.092

De stijging van de pensioenvoorziening in 2014 wordt voornamelijk veroorzaakt door de inconsolidatie van Balfour Beatty Rail Scandinavia en de daling van de disconteringsvoet. De Alecta pensioenverzekering SAF-LO schema is een toegezegde pensioenregeling. Voor de acquisitie van Strukton Rail AB (voorheen Svensk Banproduktion) was de pensioenvoorziening ondergebracht bij een collectieve regeling voor de publieke sector (ITP schema). Een deel van deze pensioenvoorziening is een toegezegde pensioenregeling. De contante waarde van deze verplichting is in de balans van de onderneming opgenomen. De pensioenverzekering voor de medewerkers van Strukton Railinfra nv in België betreft een toegezegde pensioenregeling. Strukton Railinfra GmbH had een beperkte toegezegde pensioenregeling voor zijn medewerkers; hiervoor was in 2013 een bedrag op de balans van de vennootschap voorzien van eur 0,8 mln. In 2014 zijn de activiteiten van Strukton Railinfra GmbH en haar dochtermaatschappijen gestaakt. Op 18 december 2014 is het faillissement van de Duitse vennootschappen aangevraagd. Bij Reef Infra bv is een indexatieverplichting opgenomen voor de pensioenregeling. Deze is ondergebracht bij Nationale Nederlanden. In deze pensioenregeling worden geen nieuwe rechten meer opgebouwd. Bij Rasenberg Wegenbouw bv is een indexatieverplichting opgenomen voor de pensioenregeling. Deze is ondergebracht bij Delta Lloyd. Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. heeft een beperkte toegezegde pensioenregeling voor zijn medewerkers; hiervoor is een bedrag op de balans van de vennootschap voorzien van eur 3,1 mln (2013: eur 2,8 mln). De pensioenverplichtingen en pensioenvermogen zijn bepaald op basis van actuariële berekeningen die per 31 december zijn uitgevoerd. Uitgangspunten, samenstelling en het verloop van de pensioenverplichting en het pensioenvermogen met betrekking tot de toegezegde pensioenregelingen voor Strukton Rail AB (Zweden),

107

Strukton Railinfra nv (België), Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. (Italië), Rasenberg Wegenbouw bv (Nederland), Reef Infra bv (Nederland) en zijn hieronder weergegeven.

31-12-2014 31-12-2013 Uitgangspunten Disconteringsvoet

1,5 - 2,5%

2,75 - 4,0%

Verwacht rendement op belegd vermogen lange termijn

1,5 - 2,5%

2,75 - 4,0%

Verwacht rendement op belegd vermogen komend jaar Loonsomstijging

-

-

2,0 - 3,3%

2,5 - 3,5%

1 - 2%

1 - 2%

1,5 - 1,75%

2,0%

Pensioenstijging Inflatie

De verwachte bijdrage aan de pensioenregeling in 2015 eur bedraagt 4,6 mln (2014: eur 2,5 mln).

Een toewijzing van het belegd vermogen aan verschillende beleggingsinstrumenten, zoals aandelen, obligaties en vastgoed, is niet van toepassing. De pensioenvoorzieningen in België en Nederland zijn gefinancierd door middel van een verzekeringscontract. De pensioenvoorzieningen in Zweden en Italië worden niet extern gefinancierd en zijn verantwoord in de respectievelijke vennootschappen. De volgende sterftetabellen zijn gehanteerd:

Sterftetabellen Strukton Rail AB (Zweden)

PRI 2011

Strukton Railinfra NV (België) MR/FR sterftetabellen conform Belgian Control legislation t.b.v. minimum funding doeleinden Strukton Rail GmbH (Duitsland)

Heubeck-Richttafeln 2005G

Reef Infra bv (Nederland)

AG 2014 prognosetafel

Rasenberg Wegenbouw bv (Nederland)

AG 2014 prognosetafel

Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. (Italië)

ISTAT 2010

108

31-12-2014 31-12-2013

Samenstelling: Pensioenvermogen (reële waarde)

1.403

1.005

Pensioenverplichtingen (contante waarde)

(43.560)

(24.097)

Nadelig verschil

(42.157)

(23.092)

Verloop: Pensioenvermogen op 1 januari Inconsolidatie Verwacht rendement op beleggingen Pensioenpremies Uitbetaalde pensioenen Actuariële winst of verlies op beleggingen Overige mutaties Pensioenvermogen op 31 december

1.005

822

- 38

-

700

1.117

(538)

(956)

198

-

-

22

1.403

1.005

Pensioenverplichtingen op 1 januari

24.097

22.235

Inconsolidatie

9.936

4.110

In boekjaar toe te kennen aanspraken

1.351

1.496

Interestkosten

1.350

790

(538)

(919)

Actuariële winst of verlies op verplichtingen

Uitbetaalde pensioenen

10.370

(2.510)

Koersverschillen

(2.048)

(534)

Overige mutaties

(957)

(571)

43.560

24.097

Pensioenverplichtingen op 31 december

Actuariële resultaten op 1 januari

5.213

7.861

(176)

-

Inconsolidatie

-

-

Afschrijvingen actuariële resultaten

-

-

10.197

(2.835)

-

-

-

(186)

Correctie beginstand

Actuariële (winst) of verlies op verplichtingen Actuariële (winst) of verlies op beleggingen Koersmutaties Overige mutaties Actuariële resultaten op 31 december

(226)

374

15.008

5.213

2014 2013

Pensioenkosten componenten uit hoofde van toegezegde pensioenregelingen: In boekjaar toe te kennen aanspraken

1.351

1.496

Rentekosten

1.350

790

(38)

-

-

-

2.662

2.286

Verwacht rendement op beleggingen Overige Totale pensioenkosten in de winst-en-verliesrekening

Wanneer de disconteringsvoet bij verder gelijkblijvende aannames zou stijgen met 1%-punt, dan zou de contante waarde van de pensioenverplichtingen met eur 8,6 mln dalen. Bij een daling van de disconteringsvoet met 1%punt en verder gelijkblijvende omstandigheden, zou de contante waarde van de pensioenverplichtingen stijgen met eur 11,3 mln. De inconsolidatie van de pensioenvoorziening in 2014 van eur 9,9 mln heeft voornamelijk betrekking op de acquisitie van Balfour Beatty Rail Scandinavia.

109

15 Handels 31-12-2014 en overige schulden 31-12-2013 Schulden aan leveranciers Schulden aan verbonden partijen Belastingen en premies sociale verzekeringen Pensioenpremies

Kortlopend deel van langlopende schuld

349.260

270.111

1.727

559

56.837

59.951

3.877

3.827

44.280

8.352

Overige schulden en overlopende passiva

200.610

171.989

656.591

514.789

De stijging in 2014 wordt onder andere veroorzaakt doordat de bankfinanciering van eur 40,0 mln, als gevolg van het niet behalen van de bankconvenanten, in 2014 als kortlopende schuld is gepresenteerd. In 2013 is deze bankfinanciering (eur 45,0 mln) onder de langlopende schulden gepresenteerd. Daarnaast wordt de stijging veroorzaakt door de inconsolidatie van Balfour Beatty Rail Scandinavia en door het metroproject in Riyadh, Saoedi-Arabië. De overige schulden en overlopende passiva bestaan voor een groot deel uit nog te ontvangen facturen voor afgesloten werken en nog te betalen vakantiegelden en verschuldigde verlofdagen.

16 Bedrijfsopbrengsten en operationeel resultaat

Bedrijfsopbrengsten 2014 2013 Railsystemen

812.751

645.780


617.599

562.892


344.563

374.373

1.774.913

1.583.045

De stijging van de bedrijfsopbrengsten wordt voornamelijk veroorzaakt door de segmenten railsystemen en civiele infrastructuur. Bij railsystemen wordt de stijging met name veroorzaakt door de inconsolidatie van Balfour Beatty Rail Scandinavia en door het feit dat Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. in 2014 het gehele jaar is meegeconsolideerd. In 2013 was Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. vanaf 9 april meegeconsolideerd. De stijging van de bedrijfsopbrengsten bij het segment civiele infrastructuur wordt met name veroorzaakt door het metroproject in Riyadh. In de bedrijfsopbrengsten is in 2014 een transactieresultaat van eur 0,7 mln verantwoord (2013: eur 5,7 mln).

Uitsplitsing opbrengstcategorieën

2014

2013

Projecten in opdracht van derden

1.291.075

1.199.162

Serviceonderhoud en concessies

449.319

360.011

7.997

8.229

Omzet uit voorraad Overige

26.523 1.774.913

15.643 1.583.045

De bedrijfsopbrengsten uit serviceonderhoud en concessies is gestegen met 24,8%. Dit is met name het gevolg van de acquisitie van Balfour Beatty Rail Scandinavia.

110

Operationeel resultaat (EBITDA) Railsystemen Civiele infrastructuur Techniek en gebouwen

2014

2013 *

38.330

49.086

(45.450)

(17.818)

337

(15.397)

(6.783)

15.871

* Geherrubriceerd als gevolg van stelselwijziging

Het operationeel resultaat is in 2014 met eur 22,7 mln gedaald. Bij het segment railsystemen is het resultaat 2013 positief beïnvloed doordat in Zweden overeenstemming werd bereikt met de opdrachtgever Travikvernet (railinfrastructuur manager) over een reeds langlopende discussie over meerwerk. Als gevolg van deze overeenstemming werd een bedrag van eur 7,2 mln toegevoegd aan het resultaat. Bij het segment civiele infrastructuur is in 2014 voor het project A15 Maasvlakte-Vaanplein een aanvullende voorziening getroffen van 33,0 miljoen (2013: eur 35 mln). Daarnaast is er voor het project A2 Ondertunneling Maastricht in 2014 een verlies verantwoord van eur 15,8 mln. Het resultaat van het segment techniek en gebouwen werd in 2013 negatief beïnvloed met eur 5,8 mln door het in het ongelijk gesteld zijn in een langlopende arbitragezaak. Daarnaast zijn in 2013 in dit segment kosten geboekt voor de afbouw van capaciteit. In totaliteit is in 2014 een bedrag van eur 15,0 mln (2013: eur 13,3 mln) aan reorganisatie- en integratiekosten verantwoord in de winst-en-verliesrekening. (De integratiekosten hebben met name betrekking op de overgenomen railactiviteiten van Balfour Beatty in Scandinavië.) 17 Kosten van gronden hulpstoffen, materiaal en uitbesteed werk Kosten van gronden hulpstoffen, materiaal en uitbesteed werk betreffen direct aan het productieproces toe te wijzen externe kosten.

18 Lonen, salarissen en sociale lasten 2014 2013 Lonen en salarissen

361.834

353.923

Sociale lasten

72.993

58.627

Toegezegde bijdrageregelingen

30.755

32.228

2.662

2.286

386

360

468.631

447.424

Toegezegde pensioenregelingen Jubileumuitkeringen

De stijging van de lonen en salarissen en sociale lasten wordt voornamelijk veroorzaakt door de inconsolidatie van Balfour Beatty Rail Scandinavia. 19 Overige bedrijfskosten In 2014 is er in totaal eur 0,5 mln aan subsidies ontvangen. Van deze ontvangen subsidies is in 2014 eur 0,5 mln ten gunste van het resultaat gebracht (2013: eur 0,8 mln). Betreffende subsidies zijn in mindering gebracht op de kosten waarop de subsidie betrekking heeft. De kosten voor ‘research en development’ (exclusief opleidingskosten) bedroegen in 2014 eur 0,5 mln (2013: eur 0,7 mln).

111

20 Financiële 2014 baten en lasten 2013 Financiële baten Rentebaten derden Rentebaten groepsmaatschappijen Oprenting financiële vaste activa

2.193

2.410

-

-

153

719

Resultaat beleggingen

-

241

Koerswinsten

-

-

Mutatie derivaten

-

-

2.346

3.370

8.930

8.137

Financiële lasten Rentelasten derden Rentelasten non-recourse pps-financiering

90

601

Rentelasten groepsmaatschappijen

-

-

Koersverliezen

-

-

Mutatie derivaten

-

-

9.020

8.738

Saldo financiële baten en lasten

(6.674)

(5.368)

Het saldo van de financiële baten en lasten is ten opzichte van 2013 met eur 1,3 mln afgenomen. Er is voor eur 0,2 mln aan rentelasten geactiveerd in het onderhanden werk, zie ook paragraaf 9 ‘Onderhanden werken’.

112

21 Belastingen 2014 2013 Acute belastingen

8.312

(2.470)

Latente belastingen

(23.094)

(3.157)

(14.782)

(5.627)

De verantwoorde vennootschapsbelasting wijkt af van het bedrag dat in theorie verschuldigd zou zijn bij hantering van het gewogen gemiddelde belastingtarief (25,0%) dat van toepassing is op de resultaten van de geconsolideerde vennootschappen. De afwijking is als volgt toe te lichten: 2014 2013

Resultaat vóór belastingen

(47.549)

(21.564)

Nominale vennootschapsbelasting Nederlands tarief

(11.887)

(5.391)

634

(5)

(1.258)

185

-

316

Effect van verschillende belastingtarieven in diverse landen Deelnemingsvrijstelling Bijzondere waardevermindering goodwill Badwill

-

Afschrijving immateriële activa

1.842

Correctie met betrekking tot voorgaande jaren

(273) 1.483

663

34

Vrijval latentie t.g.v. purchase price allocation van acquisities

(1.854)

(1.656)

(Niet) compensabele verliezen

(3.781)

(474)

Vrijval latentie als gevolg van tariefswijziging

-

Overige inclusief niet-aftrekbare kosten

859 (14.782)

Effectieve belastingdruk

- 154 (5.627)

Effectieve belastingdruk (%)

31,1%

26,1%

In 2014 bedraagt de vennootschapsbelastingbate eur 14,8 mln (2013: eur 5,6 mln). Deze bate is voornamelijk het gevolg van het activeren van een fiscale voorwaartse verliescompensatie als gevolg van een negatief resultaat vóór belastingen van eur -47,6 mln. Het verschil tussen het nominale vennootschapsbelastingtarief van 25% en de effectieve belastingdruk in 2014 van 31,1% wordt met name veroorzaakt door de waardering van een latent liquidatieverlies van eur 4,1 mln als gevolg van staking van de activiteiten van Strukton Railinfra GmbH en haar dochtermaatschappijen. Op 18 december 2014 is het faillissement van deze Duitse vennootschappen aangevraagd. De Groep beschikt eind 2014 in totaliteit over een bedrag van eur 24,9 mln (2013: eur 35,6 mln) aan niet gewaardeerde compensabele verliezen. 22 Personeelsbestand Personeelsaantallen (gemiddeld)

2014 2013 Nederland Buitenland

Totaal Nederland Buitenland

Totaal

Railsystemen

1.962 1.495 3.457 2.082 1.015 3.097


1.478

-

1.478

1.376

13

1.389


1.615

-

1.615

1.715

-

1.715

5.055

1.495

6.550

5.173

1.028

6.201

In 2014 waren er gemiddeld 6.550 (2013: 6.201) fte’s in dienst, waarvan 1.495 (2013: 1.028) in het buitenland. De stijging van het aantal fte’s en het aantal fte’s in het buitenland wordt met name veroorzaakt door de inconsolidatie van Balfour Beatty Rail Scandinavia binnen het segment railsystemen. Ultimo 2014 bedraagt het aantal fte’s 6.581 (2013: 6.516). Per saldo is het gemiddeld aantal fte’s in 2014 met 349 toegenomen. De verhouding man : vrouw is 91,0% : 9,0%.

113

23 Financiële instrumenten

Maximale kredietrisico 31-12-2014 31-12-2013

Financiële leasevorderingen

-

Overige langlopende vorderingen

60.109

Obligaties

67.159

- -

Deposito's

-

-

Debiteuren

363.020

325.885

Overige vorderingen

351.872

270.749

Geldmiddelen en kasequivalenten

134.532

115.589

Voor afdekking gebruikte - renteswaps

-

-

- inflatieswaps

-

-

- valutatermijncontracten

- 909.533

779.381

Het merendeel (93%) van het maximale kredietrisico bestaat uit diverse kortlopende vorderingen en geldmiddelen (2013: 91%).

Verdeling debiteuren 31-12-2014 31-12-2013

Nederland

175.656 185.787

Eurogebied

98.459 103.082

Overig Europa

50.251

Overige

38.655 7.518

29.498

363.021 325.885

Het merendeel (75,5%) van de openstaande handelsdebiteuren bevindt zich in het eurogebied (2013: 88,6%). De toename van de debiteuren ‘overig Europa’ wordt voornamelijk veroorzaakt door de inconsolidatie van Balfour Beatty Rail Scandinavia. De toename van de overige debiteuren wordt met name veroorzaakt door het metroproject in Riyadh, Saoedi-Arabië.

Ouderdomsoverzicht debiteuren 31-12-2014 31-12-2013 Niet vervallen en niet voorzien (0-30 dagen)

Bruto Voorzien 167.327

Bruto Voorzien

-

163.929

-

Opeisbaar 31-60 dagen

82.257

-

51.023

-


23.502

475

17.333

183


28.635

297

41.822

1.295


58.569

-

49.577

1.971

4.907

1.404

9.153

3.503

365.197

2.176

332.837

6.952

363.021

325.885

Opeisbaar meer dan een jaar Totaal

Netto vordering debiteuren

In 2014 is het aandeel van de opeisbare handelsdebiteuren gestegen naar 54% (2013: 51%).

114

Mutatie voorziening dubieuze debiteuren 2014 2013 Per 1 januari

6.952

4.447

Inconsolidatie

-

-

Toevoegingen

2.052

2.340

Verbruik

2.360

304

Vrijval

3.472

1.718

Deconsolidatie

641

-

Overige mutaties

(355)

2.187

Per 31 december

2.176

6.952

In een aantal projecten werkt Strukton samen met Ballast Nedam. Gedurende al langere tijd was er onduidelijkheid over de continuïteit van Ballast Nedam. Ter beperking van het kredietrisico op Ballast Nedam is op 28 april 2015 een intentieovereenkomst gesloten met Ballast Nedam. Eén van de doelstellingen van deze overeenkomst is het zo veel als mogelijk beperken van het kredietrisico op Ballast Nedam. Voor details van deze overeenkomst wordt verwezen naar de paragraaf ‘gebeurtenissen na balansdatum’.

Liquiditeitsrisico Verplichtingen 31-12-2014 31-12-2013 Valuta

Nominale

Afloop-

Nominale Boekwaarde

Nominale Boekwaarde

rente datum waarde waarde

Langlopende verplichtingen EUR 2,93% 2015/2021 54.020 54.020 47.860 47.860 Bankfinanciering

Hypothecaire lening EUR 3,20%

2015 3.128 3.128 3.228 3.228

Non-recourse pps-financiering EUR 0,20% 2018/2043 1.824 1.824 16.621 16.621 Financiële leaseverplichtingen EUR

-

- 6.049 6.049 5.993 5.993

Derivaten EUR - - - 35.779 - 29.864 Overige verplichtingen EUR

-

- 63.209 63.209 56.771 56.771

Subtotaal 128.230 164.009 130.473 160.337 Kortlopende verplichtingen Schuld kredietinstellingen EUR 2015 78.044 78.044 70.010 70.010 Overige verplichtingen EUR

2015 847.392 847.392 639.933 639.933

Subtotaal 925.436 925.436 709.943 709.943 1.053.666 1.089.445 840.416 870.280 Totaal

Het merendeel (87,8%) van de verplichtingen is kortlopend en bestaat uit diverse handelscrediteuren en schuld kredietinstellingen (2013: 84,5%). In het kader van de bankfinanciering zijn zekerheden verstrekt aan de banken. Hierbij is het merendeel van de activa verpand.

115

Boekwaarden en contractuele kasstromen 2014

Boekwaarde

Contractuele

<6 mnd

6-12 mnd

1-2 jaar

2-5 jaar

>5 jaar

kasstromen

Niet afgeleide financiële verplichtingen Achtergestelde leningen

-

-

-

-

-

-

-

Bankfinancieringen

54.020

58.305

42.330

1.936

5.378

6.198

2.463

Hypothecaire leningen

3.128

3.231

51

3.179

-

-

-


1.824

2.040

42

321

328

1.349

-

Financiële leaseverplichtingen

6.049

6.049

179

127

787

4.956

-

Crediteuren en overige schulden

910.600

910.599 455.300

364.240

91.060

-

-

Schuld kredietinstellingen

78.044

79.582

40.047

39.535

-

-

-

Afgeleide financiële verplichtingen

37.160

39.723

1.635

1.422

2.414

34.252

-

1.090.826 1.099.528 539.584 410.759

99.967

46.755

2.463

2-5 jaar

>5 jaar

2013

Boekwaarde

Contractuele

<6 mnd

6-12 mnd

1-2 jaar

kasstromen

Niet afgeleide financiële verplichtingen Achtergestelde leningen

-

-

-

-

-

-

-

Bankfinancieringen

47.860

53.580

165

6.416

6.751

37.710

2.538

Hypothecaire leningen

3.228

3.453

56

56

3.340

-

-


16.621

34.873

745

747

1.470

3.985

27.926

5.993

1.692

1.692

2.609

-

-

688.352 344.176

275.341

68.835

-

-

Financiële leaseverplichtingen

5.993

Crediteuren en overige schulden

688.352

Schuld kredietinstellingen

70.010

71.472

35.980

35.492

-

-

-

Afgeleide financiële verplichtingen

29.864

35.077

513

513

897

33.154

-

861.928 892.800 383.327 320.257

83.903

74.849

30.464

Gegeven het beleid om de liquiditeits- en renterisico’s in te dekken, heeft de Groep swaps afgesloten. In 2013 heeft de Groep op groepsniveau een renteswap afgesloten om een variabele rentedragende schuld om te zetten naar een vast rentedragende schuld. Voor bovengenoemde swaps vindt hedge-accounting plaats volgens het kasstroommodel.

116

Kasstromen ten gevolge van derivaten 2014

Boekwaarde

Verwachte

<6 mnd

6-12 mnd

1-2 jaar

2-5 jaar

>5 jaar

kasstromen

Renteswaps Activa - - - - - - Verplichtingen (721)

(844)

(844)

-

-

-

-

Optie op aandelen Activa

-

-

-

-

-

-

Verplichtingen (31.061) (33.501)

-

-

-

- (33.501)

-

Valutatermijncontracten Activa

-

-

-

-

-

-

-

Verplichtingen (5.378)

(5.378)

(791)

(1.422)

(2.414)

(751)

-

(37.160) (39.723)

(1.635)

(1.422)

(2.414)

(34.252)

-

2013 Renteswaps Activa - - - - - - Verplichtingen (304)

(3.077)

(513)

(513)

(897)

(1.154)

-

Optie op aandelen Activa

-

-

-

-

-

-

-

Verplichtingen (29.560) (32.000)

-

-

- (32.000)

-

Valutatermijncontracten Activa

-

-

-

-

-

-

-

Verplichtingen

-

-

-

-

-

-

-

(29.864) (35.077)

(513)

(513)

(897)

(33.154)

-

117

Vreemde valuta risico’s Het merendeel van de activiteiten van de Groep vindt plaats in het eurogebied. Voor de dochterbedrijven buiten het eurogebied geldt dat zij veelal handelen in de valuta van het desbetreffende land. Voor transacties in vreemde valuta is het beleid dat de nettopositie volledig wordt gehedged door middel van vreemde valuta contracten. In 2014 is een valutatermijncontract afgesloten voor het metroproject in Riyadh waarbij het valutarisico op toekomstige kasstromen in usd is afgedekt. Het translatierisico op het eigen vermogen en verstrekte leningen aan dochters buiten het eurogebied wordt niet ingedekt. Het valutarisico van de Groep heeft betrekking op de buitenlandse dochters, in Scandinavië en in Riyadh (SaoediArabië) tot een bedrag van omgerekend eur 18,9 mln (2013: eur 15,0 mln). Wisselkoersen

Gemiddelde koers

Spot rate op verslagdatum

2014 2013 2014 2013 DKK

0,134 0,134 0,134 0,134

NOK

0,120 0,128 0,111 0,120

SEK

0,110 0,116 0,106 0,113

USD

0,753 0,753 0,827 0,728

AUD

0,679 NVT 0,678

NVT

SAR

0,201 NVT 0,220

NVT

VEF

0,120 NVT 0,131

NVT

Een toename van 10% van de euro ten opzichte van deze wisselkoersen per jaar ultimo zou het vermogen over de verslagperiode met eur 1,9 mln hebben verlaagd (2013: eur 1,5 mln). Een toename van 10% van de euro ten opzichte van deze wisselkoersen per jaareinde zou de winst over de verslagperiode met eur 0,1 mln hebben verlaagd (2013: eur 0,5 mln). Een afname met 10% van de euro ten opzichte van deze wisselkoersen per jaar ultimo zou een vergelijkbaar tegengesteld effect hebben gehad.

Renterisico 31-12-2014 31-12-2013

Boekwaarde Boekwaarde

Instrumenten met een vaste rente Financiële activa Financiële verplichtingen

2.061

36.320

61.893

70.474

(59.832) (34.154)

Instrumenten met een variabele rente Financiële activa

134.532

115.589

Financiële verplichtingen

81.172

73.238

53.360

42.351

Door een stijging van 100 basispunten in de rente zou het eigen vermogen en de winst over de verslagperiode met eur 0,5 mln zijn afgenomen (2013: eur 0,6 mln afname). Aangenomen wordt dat alle andere variabelen constant blijven. Een daling van 100 basispunten in de rente zou een vergelijkbaar maar tegengesteld effect hebben gehad. Dit renterisico is exclusief het effect van derivaten. Rente- en inflatieswaps Een stijging van 100 basispunten in de rente betekent een mutatie van het financiële derivaat van positief eur 0,8 mln. Nagenoeg het gehele bedrag van eur 0,8 mln zal via het eigen vermogen verlopen. Een daling van 100 basispunten in de rente betekent een mutatie van het financiële derivaat van negatief eur 0,8 mln. Nagenoeg het gehele bedrag van eur 0,8 mln zal via het eigen vermogen verlopen.

118

Boekwaarden versus reële waarden

Boekwaarde

Reële waarde

2014 2013 2014 2013 Financiële activa Langlopende vorderingen

14.828

13.316

Pps-vorderingen

2.061

Beleggingen

2.950


14.828

13.316

36.320

2.061

36.320

2.950

2.950

2.950

-

-

-

-


616.225

446.482

616.225

446.482

636.063

499.068

636.063

499.068

Financiële verplichtingen Schulden financiering vastgoedprojecten

3.128

3.228

3.128

3.228

47.860

Bankfinancieringen

54.020


4.718

Leaseverplichtingen

6.049


1.824

16.621

Optie aandelen Costruzione Linee Ferroviarie S.p.A.

54.020

47.860

304

4.718

304

5.993

6.049

5.993

1.824

16.621

31.061

29.560

31.061

29.560

Overige langlopende schulden

4.530

4.425

4.530

4.425

Handelsen overige schulden

656.591

514.789

656.591

514.789

78.044

70.010

78.044

70.010

839.965

692.790

839.965

692.790


De waardering van het financiële instrument derivaten is gebaseerd op de door de banken verstrekte gegevens en is getoetst met de vergelijkende cijfers uit de markt. Hiërarchie in reële waarden De Groep hanteert de volgende hiërarchie bij het bepalen en vermelden van financiële instrumenten, te onderscheiden naar waarderingsmethoden: • Niveau 1: genoteerde (niet-aangepaste) koersen op actieve markten voor identieke activa of verplichtingen. • Niveau 2: overige methoden waarbij alle variabelen een significant effect op de verwerkte reële waarde hebben en direct of indirect waarneembaar zijn. • Niveau 3: methoden waarbij variabelen worden gehanteerd die een significant effect op de verwerkte reële waarde hebben, doch niet zijn gebaseerd op waarneembare marktgegevens.

119

Hierarchie in reële waarden 31-12-2013

Totaal

Niveau 1

Niveau 2

Niveau 3

36.320

-

-

36.320

Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde: Pps-vorderingen Financiële derivaten

-

-

-

-

36.320

-

-

36.320

Financiële verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde: Financiële derivaten

304

-

304

-

29.560

-

-

29.560

29.864

-

304

29.560

31-12-2014

Totaal

Niveau 1

Niveau 2

Niveau 3

2.061

-

-

2.061

-

-

-

-

2.061

-

-

2.061

Financiële activa gewaardeerd tegen reële waarde: Pps-vorderingen Financiële derivaten

Financiële verplichtingen gewaardeerd tegen reële waarde: Financiële derivaten

4.718

-

4.718

-

Optie aandelen Costruzione Linee Ferroviarie S.p.A.

31.061

-

-

31.061

35.779

-

4.718

31.061

120

24 Kasstroomoverzicht 2014 2013 De uitsplitsing van de liquide middelen is als volgt: Liquide middelen

134.532

115.589


78.044

70.010

56.488 45.579

In het kasstroomoverzicht zijn de mutaties zonder kasstromen separaat zichtbaar gemaakt als onderdeel van de operationele kasstroom. Daarnaast zijn de ontvangen interest, betaalde interest en betaalde vennootschapsbelasting apart vermeld. De kasstroom is in 2014 eur 11,0 mln positief (2013: eur 12,1 mln positief ). De mutatie van de langlopende vordering inzake de pps-concessieovereenkomsten bedroeg in 2013 eur 17,3 mln en was verantwoord als een onderdeel van de operationele kasstroom. Deze vordering had voornamelijk betrekking op spc ise bv. Op 30 juli 2014 heeft Strukton 90% van het belang in ise bv verkocht aan dif Infra 3 Finance bv. Het resterende 10% belang in ise bv is onderdeel van de waardering van de niet geconsolideerde deelnemingen. De kasstroom die voortvloeit uit de verkoop van 90% van het belang van spc ise bv is opgenomen onder de investeringskasstroom. In het kasstroomoverzicht is bij verwerving/verkoop groepsmaatschappijen een netto kasuitstroom verantwoord van eur 0,1 mln. Dit betreft onder andere de acquisities van Balfour Beatty Rail Scandinavia en Siebens Spoorbouw BVBA. Daarnaast zijn de verkopen van 90% van het aandelenbelang van spc ise bv, de verkoop van 1% van het aandelenbelang van Safire bv en de verkoop van 2% van het aandelenbelang van Delfluent bv op deze regel verantwoord. In 2014 is eur 5,0 mln betaald in verband met de uitbreiding van het belang in de Italiaanse spoorbouwer Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. van 40% naar 60% in 2013. Ook deze betaling is opgenomen op de regel ‘verwerving/verkoop groepsmaatschappijen’. Het totale acquisitiebedrag van deze uitbreiding bedroeg eur 19,8 mln. In 2013 was reeds eur 9,8 mln betaald. De laatste eur 5,0 mln zal in 2015 betaald worden. In de financieringskasstroom is in 2014 een bedrag van eur 11,4 mln aan opgenomen leningen verantwoord. Dit betreft voornamelijk een opgenomen lening bij Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. De verantwoorde aflossing van eur 6,5 mln heeft met name betrekking op een aflossing op de bankfinanciering van de Nederlandse vennootschappen. De overige mutatie in de financieringskasstroom heeft voornamelijk betrekking op een financial leaseverplichting die in 2014 is aangegaan door de Italiaanse Spoorbouwer Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. 25 Niet in de balans opgenomen verplichtingen en gestelde zekerheden Voorwaardelijke verplichtingen Voorwaardelijke verplichtingen zijn verplichtingen die voortvloeien uit gebeurtenissen in het verleden en waarvan het bestaan alleen wordt bevestigd door het al dan niet plaatsvinden van een of meer onzekere toekomstige gebeurtenissen waarover de entiteit niet de volledige controle heeft. Indien het niet waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen die economische voordelen in zich bergen vereist zal zijn om een verplichting af te wikkelen of indien het bedrag van de verplichting niet met voldoende betrouwbaarheid kan worden gewaardeerd, worden betreffende verplichtingen eveneens aangemerkt als voorwaardelijke verplichtingen. De voorwaardelijke verplichtingen betreffen afgegeven garanties en eventuele verplichtingen uit gerechtelijke procedures tegen Strukton Groep nv en/of zijn werkmaatschappijen waarvan de omvang van de risico’s en eventuele verplichtingen die hieruit voortvloeien, niet met voldoende betrouwbaarheid kan worden gewaardeerd. Daarnaast is Strukton Groep nv hoofdelijk aansprakelijk voor alle schulden van vennootschappen onder firma (bouwcombinaties) waarin zij rechtstreeks participeert. Deze aansprakelijkheid is beperkt tot de in de vennootschappen onder firma participerende groepsondernemingen. In de jaarrekening zijn geen verplichtingen terzake opgenomen.

121

Door Strukton Groep nv zijn voor door werkmaatschappijen / deelnemingen opgenomen kredieten garanties afgegeven tot een bedrag van eur 5,0 mln (ultimo 2013: eur 2,5 mln). Per 31 december 2014 waren door bankiers garanties en bereidverklaringen afgegeven tot een bedrag van in totaal eur 323,5 mln (ultimo 2013: eur 248,5 mln). Deze garanties betreffen in hoofdzaak verplichtingen uit hoofde van onderhanden werken, onderhoudsverplichtingen inzake opgeleverde werken en investeringsverplichtingen. Voor vastgoedprojecten is voor een bedrag van eur 3,3 mln (2013: eur 3,2 mln) aan zekerheden gesteld ter dekking van opgenomen leningen. Huur- en operationele leaseovereenkomsten en investeringsverplichtingen De huurverplichtingen betreffen langlopende huurcontracten van kantoorruimten. De operationele leaseverplichtingen betreffen voornamelijk de toekomstige termijnen in verband met de lease van personenauto’s, bestelauto’s en personenbusjes. De investeringsverplichtingen betreffen contractuele verbintenissen in verband met verwerving van materiële vaste activa.

Huurverplichtingen 31-12-2014 31-12-2013 Korter dan 1 jaar

12.388

11.445

Langer dan 1 jaar en korter dan of gelijk aan 5 jaar

38.378

29.724

Langer dan 5 jaar

9.529

16.050

60.295

57.219

Operationele leaseverplichtingen Korter dan 1 jaar

22.817

21.561

Langer dan 1 jaar en korter dan of gelijk aan 5 jaar

39.426

36.355

Langer dan 5 jaar

772

739

63.015

58.655

Investeringsverplichtingen Contractuele verbintenissen in verband met: - grondafname

23.925

- verwerving van materiële vaste activa

53

23.978

227 227

Intentieovereenkomst Ballast Nedam Op 28 april 2015 heeft Strukton Groep nv een intentieovereenkomst bereikt met Ballast Nedam over de projecten Ondertunneling A2 Maastricht en A15 Maasvlakte-Vaanplein. Sanderink Investments bv (grootaandeelhouder van de moedermaatschappij van Strukton Groep nv) heeft ertoe moeten besluiten om Ballast Nedam financieel te ondersteunen om daarmee de grootste risico’s van de continuïteitsproblematiek in de bouwcombinaties voor deze projecten te mitigeren. De intentieovereenkomst behelst dat Sanderink Investments bv en een bankensyndicaat ieder een overbruggingslening van 10 miljoen euro verstrekken aan Ballast Nedam en dat de netto-opbrengst van een claimemissie in het tweede halfjaar van 2015 van 20 miljoen euro, die voor 10 miljoen euro wordt gegarandeerd door Sanderink Investments bv en voor 10 miljoen euro door het bankensyndicaat, zal worden aangewend ter aflossing van deze overbruggingslening. De intentieovereenkomst dient in een periode van drie maanden met goedkeuringsmomenten uitgewerkt te worden.

122

Strukton heeft daarnaast met de intentieovereenkomst met Ballast Nedam zijn economisch belang in het project A15 uitgebreid van 26 2/3% naar 45% en in het civiele deel van het project A2 van 50% naar 100%. De juridische deelname in de bouwcombinaties blijft ongewijzigd. Ballast Nedam neemt in het project A2 het gebieds- en planontwikkelingsdeel over van Strukton. Voor het vergroten van het economisch belang in de genoemde projecten ontvangt Strukton een bedrag voor verliescompensatie van Ballast Nedam. Tevens betaalt Ballast Nedam Strukton voor het overnemen van gronden vastgoedposities in het project A2. Rijkswaterstaat heeft toegezegd hieraan medewerking te zullen verlenen. 26 Transacties met verbonden partijen Identificatie Strukton Groep nv is sinds 29 oktober 2010 onderdeel van Oranjewoud nv. Oranjewoud nv bezit 100% van de aandelen van Strukton Groep nv. Per ultimo 2013 is Oranjewoud nv voor 95,56% in handen van Sanderink Investments bv. De aandelen van Oranjewoud nv zijn genoteerd aan de officiële Markt van Euronext nv te Amsterdam. Vanaf de datum van overname zijn als nieuwe verbonden partijen aan te merken: Oranjewoud nv met zijn dochterondernemingen, Sanderink Investments bv met zijn dochterondernemingen, de leden van de Raad van Commissarissen van Oranjewoud nv, de directie van Oranjewoud nv, de directie van Sanderink Investments bv, Mafo bv en Stichting Administratiekantoor Sanderink Investments bv van de heer G.P. Sanderink. Transacties met commissarissen en managers op sleutelposities Tot de managers op sleutelposities behoren alle personen die bevoegd en verantwoordelijk zijn voor het plannen en het sturen van en het uitoefenen van zeggenschap over de activiteiten van de entiteit, hetzij op directe, hetzij op indirecte wijze. Het aantal managers op sleutelposities in 2014 bedraagt 7 (2013: 7). De personeelsbeloning van managers op sleutelposities is als volgt samengesteld: 31-12-2014 31-12-2013 Kortetermijnpersoneelsbeloningen Vergoedingen na uitdiensttreding Andere langetermijnpersoneelsbeloningen

2.902

2.856

12

874

-

-

2.914

3.730

In de personeelsbeloning is in 2014 een bedrag van eur 0,2 mln aan pensioenlasten opgenomen (2013: eur 0,3 mln). In 2014 kent Strukton Groep nv slechts één statutair bestuurder (ir. G.P. Sanderink). Strukton Groep nv betaalt hiervoor een managementfee aan Sanderink Investments bv. Strukton Groep nv heeft geen Raad van Commissarissen. Overige transacties met verbonden partijen Transacties met dochterondernemingen, geassocieerde deelnemingen en joint operations worden op zakelijke gronden uitgevoerd tegen voorwaarden die vergelijkbaar zijn met transacties met derden. Aan Oranjewoud nv heeft in het boekjaar 2014 voor een bedrag van eur 2,4 mln (2013: eur 1,9 mln) aan leveringen plaatsgevonden. Aan Sanderink Investments bv heeft in het boekjaar 2014 voor een bedrag van eur 0,2 mln (2013: eur 0,0 mln) aan leveringen plaatsgevonden.

123

Per jaareinde bestaan de volgende openstaande vorderingen en verplichtingen als gevolg van transacties met verbonden partijen: Mafo bv Vordering kortlopend

Oranjewoud nv

Centric Holding bv

-

257

7

Schuld kortlopend

-

1.340

387

Leningen u/g

-

-

-

Leningen o/g

-

-

-

27 Gebeurtenissen na balansdatum Op 6 maart 2015 is door de aandeelhouder een agiostorting ter grootte van eur 10 miljoen geëffectueerd en is een achtergestelde lening ter grootte eur 15 miljoen verstrekt. Intentieovereenkomst met Ballast Nedam Op 28 april 2015 heeft Strukton Groep nv een intentieovereenkomst bereikt met Ballast Nedam over de projecten Ondertunneling A2 Maastricht en A15 Maasvlakte-Vaanplein. Sanderink Investments bv (grootaandeelhouder van de moedermaatschappij van Strukton Groep nv) heeft ertoe moeten besluiten om Ballast Nedam financieel te ondersteunen om daarmee de grootste risico’s van de continuïteitsproblematiek in de bouwcombinaties voor deze projecten te mitigeren. De intentieovereenkomst behelst dat Sanderink Investments bv en een bankensyndicaat ieder een overbruggingslening van 10 miljoen euro verstrekken aan Ballast Nedam en dat de netto-opbrengst van een claimemissie in het tweede halfjaar van 2015 van 20 miljoen euro, die voor 10 miljoen euro wordt gegarandeerd door Sanderink Investments bv en voor 10 miljoen euro door het bankensyndicaat, zal worden aangewend ter aflossing van deze overbruggingslening. De intentieovereenkomst dient in een periode van drie maanden met goedkeuringsmomenten uitgewerkt te worden. Strukton Groep heeft daarnaast met de intentieovereenkomst met Ballast Nedam zijn economisch belang in het project A15 uitgebreid van 26 2/3% naar 45% en in het civiele deel van het project A2 van 50% naar 100%. De juridische deelname in de bouwcombinaties blijft ongewijzigd. Ballast Nedam neemt in het project A2 het gebieds- en planontwikkelingsdeel over van Strukton Groep. Voor het vergroten van het economisch belang in de genoemde projecten ontvangt Strukton Groep van Ballast Nedam een bedrag ter grootte van 28 miljoen euro voor verliescompensatie. Tevens betaalt Ballast Nedam Strukton Groep voor het overnemen van gronden vastgoedposities in het project A2. Rijkswaterstaat heeft toegezegd hieraan medewerking te zullen verlenen. Herfinanciering Strukton was gedurende 2014 en ook op 31 december 2014 niet compliant ten aanzien van de met de banken overeengekomen convenanten als gevolg van de verliezen op het project A15 Maasvlakte-Vaanplein en Ondertunneling A2 Maastricht. Op 12 mei 2015 is een herfinanciering overeengekomen met de Strukton banken. De hoofdlijnen van deze financiering zijn: • Looptijd tot en met 30 april 2017; • Geen verplichte aflossingen tot de einddatum; • Term Loan van 40 miljoen euro, kredietmarge 3,35%; • Werkkapitaalfaciliteit van 75 miljoen euro, kredietmarge 3,25%; • Gecommitteerde bankgarantielijnen ter grootte van 400 miljoen euro, waarvan 248 miljoen euro voor het metroproject in Riyadh Saoedi-Arabië.

124

Tevens is een waiver voor het niet behalen van de convenanten overeengekomen. Voor 2015 gelden convenanten met betrekking tot ebitda en minimum beschikbare liquiditeit. Voor 2016 gelden convenanten met betrekking tot Leverage, Interest cover, Fixed charge cover en Solvency. De herfinanciering versterkt de balans en biedt het bedrijf voldoende financiële ruimte om het businessplan voor 2015 en 2016 uit te voeren.

28 Dienstverlening uit hoofde van concessies en pps De groepsmaatschappijen van Strukton participeerden in een achttal special purpose companies voor ppsconcessieprojecten. Deze vennootschappen hebben een concessieovereenkomst gesloten voor het leveren van diensten. Alle overeenkomsten zijn gebaseerd op een publiek-private samenwerking. Het gaat hierbij om zogenaamde dbfm(o)-contracten (design, build, finance, maintain en operate). De vennootschappen waarover de Groep (gezamenlijk) beslissende zeggenschap kan uitoefenen, worden verantwoord als deelneming. Indien de Groep geen gezamenlijke beslissende zeggenschap heeft, wordt de vennootschap als belegging verantwoord. Voor alle concessieovereenkomsten geldt: • De concessievergoedingen zijn afhankelijk van de beschikbaarheid van de installatie of accommodatie; • Voor zover de vergoeding betrekking heeft op het verrichten van (ondersteunende) diensten vindt verantwoording plaats naar rato van de levering van de diensten; • De concessieovereenkomst bevat indexatiebepalingen en kan op bepaalde aspecten op basis van een benchmark worden aangepast; • De Groep is zelf geen eigenaar van de installatie of accommodatie; • De volatiliteit van de opbrengsten en resultaten is beperkt; • De concessieovereenkomst bevat geen optie tot verlenging. Waterzuivering De Groep participeerde tot 31 juli 2014 voor 2% (2013: 2%) in Delfluent bv. De concessieovereenkomst betreft een dbfo-contract voor de bouw, beheer en onderhoud van afvalwaterzuiveringsinstallatie Harnaschpolder voor de regio Haaglanden. De concessie is gestart in 2003 en heeft een looptijd tot 2033. Op 31 juli 2014 is het volledige belang verkocht aan dif Infra 3 Finance bv. Schoolgebouwen De Groep participeert voor 9% (2013: 9%) in Talentgroep Montaigne bv. De concessieovereenkomst betreft een dbfm-contract voor de bouw, beheer en onderhoud van een schoolgebouw voor het Montaigne Lyceum in Den Haag. De concessie is gestart in 2004 en heeft een looptijd tot 2034. De Groep participeerde tot 30 juli 2014 voor 100% in spc ise bv. De concessieovereenkomst betreft een dbfmo-contract voor de bouw, beheer en onderhoud van een schoolgebouw voor de Internationale School Eindhoven. De concessie is gestart in 2011 en heeft een looptijd tot 2043. Op 30 juli 2014 heeft Strukton 90% van het belang in ise bv verkocht aan dif Infra 3 Finance bv. Publieke gebouwen De Groep participeerde tot 30 juli 2014 voor 1% (2013: 1%) in Safire bv. De concessieovereenkomst betreft een dbfmo-contract voor de bouw, beheer en onderhoud van het ministerie van Financiën in Den Haag. De concessie is gestart in 2006 en heeft een looptijd tot 2033. Op 30 juli 2014 is het volledige belang verkocht aan dif Infrastructure Capital Holdings (Netherlands) Sàrl.

125

De Groep participeert voor 6% (2013: 6%) in DUO2 bv. De concessieovereenkomst betreft een dbfmo-contract voor de bouw, beheer en onderhoud van de gezamenlijke huisvesting van de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Belastingdienst in Groningen. De concessie is gestart in 2008 en heeft een looptijd tot 2031. De Groep participeert voor 6% (2013: 6%) in Komfort bv. De concessieovereenkomst betreft een dbfmo-contract voor de bouw, beheer en onderhoud van de Kromhout Kazerne in Utrecht. De concessie is gestart in 2008 en heeft een looptijd tot 2035. De Groep participeert sinds 2014 voor 50% in StruktonHurksHeijmans holding bv. De concessieovereenkomst betreft een dbfmo-contract voor bouw, beheer en onderhoud van de nieuwe huisvesting van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (rivm) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (cbg) op het Utrecht Science Park. De concessie is gestart in 2014 en heeft een looptijd tot 2043. Infrastructuur De Groep participeert voor 4,8% (2013: 4,8%) in A-Lanes A15 bv. De concessieovereenkomst betreft een dbfm-contract voor de bouw en het onderhoud van duurzame infrastructuuroplossingen die op het A15-tracé Maasvlakte-Vaanplein garant zullen staan voor maximale verkeersdoorstroming en veiligheid zowel tijdens als na de bouw. De concessie is gestart in 2010 en heeft een looptijd tot 2035. De desbetreffende special purpose companies zijn non-recourse gefinancierd. Aflossings- en rentegaranties zijn door de Groep niet afgegeven. Ultimo 2014 bedraagt de orderportefeuille van deze pps-projecten eur 314,5 mln (2013: eur 452,8 mln).

29 Activa en verplichtingen aangehouden voor verkoop In 2013 en 2014 zijn geen activa en verplichtingen aangehouden voor verkoop.

30 Acquisities Acquisities van nieuwe bedrijfscombinaties

Strukton Rail bv heeft op 9 april 2013 zijn belang in de Italiaanse Spoorbouwer Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. uitgebreid van 40% naar 60% en heeft hiermee beslissende zeggenschap gekregen over de vennootschap. Unieco blijft met 40% medeaandeelhouder. Het bedrijf realiseert onderhoud, vernieuwing en nieuwbouw van spoorsystemen. Met zijn dochterbedrijven S.I.F. EL S.p.A. en Ar.Fer S.r.l. levert zij alle techniekvelden: spoorbouw, elektrificatie, signalisatie en telecommunicatie. Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. heeft samen met haar dochterondernemingen 500 medewerkers in dienst. De overnamesom bedraagt eur 19,8 mln. In 2014 zal het nog te betalen bedrag van de overnamesom van eur 10,0 mln worden voldaan. Op 9 april 2013 heeft Strukton Rail bv tevens zijn belang in Uniferr S.r.l. uitgebreid van 40% naar 60% en heeft hiermee beslissende zeggenschap gekregen over de vennootschap. Uniferr S.r.l. is een leverancier van producten en diensten op het gebied onderhoud en vernieuwing van spoorsystemen. De overnamesom bedraagt eur 0,2 mln. Door de uitbreiding van haar belang in Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. en Uniferr S.r.l. heeft Strukton Rail zijn positie op de Italiaanse en Europese markt verder versterkt. De synergievoordelen tussen de verschillende Europese landen binnen Strukton Rail en in het bijzonder de bezetting van het materieel is een onderbouwing van de betaalde goodwill. De 40% minderheidsaandeelhouder Unieco Societa Cooperativa heeft een optie om de resterende 40% van de aandelen te verkopen aan Strukton Railinfra Projecten bv. De uitoefenprijs van deze optie

126

bedraagt minimaal eur 32,0 mln. Voor de definitief vast te stellen koopprijs van de resterende 40% van de aandelen is sprake van een earnout-regeling. De purchase price allocation is definitief. Bij het opstellen van de purchase price allocation is het bestaande 40% belang in Costruzioni Linee Ferroviarie S.p.A. en Uniferr S.r.l. geherwaardeerd. Deze herwaardering heeft geleid tot een boekwinst van eur 4,6 mln. Op basis van de purchase price allocation is een goodwill vastgesteld van eur 5,5 mln. Strukton Civiel bv heeft op 7 januari 2013 de infra-activiteiten en milieu-activiteiten van Rasenberg Holding bv overgenomen. Hierbij zijn 100% van de aandelen overgenomen van de vennootschappen Rasenberg Wegenbouw bv, Rasenberg verkeer en mobiliteit bv, Recycling & overslag Breda bv, Reanco bv. Rasenberg Wegenbouw bv bezit 50% van de aandelen van Ros bv. Daarnaast is een belang van 33,3% van de aandelen van Van Rens bv overgenomen. De overnamesom bedraagt eur 15,9 mln. De overname van de infra-activiteiten van Rasenberg Holding bv past binnen de strategie van Strukton die zich richt op de verbreding en verlenging van de keten. Met deze overname verstevigt Strukton Civiel zijn infra-activiteiten en zijn positie als wegenbouwer door het verkrijgen van landelijke dekking in deze markt. De synergievoordelen tussen de verschillende wegenbedrijven bij Strukton Civiel en het bereiken van een landelijke dekking zijn de onderbouwing van de betaalde goodwill. De purchase price allocation is definitief. Strukton Assets bv heeft op 11 februari 2013 alle geplaatste aandelen in het kapitaal van spc ise bv (Internationale School Eindhoven) overgenomen van Complan bv en (uit de boedel van) Van Straten bv. De overnamesom bedraagt eur 0,3 mln. Door de overname van spc ise bv is Strukton volledig eigenaar geworden van de special purpose company welke de opdrachtgever is van de bouwwerkzaamheden welke Strukton reeds volledig onder zijn verantwoordelijkheid uitvoerde voor de bouw en onderhoud van de Internationale School Eindhoven. De goodwill betreft de aan de curator betaalde vergoeding voor het verwerven van alle aandelen. De purchase price allocation is definitief. Strukton Civiel bv heeft op 5 januari 2012 via zijn overname van Ooms Nederland Holding bv indirect een belang 33,3% verworven in Van Rens bv. De dochter van Strukton Civiel bv, Rasenberg Infra bv, heeft op 7 januari 2013 een belang van 33,3% overgenomen van Rasenberg Holding bv in Van Rens bv. Bij beide transacties is een purchase price allocation opgesteld en is de proportionele balans van Van Rens bv mee genomen in de vaststelling van de reële waarde van de overgenomen balans. Op 19 juli 2013 hebben de dochters van Strukton, te weten Rasenberg Infra bv en Ooms Construction bv, welke beiden 33,3% van de aandelen van Van Rens bv bezitten, de resterende 33,3% van de aandelen overgenomen van Jansen De Jong Infra bv. De overnameprijs van de 33,3% van de aandelen van Jansen De Jong Infra bv is in contanten betaald. Door deze overname bezitten de Struktondochters Rasenberg Infra bv en Ooms Construction bv beiden 50% van de aandelen in Van Rens bv. Op 11 december 2013 heeft de Strukton dochter Reef Infra bv een belang genomen van 33,3% in de aandelen van Van Rens bv. Van Rens bv heeft hierbij aandelen uitgegeven aan Reef Infra bv. Per 11 december 2013 hebben de drie Strukton vennootschappen, te weten Rasenberg Infra bv, Ooms Construction bv en Reef Infra bv, een ieder 33,3% van de aandelen van Van Rens bv. Door de activiteiten van Van Rens bv verder te integreren binnen Strukton Civiel bv ontstaan er diverse synergievoordelen. De purchase price allocation is definitief.

127

Strukton Civiel bv heeft op 9 januari 2013 een 100% economisch belang verworven in Unihorn India Pvt. Ltd. Hierbij is het belang overgenomen van Ooms Bouw & Ontwikkeling bv. De overnamesom bedraagt eur 1,5 mln. Unihorn India Pvt. Ltd. is een dienstverlener op het gebied van infrastructuur voor snelwegen en vliegvelden. Door de overname in 2012 van Ooms Nederland Holding bv was Strukton Civiel reeds juridisch eigenaar van Unihorn India Pvt. Ltd. Strukton Civiel bv heeft zijn economisch belang voor hetzelfde bedrag op hetzelfde tijdstip doorverkocht aan Antea Group nv. Op een later tijdstip zullen de activiteiten van Unihorn India Pvt. Ltd. ook juridisch worden ondergebracht bij Antea Group nv. De purchase price allocation is verantwoord in de jaarrekening van Oranjewoud nv. Het effect van de overname op de activa en verplichtingen van de Groep per overnamedatum en per acquisitie is op de volgende pagina weergegeven. Tevens zijn vermeld de bedrijfsopbrengsten en het nettoresultaat zoals verwerkt in de geconsolideerde jaarrekening. De bedrijfsopbrengsten en de resultaten van de geacquireerde ondernemingen zijn verantwoord vanaf het moment van acquisitie. Boekwaarden voor de verwerving zijn op basis van de toepasselijke ifrs-standaarden direct voorafgaand aan de feitelijke acquisitie bepaald. Conform deze ifrs-standaarden zijn de waarden van de overgenomen activa en verplichtingen verantwoord op basis van de reële waarden. Deze opwaartse bijstelling op basis van reële waarden leidt in de komende jaren tot een hogere afschrijvingslast. Strukton Rail bv heeft op 8 januari 2014 via haar dochtermaatschappij Strukton Railinfra AB (Zweden) alle aandelen van Balfour Beatty Rail Scandinavia overgenomen. De overnamesom bedraagt eur 2,4 mln. Met de overname van Balfour Beatty Rail Scandinavia versterkt Strukton haar geografische aanwezigheid in zowel Zweden als Denemarken, met als doel het spoorvervoer voor de reizigers en goederenvervoerders in Scandinavië nog aantrekkelijker te maken. Dit is naast de synergievoordelen voortvloeiend uit de acquisitie een factor als bedoeld in ifrs 3.67(h) die heeft geresulteerd in de opname van goodwill. De goodwill bij aankoop van eur 836.000 omvat de verwachte synergievoordelen, voortvloeiend uit de acquisitie. Er is geen waarde toegekend aan andere immateriële vaste activa omdat deze waarde niet materieel wordt geacht. De purchase price allocation is definitief. Strukton Rail bv heeft op 7 april 2014 via haar dochtermaatschappij Strukton Rail International bv alle aandelen van Siebens spoorbouw bvba overgenomen van de heer Geert Siebens. De overnamesom bedraagt eur 1,3 mln. Deze overname past in het plan van Strukton om in België zijn marktpositie in dit segment verder uit te breiden. Dit is naast de synergievoordelen voortvloeiend uit de acquisitie een factor als bedoeld in ifrs 3.67(h) die heeft geresulteerd in de opname van goodwill. De goodwill bij aankoop van eur 294.000 omvat de verwachte synergievoordelen, voortvloeiend uit de acquisitie. Er is geen waarde toegekend aan andere immateriële vaste activa omdat deze waarde niet materieel wordt geacht. De purchase price allocation is definitief.

128

Rasenberg

Reële waarde

4.125 Immateriële vaste activa 5.993 Materiële vaste activa 281 Financiële vaste activa 10.399 Subtotaal vaste activa 1.652 Voorraden 12.459 Debiteuren 2.384 Overige vorderingen Vorderingen Onderhanden Werken

-

3.830 Belastingen en sociale lasten 5.868 Liquide middelen 26.193 Subtotaal vlottende activa 36.592 Subtotaal activa 1.946 Voorzieningen 2.915 Langlopende verplichtingen 18.645 Handels- en overige schulden 828 Verbonden partijen 947 Schulden Onderhanden Werken 1.305 Belastingen en sociale lasten 1.555 Overige schulden 23.280 Subtotaal vlottende passiva 28.141 Subtotaal passiva 8.451 Nettowaarde van activa en passiva

15.850 Aankoopprijs 8.451 Reële waarde activa en passiva op overname datum (7.399) Goodwill bij aankoop 15.850 Betaald Nog te betalen

-

5.868 Aanwezige liquide middelen (9.982) Instroom van kasmiddelen 85.652 Bedrijfsopbrengsten vanaf transactiedatum (3.398) Nettoresultaat vanaf transactiedatum 85.652 Bedrijfsopbrengsten vanaf 1 januari 2013 (3.398) Nettoresultaat vanaf 1 januari 2013

129

Costruzioni Linee Ferroviari S.p.A. en Uniferr S.r.l.

Reële waarde

20.009 Immateriële vaste activa 33.365 Materiële vaste activa 5.728 Financiële vaste activa 59.102 Subtotaal vaste activa 2.299 Voorraden 59.841 Debiteuren 7.367 Overige vorderingen 50.705 Vorderingen Onderhanden Werken 3.212 Belastingen en sociale lasten 4.911 Liquide middelen 128.335 Subtotaal vlottende activa Subtotaal activa 187.437 14.073 Voorzieningen 4.747 Langlopende verplichtingen Handels- en overige schulden 87.194 Verbonden partijen

-

Schulden Onderhanden Werken

-

Belastingen en sociale lasten 8.651 Overige schulden 471 Subtotaal vlottende passiva 96.316 Subtotaal passiva 115.136 Nettowaarde van activa en passiva 72.301 48.920 Aankoopprijs 60% 43.380 Reële waarde van 60% belang Goodwill bij aankoop 5.540 Reële waarde van 40% belang 28.920 Betaald in 2013 10.000 Nog te betalen in 2014 10.000 Aanwezige liquide middelen 4.911 Instroom van kasmiddelen (5.089) Bedrijfsopbrengsten vanaf transactiedatum 86.527 Nettoresultaat vanaf transactiedatum (1.145) Bedrijfsopbrengsten vanaf 1 januari 2013 109.927 Nettoresultaat vanaf transactiedatum (7.683)

130

ISE

Reële waarde

- Immateriële vaste activa - Materiële vaste activa 10.075 Financiële vaste activa 10.075 Subtotaal vaste activa - Voorraden - Debiteuren - Overige vorderingen - Vorderingen Onderhanden Werken - Belastingen en sociale lasten 3.599 Liquide middelen 3.599 Subtotaal vlottende activa 13.674 Subtotaal activa Voorzieningen 7.707 Langlopende verplichtingen 5.352 Handels- en overige schulden - Verbonden partijen - Schulden Onderhanden Werken 579 Belastingen en sociale lasten 74 Overige schulden 6.005 Subtotaal vlottende passiva Subtotaal passiva 13.712 (38) Nettowaarde van activa en passiva 310 Aankoopprijs Reële waarde activa en passiva op overnamedatum (38) (348) Goodwill bij aankoop Betaald

310

Nog te betalen

-

Aanwezige liquide middelen

3.599

3.289 Instroom van kasmiddelen 19.255 Bedrijfsopbrengsten vanaf transactiedatum 134 Nettoresultaat vanaf transactiedatum 19.255 Bedrijfsopbrengsten vanaf 1 januari 2013 134 Nettoresultaat vanaf 1 januari 2013

131

Van Rens

Reële waarde

Immateriële vaste activa 5.026 Materiële vaste activa Financiële vaste activa 5.026 Subtotaal vaste activa 220 Voorraden 5.054 Debiteuren 2.235 Overige vorderingen - Vorderingen Onderhanden Werken 245 Belastingen en sociale lasten 200 Liquide middelen 7.954 Subtotaal vlottende activa Subtotaal activa 12.980 69 Voorzieningen 3.095 Langlopende verplichtingen 5.716 Handels- en overige schulden Verbonden partijen Schulden Onderhanden Werken 220 Belastingen en sociale lasten 951 Overige schulden 6.887 Subtotaal vlottende passiva Subtotaal passiva 10.051 2.929 Nettowaarde van activa en passiva 976 waarvan 33,3% 1.273 Aankoopprijs 976 Reële waarde activa en passiva op overnamedatum Goodwill bij aankoop (297) Betaald

1.273

Nog te betalen

-


67

(1.206) Uitstroom van kasmiddelen 8.249 Bedrijfsopbrengsten vanaf transactiedatum (114) Nettoresultaat vanaf transactiedatum 9.341 Bedrijfsopbrengsten vanaf 1 januari 2013 (318) Nettoresultaat vanaf 1 januari 2013

132

Balfour Beatty Rail Scandinavia

Reële waarde

- Immateriële vaste activa 11.272 Materiële vaste activa - Financiële vaste activa 11.272 Subtotaal vaste activa 294 Voorraden 21.095 Debiteuren 584 Overige vorderingen Vorderingen Onderhanden Werken

3.508

1.399 Belastingen en sociale lasten 11.317 Liquide middelen 38.197 Subtotaal vlottende activa 49.469 Subtotaal activa 12.403 Voorzieningen Langlopende verplichtingen 12.453 Handels- en overige schulden - Verbonden partijen - Schulden Onderhanden Werken - Belastingen en sociale lasten 23.042 Overige schulden 35.495 Subtotaal vlottende passiva 47.898 Subtotaal passiva 1.571 Nettowaarde van activa en passiva 2.407 Aankoopprijs 1.571 Reële waarde activa en passiva op overnamedatum 836 Goodwill bij aankoop Betaald

2.407

Nog te betalen

-


11.317

8.910 Instroom van kasmiddelen 86.376 Bedrijfsopbrengsten vanaf transactiedatum 1.267 Nettoresultaat vanaf transactiedatum 86.376 Bedrijfsopbrengsten vanaf 1 januari 2014 1.267 Nettoresultaat vanaf 1 januari 2014

133

Siebens Spoorbouw

Reële waarde

- Immateriële vaste activa 511 Materiële vaste activa - Financiële vaste activa 512 Subtotaal vaste activa

1.047 Voorraden 1.089 Debiteuren 30 Overige vorderingen - Vorderingen Onderhanden Werken - Belastingen en sociale lasten 153 Liquide middelen 2.319 Subtotaal vlottende activa 2.831 Subtotaal activa

- Voorzieningen

336 Langlopende verplichtingen

1.037 Handels- en overige schulden - Verbonden partijen - Schulden Onderhanden Werken 314 Belastingen en sociale lasten 139 Overige schulden 1.489 Subtotaal vlottende passiva Subtotaal passiva 1.825

Nettowaarde van activa en passiva 1.006 Aankoopprijs

1.300

Reële waarde activa en passiva op overname datum

1.006

Goodwill bij aankoop

294

Betaald

1.000

300 Nog te betalen 153 Aanwezige liquide middelen (847) Instroom van kasmiddelen 3.368 Bedrijfsopbrengsten vanaf transactiedatum (108) Nettoresultaat vanaf transactiedatum 3.368 Bedrijfsopbrengsten vanaf 1 januari 2014 (108) Nettoresultaat vanaf 1 januari 2014

134

Acquisities van minderheidsbelangen en joint ventures Strukton Civiel bv heeft op 4 september 2013 het minderheidsbelang van 33,3% van Ooms Bouw en Ontwikkeling bv in Aduco Holding bv overgenomen voor een bedrag van eur 2,25 mln. De Strukton dochter Ooms Construction bv was reeds juridisch eigenaar van 33,3% van de aandelen van Aduco Holding bv en is door deze transactie in contanten ook economisch eigenaar van deze aandelen. De boekwaarde van het 33,3% belang in Aduco bv bedraagt eur 2,941 mln. Dit betekent dat er bij deze transactie een badwill van eur 0,691 mln is geboekt in het resultaat. Ooms PMB bv heeft op 6 juni 2013 een belang van 30% verworven in Al Jaber Bitumen Ooms LLC (Abu Dhabi). Dit aandelenbelang is overgenomen van Ooms Bouw en Ontwikkeling bv. Ooms PMB bv was reeds juridisch eigenaar van Al Jaber Bitumen Ooms LLC. Door deze overname verwerft Strukton een verdere positie in het Midden-Oosten voor de uitbreiding van haar activiteiten. Reef Infra bv heeft op 10 januari 2014 haar juridische belang in ACH Exploitatie bv uitgebreid van 33 1/3% naar 50%. Reef Infra bv heeft hierbij de aandelen overgenomen van het in faillissement verkerende Temmink Infra en Milieu bv. Het totaal door kopers verschuldigde bedrag bedroeg eur 5.001. Reef Beheer bv heeft op 10 januari 2014 haar juridische belang in ACH Beheer bv uitgebreid van 33 1/3% naar 50%. Reef Beheer bv heeft hierbij de aandelen overgenomen van het in faillissement verkerende J.A. Temmink en Zn. bv. Het totaal door kopers verschuldigde bedrag bedroeg eur 5.001.

135

31 Joint operations De activiteiten van de Groep worden gedeeltelijk uitgevoerd in joint operations (tijdelijke en permanente). In de geconsolideerde jaarrekening zijn de volgende posten betrokken, die overeenkomen met het belang van de Groep in de opbrengsten, activa en verplichtingen van de afzonderlijke joint operations:

2014

2013

Activa Vaste activa

4.257

4.363

Vlottende activa

232.148

163.912

236.405

168.275

Verplichtingen Langlopende verplichtingen

4.587

4.437

Kortlopende verplichtingen

221.478

158.693

226.065

163.130

Saldo van activa en verplichtingen

10.340

5.145

Opbrengsten

263.320

218.085

Kosten

254.665

213.883

8.655

4.202

De toename van de vlottende activa en de kortlopende verplichtingen is voornamelijk het gevolg van activiteiten van het metroproject in Riyadh.

136

32 Gesegmenteerde informatie Strukton is actief in drie markten: railsystemen, civiele infrastructuur en techniek en gebouwen. Verdeling per segment Rail- Civiele Techniek en 2013

systemen infrastructuur

Eliminaties

Totaal

gebouwen

Netto-omzet (extern) 645.780 562.892 374.373

- 1.583.045

tussen segmenten 10.168 12.809 27.210 (50.187)

-

Afschrijvingen 16.165 7.348 1.424

- 24.938

Amortisatie 2.896 928 3.305

- 7.129

Bedrijfsresultaat

30.025

(26.094)

(20.126)

-

(16.196)

Financiële baten en lasten

(3.258)

(2.238)

128

-

(5.368)

Resultaat deelnemingen

(6.754)

1.154

(217)

-

(5.818)

Belastingen 6.705 (7.471) (4.861)

- (5.627)

Nettoresultaat 20.062 (20.861) (15.138)

- (15.937)

Totaal activa 470.138 369.907 238.621 (26.113) 1.052.553 Totaal financiële actvia 8.731 16.934 37.243 (1.100) 61.809 Totaal verplichtingen 368.424 305.141 221.460 (33.097) 861.928 Totaal investeringen 14.621 3.738 1.452

- 19.811

Aantal medewerkers 3.376 1.569 1.717

- 6.662

2014 Netto-omzet (extern) 812.751 617.599 344.563

- 1.774.913

tussen segmenten 12.012 9.128 5.093 (26.233)

-

Afschrijvingen 18.824 6.157 1.322

- 26.303

Amortisatie 4.223 986 2.580

- 7.789

Bedrijfsresultaat 15.283 (52.593) (3.565)

- (40.875)

Financiële baten en lasten

-

(3.662)

(2.233)

(779)

(6.674)

Resultaat deelnemingen 638 3.170 218

- 4.026

Belastingen 2.381 (16.333)

(830)

- (14.782)

Nettoresultaat 9.240 (38.492) (3.515)

- (32.767)

Totaal activa 561.057 441.827 209.589 (26.328) 1.186.145 Totaal financiële actvia

11.848

17.775

2.215

(1.101)

30.738

Totaal verplichtingen 474.433 435.420 159.458 (24.126) 1.045.186 Totaal investeringen

17.447

5.330

553

-

23.329

Aantal medewerkers 3.634 1.444 1.627

- 6.705

137

Geografische verdeling 2013

Nederland Europa Europa Overige Totaal

Netto-omzet (extern)

EUR overige

1.288.808 142.598 150.093

1.546 1.583.045

Totaal activa Totaal financiële actvia Totaal verplichtingen

706.631 240.203 57.026 48.693 1.052.553 58.723

3.086

-

-

61.809

546.252 200.576 36.847 48.693 832.368

Totaal investeringen

11.502 6.964 1.345

- 19.811

2014 Netto-omzet (extern)

1.245.219 186.437 279.001 64.256 1.774.913

Totaal activa Totaal financiële actvia Totaal verplichtingen

585.580 265.184 119.700 215.681 1.186.145 26.609

3.426

81

622

30.738

560.967 213.759 68.060 202.400 1.045.186

Totaal investeringen

10.299

12.162

800

68

23.329

De toename in 2014 van de totale activa en totale verplichtingen bij het segment railsystemen wordt in belangrijke mate veroorzaakt door de acquisitie van Balfour Beatty Rail Scandinavia. Bij het segment civiele infrastructuur is in 2014 voor het project A15 Maasvlakte-Vaanplein een aanvullende voorziening getroffen van eur 33,0 miljoen (2013: eur 35,0 mln). Daarnaast is er voor het project Ondertunneling A2 Maastricht in 2014 een verlies verantwoord van eur 15,8 mln. Bij de segmenten techniek en gebouwen en railsystemen is in 2013 voor een bedrag van circa eur 13,3 mln aan kosten geboekt voor de afbouw van capaciteit. Bij het segment techniek en gebouwen is het resultaat 2013 met eur 5,8 mln negatief beïnvloed door het in het ongelijk gesteld zijn in een langlopende arbitragezaak. Bij het segment railsystemen is het resultaat 2013 positief beïnvloed doordat in Zweden overeenstemming werd bereikt met de opdrachtgever Trafikverket (railinfrastructuurmanager) over een reeds langlopende discussie over meerwerk. Als gevolg van deze overeenstemming werd een bedrag van eur 7,2 mln toegevoegd aan het resultaat.

138

33 Overzicht groepsmaatschappijen en deelnemingen Integraal in de consolidatie begrepen zijn de volgende maatschappijen***: Naam Statutaire zetel

% Aandeel in het % Aandeel in het geplaatste kapitaal 2014 geplaatste kapitaal 2013

Strukton Rail bv Utrecht 100 Strukton Rail Nederland bv* (v/h Rail Regio) Utrecht 100 Strukton Rolling Stock bv Utrecht 100 Strukton Embedded Solutions bv (v/h Centric TSolve) Utrecht 100 Strukton M&E bv* Maarssen 100 Strukton Systems bv Utrecht 100 Ecorail bv* Den Haag 100 Strukton Rail Equipment bv* Den Bosch 100 Strukton Rail Consult bv* Utrecht 100 Strukton Rail Projects bv Utrecht 100 Strukton Railinfra Projecten bv* Maarssen 100 Strukton Rail Australia PTY Ltd. Perth, Western Australia 100 Strukton Rail International bv* Utrecht 100 Nova Gleisbau AG Zürich (Zwi) 100 Strukton Rail NV Merelbeke (Bel) 100 Siebens Spoorbouw BVBA Wilrijk (Bel) 100 Strukton Railinfra AB Stockholm (Zwe) 100 Strukton Rail AB Stockholm (Zwe) 100 Strukton Railinfra Nordic AB Stockholm (Zwe) 100 Strukton Rail Västeras AB Västerås (Zwe) 100 Strukton Rail Danmark A/S Kopenhagen (Den) 100 SR Kraft AS Vøyenenga (Nor) 100 Strukton Rail AS** Oslo (Nor) 100 Strukton Rail Holding A/S (DK) Kopenhagen (Den) 100 Strukton Rail A/S Kopenhagen (Den) 100 Strukton Railinfra GmbH Kassel (Dui) 100 Strukton Rail GmbH & Co KG Kassel (Dui) 100 Strukton Rail Verwaltungsgesellschaft mbH Kassel (Dui) 100 Strukton Systems VerwaltungsGmbH Kassel (Dui) 100 Strukton Systems GmbH & Co.KG Kassel (Dui) 100

100 100 100

Strukton Civiel bv Strukton Civiel Projecten bv Grondbank Nederland bv Grondbank Stadskanaal bv Grind & Ballast Recycling Nederland bv Strukton Asset Management Civiel bv Colijn Beheer bv Colijn Aannemersbedrijf bv Tensa bv Terracon Funderingstechniek bv Terracon International bv Terracon Spezialtiefbau GmbH Molhoek Aannemingsbedrijf bv

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Nieuwendijk Nieuwendijk Nieuwendijk Nieuwendijk Nieuwendijk Berlin (Dui) Nieuwendijk

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

139

Naam Statutaire zetel


Strukton Industriebouw bv Strukton Engineering bv Strukton Immersion Projects bv Strukton Infratechnieken bv Strukton Microtunneling bv Canor Benelux bv Reanco Benelux bv Strukton Specialistische Technieken bv Onderwatertechniek Nederland bv Strukton Prefab Beton bv Strukton Verkeerstechnieken bv Adpa Holding bv Repa Infra bv Reef Beheer bv Reef Infra bv Reef Milieu bv Reef Infra Netwerkbouw bv Reef GmbH Ooms Civiel bv Ooms Construction bv Ooms Materieel bv Ooms Transport bv Ooms Producten bv Ooms PMB bv Unihorn bv Unihorn Astana** Strukton Milieutechniek bv Rasenberg Infra bv Rasenberg Wegenbouw bv Reanco bv Rasenberg Verkeer & Mobiliteit bv Recycling & Overslag Breda bv Van Rens bv

Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Maarssen Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Maarssen Utrecht Deventer Deventer Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Oldenzaal Gronau (Dui) Scharwoude Scharwoude Scharwoude Scharwoude Scharwoude Scharwoude Avenhorn Astana (Kazachstan) Utrecht Utrecht Breda Breda Breda Breda Horst

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Strukton Bouw bv Strukton Bouw & Onderhoud bv Strukton Avenue2 Onroerend Goed bv Strukton Groene Loper bv Strukton Heerderweg bv Strukton Van Straten bv Strukton Projectontwikkeling bv Strukton Vastgoedontwikkeling Noord bv Strukton Ezinger bv Strukton Peizerhoven bv Strukton Vastgoedontwikkeling Oost bv

Utrecht Maarssen Utrecht Utrecht Utrecht Eindhoven Utrecht Maarssen Utrecht Utrecht Maarssen

100 100 100 100 100 100 100 - - - -

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

140



Strukton Vastgoedontwikkeling Oost II bv Strukton Ganzenmarkt bv Strukton Vastgoedontwikkeling West bv Strukton Vastgoedontwikkeling Zuid bv Vastgoedontwikkeling Beilen Oost bv Strukton Vastgoedontwikkeling Beheer bv Strukton Oost bv Strukton Alpha bv Strukton Beta bv Strukton Gamma bv Strukton Delta bv C.V. Voorstadslaan La Mondiale NV

Utrecht Utrecht Maarssen Maarssen Utrecht Maarssen Maarssen Maarssen Maarssen Maarssen Maarssen Utrecht Kortrijk (Bel)

- - - - - - - - - 100 100 100 100

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Strukton Services bv Strukton WorkSphere bv WorkSphere Beheer bv Strukton WorkSphere België bv ba Strukton Worksphere Bouw bv

Utrecht Utrecht Utrecht Tongeren (Bel) Utrecht

100 100 100 100 100

100 100 100 100 100

Strukton Integrale Projecten bv * Strukton Finance ESCo’s Holding bv RGG cluster zwembaden ESCo Invest bv Strukton Finance Holding België nv Strukton Assets bv

Maarssen Utrecht Utrecht Merelbeke Utrecht

100 100 100 100 100

100 100 100 100 100

Strukton Management bv * Strukton Vastgoedbeheer en Facility Management bv Servica bv Servica Advies bv Strukton Materieel bv * Strukton Vuka bv Strukton Elschot bv

Utrecht

100

100

Utrecht Utrecht De Meern Maarssen Maarssen Maarssen

100 100 100 100 100 100

100 100 100 100 100 100

Strukton International bv

Utrecht

100

100

(v/h Strukton Civil International)

141



De volgende maatschappijen zijn integraal in de consolidatie opgenomen met aandeel derden: Uniferr S.r.l. Reggio Emilia (Ita) 60 Costruzioni Linee Ferroviari S.p.A. Bologna (Ita) 60 S.I.F. EL S.p.A. Spigno Monferrato (Ita) 60 Fimont S.r.l. Spigno Monferrato (Ita) 37,2 Ar.Fer S.r.l. Alessandria (Ita) 60 Sviluppo 2010 S.r.L. Bologna (Ita) 60 Techno Engineering System S.r.L. Bologna (Ita) 60 CLF Albanie SHPK Tirane (Albanië) 60 Costruzioni Linee Ferroviari CLF C.A. Caracas (Venezuela) 60 Frejus s.c.r. Bologna (Ita) 16,79

60 60 60 37,2 60 60 60 60 60 16,79

B. Partieel zijn in de consolidatie de volgende maatschappijen begrepen ***: NV Sint-Michiels-Warande ** Brussel (Bel) Centric Automotive bv ** Gouda Sitec Consorzio Stabile ferr. Bologna (Ita) MT Piling bv Harmelen Microtunneling Equipment Exploitatie bv Maarssen Exploitatiemaatschappij A-Lanes A15 bv Nieuwegein Al Jaber Bitnumen-Ooms Ltd.Liab. Abu Dhabi Grondontwikkeling Beilen bv Amsterdam SPC Management Services bv Utrecht ISE Exploitatie bv Eindhoven

65 - 28,5 50 50 33 1/3 - 50 33 1/3 34

65 100 28,5 50 50 33 1/3 30 50 33 1/3 34

50 10 50 20 20 0 9 9 10 10 6 6 6 6 4,8 4,8 25 0 0 50

50 10 50 20 20 2 9 9 100 6 6 6 6 4,8 4,8 25 1 1 -

De niet in de consolidatie betrokken deelnemingen betreffen: Tubex bv Oostburg Voestalpine Railpro bv Hilversum Profin bvba Gent (Bel) Strukton Finance Holding bv Maarssen Strukton Finance bv Maarssen Delfluent bv Amsterdam TalentGroep Montaigne Holding bv Rotterdam TalentGroep Montaigne bv Rotterdam ISE Holding bv Utrecht SPC ISE bv Eindhoven DUO2 Holding bv Utrecht DUO2 bv Utrecht Komfort Holding bv Nieuwegein Komfort bv Nieuwegein A-Lanes A15 Holding bv Nieuwegein A-Lanes A15 bv Nieuwegein A-Lanes Management Services bv Nieuwegein Safire Holding bv Rotterdam Safire bv Rotterdam StruktonHurksHeijmans bv Utrecht

142

Naam Statutaire zetel % Aandeel in het % Aandeel in het geplaatste kapitaal 2014 geplaatste kapitaal 2013 StruktonHurksHeijmans Holding bv Utrecht 50 A1 Electronics Netherlands bv Almelo 50 50 Buca Electronics bv Almelo 50 50 Eurailscout Inspection & Analysis bv Utrecht 50 50 Eurailscout France S.a.S. Parijs (Frau) 48,7 48,7 New Sorema Ferroviaria S.p.A. Brescia (Ita) 30 30 Erdmann Software GmbH Görlitz (Dui) 25 25 SPC Management Services bv Utrecht 33 1/3 33 1/3 Exploitatiemaatschappij DC16 bv Nieuwegein 50 50 Exploitatiemaatschappij Komfort bv Nieuwegein 50 50 MEET RIVM CBG bv Den Bosch 37,5 Bestevaer bv Vlissingen - 20 BAG bv Maastricht 20 20 DMI Nederland bv Weert 50 50 DMI Geräte GmbH Berlijn (Dui) 50 50 DMI Spezialinjektionen Süd GmbH Berlijn (Dui) 50 50 DMI Injektionstechnik GmbH Berlijn (Dui) 50 50 DMI International Berlijn (Dui) 50 DBS Spezialsanierungen GmbH Forst (Dui) 50 50 Nederlands Wegen Markeerbedrijf bv Oosterwolde 25 25 Nebeco bv Ede 50 50 ACH Beheer bv Hengelo 50 50 ACH Exploitatie bv Hengelo 50 50 Noordelijke Asfaltproduktie (NOAP) bv Heerenveen 50 50 Aduco Holding bv Haarlem 25 33 1/3 Aduco Nederland bv Ede 25 33 1/3 Lareco Nederland bv Arnhem 33 1/3 33 1/3 Lareco Holding bv Hardenberg 33 1/3 Lareco Bornem nv Antwerpen (België) 33 1/3 33 1/3 Sureco nv België 33 1/3 Lareco GmbH Wesel (Dui) 33 1/3 33 1/3 Ooms PMB Gulf Asphalt Trading LLC Abu Dhabi 49 Asfalt Productie Rotterdam Rijnmond (APRR) bv Rotterdam 25 25 Asfalt Productie Amsterdam bv (APA) Amsterdam 25 25 BituNed bv Reeuwijk 50 50 Palletteer bv Wervershoof 50 50 Recycling Overslag Schiedam (ROS) bv Schiedam 50 50 Strukton Construction Trading WLL Qatar 49 Incasu Utrecht bv Utrecht 12 1/2 12 1/2 La Linea Leiden Beheer bv Rotterdam 50 50 Venturium Beheer bv Capelle a/d IJssel 25 25

143

* Voor deze vennootschappen zijn door Strukton Groep nv aansprakelijkheidsverklaringen conform artikel 403 van titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek afgegeven.

** In liquidatie *** Deze lijst is exclusief vof ’s. Bij de Kamer van Koophandel is een lijst gedeponeerd met alle dochterondernemingen, deelnemingen, joint ventures en joint operations (voornamelijk bouwcombinaties) welke in de consolidatie zijn betrokken. Unihorn India PvT Ltd is juridisch eigendom van Strukton. Het economisch eigendom en de zeggenschap berusten bij Oranjewoud nv. De vermelde vennootschap is niet in de jaarrekening opgenomen.

Enkelvoudige balans vóór voorgestelde winstverdeling (x EUR 1.000) 144

Activa Toelichting 31-12-2014 31-12-2013 Vaste activa Materiële vaste activa

(1)

13.360

14.483

Financiële vaste activa

(2)

275.368

286.139

288.728

300.622

Vlottende activa Vorderingen

(3)

7.760

10.088

Liquide middelen

(4)

4.057

3.339

11.817

13.427

300.545

314.049

Passiva Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal

2.269

2.269

Agioreserve 10.000 10.000 Overige reserves

163.136

Onverdeeld resultaat

(34.446)

(16.577)

(5) 140.959

190.604


194.912

Voorzieningen

(6)

1.984

2.808

Langlopende schulden

(7)

43.725

72.525

Kortlopende schulden

(8)

113.877

48.112

300.545

314.049

Enkelvoudige winst-en-verliesrekening (x EUR 1.000) 145

Toelichting 2014 2013 Totaal resultaat deelnemingen

(49.867)

(26.894)

Overige resultaten na belastingen

(9)

15.421

10.317


(34.446)

(16.577)

Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 146

Strukton Groep nv is sinds 29 oktober 2010 onderdeel van Oranjewoud nv. Oranjewoud nv bezit 100% van de aandelen van Strukton Groep nv. Per ultimo 2014 is Oranjewoud nv voor 95,56% in handen van Sanderink Investments bv. Waar in de enkelvoudige jaarrekening sprake is van verhoudingen met groepsmaatschappijen worden zowel verhoudingen tussen Strukton Groep nv en zijn dochterondernemingen als verhoudingen met andere tot de Oranjewoud nv en Sanderink Investments bv behorende groepsmaatschappijen en verwante ondernemingen bedoeld. Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening De jaarrekening van Strukton Groep nv is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. De enkelvoudige jaarrekening van Strukton Groep nv wordt opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van titel 9, Boek 2 Burgerlijk Wetboek. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de door artikel 2:362 lid 8 Burgerlijk Wetboek geboden mogelijkheid om in de enkelvoudige jaarrekening de grondslagen van waardering en resultaatbepaling toe te passen die in de geconsolideerde jaarrekening worden gehanteerd. De opgenomen groepsmaatschappijen zijn gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde volgens de grondslagen die gelden voor de geconsolideerde ifrs-jaarrekening van Strukton Groep nv. De waardering van deelnemingen met invloed van betekenis geschiedt eveneens volgens deze waarderingsgrondslagen, vermeld in de geconsolideerde jaarrekening. Hetzelfde geldt voor de grondslagen voor de bepaling van het resultaat. Hierdoor zijn het eigen vermogen en het nettoresultaat van Strukton Groep nv gelijk aan die volgens de geconsolideerde jaarrekening. Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling De grondslagen voor waardering en resultaatbepaling van de enkelvoudige jaarrekening zijn gelijk aan die voor de geconsolideerde jaarrekening. Indien geen nadere grondslagen zijn vermeld wordt verwezen naar de vermelde grondslagen in de geconsolideerde jaarrekening van Strukton Groep nv. Voor een juiste interpretatie van de enkelvoudige jaarrekening van Strukton Groep nv dient de geconsolideerde jaarrekening van Strukton Groep nv geraadpleegd te worden.

1 Materiële vaste activa (per 31 december 2014)

Terreinen Bedrijfs- Machines en gebouwen Installaties

Totaal

Kostprijs 01-01-2014

2.250

27.022

2.081

31.353

Cumulatieve afschrijving

403

14.570

1.897

16.870

Boekwaarde 01-01-2014

1.847

12.452

184

14.483

Investeringen

-

-

-

-

Desinvesteringen

-

-

-

-

Afschrijvingen

16

975

132

1.123

Overige mutaties

-

-

-

-


1.831

11.477

52

13.360

Kostprijs 31-12-2014

2.250

27.022

2.081

31.353

Cumulatieve afschrijving

419

15.545

2.029

17.993


1.831

11.477

52

13.360

147

31-12-2014 31-12-2013 2 Financiële vaste activa

Deelnemingen in groepsmaatschappijen

168.077

225.523

Niet geconsolideerde deelnemingen

(5.399)

(3.458)

Vorderingen op groepsmaatschappijen

72.383

42.609

Vorderingen op derden

2.450

3.218

Uitgestelde belasting vorderingen

34.907

15.297

272.418

283.189

Andere deelnemingen

2.950

275.368

2.950 286.139

Het verloop in 2014 van de financiële vaste activa is als volgt:

Deelnemingen Niet Vorderingen Vorderingen Uitgestelde Andere groepsmaat- geconsolideerde groepsmaat- op derden belasting- deelnemingen schappijen deelnemingen schappijen vorderingen

Per 01-01-2014

225.523

Inconsolidatie Uitbreiding

42.609

3.218

15.297

2.950

286.139

- - - - - - -

6.400 - - - - - 6.400

Vervreemding Aandeel in resultaten

(3.458)

Totaal

- - - - - - -

(49.867)

775

-

-

-

-

(49.092)

Dividenden

- (152) - - - - (152)

Verstrekte leningen

-

-

119.440

193

-

-

119.633

Aflossingen

-

-

(89.666)

(961)

-

-

(90.627)

-

19.610

Overige mutaties

(13.979)

(2.564)

Per 31-12-2014

168.077

(5.399)

- 72.383

2.450

34.907

-

3.067

2.950

275.368

De overige mutatie van eur -14,0 mln in 2014 van deelnemingen groepsmaatschappijen wordt onder andere veroorzaakt door een verlaging van de actuariële reserve van dochtermaatschappijen van eur 7,8 mln met name veroorzaakt door een relatief sterke daling van de discount rate. Daarnaast bedraagt de verlaging van de afdekkingsreserve van de dochtermaatschappijen eur 5,4 mln. Deze verlaging van de afdekkingsreserve wordt voornamelijk veroorzaakt door een daling van de reële waarde van het valutatermijncontract dat is afgesloten voor het metroproject in Riyadh. Deze daling van de reële waarde van het valutatermijncontract is het gevolg van de sterke daling van de euro ten opzichte van de dollar in 2014. De toename van de uitgestelde belastingvordering van eur 19,6 mln wordt name veroorzaakt door het activeren van een fiscale voorwaartse verliescompensatie als gevolg van een negatief commercieel resultaat vóór belastingen binnen de fiscale eenheid van eur -57,6 mln.

148

3 Vorderingen

31-12-2014

Vorderingen op groepsmaatschappijen

4.557

31-12-2013 9.095

Belastingen en sociale verzekeringen

-

-

Overige vorderingen en overlopende activa

3.203

993

7.760

10.088

4 Liquide middelen Deze liquide middelen staan ter vrije beschikking van de onderneming.

5 Eigen vermogen Het eigen vermogen is toegelicht in de geconsolideerde jaarrekening. Boekwaarde 6 Voorzieningen

Dotatie

Onttrekking

Vrijval

Overig

Boekwaarde

01-01-2014 31-12-2014

Samenvatting van de mutaties in 2014 van de boekwaarde: Belastingvoorzieningen

2.743

-

-

-

(807)

1.936

Overige voorzieningen

65

-

-

17

-

48

2.808

-

-

17

(807)

1.984

7 Langlopende schulden 31-12-2014

31-12-2013

Langlopende leningen - 40.000 Schulden aan groepsmaatschappijen 43.004 32.221 Financiële derivaten 721 304 Overige - 43.725 72.525

De afname van de langlopende leningen is het gevolg van de bankfinanciering welke in 2013 als langlopend werd gepresenteerd voor een bedrag van eur 40,0 mln. Als gevolg van het niet behalen van de bankconvenanten per 31-12-2014, is de bankfinanciering in 2014 van eur 40,0 mln als kortlopend gepresenteerd.

8 Kortlopende schulden 31-12-2014 31-12-2013 Schulden aan kredietinstellingen

77.512

25.797

Schulden aan leveranciers

1.711

503

Schulden aan groepsmaatschappijen

9.476

520

Belastingen en sociale verzekeringen

20.190

13.546

Overige schulden en overlopende passiva

4.988

7.746

113.877 48.112

De toename van de kortlopende schulden in 2014 wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de banklening van eur 40,0 mln in 2014 als kortlopend is verantwoord als gevolg van het niet behalen van de bankconvenanten per 31-12-2014.

149

9 Overige resultaten na belastingen 2014

Overige resultaten na belastingen

15.421

2013

10.317

In 2014 bedraagt de belastingbate van de fiscale eenheid eur 17,6 mln (2013: eur 8,8 mln bate). Daarnaast bestaan de overige resultaten uit financiële baten en lasten en overheadkosten. Strukton Groep nv heeft met het merendeel van zijn Nederlandse vennootschappen in 2014 een fiscale eenheid gevormd. Strukton Groep nv rekent de vennootschapsbelasting niet aan zijn individuele dochterondernemingen door. Aangezien de financiële informatie met betrekking tot de honoraria van de accountant is opgenomen in de jaarrekening van Oranjewoud nv, is op grond van artikel 2:382a lid 3 BW vermelding achterwege gebleven.

10 Niet in de balans opgenomen verplichtingen en gestelde zekerheden Door Strukton Groep nv zijn voor door werkmaatschappijen / deelnemingen opgenomen kredieten garanties afgegeven tot een bedrag van eur 5,0 mln (ultimo 2013: eur 2,5 mln). Per 31 december 2014 waren door bankiers garanties en bereidverklaringen afgegeven tot een bedrag van in totaal eur 323,5 mln (ultimo 2013: eur 248,5 mln). Deze garanties betreffen in hoofdzaak verplichtingen uit hoofde van onderhanden werken en onderhoudsverplichtingen inzake opgeleverde werken. Voor projecten is voor een bedrag van eur 3,3 mln (2013: eur 3,2 mln) aan zekerheden gesteld ter dekking van opgenomen leningen. Bezoldiging commissarissen en bestuurders Voor een overzicht van de bezoldiging van bestuurders en commissarissen wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening. Honoraria accountant Aangezien de financiële informatie met betrekking tot de honoraria van de accountant is opgenomen in de jaarrekening van Oranjewoud nv, is op grond van artikel 2:382a lid 3 BW vermelding achterwege gebleven. Utrecht, 1 juni 2015 Directievoorzitter ir. G.P. Sanderink Overige gegevens Statutaire winstbestemming De statutaire bepalingen met betrekking tot de winstverdeling zijn opgenomen in artikel 33 van de statuten. Deze bepalingen komen erop neer dat de winst ter vrije beschikking van de Algemene vergadering van Aandeelhouders staat. Dividend voorstel Voorgesteld wordt aan de Algemene vergadering van Aandeelhouders om het uitkeren van dividend te passeren en het gehele resultaat toe te voegen aan de algemene reserves (2013: idem). Gebeurtenissen na balansdatum Voor de gebeurtenissen na balansdatum wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening.

150

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de aandeelhouders van Strukton Groep N.V.

Verklaring over de jaarrekening 2014 Ons oordeel

Wij hebben de jaarrekening 2014 van Strukton Groep N.V. (de vennootschap) te Maarssen gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de vennootschappelijke jaarrekening. Naar ons oordeel: · geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Strukton Groep N.V. op 31 december 2014 en van het resultaat en de kasstromen over 2014, in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (eu-ifrs) en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW); · geeft de vennootschappelijke jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Strukton Groep N.V. op 31 december 2014 en van het resultaat over 2014 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit: 1. de geconsolideerde balans per 31 december 2014; 2. de volgende overzichten over 2014: de geconsolideerde winst-en-verliesrekening, het geconsolideerde overzicht van het totaalresultaat, het geconsolideerde overzicht van mutaties in het eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht; en 3. de toelichting met een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit: 1. de enkelvoudige balans per 31 december 2014; 2. de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2014; en 3. de toelichting met een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. De basis voor ons oordeel

Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’. Wij zijn onafhankelijk van Strukton Groep N.V. zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Materialiteit

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Op basis van onze professionele oordeelsvorming hebben wij de materialiteit voor de jaarrekening als geheel bepaald op eur 17 miljoen. De materialiteit is gebaseerd op 1,0% van de geconsolideerde omzet over het boekjaar 2014. Wij hebben deze grondslag toegepast op basis van onze analyse van de gebruikers van de jaarrekening, waarbij mede bepalend is geweest dat de omzet een stabiele basis biedt voor de bepaling van de materialiteit en dat de omzet inzicht geeft in de omvang en prestaties van de onderneming. Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening voor de gebruikers van de jaarrekening om kwalitatieve redenen materieel zijn. Wij zijn met de raad van commissarissen overeengekomen dat wij aan de raad tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven de eur 0,5 miljoen rapporteren alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn. Reikwijdte van de groepscontrole

Strukton Groep N.V. staat aan het hoofd van een groep van entiteiten. De financiële informatie van deze groep is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Strukton Groep N.V. Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang bepaald van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen om te waarborgen dat we voldoende controlewerkzaamheden verrichten om in staat te zijn een oordeel te geven over de jaarrekening als geheel. Bepalend hierbij zijn de geografische structuur van de Groep en de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de volledige financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was. De groepscontrole heeft zich met name gericht op de significante groepsonderdelen in de verschillende segmenten van de vennootschap, inclusief onderdelen in Italië, Zweden en Saoedi-Arabië. Dit betreft de segmenten Civiel, Rail, alsmede Techniek en Gebouwen. Wij hebben de controlewerkzaamheden ten aanzien van de financiële verantwoording van deze segmenten grotendeels zelf uitgevoerd. Voor de controle van enkele samenwerkingsverbanden alsmede voor de controle van buitenlandse groepsonderdelen in deze segmenten hebben wij gebruik gemaakt van andere tot het EY netwerk behorende accountants die allen vertrouwd zijn met de van toepassing zijnde weten regelgeving om de controlewerkzaamheden uit te voeren. Waar controlewerkzaamheden zijn uitgevoerd door andere accountants, is betrokkenheid bij deze werkzaamheden door ons gewaarborgd om voldoende en geschikte controle-informatie te verkrijgen als basis voor ons oordeel voor de Groep als geheel. De verantwoordelijk accountant van de Groep en/of de andere senior leden van het controleteam van de Groep hebben andere accountants die verantwoordelijk zijn voor significante samenwerkingsverbanden, zoals het project A15 Maasvlakte-Vaanplein en Avenue A2, en significante buitenlandse groepsonderdelen bezocht om relevante delen van de controledocumentatie en de rapportage van de andere accountant te beoordelen.

151

152

Door bovengenoemde werkzaamheden bij (groeps)onderdelen, gecombineerd met aanvullende werkzaamheden op groepsniveau, hebben wij voldoende en geschikte controle-informatie met betrekking tot de financiële informatie van de Groep verkregen om een oordeel te geven over de geconsolideerde jaarrekening. De kernpunten van onze controle

In de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens onze controle van de jaarrekening. De kernpunten van onze controle hebben wij met de raad van commissarissen gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alles wat is besproken. Wij hebben onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van de individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten. De kernpunten van onze controle waren als volgt: Compliance met financieringsconvenanten en continuïteitsveronderstelling De jaarrekening van Strukton Groep N.V. is opgesteld op basis van de continuïteitsveronderstelling, zoals door het bestuur toegelicht in het onderdeel ‘continuïteit’ van de waarderingsgrondslagen in de jaarrekening. In deze toelichting is onder meer aangegeven dat voor de Groep sprake is van een financieringsarrangement voor Strukton Groep N.V. Hiervoor geldt dat met ingang van het 2e kwartaal 2014 alsmede per 31 december 2014 niet is voldaan aan de bankconvenanten. Met de financiers is na balansdatum een Term Sheet overeengekomen terzake herfinanciering. De beschikbaarheid van voldoende financiering en het toetsen of kan worden blijven voldaan aan de financieringsconvenanten en overige voorwaarden is significant voor onze controle. Deze toets is grotendeels gebaseerd op verwachtingen en inschattingen van het bestuur. De veronderstellingen worden beïnvloed door subjectieve elementen zoals de schatting van verwachte toekomstige kasstromen, geprognosticeerde resultaten en marges uit de operationele activiteiten. De gehanteerde veronderstellingen zijn onderhevig aan onzekerheden en verwachtingen omtrent de toekomstige economische en marktontwikkelingen, de ontwikkeling van de orderportefeuille alsmede de uitkomsten van meerwerk- en claimonderhandelingen met opdrachtgevers. Wij hebben gebruik gemaakt van eigen interne deskundigen bij de evaluatie van de gehanteerde veronderstellingen en de prognoses die door het bestuur zijn opgesteld. Wij hebben de totstandkoming van de prognoses besproken met het bestuur. Wij hebben daarbij specifiek aandacht besteed aan de gehanteerde veronderstellingen met betrekking tot de toekomstige omzet en orderportefeuille, de omvang en tijdstip van de verwachte significante in- en uitgaande kasstromen, alsmede de belangrijkste onzekerheden in dit kader. Daarnaast hebben wij in detail de communicatie naar de banken gelezen, en de toereikendheid en voorwaarden van de beschikbare en voorgestelde overeenstemming op hoofdlijnen geëvalueerd. Impairment testing van goodwill Strukton Groep N.V. is op basis van eu-ifrs jaarlijks verplicht om het bedrag van de goodwill te onderzoeken op bijzondere waardevermindering (impairment). De vennootschap heeft voor haar kasstroomgenererende eenheden op basis van de beste inschattingen voor toekomstige kasstromen van geconcludeerd dat geen impairment van goodwill aan de orde is. De impairment test was significant voor onze controle, omdat het schattingsproces complex en in

hoge mate subjectief is en gebaseerd is op veronderstellingen. Als gevolg daarvan hebben wij als onderdeel van onze controlewerkzaamheden de door Strukton Groep N.V. gebruikte veronderstellingen en methoden voor de impairment test geëvalueerd. Deze veronderstellingen zijn toegelicht in noot 2 van de jaarrekening en worden beïnvloed door de verwachte toekomstige markt- of economische omstandigheden in de betreffende geografie. Wij hebben bij onze controlewerkzaamheden onder meer gebruik gemaakt van de werkzaamheden van eigen internewaarderingsdeskundigen om ons te ondersteunen met de evaluatie van de veronderstellingen en methoden die door de vennootschap zijn gebruikt. Wij hebben daarbij vooral aandacht besteed aan de veronderstellingen voor de verwachte omzetontwikkeling, winstmarge en disconteringsvoet. Projecten waardering De waardering van onderhanden projecten wordt beïnvloed door subjectieve elementen zoals de schatting van de te maken kosten en verwachte (meerwerk-)opbrengsten, de technische voortgang en (mogelijke) claims. Dit wordt mede ingegeven door de aard van de activiteiten, waarbij sprake kan zijn van invloed door de complexiteit van projecten, de mate van inschatting bij het tenderproces en ontwikkelingen gedurende de realisatie van een project. Opbrengsten- en juiste en volledige resultaatverantwoording van projecten, de waardering van vorderingen en (mogelijke) claims alsmede de volledigheid van aan de projecten gerelateerde verplichtingen en voorzieningen op de projecten zijn derhalve significant voor onze controle. Het proces van opbrengsten- en resultaatverantwoording, met inbegrip van de afgrenzing, vereist significante schattingen van het bestuur. Wij hebben de interne beheersingsmaatregelen getoetst met betrekking tot projectbeheersing en het schattingsproces inzake projectresultaten, alsmede andere controlewerkzaamheden uitgevoerd. Dit betroffen onder andere controlewerkzaamheden met betrekking tot de contractuele voorwaarden, bestedingen, opbrengsten en meerwerk en (mogelijke) claims en disputen. Tevens hebben wij werkzaamheden verricht met betrekking tot de projectcalculaties en de resultaatverwachting en de beoordeling hiervan door het bestuur. Hierbij hebben wij met diverse projectfunctionarissen en het bestuur diverse (financiële) risico’s en lopende claims en de hierbij behorende schattingsonzekerheden besproken en beoordeeld of deze adequaat zijn opgenomen in de financiële overzichten alsmede of de vereiste toelichtingen in de jaarrekening zijn opgenomen. Ten aanzien van de significante projecten als MaVa en Avenue2, die in combinaties worden uitgevoerd, hebben wij gebruik gemaakt van andere accountants binnen het EY-netwerk. Gelet op het belang van deze projecten voor de vennootschap, zijn wij in onze rol van groepsaccountant gedurende het gehele controleproces betrokken geweest bij de betreffende controle. Wij hebben de andere accountants bezocht om relevante delen van de controledocumentatie en de rapportage van de andere accountant te beoordelen. Toelichtingen inzake de onderhanden projecten en schattingen zijn opgenomen in de waarderingsgrondslagen alsmede noot 9 in de jaarrekening. Waardering van de actieve belasting latentie Voor verrekenbare fiscale verliezen wordt een uitgestelde belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat voldoende toekomstige fiscale winst beschikbaar is waarmee de fiscale verliezen kunnen worden verrekend. De beoordeling hiervan is significant voor onze controle, omdat het schattingsproces complex is en de veronderstellingen worden beïnvloed door subjectieve elementen, zoals de schatting van verwachte marges uit operationele activiteiten en fiscale resultaten. Deze schattingen zijn gebaseerd op veronderstellingen, waaronder verwachtingen van toekomstige economische en marktontwikkelingen.

153

154

Wij hebben vooral aandacht besteed aan de veronderstellingen in de prognoses die het grootste effect hebben op het fiscale resultaat, zoals het resultaat voor belastingen en niet aftrekbare of uitgestelde posten. Bij de uitvoering van onze werkzaamheden hebben wij eigen interne belastingdeskundigen ingeschakeld. De toelichtingen van de vennootschap over de winstbelasting en latente belastingen zijn opgenomen in noot 6 van de jaarrekening. Verantwoordelijkheden van het bestuur en de raad van commissarissen voor de jaarrekening

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met eu-ifrs en met Titel 9 Boek 2 BW en voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsels moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De raad van commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening

Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle fouten en fraude ontdekken. Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit: · het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; · het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de entiteit; · het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover

in de jaarrekening staan; · het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven; · het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en · het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. Wij communiceren met de raad van commissarissen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Wij bevestigen aan de raad van commissarissen dat wij de relevante ethische voorschriften over onafhankelijkheid hebben nageleefd. Wij communiceren ook met de raad van commissarissen over alle relaties en andere zaken die redelijkerwijs onze onafhankelijkheid kunnen beïnvloeden en over de daarmee verband houdende maatregelen om onze onafhankelijkheid te waarborgen. Wij bepalen de kernpunten van onze controle van de jaarrekening op basis van alle zaken die wij met de raad van commissarissen hebben besproken. Wij beschrijven deze kernpunten in onze controleverklaring, tenzij dit is verboden door wet- of regelgeving of in buitengewoon zeldzame omstandigheden wanneer het niet vermelden in het belang van het maatschappelijk verkeer is.

Verklaring betreffende overige door wet- of regelgeving gestelde vereisten Verklaring betreffende het jaarverslag en de overige gegevens

Wij vermelden op basis van de wettelijke verplichtingen onder Titel 9 Boek 2 BW (betreffende onze verantwoordelijkheid om te rapporteren over het jaarverslag en de overige gegevens): · dat wij geen tekortkomingen hebben geconstateerd naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de door Titel 9 Boek 2 BW vereiste overige gegevens zijn toegevoegd; · dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Benoeming

Wij zijn door de aandeelhouders als firma benoemd tot accountant van Strukton Groep N.V. vanaf de controle van het boekjaar 2010 en zijn sinds die datum tot op heden de externe accountant. Ondergetekende is als externe accountant van de vennootschap betrokken vanaf de controle van het boekjaar 2012. Utrecht, 1 juni 2015 Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. W.H. Kerst RA

155

156

Namen en adressen

Strukton Groep www.strukton.nl • [email protected] Directie: ir. G.P. Sanderink (voorzitter), ir. J.J. Hegeman, E.A. Hermsen RA en ir. A. Schoots Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•

Postbus 1025, 3600 BA Maarssen

•

T +31 (0)30 248 69 11

Nederland

Strukton Rail Strukton Rail www.struktonrail.nl • [email protected] Directie: ir. A. Schoots (voorzitter), ir. D.K. Schonebaum, P.G. Pijper en drs. H.P. Huijzer Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


•

T +31 (0)30 240 72 00

Strukton Rail Nederland www.struktonrail.nl • [email protected] Directie: drs. J. Zeeman (voorzitter), ing. M.B.J. Maathuis en ir. T.A. de Vries Wijchenseweg 20, 6537 TL Nijmegen

•


•

T +31 (0)24 700 20 00

De Corridor 4, 3621 ZB Breukelen

•


•

T +31 (0)346 26 97 00

Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


•

T +31 (0)30 240 78 00

Veemarktweg 2a, 5223 AA Den Bosch

•


•

T +31 (0)73 690 16 00

Pollaan 44, 7202 BX Zutphen

•


Kantonnaleweg 1, 3542 DB Utrecht

•


T +31 (0)575 458 100

•

•

T +31 (0)30 240 72 00

157

Strukton Systems www.struktonsystems.nl • [email protected] Directie: ing. P.A. van Seventer Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht Kanaaldijk 18, 3542 AP Utrecht

•


•

T +31 (0)30 248 69 70

Welbergweg 60, 7556 PE Hengelo

•

Postbus 258, 7550 AG Hengelo

•

T +31 (0)74 255 88 00

•

T +31 (0)30 248 66 91

Twekkeler Es 35, 7547 ST Enschede

•

T +31 (0)53 480 05 80

Van Coulsterweg 11, 2952 CB Alblasserdam

•

T +31 (0)78 683 38 60

•

T +46 (0)10 480 50 00

Strukton Rolling Stock www.struktonrollingstock.nl • [email protected] Directie: drs. G.A. Kwikkers en ir. M. Janse Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


Strukton Rail AB www.strukton.se • [email protected] Directie: R. Röder Västberga allé 60, 126 30 Hägersten Zweden Strukton Rail A/S www.strukton.dk • [email protected] Directie: J.C. Jensen Depotvej 29, 2630 Taastrup

T +45 72 100 155

•

Denemarken Carsten Niebuhrs Gade 10, 1. sal, 1577 Kopenhagen V

•

T +45 32 95 29 09

Denemarken Strukton Rail nv www.struktonrail.nl • [email protected] Directie: P. Vanhie Burgemeester Maenhautstraat 64, 9820 Merelbeke België

•

T +32 (0)9 210 79 10

158

CLF S.p.A. www.strukton.it • [email protected] Directie: E. Peola Via della Cooperazione 34, 40129 Bologna

•

T +39 (0)51 323 424

Italië Strukton Rail Australia Pty Ltd www.struktonrail.com • [email protected] Directie: drs. ing. F.J.I. van Doesburg 53 Churchill Ave Subiaco WA 6008

•

PO Box 8236 Subiaco East WA 6008

T +61 (0)8 9381 8213

•

Australië

Strukton Civiel Strukton Civiel www.struktonciviel.nl • [email protected] Directie: drs. F.M. Bekooij (voorzitter) en ir. J.J. Hegeman Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


•

T +31 (0)30 248 69 11

•

T +31 (0)30 248 69 11

•

T +31 (0)30 248 67 74

Strukton Civiel Projecten www.struktonciviel.nl • [email protected] Directie: ing. M.A. Oldenhof Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


Strukton Infratechnieken www.struktoninfratechnieken.nl • [email protected] Directie: H.J. Spoelstra Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


Colijn Beheer www.colijn.nl • [email protected] Directie: ing. S. Doornbos (voorzitter), ing. F.T. Huijer en ir. P.H.K. Kastermans Vierlinghstraat 17, 4251 LC Werkendam

•

Postbus 66, 4250 DB Werkendam

•

T +31 (0)183 40 10 11

•


•

T +31 (0)183 40 10 11

•


•

T +31 (0)183 30 15 36

Colijn Aannemersbedrijf www.colijn.nl • [email protected] Directie: ing. F.T. Huijer Vierlinghstraat 17, 4251 LC Werkendam Aannemingsbedrijf Molhoek www.molhoek.nl • [email protected] Directie: ing. F.T. Huijer Vierlinghstraat 17, 4251 LC Werkendam

Terracon Funderingstechniek / Terracon International

159

www.terracon.nl • [email protected] Directie: ing. S. Doornbos en ir. P.H.K. Kastermans Vierlinghstraat 17, 4251 LC Werkendam

•

Postbus 49, 4250 DA Werkendam

•

T +31 (0)183 40 13 11 (Terracon Funderingstechniek )

•

T +31 (0)183 40 35 29 (Terracon International)

•

D-12349 Berlijn

•

Postbus 355, 7570 AJ Oldenzaal

Terracon Spezialtiefbau GmbH www.terracon.nl • [email protected] Directie: ing. S. Doornbos Warmensteinacher Straße 60

•

T +49 (0)30 417 44 23 3

Duitsland Reef Infra www.reef-infra.nl • [email protected] Directie: R. Philipse (voorzitter) Kelvinstraat 1, 7575 AS Oldenzaal

•

T +31 (0)541 58 41 11

•

T +31 (0)30 248 69 11

•

T +31 (0)30 248 69 11

•

T +31 (0)30 248 62 86

•

T +31 (0)76 596 05 00

•

T +31 (0)30 296 64 85

•

T +31 (0)30 296 64 85

Strukton Immersion Projects www.struktonimmersionprojects.nl • [email protected] Bedrijfsleiding: ir. J.J. Hegeman, ing. P.T. van Westendorp en ing. O.M. Koster Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


Geocon www.geoconbv.nl • [email protected] Bedrijfsleiding: ing. P.T. van Westendorp, ing. O.M. Koster en ing. B. Ruesink Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


Strukton Prefab Beton www.struktonprefabbeton.nl • [email protected] Directie: ing. J.A.P. van Stratum Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


Strukton Milieutechniek www.struktonmilieutechniek.nl • [email protected] Directie: ir. D.J.M. Hillemans Rat Verleghstraat 120, 4815 PT Breda

•

Postbus 8800, 4820 BC Breda

Grondbank Nederland www.grondbank.nl • [email protected] Directie: ir. J.E. van der Stelt en E. van Roekel 2e Daalsedijk 8V, 3551 EJ Utrecht

•

Postbus 19172, 3501 DD Utrecht

Afvalbank Nederland www.afvalbank.com • [email protected] Directie: ir. J.E. van der Stelt en E. van Roekel 2e Daalsedijk 8V, 3551 EJ Utrecht

•

Postbus 1025, 3600 DD Utrecht

160

DMI Injektionstechnik GmbH www. d-m-i.net. • [email protected] Directie: W.I. Münch en ir. J.J. Hegeman Warmensteinacher Straße 60

•

12349 Berlijn

•

T +49 (0)30 417 44 23 40

Duitsland Strukton Sustainable Energy www.struktonciviel.nl • [email protected] Directie: ir. J.J. Hegeman en C. Raijmakers Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht •


•

T +31 (0)30 248 69 11

Tensa www.tensa.nl • [email protected] Directie: ing. F.T. Huijer Vierlinghstraat 17, 4251 LC Werkendam

•


•

T +31 (0)183 40 46 55

•

Postbus 183, 4250 DD Werkendam

•

T +31 (0)183 67 98 88

•

T +31 (0)229 54 77 00

Tubex www.tubexbv.nl • [email protected] Bedrijfsleiding: ing. W. de Meijer Vierlinghstraat 17, 4251 LC Werkendam Ooms Civiel www.ooms.nl • [email protected] Directie: ing. K. Terpstra (voorzitter) en dr. ir. A.H. de Bondt Scharwoude 9, 1634 EA Scharwoude

•

Postbus 1, 1633 ZG Avenhorn

Ooms Construction www.ooms.nl • [email protected] Directie: ing. K. Terpstra, ing. A. van Papeveld en ing. J.W. Hulshof Scharwoude 9, 1634 EA Scharwoude

•


•

T +31 (0)229 54 77 00

•


•

T +31 (0)229 54 77 00

•


•

T +31 (0)229 54 77 00

•

Postbus 58, 1633 ZH Avenhorn

•

T +31 (0)229 54 78 50

Ooms Producten www.ooms.nl • [email protected] Directie: ing. K. Terpstra Scharwoude 9, 1634 EA Scharwoude Ooms PMB www.oomspmb.com • [email protected] Bedrijfsleiding: H.J.N. Brouwer Msc Scharwoude 9, 1634 EA Scharwoude Unihorn www.unihorn.nl • [email protected] Bedrijfsleiding: drs. J.J. Bleeker Scharwoude 9, 1634 EA Scharwoude

Rasenberg Wegenbouw

161

www.rasenberginfra.nl • [email protected] Directie: C.P.J. van der Meijs (voorzitter) en A.H.M. van Oosterhout Rat Verleghstraat 120, 4815 PT Breda

•

Postbus 2238, 4800 CE Breda

•

T +31 (0)76 578 12 00

•

T +31 (0)30 248 69 11

•

T +31 (0)30 248 69 11

Strukton Asset Management Civiel www.struktonciviel.nl • [email protected] Directie: ing. J.P. Reef Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


Strukton Verkeerstechnieken www.struktonciviel.nl • [email protected] Directie: ir. J.J. Hegeman en ing. J.T. Lemmen Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


Van Rens mobiliteit www.vanrensmobiliteit.nl • [email protected] Directie: R.A.H. van Diessen Molenstraat 27a, 5268 KD Helvoirt

•

Postbus 4, 5268 ZG Helvoirt

T +31 (0) 88 03 30 900

•

Strukton Worksphere Strukton Worksphere www.struktonworksphere.nl • [email protected] Directie: ing. J.T. Lemmen en ir. G.L.H. Hoek RC Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


•

T +31 (0)30 248 69 11

Regio Noord-West/Midden www.struktonworksphere.nl • [email protected] • [email protected] Directie: ir. K. van Oosteren MBA •

T +31 (0)20 606 23 00

Kantonnaleweg 1 (Geb. 40), 3542 DB Utrecht • Postbus 1819, 3600 BV Maarssen

•

T +31 (0)30 273 63 63

Industrieweg Oost 15C, 6662 NE Elst

•

T +31 (0)30 273 63 63

Naritaweg 134, 1043 CA Amsterdam

•

•

Postbus 56383, 1040 AJ Amsterdam

Postbus 222, 6600 AE Elst

162

Regio Noord-Oost www.struktonworksphere.nl [email protected] • [email protected] • [email protected] Directie: L. Haan Lelystraat 2, 9351 VE Leek

•

Postbus 147, 9350 AC Leek

•

T +31 (0)50 366 69 00

Archimedesweg 7, 8912 AK Leeuwarden

•

Postbus 518, 8901 BH Leeuwarden

•

T +31 (0)58 234 32 00

Keulenstraat 2, 7418 ET Deventer

•

Postbus 611, 7400 AP Deventer

•

T +31 (0)570 68 36 00

Regio Zuid-West www.struktonworksphere.nl • [email protected] Directie: ing. J. van Leeuwen Ligusterbaan 2, 2908 LW Capelle a/d IJssel • Postbus 436, 2900 AK Capelle a/d IJssel • T +31 (0)10 258 28 00 Regio Zuid www.struktonworksphere.nl [email protected] • [email protected] • [email protected] • [email protected] Directie: drs. F.P.L.M. de Garde MBA Sciencepark Eindhoven 5206, 5692 EG Son

•

T +31 (0)40 282 56 00

Business Park Stein 107, 6181 MA Elsloo • Postbus 519, 6180 AA Elsloo

•

T +31 (0)46 428 84 00

Ceresstraat 1, 4811 CA Breda

•

Postbus 356, 5600 AJ Eindhoven

•

Postbus 9443, 4801 LK Breda

•

T +31 (0)76 572 34 00

•

Postbus 8553, 5605 KN Eindhoven

•

T +31 (0)40 259 76 59

•

T +31 (0)30 248 69 11

Van Straten www.vanstraten.nl • [email protected] Hastelweg 218, 5652 CL Eindhoven Strukton Worksphere Projecten www.struktonworksphere.nl • [email protected] Directie: ir. P.C. Verheul Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•

Postbus 1830, 3600 BV Maarssen

Strukton Integrale Projecten

163

Strukton Integrale Projecten www.struktonpps.nl • [email protected] Directie: E.A. Hermsen RA Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


•

T +31 (0)30 248 62 03

•


•

T +31 (0)30 248 62 03

•


•

T +31 (0)30 248 62 03

•

T +31 (0)30 248 69 11

Businessunits PPS Projecten Directie: ir. P.J.A. Peekel Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht PPS Assets Directie: E.A. Hermsen RA Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

Strukton International Strukton International www.struktoninternational.com • [email protected] Directie: ir. A.S. Hoekstra (Managing Director) en ir. J.J. Hegeman Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht

•


Riyadh Al Yasmeen area • King Abdulaziz Road, street 298 Hadeel center, 4th floor Riyadh • Saudi Arabia • Riyadh 2176, P.O. Box 13326 Doha Al Ahli Bank Building - located at Um Lakhba (first floor) - near Landmark Mall Doha • Qatar • P.O. Box 18737, Doha, Qatar Jakarta 50th Floor Regus Grand Indonesia • Menara BCA • J.M.H. Thamrin N0.1 • Jakarta 10310 • Indonesia Hong Kong RM 1219 12/F China Minmetals • Tower 79 Chatham Rd South TST • KLN Hong Kong

164

Begrippenlijst

CBTC

Communication Based Train Control

CO2-prestatieladder een instrument om bedrijven die deelnemen aan aanbestedingen te stimuleren

tot CO2-bewust handelen in de eigen bedrijfsvoering en bij de uitvoering van projecten. De CO2-prestatieladder is een instrument van de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen (skao) en wordt ingezet door ProRail, Rijkswaterstaat en steeds meer andere organisaties COSO

Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission

Dbfmo design, build, finance, maintain, operate – contractvorm waarbij de opdracht-

gever het ontwerp, de realisatie, de financiering, het beheer en onderhoud en de facilitaire dienstverlening van een project langdurig bij een privaat consortium onderbrengt DRIS

dynamisch reisinformatiesysteem

EBIT (bedrijfsresultaat) Earnings Before Interest and Tax (winst voor interest en belastingen) EBITDA

Earnings Before Interest, Tax, Depreciation and Amortisation

(operationeel resultaat) (winst voor interest, afschrijvingen en belastingen) ERTMS

European Rail Traffic Management System

ESCo

Energy Service Company

EUR Euro Geïnvesteerd vermogen

eigen vermogen vermeerderd met ter beschikking gestelde leningen en het saldo van banktegoeden/opnames rekening-courant

GRI Global Reporting Initiative.

Dit zijn internationale richtlijnen voor het rapporteren over mvo-aspecten IF-index

1.000.000 x (aantal verzuimongevallen) aantal gewerkte uren (gebaseerd op uren eigen medewerkers plus uren inleenkrachten)

165

IFRS International Financial Reporting Standards, de standaard internationale

boekhoudregels voor het opstellen van jaarrekeningen voor alle beursgenoteerde ondernemingen binnen de Europese Unie

KAM

Kwaliteit, Arbeidsomstandigheden & Milieu

Lifecyclegerichte benadering

werkwijze waarbij de gehele levensduur van een gebouw, installatie of infrawerk in aanmerking wordt genomen

Mvo

maatschappelijk verantwoord ondernemen

Orderportefeuille

verworven maar nog uit te voeren werken

PGO

prestatiegericht onderhoud, een moderne contractvorm voor spooronderhoud

POSS

Preventief Onderhoud- en Storingsdiagnosesysteem Strukton

Pps

publiek-private samenwerking

Pps- publiek-private samenwerking waarbij een overheidsinstelling het ontwerp, de

concessieproject

realisatie, de financiering, het beheer en het onderhoud en vaak ook de facilitaire dienstverlening van een project langdurig bij een privaat consortium onderbrengt

SPC-management

Special Purpose Company, ofwel het management van een pps-project

Werkkapitaal

vlottende activa exclusief vrije liquide middelen minus niet-rentedragende kortlopende verplichtingen

166

Bijlage 1: Totstandkoming van het jaarverslag Sinds een aantal jaar kiest Strukton in zijn jaarverslag voor een geïntegreerde verslaglegging volgens de richtlijnen van het Global Reporting Initiative. Verantwoording over duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen maakt deel uit van dit jaarverslag.

De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards 11 (ifrs), zoals aanvaard binnen de Europese Unie (eu-ifrs). Voor de niet-financiële indicatoren volgt Strukton de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (gri). Relevante onderwerpen uit de gri-richtlijnen worden in dit jaarverslag expliciet benoemd. Dit jaarverslag is tot stand gekomen op basis van interviews met directieleden, persberichten en informatie op de websites van Strukton. De financiële gegevens zijn afkomstig uit de bedrijfs systemen van de werkmaatschappijen. Ook niet-financiële gegevens als CO2-uitstoot, hoeveelheid afval, ongevallencijfers en investeringen in opleidingen zijn afkomstig uit de bedrijfssystemen van de werkmaatschappijen. Het doel van het jaarverslag is verantwoording afleggen over de financiële en niet-financiële resultaten en de wijze van ondernemen.

Bijlage 2: GRI

Het jaarverslag 2014 is het derde geïntegreerde jaarverslag van Strukton Groep dat is opgesteld zowel volgens het ifrs als volgens de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (gri g3.1). Strukton rapporteert op gri-level c. Concreet betekent dit dat Strukton informatie verschaft over ten minste tien gri-prestatie-indicatoren.

167

168

|

Volledig •

|

Deels

|

Niet -

|

werkenbijstrukton.nl WWW1

Profiel Beschrijving

|

strukton.nl/duurzaam WWW2

Gerapporteerd: 2014 2013 2012

Vindplaats

Informatie over profiel 1. Strategie en analyse 1.1

Verklaring van hoogste leidinggevende van organisatie

•

•

•

7

1.2

Omschrijving van belangrijkste gevolgen, risico’s en kansen

•

•

•

8-9, 54-57

2

2. Organisatieprofiel 2.1

Naam organisatie

•

•

•

2.2

Voornaamste merken, producten en/of diensten

•

•

•

12, 16-18

•

•

•

12, 156-162

•

•

•

2

•

•

•

6, 17, 49

•

•

•

2, 156-162

•

•

•

6, 8, 18

•

•

•

15

•

•

•

5, 29, 37, 43, 49

•

•

• Geen

•

•

•

2014 25 juni 2014

2.3 Bedrijfsstructuur, inclusief belangrijkste afdelingen, werkmaatschappijen, dochtermaatschappijen en joint ventures 2.4

Locatie van hoofdkwartier organisatie

2.5 Aantal landen waar organisatie actief is en namen van landen met belangrijke activiteiten dan wel landen die met name relevant zijn voor de duurzaamheidsonderwerpen in dit verslag 2.6

Aard van de eigendom en rechtsvorm

2.7 Bediende markten (zoals geografische verdeling, bediende sectoren en soorten klanten/begunstigden) 2.8

Omvang van rapporterende organisatie

2.9 Belangrijke wijzigingen tijdens verslagperiode m.b.t. grootte, structuur of eigendom 2.10

Toegekende prijzen in verslagperiode

3. Randvoorwaarden voor verslag 3.1 Verslagperiode (bijv. financieel jaar of kalenderjaar) voor verstrekte informatie 3.2

Datum (eventuele) laatste verslag

•

•

•

3.3

Verslagcyclus (jaarlijks, tweejaarlijks etc.)

•

•

• Jaarlijks

3.4

Contactpunt voor vragen over verslag of inhoud daarvan

•

•

• Corporate

Communications 3.5

Proces voor afbakening inhoud verslag

3.6 Grenzen van verslag (bijv. landen, afdelingen, dochtermaatschappijen,

•

•

•

166

•

•

•

15, 166

•

•

•

15, 166

•

•

• 59-155, 166

gehuurde faciliteiten, joint ventures, leveranciers). Gebruik GRI Boundary Protocol als richtsnoer 3.7 Vermeld specifieke beperkingen aan omvang of grenzen van het verslag (zie volledigheidsbeginsel voor toelichting op ‘omvang’) 3.8 Basis voor verslaglegging over joint ventures, dochtermaatschappijen, gehuurde faciliteiten, uitbestede werkzaamheden en overige bedrijven die aanzienlijke invloed hebben op vergelijkbaarheid van perioden en/of organisaties

|

|

Volledig •

|

Deels

|

Niet -

|



|



3.9 Technieken voor meting van gegevens en de grondslagen voor

Vindplaats

59-155

•

•

•

15, 166

•

•

•

48-51, 166

•

•

•

167

•

•

•

53, 150

•

•

•

13

•

•

•

52-53

•

•

•

13, 52-53

•

•

•

52-53

•

•

•

53, 54-57

•

•

•

7, 9, 53, 56, 57

•

•

•

54-57

•

•

•

4, 8-9, 25, 26, 29,30,

berekeningen, inclusief onderliggende aannames en technieken voor schattingen toegepast op de samenstelling van de Indicatoren en overige informatie in het verslag. Licht eventuele beslissingen om GRI Indicator Protocols niet toe te passen of er aanzienlijk van af te wijken, toe 3.10 Toelichting op effect van eventuele aanpassing van informatie verstrekt in eerdere verslagen plus redenen voor aanpassing (bijv. fusies/acquisities, wijziging referentiejaren/-perioden, aard van activiteiten, meetmethoden) 3.11 Aanzienlijke wijzigingen in het verslag, vergeleken met eerdere verslagleggingperiodes, m.b.t. omvang, grenzen of meetmethoden 3.12

Tabel met locatie van de diverse standaardinformatie in het verslag

3.13 Beleid en praktijk in kader van het bieden van externe zekerheid over het verslag

4. Bestuur, doelstellingen en verplichtingen 4.1 Bestuursstructuur van de organisatie, inclusief commissies onder het hoogste bestuursorgaan die verantwoordelijk zijn voor specifieke opdrachten, zoals strategie of toezicht op organisatie 4.2

Geef aan of voorzitter van hoogste bestuursorgaan ook directeur is

4.3 Voor organisaties met monistische bestuursstructuur: vermeld aantal leden van het hoogste bestuursorgaan die onafhankelijk zijn en/of niet met het dagelijks bestuur belast 4.4 Mechanismen voor aandeelhouders en werknemers om aanbevelingen te doen of richting te geven aan hoogste bestuursorgaan 4.6 Processen voor hoogste bestuursorgaan ter vermijding van belangenconflicten 4.8 Intern ontwikkelde missie of waarden, gedragscodes en principes m.b.t. economische, milieu- en maatschappelijke prestaties en de status van de tenuitvoerlegging ervan 4.9 Procedures van het hoogste bestuursorgaan voor het toezicht opvaststelling en beheer van economische, milieu- en maatschappelijke prestaties, inclusief ter zake doende risico’s en kansen, en de naleving van internationaal overeengekomen normen, gedragscodes en principes 4.11 Toelichting op of en hoe de organisatie omgaat met de aanpak van veiligheid of de regels voor preventie 4.12 Extern ontwikkelde, door de organisatie onderschreven of ondersteunde,

38, 43, 44, 50, 54

•

•

•

25

•

•

•

25, WWW2

• •

•

WWW2

handvesten, principes of initiatieven op economisch, milieu- en maatschappelijk gebied 4.13 Lidmaatschap van organisaties (bijv. brancheorganisaties) en/of nationale/internationale ideële organisaties waarin/-bij/-van/-aan de organisatie: * een bestuursfunctie heeft; * deel uitmaakt van projecten of commissies; * substantiële financiering verleent naast de gewone contributies; of * het lidmaatschap als strategisch belangrijk beschouwt 4.14

Lijst van door organisatie ingeschakelde stakeholdergroepen

|

169

170

|

Volledig •

|

Deels

|

Niet -

|



|



Vindplaats

4.15 Grondslag voor inventarisatie en selectie van stakeholders die ingeschakeld worden 4.16 Aanpak van inschakeling van stakeholders,

• •

•

WWW2

•

-

-

WWW2

•

-

-

WWW2

•

•

•

62-64

•

•

•

59-155

•

•

• Geen

15, 27

bijv. frequentie van inschakeling naar type en stakeholdergroep 4.17 Belangrijkste onderwerpen en zorgen die aan de orde zijn gekomen door inschakeling van stakeholders en hoe de organisatie heeft gereageerd op deze onderwerpen en zorgen, inclusief verslaglegging

Prestatie-indicatoren Economisch Prestaties op economisch gebied EC1 Schepping en distributie van directe economische waarde, zoals opbrengsten, exploitatiekosten, werknemersvergoedingen, donaties en andere gemeenschapsinvesteringen, niet-uitgekeerde winst en betalingen aan kapitaalverstrekkers en overheden EC3 Dekking van verplichtingen uit toegezegd-pensioenregeling van organisatie EC4

Aanzienlijke financiële steun van overheid

Milieu Materialen EN2

Percentage gerecyclede materialen die gebruikt worden

Energie EN3

Direct energieverbruik per primaire energiebron

•

•

•

WWW2

EN4

Indirect energieverbruik per primaire energiebron

•

•

•

WWW2

EN5 Bespaarde energie als gevolg van beter milieubeheer en hogere efficiency

•

•

•

WWW2

EN6 Initiatieven voor producten en diensten die energie-efficiënt zijn

•

•

•

WWW2

•

•

•

WWW2

EN16 Totale directe en indirecte emissies van broeikasgassen naar gewicht

•

•

•

15

EN17 Andere ter zake dienende indirecte emissies van broeikasgassen

•

•

•

WWW2

•

•

•

WWW2

•

•

•

15

of gebaseerd op hernieuwbare energie en de daaruit voortvloeiende lagere energiebehoefte EN7 Initiatieven om indirect energieverbruik te verminderen plus de bereikte resultaten

Emissies, afvalwater en afval

naar gewicht EN18 Initiatieven om emissies van broeikasgassen te verminderen en behaalde resultaten EN22 Totale gewicht van afval naar soort en verwijderingsmethode

|

|

Volledig •

|

Deels

|

Niet -

|



|



Vindplaats

Producten en diensten EN26 Initiatieven om milieueffecten van producten en diensten te

•

•

•

WWW2

•

•

•

Geen verkoop van

verminderen, plus mate van vermindering EN27 Percentage van verkochte producten en verpakking daarvan dat teruggewonnen wordt, per categorie

verpakte producten

Transport EN29 Milieueffecten van betekenis van het vervoer van producten en

WWW2

15, 112

15, 112

100% (NL)

•

•

•

15

WWW1

26

15

•

•

WWW1

•

•

•

15

•

-

13, 53

andere goederen en materialen die gebruikt worden voor bedrijfsactiviteiten, plus vervoer van werknemers

Maatschappelijk: werkpraktijken en fatsoenlijk en waardig werk Werkgelegenheid LA1 Totale omvang personeelsbestand naar soort werk, arbeidsovereenkomst en regio LA2 Totale aantal en percentage van personeelsverloop naar leeftijdsgroep, geslacht en regio Relaties tussen werknemers en management LA4 Percentage werknemers gedekt door collectieve arbeidsovereenkomsten Gezondheid en veiligheid op het werk LA7 Percentage letsels, beroepsziekten, verloren arbeidsdagen en absenteïsme, plus aantal werkgerelateerde dodelijke ongevallen per regio LA8 Programma’s voor opleiding, onderwijs, counseling, preventie en risicobeheersing om personeelsleden, hun familie of gemeenschapsleden te helpen m.b.t. ernstige ziekten LA9 Thema’s m.b.t. veiligheid & gezondheid in formele overeenkomsten met vakbonden Onderwijs en opleiding LA10 Gemiddeld aantal opleidingsuren per jaar per werknemer naar werknemerscategorie LA11 Programma’s voor beheer van vaardigheden en levenslang leren, voor ondersteuning van de doorgaande inzetbaarheid van werknemers en voor hulp bij beëindiging loopbaan LA12 Percentage werknemers dat regelmatig beoordeeld wordt op prestaties en loopbaanontwikkeling Diversiteit en gelijke kansen LA13 Samenstelling van bestuursorganen en uitsplitsing per categorie van werknemers naar geslacht, leeftijd, lidmaatschap van minderheidsgroep en overige diversiteitsindicatoren

|

171

172

|

Volledig •

|

Deels

|

Niet -

|



|



Vindplaats

Maatschappelijk: maatschappij Openbare orde SO5 Standpunten betreffende publiek beleid en deelname aan

WWW2

4, 8-9, 25, 26, 29, 30,

ontwikkeling ervan, inclusief lobbyen

Maatschappelijk: verantwoordelijkheid voor producten Gezondheid en veiligheid van klanten PR1 Levenscyclusstadia waarin effecten van producten en diensten op veiligheid en gezondheid beoordeeld worden om verbeteringen

38, 43, 44, 50, 54

aan te brengen en percentage belangrijke categorieën producten en diensten dat aan deze procedures is onderworpen Publicitaire mededelingen PR6 Programma’s voor naleving van wetgeving, normen en vrijwillige codes m.b.t. publicitaire mededelingen, inclusief reclame, verkoopbevordering en sponsoring

52-53

|

173

174

Colofon Strukton Groep nv

Coördinatie en eindredactie

Corporate Communications

Tekst

Suus van Geffen, Utrecht

Infographic Unger-Kisman Ontwerp en vormgeving

AC+M, Maarssen

Drukwerk

DPP, Houten

Fotografie Samir Al-Haj, Hein van den Heuvel, Fredrik Hjerling, Jildiz Kaptein,

Marijke de Schepper, Dario Seiler, Tjitske Sluis, Ronald Tilleman, Rene van der Waal, Felix Claus Dick Van Wageningen Architecten, bmd i.s.m. wax, Erik van ’t Woud

175

178

www.strukton.nl

mens en techniek Jaarverslag

Recommend Documents