MEMORIAL MUSEUM PASSCHENDAELE 1917 INHOUDSOPGAVE

MEMORIAL MUSEUM PASSCHENDAELE 1917

Collectieplan 2014 - 2019

INHOUDSOPGAVE

I.

INLEIDING ..................................................................... 5 1. Doelstelling ............................................................... 5 2. Missie van het Memorial Museum Passchendaele 1917 ............. 6 3. Positionering van de collectie.......................................... 8 A. Museale collectie..................................................... 8 B. Documentaire collectie ............................................. 8

II.

MUSEALE COLLECTIE....................................................... 10 1. Collectiebeschrijving .................................................. 10 A. Collectiegeschiedenis ............................................. 10 B. Collectieomvang en indeling in deelcollecties ................. 11 B.1. Collectieomvang............................................... 11 B.2. Deelcollecties naar objectcategorie ....................... 13 C. Collectieprofiel ..................................................... 15 D. Collectiewaardering ............................................... 17 E. Kerncollectie ....................................................... 18 2. Collectievorming ....................................................... 19 A. Verzamelen ......................................................... 19 B. Selecteren en afstoten ............................................ 21 B.1. Selectieprocedure en selectiecriteria ...................... 21 B.2. Afstotingsprocedure .......................................... 25 3. Behoud en beheer...................................................... 28 A. Preventieve en/of passieve conservering ...................... 28 A.1. Binnenklimaat in museumruimtes .......................... 28 A.2. Depot ........................................................... 30 A.3. Verpakkingsmaterialen ....................................... 33 B. Actieve conservering en restauratie ............................ 33 B.1. Interne behandelingen ....................................... 34 B.2. Externe adviezen en behandelingen ....................... 35 C. Veiligheidszorg ..................................................... 36

2 COLLECTIEPLAN 2014-2019 MEMORIAL MUSEUM PASSCHENDAELE 1917

4. Collectieregistratie en –documentatie .............................. 39 A. Registratie .......................................................... 39 B. Documentatie ....................................................... 42 C. Thesaurus ........................................................... 43 D. Erfgoedinzicht ...................................................... 44 5. Gebruik van de collectie .............................................. 45 A. Onderzoek ........................................................... 45 B. Presentatie en exploitatie ........................................ 46 C. Bruikleenverkeer en collectiemobiliteit ........................ 47 III.

DOCUMENTAIRE COLLECTIE............................................... 49 1. Collectiebeschrijving .................................................. 49 A. Collectiegeschiedenis ............................................. 49 B. Collectieomvang en indeling in deelcollecties ................. 50 C. Collectieprofiel ..................................................... 51 D. Collectiewaardering ............................................... 51 E. Kerncollectie ....................................................... 51 2. Collectievorming ....................................................... 53 A. Verzamelen ......................................................... 53 B. Selecteren en afstoten ............................................ 53 B.1. Selectieprocedure en selectiecriteria ...................... 53 B.2. Afstotingsprocedure .......................................... 54 3. Behoud en beheer...................................................... 55 A. Preventieve en/of passieve conservering ...................... 55 A.1. Klimaat- en lichtbeheersing ................................. 55 A.2. Verpakking ..................................................... 55 A.3. Depot ........................................................... 56 B. Actieve conservering en restauratie ............................ 56 C. Veiligheidszorg ..................................................... 56 4. Collectieregistratie en –documentatie .............................. 57


5. Gebruik van de collectie .............................................. 58 A. Onderzoek ........................................................... 58 B. Presentatie en exploitatie ........................................ 59 C. Bruikleenverkeer en collectiemobiliteit ........................ 59 IV.

SAMENVATTING EN ACTIEPUNTEN ....................................... 60


I.

INLEIDING

1.

Doelstelling

Het doel van dit collectieplan is een overzicht te bieden van de geschiedenis, de omvang en de samenstelling van de collectie van het Memorial Museum Passchendaele 1917 (MMP1917); het beleid ten aanzien van de collectie te beschrijven en dat beleid uit te werken in concrete actiepunten aanvullend op het beleidsplan voor de periode 2015-2019. Dit collectieplan is in eerste instantie bedoeld voor de eigen medewerkers en voor de besturende en subsidiërende overheden. In tweede instantie kan het ook dienen voor de bruikleenaanvragers, eventuele schenkers en collega-instellingen. Het is eveneens bedoeld als een inhoudelijke leidraad bij het collectiebeheer. Het collectieplan geeft ook meer inzicht in de missie van het MMP1917 en dient als basisdocument bij het uitstippelen van de gestelde prioriteiten in zake de museale en documentaire collectie. Het collectieplan kan ook bijdragen tot de verdere positionering van het MMP1917 ten opzichte van overige musea en erfgoedinstellingen in de regio en rond WO I-erfgoed. Het collectieplan zal ook het uitgangspunt vormen voor de fysieke verbetering van de toestand van de museale collectie en een leidraad bij het gericht verzamelen, beheren en behouden, wetenschappelijk onderzoeken, permanent tentoonstellen en online ontsluiten van de collectie van het MMP1917. Het collectieplan biedt een duidelijke omschrijving van de volledige collectie van het MMP1917 en dit zowel voor de geregistreerde als voor de niet-geregistreerde stukken. Het omvat de verschillende procedures voor de diverse deelaspecten van het collectiebeleid. Daarnaast biedt het ook een weergave van de eventuele problemen betreffende de collectie en de hieraan gekoppelde en te ondernemen actiepunten. Het MMP1917 zal zich hiervoor baseren op SPECTRUM-N. Standaard voor collectiemanagement in musea Versie 1.0 voor het opstellen van de vermelde procedures. Het collectieplan, als bijlage bij het beleidsplan 2015-2019, vormt het beleids- en actieplan voor het toekomstige collectiebeheer binnen het MMP1917.


2.

Missie van het Memorial Museum Passchendaele 1917

Het collectieplan van het MMP1917 ondersteunt haar missie, die bij de opmaak van het beleidsplan 2015-2019 opnieuw werd geformuleerd. De missie luidt luidt als volgt: Het MMP1917 is een militair-historisch museum dat het verhaal van de Eerste Wereldoorlog met focus op de slag om Passendale vertelt door een thematische aanpak. Als belevingsmuseum willen we een bewustmaking creëren over leven en techniek in de oorlog. We willen het brede publiek kennis geven over het landschap en het (on)roerend erfgoed als militair-strategische getuige. Via een sterk uitgebouwde regionale en internationale werking willen we de herinnering aan de tragiek van de Eerste Wereldoorlog en haar gevolgen levendig houden. In het najaar van 2004 werd tijdens de Algemene Vergadering van ICOM (International Council of Museums) een volledig vernieuwde ICOM Code of Ethics for Museums opgesteld. De Nederlandse vertaling van deze tekst werd in 2006 formeel goedgekeurd door het bestuur van ICOM-NL. De hierin terug te vinden definitie van ‘museum’ is de meest gehanteerde definitie in het museale werkveld. Deze wordt ook gehanteerd door het Memorial Museum Passchendaele 1917. De ICOM-definitie luidt als volgt: Een museum is een permanente instelling, niet gericht op het behalen van winst, toegankelijk voor het publiek, die ten dienste staat aan de samenleving en haar ontwikkeling. Een museum verwerft, behoudt, onderzoekt, presenteert en geeft bekendheid aan de materiële en immateriële getuigenissen van de mens en zijn omgeving, voor doeleinden van studie, educatie en genoegen. Het

Vlaamse

Cultureel-erfgoeddecreet

omschrijft

een

collectiebeherende

cultureel-

erfgoedinstelling als volgt: Een permanente organisatie ten dienste van de gemeenschap en haar ontwikkeling, die toegankelijk is voor het publiek, niet gericht is op het maken van winst en die cultureel erfgoed verzamelt, beheert, behoudt, wetenschappelijk onderzoekt, presenteert en daarover informeert voor doeleinden van studie, educatie en genoegen. Een museum ontplooit een werking die past in d hedendaagse praktijk en theorie van de museologie. Uit bovenstaande definities kunnen we stellen dat het MMP1917 voldoet aan volgende voorwaarden: Het MMP1917 is een permanente instelling of organisatie, niet gericht op winst en toegankelijk voor het publiek en staat ten dienste van de samenleving of gemeenschap en haar ontwikkeling.


Het MMP1917 verzamelt, beheert, behoudt, onderzoekt wetenschappelijk, presenteert, documenteert of informeert en geeft bekendheid aan de materiële en immateriële getuigenissen in haar collectie. De werking van het MMP1917 heeft als doel onder andere onderzoek en educatie en volgt hierbij de hedendaagse theorie en praktijk gangbaar binnen de museologie.


3.

Positionering van de collectie

Dit collectieplan omvat twee grote luiken, ten eerste de museale collectie en ten tweede de documentaire collectie. De museale collectie wordt bewaard in het museumdepot en wordt beheerd vanuit het MMP1917. De documentaire collectie bevindt zich in het vernieuwde kenniscentrum.

A.

Museale collectie

Met een historisch waardevolle en diverse collectie van objecten en documenten uit de Eerste Wereldoorlog, positioneert het MMP1917 zich in de eerste plaats binnen de regio, de provincie West-Vlaanderen en Vlaanderen, waarbinnen het één van de grootste museale WO I-collecties heeft. Naast het MMP1917 zijn er in de regio het In Flanders Fields Museum (Ieper), het Museum aan de Yzer (Diksmuide), Talbot House (Poperinge) en daarnaast enkele privémusea. Het MMP1917 doelt om met alle partners binnen het netwerk te streven naar complementariteit en een zo goed mogelijke inhoudelijke afstemming. Zo kunnen de beleidsplannen van de erkende musea in een open dialoog op elkaar afgestemd worden. Op federaal en internationaal niveau wordt gestreefd naar goede contacten met andere erfgoedactoren, waarmee voornamelijk wordt samengewerkt rond gegevensuitwisseling en (tijdelijke) tentoonstellingsbruiklenen. Gezien het MMP1917 afhankelijk is van een openbaar bestuur, i.e. de gemeente Zonnebeke, is de collectie dan ook eigendom van het gemeentebestuur van Zonnebeke.

B.

Documentaire collectie

De collectie van het kenniscentrum is een aanvulling op de collectie van het In Flanders Fields Museum. Hoewel de collectie van het In Flanders Fields Museum (IFFM) uitgebreider is dan deze van het MMP1917, is de documentaire collectie van het MMP1917 niet identiek aan die van het IFFM. Het MMP1917 focust zich voornamelijk op bronnenmateriaal van regimenten die deelnamen aan de Derde Slag bij Ieper of die in de regio van Zonnebeke positie innamen. Anderzijds focust het MMP1917, in navolging van de missie van het museum, ook op bronnenmateriaal met betrekking tot de studie van objecten en militair materieel. Dit deel van de collectie is iets wat bijvoorbeeld in het IFFM in mindere mate aanwezig is in hun collectie. Daarop aansluitend hecht het MMP1917 ook belang aan personenonderzoek onder de vorm van de


Passchendaele Archives. Specifieke bronnen met betrekking tot soldaten die sneuvelden tijdens de Derde Slag bij Ieper worden ook actief verworven door het MMP1917.


II.

MUSEALE COLLECTIE

1.

Collectiebeschrijving

A.

Collectiegeschiedenis

Tussen 12

juli

en 23

augustus

1987

werd te Zonnebeke voor het

eerst

een grote

overzichtstentoonstelling rond de Slag van Passendale ingericht. Historicus André Deseyne richtte in de gemeenteschool van Passendale een expositie in met onder andere nooit eerder in de streek getoond beeldmateriaal uit het Imperial War Museum in Londen. Er gingen al snel stemmen op om dit succes te bestendigen in een permanente tentoonstelling. Het gemeentebestuur schaarde zich achter het initiatief, en er werd een locatie gevonden in het kasteel van Zonnebeke (in 1980 aangekocht door de gemeente). Er werd gekozen voor het concept van een streekmuseum, met aandacht voor het archeologisch onderzoek naar de Zonnebeekse Augustijnenabdij, de Eerste Wereldoorlog en plaatselijke heemkunde. Concreet kreeg elk van deze drie onderwerpen in het streekmuseum zijn eigen tentoonstellingsruimte. De inrichting werd in de loop van 1988 door Alex Deseyne zelf gerealiseerd. Hij richtte het museum in met een gemeentebudget dat vooral werd gespendeerd aan de aankoop van een basiscollectie. Begin 1989 opende het streekmuseum haar deuren. Voor de uitbouw van de oorspronkelijke museumcollectie van het streekmuseum werden er in 1989 een groot aantal nieuwe stukken aangekocht. Ook de archeologische collectie van de Augustijnenabdij werd in het museum bewaard en tentoongesteld. Met het succes van het nabijgelegen In Flanders Fields Museum te Ieper, dreigde het streekmuseum in 2002 opgedoekt te worden. Het toenmalig bestuur werd geënthousiasmeerd om het museum te behouden en te heroriënteren. Als gevolg daarvan realiseerde men de volledige inrichting van het nieuwe Memorial Museum Passchendaele 1917. Voor deze herinrichting werd de oude collectie aangevuld met nieuwe aankopen. De laatste jaren kwamen daarbij nog aankopen en schenkingen van uitgebreide (privé-)collecties. Door het groeiende succes van het museum, besliste men om een nieuwe vleugel te bouwen om de toenemende bezoekersstroom op te vangen. Het museum stuurde ook zijn missie bij om te voldoen aan de vraag naar nog meer informatie over de gebeurtenissen in de streek. Dit werd gerealiseerd voor de eeuwherdenking. Hiervoor ontstond de noodzaak om de kerncollectie uit te breiden met het


oog op de nieuwe thema’s. Uiteraard werd het vervolledigen van de oude thema’s niet verwaarloosd.

B.

Collectieomvang en indeling in deelcollecties

B.1. Collectieomvang

Tussen 1989 en 2002 verwierf conservator Alex Deseyne (voornamelijk via aankoop) ca. 1.500 collectiestukken, waar van 1.100 werden opgenomen in een basisinventaris. Door schenkingen, opgravingen en structurele aankopen verwierf het MMP1917 de volgende elf jaar ongeveer 6.000 nieuwe collectiestukken. Daarbij kwam de verwerving van een aantal omvangrijke collecties in korte tijd: in 2007 werd samen met Ieper de collectie van het voormalige Hill 60-museum aangekocht (ongeveer 1.500 objecten kwamen in het MMP1917 terecht), in 2008 werd de collectie van het voormalige Musée Franco-Australien in Vieux-Berquin verworven (ongeveer 500 objecten) en in 2009 werd een belangrijke privécollectie munitie aangekocht (ongeveer 1.500 objecten).

De kerncollectie van het MMP1917 bestaat hoofdzakelijk uit militaria. Daarnaast vindt men in de museale collectie een groot aantal persoonlijke objecten en documenten. Verder bevat ze een beperkt aandeel WOI-gerelateerde archeologische vondsten en relicten. De kerncollectie van het MMP1917 wordt opgedeeld in enkele deelverzamelingen, hoofdzakelijk afkomstig van ontbonden musea en particuliere collecties. Deze is op te delen als volgt: -

De oude collectie (i.e. collectie A. Deseyne), verworven tussen 1989 en 2002

-

De collectie Hill 60, verworven in 2007

-

De collectie Vieux-Berquin, verworven in 2008

-

De collectie Fierens, verworven in 2009

-

De collectie met personalia, gegroeid door de jaren heen

Oude collectie Sinds 1989 werd de oorspronkelijke museumcollectie van het aanvankelijke streekmuseum, verder aangevuld door de aankoop van heel wat nieuwe stukken. De oude collectie, verworven tussen 1989 en 2002 beslaat ongeveer 1.100 collectiestukken.


Na 2002 verwierf het MMP1917 ongeveer 2.300 collectiestukken door aankoop, schenking en opgravingen, in functie van het in 2004 opgerichte MMP1917.

Collectie Hill 60 De collectie van het voormalige Hill 60-museum werd gezamenlijk met de Stad Ieper aangekocht in 2007, via subsidiëring van de Vlaamse Overheid en de Provincie West-Vlaanderen. De collectie Hill 60 werd in de loop van 2008 in het museum ontvangen. De verzameling die hoofdzakelijk wapens, munitie en logistiek materiaal bevatte, vormde een complementaire aanvulling op de collectie Vieux-Berquin.

Collectie Vieux-Berquin In juli 2008 verwierf het MMP1917 de collectie van het vroegere Musée Franco-Australien uit VieuxBerquin, Frankrijk van Jacques Follet uit Vieux-Berquin en Diane Follet-Melloy uit Australië. Diane was 28 jaar gehuwd geweest met de Australische veteraan Sergeant Robert S. Melloy, die diende bij het 42nd Battalion AIF en onder meer deelnam aan de verovering van Tyne Cot Cemetery op 4 oktober 1917. Jarenlang kwam het koppel op bezoek naar de streek, tot Robert S. Melloy in 1993 overleed. Tijdens haar geregelde bezoeken aan Vlaanderen, leerde Diane zo Jacques Follet kennen, die bezig was met de uitbouw van een museum rond 1914-1918. Samen startten ze in 1997 het Musée Franco-Australien, dat enkele jaren geopend was voor het publiek. Begin 2008 besloten beiden voorgoed naar Australië te gaan, waarbij ze naar een bestemming zochten voor de museumcollectie. Het MMP1917 kocht de collectie aan voor een gunstige prijs. Deze omvat een 500tal stukken, waaronder heel wat uniformen en persoonlijke uitrusting. De nieuw verworven collectie werd op woensdag 23 juli officieel voorgesteld in het MMP1917, in aanwezigheid van mevrouw Follet-Melloy.

Collectie Fierens In 2009 kon het MMP1917 een uitzonderlijk grote en goed bewaarde collectie inerte munitie aankopen van een privéverzamelaar en munitiekenner Edouard Fierens. Volgens experts zoals DOVO (Dienst voor Opruiming en Vernietiging van Ontploffingstuigen) betreft het de meest volledige collectie WO I-munitie. De verzameling bevat ruim 1.500 stukken, hoofdzakelijk artillerie- en


handgranaten, vliegtuigbommen, enz. Daarnaast omvat ze in geringe mate ook blankwapens, schietplaten, werktuigen en hulzen.

Collectie personalia Een laatste deelcollectie, de collectie personalia, omvat persoonlijke dossiers waarvan zich originele stukken in het museum bevinden die te linken zijn aan één welbepaalde persoon. Deze persoonlijke stukken kunnen bv. brieven, foto’s, vuurkaarten of medailles zijn. Het MMP1917 streeft ernaar om elk van deze personendossiers aan te vullen en indien mogelijk te vervolledigen, hetzij door het opvragen van militaire dossiers, hetzij door bijkomende achtergrondinformatie te bekomen via nabestaanden.

Daarnaast beheert het MMP1917 ook de archeologische vondsten en weinige architecturale restanten van de voormalige Zonnebeekse Augustijnenabdij. Deze was gelegen op de site van het huidige kasteeldomein.

Na de beslissing tot de museumuitbreiding, werd het aankoopbeleid toegespitst op de nieuwe thema’s, onder andere de verschillende landententoonstellingen. De aangekochte privécollecties kregen hierin ook een belangrijke plaats. Momenteel omvat de museumcollectie dus ongeveer 10.500 stukken.

B.2. Deelcollecties naar objectcategorie

Personalia

Het gaat hier om persoonlijk verworven niet-militaire objecten en documenten die toebehoorden aan soldaten of burgers die tijdens of kort na de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek verbleven of waarmee een rechtstreekse link is met de streek en WO I. Deze stukken worden fysisch bij elkaar bewaard. In de digitale registratiedatabank worden ze aan elkaar gelinkt en wordt de naam van de betreffende persoon aan hun dossier gekoppeld. Momenteel zijn ongeveer 1.000 objecten in verband te brengen met een specifieke persoon.


Criteria: 

Persoonsgebonden met een duidelijke herkomst



Niet-militair geproduceerd of deel uitmaken van een samenhangend geheel van een persoon

Non-militaria

Dit zijn objecten die gebruikt zijn door zowel militairen als paramilitaire organisaties (YMCA, Red Cross, VAD, …) die niet geproduceerd zijn als louter militair materiaal. Het zijn meestal commerciële producten die erg populair waren bij militairen. Dit gaat van wetenschappelijke en technische apparaten tot zuivere consumptiegoederen. Criteria: 

Niet-militair geproduceerd



Gerelateerd aan WO I



Niet-personalia

Militaria

Deze categorie omvat militair verworven of geproduceerde stukken die een verband hebben met de Eerste Wereldoorlog in België. Ze vormt wellicht de grootste categorie objecten in het museum. De groep kan verder onderverdeeld worden in subcategorieën zoals kleding (kledij in de strikte zin van het woord, hoofddeksels, schoeisel en beenbeschermers), bepakking, wapens en munitie, documenten, medisch materiaal, communicatiemateriaal, optisch materiaal, logistiek materiaal, eten en drinken, gereedschap, dierenuitrusting, constructiemateriaal, eretekens en insignes, memorabilia en aandenkens, kunst, muziekinstrumenten en rookwaren. Sommige objecten kunnen (eveneens) in verband gebracht worden met bepaalde oorlogsfasen of types van oorlogsvoering en worden dan met één van de volgende (bijkomende) categorieën aangeduid: gasoorlog, mijnenoorlog, luchtoorlog. Bij de grotere objecten gaat het hoofdzakelijk om grote stukken in metaal, natuursteen of beton en meerbepaald om grote artilleriestukken, grafstenen en gerecupereerd bouwmateriaal uit de Eerste Wereldoorlog.


Criteria: 

Militair geproduceerd of goedgekeurd



Niet-personalia



Gerelateerd aan WO I in België

Relicten

Een aanzienlijk deel van de collectie wordt aangeduid als ‘relicten’. Daarbij gaat het om archeologische voorwerpen die in de Westhoek werden teruggevonden en die het museum heeft verworven door enerzijds archeologische opgravingen of anderzijds schenkingen van derden (meestal privépersonen, aannemers, landbouwers, …). Vanzelfsprekend worden objecten waarover vermoedens bestaan dat deze bij illegale opgravingen werden bovengehaald, geweerd. Criteria:

C.



Gerelateerd aan WO I-site of uniek



Streekgebonden



Degelijke staat of toestand

Collectieprofiel

Het collectieprofiel van het MMP1917 spitst zich toe op militair-historische objecten en valt in tijd af te bakenen in de Eerste Wereldoorlog en de jaren van wederopbouw, met de nadruk op het oorlogsjaar 1917 (de Slag van Passendale). De geografische afbakening tekent zich vooral af in de Westhoek en West-Vlaanderen. In vergelijking met andere oorlogsmusea in de regio, streeft het MMP1917 ernaar om met haar museumcollectie het verhaal van de Eerste Wereldoorlog zo volledig mogelijk te belichten. Waar het MMP1917 zich voornamelijk richt op het militair-historisch verhaal met het verzamelen van bewapening, uitrusting, kledij, munitie, accessoires; ligt bijvoorbeeld in het In Flanders Fields Museum de nadruk eerder op het menselijke verhaal van de oorlog of op het artistieke aspect. Het MMP1917 toont met haar collectie duidelijk de enorme verscheidenheid aan roerend erfgoed. Een nadeel van de collectie is te wijten aan de aard en de formele aspecten van de militaire stukken. Veel van de verworven objecten zijn nogal zwaar, bijvoorbeeld munitie of hebben grote


afmetingen, wat bewaring in een depotruimte niet evident maakt. Door over te schakelen naar een drieledige depotstructuur (zie verder) kan dit al verholpen worden.

Sterke punten 

De collectie van het MMP1917 heeft een goed beeld weer van de missie en de doelstellingen van het museum.



De collectie biedt ook voldoende mogelijkheden om zich in de verdere toekomst te onderscheiden van andere WO I-musea.

Zwakke punten 

Aan collectiebeheer werd in het verleden niet altijd de nodige aandacht besteed. Onder meer door de sterke groei van de collectie en de beperkte opslagruimte in beide tijdelijke depots, dringt een doorgedreven toestandscontrole en standplaatscontrole van de museale collectie zich op.



Het MMP1917 kampt momenteel met een informatieachterstand. De museale collectie zal in het voorjaar van 2014 weliswaar volledig geregistreerd zijn in Adlib volgens de minimale basisregistratie. Gezien het invoeren doorheen de jaren gebeurde door verscheidene personen, ondanks het gebruik van het Move-invulboek; dient de uniformiteit van de geregistreerde records nog herbekeken te worden. Zo ook de correcte wetenschappelijke benaming van de collectiestukken.



Door deze “opschoning” zal de kwaliteit van de collectie en het beheer ervan verbeterd worden.



Ook aan de publieke en online ontsluiting via de provinciale databank Erfgoedinzicht dient het MMP1917 nog uitgebreid aandacht te besteden.

Actiepunten 

Collectiebeheer op punt stellen waarbij het MMP1917 streeft naar een samenhangende collectie met een duidelijk profiel.



De digitalisering van de museale collectie moet op punt gesteld worden.



Een behouds- en restauratieplan moeten worden opgesteld.



Een restrictief acquisitiebeleid met aandacht voor een afstotingsprocedure moet worden uitgestippeld.



Het MMP1917 wil graag actief bijdragen om de collectie via dit collectieplan inzichtelijk te maken voor overige WO I-musea en –erfgoedinstellingen. Bijkomende factor is het


afstemmen van het collectiebeleid op dat van overige erfgoedactoren met betrekking tot WO I-erfgoed.

D.

Collectiewaardering

Het MMP1917 is een militair-historisch museum, dat het verhaal van de Slag van Passendale wil duiden binnen de context van WO I in de Westhoek. Het museum is thematisch opgebouwd waarbij een goed evenwicht gezocht wordt tussen beleving en het verstrekken van historische informatie. Er is ook oog voor de terugkoppeling van het museum naar het omringende landschap. De waardering van de collectie is dan ook navenant. Veel militair-historische stukken bezitten een hoge presentatiewaarde. De opstelling van deze objecten dragen daarnaast ook een grote symboolwaarde in zich. Ook de souvenirs, aandenkens en memorabilia die in het MMP1917 worden bewaard en tentoongesteld, bezitten een onvoorwaardelijke band met de gebeurtenissen tijdens en kort na de Eerste Wereldoorlog en meer specifiek met de Slag van Passendale in 1917. Het MMP1917 bezit ook talrijke stukken die op zich aanvankelijk als weinig waardevol worden aanzien, maar die intrinsiek een hoge ensemblewaarde hebben. De waarde van die collectiestukken ligt voornamelijk hierin dat de verschillende objecten één geheel vormen. De (cultuur-)historische waarde van elk object op zich kan bepaald worden op basis van de MusIPcategorieën, zo kan elk object binnen de context van de eigen (deel-)collectie gewaardeerd worden. 

Categorie A: topstukken uit de collectie die nagenoeg permanent tentoongesteld worden.



Categorie B: gedeelte van de kerncollectie, niet van het allergrootste cultuurhistorisch belang, wel van belang voor het museale verhaal, geregeld opgenomen in tijdelijke tentoonstellingen of in bruikleen gegeven, wordt actief verzameld.



Categorie C: collectie bewaard in de reserve (depotcollectie), geen grote culturele waarde, past geheel binnen de museumdoelstellingen en behoort tot het verzamelgebied, dient ter ondersteuning voor het museale verhaal, is van belang voor wetenschappelijk onderzoek.



Categorie D: weinig of zelfs helemaal niet relevant voor het museale verhaal, komt principieel in aanmerking voor herbestemming of afstoting.


E.

Kerncollectie

Het MMP1917 spitst zich voornamelijk toe op het verzamelen, verwerven en tentoonstellen van militair-historische objecten,

voornamelijk

de

al eerder genoemde militaria

of

(kleine)

museumobjecten. Deze deelcollectie omvat het grootste deel van de volledige museumcollectie van het MMP1917. Het betreft hier tal van objecttypes, zoals uitrustingen, uniformen, wapens, munitie, bepakking, optisch materiaal of stukken die toonaangevend zijn voor een bepaald type oorlogsvoering (gasoorlog, mijnenoorlog, …). De deelcollectie militaria is onmisbaar in de museale opstelling van het MMP1917. Het verhaal dat het museum naar buiten wil brengen, wordt optimaal ondersteund door haar collectie, dat voor meer dan de helft op museumdisplay staat.


2.

Collectievorming

Een goed beleid op het gebied van collectieverwerving wordt door het museum als essentieel gezien. Bij de verwerving van museumstukken probeert het MMP1917 zo goed mogelijk haar thematiek trouw te blijven. Deze dienen met andere woorden verband te houden met de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek en in Vlaanderen en bij voorkeur met de Slag van Passendale in 1917. De verworven stukken moeten aan een of meerdere criteria van het selectieprocedure voldoen om een meerwaarde te geven aan de bestaande collectie. Bij de oprichting van het Streekmuseum in 1989 was het verzamelen en afstoten niet rechtstreeks gebaseerd op een duidelijk geformuleerd verzamelen afstotingsbeleid. Tijdens de daaropvolgende jaren werden de ruwe krijtlijnen uitgestippeld voor een verzamelbeleidsplan. Deze krijtlijnen worden voor de nieuwe beleidsperiode gefinaliseerd in een degelijk uitgewerkt acquisitiebeleid opgenomen in dit collectieplan.

A.

Verzamelen

Het ontwikkelen en ook implementeren van een verzamelbeleid behoort tot één van de vier museale basisfuncties. Het MMP1917 verwerft haar collectie zowel actief (door aankopen en bruiklenen) als passief (door schenkingen en opgravingen). Volgende zaken hanteert het MMP1917 als primaire verzamelcriteria: 

Past het te verwerven object binnen de doelstelling en de missie van het museum?



Het “witte vlekkenplan”: vult deze aanwinst een lacune of “witte vlek” op in de collectie?



Verwervingscriteria: voldoet de aanwinst aan één van de verwervingscriteria?

Het verzamelbeleid van het MMP1917 is gelinkt aan de missie en de doelstellingen van het museum. Het verzamelgebied zelf beperkt zich geografisch gezien eerder tot Passendale, groot-Zonnebeke en de ruimere regio en Westhoek.

Aankopen of actief verzamelen

Een groot deel van de collectie wordt gericht aangekocht. Dit past in de constante zoektocht naar het vervolledigen en perfectioneren van de bestaande museumdisplays. Ook wordt gezocht naar


complementaire stukken voor deelverzamelingen, betere exemplaren van al aanwezige stukken of worden stukken aangekocht wanneer deze aan een zeer gunstige prijs kunnen aangeschaft worden. Soms worden ook loten of collecties aangekocht die voldoende relevant zijn. De niet relevante stukken kunnen na verwerving afgestoten worden. Het gemeentebestuur van Zonnebeke voorziet jaarlijks op de gemeentelijke begroting een aankoopbudget voor collectiestukken onderverdeeld in verschillende schijven. Het aankoopbeleid van het MMP1917 kenmerkt zich door het proactief zoeken naar representatieve objecten. En dit niet alleen op online veilingsites, maar bijvoorbeeld ook in veilinghuizen en op militariabeurzen.

Schenkingen of passief verzamelen

Af en toe ontvangt het museum schenkingen van allerlei aard. Bij het gros van de schenkingen gaat het om objecten of documenten die verband houden met soldaten die op de Vlaamse slagvelden vochten. Meestal worden deze geschonken door familieleden. Ook lokale bodemvondsten vinden dikwijls hun weg naar het museum maar hiervoor is strenge selectie nodig. In principe worden alle schenkingen die betrekking hebben op de Eerste Wereldoorlog steeds in de collectie gehouden, ook als zij niet meteen op het Vlaamse front van toepassing zijn. Een strenge selectie gebeurt al “aan de deur”. Schenkingen die geen verband houden met de oorlog, maar wel van lokaal belang zijn, worden doorgespeeld naar de lokale heemkring. Indien schenkers voorwerpen wensen te doneren die noch in verband staan met de Eerste Wereldoorlog noch van lokaal belang zijn, worden zij doorverwezen naar andere relevante musea of archieven.

Opgravingen

In de wetenschappelijke werking van het museum is ook archeologie van belang. Uiteraard gaan opgravingen

gepaard

met

bodemvondsten,

die

een

belangrijke

plaats

krijgen

in

de

museumcollectie. Deze ‘relics’ laten de tand des tijd duidelijk zien en bieden op deze manier een unieke confrontatie met het verleden. De opgravingen zelf kunnen leiden tot wetenschappelijk onderzoek met nieuwe of verbeterde inzichten als gevolg.

Bruiklenen

Bruiklenen van private personen maken minder dan 5 % van de museumcollectie uit. Langdurige


bruiklenen van privépersonen, overige musea of erfgoedinstellingen worden doorgaans tot een strikt minimum beperkt. Deze worden alleen nog aanvaard indien de stukken kunnen worden opgenomen in de permanente museumopstelling.

B.

Selecteren en afstoten

B.1. Selectieprocedure en selectiecriteria

Bij het aanbieden van een schenking aan het museum wordt niet zomaar elk object aanvaard. Het object dient te passen binnen de collectie, daartoe wordt het object eerst onderzocht en op grond van bepaalde selectiecriteria al dan niet aanvaard. Verder kan ook de in het verleden al verworven collectie onderworpen worden aan een dergelijk onderzoek.

1. De mate waarin het object past binnen het collectieprofiel - er dient te worden nagegaan of het object past binnen het profiel van het museum en haar collectie a. In eerste instantie dient het dus te gaan om een object dat in verband te brengen is met de Eerste Wereldoorlog of zijn gevolgen. Deze periodieke afbakening is de belangrijkste. Daarbij dient opgemerkt te worden dat dit breed kan geïnterpreteerd worden: bepaalde militaire objecten die tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn gebruikt, kunnen in de periode ervoor of erna eveneens nog in gebruik zijn. Zelfs al dateren ze niet precies van 1914-1918, ze kunnen wel illustratief zijn voor de objecten

uit

die

periode.

Daarnaast

kunnen

jongere

objecten,

zoals

kunstvoorwerpen, een belangrijke reflectie vormen over deze periode. Ten slotte kunnen ook hedendaagse reproducties interessant zijn, vooral wanneer de originele stukken uiterst zeldzaam of fragiel zijn. b. Qua geografische afbakening wordt gesteld dat het object in verband te brengen is met de oorlog in België en nog specifieker in de Westhoek. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om persoonlijke objecten van iemand die omgekomen is in de Slag van Passendale, de types wapens en munitie die door de verschillende naties in deze streek zijn ingezet, en dergelijke meer. c. Het is minstens van even groot belang om hierbij te vermelden wat zeker niet thuishoort in het collectieprofiel van het MMP1917: dit zijn onder meer WO IIstukken of objecten gerelateerd of afkomstig van andere fronten, zoals de Somme


of Verdun. Uitzondering hierop zijn stukken die personalia zijn van eigenaren die een band hebben met de streek bijvoorbeeld een Britse soldaat die in de Somme vocht maar in Zonnebeke sneuvelde.

2. Culturele waarde Het object moet voldoende waardering in zich dragen om geselecteerd te worden. Of de presentatiewaarde van het object moet voldoende groot zijn, of de symboolwaarde van een object moet navenant zijn. In bepaalde gevallen kan een object worden aangeschaft met het oog op het vervolledigen van de museumopstelling, tijdelijke tentoonstelling, subcollectie, uitrusting of object. In dat geval is de ensemblewaarde bepalend voor de verwerving van het object. Is de waardering van een object niet te linken aan één van de vooropgestelde voorwaarden, dan zal het object niet geselecteerd of afgestoten worden.

3. Fysieke staat of toestand van het object De fysieke staat van het object moet over het algemeen goed zijn. In bepaalde gevallen worden objecten aangeschaft waarvan de fysieke toestand verre van optimaal is, maar die wel nog bijvoorbeeld als wisselstukken gebruikt kunnen worden of wanneer het een uniek stuk is. Hierbij worden de objecten dus verzameld omwille van hun ensemblewaarde of hun uniciteit. Relics afkomstig uit opgravingen of losse bodemvondsten bevinden zich niet altijd in een optimale staat. Waar nodig worden deze door het MMP1917 zo goed mogelijk geconserveerd en gerestaureerd. Bepaalde relics hebben een grote presentatiewaarde, bijvoorbeeld als ze afkomstig zijn uit dugouts en dus representatief zijn om tentoon te stellen. Indien de relics geen meerwaarde hebben voor het museum door de slechte staat, dan worden deze niet in de collectie opgenomen. Bij de gerichte aankopen (ter aanvulling van de museumdisplays en/of de lacunes in de collectie) wordt de fysieke toestand van het object wel degelijk in acht genomen. Schenkingen waarvan de fysieke toestand slecht te noemen is, zullen meestal worden geweigerd.

4. Beschikbaarheid van vergelijkbare objecten in eigen en andere collecties Objecten die al in de collectie zitten, worden in principe niet nog eens aangekocht. Soms is het MMP1917 echter verplicht om vergelijkbare of identieke objecten te verwerven,


bijvoorbeeld voor zowel decorstuk in een diorama of als stuk in één van de vele museumdisplays. Dit is ook eigen aan de collectie, daar dit om een periode gaat van massaproductie en waarbij heel wat voorwerpen in grote hoeveelheden gebruikt werden. Meermaals is het noodzakelijk om van bepaalde objecttypes verschillende exemplaren te bezitten, aangezien bepaalde objecttypes zowel in de museumdisplays getoond worden als in de diorama’s. Daarnaast is het ook zo dat bepaalde voorwerpen door verschillende naties of deelstaten gebruikt zijn en dus nodig zijn om een subcollectie te completeren bijvoorbeeld: een bajonet van een standaardtype P-07 gebruikt door de Commonwealth troepen.

Selectiecriteria 

Is de historische achtergrond direct of indirect van belang?



Valt het object al binnen het verzamelgebied van een ander WO I-gerelateerd museum of erfgoedinstelling?



Past het object binnen de al aanwezige museale collectie, zonder onnodige dubbels of duplicaten te verwerven?



Heeft het object een zekere inherente uniciteit?



Beschikt het object over een zekere historische en/of documentaire waarde?



Bevindt het object zich in een matige tot goede toestand?



Wordt het object naar waarde aangeboden? (navenante prijs)



Draagt het voorwerp bij tot een opwaardering van een object, een collectie (wisselstuk)?

Specifieke verzamelcriteria 

Geografisch: een te verwerven object moet betrekking hebben op de gemeente Passendale of groot-Zonnebeke of de regio en de ruimere Westhoek.



Chronologisch: een te verwerven object dient dateerbaar te zijn in de periode van de Eerste Wereldoorlog, 1914 tot en met 1918. Een afwijking hierin wordt toegestaan voor zover een bepaald model of type gebruikt werd in de periode vóór en na de Eerste Wereldoorlog en voor objecten die te maken hebben met de wederopbouw en de gevolgen van de oorlog.




Kwalitatief: een te verwerven object moet beschikken over een zekere representativiteit voor het thema of binnen de groep van objecten waartoe het behoort of een goede aanvulling zijn binnen het thema.



Afstemming: bij het te verwerven object moet men rekening houden met het de afstemming

op

verzamelterrein

van

andere

musea

en

instellingen

binnen

het

oorlogserfgoed. 

Conservatie: de toestand of staat waarin het te verwerven object zich bevindt, dient zo te zijn dat het object min of meer meteen kan opgenomen worden in de permanente museumopstelling of in het bruikleenverkeer voor tijdelijke tentoonstellingen. Indien noodzakelijke conservatie en/of restauratie vereist is, dient de kostprijs van de restauratie de aanwervingswaarde van het object niet te overstijgen, tenzij het object uniek en waardevol is. Ook moet de vereiste conservatie en/of restauratie dan binnen een afzienbare termijn uitgevoerd worden.



Het MMP1917 verwerft alleen objecten die beheerd kunnen worden in het eigen erfgoeddepot.



Het MMP1917 verzamelt in eerste instantie stukken met een historische en documentaire waarde, de esthetische factor is hier minder doorslaggevend.



Het MMP1917 verwerft alleen nog objecten indien men kan garanderen dat die in optimale omstandigheden kan bewaard worden. Ook de toestand en de omvang van het object worden hierbij in overweging genomen onder andere in functie van de beschikbare depotruimte.



Het acquisitiebeleid richt zich hoofdzakelijk op het vervolledigen van de bestaande museale collectie. Nieuwe verzamelgebieden zullen in eerste instantie niet worden aangeboord, tenzij dit in de toekomst van toepassing is voor verder wetenschappelijk onderzoek van de museale collectie of ter aanvulling van een tijdelijke tentoonstelling. Gezien de tijdelijk opgelopen achterstand bij het beheer van de museale collectie, verleent het MMP1917 hoofdzakelijk voorrang aan de verbetering van de bestaande collectie.

Procedures Het gemeentebestuur van Zonnebeke legt het jaarlijks beschikbare budget vast voor de collectievorming, i.e. de aankopen. Het MMP1917 bepaalt op haar beurt dan weer het verzamelbeleid. De eindbeslissing bij de aankopen ligt steevast bij de conservator, bijgestaan door


de verantwoordelijken voor het collectiebeheer en rekening houdende met de beschikbare budgetten. In de toekomst overweegt het MMP1917 wel enkele semipermanente bruiklenen van particulieren en dit als aanvulling voor de permanente museumopstelling. Overige bruiklenen van particulieren die niet worden tentoongesteld, zullen niet langer in de collectie opgenomen worden, tenzij het de bedoeling is om die in bewaring te nemen. Voor het verwerven van objecten, zowel actief als passief, zal het MMP1917 de tot nu toe bestaande procedures verder bijschaven aan de hand van de Spectrum-richtlijnen. Volgende werkdocumenten worden momenteel gehanteerd: 

Ontvangst- of aankoopbewijs



Schenkingsakte en bedankingsbrief aan de schenker

B.2. Afstotingsprocedure

Na een eventuele selectie van af te stoten objecten moet nagegaan worden welke vorm van afstoting het meest aangewezen is. Als uitgangspunt wordt genomen dat bij afstoting eerst en vooral wordt onderzocht of het af te stoten object in een ander museum kan terecht komen, tot dusver meestal in het buitenland. Verder dient afgewogen te worden of het object geschonken, geruild of verkocht zal worden. Pas in laatste instantie en na grondige overweging van alle andere mogelijkheden, kan ervoor geopteerd worden om over te gaan tot vernietiging van het object (bijvoorbeeld wanneer de fysieke staat zo slecht is dat het niet langer fysiek kan bewaard worden en restauratie uitgesloten is). De afstoting en het afgestoten object worden uiteraard grondig gedocumenteerd. Ondanks de gehanteerde verzamelen selectiecriteria als onderdeel van het acquisitiebeleid bezit het MMP1917 enkele objecten die niet langer in de collectie thuishoren of objecten waarvan het museum er een onnodig veelvoud van heeft. Om verdere “collectievervuiling” tegen te gaan, zal het MMP1917 degelijk werk maken van afstoten of “ontzamelen”. Door het RCE of Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, het vroegere ICN of Instituut Collectie Nederland werden enkele gedragslijnen opgesteld alsook een Leidraad voor het Afstoten van Museale Objecten (LAMO).


Ter voorbereiding op de gefaseerde verhuis van beide tijdelijke depots naar het nieuwe erfgoeddepot, zal het MMP1917 deze gedragslijnen en leidraad hanteren voor een doorgedreven selectie van zowel de kern- als de deelcollecties.

In de nieuwe beleidsperiode 2015-2019 zal het MMP1917 zeker de nodige aandacht besteden aan afstoting gekoppeld aan het "opschonen" van de museale collectie. Het overgrote deel van de collectiestukken dienen nog onderzocht te worden. Eind 2014 wordt verwacht om daadwerkelijk te starten met het afstoten van de geselecteerde objecten. Hiertoe zal een afzonderlijk afstotingsplan aan het gemeentebestuur van Zonnebeke worden voorgelegd. Ook de objecten die in aanmerking komen om af te stoten, zullen onderzocht worden en dit complementair met de voorbereiding en selectie bij de afstotingsprocedure. Dubbels of duplicaten, objecten van slechte kwaliteit of die zich in een slechte toestand bevinden en door betere te vervangen zijn, komen principieel in aanmerking voor afstoting. Hierbij dient het MMP1917 ook de door het museum beheerde bodemvondsten in aanmerking te nemen en afgetoetst te worden op hun juridische status. Uiteraard is het van groot belang dat bij de afstotingsprocedure een zorgvuldige selectie gebeurt, alsook een zorgvuldige procedure. Het MMP1917 beschikt over heel wat schenkingen en inkomende bruiklenen van onbepaalde duur. Bijgevolg zal de afstotingsprocedure zowel op een museale als op een juridisch verantwoorde manier moeten gebeuren. De al eerder vermelde criteria volgens de Leidraad voor het Afstoten van Museale Objecten zullen hierbij gehanteerd worden. De voorbije jaren ondernam het MMP1917 al enkele kleinschalige afstotingsacties, zoals documenten die niet pasten in het collectiebeleid maar eerder thuishoorden in de collectie van de Zonnebeekse Heemkring. Naar aanloop van de verhuis van beide tijdelijke depots naar het nieuwe erfgoeddepot, zal een degelijke selectie gebeuren in overleg met de conservator en de collectieverantwoordelijken. De lijst van de geselecteerde en af te stoten stukken kunnen eventueel voorgelegd worden aan andere musea en –instellingen die deze stukken bijvoorbeeld kosteloos zouden kunnen overnemen. Een afstotingsbeleid zal met dit nieuwe collectieplan degelijk worden uitgetekend. Volgende afstotingscriteria kunnen hierbij aan te pas komen: 

Het MMP1917 is bevoegd om het object uit de collectie af te stoten.



Het object past niet in het verzamelbeleid en de missie van het MMP1917.




Het vermijden van irrelevante dubbelen of het relevant maximum aantal exemplaren van eenzelfde object (concrete afspraken betreffende het maximaal aantal exemplaren per objecttype dienen nog gemaakt te worden).



Het object zich in een te slechte fysieke toestand bevindt om te laten restaureren of preventief te conserveren en het niet waardevol genoeg is om dit te doen.



Het object geen enkele meerwaarde biedt voor de permanente museumopstelling.



Het object geen enkele meerwaarde biedt voor degelijk wetenschappelijk onderzoek.

Deze afstotingscriteria zullen met de nodige deontologie worden gehanteerd en dit op lange termijn. Dergelijke doordachte aanpak is slechts mogelijk als de collectieregistratie, de toestands- en standplaatscontrole van elk collectiestuk is bijgewerkt. Ook de af te stoten objecten zullen voldoende gedocumenteerd en gefotografeerd worden.


3.

Behoud en beheer

Behoud en beheer vormen eveneens belangrijke basistaken van elk museum, zonder gaat de toestand of conditie van de collectie immers achteruit. Verdere deterioratie van de objecten is dus van het allergrootste belang. Hiertoe streeft het MMP1917 naar optimale bewaaromstandigheden.

A.

Preventieve en/of passieve conservering

Onder passieve conservering verstaat men het geheel aan preventieve maatregelen om de collectiestukken te beschermen, zonder dat men de objecten dient te behandelen. Dit kan door te voorzien in een degelijke depotruimte met een goed klimaatbeheersingssysteem en het gebruik van doordacht

verpakkingsmateriaal,

zoals

zuurvrije

kartonnen

dozen,

goed

afsluitbare

(stofvrije/insectvrije)(textiel)kasten, het gebruik van een schilderijenrek, enz. De vroegere knelpunten betreffende het behoud en beheer van de collectie van het MMP1917 zullen met de inrichting van het nieuwe erfgoeddepot stelselmatig en met een gefaseerde aanpak worden weggewerkt.

A.1. Binnenklimaat in museumruimtes

In het MMP1917 wordt er dagelijks naar gestreefd om zowel in de museumzalen als in het depot een constante temperatuur aan te houden, veel en grote temperatuurschommelingen zijn immers erg nefast voor bepaalde museumvoorwerpen. In verschillende zalen en beide depots bevinden zich temperatuur- en vochtigheidsmeters die nauwlettend in het oog worden gehouden. In de depots worden de ramen constant verduisterd, opdat de voorwerpen niet onnodig aan licht worden blootgesteld. Bij de inrichting van de kasteelzolder tot volwaardig museumdepot in het voorjaar van 2014, zal geïnvesteerd worden in degelijke klimatisatieapparatuur. Hierdoor kan een constante temperatuur van 16-18°C en relatieve luchtvochtigheid van 48-55 % gegarandeerd worden, wat optimaal is voor de bewaring van een gemengde collectie.

Het MMP1917 tracht het binnenklimaat van de oude vleugel van het museum (dat niet voldoet aan de museale normen betreffende klimaatbeheersing) te beheersen en te controleren met behulp van enkele thermohygrografen, elektronische vochtigheids- en temperatuurmeters en een luxmeter. Op


geregelde tijdstippen (nagenoeg wekelijks), wordt de apparatuur gecontroleerd en worden de opgemeten gegevens bijgehouden.

Lichtbeheersing

Het MMP1917 streeft naar een optimaal behoud van de permanent tentoongestelde collectie. In de nieuwe museumuitbreiding werd hier voldoende aandacht aan besteed door het plaatsen van dimbare verlichting, LED-strips en door op bepaalde plaatsen de lichtintensiteit met bepaalde filters te dempen. Om de lichtintensiteit te kunnen opmeten en opvolgen, kocht het MMP1917 een luxmeter aan.

Luchtkwaliteit

Alleen in de nieuwe museumuitbreiding is een aangestuurde luchtcirculatie voorzien om zo voldoende luchtkwaliteit te kunnen voorzien. Dergelijke aanpassing of installatie is helaas niet mogelijk in het oorspronkelijke museumgedeelte wegens de historische bescherming.

Onderhoud gebouw

Verschillende onderhoudsverantwoordelijken staan in voor het dagelijkse onderhoud van de infrastructuur, zowel van het historische kasteelgebouw als de nieuwe vleugel. Wanneer men dit noodzakelijk acht en tijdens de jaarlijkse sluitingsperiode van 15 december tot en met 31 januari worden alle museumvitrines volledig onder handen genomen door de collectieverantwoordelijken. Tegelijkertijd wordt ook de toestand van alle stukken nagekeken. Indien nodig wordt overgegaan tot preventieve conservering.


A.2. Depot

De huidige depotproblematiek

Het MMP1917 streeft een optimale integratie van haar collectie in de museumdisplays na. Desondanks is er tijdens de voorbije jaren door de snel groeiende collectie in beide huidige depots – zowel op de eerste als op de tweede verdieping van het museumkasteel – een nijpend plaatsgebrek ontstaan. De objecten zijn momenteel zo talrijk dat een verantwoorde opslag in deze depots niet (meer) vanzelfsprekend is. Daardoor raakte de museumcollectie verdeeld over verschillende locaties, wat uiteraard niet bevorderlijk is voor een degelijk en verantwoord depotbeheer. Een nieuw, ruim depot voor de museumcollectie is dus een dringende vereiste. Er zijn momenteel geen ruimtes in het museumkasteel beschikbaar voor gebruik als depot of aanverwante functie. De herinrichting van de kasteelzolder als depotruimte zal een ideale oplossing bieden om alle museumobjecten op een verantwoorde manier op te slaan op één en dezelfde locatie. Men kan stellen dat de inrichting van een depot ín het museumkasteel niet alleen financieel maar zeker en vooral uit praktische overwegingen dient vooropgesteld te worden. De collectie van het MMP1917 is immers een erg ‘levende’ collectie, er wordt veel en actief gebruik van gemaakt: door de vele tentoonstellingen die georganiseerd worden, de talrijke bruikleenaanvragen, de geregelde vraag naar expertise en/of vergelijkingsmateriaal, is het wenselijk dat de collectie zo nabij en zo toegankelijk mogelijk is voor het daartoe bevoegde personeel, opdat een efficiënt onderzoek en ontsluiting gegarandeerd blijven. Dit zal zeker nodig zijn tijdens de periode 2014-2018. Zo kan men ook de toestand van de objecten nauwlettender in het oog houden (onregelmatigheden zullen sneller opgemerkt worden) en wordt ook de maximale veiligheid van de objecten gegarandeerd naar vandalisme en risico op inbraak. Het MMP1917 krijgt ook regelmatig de vraag om (een deel van) een collectie (tijdelijk) te bewaren in haar depot, wat momenteel wegens plaatsgebrek niet vanzelfsprekend is. Met de inrichting van een nieuw museumdepot kan het MMP1917 wel opnieuw aan deze vraag beantwoorden en zo verder bijdragen tot de regionale uitstraling en depotwerking rond de WO I-thematiek.


Naar een drieledig depotplan

Gezien niet alle objecten op één plaats kunnen bewaard worden, werd de collectie opgesplitst in deelcollecties die op afzonderlijke plaatsen bewaard worden. De aard van de museumcollectie laat het vrij gemakkelijk toe om een welomschreven aflijning te maken van de verschillende deelcollecties. Daarbij werd een indeling gemaakt op basis van een duidelijk te omschrijven objecttype met de specifieke vereiste bewaaromstandigheden. Elk objecttype werd ondergebracht in een afzonderlijk (maar niet noodzakelijk tijdelijk) depot en telkens op een andere locatie. Het gaat om drie objecttypes, opgeslagen in vier verschillende depotruimtes en bewaard op vier afzonderlijke locaties, in het bijzonder: 1. Collectie museumobjecten: momenteel gesitueerd in twee depotruimtes in het museumkasteel, deze collectie zal ondergebracht worden op de zolderverdieping, 2. Collectie archiefmateriaal: deze deelcollectie zal niet op de zolderverdieping ondergebracht worden, maar in de voormalige pastorijwoning in Zonnebeke ofwel in het landhuis, palend aan het huidige kasteeldomein, behalve als de archieven vallen onder personalia 3. Collectie grote en zware objecten: deze stukken bevinden zich deels op grote stevige stellingrekken en houten paletten in een gedeelte van een gehuurde loods te Beselare en deels in een afgesloten openluchtdepot in Passendale, beide deelgemeentes van Zonnebeke. Deze bouwmaterialen, grote artilleriestukken, grafstenen en gerecupereerd bouwmateriaal uit de Eerste Wereldoorlog, zullen daar opgeslagen blijven; gezien het logistiek moeilijk uitvalt om deze onder te brengen in de nieuwe depotruimte op de kasteelzolder. Voor deze objecten stelt zich geen probleem in zake klimatisatie en/of aangepaste conserverende behandeling, daar het meestal gaat om grote stukken in metaal, natuursteen of beton. Door de verspreiding van de museumcollectie over verschillende ruimtes en/of locaties, komt een degelijk depotbeheer in het gedrang. Het driedelige depotplan van het MMP1917 omhelst ten eerste de inrichting van de kasteelzolder tot museumdepot voor de (kleine) museumobjecten. In een tweede en toekomstige fase zal de collectie archiefmateriaal ondergebracht worden in het nieuw kenniscentrum in de oude pastorij op wandelafstand van het MMP1917. Het derde luik van het voorgestelde depotplan betreft de continuering van de opslag van de grote museumobjecten, zowel in de gedeeltelijk gehuurde loods in Beselare als in het afgesloten openluchtdepot in Passendale.


Inrichting van de kasteelzolder tot nieuwe depotruimte

Zoals hierboven vermeld, is het de doelstelling van het MMP1917 om de collectie museumobjecten, bestaande uit militaria van allerlei aard, in het nieuwe museumdepot op de kasteelzolder onder te brengen als eerste fase van het driedelige depotplan. Het nieuwe museumdepot zal alleen als depotruimte gebruikt worden. Uitgebreid onderzoek van objecten, onderzoek door derden, in- en uitpakken en tijdelijke stockage zullen in een transitruimte gebeuren, net als de registratie en het fotograferen van de objecten. Bijgevolg zullen in het depot geen verpakkingsmaterialen, laat staan tentoonstellingsmaterialen of voorraden mogen geplaatst worden. Voorafgaandelijk aan het overplaatsen van de museumobjecten naar het nieuwe depot, zal een selectie plaatsvinden van de stukken die daar een vaste standplaats krijgen, alsook een selectie van de collectiestukken die aan restauratie toe zijn en tijdelijk in het transitdepot blijven. Er is een merkbare achterstand in het onderhoud van de collectie in de reserve. De museale collectie die in de permanente opstelling is opgenomen, wordt echter wel op regelmatige basis gecontroleerd en gereinigd. De binnenbekleding van het dakgebinte en de toegangssas werd behandeld met een ademende verf. De

oorspronkelijke

houten

plankenvloer

zal

voorzien

worden

van

een

stofvrije

en

onderhoudsvriendelijke vloerbekleding. Het nieuwe erfgoeddepot zal uitgerust worden met een inbraak- en brandalarm. Ook de nodige HVAC (klimatisering met verwarming en luchtkoeling) zal voorzien zijn. De klimaattoestellen zullen ingesteld worden op een constante temperatuur tussen 18 en 20 °C en een constante relatieve vochtigheid van 50-55 %. Ook zal het MMP1917 de nodige insectenvallen voorzien. Voor de weinige schilderijen en ingelijste affiches en documenten (met originele lijst) wordt een speciaal schilderijenrek voorzien. Objecten worden zeker niet meer rechtstreeks op de vloer geplaatst, maar in de hiertoe voorziene nieuwe metalen rekken en ladekasten. De leggers zullen voorzien worden van een laag PE-museumfoam als afdoende buffer tegen bijvoorbeeld condensvorming. Over de effectieve invulling van de nieuwe rekken en ladekasten moet nog worden nagedacht. Hierbij zal men de collectie niet langer per aanwinstenjaar bewaren, maar zoveel mogelijk per materiaalsoort of objecttype. Daarvoor is uiteraard een consequente en logische redenering vereist die concreet zal worden uitgewerkt in het depotplan met de nodige plaatsingslijsten.


A.3. Verpakkingsmaterialen

Wegens het vroegere plaatsgebrek in beide tijdelijke depotruimtes werden de collectiestukken zoveel mogelijk in afsluitbare en niet-zuurvrije kartonnen dozen verpakt. De zwaardere stukken werden in afsluitbare plastic boxen bewaard, evenwel voorzien van kleine openingen om zo de ontwikkeling van microklimaten te vermijden. Kleinere stukken werden afzonderlijk in hersluitbare plastic gripzakjes bewaard, documenten in zuurvrije plastic hoesjes. Gezien niet alle verpakkingen zuurvrij of inert waren, zal dit met de verhuis van de collectie naar het nieuwe erfgoeddepot herbekeken worden. Het merendeel van de collectiestukken bestaat uit verschillende materiaalsoorten, waardoor het niet altijd evident is om via een degelijke verpakking een optimale bewaring van het collectiestuk te garanderen.Indien vereist, zal de verpakking vervangen worden door inerte en zuurvrije materialen en materialen zonder weekmakers. Hiermee gepaard zal ook de fysieke labeling worden aangepast, i.e. het vervangen van de labels door zuurvrije labels.

Manipulatie voorwerpen

Het dragen van katoenen handschoenen is verplicht bij elke manipulatie van de voorwerpen, ongeacht de materiaalsoort. Het hanteren van collectiestukken gebeurt met de grootst mogelijke voorzorg om zo eventuele schade aan het object te vermijden.

B.

Actieve conservering en restauratie

Bij actieve conservering gaat men het museumobject behandelen met als doel de toestand te consolideren of stabiliseren om zo het eventuele verdere verval tegen te gaan. Zo blijft ook alle informatie die in het voorwerp vervat zit, behouden. Met restauratie bedoelt men het herstellen van het voorwerp in zijn oorspronkelijke staat, eventueel door het toevoegen van ontbrekende onderdelen.


Het MMP1917 streeft ernaar om in deze nieuwe beleidsperiode per deelcollectie of per materiaalsoort en –type behoudsplannen op te stellen en te laten uitvoeren. Deze behoudsplannen (per collectieonderdeel of per deelcollectie) zullen bestaan uit volgende elementen: 

Een inventarisatie waaruit de deelcollectie of het collectieonderdeel bestaat



Een vaststelling van de conditie of toestand en wat er bijgevolg dient te gebeuren om de deelcollectie of het collectieonderdeel weer in een optimale toestand te brengen

In geval van restauratie zal het MMP1917 steeds de vraag stellen of de restauratiekosten (indien uitbesteed) de waarde van het object niet overstijgt. Bijgevolg zal een object alleen gerestaureerd worden als dit noodzakelijk is voor de presentatiewaarde van het stuk. De museale collectie bevindt zich over het algemeen in een goede tot heel goede staat.

B.1. Interne behandelingen

Een eigen atelier voor conservering en restauratie

De actieve conservering van museumobjecten vraagt een weloverwogen aanpak, met aangepast, professioneel materiaal in een daarvoor geschikte omgeving. Om de conserveringsbehandelingen naar behoren te kunnen uitvoeren, werd daarvoor een atelier ingericht op de eerste verdieping van het museumgebouw. De ruimte werd voorzien van stromend koud en warm water, een werkbank, vloerbescherming en een deur naar een ruim balkon (waar eventueel behandelingen in openlucht kunnen gebeuren). Er werd geïnvesteerd in het nodige materiaal voor reiniging, basisbehandelingen conservering en restauratie (bankschroef, klein gereedschap, gespecialiseerde tools voor wapenherstel, onderhoudsproducten, ...), en in het nodige beschermingsmateriaal (werkkledij, stof- en gasmaskers, oogbescherming, ...).

Actieve conservering

In het MMP1917 bestaat de actieve conservering van de objecten in eerste instantie uit een zorgvuldige reiniging, waarbij vuil, stof en schimmels zoveel mogelijk worden verwijderd. Daarnaast wordt waar mogelijk een gepaste behandeling uitgevoerd: hout wordt behandeld tegen houtworm, schimmels en uitdroging; leder wordt ingestreken met een onderhoudsproduct dat voedt en beschermt tegen schimmels; koper en messing wordt voorzichtig opgepoetst; van de ijzeren


voorwerpen wordt de corrosie fysisch en/of chemisch verwijderd en ze worden indien nodig ingestreken met een aangepaste beschermlaag. De uitvoering van deze behandelingen gebeurt door ervaren museummedewerker(s), die soms tijdelijk bijgestaan worden door vrijwilligers.

Restauratie

Gezien het relatief recente onderwerp van het museum en de soms nog goede beschikbaarheid van materialen en onderdelen, wordt getracht om de restauraties zoveel mogelijk met originele elementen uit te voeren: indien (nog) niet beschikbaar in het museum worden reservestukken gezocht en aangekocht om belangrijke museumobjecten te vervolledigen en in hun totaalheid te kunnen tonen aan het publiek. Dit is een relatief unieke eigenschap van de collectie door het industriële karakter van de objecten en hun productie.

Uitvoering

De behandelingen worden uitgevoerd door een ervaren medewerker, eventueel bijgestaan door nauwkeurig begeleide en bijgeschoolde vrijwilligers. De uitgevoerde restauraties worden steeds minimaal uitgevoerd en op een wetenschappelijk onderbouwde manier. Het MMP1917 zal eveneens een prioriteitenlijst opmaken van dringend te behandelen collectiestukken met aanduiding van de te vereiste behandeling.

B.2. Externe adviezen en behandelingen

Doordat het MMP1917 over een heel ervaren medewerker beschikt met een jarenlange expertise in conservatie en restauratie van de collectie militaria, hoeft het MMP1917 alleen in bepaalde specifieke gevallen een beroep te doen op externe restaurateurs of gespecialiseerde bedrijven en/of personen. Conservering en restauratie, en dan vooral van bodemvondsten en wapens, is een specialiteit van het MMP1917. Ook andere instellingen doen hiervoor regelmatig beroep op de expertise van de museummedewerkers.


C.

Veiligheidszorg

Fysische beveiliging (inbraak, vandalisme, …)

Binnen is over het volledige museumparcours is de nodige alarmbeveiliging voorzien. Die is aangesloten op een vaste oproeplijst met medewerkers van het MMP1917. In de nabije toekomst zal het gemeentebestuur van Zonnebeke hiervoor een vaste permanentieploeg voorzien. Aanvullend is elke museumverdieping in het historische kasteelgebouw, inclusief de reconstructie van de dugout, voorzien van verschillende nooduitgangen die zijn aangeduid. De nooduitgang op de bovenste verdiepingen van het museum is verbonden met een afgesloten koker, voorzien van verschillende brandwerende deuren. In de nieuwe vleugel werd uiteraard ook aandacht besteed aan de nodige vereisten inzake veiligheid. Naast de alarmbeveiliging, die hierboven al werd aangehaald, besteedde men hier uitgebreid aandacht aan de nodige compartimentering naar brandveiligheid. Dit hield de nodige compartimentering in met automatische branddeuren. Er is een afzonderlijke centrale voor brandalarm voorzien. Langs het gehele parcours zijn waar nodig brandblussers en rookdetectors voorzien. De locatie van de brandblussers en de nooduitgangen worden daarenboven telkens aangeduid op een museumgrondplan, afgebeeld bij de inleidende zaalteksten. De alarmbeveiliging in de nieuwe depotruimte, met zowel inbraak- als branddetectie, zal aangesloten worden op het bestaande alarmcircuit.

Beveiliging tegen brand

Elke verdieping van het museum, inclusief de dugout is voorzien van verschillende nooduitgangen. Op de bovenverdiepingen staat de nooduitgang in verbinding met een afgesloten koker, en zijn er verschillende brandwerende deuren voorzien. Overal zijn brandblussers en rookdetectoren aanwezig. De dugout, opgetrokken uit hout, is behandeld met een brandvertragend product.


Sleutelbeheer depot

Alleen de depotbeheerder, tentoonstellingsbouwer en de conservator beschikken over een sleutel met toegang tot beide depotruimtes; er is een reservesleutel voorzien, ook bij de sleutelbewaarder in het gemeentehuis, op wandelafstand van het MMP1917. Beide depotruimtes zijn immers niet toegankelijk voor publiek. Bij afwezigheid van beide, is er geen toegang tot het depot mogelijk. Een uitzondering wordt gemaakt bij (dreigende) dringende calamiteiten, (brand, inbraak, vandalisme, …). Ook na de herinrichting van de kasteelzolder tot museumdepot zal deze maatregel gehanteerd worden.

Collectierisicomanagement en calamiteitenplan

Een degelijk calamiteitenplan dient nog uitgeschreven te worden, met inbegrip van de inschatting van de grootste risico’s voor de museale collectie en met de plannen van het MMP1917 om deze risico’s zoveel mogelijk te beperken. Naar aanleiding van de herinrichting van de kasteelzolder tot museumdepot zal het MMP1917 maatregelen voorstellen in zake collectiehulpverlening. Ook een BHV-plan of bedrijfshulpverleningsplan zal worden opgemaakt en mee worden geïntegreerd in het collectieplan. Het MMP1917 heeft momenteel nog geen vaste suppoost in dienst, maar dringt hier wel op aan bij het gemeentebestuur van Zonnebeke. De baliemedewerkers staan ook in voor de actieve beveiliging van de tentoongestelde collectie door in drukke periodes tijdelijk als suppoost te fungeren. De finale doelstelling is te kunnen werken met een geactualiseerd calamiteitenplan en dit zowel voor het depot als voor het museumgedeelte en dit aan de hand van een netwerk van veiligheidsdiensten en andere erfgoedorganisaties. In de nieuwe beleidsperiode wordt dit verder uitgewerkt. In eerste instantie staat de verantwoordelijke voor het collectiebeheer in voor de eerste hulp aan de collectie indien zich een calamiteit voordoet. In overleg met de conservator en de veiligheidsadviseur, beslist men welke maatregelen moeten genomen worden om zo de museale collectie vrij te houden van enige schade. Voor de evacuatie van de objecten zal een prioriteitenlijst worden opgesteld. Schilderijen, documenten en houten objecten worden als “gevoeliger” aanzien dan bijvoorbeeld metalen voorwerpen. In eerste instantie zal men de


geëvacueerde objecten naar het nieuwe erfgoeddepot overbrengen. Ook dient nog een evacuatieplan voor het nieuwe erfgoeddepot uitgewerkt te worden.

Collectie-informatiesysteem

Ook het digitale registratiesysteem, in het geval van het MMP1917, Adlib Library + Museum dient opgenomen te worden in het luik veiligheidszorg. Het digitale registratiesysteem bevat immers alle informatie over de geregistreerde stukken en dient als basisgegeven voor verder onderzoek van de collectie zonder telkens de collectiestukken zelf te moeten hanteren. De database vormt ook de hoeksteen voor de verdere ontsluiting van de collectie en een degelijk depotbeheer (bijvoorbeeld het bijhouden van de standplaatscontrole) alsook het nodige opzoekwerk betreffende bruiklenen, verwervingsmethode, e.d.

Verzekering

Zowel het museumgebouw, de overdekte gehuurde loods in Beselare, het openluchtdepot in Passendale, als het bezoekerscentrum met permanente tentoonstelling in Tyne Cot Cemetery zijn verzekerd door het gemeentebestuur van Zonnebeke, zowel voor schade aan het gebouw zelf als aan de inhoud bij KBC verzekeringen (polis nummer 72.335.974). De volledige museale collectie en het tentoonstellingsmateriaalzijn bijkomend verzekerd tegen alle risico’s via het gemeentebestuur van Zonnebeke bij KBC verzekeringen (polis nummer 72.336.389). De collectiebeheerder geeft regelmatig een update van de collectie door aan de bevoegde financiële dienst. In deze verzekeringspolis zijn ook alle tijdelijke inkomende en permanente bruiklenen in opgenomen. De financiële dienst van het gemeentebestuur Zonnebeke dient als contact tussen het MMP1917 en de verzekeringsmaatschappij.


4. Collectieregistratie en -documentatie

Iedere vorm van collectiebeleid en –beheer staat of valt met de kennis over de collectie. Een degelijke collectieregistratie en –documentatie maken de eigenlijke basis uit voor het museale collectieplan. De kennis over de collectie en de samenhang tussen de verschillende collectieonderdelen staat of valt met een degelijke collectieregistratie. Deze is eveneens noodzakelijk en onontbeerlijk in zake collectiemobiliteit, het tentoonstellen en het verzamelen. Het MMP1917 beoogt in de nieuwe beleidsperiode een volledige automatisering van de collectieregistratie met nadruk op standaardisering en basisregistratie en dit als uitgangspunt voor een degelijk collectiemanagement.

A.

Registratie

Elk object beschikt over een uniek inventarisnummer, bestaande uit “MZ” (voor museum Zonnebeke) gevolgd door een cijfer/nummer in volgorde van verwerving. De deelcollectie “oude collectie” werd aanvankelijk geregistreerd via basissteekkaarten met vermelding van volgende velden: 

Inventarisnummer (MZ-nummer)



Afdeling (objectcategorie)



Nationaliteit



Voorwerp (objecttitel)



Waarde



Herkomst (wijze van verwerving en van wie verworven)

Bij alle basissteekkaarten hoort ook een fotoafdruk van het object, de genomen foto’s zijn eveneens nog digitaal beschikbaar. Een klein aandeel van deze “oude collectie” werd al opgenomen in Adlib. Deze achterstand wordt stelselmatig weggewerkt. De deelcollecties “Hill 60” en “collectie Fierens” werden indertijd in een Excelbestand geregistreerd. Het MMP1917 werkt momenteel aan een inhaalbeweging om deze deelcollecties eveneens in Adlib te registreren.


Alle objecten in de museumcollectie worden systematisch en consequent geïnventariseerd in een geautomatiseerd objectregistratiesysteem. Om zo gedetailleerd en zo overzichtelijk mogelijk te werken, werd geopteerd voor het gebruik van ‘ADLIB bibliotheek & museum’. Dit gespecialiseerde en geautomatiseerde softwareprogramma laat toe om objecten en documenten op een eenduidige manier te inventariseren, en door middel van categorieën en trefwoorden nadien ook weer op te roepen. In het digitale informatiesysteem worden de objecten beschreven aan de hand van de minimale standaarden volgens het MovE-invulboek, waaronder achtereenvolgens en ondermeer volgende velden in opgenomen zijn: -

het objectnummer of het volgnummer

-

de objectnaam

-

het aantal stukken of het aantal onderdelen zoals beschreven in het betreffende record

-

een korte fysieke beschrijving

-

de materiaalsoort

-

een inhoudelijke weergave van de opschriften en/of inscripties indien aanwezig

-

een verwijzing naar de verwervingsmethode, de datum en van wie het object is verworven is (indien niet meer na te gaan, dient dit ook te worden vermeld)

-

verwijzingen naar standplaatsinformatie

-

verwijzingen naar beschikbare afbeeldingen

-

manipulaties en restauraties van de artefacten

Bij de registratie van de collectiestukken van het MMP1917 wordt ook belang gehecht aan de specifieke objectcategorie en uiteraard ook de nationaliteit van het collectiestuk. Ook de prijs van het object is van groot belang voor de digitale registratie van het MMP1917, gezien een groot aantal stukken worden verworven door het actieve aankoopbeleid. De volledige collectie van het MMP1917 is verre van digitaal geregistreerd. Bij de opmaak van dit collectieplan, bevatte de digitale databank 6.699 records op een totaal van ongeveer 10.000 objecten. Ter vergelijking: begin september 2010 bevatte de databank 3.913 records. Het MMP1917 focuste zich de voorbije jaren op een inhaalbeweging betreffende de digitale registratie en streeft ernaar om in de nabije toekomst minstens te voldoen aan de minimale vereisten van collectieregistratie. De verdere inhaalbeweging van deze achterstand behoort zeker tot één van de belangrijkste actiepunten van dit collectieplan en in de nieuwe beleidsperiode. Hieronder wordt een kort overzicht van de nog te registreren objecten/nummers:


1. “Oude collectie”: Gereserveerde nummers MZ 0001 – MZ 1200 Aanwinsten van vóór de opening van het huidige museum in 2003 Grotendeels geregistreerd op oude fiches (waarvan sommige met foto) en in excelbestand Nog te registreren in Adlib 2. Deelcollectie relics: Nog geen gereserveerde nummers – nog toe te kennen Een gedeelte heeft al een X-nummer (object met onbekende herkomst) De archeologische vondsten uit opgravingen/prospecties dienen nog te worden geregistreerd in Adlib 3. Deelcollectie personalia Grotendeels geregistreerd in Adlib Voor de Belgische personalia bestaat een volledig objectoverzicht Wat de andere nationaliteiten betreft, dient nog een systematische controle te gebeuren van de personendossiers en een controle i.v.m. de registratie in Adlib 4. Deelcollectie Hill 60 Gereserveerde nummers: MZ 4001 – MZ 5998 Basisregistratie in een excelbestand De stukken MZ 4001 tot en met MZ 4585 zijn al in Adlib geregistreerd 5. Deelcollectie Fierens Nog geen gereserveerde nummers – nog toe te kennen Ca. 1500 stukken (hoofdzakelijk munitie) Van deze collectie bestaat een snelinventaris met een voorlopig inventarisnummer (per nationaliteit en per objectsoort) in Excel De beschrijvingen dienen nog verder uitgewerkt te worden en de volledige collectie moet nog fysiek genummerd te worden en als dusdanig ook nog in Adlib geregistreerd te worden 6. Deelcollectie 2003-2007 Gereserveerde nummers: MZ 1201 – MZ 3187 / MZ 3501 – MZ 4000 Geregistreerd in Adlib 7. Deelcollectie aanwinsten 2008 Gereserveerde nummers: MZ 3188 – MZ 3500 Alle nog niet geregistreerde objecten verworven in 2008 Betreffende schenkingen (Roeselare, Heuvelland), aankopen (bv. Beltring) en bruiklenen (gedeelte Roeselare)


Alle objecten moeten nog geïdentificeerd, geregistreerd en fysiek genummerd te worden 8. Deelcollectie aanwinsten 2009 – medio juni 2010 Gereserveerde nummers: MZ 6001 – MZ 6734 Geregistreerd in Adlib 9. Deelcollectie aanwinsten medio juni 2010 – aanwinsten februari 2014 Gereserveerde nummers: vanaf MZ 6735 Geregistreerd in Adlib De registratiegraad van de verschillende deelcollecties varieert net als de automatiseringsgraad. Het percentage van de digitaliseringsgraad ligt echter beduidend lager. Ter voorbereiding van het nieuwe documentatiecentrum en het nieuwe erfgoeddepot, zal hier een forse inhaalbeweging gebeuren. Dit komt meteen ook ten goede van de online en publieke ontsluiting via de provinciale erfgoeddatabank Erfgoedinzicht. De digitaliseringsgraad van de collectie is van groot belang omwille van onderstaande redenen: 

Verzekering van de stukken in geval van mogelijke schade en/of diefstal



Basisregistratie van de museale collectie



Online en publieke ontsluiting van de museale collectie via Erfgoedinzicht

De collectieregistratie kreeg in 2013 een belangrijke impuls door de inzet van enkele vrijwilligers en stagairs die bijstonden bij het fotograferen en/of digitaliseren van de stukken.

B.

Documentatie

De collectie documentatie omhelst alle informatie over de collectie die verder gaat dan de minimale gegevens ingevoerd in het collectie-informatiesysteem. Daaronder vallen onder andere catalogi, restauratieverslagen, archief- of beeldmateriaal, alsook educatief materiaal. Een goede ontsluiting van deze documentatie, bij voorkeur ook via het digitale registratiesysteem is dan ook meer dan wenselijk en uiteraard van groot belang bij het bepalen van de culturele waarde van een object of deelcollectie. Het MMP1917 beschikt over een eigen documentatiecentrum waarin vier soorten boeken worden verzameld:

historische

regimentsgeschiedenissen,

werken

over

militariaboeken

de

streek

en

boeken

tijdens

de

betreffende

Eerste

Wereldoorlog,

personenonderzoek.

Het


documentatiecentrum van het MMP1917 hangt nauw samen met dat van de lokale heemkring, de Zonnebeekse Heemvrienden. Zij zitten samen in het kenniscentrum.

C.

Thesaurus

Na het provinciale overleg over collectieregistratie in december 2010, bleek dat er vanuit verschillende musea nood was aan een bruikbare, hiërarchische en eenduidige thesaurus voor oorlogserfgoed en meer bepaald voor WO I-erfgoed betreffende het MMP1917. Hier fungeerde het MMP1917 als pionier, gezien zij eigenhandig al de basis uitwerkte voor een modelthesaurus WO I. De provincie West-Vlaanderen nam het initiatief om voor verschillende erfgoedthema’s, waaronder ook WO I, een uniforme thesaurus uit te werken door het opstarten van thematische werkgroepen. Vanaf het voorjaar 2011 vonden enkele thematische werkgroepen plaats met zowel binnen- als buitenlandse musea, zoals onder meer betreffende uniformen en blankwapens. Gezien haar expertise, had en heeft het MMP1917 hierin een voortrekkersrol én een adviserende rol. De eigenhandig door het MMP1917 opgemaakte thesaurus in zake WO I-erfgoed, wordt zo stelselmatig verder verfijnd en aangevuld. Aansluitend hierop is het MMP1917 nog steeds vragende partij voor de afwerking van deze modelthesaurus en eveneens voor de verderzetting van de thematische thesauruswerkgroepen, dit wordt gepland in het late voorjaar van 2014 met als thema’s onder meer munitie, artillerie, enz. Het eindresultaat kan zo aangewend worden voor een uniforme collectieregistratie in Adlib Erfgoedinzicht en aangeleverd worden aan de AAT (Nederland), zo kunnen ook andere oorlogsmusea en het bredere wetenschappelijke werkveld van de opgebouwde expertise gebruik maken. De betrokken partners bij de verschillende thematische werkgroepen zijn naast de provincie WestVlaanderen en het MMP1917 de Stedelijke Musea Ieper/In Flanders Fields Museum uit Ieper, het Provinciaal Domein Raversijde uit Oostende, het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis uit Brussel en het Legermuseum uit Delft, Nederland. Ook met de Noord-Franse partners/musea ging een samenwerking op touw gezet worden rond de thesaurus WO I-erfgoed in het kader van Transmussites ‘14-‘45, maar dit werd verder niet meer concreet uitgewerkt.


D.

Erfgoedinzicht

Voor de publieke en virtuele online ontsluiting van de museale collectie stapte het MMP1917 in het provinciale project www.erfgoedinzicht.be. Als één van de instrumenten van de interprovinciale depotwerking, focust deze online databank op de ontsluiting van de aanwezige erfgoedcollecties in zowel West- als Oost-Vlaanderen en dit onder meer door een uniforme collectieregistratie. Het MMP1917 kon als belangrijke erfgoedspeler in de regio en in de provincie voor WO I niet achterop blijven bij deze ontwikkeling, gezien de vereiste uniforme collectieregistratie en het inhalen van de achterstand van de basisregistratie van de collectie in ADLIB (als basis voor de online ontsluiting op www.erfgoedinzicht.be) hierbij momenteel als prioritair worden beschouwd. Het MMP1917 is dan ook vertegenwoordigd in de verschillende stuur- en werkgroepen van dit provinciale project. Via deze digitale ontsluiting van de museale collectie, wil het MMP1917 verschillende specifieke thema’s onder de aandacht brengen, zoals luchtfotografie, techniek, constructiebouw, enz. Ook de geplande tijdelijke en thematische tentoonstellingen zullen aan het grote publiek kenbaar gemaakt worden via de thematische insteek op www.erfgoedinzicht.be. Aanvullend hierop zal het MMP1917 op de vernieuwde website stelselmatig een collectiestuk “in de kijker” plaatsen.


5. Gebruik van de collectie

Binnen de collectie van het MMP1917 is er een duidelijke afbakening van de deelcollecties, die eerder

al

werd

aangehaald,

zoals

de

“oude

collectie”,

de

collectie

Hill

60,

de

relics/bodemvondsten, de collectie personalia, de collectie Fierens (hoofdzakelijk munitie), … . Alle verschillende deelcollecties staan ter beschikking voor verder wetenschappelijk onderzoek en presentatie in de museumdisplays. Hierbij gaat de grootste aandacht echter uit naar de kerncollectie van het MMP1917 dat tevens ook de grootste deelcollectie vormt, nl. (kleine) museumobjecten of militaria. Onderzoekers en geïnteresseerden uit het wetenschappelijk werkveld kunnen steeds een gemotiveerde aanvraag indienen bij het MMP1917 indien men een bepaald object nader wil bestuderen. Dit gebeurt steeds onder begeleiding van de collectiebeheerder die ook het object hanteert en uit het depot of de permanente museumopstelling haalt. Indien dit gepaard gaat met een bezoek aan het depot, gebeurt dit eveneens onder begeleiding van de collectiebeheerder.

A.

Onderzoek

Onderzoek naar de collectie en de geschiedenis ervan is eveneens een belangrijke onderzoekstaak van een museum. Ook het militair-technisch aspect van objecten is hierbij een relevant onderzoeksveld. Wat het MMP1917 betreft, gebeurt het wetenschappelijk onderzoek en het onderzoek van de collectiestukken grotendeels door de eigen wetenschappelijk medewerkers die dan ook beschikken over de nodige expertise. Deze kennis zal in de verdere toekomst vertaald worden in verschillende wetenschappelijke publicaties en tentoonstellingscatalogi. Ook wordt advies gegeven aan derden die werken met dezelfde materie (living history, heemkundigen, TV, Dovo, …). Voor de verschillende deelcollecties van het MMP1917 kan wel degelijk een onderscheid gemaakt worden tussen de deelcollecties met een onderzoeksfunctie


Onderzoek personendossiers

Het museum houdt dossiers bij van ongeveer 250 personen waarvan zich originele stukken in de collectie bevinden. Het museum streeft ernaar om van al deze personen een zo grondig mogelijke achtergrondstudie uit te voeren. Ook bij de uitbouw van het documentatiecentrum spitst men zich vooral toe op dit personenonderzoek. De individuele verhalen die hieruit voortkomen, worden zo maximaal mogelijk geïntegreerd in de educatieve werking van het MMP1917 en permanente of eventuele tijdelijke tentoonstellingen.

Archeologisch onderzoek

Het MMP1917 beschikt zoals eerder al vermeld over een deelcollectie relicten. Naast het archeologisch terreinonderzoek, kunnen ook de archeologica uit de collectie aangewend worden voor verdere wetenschappelijke studie en analyse.

B.

Presentatie en exploitatie

Bij het gebruik van de collectie ligt de nadruk in het MMP1917 vanzelfsprekend op de presentatie van de museale collectie. Het MMP1917 streeft ernaar om zoveel mogelijk objecten op te nemen in de permanente displays. Het betreft hier niet alleen de museale objecten, maar tevens de decorstukken gebruikt in de verschillende diorama’s in het museum en in de dugout. Niet alleen was er een uitbreiding noodzakelijk van de depotruimte, ook van de permanente museumdisplays. In het nieuwe museumgebouw, waarvan de opening plaatsvond in juli 2013, wordt er extra ruimte gecreëerd voor verschillende onderwerpen die in de huidige museale opstelling minder goed aan bod komen. Zo zal het percentage van de tentoongestelde stukken of stukken in permanente display opnieuw verhogen van ¼ naar ongeveer de helft van de museumcollectie.

De tijdelijke thematentoonstellingen zijn ook van belang naar de profilering van het MMP1917 en kunnen leiden tot herhaalbezoek. Het MMP1917 stelt vast dat de nieuwe vleugel heel wat succes oogst bij de bezoekers betreffende de museale opstelling. Bij de opstelling in het oorspronkelijke gedeelte merkt men op dat hier een overdaad aan collectiestukken tentoongesteld worden. In


functie van de herdenkingsperiode 2014-2018 zal met een gefaseerde aanpak deze opstelling gewijzigd worden en thematisch aangepast waar nodig.

C.

Bruikleenverkeer en collectiemobiliteit

Bruikleenverkeer Een andere vorm van gebruik van museumobjecten is bruikleen, zowel inkomend als uitgaand en al dan

niet

langdurig.

Bruikleenverkeer

gaat

vanzelfsprekend

gepaard

met

verschillende

administratieve handelingen, het conserveren en restaureren, het fotograferen, de waardebepaling en het transport. Het MMP1917 heeft uiteraard een beleid betreffende bruikleen voor onder andere tijdelijke tentoonstellingen. De aanvragen en alle briefwisseling dienen aan de conservator van het MMP1917 te worden voorgelegd. In samenspraak met de collectiebeheerder wordt de aanvraag toegestaan of geweigerd. Elke toegestane uitlening geldt slechts voor één tentoonstelling, de uitgeleende objecten mogen in geen geval naar een andere plaats worden overgebracht. Doorgaans wordt geen vergoeding gevraagd indien het MMP1917 eigen collectiestukken in bruikleen geeft. Wel dienen deze stukken door de bruikleennemer verzekerd te worden tegen alle risico’s en dit “van nagel tot nagel”. Bij de Akte van bruikleen hoort ook een toestandsbeschrijving van de objecten (eventueel via beeldmateriaal). De uitgeleende collectiestukken mogen in geen geval worden gereinigd, gerestaureerd of gedemonteerd worden, tenzij zo onderling overeen gekomen en mits voorafgaande schriftelijke toestemming. Wat het transport betreft, wordt onderling overlegd met de bruikleennemer of dit al dan niet dient te gebeuren via een gespecialiseerde transportfirma. Een volledige of zelfs gedeeltelijke reproductie door de bruikleennemer kan alleen mits voorafgaande toestemming. Ook uitgaande bruiklenen, zelfs langdurige, blijven officieel tot de collectie van het MMP1917 behoren. Inkomende bruiklenen, al dan niet langdurig, maken eigenlijk geen deel uit van de collectie van met MMP1917, maar het museum als bruikleennemer draagt uiteraard de verantwoordelijkheid voor het behoud en het beheer voor deze stukken. Stukken die permanent in bruikleen gegeven worden, worden uiteraard wel geregistreerd en opgenomen in de museumcollectie van het MMP1917. Het aantal stukken in permanente bruikleen bedraagt ca. 5 % van de totale museumcollectie. Het MMP1917 beschikt momenteel nog niet over een eigen faciliteitenrapport. Deze toekomstige actie wordt opgenomen in de actiepunten als bijlage bij dit collectieplan.


Collectiemobiliteit Het uitlenen van objecten kan leiden tot een grotere naamsbekendheid van het MMP1917, zowel nationaal als internationaal en tot het makkelijker verwerven van objecten voor de eigen tijdelijke tentoonstellingen. Met de herdenkingsjaren 2014-2018 in het vooruitzicht, verwacht het MMP1917 een sterke stijging van de collectiemobiliteit. Gezien de toekomstige regionale rol van het nieuwe erfgoeddepot (met optimale klimaat- en bewaaromstandigheden), zal de collectiemobiliteit hierin ook een niet te onderschatten rol spelen. Het MMP1917 ontving in 2004 twee objecten in langdurige bruikleen van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis en dit voor een termijn van vijf jaar. Het betreft een Duitse Minenwerfer en een Italiaanse vlammenwerper. Gezien deze stukken zich nog steeds in de permanente opstelling bevinden, werd een eerste verlenging aangevraagd in 2009. In 2014 werd opnieuw een verlenging aangevraagd en goedgekeurd. Collectiemobiliteit is de afgelopen decennia een niet te onderschatten uitgangspunt geworden betreffende museumbeleid. Het uitlenen van objecten draagt immers bij tot een grotere naambekendheid van het MMP1917 en het WO I-erfgoed. Uitlenen leidt eveneens tot makkelijker zelf bruiklenen in ontvangst te krijgen voor onder andere tijdelijke tentoonstellingen.


III.

DOCUMENTAIRE COLLECTIE

1.

Collectiebeschrijving

A.

Collectiegeschiedenis

De documentaire collectie van het MMP1917 is relatief nieuw. Anders dan de materiele collectie, werd er pas vanaf 2004, met de opening van het nieuwe MMP1917, gestart met de uitbouw van een documentatiecentrum ter ondersteuning van het museum. Vanaf 2004 werden boeken en tijdschriften verzameld met betrekking tot de Eerste Wereldoorlog. Het gaat hierbij om zowel antiquarische als nieuwe werken. In 2005-2006 kon het MMP1917 twee grote privécollecties aankopen. Enerzijds ging het om het Fonds Harry van Dorsen. Van Dorsen, die in 1986 op 40-jarige leeftijd overleed, verzamelde intensief informatie over de Duitse militaire luchtvaart en marine tijdens de Eerste Wereldoorlog. Meer dan 300 titels en een omvangrijk papieren archief kregen hun plaats in het MMP1917. Anderzijds werd in diezelfde periode ook het Fonds Tony Debruyne aangekocht. Tony Debruyne was amateurhistoricus en medeoprichter van het Herinneringsmuseum Ypres Salient, de voorloper van het huidige In Flanders Fields Museum. Een deel van de rijke boekencollectie werd aangekocht door het MMP1917. Het betrof werken van uiteenlopende aard, maar allen van belang voor de geschiedenis van het krijgsgeweld in de Westhoek. Tot op heden wordt de collectie elk jaar gevoelig uitgebreid. In 2012 werd het papieren archief van Frans Descamps, vrijwilliger aan het MMP1917, aangekocht. Het betreft een gedrukte verzameling aantekeningen, nota’s, tellingen en studie van de militaire begraafplaatsen van de CWGCbegraafplaatsen in West-Vlaanderen, Henegouwen en in de Franse departementen: Nord (59), Pasde-Calais (62) en Somme (80). In 2012 werd de inventarisatie afgewerkt door bovenvermelde Frans Descamps.


B.

Collectieomvang en indeling in deelcollecties

De documentaire collectie bestaat uit enkele deelcollecties. Hieronder worden deze summier beschreven.

Bibliotheek In de bibliotheek bevinden zich meer dan 3.500 historische studies over de Eerste Wereldoorlog (vooral met betrekking tot de Westhoek), regimentsgeschiedenissen en boeken over heemkunde in de ruime zin van het woord. De studies zijn voornamelijk gericht op wetenschappelijk onderzoek, op personenonderzoek en op de studie van militaire objecten. Daarnaast heeft de bibliotheek ook een verzameling tijdschriftreeksen met dezelfde thema’s.

Passchendaele Archives Sinds 2007 legt het museum dossiers aan van gesneuvelde soldaten tijdens de Slag van Passendale (Derde Slag om Ieper), voor zover die afkomstig zijn uit de Commonwealth-landen en er een foto van bekend is. Meestal gebeurt het aanleggen van nieuwe dossiers op vraag van familieleden van de militair in kwestie, die het museum aanschrijven om meer informatie te verkrijgen over de omstandigheden van zijn dood. Er zijn ondertussen meer dan 3.600 dossiers beschikbaar. Verwacht wordt dat in de loop van de komende herdenkingsjaren, er een grote toename zal zijn aan nieuwe aanvragen om dossiers op te starten.

Kaarten In een aangepaste plannenkast worden 170 WO I-loopgraafkaarten uit de Westhoek bewaard, waarvan 70 originele en 100 kopieën. Via CD-ROMS kunnen ook stafkaarten uit het Imperial War Museum en de National Archives in Londen geconsulteerd worden.

Foto’s Het kenniscentrum beschikt over een digitale fotoverzameling van ca. 2.000 foto’s van de dorpen Zonnebeke, Passendale, Beselare, Geluveld en Zandvoorde tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ook tal van luchtfoto’s zijn opgenomen in deze verzameling.


C.

Collectieprofiel

Naast algemene werken met betrekking tot de Eerste Wereldoorlog, is de documentaire collectie van het MMP1917 afgesteld op de missie en de visie van het museum. De documentaire collectie bestaat uit verschillende deelcollecties, maar hebben allen betrekking op de studie van de Eerste Wereldoorlog en de Westhoek in het bijzonder. Het zijn voornamelijk werken met militaire thema’s. Militaire naslagwerken, regimentsgeschiedenissen en materiaalstudies vormen hierin belangrijke categorieën. Anderzijds hecht het MMP1917 ook veel belang aan personen in de Eerste Wereldoorlog. Ter ondersteuning van het project Passchendaele Archives, beschikt het MMP1917 dan ook over heel wat persoonlijke dagboeken en werken met betrekking tot personenonderzoek. Ten slotte wil het MMP1917 ook inzetten op de gebeurtenissen in de directe omgeving en het landschap. Daarom is er bijvoorbeeld weinig ingezet op werken die handelen over de Slag bij de Somme. Studies, beeldmateriaal en met kaarten een geografisch kader van de Ieperboog, passen wel duidelijk in het collectieprofiel.

D.

Collectiewaardering

De documentaire collectie, die steeds verder uitgebreid wordt, bezit een onvoorwaardelijke band met de gebeurtenissen tijdens de Eerste Wereldoorlog en meer specifiek met de Derde Slag bij Ieper in 1917. De documentaire collectie vormt in wezen het geheugen van het museum. De documentatie dient ter ondersteuning van de interne werking van het MMP1917, maar geldt evengoed als referentiebibliotheek voor externe onderzoekers en studenten die de militaire geschiedenis van de streek willen bestuderen.

E.

Kerncollectie

De kerncollectie van de documentaire collectie wordt verder opgedeeld in vier categorieën. De eerste categorie is stukken die handelen over militaire operaties. Het gaat voornamelijk om


officiële militaire bronnen, regimentsgeschiedenissen en naslagwerken, gericht op de streek rond Ieper en Zonnebeke. Ten tweede zijn er stukken ter bevordering van de studie van het landschap. Kaarten, foto’s en boeken over het landschap nemen een steeds groter wordend deel in bij de kerncollectie. De studie van het landschap en de rol van het landschap in de Eerste Wereldoorlog is een relatief nieuw gegeven, maar komt de laatste jaren steeds meer op de voorgrond. Het MMP1917 wil volop inzetten in deze trend omdat het landschap een niet te onderschatten rol speelde in 1917. Als derde hebben we de collectie gericht op personenonderzoek. Family history zit de laatste jaren enorm in de lift. Vooral in de Angelsaksische wereld wil men het verhaal van hun voorouders beter kennen. De Passchendaele Archives, dagboeken van militairen en de ‘Rolls of Honour’ vormen daardoor een belangrijk deel in de kerncollectie. Tot slot is er een deel documentaire collectie ter ondersteuning van de studie van materiaal en techniek in de Eerste Wereldoorlog, die het MMP1917 als belangrijke pijler ziet in haar werking.


2.

Collectievorming

Een goed beleid op het gebied van collectieverwerving wordt door het museum als essentieel gezien. Bij de verwerving van museumstukken probeert het MMP1917 zo goed mogelijk haar thematiek trouw te blijven. Deze dienen met andere woorden verband te houden met de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek en in West-Vlaanderen en meerbepaald de Slag van Passendale in 1917. Een strenge selectie “aan de deur” draagt eveneens bij aan een degelijk collectiebeheer in de toekomst.

A. Verzamelen De verzameling van de collectie gebeurt zowel op actieve als op passieve manier. Daarmee bedelt het MMP1917 dat ze zowel zelf werken aanschaft (zowel nieuwe als antiquarische), maar dat er ook door middel van schenkingen documentaire collectie wordt verworven. Het kenniscentrum beschikt jaarlijks over een budget van € 7.500 om nieuwe materialen aan te schaffen. De aanschaf gebeurt door middel van de opvolging van uitgaves van gespecialiseerde boekenuitgeverijen, maar ook bij algemene boekenwinkels worden materialen geselecteerd en aangekocht. Tweedehands en antiquarische werken worden dan weer aangekocht op speciale websites als eBay en Delcampe.

B.

Selecteren en afstoten

B.1. Selectieprocedure en selectiecriteria

De stukken die aangekocht worden voor het kenniscentrum zijn geselecteerd op thema, ruimtelijke geografie en tijdsperiode. De thema’s moeten handelen over het Westelijk Front (Vlaanderen en Noord-Frankrijk) van de Eerste Wereldoorlog, of moeten belang hebben bij de studie hiervan. Stukken met betrekking tot de studie van de museale collectie en werken ter ondersteuning van het personenonderzoek worden vanzelfsprekend ook geselecteerd, omdat ze een thema hebben die


aansluit bij de visie en de missie van het MMP1917. Wanneer boeken, foto’s of kaarten aan deze voorwaarden voldaan, wordt er in samenspraak met de conservator beslist over de aanschaf van de stukken.

B.2. Afstotingsprocedure

Geregeld komt het voor dat het MMP1917 schenkingen ontvangt van derden. Meestal gaat het om werken die voldoen aan de selectiecriteria, maar soms komt het voor dat een persoon een schenking wil doen van een stuk die niet past in de missie en de visie van het MMP1917. In eerste instantie wordt het stuk geweigerd en tracht het MMP1917 de schenker door te verwijzen naar andere musea of erfgoedactoren, waar het werk wel aansluiting vindt bij hun visie en missie. Anderzijds werden er in het verleden door het MMP1917 verzamelingen aangekocht, waarbij het wel eens voorkwam dat bepaalde stukken of werken uit het volledige fonds niet in de collectie pasten. Bij de registratie van de collectie, werden deze werken afgestoten en geschonken aan andere partners, voor zover mogelijk. Bepaalde werken met een heemkundige inslag worden in eerste instantie bijgevoegd bij de collectie van de Zonnebeekse Heemvrienden.


3.

Behoud en beheer

A.

Preventieve en/of passieve conservering

Bij passieve conservering zorgt men voor ideale bewaringsomstandigheden voor de objecten, zonder aan het object zelf iets te wijzigen. Dit kan door te voorzien in een degelijke depotruimte met aangepaste klimatologische omstandigheden en een doordacht materiaalgebruik bij de verpakking van de objecten.

A.1. Klimaat- en lichtbeheersing

In de depotruimtes van het kenniscentrum wordt ernaar gestreefd om een constante temperatuur aan te houden, veel en grote temperatuurschommelingen zijn immers erg nefast voor museumvoorwerpen. De verwarming in de depotruimtes is dusdanig afgesteld dat de temperatuur niet boven de 15°C komt. In de depotruimtes van het MMP1917 worden er dataloggers voorzien die de luchtvochtigheid en de temperatuur constant meten. In de depots worden de ramen ook verduisterd waar nodig, opdat de voorwerpen niet onnodig aan zonlicht en UV-stralen worden blootgesteld.

A.2. Verpakking

De materialen worden, zover het noodzakelijk is in het kader van conservering van de materialen, verpakt volgens de standaarden. Oude documenten, foto’s en kaarten worden verpakt in melinexhoezen. De oude boeken, met stoffen of geweven boekomslag worden verpakt in niet-klevende, transparante folie en worden voorzien van duidelijk nummering.


A.3. Depot

In het nieuwe kenniscentrum worden de materialen beheerd op metalen archiefrekken en in aangepaste plannenkasten. De depotruimtes zijn afgesloten van de publieksruimtes en zijn enkel toegankelijk via een geprogrammeerde badge. Zo kan er per gebruiker aangepast worden in welke lokalen men toegang heeft. De oude en gevoelige collectiestukken, worden apart bewaard in de beste omstandigheden en zijn niet fysiek beschikbaar voor het publiek (wel digitaal). Het nieuwe kenniscentrum voldoet ook aan het plaatsgebrek dat er voorheen heerste binnen het MMP1917. Alle stukken en informatiedragers worden nu fysiek op dezelfde plaats bewaard, wat de hanteerbaarheid en het overzicht van de collectie gevoelig verbetert.

B.

Actieve conservering en restauratie

Voorlopig heeft het MMP1917 op het gebied van documentaire collectie nog geen actieve conserverings- en restauratietoepassingen uitgevoerd. Op korte termijn staat dit niet op de agenda, maar het MMP1917 sluit niet uit dat daar in de toekomst aan gewerkt zal worden, door bijvoorbeeld beschadigde werken te laten herstellen bij gespecialiseerde firma’s.

C.

Veiligheidszorg

Het kenniscentrum is beveiligd met inbraak-en branddetectie. Het volledige gebouw is voorzien van inbraakdetectoren, rookmelders en brandblussers. Het inbraakalarm is ook vanop de straatzijde zichtbaar voor de passanten. In het kenniscentrum is de beveiligde toegang slechts beperkt tot zeven gebruikers. Concreet betekent dat er zeven personen beschikken over een eigen, unieke code om het alarm in –en uit te schakelen. Het sleutelbeheer is ook toegepast in functie van de gebruiker. Bezoekers hebben geen toegang tot de depotruimtes. Die zijn bovendien afgesloten door middel van een elektronisch badge-systeem. Dit systeem maakt het daarenboven mogelijk om per gebruiker de toegang te beperken tot enkele ruimtes.


4. Collectieregistratie en -documentatie

Sinds het ontstaan van het kenniscentrum in 2008, werd er een voorlopige inventarislijst opgemaakt van het boekenbestand, dat in de loop der jaren verder werd aangevuld. Het betrof een lijst waarin de werken beperkt werden geregistreerd. Al langer ontstond echter de noodzaak om de werken op een betere manier te registreren. Daarom werd er in 2013 een overeenkomst gesloten met het West-Vlaams Informatienetwerk van Openbare Bibliotheken (WINOB), waardoor de documentaire collectie van het kenniscentrum kon aansluiten bij het Provinciaal Bibliotheeksysteem (PBS). De invoer van de collectie gebeurt hierdoor met eenzelfde software (Vubissm@rt) en volgens de Open Vlacc-regeling. Het grote voordeel van deze inhaalbeweging is dat de catalogus van de collectie online raadpleegbaar zal zijn. Momenteel is er een derde van de volledige collectie ingevoerd, die ook zichtbaar is in de provinciale catalogus. Daarnaast is men volop bezig met de inventarisatie en ontsluiting van de andere collecties. Lee Ingelbrecht, wetenschappelijk medewerker MMP1917, werkt momenteel aan de ontsluiting van het kaarten fotomateriaal. Ook hierin moet er een grote achterstand worden weggewerkt. Een laatste inventarisatieproject, betreft de database van de Passchendaele Archives. Bart Degroote, vrijwilliger aan het MMP1917, werkt momenteel aan de invoer van ongeveer 4.000 personendossiers in een daartoe aangepaste database, die later op de website raadpleegbaar zal zijn. Momenteel werden ongeveer 1.200 dossiers ingevoerd. De inventarisatie van al deze collecties werden gestart in 2013 en zullen verderlopen tot in 2014. De stukken zelf krijgen een MMP-nummer en worden geplaatst volgens aanwinst en niet volgens thema. Dit biedt het grote voordeel dat er geen plaats moet worden vrij gehouden tussen de verschillende thema’s en dat de plaatsing in de rekken optimaal kan gebruikt worden.


5. Gebruik van de collectie

A.

Onderzoek

Personenonderzoek Het museum houdt dossiers bij van ongeveer 4.000 militairen die sneuvelden tijdens de Derde Slag om Ieper. Het museum streeft ernaar om van al deze personen een zo grondig mogelijke achtergrondstudie uit te voeren. De individuele verhalen die hieruit voortkomen, worden zo maximaal mogelijk geïntegreerd in de educatieve werking van het MMP1917 en permanente of eventuele tijdelijke tentoonstellingen.

Historisch onderzoek De documentaire collectie ondersteunt vooral het historisch onderzoek dat door het MMP1917 en externen wordt uitgevoerd. Het MMP1917, dat met haar expertise en kennis over de Eerste Wereldoorlog naar buiten wil treden, biedt een ondersteuning aan derden die concrete vragen stellen over de krijgsverrichtingen van de Westhoek. Bovendien is het kenniscentrum ook een hulp bij de uitvoering van zelfstandig wetenschappelijk onderzoek, dat in de komende beleidsperiode vooral

tot

uiting

zal

komen

door

publicaties,

tijdelijke

tentoonstellingen

en

samenwerkingsverbanden met andere erfgoedactoren.

Landschapsonderzoek Het MMP1917 bezit een uitgebreide collectie aan informatie om het Zonnebeekse landschap te bestuderen. Door inventarisatie en analyse van bestaand en verdwenen erfgoed, studie van divers bronmateriaal en het gebruik van GIS wil het MMP1917 het militair-strategische belang van het landschap begrijpen. Met publicaties en informatie in het museum wensen we onze bevindingen over te dragen aan het brede publiek. Bovendien bieden we externen onze expertise ook aan via het kenniscentrum.


B.

Presentatie en exploitatie

De ontsluiting van de documentaire collectie naar het publiek toe, gebeurt aan de hand van drie kanalen. Enerzijds worden de boeken en tijdschriften ontsloten via Vubissm@rt. De catalogus is online zichtbaar voor het publiek en werkt op de software van Aquabrowser. Gebruikers kunnen doelgericht zoeken naar een bepaald werk, maar kunnen ook bepaalde werken ontdekken aan de hand van een woordenwolk. Kaarten, foto’s en luchtfoto’s worden ontsloten via Adlib, omdat het in wezen gaat om collectiestukken zelf. Deze materialen worden naar het publiek toe ontsloten via de nieuwe zoekmachine Erfgoedinzicht (cfr. supra). Als laatste worden de personendossiers ontsloten naar het publiek via de uitwerking van een eigen database, die momenteel volop in uitvoering is en tegen de zomer van 2014 volledig online consulteerbaar zal zijn.

C.

Bruikleenverkeer en collectiemobiliteit

In principe worden er door het kenniscentrum geen werken uitgeleend aan bezoekers. De werken kunnen in de leeszaal worden geraadpleegd en er kunnen tegen beperkte betaling reproducties worden gemaakt van de materialen. Hoewel het nog niet vaak voorkwam, maakt het MMP1917 soms wel gebruik van materialen van andere instellingen of bibliotheken. Door de aansluiting te maken met het Provinciaal Bibliotheekssysteem, kunnen aanvragen gemakkelijker verwerkt worden door een systeem van Interbibliothecair Leenverkeer (IBL). Anderzijds kan het MMP1917 dus ook aan andere instellingen werken uitlenen via deze module.


IV.

SAMENVATTING EN ACTIEPUNTEN

Het MMP1917 beschouwt de collectiedatabank als leidraad voor een degelijk collectiebeleid en als absolute basisvereiste voor een volwaardig kennis- en beheersinstrument van zowel de museale als de documentaire collectie. Het MMP1917 zal hiervoor prioritair inzetten op het wegwerken van de opgelopen achterstand bij de collectieregistratie. Overigens zullen de collectieprocedures volgens Spectrum worden toegepast, net als een volwaardig uitgewerkt acquisitiebeleid.

ACTIEPUNTEN COLLECTIEBELEID MUSEALE COLLECTIE

DOELSTELLINGEN

ACTIEPUNTEN

TIMING

Volgen vormingen en

Opvolgen aanbod van FARO,

2014-2019 afhankelijk van de

opleidingen

provinciale depotconsulenten,

aangeboden vormingen en

overige erfgoedinstellingen

opleidingen

Navolgen collectieprocedures

Toepassen 21 collectieprocedures

2014-2015

volgens de Spectrum-

volgens de Spectrum-richtlijnen

richtlijnen

volgens de noden van het MMP1917

Actualiseren collectieplan

Tussentijdse evaluatie van de

museale collectie

vorderingen en opvolging van het

2015 & 2017

collectieplan voor de museale collectie Actualiseren collectieplan


documentaire collectie


2015 & 2017

collectieplan voor de documentaire collectie


COLLECTIEWAARDERING

DOELSTELLINGEN

ACTIEPUNTEN

TIMING

Collectiewaardering tot op

Deelcollecties en

2016

deelcollectieniveau en/of

objectcategorieën afbakenen op

objectcategorie

objectniveau in Adlib Collectiewaardering aan koppelen

Opname in Vlaams

Selecteren topstukken uit museale

topstukkendecreet (roerend

collectie

erfgoed WO I)

Opmaken en indienen dossier bij

2015

de Vlaamse Gemeenschap

COLLECTIEVORMING

DOELSTELLINGEN

ACTIEPUNTEN

TIMING

Marktaanbod volgen gezien

Navolgen selectiecriteria

2014-2018

herdenkingsperiode 2014-2018

vastgelegd in het collectieplan museale collectie

Aanbod schenkingen kritisch

Navolgen selectiecriteria

bekijken vóór aanvaarding

vastgelegd in het collectieplan

2014-2018

museale collectie Verhogen collectiemobiliteit

Online raadpleegbaar maken

2014

museale collectie via Erfgoedinzicht Planmatig opschonen twee

Sorteren / afstoten

tijdelijke depotruimtes ter

(collectie/wisselstukken/repro)

voorbereiding verhuis museale

Registreren indien nodig

collectie naar nieuw

Herverpakken indien nodig met

erfgoeddepot

inerte verpakkingsmaterialen

2014-2015

Tijdelijke standplaatscontrole Toestandscontrole


Planmatig opschonen deel

Sorteren en selecteren

gehuurde loods Beselare

Registreren of afstoten en

2015

eventueel herbestemmen Planmatig opschonen

Sorteren en selecteren

openluchtdepot Passendale

Registreren of afstoten en

2015

eventueel herbestemmen

BEHOUD EN BEHEER

DOELSTELLINGEN

ACTIEPUNTEN

TIMING

Opvolgen en opmeten museaal

Bijhouden van klimaatlogboek met

2014-2019

binnenklimaat en

maand- en jaargrafiek ter

klimaatcontrole oud en nieuw

definiëring museaal binnenklimaat

gedeelte

Aanschaffen digitale dataloggers Maandelijks downloaden en analyseren gegevens van de digitale dataloggers Zwakke punten vaststellen en in kaart brengen Afwijkingen en incidenten bijhouden Oplossingen zoeken in functie van de objecten in museumopstelling

Opvolgen binnenklimaat en


klimaatcontrole noodwoning


museumtuin

definiëring van het binnenklimaat

2014-2019

door middel van thermohygrograaf Aanschaffen digitale dataloggers Maandelijks downloaden en analyseren gegevens van de digitale dataloggers Zwakke punten vaststellen en in kaart brengen Afwijkingen en incidenten


bijhouden Oplossingen zoeken in functie van de objecten in museumopstelling Opvolgen binnenklimaat en


klimaatcontrole nieuw


erfgoeddepot


2014-2019

door middel van thermohygrograaf Maandelijks downloaden en analyseren gegevens van de digitale dataloggers Zwakke punten vaststellen en in kaart brengen Afwijkingen en incidenten bijhouden Oplossingen zoeken in functie van ideale bewaaromstandigheden objecten in museale collectie Opvolgen binnenklimaat en


klimaatcontrole


bezoekerscentrum Tyne Cot


Cemetery

door middel van thermohygrograaf

2014-2019

Zwakke punten vaststellen en in kaart brengen Afwijkingen en incidenten bijhouden Oplossingen zoeken in functie van de objecten in museumopstelling Opvolgen binnenklimaat en


klimaatcontrole kennis- en


documentatiecentrum voor

definiëring museaal binnenklimaat


Aanschaffen digitale dataloggers

2014-2019

Maandelijks downloaden en analyseren gegevens van de digitale dataloggers Zwakke punten vaststellen en in kaart brengen Afwijkingen en incidenten


bijhouden Oplossingen zoeken in functie van de objecten in documentaire collectie Meten UV-straling en

Aanschaffen lichtlogger

lichtsterkte noodwoning

Jaarmeting met lichtlogger en

museumtuin

luxmeter

2014-2019

Indien nodig en na analyse resultaten nodige maatregelen treffen Meten UV-straling en

Aanschaffen lichtlogger

lichtsterkte bezoekerscentrum

Jaarmeting met lichtlogger en

Tyne Cot Cemetery

luxmeter

2014-2019

Indien nodig en na analyse resultaten nodige maatregelen treffen Meten lichtsterkte oud en

Regelmatige metingen met

nieuw museumgedeelte

luxmeter

2014-2019

Indien nodig en na analyse van de resultaten nodige maatregelen treffen (aanpassen en/of wegnemen verlichting, …) Meten UV-straling en

Regelmatige metingen met

lichtsterkte kennis- en

luxmeter

documentatiecentrum voor

Indien nodig en na analyse


resultaten nodige maatregelen

2014-2019

treffen Insectencontrole in het nieuw

Toepassen IPM (Integrated Pest

erfgoeddepot

Management)

2014-2019

Aanschaffen insectenvallen Regelmatige controle insectenvallen Eventuele aantasting signaleren en nodige maatregelen treffen Opmaken behoudsplan

Toestandscontrole museale

2014-2016

collectie Opmaken prioriteitenlijst te


behandelen objecten Voorstellen en toepassen gepaste conservatie- en/of restauratiebehandeling Opmaken calamiteitenen

Uitwerken procedures volgens de

noodinterventieplan

Spectrum-richtlijnen

2014-2015

Opstellen prioriteitenlijst te evacueren objecten Opstellen evacuatieprocedures voor objecten in museumopstelling en erfgoeddepot Communiceren van calamiteitenen noodinterventieplan naar museummedewerkers, gidsen en vrijwilligers, Vriendenkring, bestuur gemeente Zonnebeke Opmaken faciliteitenrapport

Uitwerken eigen

2014

faciliteitenrapport in functie van toekomstige bruiklenen Opmaken conditierapporten

Uitwerken conditierapporten voor

2015-2016

topstukken Opmaken depotplan en

Uitwerken depotplan en

plaatsingslijsten

plaatsingslijsten in functie van

2014

nieuw erfgoeddepot Uitwerken plaatsingssysteem volgens materiaaltype en/of objectcategorie in plaats van per aanwinstenjaar en/of deelcollectie Opmaken sleutelplan

Uitwerken plan toegangsbeheer

2014

nieuw erfgoeddepot

COLLECTIEREGISTRATIE EN -DOCUMENTATIE


DOELSTELLINGEN

ACTIEPUNTEN

TIMING

Opmaken registratieplan

Uitwerken registratieplan in detail

2014

met aanduiding van lacunes in collectieregistratie/Adlib Opvolgen registratieplan

Uitvoeren prioritaire doelstellingen

2014-2015

en actiepunten voorgesteld in het registratieplan Actualiseren registratieplan


museale collectie


2015 & 2017

registratieplan Updaten verzekering collectie

Aanvullen gedetailleerde

2014

objectlijst voor verzekering collectie Herbekijken waardebepaling museale collectie, afhankelijk van indexatie (bijvoorbeeld tweejaarlijks) Opmaken digitaliseringsplan

Digitaliseren objecten op papieren

2015

drager in museale collectie Verwerking digitalisering (ordenen, beschrijven, inventariseren) Fotograferen museale

Fotograferen museale collectie in

collectie

functie van collectieregistratie in

2014-2019

Adlib en online publicatie op Erfgoedinzicht Thesaurus

Opschonen gebruikte thesaurus in

2014-2019

Adlib Opschonen gebruikte thesauri volgens AAT-Ned, MovE, andere thesauri Heropstarten provinciale werkgroepen oorlogsthesaurus Aanleveren thesaurus oorlogserfgoed aan AAT-Ned Erfgoedinzicht

Na inhalen achterstand

2014-2019


collectieregistratie in Adlib en inhalen achterstand fotograferen museale collectie Maximaal inzetten op online ontsluiting op de provinciale erfgoeddatabank en dit zowel voor museale als documentaire collectie Europeana 1914-1918

Records selecteren

2014-2018

Geregeld aanleveren van een aantal records voor Europeana 1914-1918 Opmaken onderzoeks-,

Uitwerken onderzoeksplan

documentatie- en

Uitwerken documentatieplan

informatieplan

Uitwerken informatieplan

Wetenschappelijk onderzoek

Verder wetenschappelijk

museale collectie

onderzoek op museale collectie in

2015-2016

2014-2019

functie van collectieregistratie in Adlib en online publiceren op Erfgoedinzicht Onderzoek op basis van onderzoeks-, documentatie- en informatieplan Wetenschappelijke publicaties op basis van de museale collectie


MEMORIAL MUSEUM PASSCHENDAELE 1917 INHOUDSOPGAVE

Recommend Documents