Nieuwsbrief MEGAFOON
Stichting Milieu Dichterbij
Juli 2014
Vereniging Ter Milieubescherming
COLOFON
INHOUD
De MEGAFOON is een Nieuwsbrief van de Stichting Milieu Dichterbij SMD) en de Vereniging Ter Milieubescherming (VTM)
Van de voorzitter Bericht vanuit ‘duurzaam’ Barendrecht
2
Stichting Milieu Dichterbij KvK-nr. : 24379846, opgericht 28-6-2005 Gironummer : 4892219 Bezoekadres : Bijdorp-Oost 8, 2992 LA Barendrecht Postadres : Postbus 21690, 3001 AR Rotterdam Telefoon : 0180 – 61 44 33 E-mail :
[email protected] Website : www.milieudichterbij.nl Bestuur SMD : Lilian van der Horst, voorzitter Ton Kurvers, penningmeester / secretaris Jan Huisman, bestuurslid
Algemeen Op naar een duurzame en solidaire economie
3
Stichting Milieu Dichterbij
4
Vereniging Ter Milieubescherming In en Om het NieuweWaterweggebied KvK-nr. : 40385009, opgericht 14-11-1963, PB 773500 Gironummer : 773500 Postadres : Postbus 21690, 3001 AR Rotterdam Telefoon : 0180 – 61 44 33 E-mail :
[email protected] Website : www.vtm-milieu.nl Bestuur VTM : Lilian van der Horst, voorzitter / secretaris 010 415 11 88 Fred van der Drift, alg. bestuurslid 010 473 74 93 Ton Kurvers, bestuurslid R.O., penningmeester 010 415 23 24 Bijdragen van : Lilian van der Horst, gemeente Albrandswaard (persbericht), Lou Keune, Ton Kurvers, Fieneke van Loon, Jan Ochtman, Isolde van Overbeek en Lily Venema, Akkeline van Lenten (Bosseschool) Eindredactie : Lilian van der Horst en Isolde van Overbeek Drukwerk : Nolin Uitgevers B.V., www.nolin.nl Verschijnt in een oplage van 500 stuks en wordt verspreid onder relaties, overheden en leden. Barendrecht, juli 2014
Foto’s op de kaft: Linksboven : Polderlandschap Rhoon behouden door strijd bewoners Linksonder : Thema-avond water(educatie) in Barendrecht Rechtsboven : Eindpresentatie ‘Energieke Scholen’ Gaspard de Colignyschool in Katwijk Rechtsonder : Hoge Brug in Overschie volgend slachtoffer Bochtafsnijding Delftse Schie
MEGAFOON
Activiteiten Vooraankondiging Duurzame Markten 2014 Water: blauwe verbinding of blauwe vijand? Aftrap waterlessen op Bosseschool, Goeree-Overflakkee Realisatie Voedselbos Hoeksche Waard goed haalbaar “Duurzaamheid, wat kost dat allemaal?” Paprikateler en supermarkt onder de loep Steeds meer ‘Energieke Scholen’ in Katwijk Uitgevoerde projecten in het eerste trimester 2014
4 5 7 8 9 10 11 12
Stichting Klimaatautarkie en Klimaatark
14
Vereniging Ter Milieubescherming
15
Aanmeldbon
15
De VTM steunt u bij inspraak en actie
15
VTM-dossiers, Inspraak / Rechtspraak Krijgen we nog meer overlast van Rotterdam The Hague Airport? 92 Bomen langs het vliegveld met kap bedreigd Van ’80 naar 100’ is niet van ‘A naar Beter’ voor omwonenden A13 Dossier Bochtafsnijding, 4 juni 2014: Het laatste politieke oordeel? Behoud polderlandschap rapport Veerman getuigt van realisme
16 17 18 19 20
Doelstelling van de Stichting Milieu Dichterbij De Stichting Milieu Dichterbij (SMD) is sinds 2005 als onafhankelijke stichting een voortzetting van Milieucommunicatie Rijnmond (MCR), destijds onderdeel van de VTM. Het MCR gaf sinds 1985 als eerste milieuorganisatie gastlessen op scholen en voorlichting aan burgers op het gebied van milieu en gezondheid. De SMD is een niet-gemeentelijk educatief centrum voor duurzame ontwikkeling met drie projectmedewerkers en drie bestuursleden. Het werkgebied beslaat heel ZuidHolland-Zuid met de focus op de Zuid-Hollandse Eilanden: Goeree-Overflakkee, Hoeksche Waard, de BAR-gemeenten en Voorne–Putten Rozenburg. Het NMEVPR-samenwerkingsverband bestaat sinds 1996. SMD-vakleerkrachten geven gastlessen op scholen voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs met inzet van gekwalificeerd materiaal van het landelijke en provinciale NME-netwerk. Voor overige doelgroepen organiseert de Stichting workshops en thema-avonden. Een breed educatief en informatief afvalprogramma geeft een impuls aan afvalscheiding en –preventie. Een uniek project is ‘Scholen voor Duurzaamheid’, waarin bedrijfsleven, onderwijsinstellingen, diensten en gemeenten samenwerken. Op de Duurzame Markten maken bezoekers kennis met duurzame producten en leefstijl en worden consument en producent bij elkaar gebracht. De ambitie van de SMD is het optimaliseren van haar positie als gebiedspartner ten behoeve van versterking van duurzaamheidknooppunten in haar werkgebied. De SMD is hierbij één van de verbindende krachten met gemeenten, scholen, het maatschappelijk middenveld en het bedrijfsleven. De SMD brengt structuren in kaart en neemt actief deel aan de netwerken die er zijn in een gebied De SMD is een non-profitorganisatie, werkt volgens de richtlijnen Doelstelling van de Vereniging Ter Milieubescherming (voorheen Vereniging Tegen Milieubederf) De Vereniging Ter Milieubescherming (VTM) is in 1963 te Vlaardingen opgericht bij Koninklijk Besluit als Vereniging Tegen Luchtverontreiniging. De VTM behartigt statutair de belangen van de bewoners van Rijnmond en omgeving ten behoeve van een gezond leefmilieu. Zij zet zich in voor de bescherming van natuur en het cultuurhistorisch, agrarisch polderlandschap en tegen lucht-, water- en bodemverontreiniging en geluidshinder. Op 11-12-2013 is de statutaire naam gewijzigd in Vereniging Ter Milieubescherming.
1
VAN DE VOORZITTER TRENDWATCHERS EN ACHTERHOEDEVECHTERS Dit voorjaar zijn heel wat bestuurlijke coalities gesmeed tijdens ‘sessies op de hei’. Natuur en stilte van het land zijn erkende inspiratiebronnen voor lijnen naar de toekomst. Zo ook de koplopers van duurzaamheidseducatie, zeg maar NME. Een dag of wat volpension in de bossen van Apeldoorn resulteerde dit voorjaar ondermeer in een richtingwijzer in milieuland: “Educatie heeft een signaalfunctie van maatschappelijke trends”. Weg van het pannenkoeken bakken op het NME-centrum om te leren over graan, meel en voedsel. Dat is biologie en maatschappijleer en worden de kinderen thuis en op school aangereikt. De koplopers trokken daar op de hei, na een reeks van inspirerende sessies en discussies, de conclusie dat educatie zorgt voor omslag in denken, nodig voor de transitie naar een energieke samenleving. Die omslag is nodig om de mensen warm te maken voor bestuurlijke voornemens zoals efficiënte en kostendekkende afvalscheiding. Afval is immers grondstof met een economische waarde. Verhoog het scheidingspercentage en tel uit je winst. Leer een kind de logica van het keten denken en hij of zij zal thuis aan zijn/haar ouders vertellen hoe het voortaan moet met huisvuil en energieverspilling. Stap 1 naar de collegedoelstelling ‘Goed Burgerschap’. Watereducatie - de waterlabs, slootexcursies en experimenteerwatertuinen - creëert begrip voor waterschappen, hun taken en hun belasting. Water als blauwe verbinding of als blauwe vijand is een boeiend thema dat meer investering verdient van bestuurder en politiek. Het succes van de thema-avond met deze titel in Barendrecht op 13 maart jl. was het levendige bewijs dat het middel educatie in bestuurdersland ook de leemten in kennis vermag te vullen. Stap 2 op de weg naar participerend burgerschap. “Milieueducatie leidt tot innovatie”. Een generatie verder denken dan nu, is de rode draad die door de educatieve lesprogramma’s loopt. Stap 3 op de weg naar duurzaam burgerschap. Levendig bewijs zijn de eindpresentaties van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Zij leggen de bedrijven en ook hun eigen school, langs de duurzaamheidsmeetlat; leren de volwassenen de les. Sinds dit voorjaar zou bovenstaand relaas overbodig moeten zijn. André Kuipers heeft een weergaloos testament achtergelaten; een statement aan de toekomst over onze kwetsbare aarde. Een manifest, behartenswaardig voor elke overheidsdienaar en burger. Klimaatverandering als bedreiging èn als noodzaak om verspilling en uitputting van energie, water, grondstoffen en voedsel tegen te gaan. Stap 4 op weg naar actief, duurzaam burgerschap. Wie de trend een zetje geeft op weg naar stap 4: realisatie van de energieke en duurzame samenleving, is een open vraag. De signaalfunctie van educatie is logischerwijs het meest geschikte vehikel om ook deze beleidsdoelstelling te halen. Dan de achterhoedevechters. De VTM heeft zich altijd geprofileerd als mens-gerichte milieuvereniging die, vooral juridisch, opkomt voor het recht op een gezonde leefomgeving met behoud van natuur en het cultuurhistorische, agrarische landschap. Vandaar dat het steekt als alle
2
milieuorganisaties over één kam geschoren worden in de publieke opinie: die van de “groene Maffia”. De VTM signaleert een overheidstrend om het ‘maatschappelijke middenveld’ vroegtijdig te betrekken bij vooroverleggen over ruimtelijke ingrepen en plannen. Prima, de signaalfunctie wordt erkend en benut. De VTM als vrijwilligersorganisatie signaleert echter iets anders dan de beroepsterreinbeheerders (TBO’s) die steevast bij beleidsmakers aanzitten. De VTM behoedt de wensen en rechten van de lokale bewoners en leefomgeving. De professionals van de TBO’s komen op voor hun eigen - kapitale - belangen aangaande bezit en inkomsten uit beheerscontracten. Natuurlijk dient de broedomgeving van weidevogels te worden beschermd. Maar waarom worden uitsluitend agrariërs beschuldigd van de achteruitgang van de grutto? Terwijl juiste de gemeenten met eurotekens in hun ogen in feite met nieuwbouw roofbouw plegen op de bestaande natuur. Wellicht heeft de voorzitter van Natuurmonumenten dit signaal opgepikt bij zijn nieuwe plan voor de Rhoonse polders: het plan Veerman. Geen op staatskosten (Maasvlakte-2-gelden) aan te leggen 600 hectare zoet kleioermoeras vanwege de roep om meer ruige ‘natuur’ van de grote terreinbeheerders. De signaalfunctie van de SMD en VTM komt tot uiting in de Megafoon. Derden komen aan het woord om het bereik van hun zaak te vergroten. Helaas komt aan de samenwerking met drukkerij Nolin een einde. Noodgedwongen; oplettende lezers zullen de teruggang in het aantal advertenties hebben opgemerkt. De redactie werkt aan een voortzetting in een andere vorm en uitgave. Tenslotte mag de signaalfunctie van de educatiesector en van het maatschappelijke middenveld niet verloren gaan gaan.
MEGAFOON
ALGEMEEN De Stichting Milieu Dichterbij besteedt in haar projecten bijzondere aandacht aan de relatie tussen gezondheid en milieufactoren. In de Megafoon worden algemene onderwerpen belicht vanuit het landelijke netwerk gezondheid, klimaat, energie en groen.
OP NAAR EEN DUURZAME EN SOLIDAIRE ECONOMIE Ons gangbare economische systeem heeft negatieve gevolgen voor mens, natuur en milieu. Oorzaak zijn de foutieve denkwijzen die hieraan ten grondslag liggen, aldus het Platform Duurzame en Solidaire Economie. Door Lou Keune Het huidige neoliberale bestel leidt tot ecocide en armoede, onder meer door de dominantie van geldswaarden boven gebruikswaarden. Het gebruik van het begrip Bruto Binnenlands Product (BBP) geeft bijvoorbeeld een volstrekt verkeerd beeld van de werkelijke toestand van de economie. Het grootste deel van de schade aan milieu en op sociaal gebied wordt bij de berekening van de jaarlijkse ‘toegevoegde waarde’ namelijk niet meegerekend. Ook onbetaalde arbeid legt geen gewicht in de schaal. Inkrimping geldhoeveelheid Voor het Platform Duurzame en Solidaire Economie (PDSE) is deze onbalans reden om alternatieven te ontwikkelen voor de gangbare wijze van economisch denken en handelen. Dit doen we door met een economische bril naar de totale maatschappelijke en ecologische werkelijkheid te kijken. Zo is het onderwerp van de geldcreatie een prima ingang voor het behandelen van thema’s als verspilling, groeidwang, instabiliteit en sociale ongelijkheid. Sinds de liberalisatie van het bankwezen vanaf de jaren tachtig is het overgrote deel van het geld dat in omloop is, gecreëerd door de op winstmaximalisatie gerichte particuliere banken, niet door de centrale banken. Dat nieuwe girale geld heeft onder meer geleid tot vele ‘slechte leningen’ en bijgedragen tot verrijking van enkelen, overconsumptie en overbelasting van natuur en milieu. Plus tot de financiële instabiliteit, waarvoor de gewone burgers nu de rekening betalen in de vorm van enorme bezuinigingen en verhogingen van lasten. Er is een hervorming van de monetaire sector nodig die deprivatisering van de geldcreatie koppelt aan een inkrimping van de in omloop zijnde geldhoeveelheid. Denk bij dit laatste bijvoorbeeld aan de geldsanering doorgevoerd door minister Lieftinck in de jaren veertig van de vorige eeuw. En deze hervorming moet ook worden verbonden met beleid op vele andere gebieden. Radicaal anders PDSE heeft een economie voor ogen die wordt geleid door principes als duurzaamheid en solidariteit. Dit vergt een dermate grote stap dat een transitie nodig is. Vanuit het beleid is het nodig om te komen tot een totaal andere aanpak van het prijs-, inkomens-, handels- en investeringsbeleid. Prijzen moeten alle gemaakte kosten vertegenwoordigen, ook die waarvoor niet met geld is betaald. Inkomens moeten herverdeeld worden om daarmee een begin te maken met de garantie van bestaanszekerheid voor iedereen op deze aarde.
MEGAFOON
En er moet voorrang gegeven worden aan investeringen die een waarlijk duurzame economie mogelijk maken. Daarnaast moet serieus werk worden gemaakt van consuminderen, arbeidsarbeidstijdverkorting en herverdeling van werk. Aanvullend is een maatschappelijke transitie nodig, waarbij zaken als huishoudelijke arbeid, zorg van ouders voor kinderen, mantelzorg, burenhulp, zuinig omgaan met natuurwaarden en gezond leven de waarde krijgen toegekend die ze verdienen. Dat zijn allemaal veranderingen die hun basis dienen te vinden in zowel top-downbeleid van regeringen en van internationale en supranationale instellingen als in bottom-upveranderingen in leefstijlen van gewone burgers. Kortom, structurele veranderingen in de economie veronderstellen veranderingen op politiek niveau en andere waarden en normen. Checklist Een dergelijke veelomvattende verandering van ons economisch bestel vindt niet van vandaag op morgen plaats. Om grip te krijgen op de veranderingen die nodig zijn, is binnen PDSE een checklist in ontwikkeling. Die moet het mogelijk maken om bij het opzetten van cursussen, lezingen en publicaties gemakkelijker een keuze te maken van te behandelen onderwerpen. Resultaat van deze exercitie is dat bij behandeling van specifieke onderwerpen als het BBP of de geldcreatie het geheel van de maatschappelijke en ecologische problematieken meetelt. Kijk voor meer informatie over de checklist en andere initiatieven van PDSE op: www.platformdse.org. Lou Keune (www.loukeune.nl) is verbonden aan de Universiteit van Tilburg en een van de oprichters van het Platform Duurzame en Solidaire Economie. Dit artikel verscheen eerder in het Tijdschrift Milieu 2-2014, www.vvm.info. De SMD/VTM kreeg toestemming om het op te nemen in de Megafoon.
3
Duurzame ontwikkeling voor een groene toekomst Duurzaamheidsvoorlichting en klimaatinformatie leggen de basis voor een duurzame samenleving. Door de innovatieve kennis van jongeren aan te boren, groeien bij hen het respect en de verantwoordelijkheid voor de leefomgeving. Energiebesparing betekent vermindering van de CO2-uitstoot en een lagere energierekening. Aandacht voor ecologische en gezonde producten creëert een afzetmarkt voor deze producten. Tijdens slootexcursies en strandlessen komen kinderen in contact met natuur. De SMD maakt deel uit van het provinciale NME-netwerk en attendeert vanuit die functie gemeenten en bedrijven op kansen en nieuw beleid.
ACTIVITEITEN
VOORAANKONDIGING DUURZAME MARKTEN 2014 Stichting Milieu Dichterbij organiseert in 2014 vier Duurzame Markten. Bezoekers die graag duurzaam willen consumeren, kunnen op deze markten terecht voor duurzame producten. Dat zijn producten die met zo min mogelijk belasting voor het milieu en met respect voor natuur, dierenwelzijn en de mensen veraf en na ons zijn vervaardigd. Duurzame consumenten houden rekening met de productiewijze, de logistiek en gebruiken niet meer dan nodig is. Ook letten zij op de herbestemming van producten na gebruik. De deelnemende ondernemers bieden een scala aan duurzame producten aan, zoals biologische, diervriendelijke en eerlijke (fair trade) producten. Bezoekers kunnen op de Duurzame Markt kiezen uit biologische groenten en levensmiddelen uit eigen streek (honing, kaas, sappen, jam), natuurlijke cosmetica, duurzame kleding, duurzame relatiegeschenken. Ook kunnen mensen er terecht voor informatie over wind- en zonneenergie en zeer efficiënte houtkachels. De ondernemers geven graag uitleg en advies over hun producten. Bruisend Brielle In opdracht van de gemeente Brielle organiseert de SMD op zaterdag 30 augustus een duurzame markt tijdens Bruisend Brielle.
4
Bezoekers kunnen de kramen met duurzame, milieuvriendelijke en eerlijke producten op de Turfmarkt vinden. Rozenburg In samenwerking met de Kinderboerderij Rozenburg, de Volkstuinvereniging en de Dorpstuin Rozenbrug, organiseert de SMD op zaterdag 6 september een duurzame markt op het terrein van de Kinderboerderij, Zandweg 13 in Rozenburg. Het evenement sluit aan bij de Kunstroute Rozenburg. Zuidland In opdracht van de gemeente Bernisse organiseert de SMD op zaterdag 13 september een duurzame markt tijdens de Jaarmarkt in Zuidland. Schiedam In opdracht van de gemeente Schiedam organiseert de SMD een duurzame markt tijdens de Branderfeesten in Schiedam. Het accent van de duurzame markt ligt op duurzaam bouwen en wonen. Op zaterdag 27 september en zondag 28 september kunnen bezoekers bij kramen terecht voor producten en informatie op het gebied van duurzaam, CO2-neutraal en innovatief bouwen en wonen.
MEGAFOON
WATER: BLAUWE VERBINDING OF BLAUWE VIJAND? THEMA-AVOND WATER(EDUCATIE) De SMD organiseerde op donderdag 13 maart 2014 een thema-avond voor (kandidaat-)raadsleden en professionals uit de water-, milieu en onderwijssector. Het Edudelta College Barendrecht werkte actief mee aan de organisatie van deze thema-avond. De titel ‘Water: Blauwe verbinding of blauwe vijand?’ verwijst enerzijds naar het benutten van blauwe verbindingen voor recreatie en anderzijds naar de strijd om droge voeten te behouden. Met als huidige opgave het inzetten van watereducatie om in de toekomst circa 40.000 gemotiveerde en getalenteerde nieuwe professionals op te leiden. Gastheer Mak Nobelen, directeur van Edudelta College Barendrecht, heette de aanwezigen hartelijk welkom en gaf een korte uitleg over de samenwerking met de SMD, die tot stand kwam vanuit de Duurzaamheidskring Barendrecht. De school won in 2012 de Duurzaamheidsprijs Barendrecht met haar Stadslandbouwproject. Tijdens ‘het landelijk buffet’ aan het begin van de avond hadden de genodigden kunnen smullen stamppotjes, bereid met producten uit eigen schooltuin. Na de introductie van Mak Nobelen nam avondvoorzitter Hak van Nispen de leiding. Hij is directeur SME Advies en bestuurslid van de Foundation for Environmental Education (FEE). “Het is goed om hier, op het laagste punt van Nederland, de discussie te voeren over water als bedreiging,” stelde Hak van Nispen. “We moeten echter niet alleen naar grote vraagstukken kijken, de gedragscomponent is even belangrijk. Als kind vinden we het doodnormaal om met water te spelen, maar het verband met de grote watervraagstukken ontbreekt. We vertrouwen erop dat Rijkswaterstaat en de waterschappen het allemaal goed regelen.” Als eerste spreker gaf Lissy Nijhuis, werkzaam bij de gemeente Rotterdam, op persoonlijke titel een presentatie over klimaatverandering. Zij drong aan op samenwerking van gemeenten, zodat zij van elkaar kunnen leren, en waar relevant, gezamenlijk actie kunnen ondernemen.
MEGAFOON
De Stadsregio heeft in november 2013 een bouwstenendocument opgesteld met behulp waarvan gemeenten in de regio zich kunnen instellen op klimaatverandering. Het KNMI gaat uit van 4 verschillende toekomstscenario’s. Gezien de onzekerheden geven zij meer de bandbreedte aan van de gevolgen van klimaatverandering. In deze regio gaan de volgende 5 gevolgen met een grote waarschijnlijkheid spelen: 1) zeespiegelstijging, 2) intensieve regenval, 3) extreme hitte, 4) hoge en lage rivierstanden, 5) lange, droge periodes: 11-15 dagen per jaar wordt het niet kouder dan 20 graden. In het meest extreme scenario wordt het 41 nachten per jaar niet kouder dan 20 graden. Onder zulke omstandigheden sterven hart- en longpatiënten. Lissy Nijhuis wil klimaatadaptatie (aanpassingen aan de effecten van klimaatverandering) financieel aantrekkelijk maken door aan te sluiten bij bestaande beleidsvelden: gezondheid, groen, milieu, en aan te haken bij ruimtelijke ontwikkelingen. Maak de stad groener en waterrijker en lift bijvoorbeeld mee met rioolvernieuwing: ‘volg het ritme van de stad’. Maak gebruik van de haarvaten van de stad en betrek vooral ook de maatschappelijke omgeving. Burgers kunnen een belangrijke bijdrage leveren door bijvoorbeeld groene gevels en geveltuinen aan te leggen of een regenton te plaatsen. Ook kunnen zij nieuwe ideeën opperen. Zoek met nieuwe samenwerkingspartners, zoals woningbouwcorporaties, naar innovatieve oplossingen. In de Zuidpolder Barendrecht zijn een waterberging en een recreatiegebied gecreëerd. Het heet misschien geen klimaatadaptatie, maar dat is het wel. Voor een ander voorbeeld verwees Lissy Nijhuis naar de app ‘Rotterdam delta city’, waarvan zij hoopte dat die in de toekomst de app Rotterdam delta region wordt. Alex Ouwehand, directeur van de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland en ‘een waterman pur sang’, hield als tweede spreker een betoog over het Deltaprogramma in de Drechtsteden, bezien vanuit de Milieufederatie.
5
Alex Ouwehand: “De Natuur en Milieufederatie ZuidHolland is 41 jaar jong, ontstaan in 1973, vanuit het gedachtegoed van de Club van Rome. In dat jaar vond ook de eerste milieuconferentie plaats in Stockholm. Het milieubewustzijn vierde hoogtij.” Alex Ouwehand is als adviseur natuur, milieu en landschap lid van de Maatschappelijke Adviesgroep van de stuurgroep Deltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden. In zijn presentatie ging hij in op kansen voor natuur, milieu, landschap en educatie. Waterbeheer was altijd een vrij technische aangelegenheid, er werd niet breder gekeken. Nog steeds gaan technische oplossingen binnen waterbeheer en waterveiligheid ten koste van natuurwaarden of leveren nauwelijks een bijdrage aan natuurontwikkeling. De andere functies - wonen, werken en calamiteitenberging - krijgen meer aandacht. De oude systematiek bood weinig kansen om functiecombinaties te creëren. Door de waterlopen hard te begrenzen, is bouwen met natuur onmogelijk. Het peilbeheer is vooral gericht op economische functies en minder op natuur. Het gevaar is dat door onderbemaling verdroging optreedt, waardoor het veen oxideert en inklinkt. Als gevolg daarvan dringt de zouttong in het eerste watervoerend pakket vanuit de Nieuwe Waterweg steeds verder landinwaarts, wat leidt tot vergaande (en ongecontroleerde) verzilting. Het is daarom cruciaal om de balans te zoeken tussen bemaling en inlaat. Alex Ouwehand pleitte voor integraal waterbeheer (kwaliteit en kwantiteit); dit biedt meer kansen voor de gangbare functiecombinaties mét natuurontwikkeling. Het advies van de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland aan de Deltacommissaris omvatte de volgende punten: 1) borgen van draagvlak, educatie en kennis, 2) zorgen voor een goede zoetwatervoorziening, 3) mogelijk maken van de economische ontwikkeling van een mainport en greenport, 4) herstel van het estuarium biedt kansen voor zilte economie, 5) herstel van de getijdendynamiek en de verbindingen met riviersystemen biedt meer duurzame veiligheid. Als voorbeeld noemde Alex Ouwehand het Eiland van Dordt. De kades van Dordrecht lopen steeds vaker onder water, maar vanwege de cultuurhistorische binnenstad kunnen zij niet oneindig verhoogd en verbreed worden. Door de rivier bij hoog water of bij dreigende calamiteiten de ruimte te geven bij polder Noordwaard, wordt het gevaar van overstroming van de binnenstad bedwongen. De polder krijgt zo de functie van klimaatbuffer. Alex Ouwehand pleit voor het creëren van robuuste gebieden, waar de combinatie met waterveiligheid en recreatie nieuwe kansen biedt. Met de oproep ‘Advies of ondersteuning nodig? Schroom niet, u kunt bij ons altijd terecht’, besluit de directeur van de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland zijn betoog. Na de pauze nodigde Hak van Nispen de derde en laatste spreker, Kees van Dongen, uit om zijn presentatie ‘Besef van overstromingsrisico’s en domino-effecten en het belang van informatie preparatie’ toe te lichten. Kees van Dongen is als psycholoog verbonden aan de onafhankelijke onderzoeksinstelling TNO.
6
Hij heeft een verkenning geschreven over informatiepreparatie en overstromingsrisico’s en domino-effecten. Informatiepreparatie heeft tot doel de dreiging van de overstroming meer inzichtelijk te maken en om tijdig maatschappelijke ontwrichting te voorkomen. Informatie is daarnaast cruciaal om te anticiperen op de hulpvragen en de hulpdiensten tijdig en adequaat op te tuigen. Kees van Dongen drong aan op gebiedsspecifieke informatie, om zowel de dreiging als blootstelling en de gevolgen voor de kwetsbaarheden in kaart te brengen. Dit zijn de niet-zelfredzamen, de vitale sectoren en het culturele erfgoed. Probleem is, dat men niet weet wanneer en waar een calamiteit zal optreden. In zijn verkenning pleit Kees van Dongen voor het in kaart brengen van zowel de bron (locatie, oorzaken) als de vitale sectoren. Vervolgens zoomde hij in op de verschillende gevolgen, waaronder schade aan natuur en landschap, cultureel erfgoed. Ook is er aandacht voor (aantal) slachtoffers en getroffenen. Immers, in geval van calamiteiten overheersen angst, woede en wantrouwen in de overheid. Zijn verkenning zoomt daarna verder in op schade aan vitale infrastructuren. De cumulatieve effecten veroorzaken maatschappelijke ontwrichting door uitval van infrastructuren zoals telecommunicatie, drinkwatervoorziening, afwatering en elektriciteit. Zijn betoog over het domino-effect maakte diepe indruk op de aanwezigen. In een schema van afhankelijkheden heeft Kees van Dongen deze ‘dominostenen’ benoemd: gas, elektriciteit, drinkwater, transport, ict en telecom, oppervlaktewater en afwatering. Om voorbereid te zijn op maatschappelijk ontwrichting is het van belang om domino-effecten te simuleren. Kees van Dongen ontwikkelt daarop een visie. Aan de hand van verschillende kaartlagen (toekomstscenario’s en de werkelijke situatie) worden kwetsbare systemen zichtbaar gemaakt. Op basis van CBS-gegevens zijn kwetsbare gebieden en personen geïnventariseerd. Adequate informatie en samenwerking zijn cruciaal om de omvang van de ramp te beperken. Zo dienen ziekenhuizen zich voor te bereiden door onder meer in het bezit te zijn van een noodaggregaat. Toegankelijke informatie over geografisch hoger gelegen gebieden bereidt de mensen voor op een gestroomlijnde evacuatie. Opvangcentra dienen bij verschillende hoogwaterstanden bij het publiek bekend te zijn. Kees van Dongen wil zijn verkenning aanvullen met een risicokaart per gebied. Het is belangrijk dat er een bestuurlijk platform komt, een crisismanagementsysteem. Ook is het van belang dat burgers betrokken blijven bij de risicoverkenning. De digitale publicatie is te downloaden via: https://www.tno. nl/downloads/BOEKRAP_OVERSTROMINGSRISICOS_ DEF.pdf De thema-avond ‘Water: Blauwe verbinding of blauwe vijand?’ is georganiseerd in het kader van de provinciale campagne Stroom!
MEGAFOON
Wethouder Frans Tollenaar woont een les ‘Water Leeft!’ bij op de Bosseschool in Middelharnis.
Staafwants.
AFTRAP WATERLESSEN OP BOSSESCHOOL, GOEREE-OVERFLAKKEE De kinderen van groep 4 van de Bosseschool in Middelharnis mochten op 19 mei de aftrap geven van de 32 waterlessen die de Stichting Milieu Dichterbij in de maanden mei, juni en juli op Goeree-Overflakkee uitvoert. Wethouder Frans Tollenaar woonde deze bijzondere gelegenheid bij. De gemeente Goeree-Overflakkee biedt de lessen ‘Water Leeft!’ aan in het kader van het Waterplan ‘Samenwerken aan goed water’. Na de introductieles begeleidde projectleider Rob van der Drift de kinderen naar de sloot achter recreatiecentrum De Staver. Daar mochten zij zich utleven met schepnetjes, bakjes en emmers. Om de kwaliteit van het water te beoordelen, bepaalden de leerlingen de zuurgraad en helderheid van het water en bekeken ze al het leven dat in het water werd aangetroffen.
MEGAFOON
Elke keer was het weer spannend wat er in het net zat, om vervolgens op de waterdierenkaarten uit te zoeken welk diertje of visje het was.De mooiste vondsten werden later meegenomen naar de klas, waar Rob en de kinderen nog eens goed die bijzondere waterdieren gingen bekijken. En met behulp van internet de diertjes opzochten en de platen erbij via het digibord konden tonen. Juf Akkeline liet enthousiast weten: “Het was een fantastische dag en dat kwam natuurlijk ook doordat het weer zo meewerkte. Zo zouden alle natuurlessen moeten zijn: leren door erop uit te gaan, te ontdekken en zelf te ervaren! Met dank aan Rob, met zijn ervaren en inspirerende leiding, en de gemeente zijn de leerlingen van groep 4 van de Bosseschool, Eco-School, weer een bijzondere ervaring rijker!”
7
REALISATIE VOEDSELBOS HOEKSCHE WAARD GOED HAALBAAR Jonge ‘adviseurs’ Hoeksch Lyceum presenteerden 28 maart hun adviezen Door Lily Venema “Overweldigend!” Dat was de enthousiaste reactie van Laura van Ek op de adviezen voor de realisatie van het Voedselbos door de leerlingen van de 5e klas vwo van het Hoeksch Lyceum in Oud-Beijerland. Van Ek is lid van de Werkgroep Voedselbos in de Hoeksche Waard en een van de initiatiefnemers van dit zelfvoorzienend en duurzame project. Voor het project ‘Scholen voor Duurzaamheid’ van de Stichting Milieu Dichterbij werkte een groep van 14 vwo’ers in maart aan een opdracht over duurzame landbouw, met het Voedselbos als uitgangspunt. De opdracht sloot af met een presentatie van de adviezen. De jonge adviseurs presenteerden aanbevelingen voor een locatie voor het Voedselbos, waarbij rekening was gehouden met de ligging in de buurt van water en de bereikbaarheid. Ook hadden ze nagedacht over het genereren van inkomsten uit het ‘groente-en-fruit-eiland’. In diverse pr-plannen waren de mogelijkheden voor participatie en bezoekers uitgewerkt. De realisatie van een Voedselbos lijkt de leerlingen goed haalbaar. Voor de toehoorders was het duidelijk dat de leerlingen met hun doordachte adviezen en enthousiaste presentaties met veel plezier aan de opdracht hadden gewerkt. Laura van Ek gaat alle aanbevelingen overbrengen aan de Werkgroep van het Voedselbos.
8
“Dat wordt nog een hele klus,” zei ze knipogend. De vwo’ers zeiden veel geleerd te hebben over duurzame landbouw. Als het Voedselbos er komt, denken sommige jongeren dat zij er wel aan mee zullen doen. Het lijkt hen een mooie en fijne plek om te vertoeven. Onder de toehoorders bevonden zich de mensen van Transition Town Hoeksche Waard, die de leerlingen bij hun duurzame-landbouw-opdracht hadden begeleid. Ook Moniek Filak en Gerard Leggedoor, respectievelijk projectleider en programmamanager bij het Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard (SOHW), luisterden met belangstelling en interesse naar de presentaties. Wethouder duurzaamheid en bestuurlijk trekker bij het SOHW Wubbo Tempel stelde vragen over de financiële haalbaarheid van de plannen. De leerlingen lieten zich niet van de wijs brengen en onderbouwden hun adviezen overtuigend. Een voedselbos kost weinig, maar levert veel op, ook op sociaal gebied, betoogden zij. Voor het Hoeksch Lyceum is deelname aan het SMDlesprogramma ‘Scholen voor Duurzaamheid’ een primeur. Rector Rebecca Vroegindeweij en docent Jan Haer zijn zeer te spreken over de opdracht van de SOHW en de samenwerking met de Stichting Milieu Dichterbij.
MEGAFOON
Deze leerlingen van het Actief College zijn zeer tevreden met de complimenten die ze zojuist van een jurylid hebben ontvangen voor hun werkstuk en presentatie.
Leerlingen van het Actief College krijgen een rondleiding bij de Regionale Afvalstoffendienst en Oud-Beijerland.
“DUURZAAMHEID, WAT KOST DAT ALLEMAAL?” Derdeklassers Actief College Oud-Beijerland doen voor het vijfde jaar mee aan ‘Scholen voor Duurzaamheid’
jury stond weer versteld van de verzorgde uitwerkingen en de aanbevelingen van de groepjes.
Door Lily Venema
Het groepje van Willem vond dat supermarkten veel meer konden doen aan duurzaamheid door zelf energie op te wekken met zonnepanelen en windmolens op het dak. Ook konden de parkeerterreinen veel groener worden door gebruik van houtsnippers in plaats van asfalt en moeten klanten opgeroepen worden om zelf tassen mee te nemen. Een ander groepje vond dat er veel voedsel verspild wordt doordat mensen veel weggooien. De groep van ergonomie stelt dat er meer AA+-apparaten op kantoren moeten komen en dat goede ventilatie heel belangrijk is. Ook gaven zij tips over een betere inrichting van de keuken op school.
Voor het vijfde achtereenvolgende jaar deden de derde klassen Zorg&Welzijn van het Actief College uit OudBeijerland mee aan het succesvolle lesprogramma ‘Scholen voor Duurzaamheid’ van de Stichting Milieu Dichterbij. Dit jaar sloten ook de derde klassen Economie zich aan bij het lesproject, dat jongeren actief betrekt bij concrete en actuele maatschappelijke vraagstukken op het gebied van onder andere voeding, klimaat, energie en afval. Leerlingen verdiepten zich de laatste week van maart in het thema duurzaamheid. Na een inleiding door de Stichting Milieu Dichterbij en wat spelletjes over duurzaamheid gingen de leerlingen aan de slag met de opdrachten. De begrippen duurzaamheid, klimaatverandering en milieu werden zo op praktische wijze verduidelijkt. Woningcorporatie HW Wonen, de Regionale Afvalstoffendienst (RAD) en het Actief College draaiden in het project mee als opdrachtgevers. De leerlingen verkregen hun informatie door zelf op internet te zoeken en door de excursies die zij maakten naar het afvalbrengstation, de supermarkten en de woningbouwvereniging. Door deze aanpak groeien de kennis en het enthousiasme over duurzaamheid, maar ook over de eigen leefomgeving en de toekomstige kansen op werk en wonen. De derdeklassers presenteerden hun bevindingen aan de directie van de school, vertegenwoordigers van HW Wonen, de RAD en de SMD ter afsluiting van het lesprogramma. De
MEGAFOON
De groep van duurzame groenvoorziening stelde dat je meer sociale samenhang in een wijk kunt krijgen door de manier waarop je het groen in de wijk inricht en met elkaar de rommel in de wijk opruimt. De leerlingen vonden het een leuk en leerzaam project. Hun adviezen: je kunt veel veranderen zonder veel moeite en zoek het in kleine dingetjes, want dan bespaar je veel op jaarbasis. De leerlingen Economie vroegen zich wel af wat duurzaamheid allemaal kost, maar al doende kwamen zij erachter dat duurzaamheid ook veel oplevert. Het Actief College heeft het project ‘Scholen voor Duurzaamheid’ omarmd, omdat het op een zeer aansprekende manier invulling geeft aan diverse leerdoelen en competenties. De Stichting Milieu Dichterbij maakt het project samen met de docenten op maat en begeleidt bij de uitvoering ervan.
9
Leerlingen van het Maerlant in Brielle presenteren hun aanbevelingen voor een duurza(a)m(er) en zelfvoorzienend Voorne-Putten.
PAPRIKATELER EN SUPERMARKT ONDER DE LOEP Leerlingen Maerlant Brielle doen onderzoek naar duurzaamheid op Voorne-Putten Supermarkten kunnen veel duurzamer worden door meer streekproducten te verkopen. Dat concludeerden de havo 3-leerlingen van het Maerlant in Brielle. Vier ondernemende meiden uit 3 vwo namen een kijkje bij een paprikateler die duurzame technieken toepast. De scholieren voerden medio april tijdens de projectweek opdrachten uit voor het lesprogramma ‘Scholen voor Duurzaamheid’ van de Stichting Milieu Dichterbij. Daarbij bleek dat zij buitengewoon geïnteresseerd zijn in de thema’s duurzaam voedsel en schone energie. Door Lily Venema en Isolde van Overbeek De havo-klassen brachten ook een bezoek aan de AH- en Jumbo-supermarkt in Brielle. De leerlingen letten tijdens hun rondgang langs de schappen goed op de herkomst van de vele voedingsproducten. Zij constateerden dat ons voedsel uit alle delen van de wereld komt. Na een ochtendje brainstormen was het voor de jongeren klip en klaar: door de verkoop van producten uit de omgeving kunnen supermarkten veel duurzamer worden. Want dan zijn de transportroutes korter, met minder uitstoot van luchtverontreinigende stoffen tot gevolg. Supermarkten zouden ook elektrische auto’s kunnen inzetten voor de bevoorrading en de bezorging van boodschappen aan huis. Een derde aanbeveling van de havo-leerlingen betrof de energievoorziening. Wanneer de winkels voor hun eigen, schone stroom zorgen door middel van zonnepanelen en windmolentjes op het dak, worden zij pas écht duurzaam. Grootverbruikers van energie Terwijl de havo-leerlingen nadachten over het realiseren van een duurzame(re) voedselvoorziening, filosofeerden de vwo’ers over een energiezuinig en zelfvoorzienend VoornePutten. Schone energie is een onderwerp dat jongeren buitengewoon interesseert. Dat zij de toekomst zonnig inzien, blijkt wel uit de manier waarop zij tijdens de gastles van de Stichting Milieu Dichterbij voortvarend aan de slag gingen met de opgaven. Jongeren zijn zelf grootverbruikers van energie met alle nieuwe digitale en mobiele apparaten die zij bezitten. Maar omdat minderen niet echt een optie is
10
voor hen, zien de leerlingen kansen in de ontwikkeling van schone energie. Veel meer zonnepanelen op daken, is hun advies. Een ander idee is om ook lantarenpalen van zonnepanelen te voorzien, en tevens uit te rusten met bewegingssensoren om energie te besparen. 1,25 Miljoen duurzaam gekweekte paprika's Een groepje jonge techneuten vatte het plan op om waterkracht te gebruiken voor het opwekken van stroom. Er is immers genoeg stromend water rondom Voorne-Putten. Vier ondernemende meiden zeiden: “Weet je wat? We gaan kijken wat er in de praktijk gebeurt op het gebied van duurzaamheid”, en gingen met toestemming van de school op pad. Carolien, Vera, Sam en Romy klopten vervolgens aan bij het paprikakwekerij van de gebroeders Van der Valk, waar zij hartelijk werden ontvangen en uitgebreid uitleg kregen. Het bedrijf teelt 1,25 miljoen paprika’s per jaar en denkt daarbij goed na over duurzame technieken. De warmtekrachtkoppelingsinstallatie (WKK) maakt elektriciteit en de CO2 die daarbij vrijkomt, wordt gebruikt om de planten te laten groeien. Het opgewarmde koelwater verwarmt de kassen. Onder de indruk van de duurzame aanpak van dit bedrijf keerde het viertal terug naar school. In opdracht van de gemeenten Brielle, Westvoorne, Bernisse en Rozenburg voeren gastdocenten van de Stichting Milieu Dichterbij het lesprogramma ‘Scholen voor Duurzaamheid’ in deze gemeenten uit, als onderdeel van het Activiteitenplan Voorne-Putten en Rozenburg.
MEGAFOON
STEEDS MEER ‘ENERGIEKE SCHOLEN’ IN KATWIJK
Leerlingen van de Gaspard de Colignyschool in Katwijk presenteren hun adviezen om het energieverbruik op hun school te verlagen en het binnenklimaat en -milieu te verbeteren.
De Gaspard de Colignyschool uit Katwijk en basisschool De Dubbelburg uit Rijnsburg mogen zich inmiddels ook in het rijtje van ‘Energieke Scholen’ scharen. Vijf andere scholen gingen hen al voor bij het gelijknamige lesprogramma, dat de Stichting Milieu Dichterbij uit Barendrecht in opdracht van Katwijkse ondernemers begeleidt en coördineert. De gastlessen over energiebesparing en een gezond binnenklimaat sluiten naadloos aan bij de campagne ‘20Duurzaam20’, waarvan het doel is dat de gemeente Katwijk in 2020 twintig procent van de energie op duurzame wijze opwekt. Energiebesparing is trouwens helemaal niet moeilijk, concludeerden leerlingen van basisschool De Dubbelburg: “Als je maar weet waar je op moet letten.” Door Lily Venema en Isolde van Overbeek
‘Energieke Scholen’ is de titel van een landelijk lesprogramma waarbij leerlingen uit groep 7 en 8 op hun school energiegebruik meten en het binnenmilieu onderzoeken met behulp van een lespakket en meetapparatuur. Het lesmateriaal behandelt de onderwerpen vocht, stof, isolatie, geluid, vieze luchtjes en energieverbruik. De leerlingen gaan ook thuis op onderzoek uit. Ter afsluiting van de les presenteren zij hun tips aan medeleerlingen, de leerkracht en genodigden in de klas. De Stichting Milieu Dichterbij uit Barendrecht voert in Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg op 7 scholen 9 gastlessen uit als onderdeel van ‘20Duurzaam20’, een duurzaamheidscampagne van ondernemers uit Katwijk. De ondernemers vinden het belangrijk dat kinderen op een speelse manier meer over duurzaamheid leren. Zo kunnen zij later duurzame keuzes maken. Maar ook nu ontdekken de leerlingen dat energie besparen helemaal niet moeilijk is. Zo constateerde een groepje jongemannen van De Dubbelburgschool: “Energie besparen is gemakkelijk als je weet waar je op moet letten.” En thuis kan er ook best energie bespaard worden, want “het is nog goed voor je portemonnee ook,” aldus de heren. Broeikaseffect Vier meiden - Tessa, Anne, Klaudia en Thirza - van de Gaspard de Colignyschool presenteerden voor de afsluiting op 22 april hun onderzoek naar verwarming en isolatie in de school. Maar eerst gaven zij uitleg over het broeikaseffect. Voor de lezers die niet weten wat dat is, volgt hier hun uitleg: “De atmosfeer wordt verwarmd door de zon. De aarde kaatst een deel van de zonnestralen terug de ruimte in. Een ander deel bereikt het aardoppervlak en verwarmt de aarde. Deze warmte wordt vastgehouden door zogeheten ‘broeikasgassen’. Dit zijn natuurlijke gassen, zoals waterdamp en CO2, die als een warme deken om de aarde heen liggen. Dit effect is het broeikaseffect. Zonder dit natuurlijke broeikaseffect zou het ijskoud zijn op aarde, wel min 18° C in plaats van de gemiddelde temperatuur van plus 15 °C! Dus moeten we eigenlijk blij zijn met het broeikaseffect. We moeten nu wel energie besparen om niet extra broeikasgassen de atmosfeer in te blazen, want dan warmt de aarde teveel op.” Kamerthermostaat De dames constateerden na hun rondgang met een thermometer door de school dat het in veel klassen te warm was.
MEGAFOON
Hun tip: de ramen open zetten. Maar omdat de verwarming elke dag automatisch aanstaat, is dit zonde van de energie. Tessa, Anne, Klaudia en Thirza kwamen toen met het lumineuze idee om in iedere klas een kamerthermostaat op te hangen, zodat de juf of meester de temperatuur zelf kan regelen. Maar er zijn ook heel goede dingen op de school, constateerde het viertal. De buitendeur is bijvoorbeeld altijd gesloten en het gebouw heeft dubbele beglazing. Zo kan de warmte niet ontsnappen.Stefan van der Laan, eigenaar van het duurzame installatiebedrijf ‘Groene-Woningen’ en deelnemer aan de 20Duurzaam20-campagne, woonde op openbare basisschool De Dubbelburg in Rijnsburg de presentaties van de leerlingen van groep 8 bij. Hij was verbluft over de hoge kwaliteit van de prezi- en posterpresentaties die hij zag. Het team dat onderzoek had verricht naar ‘Vocht en vieze luchtjes’ op school adviseerde om de beschikbare CO2-meter vaker in de klassen te laten rouleren. Hierdoor zouden de juffen en meesters beter gaan ventileren, waardoor het binnenmilieu beter wordt. Schooldirecteur John Beurskens kreeg verschillende tips om het energiegebruik van de school te verminderen: het licht in de peuterspeelzaal kan vaker uit en de gordijnen op de zolder (docentenkamer) moeten korter, want ze hangen voor de verwarming. Met deze gratis adviezen kan de directeur de energierekening van zijn school spoedig verlagen. Feestelijke finale Met een feestelijke finale op het gemeentehuis sluit het project 'Energieke Scholen' in Katwijk in juni af. Iedere school, die aan het project heeft deelgenomen, stuurt een delegatie leerlingen. Deze groepjes presenteren dan weer hun ideeën en adviezen voor een energiezuiniger school met een gezond(er) binnenmilieu. Wethouder Gerard Mosterd zal deze speciale afsluiting bijwonen. Ook gemeenteraadsleden, schoolbesturen en andere betrokkenen worden uitgenodigd. De Stichting Milieu Dichterbij (SMD) uit Barendrecht begeleidt het lesprogramma ‘Energieke Scholen’ als onderdeel van de 20Duurzaam20-campagne, een initiatief van de Katwijkse ondernemers Dune (reclamebureau), Pebbler (communicatiebureau), Groene-Woningen (duurzaam installatiebedrijf) en de Rabobank. Het doel is om in Katwijk, samen met de inwoners, ondernemers, verenigingen, scholen en de gemeente, de plaatselijke duurzaamheidsdoelen van 20 procent CO2-besparing in 2020 te halen. Dit initiatief is mede mogelijk gemaakt uit Sociaal Dividend van de Rabobank
11
De SMD in de pers.
UITGEVOERDE PROJECTEN VAN DE SMD IN HET EERSTE TRIMESTER 2014
Werk in uitvoering
• • • • • • • • • • • • • • • • • • •
12
Energieke Scholen Katwijk, 9 lessen op 7 scholen Energieke Scholen Schiedam, in opdracht van Eneco (Leiding over Noord), 11 lessen op 6 scholen Energieke Scholen Den Haag De Boer op!, 6 lessen voor groep 5 en 6 van 4 verschillende basisscholen in Rotterdam Noord (april) Afvallessen voor het basisonderwijs in het kader van Week van Nederland Schoon (hoeveel lessen op hoeveel scholen?) Water Leeft! op Goeree-Overflakkee, 32 lessen op 18 scholen Sarah’s Wereld Schiedam Scholen voor Duurzaamheid Hoeksche waard (Actief College, CSG Willem van Oranje en Hoeksch Lyceum) Scholen voor Duurzaamheid Rotterdam (GSR) Scholen voor Duurzaamheid Voorne-Putten en Rozenburg (Maerlant College Brielle, Penta College Bahûrim Brielle en Penta College Godfried Richter Rozenburg) Uitvoering NME/C-programma op Voorne-Putten en Rozenburg in het kader van het samenwerkingsverband NME-VPR (Brielle, Bernisse, Westvoorne en deelgemeente Rozenburg) Thema-avond over water(educatie), ‘Water: blauwe verbinding of blauwe vijand?’, 13 maart 2014 Dienstverleningsovereenkomst gemeente Schiedam Deelname aan ZON-overleggen en Duurzaam Door Participatie in duurzaamheidsnetwerken, zoals Coöperatie Hoeksche Waard Duurzaam en Duurzaam Barendrecht en het Beleidsplan Duurzaamheid Westvoorne Inzet voor een structureel NME-aanbod op Goeree-Overflakkee, in de Hoeksche Waard en de BAR-gemeenten Facilitering Stichting Klimaatautarkie (Klimaatark) Traject ‘Train-de-trainer’ Redactie en uitgave de Megafoon
MEGAFOON
In opdracht van / mede mogelijk gemaakt door:
Katwijk
Hoeksche Waard
MEGAFOON
13
KLIMAATARK
De Hooge Nesse is een voormalig slibdepot van 72 hectare. In september 2012 is de Hooge Nesse polder in eigendom overgedragen van de gemeente Rotterdam aan het Natuur- en Recreatieschap IJsselmonde, voor ontwikkeling tot een recreatiegebied voor de omgeving. De gemeente Zwijndrecht is hierdoor mede-eigenaar van deze polder geworden. Door spontane natuurontwikkeling is de Hooge Nesse nu al aantrekkelijk om in te wandelen, maar het gebied biedt veel meer kansen voor andere gebruiksmogelijkheden, zoals educatie, duurzaamheid, speelnatuur voor kinderen, outdoor sport en vrijwilligerswerk bij het beheer. De insteek van de gemeente en het schap hierbij is dat zij initiatieven van marktpartijen en maatschappelijke organisaties willen faciliteren en stimuleren, die passen binnen de thema’s recreatie, duurzame energie en educatie.
Klimaatark: in de klimaatbuffer van Deltapoort In nauwe samenwerking met de gemeente Barendrecht ontwikkelden de SMD, SuperUseStudios en Van Binnen Natuurlijk Wonen een uniek concept voor een zelfvoorzienend en klimaatneutraal educatie- en bezoekerscentrum in de Zuidpolder: de Klimaatark. Het gebouw, ontworpen door SuperUseStudios uit Rotterdam, wordt met eenvoudige technieken opgetrokken uit her te gebruiken bouwmaterialen en op creatieve wijze verwerkte restmaterialen.
14
MEGAFOON
VERENIGING TER MILIEUBESCHERMING VTM-DOSSIERS
Koninklijk Besluit oprichting VTM
De VTM is statutair belang- en rechthebbende in Rijnmond en omgeving met als brede doelstelling behoud en bescherming van het agrarische open landschap en de daarbij behorende cultuurhistorische, landschap- en natuurwaarden. Ruimtelijke en infrastructurele plannen worden getoetst aan de aspecten water-, bodem- en luchtkwaliteit en gezonde leefomgeving en een goede afweging van nut en noodzaak van nieuwbouwplannen en waterberging. De VTM pleit voor het vastleggen van de relatie tussen gezondheid en leefomgeving in een Gezondheids Effect Screening (GES). Indien nodig worden juridische procedures gevoerd, in samenwerking met lokale organisaties, bedrijven en bewoners. Lidmaatschappen van professionele en juridische milieuorganisaties dragen bij aan kennis en versterken de positie binnen het netwerk.
AANMELDBON Naam: Adres: Postcode en woonplaats: Telefoonnummer: E- mailadres: Datum: Handtekening:
JA! Ik word lid van de VTM voor €15,- per jaar. Ik wacht met betalen op de acceptgiro die mij wordt toegezonden.
DEZE BON OPSTUREN IN EEN GEFRANKEERDE ENVELOP NAAR: Vereniging Ter Milieubescherming Postbus 21690 3001 AR Rotterdam Aanmelden kan ook via de website www.vtm-milieu.nl
MEGAFOON
DE VTM STEUNT U BIJ INSPRAAK EN ACTIE Gebeurt er in uw omgeving iets waarmee u het niet eens bent? Wilt u dat laten weten aan de politiek en de beleidsmakers, maar weet u niet precies hoe u dat aan moet pakken of zoekt u medestanders? De Vereniging Ter Milieubescherming kan u op verzoek steunen bij inspraak en bezwaarprocedures over onderwerpen van algemeen belang: op het gebied van milieu, ruimtelijke ordening en leefomgevingkwaliteit.
15
KRIJGEN WE NOG MEER OVERLAST VAN ROTTERDAM THE HAGUE AIRPORT? In 2013 werd er meer geklaagd bij milieudienst Rijnmond (DCMR) over geluidsoverlast door Rotterdam The Hague Airport. Daarom houdt de Bewonersgroep Tegen Vliegtuigoverlast nauwlettend in de gaten of de overlast van het vliegveld niet te groot is of te groot wordt voor omwonenden. We hebben hiervoor overleg met verschillende organisaties, politieke partijen, houden artikelen bij die over RTHA gaan, gaan naar inspraakbijeenkomsten over het vliegveld, en bewandelen desnoods de juridische weg, Door Letty Bekedam Vijf jaar geleden werden regels vastgesteld waaraan Rotterdam The Hague Airport (RTHA) zich moet houden. Twee van deze regels zijn vooral van belang voor omwonenden: er mag in principe alleen tussen 7.00 u en 23.00u worden gevlogen (helaas zijn hier vele uitzonderingen op) en er is vastgesteld hoeveel geluid landen op en stijgen vanaf RTHA in een jaar maximaal mag opleveren. In 2014 worden opnieuw regels vastgesteld en de Bewonersgroep Tegen Vliegtuigoverlast (BTV) is bang dat bovenstaande regels zullen veranderen in het nadeel van de omwonenden. RTHA wil uitbreiden: van ongeveer 1 miljoen passagiers nu wil men binnen een paar jaar naar 2 miljoen passagiers. Hiervoor moeten de regels worden opgerekt. Met interviews en advertorials (advertenties die op artikelen lijken) probeert RTHA de publieke mening te beïnvloeden. Maar als je de artikelen goed leest zie je dat er iedere keer maar een halve waarheid in staat. Bijvoorbeeld zegt de directeur van RTHA, de heer Wondolleck, dat Rotterdam zal profiteren van buitenlandse toeristen. Maar iedereen weet dat een vlucht zoals naar Ibiza vooral bestemd is voor Nederlandse toeristen, die hun geld daar uitgeven. Dus, hoezo profiteert Rotterdam van deze extra vluchten? Bovendien is ongeveer vijftien jaar geleden, na veel discussies, politiek besloten dat een havenstad als Rotterdam een vliegveld nodig heeft om te zorgen dat zakenmensen makkelijk naar onze stad konden komen. Rotterdam zou economisch profiteren van het vliegveld, dat een zakenvliegveld zou zijn.
Maar hij zegt er niet bij dat het vervoeren van meer passagiers, meer geluidsoverlast geeft. En RTHA geeft aan dat de moderne vliegtuigen geluidsarm zijn. Maar hoeveel moderne vliegtuigen vliegen er vanaf RTHA? Er wordt in de zomer, als er meer wordt gevlogen, meer geklaagd. Dat doen omwonenden niet als alle vliegtuigen geluidsarm zijn. Ook wordt door RTHA gezegd dat de uitstoot van stikstofdioxide en fijnstof zo klein is dat het haast niet te meten is. Dat geeft ook de DCMR aan. Maar er wordt niets gezegd over het gevaarlijker NOx of CO2.Iedereen weet dat de uitstoot van CO2 bij vliegverkeer enorm is. -
De BTV is niet tegen het vliegveld. De BTV is wel tegen vliegtuigoverlast. De BTV denkt dat extra vluchten zorgen voor meer geluidsoverlast, meer luchtvervuiling en niet te vergeten meer slaapverstoring.
Wij strijden voor een goede balans tussen de economie van Rotterdam en het vermijden van de overlast voor omwonenden. Hoe meer leden we hebben, hoe sterker we staan. Bent u ook voor een goede balans? Wordt dan lid voor €7,50 per jaar.
[email protected] Onze, vernieuwde, website: http://www.btv-rotterdam.nl
De heer Wondolleck zegt in een ander artikel dat omwonenden niet bang hoeven te zijn voor de uitbreiding, want er zijn geen plannen om extra landingsbanen aan te leggen.
16
Letty Bekedam is voorzitter van de Bewonersgroep Tegen Vliegtuigoverlast (BTV)
MEGAFOON
92 BOMEN LANGS HET VLIEGVELD MET KAP BEDREIGD Bezwaarschrift Stichting Natuurbescherming Vlinderstrik Door Jan Ochtman Uit het bezwaarschrift: “Het betreft een waardevol bomenbestand van Eiken, Esdoorns en Elzen met een diameter van de stam variërend van 20-50 cm gemeten op 1,30 m boven het maaiveld. De bomen hebben op dit moment een hoogte varierend tussen de 8 en 12 meter. Volgens de kapaanvraag d.d. 30-01-2014 is het de bedoeling dat de beplanting in de toekomst wordt beheerd als hakhout, waarbij de Eiken en Esdoorns worden afgezaagd op ongeveer 30-50 cm en de Elzen op 1,60 meter hoogte. Uit de aanvraag van de provincie blijkt echter dat Rotterdam The Hague Airport (hierna: RTHA) aan de provincie een aanschrijving heeft gestuurd om de beplanting onder de 8 meter hoogte te houden. Dat in verband met windmetingen van het KNMI ten behoeve van de luchtverkeersveiligheid. Het KNMI adviseert een maximale boomhoogte aan te houden van 4,6 meter om tot een uniforme verhouding van 1:30 te komen. Bedoeld wordt de verhouding tussen de afstand van de bomen en de windmasten op het vliegveld. Uit de hindernismetingen d.d. augustus 2008 Programma 3B baan 06 en 24, pagina’s 13 en 14 blijkt dat de bomen langs noordzijde vliegveld (Doenkade) een maximale hoogte mogen hebben tussen de 12 en 13 meter. Enkele bomen bleken een overschrijding te hebben tussen 0,60 cm en 2,03 meter. Deze bomen zijn teruggesnoeid tot een hoogte van 12 meter. Het betreft 7 bomen met de X-Y coördinaten: 90000/441712, 89843/441612, 89528/441414, 89153/441178, 90382/441948, 90381/441949, 90374/441948. Ze staan voornamelijk in het verlengde van de Oude Bovendijk ten westen van de Wielerbaan. De overige 85 bomen bleken geen overschrijdingen te hebben gehad. Het KNMI geeft de volgende informatie: “De bomen aan de zijde van de Doenkade bij touch down zone baan 24 staan op een afstand L van 142 meter tot 185 meter van de windmast. De bomen bij touch down zone baan 06 staan op een afstand L van 139 meter tot 156 meter van de windmast. Boomhoogtes variëren tussen de 8 en 12 meter. De aanwezige verhoudingen variëren derhalve tussen de 1:12 en 1:23. Om tot een uniforme verhouding van tenminste 1:30 te komen, is een boomhoogte van 4,6 meter (139 meter : 30) benodigd. Langs de gehele baan aan de zijde van de Doenkade varieert de boomhoogte en zijn er onderbrekingen in de bomenrij. Indien begroeiing noodzakelijk blijkt, dan geeft KNMI de sterke voorkeur aan zo laag mogelijke (langzaam groeiende) begroeiing in aaneengesloten en uniforme samenstelling langs de gehele lengte van de baan. Op deze wijze kan KNMI voldoen aan haar taak om representatieve windmetingen in haar luchtvaartmeteorologische berichtgeving te leveren en zijn windeffecten van begroeiing voorspelbaar, wat de vliegveiligheid ten goede komt.”
MEGAFOON
Deze bomen moeten op last van RTHA wijken opdat het KNMI dan betrouwbaardere windmetingen kan verrichten.
Conclusie Volgens de hindernismetingen Programma 3B baan 06 en 24 d.d. augustus 2008, uitgevoerd in opdracht van de IVW Afd. Luchtvaart, mogen de onderhavige bomen een maximale hoogte hebben van 12 meter. Deze maximale hoogte is tientallen jaren gehandhaafd en wij gaan ervan uit dat deze hoogte in overeenstemming is met de regelgeving van ICAO en Luchtvaartwet. KNMI geeft desondanks aan geen betrouwbare en representatieve metingen te kunnen verrichten, o.a. vanwege het feit dat de bomen langs de Doenkade geen aaneengesloten en uniforme beplanting vormen. Indien dat wel het geval is kan de KNMI voldoen aan haar taak om representatieve windmetingen in haar luchtvaartmeteorologische berichtgeving te leveren en zijn windeffecten van begroeiing voorspelbaar, wat de veiligheid ten goede komt. Wij verzoeken u aan het College van B&W te adviseren de onderhavige beschikking als volgt aan te passen: 1. De opengevallen gaten in de beplantingsrij aan de noordzijde van het vliegveld tussen Vliegveldweg en Oude Bovendijk op te vullen met langzaam groeiende en duurzame beplanting zoals b.v. Eiken; 2. Overeenkomstig de wens van RTHA een minimale hoogte van de beplanting aan te houden van 8 meter. Wij motiveren deze verzoeken als volgt: 1. Een aaneengesloten beplanting van duurzame bomen komt de ecologie en de leefbaarheid ten goede. Te denken valt aan een foerageergebied voor Vleermuizen en aan behoud en versterking van de ecologische verbinding tussen Schieveen en Vlinderstrik. 2. Een minimale hoogte van 8 meter geeft een ruime marge van 4 meter voordat de beplanting te hoog wordt; dit in verband met tijdige en adequate snoeiwerkzaamheden.”
17
Wandelpad langs de schermen in Overschie-Oost.
VAN ’80 NAAR 100’ IS NIET VAN ‘A NAAR BETER’ VOOR OMWONENDEN A13 Wie herinnert zich die andere quote van de oud- directeur van de ANWB in het rumoer rond zijn benoeming tot nationale ombudsman? Betrokkenen bij de – teruggedraaide - snelheidverhoging op de A13, in elk geval wel. Quote: “Ik ga liever twee jaar eerder dood dan de auto laten staan”. De oud-directeur veroordeelde daarmee echter niet zichzelf, maar de omwonenden van snelwegen tot een korter leven en minder gezonde laatste levensjaren. Niet bepaald een aanbeveling voor een ombudsman, die juist oog en oor dient te hebben voor het recht van burgers, waaronder een gezonde leefomgeving! Het lijkt stil na de hype rond de herinvoering van de 80 km op de A13 door Overschie, waarbij juist de bewonersorganisaties VTM en Stichting Gezond Overschie media-aandacht kregen. De media pikten niet op dat de minister in hoger beroep ging tegen de uitspraak van de Rotterdamse rechter die haar terugfloot. Het is de omgekeerde wereld: de organisaties moeten zich deze zomer verweren tegen de eis van de minister om in 2015, ‘als de A4 is aangelegd en dus de lucht schoner’, weer het gaspedaal te mogen intrappen in Overschie. Gelukkig heeft de Raad van State advies ingewonnen bij de StAB (Stichting Advisering Bestuursrechtspraak). De deskundigen beleefden zelf wat het betekent jarenlang voortdurend aan het autoverkeer blootsgesteld te worden tijdens een wandeltocht langs de schermen. Met passen werd de afstand tot belendende van gevels en tuinen gemeten, vastgelegd en gefotografeerd. Zichtbaar opgelucht vertrokken de heren naar gezondere oorden. Namens de gemeente Rotterdam is de DCMR
18
partner in het verweer. Hun conclusie van 7 maart 2013 in hun rapport ‘snelheidsverhoging A13, het effect op de luchtkwaliteit in Overschie houdt stand: “De invoering van de snelheidsverhoging op de A13 bij Overschie heeft geleid tot hogere verkeersemissies op de A13 die aantoonbaar leidt tot verhoging van de gehaltes aan luchtverontreiniging . Dit heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van de leefomgeving, waaronder de gezondheid van de bewoners in de omgeving van de A13. De DCMR haalt ook de roetnorm naar voren, die eerder door de Rotterdamse milieuwethouder Van Huffelen werd afgewezen: “De stijging van de EC (Elementair Carbon) ter hoogte van het meetpunt zou daar equivalent aan zijn een theoretisch verlies aan levensverwachting van 20 dagen”.” De VTM en Gezond Overschie zijn ook blij dat de rol van stikstofdioxide (NO2) als gidsstof wordt belicht. De WHO constateerde al in 2005 dat er mogelijke gezondheidseffecten zijn van arseen, cadmium, kwik, lood en nikkel in de lucht. De WHO pleit daarom voor lagere concentraties als grenswaarde, vooral voor gevoelige groepen als ouderen en kinderen. Het gaat te ver om recente onderzoeksresultaten erbij te halen. Zeker is dat ‘van A naar beter’ met 100 km langs woningen meer gezondheidsschade toebrengt dan een ombudsman naar eer en geweten mag tolereren. Dat geldt temeer voor investeerders in nieuwbouwwijken en scholen op 300 m (!) van voortrazend autoverkeer. Voorlopig valt de verkeersminister de twijfelachtige eer te beurt de trendsetter te zijn van gebrek aan enig medischethische normbesef.
MEGAFOON
Knelpunt rijksmonument de Hoge Brug in Overschie, het volgende slachtoffer van het plan Bochtafsnijding.
DOSSIER BOCHTAFSNIJDING DELFTSE SCHIE 4 JUNI 2014: HET LAATSTE POLITIEKE OORDEEL? De Statencommissie Verkeer en Milieu besprak op woensdag 4 juni het Inpassingsplan Bochtafsnijding. Dit is opgesteld om, zoals B&W Rotterdam het formuleerde, aan de bezwaren van de bewoners tegen de versnipperde procedures tegemoet te komen. Toch zijn er tegen het Inpassingsplan nog 22 zienswijzen ingediend. Ook de Vereniging Ter Milieubescherming (VTM) heeft voorafgaand aan de besluitvorming nog eens uiteengezet hoe dit plan veel onnodige schade voor Overschie en omgeving oplevert, terwijl de verwachte verbetering voor het vrachtvervoer over de Schie meer droom is dan daad. Schuttevaer Op zaterdag 31 mei jl. kopte Schuttevaer ietwat voorbarig: ‘Bochtafsnijding Delftse Schie lijkt er eindelijk te komen’. De Koninklijke Vereniging Schuttervaer (KSV) laat zich erop voorstaan dat zij na 1995, zo'n 10 jaar lang succesvol hebben gelobbyd voor de bochtafsnijding en het huidige plan samen met de provincie hebben ontworpen. In 1995 was het plan afgeketst op de Hoge Brug. Maar in 2007 pleitte KSV alsnog voor verplaatsing van de Hoge Brug, of anders voor ‘een stukje verleggen van de vaarweg, zodat de brug wordt vermeden’. De provincie koos - voor de kortere termijn - voor geen van beiden, om het kanaal erdoor te krijgen. Nadat het kanaal eenmaal is aangelegd, zal KSV dus opnieuw alle pijlen richten op verplaatsing van de Hoge Brug. Het meest bizarre is dat KSV al in januari 2007 voorspelde:
MEGAFOON
"De snelheid waarmee nu nieuwe schepen worden gebouwd, komt de binnenvaartondernemer nog een keer duur te staan." Inmiddels is sprake van een uitzichtloze binnenvaartcrisis, vooral in de droge ladingvaart, met tuimelende vrachtprijzen (ING economisch bureau: 'Herstel Binnenvaart Uit Zicht', mei 2013). Win-win of alleen maar verliezers? De provincie presenteert de Bochtafsnijding handig als een 'win-win-model'. In dat verhaal hebben bewoners straks minder last van vervuilde lucht en andere overlast van voorbij varende schepen. De binnenvaart wordt niet langer gehinderd door scherpe bochten: het kanaal garandeert een veilige en vlotte doorvaart. Het klinkt goed op papier, maar in de praktijk eindigt dit spel met alleen maar verliezers. Rotterdam zal na aanleg van het kanaal de Hoge Brug uiteindelijk niet opgeven. Gedeputeerde De Bondt stelde op 4 juni dat zij nog geen seconde had nagedacht over een vervolgproject, maar dat haar voorganger had gezegd dat de Hoge Brug de komende 30 jaar met rust wordt gelaten. Daardoor levert het kanaal niets op voor de binnenvaart en Oud-Overschie blijft achter met een stilgevallen Schie, een bedorven polder en een vreemde brug, die de verbinding tussen het cultuurhistorische dorpslint en de nabijgelegen landgoederenzone doorkruist. Noot: Een vergelijkbaar artikel is verschenen in de Overschiese krant van 5 juni jl.
19
Polderlandschap Rhoon behouden door strijdlust bewoners.
BEHOUD POLDERLANDSCHAP RAPPORT VEERMAN GETUIGT VAN REALISME Het college van Albrandswaard is voorzichtig positief over het rapport van de heer Veerman. Het college is aangenaam verrast dat in het advies bij de ontwikkeling van het Buijtenland van Rhoon de polders worden gerespecteerd en behouden.
Boeren kunnen blijven boeren, maar niet zo als ze dat de laatste decennia deden. Uitgangspunt blijft dat de biodiversiteit omhoog moet en dus de toepassing van chemische bestrijding en kunstmest sterk naar beneden. ‘Dit vraagt echt een andere manier van ondernemen’, aldus Veerman.
Het advies is om individuele eigenaren, boeren en inwoners van het gebied in een gebiedscoöperatie invloed te geven op de uiteindelijke inrichting van het gebied. Zij worden daardoor intensief betrokken bij en mede verantwoordelijk voor de realisatie van de doelstellingen. Het is daarmee geen uitgewerkt plan maar wel een manier om de boeren een duidelijke plek te geven.
‘Dit advies zal niet door iedereen positief ontvangen worden. Daarvoor is er in de afgelopen 14 jaar te veel gebeurd.’ stelt Veerman. Daarbij heeft hij alle partijen één ding op het hart gedrukt: dit is de laatste keer dat er iemand langs komt om een poging te doen de verschillen te overbruggen.
Inhoudelijk moeten alle partijen inleveren: het idee van de natte natuur is losgelaten, wat een belangrijke voorwaarde is om de voorgestelde gebiedscoöperatie te laten slagen.
20
Het college van Albrandswaard heeft het vertrouwen dat deze aanpak van onderop de mogelijkheid biedt om uiteindelijk te komen tot draagvlak bij alle betrokkenen. (Persbericht website gemeente Albrandswaard)
MEGAFOON
