Meertaligheid en Meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? Jill Surmont, Multilingual Research Unit, Vrije Universiteit Brussel

Meertaligheid en Meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? Jill Surmont, Multilingual Research Unit, Vrije Universiteit Brussel

Opbouw workshop                

1) Introductie 2) Theoretische achtergrond 3) Praktisch: omgaan met meertalige leerlingen PAUZE 4) Meertalig onderwijs: theorie 5) Meertalig onderwijs: in de praktijk 6) Conclusie

Meertaligheid en meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? 20/03/2014 Pag.2

Introductie   -Welke talen spreken jullie?   -Hoe zit het met dialecten?


Introductie   - Maken deze talen deel uit van jullie identiteit? –  Opdracht: kleur dit mannetje in volgens de talen die jullie spreken. (bvb hoofd = Nederlands, taal waarin ik denk hart = Oostends, taal waar ik liefde dicht bij sta handen = Engels, taal waarin ik werk benen & voeten = Frans, taal waarin ik me voortbeweeg armen = Italiaans, taal waardoor ik extra slagkracht heb) Meertaligheid en meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? 20/03/2014 Pag.4

Introductie


Introductie

  Taal is veel meer dan enkel een communicatiemiddel!


Theoretisch kader   Functies van taal? –  –  –  – 

Communicatie Identiteit Cultuur Economisch


Theoretisch kader   Zijn alle talen gelijk?   Is kennis van bepaalde talen interessanter dan kennis van andere talen? Meertaligheid en meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? 20/03/2014 Pag.8

Theoretisch kader   “Multilingualism is not only considered to be an ecological necessity, but also an individual and collective asset for professional development.   Monolinguals, even in English, have grim prospects for jobs, and even bilinguals in the common international languages (e.g. English-Spanish) will find it difficult to compete, since their number is rapidly increasing”   (Hamel 2003 p.25).


Taal & identiteit   Functies van een school?   Wat met school die zegt   “hier spreekt men Nederlands?”


Taal & identiteit   “To

reject a child’s language in the school is to reject the child. When the message, implicit or explicit, communicated to children in the school is “Leave your language and culture at the schoolhouse door”, children also leave a central part of who they are their identities - at the school-house door. When they feel this rejection, they are much less likely to participate actively and confidently in classroom instruction”   Cummins, 2001, p. 19


Taal & identiteit   Onderzoeksresultaten:   - Thuistaal inzetten = extra stap tussen inhoudelijke aspecten en het formuleren van een antwoord   - Thuistaal inzetten = hoe beter de doeltaal gekend is, hoe minder leerlingen op hun thuistaal terugvallen   - Open houding tov thuistaal = positievere houding van de lln to Nederlands + leren in het algemeen


Taal & identiteit   Maar:   “Thuistalen

toe laten, allemaal goed en wel, maar ze moeten toch ook Nederlands leren en vaak horen ze enkel Nederlands op school. Wanneer we die leerlingen dan nog eens gaan toestaan om hun thuistaal te spreken, oefenen ze nog minder en krijgen ze ook veel minder input en komen we er nooit”.


Taal & identiteit   Probleem:   Hoe kun je de talige diversiteit van je leerlingen een plaats geven op school zonder dat je de kennis van het Nederlands in gevaar brengt?


Theorie: talen leren   - Hoe leert men het best?   - Wat is de rol van de leerkracht binnen het leerproces? Meertaligheid en meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? 20/03/2014 Pag.15

Theorie: talen leren   Vygotsky: “zone of proximal development”


Theorie: talen leren   Om kennis verder te ontwikkelen is het belangrijk verder te bouwen op wat reeds gekend is


Theorie: talen leren   Leerlingen die met een andere talige rijkdom in de klas komen, moeten de mogelijkheid krijgen om die talige rijkdom in te zetten.


Theorie: talen leren


Theorie: talen leren   De thuistaal ondersteunen komt bijgevolg kennis van het Nederlands ten goede!


Theorie: talen leren   Problemen:   - Hoe kun je dit in de klas

verwezenlijken?   - Hoe kun je dit in de school verwezenlijken?   - Wat met leerlingen die taalarm zijn? Meertaligheid en meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? 20/03/2014 Pag.21

Van de theorie naar praktijk In de klas: -  Meertalige (voor)leesboekjes -  Samenstelling groepen bij groepswerk -  Openingen vinden bij lessen (bvb. bij dierengeluiden)


Van de theorie naar praktijk Op school: -  Talenbeleid ipv taalbeleid -  Ruimte bieden aan de talige diversiteit -  Aankleding van de school - Professionalisering van het team


Van de theorie naar praktijk Wat met taalarme leerlingen? -  Taalarmoede is niet taalafhankelijk! -  Stimulatie in alle talen nodig  Ouders zoveel mogelijk sensibiliseren en inschakelen, samenwerken met kribbes, .


Pauze


Gevolgen van meertaligheid   1) cognitieve effecten   2) neurologische effecten


Cognitieve effecten 1.  Cognitieve ontwikkeling en leren -  Cognitieve ontwikkeling -  Leren -  Wanneer taal op het toneel verschijnt


Cognitieve effecten 1.  Cognitieve ontwikkeling en leren -  Cognitieve ontwikkeling: -  Cognitieve ontwikkeling start reeds in de baarmoeder -  Stimulerende omgeving betekent het stimuleren van de aanmaak van neuronale connecties .


Cognitieve effecten

.

Neuronale verbindingen: links de verbindingen van een pasgeboren baby, in het midden die van een 6-jarige, rechts die van volwassene (Carter, 2000, p.18) Meertaligheid en meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? 20/03/2014 Pag.29

Cognitieve effecten 1.  Cognitieve ontwikkeling en leren Cognitieve ontwikkeling: -  Cognitieve ontwikkeling start reeds in de baarmoeder -  Stimulerende omgeving betekent het stimuleren van de aanmaak van neuronale verbindingen.  Belangrijke factor in cognitieve ontwikkeling: stimulerende omgeving .


Cognitieve effecten 1.  Cognitieve ontwikkeling en leren -  Cognitieve ontwikkeling -  Leren: -  Leren en begrijpen gaan hand in hand met cognitieve ontwikkeling -  Ontwikkeling van het brein -  Stimulerende omgeving die voldoende mogelijkheden (en tijd) biedt om te oefenen.  Belangrijke factoren om te leren: Tijd en oefening


Cognitieve effecten 1.  Cognitieve ontwikkeling en leren -  Cognitieve ontwikkeling -  Leren -  Wanneer taal op het toneel verschijnt : -  “the most significant moment in the course of intellectual development (…) occurs when speech and practical activity, two previously completely independent lines of development, converge” (Vygotsky, 1978, p.24) - Hoe meer input een kind krijgt, hoe meer neuronale verbindingen er gemaakt worden, hoe beter het categorisatiesysteem van een kind wordt.


Cognitieve effecten 1.  Cognitieve ontwikkeling en leren -  Cognitieve ontwikkeling -  Leren -  Wanneer taal op het toneel verschijnt : -  “the most significant moment in the course of intellectual development (…) occurs when speech and practical activity, two previously completely independent lines of development, converge” (Vygotsky, 1978, p.24) - Hoe meer input een kind krijgt, hoe meer neuronale verbindingen er gemaakt worden, hoe beter het categorisatiesysteem van een kind wordt.


Cognitieve effecten 2. Wat zijn nu de cognitieve effecten van meerdere talen kennen? -  Extra taal = extra input/stimuli -  Extra taal = verhoogd inzicht in talen -  Extra taal = grotere cognitieve controle


Cognitieve effecten 2. Wat zijn nu de cognitieve effecten van meerdere talen kennen? -  Extra taal = extra input/stimuli  Een tweede taal leren, op gelijk welke leeftijd, zorgt voor tal van nieuwe inzichten, kennis, cultureel inzicht, ...  Zowel op cognitief niveau als op persoonlijke ontplooiing zorgt meertaligheid voor een meerwaarde.


Cognitieve effecten 2. Wat zijn nu de cognitieve effecten van meerdere talen kennen? -  Extra taal = extra input/stimuli -  Extra taal = verhoogd inzicht in talen   Meerdere talen spreken zorgt voor sterker ontwikkelde metalinguïstische competenties  Verhoogd inzicht in (talige) structuren.   Inzicht in (talige) structuren = ook voordeel op vlak van wiskunde!


Cognitieve effecten 2. Wat zijn nu de cognitieve effecten van meerdere talen kennen?  Wiskunde is ook een taal en een moeilijke om te leren! In het begin: “Jan koopt vijf appels en eet er twee. Hoeveel appels heeft hij dan nog over?” Maar dan:


Cognitieve effecten 2. Taal leren vergelijken met wiskunde?


INTRODUCTION 2. Comparing language learning and mathematics?


Cognitieve effecten 2. Wat zijn nu de cognitieve effecten van meerdere talen kennen? -  Extra taal = extra input/stimuli -  Extra taal = verhoogd inzicht in talen -  Extra taal = grotere cognitieve controle  Talen zijn constant actief in het brein. Het brein moet telkens een taal selecteren en de andere “onderdrukken”. Deze sterker ontwikkelde controle en selectievermogen zorgen voor voordelen bij het uitvoeren van deeltaken in het dagelijkse leven.


Cognitieve effecten 2. Wat zijn nu de cognitieve effecten van meerdere talen kennen? -  Extra taal = extra input/stimuli -  Extra taal = verhoogd inzicht in talen -  Extra taal = grotere cognitieve controle


Cognitieve effecten 2. Wat zijn nu de cognitieve effecten van meerdere talen kennen?

 Meerdere talen kennen heeft bijgevolg een grote cognitieve meerwaarde!


Neurologische effecten  Wat met het brein en talen? Meerdere talen beheersen, zorgt voor een efficiëntere organisatie van het brein.  Sterkere neuronale verbindingen, betere controle en selectie zorgen voor efficiëntere verwerking van informatie.


Neurologische effecten Conclusie: meerder talen kennen heeft op vele vlakken voordelen, ook op vlakken waar men op het eerste zicht niet aan zou denken.


Europa   Doelstelling:   Op achttienjarige leeftijd moeten alle Europese burgers naast hun moedertaal nog twee talen beheersen

  = MT + 2   (of 3-talig op 18jaar)


Onderwijs   Probleemstelling:   Hoe kunnen we ervoor zorgen dat eentalige leerlingen meertalig worden, maar er tegelijkertijd ook voor zorgen dat anderstalige leerlingen vlot Nederlands leren?


Onderwijs   Probleemstelling:   Hoe kunnen we ervoor zorgen dat eentalige leerlingen meertalig worden, maar er tegelijkertijd ook voor zorgen dat anderstalige leerlingen vlot Nederlands leren?    Via meertalig onderwijs!


CLIL   Content and Language Integrated Learning –  Europees antwoord op Canadese immersie programma’s –  Een inhoudsvak wordt in de doeltaal gegeven –  Bij voorkeur is de inhoud herhaling of uitdieping van reeds geziene leerstof


CLIL


CLIL   Onderzoek:   1) Doeltaal kennis   2) Moedertaalkennis   3) Kennis van het vak   4) Motivatie en attitudes   5) Cognitieve ontwikkeling   6) Brein ontwikkeling Meertaligheid en meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? 20/03/2014 Pag.50

Kennis van de doeltaal   Hypothese:   Kennis van de doeltaal bij CLIL-leerlingen is beter want: –  Meer blootstelling aan de taal (naast traditionele taalles ook de CLIL-les) –  Meer tijd om te oefenen.


Kennis van de doeltaal

Uit Lorenzo et al. 2009, p. 426 Meertaligheid en meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? 20/03/2014 Pag.52

Kennis van de doeltaal   Hoe komt dit? –  Impliciet leren in een meaningful environment –  Verlaagde drempel –  Stimuleren van zowel zogenaamde taalvaardige en taalzwakke leerlingen


Kennis van de doeltaal   Hoe komt dit? – Verlaagde drempel => Nadruk ligt niet meer op de juistheid, maar op de communicatie. Omdat het vooral de inhoud is die van belang is, is de leerling minder bang om de taal te gebruiken. Ze zullen immers niet worden afgestraft wanneer ze een fout maken. Hierdoor wordt de drempel naar het gebruik van de nieuwe taal enorm verlaagd.


Kennis van de doeltaal   Hoe komt dit? –  Stimuleren van zowel zogenaamd taalvaardige en taalzwakke leerlingen  Voor iedere leerling is er een trigger die voor extra motivatie zorgt, waardoor ze de doeltaal beter gaan beheersen.


Kennis van de doeltaal

  => Hypothese klopt (zie bv. onderzoek Lasagabaster, 2008; Lorenzo et al. 2005; Ruiz de Zarobe, 2008 & 2010)


Kennis van de moedertaal   Hypothese:   Door minder aandacht aan de moedertaal te besteden en terwijl een nieuwe taal aan te bieden, zal de kennis van de moedertaal er op achteruit gaan.

   Ook wat vele politici zeggen als argument tegen meertalig onderwijs


Kennis van de moedertaal   Onderzoek:

– Kennis van de moedertaal gaat niet achteruit, maar gaat er in vele gevallen op vooruit. – Leerlingen hebben een betere metalinguïstische kennis – Positive transfer


Kennis van de moedertaal   Verklaring:   Hoe meer talen je leert, hoe betere je talige kennis wordt ⇒ Vergelijkbaar met het spelen van instrumenten: hoe meer instrumenten je speelt, hoe beter je muzikale kennis. ⇒ Vaak zo dat leerlingen in het begin achter staan op hun traditioneel geschoolde leerlingen, maar deze achterstand is tijdelijk! ⇒ 100% - 20% = 120% !


Kennis van de moedertaal   => Hypothese klopt niet! Leerlingen in het CLIL-onderwijs lopen geen achterstand op in hun ontwikkeling van hun moedertaal.


Kennis van de moedertaal

   

GELDT DIT OOK VOOR ANDERSTALIGEN IN HET CLIL-ONDERWIJS?

 


Kennis van de moedertaal   Nog geen specifiek onderzoek naar migranten of anderstaligen in CLIL-onderwijs, maar wel al verschillende aanwijzingen: –  Ook betere talenkennis –  Hoewel geen ondersteuning van de moedertaal aanwezig is, is de kans groter dat de school een positieve houding t.o. talen zal aannemen en de leerlingen zich dus niet hoeft te schamen over zijn talige identiteit. –  Onderzoek in Brussel: Veel Fr-talige leerlingen in Ned-talig onderwijs ⇒ Frans wordt gebruikt als CLIL-taal ⇒  Franstalige leerlingen spreken meer Nederlands, ook tijdens de Franse (!) lessen ⇒  Positievere houding t.o. Nederlands.


 

Kennis van het vak   Hypothese:   De leerling zal een leerachterstand oplopen omdat hij niet in staat zal zijn om alle informatie te begrijpen, omdat die in een vreemde taal wordt aangeboden.


Kennis van het vak   Onderzoek   Er is vaak geen verschil te vinden met leerlingen uit het traditioneel onderwijs. Als er verschillen gevonden worden, dan is het omdat de CLIL-leerlingen beter scoren.  


Kennis van het vak   Onderzoek  

Uit: Van de Craen et al., 2007 Meertaligheid en meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? 20/03/2014 Pag.65

Kennis van het vak

  => Hypothese klopt niet!


Motivatie en attitude   Onderzoek:   - Attitudes ten opzichte van taal: –  Positiever tegenover de doeltaal –  Positiever tegenover andere talen => Positievere houding tegenover sprekers van andere talen.


Motivatie en attitude   Onderzoek:   - Attitudes ten opzichte van leren: –  Leerlingen zijn gemotiveerder om te leren –  “Stoefen” tegen anderen over hun kennis –  Staan positiever tegenover het naar school gaan


Motivatie en attitude

     Leerlingen vinden deze manier van leren aangenamer en zijn hierdoor meer gemotiveerd. Ook hun attitude ten opzichte van (taal)leren is merkbaar beter.


Cognitieve ontwikkeling

  Onderzoek: –  Betere kennis van de leerstof –  Betere metacognitie en dus beter begrip van abstracte leerstof –  Betere cognitieve controle



  Betere kennis van de leerstof: –  Holistische manier van leren sluit beter aan bij de natuurlijke manier van leren



  Betere metacognitie: –  Door een beter ontwikkelde talige cognitie, verhoogt ook het abstractie niveau. –  Abstracte leerstof als wiskunde wordt hierdoor beter begrepen


Cognitieve ontwikkeling   Onderzoek  

Uit: Van de Craen et al., 2007 Meertaligheid en meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? 20/03/2014 Pag.73


   Cognitieve ontwikkeling wordt versterkt in CLIL-onderwijs  


Brein ontwikkeling   Onderzoek:   - Cognitieve controle   - Cognitieve veroudering  


Brein ontwikkeling   Cognitieve controle: –  Meertaligen hebben beter cognitieve controle ⇒ Scoren beter op Simon-test & Stroop test (= testen waarbij conflicttaken aan bod komen) ⇒ Dit soort testen heeft een positieve correlatie met schoolprestaties.  CLIL-leerlingen profiteren van dit voordeel

  Meertaligheid en meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? 20/03/2014 Pag.76

Brein ontwikkeling   Cognitieve controle:   Hoe komt dit? Meertalig brein moet constant kiezen tussen de aanwezige talen en de talen die niet gebruikt worden “onderdrukken”. Dit wordt door de prefrontale cortex gedaan. Een van de algemene functies van de PFC is de (cognitieve) controle. De aanwezigheid van meerdere talen, zorgt voor een versterkte ontwikkeling van de PFC, wat ook voor een betere cognitieve controle zorgt.

 


Brein ontwikkeling   Conclusie:   Brein heeft zeker baat bij meertaligheid en dus ook meertalig onderwijs!


Wettelijk kader •  Voor secundair vanaf schooljaar 2014-2015 mogelijk •  Voor lager officieel niet maar: –  Taalsensibilisering –  Taalinitiatie


Conclusie •  Meertalig zijn biedt tal van voordelen •  Meertalige leerlingen hebben een rijkdom aan kennis die een meerwaarde kan bieden in de les. •  Meertalig onderwijs biedt de mogelijkheid om een meertalige leeromgeving te creëren waarin alle leerlingen zich kunnen ontplooien.


Opdracht

Wat neem je mee van deze workshop naar jouw school en wat zou je willen aanpassen?


Bedankt!

Bedankt voor jullie aandacht! Aarzel niet om mij te contacteren bij vragen: [email protected]


Meertaligheid en Meertalig onderwijs: hoe zit dat nu? Jill Surmont, Multilingual Research Unit, Vrije Universiteit Brussel

Recommend Documents