Meertaligheid als institutionele uitdaging in het veld van de eerstelijnsgezondheidszorg Stef SLEMBROUCK
Vakgroep Taalkunde, UGent
Kwalitatief sociolinguïstisch en etnografisch onderzoek.
Thematiek:
Uitgangspunten:
Vraag naar “best practices”?
◦ ◦ ◦ ◦
Onderzoek naar meertaligheid (met input vanuit sociale geografie). Vertaalstudie (vertalen en tolken). Interactionele analyse. “Literacy studies” (“diverse vormen geletterdheid”).
◦ Meertaligheid in kaart brengen op niveau van de buurt (als gevolg van golven van globalisering in stedelijke omgevingen). ◦ Specifieke meertalige uitdagingen in de medische context (vs. andere contexten – bijv. onderwijs). ◦ Bestuderen “met de voeten op de grond”. ◦ Meertaligheid is een spatio-temporeel verschijnsel (veeleer dan alleen maar iets wat zich manifesteert op het niveau van het sprekende individu) probleem van “schaal” en “(her)schaling”. ◦ Een casusgerichte aanpak. ◦ Een hefboom op het beleid? ◦ Strategiëen?
Inleiding 25/02/2011
S. Slembrouck
2
Taalbeleid wordt traditioneel ingevuld:
Uitdagingen voor het veld:
◦ Efficiëntie: zo weinig mogelijk oplossingen voor een zo groot mogelijk aantal situaties. ◦ Relatieve getalsterkte per taal en per bevolkingsgroep. ◦ Een taalwetgeving op nationaal/federaal niveau die “territoriaal” geformuleerd is en nauwelijks ruimte laat aan andere talen dan de officiële landstalen en het Engels als wereldtaal. ◦ “Hyperdiversiteit”: weinig uniforme en snel evoluerende landschappen op het vlak van de betrokken populaties en talen en de plaatselijke dynamiek waarin ze betrokken raken. ◦ Het belang van “contextrijke” beschrijvingen en analyses. ◦ Het herschalen van “best practices” als beleidsaanbevelingen.
Probleem van “schaal” 25/02/2011
S. Slembrouck
3
Schaal en taalhiërarchie in 2 WGCs DICHTBIJ ------------------------------------------------ VERDERAF AL HEEL LANG
VOORBIJE DECENNIA
KORTERE TERMIJN
STAF CENTRUM
BUURT
EXTERNE NETWERKEN
Ned, Eng, Fra, Dui, Spa
Tur, Ara (Alb)
Slo, Rus, Tje, Alb, etc.
Twee Gentse centra van medische hulpverlening (rond 2004) 25/02/2011
S. Slembrouck
4
Schaal en taalhiërarchie WGC 1 = 50% DICHTBIJ ------------------------------------------------ VERDERAF allochtone patiënten AL HEEL LANG VOORBIJE DECENNIA met diverse KORTERE TERMIJN WGC 2 = 80% allochtone achtergronden patiënten van Turkse STAF CENTRUM BUURT EXTERNE NETWERKEN afkomst WGC1 – IJsbrekers voor Alb, Rus, Slo WGC 2- Artsen leren Turks, 3-talige IKB en Adm Ned, Eng, Fra, Dui, Spa
Tur, Ara (Alb)
Slo, Rus, Tje, Alb, etc.
Initiatieven 25/02/2011
S. Slembrouck
5
IJSBREKERS 25/02/2011
S. Slembrouck
6
Inzetten op “geschreven tekst” die contextueel overdraagbaar en uitbreidbaar is. Tijdsverloop: 1. Vaststelling problemen in gesproken interactie. 2. Ontwikkelen van een “geletterd” instrument. 3. Geschreven karakter van het instrument zorgt voor problemen in de mondelinge interactie ◦ Uitleggen hoe het instrument werkt. ◦ Veronderstelling dat P “geletterd” is. ◦ Alleen strikt medische komt aan bod, met als gevolg
dat het sociaal-affectieve op de achtergrond verdwijnt.
Geletterde oplossingen in WGC1: “IJSBREKERS” 25/02/2011
S. Slembrouck
7
Communicatie-intensieve aandachtspunten (bijv. gezinsplanning en reproductieve gezondheidszorg, diabetes type 2, enz.).
Uit interview met één van de artsen: Wel ’t is in beide richtingen hé. ’t Is ook gewoon puur praktisch, een praktische reden en het is heel bevredigend voor mij. ‘k Heb veel meer plezier aan mijn werk door ’t feit dat ik Turks praat dan dat ge constant ja frustrerende consultaties hebt, mensen ambetant zijn, ge kunt niet uitleggen, mensen gaan niet met een goed gevoel naar buiten. Ze komen dan een dag later bij uw collega hier. ’t Is heel frustrerend om zo te werken. De eerste reden om Turks te leren was eigenlijk voor mijn eigen om mijn werk hier wat beter te maken en dat ge het gevoel hebt dat ge ook iets nuttig doet. Oké ’t is beide ja.
Actief inzetten op “MONDELINGE MEERTALIGHEID” in WGC2 25/02/2011
S. Slembrouck
8
Een patiëntgerichte medische praktijk en het gebruik van “informele tolken”.
Uit interview met één van de artsen: We hebben eigenlijk alle niveaus. Wij hebben enerzijds de informele tolk die mee komt, vaak kinderen, of dan een vriendin, en dat lukt beter met volwassenen dan met kinderen,hé, en dan heb je nog een soort tussenniveau wat we hier heel vaak gebruiken hier in de praktijk, en dat zijn vrijwilligers uit de wijk, en wij hebben dus in feite een vrijwilligster die Turkstalig is en toch wel zorgt voor een verhoogde toegang voor de mensen die enkel Turks kennen. Zij is hier tweemaal tijdens de week. Een keer tijdens een vrije consultatie, waarbij ze als het nodig is kan bijspringen, en anderzijds ook op een echt gestructureerd moment, waarbij ze dinsdagnamiddag toch een viertal uur beschikbaar is voor afspraken die ik geef voor mensen die enkel Turks kennen. Maar die plaatsen zijn beperkt, dus wie ik moet echt heel hard selecteren wie ik daar opzet.
De professionalisering van informele tolken (diverse WGC’s) 25/02/2011
S. Slembrouck
9
Een drietal strategieën: ◦ De actief meertalige arts. ◦ Een multimediale aanpak in de ontwikkeling van “geletterde oplossingen”. ◦ De professionalisering van “informele tolken”.
Neveneffecten: opbouw van duurzame capaciteit, zowel in de landstalen als in de minderheidstalen. Belangrijk evenwicht: de zelfredzaamheid van lokale oplossingen vs. sturende interventie. Belangrijke factor: beheersing van vraag en aanbod bij het inzetten van taalwerkers. Contextgevoeligheid: heeft ook te maken met (domeinspecifieke, professionele) “taalideologieën”.
Meervoudige strategieën 25/02/2011
S. Slembrouck
10
