Meerjarenplan Focus on Vision 2014 – 2017 an aspect of preventive health care in the 3rd world
Inleiding Dit meerjarenplan heeft betrekking op een initiatief van Rotary Club Oss-Maasland om m.b.v. oogzorg in rurale gebieden van derde wereldlanden onderwijs voor de allerarmsten in die gebieden beter toegankelijk te maken. Een van de middelen is de toepassing van verstelbare brillen die worden afgenomen van de Stichting Focus on Vision. Het initiatief van RC Oss-Maasland staat los van de Stichting Focus on Vision. De grootste uitdaging van ontwikkelingshulp is het overbruggen van cultuurverschillen. Dat is een zaak van lange adem. Daarom een meerjarenplan dat jaarlijks wordt geëvalueerd en naar bevind van zaken wordt bijgesteld. Het meerjarenplan telt in de eerste fase twee à drie projecten. Het is de bedoeling dat projecten binnen afzienbare tijd op eigen kracht door de betrokkenen derde wereldpartners worden uitgevoerd. In het kader van International service heeft elk zichzelf respecterende Rotary Club wel een derde wereldproject lopen. RC Oss-Maasland wil streven naar bundeling van krachten om de ontwikkelingshulp effectiever en doelmatiger te maken. Initiatieven die elkaar aanvullen, zoals bijvoorbeeld sanitatie, gezondheidszorg, oogzorg en onderwijs hebben meer effect dan losse initiatieven. Bovendien kan aanzienlijk op kosten van vervoer, training, etc. worden bespaard. Daarom kiezen wij voor meerdere projecten in samenwerking met de betrokken Rotary Clubs die in kleine maar effectieve stappen worden ontwikkeld. Probleemstelling Circa 50% van de wereldbevolking is slechtziend en bijna 300 miljoen mensen hebben behoefte aan een bril die ze niet kunnen krijgen of kopen. Dit aantal neemt sterk toe. Het gaat daarbij om mensen die bijziend zijn en continue een bril (of lenzen) dienen te dragen om goed te kunnen zien en om mensen die verziend zijn en een bril nodig hebben voor bepaalde activiteiten, zoals lezen. Door beperkte financiële middelen, andere prioriteiten en beperkte lokale beschikbaarheid is oogheelkundige zorg helaas niet toegankelijk voor een overgroot deel van de wereldbevolking. In westerse landen is er 1 oogarts beschikbaar per 20.000 inwoners. In Afrika is dit er slechts 1 per 1 miljoen inwoners!. Niet zelden wordt het probleem niet gezien of niet onderkend. Dit maakt zicht voor veel mensen, vooral in rurale gebieden, onbereikbaar.
Versie 24 juli 2015
1
Gevolgen Ver- c.q. bijziende mensen zonder bril kunnen niet of nauwelijks onderwijs volgen, lopen ontwikkelingsachterstand op en zijn beperkt in hun verdienmogelijkheden. Kinderen worden van school gestuurd, omdat ze niet meekomen en voor achterlijk worden versleten, terwijl ze gewoon een bril nodig hebben. Na een oogkamp voor staaroperaties worden de mensen naar hun dorp gestuurd zonder een dichtbij bril, die ze wel nodig hebben. Kortom: armoede onder slechtzienden is een zichzelf versterkend probleem. Diagnose Professionals met jarenlange ervaring zijn van oordeel dat er in het kader van ontwikkelingshulp prioriteit moet worden gegeven aan onderwijs (vooral aan vrouwen!), naast randvoorwaarden als gezondheidszorg (hygiëne, schoon drinkwater) en infrastructuur (in een onbereikbaar dorp wil geen onderwijzer wonen). In derde wereldlanden is in de rurale gebieden geen oogmeetapparatuur noch specifieke deskundigheid beschikbaar om de benodigde oogzorg vast te kunnen stellen om vervolgens de juiste zorg te kunnen verlenen. Daar komt bij dat de mate van scherpzien wijzigt naarmate mensen ouder worden. Dit is met name in rurale gebieden lastig, omdat daar de verkrijgbaarheid en betaalbaarheid van een (vervangende) bril problematisch is. Overigens is een goedkope readymade bril geen oplossing voor mensen die voor het linkeroog een andere sterkte nodig hebben dan voor het rechteroog. Oplossing Focusspec® is een goedkope verstelbare bril (kostprijs circa € 3,75) die het mogelijk maakt zonder oogmeetapparatuur - en bijbehorend bedienend personeel - de benodigde sterkte vast te stellen. Verder kan ongeveer 80% van de mensen die behoefte hebben aan een oogcorrectie baat hebben bij een verstelbare bril, ook als men voor het linkeroog een andere sterkte nodig heeft dan voor het rechteroog of als de benodigde sterkte wijzigt naarmate de leeftijd vordert. Focusspec® corrigeert licht myopie (-1 tot -5) en hypermetropie/presbyopie (+0,5 tot + 4,5) en geen astigmatisme. Focusspec® is geen alternatief voor een op maatgemaakte bril zoals wij in de westerse wereld kennen. Met name voor de allerarmsten in de rurale gebieden is het een tussenoplossing die duidelijk maakt dat een bril voor de noodzakelijke oogcorrectie kan zorgen. Verder stelt het de doelgroep in staat stelt door opleiding en betere verdienmogelijkheden een maatwerkbril te bekostigen: het slaat de brug tussen geen hulp en professionele hulp. Achtergronden Het idee voor een in sterkte verstelbare bril stamt uit 1962. Natuurkundige en Nobelprijswinnaar dr. Luis Alvarez bedacht dat hij door twee zorgvuldig gevormde lenzen over elkaar te schuiven een bril met variabele lenssterkte kon ontwikkelen. De techniek om deze lenzen te ontwikkelen was op dat moment echter nog niet beschikbaar. In 2002, tijdens een reis naar Tanzania, viel het de jonge student Frederik van Asbeck op dat geen van zijn Afrikaanse medestudenten een bril of lenzen droeg. Hij kwam erachter dat door een gebrek aan lokale oogcentra en opticiens mensen geen toegang hadden tot oogheelkundige zorg. Met de informatie dat ongeveer 80% van alle oogafwijkingen met een bril of lenzen kan worden gecorrigeerd, besloot Frederik zich te gaan verdiepen in de productie van in sterkte aanpasbare brillen gebaseerd op het Alvarez principe. Samen met zijn stiefvader Jan in ’t Veld heeft Frederik in 2004 Focus on Vision opgericht. In de jaren daaropvolgend hebben zij de bril verder ontwikkeld en de Stichting Focus on Vision opgezet. In 2008 is gestart met de productie en Versie 24 juli 2015
2
in 2009 kwamen de eerste in sterkte verstelbare brillen van de productieband rollen. Inmiddels zijn er meer dan 100.000 brillen geleverd in landen als Kenia, Zuid Afrika, Ghana, Namibië, India, Panama en Afghanistan. De Stichting Focus on Vision is een ANBI-stichting en distribueert de bril via diverse internationale hulporganisaties en eigen internationale projecten. Zij heeft deskundigen die in het veld vertrekkers van de bril instrueren bijvoorbeeld in het onderkennen of er sprake is van oogziekte, dan wel normale slechtziendheid waar de verstelbare bril uitkomst kan brengen. De verstelbare brillen worden gemaakt door IBN: een sociale werkvoorziening opgericht door 12 gemeenten in de regio Noordoost-Brabant (NL). IBN staat voor marktgericht ondernemen met een passie voor mens en maatschappij en biedt zo'n 3.800 gemotiveerde medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt passend betaald werk. De voormalig directeur van IBN is lid van Rotary Oss-Maasland. Initiatief RC Oss-Maasland RC Oss-Maasland heeft in 2013 met hulp van haar zusterclubs RC Kluisbergen-Vlaamse Ardennen (België) en RC Sussex Vale (Engeland) € 8.500,- ingezameld. Hiervoor zijn 823 brillen gedistribueerd onder cacaoboeren in Ghana. Het succes van dit initiatief heeft RC Oss-Maasland doen besluiten aanvullend pilots te starten in Zimbabwe en Tanzania en tevens een meerjarenplan te ontwikkelen. Bevindingen en lessons learned De verstelbare bril blijkt in eerste instantie een trigger te zijn om het gesprek te voeren over oogzorg en preventieve gezondheidszorg: het heeft zowel voor hulpverleners als patiënten de uitstraling van een gadget. Gezondheidswerkers in ontwikkelingslanden vinden overigens dat vanuit het perspectief van armoedebestrijding en zelfredzaamheid veel meer aandacht moet worden gegeven aan geboortebeperking (i.v.m. voorkomen van overbevolking en daaraan gerelateerde armoede). Dit betekent dat - meer nog dan aanvankelijk was voorzien - de nadruk moet gelegd op een samenhangende aanpak van de preventieve gezondheidszorg met inbegrip van seksuele voorlichting. Een integrale aanpak is niet alleen veel effectiever, maar ook veel goedkoper. Diagnose, oogzorg en distributie kosten - afhankelijk van de mate van integratie in een public health program en de opbrengsten uit verkoop - per saldo circa € 3,= tot € 10,= per bril. De materiaalkosten van een verstelbare bril bedragen € 3,75 (prijspeil 2014). Het vinden van de juiste projecten en juiste personen voor een integrale en duurzame aanpak kost meer tijd dan verwacht. Enerzijds als gevolg van de prioriteit die in de rurale gebieden gegeven moet worden aan acute curatieve zorg. Anderzijds in verband met verschillen in zienswijzen tussen de Afrikaanse en Westerse wereld t.a.v. nut, noodzaak en prioritering van preventieve (gezondheids)zorg. De keuze om optimaal aan te sluiten op de lokale behoeften, mogelijkheden en het zelforganiserend vermogen van de bevolking heeft tot gevolg dat - meer dan aanvankelijk verwacht - geïnvesteerd moet worden in de verbinding met c.q. de opzet van de preventieve gezondheidszorg zoals Primary Health Care. Daardoor zullen vooralsnog minder mensen van oogzorg kunnen worden voorzien dan aanvankelijk de bedoeling was.
Versie 24 juli 2015
3
De betrokkenheid, ambitie en het zelforganiserend vermogen van de lokale professionals is - meer nog dan verwacht - cruciaal om optimaal aan te kunnen sluiten op bestaande voorzieningen, het eigen belang en de intrinsieke motivatie van betrokkenen, en op de steun van ondernemende mensen (vaak de lokale Rotarians). De actieve en blijvende steun van lokale Rotary Clubs is een noodzakelijk om de integratie van initiatieven, de continuïteit van de zorg en het zelf organiserend vermogen te borgen. De actieve en blijvende steun van de lokale partijen in Zimbabwe bleek helaas niet gewaarborgd te kunnen worden. Daarom hebben we de in 2014 opgestarte pilot in dit land voortijdig gestopt. Verder hebben we de conclusie getrokken dat we de afbreukrisico’s beter kunnen beperken door te participeren in meerdere kleinschalige projecten i.p.v. een of enkele grotere projecten. Strategisch doel Onderwijs voor de allerarmsten in rurale gebieden van derde wereldlanden beter toegankelijk maken in het bijzonder door slechtziendheid in die gebieden te bestrijden met tijdige diagnose en passende oogzorg. Een en ander zodanig dat optimaal wordt aangesloten op school health programs en public health programs, respectievelijk dat de opzet van dergelijke programma’s wordt gestimuleerd. Visie De verstelbare bril is een tussenoplossing om toegang tot school en werk mogelijk maken voor ver- en bijzienden met beperkte financiële middelen in rurale gebieden. Realisatie van het strategische doel vergt integrale preventieve gezondheidszorg in de vorm van: a. School Health Programs waarbij scholieren preventief worden gescreend en voorlichting wordt gegeven over persoonlijke hygiëne, oogzorg en mondzorg, etc. b. een public health program waarbij voorlichting wordt gegeven over persoonlijke hygiëne, oogzorg, mondzorg, geboortebeperking (i.v.m. armoedebestrijding), etc. oorzaken van oogziekten waaronder bacteriologische infecties en oogschade door bestrijdingsmiddelen worden weggenomen c. het instrueren van de eerste lijnsgezondheidszorg zo nodig met behulp van Vision Guardians d. deskundige hulp bij het stellen van de juiste diagnose m.b.t. de noodzakelijke oogcorrectie; e. nazorg gericht op het juist gebruik van de verstelbare bril en de overstap naar een maatwerkbril; f. de aanwezigheid en/of ontwikkeling van met digitale middelen ondersteunde gezondheidszorgstructuur waar mogelijk en nodig naar het model van de virtual doctors1, g. de aanwezigheid en/of ontwikkeling van onderwijs en regionale economische ontwikkeling met behulp van microfinanciering en h. monitoring van de effecten en sturing op verbeterpunten door lokale professionals uit de gezondheidszorg en het onderwijs met steun van lokale Rotary Clubs.
1
Zie ook http://www.virtualdoctors.org/
Versie 24 juli 2015
4
Om voornoemd beleid te realiseren is het nodig in Nederland, België, Engeland en de derde wereld samenwerking te zoeken met a. Rotary Clubs en Districten die het meerjarenplan inhoudelijk en financieel willen en kunnen ondersteunen, door middel van integratie van bestaande initiatieven op het gebied van de preventieve gezondheidszorg, onderwijs en regionale economische ontwikkeling in rurale gebieden en b. oogheelkundige kennis- en zorgcentra. Overwegingen De beoogde welvaartsontwikkeling in ontwikkelingslanden m.b.v. het meerjarenplan Focus on Vision sluit qua doelstelling en aanpak prima aan op de missie en doelstelling van Rotary. Het selecteren en verbinden van service-projecten die complementair zijn v.w.b. de preventieve gezondheidszorg en de regionale economische ontwikkeling, kan sterk bijdragen aan de effectiviteit en doelmatigheid van de betrokken projecten (1 + 1 = 3). Deze werkwijze wordt daarom sterk gestimuleerd door Rotary International d.m.v. van de spelregels van de Rotary Foundation. Ten slotte zal een integrale aanpak op internationaal niveau een zinvolle impuls kunnen geven aan het vitaliseren van de international service. Operationeel doel 2014 - 2017 I. In rurale gebieden in Afrika en Azië aansluiting zoeken met bestaande initiatieven c.q. structuren op het gebied van de preventieve gezondheidszorg en het waar nodig versterken van deze gezondheidszorg. II. In Afrikaanse rurale gebieden 20 à 25.000 mensen ondersteunen met adequate diagnose en waar nodig oogzorg, 4 à 6.000 mensen een verstelbare bril verstrekken en 1.000 mensen toeleiden naar een maatwerkbril. III. In Aziatische rurale gebieden 8 à 10.000 mensen ondersteunen met adequate diagnose en waar nodig oogzorg. 1 à 2.000 mensen een verstelbare bril verstrekken. Project organization Focus on Vision Project manager: Rtn. A.S.J.J. (Ton) Jenniskens, Medical Doctor (RCOM, PHF),
[email protected] Members of the project group: Rtn. G.F.M. (George) van der Velden, Medical Doctor (RCOM),
[email protected] Rtn. Dirk-Jan Zwagerman (RCOM),
[email protected] Rtn. P.G. (Pieter) van der Poel (RCOM)
[email protected] Vacature RC Oss Begroting Blijkens bijgaande financiële verantwoording van het project Focus on Vision Ghana, onze eerste Pilot in 2013, kost de aanschaf, verzending, distributie en oogheelkundige zorg en opleiding afgerond € 10,= per bril. Dit betekent dat - aanvullend op de € 8.500,= investering in het project Ghana – de komende drie jaar in totaal tenminste circa € 70.000,= moet worden ingezameld. We gaan daarbij uit van de volgende fasering:
Versie 24 juli 2015
5
2014: € 2.000,= 2015: € 11.500,= 2016: € 28.000,= 2017: € 28.000,= Voor 2014/2015 is reeds een Districts Grant toegekend van € 2.500,=. In samenwerking met de beoogde clubs en districten, met inachtneming van de funding van het project Ghana, en met inzet van de genoemde District Grant willen we voor de uitvoering van het meerjarenplan een Global Grant verkrijgen van tenminste € 30.500,=. Resteert voor de deelnemende clubs de uitdaging om met elkaar in drie jaar tijd circa € 36.000,- in te zamelen, gemiddeld circa € 12.000,= per jaar. Als we tenminste 3 à 4 Europese Rotary clubs weten te interesseren komt dit neer op gemiddeld 3 à 4 duizend euro per club per jaar. Plan van aanpak Fase 1 (2014/2015) a. draagvlak voor het meerjarenplan ontwikkelen door het meerjarenplan te bespreken i. met de (inkomend) Gouverneur en Rotary Foundation Officer van district 1550, ii. Rotary Clubs in de regio en met RC Kluisbergen-Vlaamse Ardennen en RC Sussex Vale; iii. met The Rotary Foundation met als doel het verwerven van een Global Grant b. projectorganisatie doorontwikkelen met betrokkenheid van de deelnemende Rotary Clubs c. Focus on Vision verbinden met projecten van andere Rotary Clubs zoals i. the Virtual Doctor Project van RC Sussex Vale (Zambia, Chilanga en Chongwe) en ii. het Jan Vader Memorial project van RC Tiel d. pilot Zimbabwe formeel beëindigen i.v.m. gebrek aan support van de lokale professionals en Rotary Clubs e. projecten (Pilots) opzetten c.q. vervolgen in i. Tanzania, Rubya Hospital d.t.k.v. Iris van der Poel en Anouk Velthuis (coassistenten RadboudUMC). Doel Public health program versterken 2.500 screenings uitvoeren 750 brillen distribueren; (na)zorg borgen door commitment van Rubya Hospital, RadboudUMC, en volgende lichtingen coassistenten; support verkrijgen van: RC Bukoba en RC Mwanza ii. Zambia (Chilanga en Chongwe) d.t.k.v. RC Sussex Vale. Doel: Public health program versterken 1.750 screenings uitvoeren 250 brillen distribueren; (na)zorg borgen door commitment van het Chongwe Rural Hospital en 6 Rural Health Centres in de districten Chilanga en Chongwe support verkrijgen van: RC Chilanga, RC en Britse oogheelkundige instituten iii. Ghana: public health program opbouwen, 5.000 screeningsuitvoeren en aanvullend 1250 brillen distribueren via Dr Samuel Bert Boadi-Kusi, Department of Optometry, University of Cape Coast. iv. Namibië: via RC Otjawarongo, Rtn. Schneider.
Versie 24 juli 2015
6
Fase 2 (2015/2016) a. effecten fase 1 evalueren b. projecten fase 1 nazorg borgen, flankerend beleid realiseren en aanvullend 5.000 screenings uitvoeren en 1250 à 1500 brillen distribueren c. projecten opzetten in twee andere Afrikaanse landen (Kenia en Namibië) en een of twee Aziatische landen (India en Nepal), 4 à 5.000 screenings uitvoeren en 750 à 1.000 brillen distribueren. Fase 3 (2016/2017) a. effecten fase 2 evalueren b. projecten fase 1 en 2 nazorg borgen, flankerend beleid realiseren, aanvullend 5.000 screenings uitvoeren, 1.250 à 1.500 brillen distribueren en 750 à 1.000 mensen toe leiden naar een maatwerkbril c. projecten opzetten in twee andere Afrikaanse landen en een Aziatisch land, 4 à 5.000 screenings uitvoeren en 750 à 1.000 brillen distribueren Bijlagen 1. verantwoording project Ghana 2013/2014 2. begroting 3. projectplan en -begroting Tanzania Links http://www.focus-on-vision.org/nl/home/ http://www.virtualdoctors.org/ http://www.rotary.nl/tiel/nieuws/4.%20tekst%20Jan%20Vader%20Memorial/
Versie 24 juli 2015
7
