Meerbegaafdheid op het Bornego College - Lyceum Onze visie op meerbegaafdheid en toegang tot het Bornego Plus Programma Het Lyceum neemt de uitslag van de IST-test van het Centrum voor Hoogbegaafdheidsonderzoek te Nijmegen als uitgangspunt voor de signalering van meerbegaafdheid. Kinderen in de leeftijd 12-18 jaar ontwikkelen echter sterk, waardoor ook leerlingen die op 12-13jarige leeftijd niet als meerbegaafd zijn aangemerkt zich wel degelijk als zodanig kunnen ontpoppen. Deze leerlingen die zich pas in de loop van hun schoolloopbaan tot excellente leerlingen ontwikkelen willen we ook graag de extra uitdaging bieden van ons Bornego Plus programma. Omgekeerd komt het regelmatig voor dat leerlingen die in de IST test (12-13 jaar) zeer sterk scoorden op latere leeftijd geen behoefte meer hebben aan verrijkingsmodules. Het is zelfs mogelijk dat sommige leerlingen niet gebaat zijn met verrijkingsmodules omdat de extra werkdruk ten koste zou gaan van hun schoolresultaten. Compacten Ons meerbegaafdenprogramma is momenteel voornamelijk gericht op verdieping en verbreding buiten de reguliere lessen. Voor de meeste van deze modules geldt dat het Bornego College de deelnemers de mogelijkheid biedt om te compacten door 1 of 2 reguliere lessen in te ruilen voor werkzaamheden aan deze cursus. Voorwaarde is altijd dat de vakdocent akkoord moet gaan. De Bornego Plus coördinator bemiddelt hierbij. De ervaringen met dit compacten zijn zonder uitzondering goed: de leerling wordt gestimuleerd om zelfstandig te werken aan het vak en is vaak extra gemotiveerd om hierop zijn goede resultaten te continueren. Het bestaan van een goed functionerende electronische leeromgeving (ELO) is hierbij een belangrijke voorwaarde. Essentieel aan onze benadering van het meerbegaafden-programma is het kenmerk dat aan leerlingen een vrije keuze wordt geboden. Als een leerling bewust kiest voor een module uit het aanbod voelt de leerling zich mede-eigenaar van deze activiteit, Dit komt het resultaat ten goede. Bij de diplomering ontvangen de leerlingen een certificaat waarop de voltooide modules in ons meerbegaafden programma staan vermeld. Differentiatie binnen de reguliere lessen Naast verrijking buiten de lessen om, is voor meerbegaafden differentiatie binnen de reguliere lessen van groot belang. Docenten worden gestimuleerd om deze differentiatie gestalte te geven waar dat kan. De manier waarop dit gebeurt hangt sterk af van het vak, de les en de docent. Naast verdieping kan het ook inhouden dat meerbegaafde leerlingen andere leerlingen begeleiden (zij stellen dit zelf vaak erg op prijs). Door toenemende digitalisering verwachten we dat de mogelijkheden voor differentiatie sterk zullen toenemen.
Warme overdracht Op het Lyceum komen leerlingen binnen in de 3e klas, m.u.v. de leerlingen uit Joure die vanaf de 4e klas de Havo en Vwo opleiding aan het Lyceum in Heerenveen volgen. Door middel van een persoonlijk gesprek tussen de Bornego-Plus coördinatoren op de verschillende locaties worden jaarlijks de leerlingen overgedragen aan het Lyceum. Dit gebeurt aan het einde van het schooljaar, voordat de leerlingen op het Lyceum starten. De basis voor deze overdracht vormen begeleidingsverslagen in SOM. In de gesprekken worden de begeleidingsverslagen toegelicht en verduidelijkt. De Bornego-Plus coördinator stelt aan het begin van het nieuwe schooljaar de nieuwe mentor van elke meerbegaafde leerling op de hoogte van de informatie die bij de overdracht van het Junior College ter beschikking is gekomen. De mentor kan zodoende bij de begeleiding van de betreffende leerling rekening houden met zijn specifieke achtergronden.
Observeren Om de verrijkingsmodules maximaal ten goede te laten komen van de leerlingen die er het meest profijt van kunnen hebben, blijven de docenten op het Lyceum de leerlingen mede vanuit dit perspectief observeren. Zij kunnen bij de Bornego Plus coördinator aangeven welke verrijkinsgmodules zij voor bepaalde meerbegaafde leerlingen het meest geschikt achten.
Multidimensioneel Daarnaast is meerbegaafdheid een multi-dimensioneel begrip (zie hierboven). Daarom kunnen ook projecten op school die niet primair het “klassieke” karakter van kennisverwerving hebben toch van groot belang zijn als verrijking en uitdaging voor bepaalde typen meerbegaafde leerlingen. Hieronder zullen wij daarom ook enkele van deze projecten kort noemen.
Pluslessen in de 3e klas In de 3e klas komt elke meerbegaafde leerling in aanmerking voor pluslessen. Deelname is weliswaar op vrijwillige bijdrage, maar als een leerling niet wenst deel te nemen volgt een kort gesprekje met de Bornego-Plus coördinator om de reden hiervan te achterhalen. De pluslessen vinden plaats in vier cycli van gemiddeld 3-4 lessen die eens per week worden gehouden. De nadruk ligt sterk op interactiviteit, waarbij uitwisseling van ervaringen plaatsvindt zowel tussen de leerlingen en de docent als tussen de leerlingen onderling. Dit wordt afgewisseld met inhoudelijke en/of uitdagende elementen zoals testjes en korte films.
Pluslessen op het Lyceum hebben de volgende functies: • • • • • •
onderling ervaringen uit wisselen over lessen en leerstrategieen feedback krijgen en geven over de lessen op school en hoe meerbegaafden binnen dit kader het beste kunnen functioneren feedback krijgen en geven over het gedrag van meerbegaafde leelingen in de les en hoe docenten hierop zouden kunnen inspringen samen te ontdekken wat de school voor hen extra kan betekenen samen te ontdekken wat zij extra voor de school kunnen betekenen. de leerlingen beter te leren kennen (vanuit de Bornego-Plus coördinator bezien).
Verrijken en Compacten vanaf de 3e klas: In het kader van het Bornego Plus programma wil het Lyceum haar excellente leerlingen uitdagen om meer uit zichzelf te halen. Daartoe biedt zij uitdagende Toelating Onderstaande verrijkingsprojecten staan open voor meerbegaafde leerlingen uit Klas 3 t/m 6. In het licht van onze visie op meerbegaafdheid waarbij ook de voortgaande ontwikkeling van leerlingen tussen hun 12e en 18e jaar in beschouwing wordt genoemen, kunnen ook leerlingen die in de 1e klas bij de IST test niet als meerbegaafd zijn aangemerkt worden toegelaten. Deze leerlingen dienen zich te onderscheiden door uitmuntende resultaten in het huidige schooljaar en/of door een goede werkhouding. In alle gevallen wordt eerst overlegd met de mentor of de leerling de extra werkdruk aankan. 1. Spaans Deze cursus wordt aangeboden in klas 3 t/m klas 6. De leerlingen werken op basis van de methode Paso Adelante van Wolters Noordhoff en gebruiken tekstboeken, werkboeken en digitale licenties. Elke leerling werkt op zijn eigen niveau en tempo en dient zijn eigen planning in bij de Bornego Plus coördinator die de voortgang checkt. Maandelijks is er een les op school van anderhalf uur die wordt gegeven door J. Scholtanus. Hij heeft de studie Spaans aan de Rijksuniversiteit Groningen recent voltooid. Alle deelnemers volgen deze lessen, waarbij de nadruk ligt op spreekvaardigheid. Na elke drie hoofdstukken kunnen leerlingen digitaal een diagnostische toets aanvragen en aansluitend een schriftelijke toets maken. Als een deel (boek) succesvol is afgerond wordt het boek, als beloning, eigendom van de leerling. 2. Wiskunde Club Binnen deze club, die open staat voor leerlingen uit klas 3 t/m 6 komt wiskunde aanbod die niet opgenomen is in het reguliere curriculum. Het oefenen met een bredere materie verstevigt de basis van leerlingen in dit vak kweekt ook een groter begrip van de reguliere stof. Het is vooral bedoeld voor de leerlingen die meer willen presteren dan alleen sommetjes maken.
3. Een module van Hoogbegaafd-uitgedaagd.nl Deze website bundelt diverse cursussen en modules, waarvan menigeen een beroep doet op andere componenten van intelligentie dan alleen logisch-mathematisch of verbaal-linguistisch. Ze bestaan alle uit acht lessen van anderhalf uur elk. Het gaat om vakken zoals: • • • • • • • •
Creatief met kleur, Programmeren Filosofie Psychologie Neuropsychologie Taal en cultuur van Egypte Ontwikkelingslanden Webteksten ontwerpen
De kosten van het cursusmateriaal worden door de school met de ouders gedeeld. 4. Een module van Natuur, Leven en Techniek Natuur Leven en Technologie is een vak op school dat leert om een combinatie van natuurkunde, biologie en scheikunde toe te passen in praktijksituaties. Tot en met het eindexamen bestaat het vak uit 10 losse modules. Deze zijn staan online en zijn prima door zelfstudie te doen. Ze zijn aansprekend voor leerlingen die iets extra’s met exacte vakken wil doen op een toegepaste manier (en die het vak niet in hun reguliere packet hebben opgenomen).
Vanaf de 4e klas komen hier de volgende mogelijkheden bij: 5. Een derde vak in het vrije deel Het Bornego College biedt meerbegaafde leerlingen de mogelijkheid om een derde vak in het vrije deel van hun packet op te nemen. Omdat dit vak niet kan worden ingeroosterd, staan de volgende opties open: • Het extra vak wordt gevolgd op het moment dat de leerling een tussenuur heeft. • De leerling volgt de lessen voor het extra vak op een moment dat hij/zij eigenlijk een ander vak heeft. Voorwaarde is dat de leerling voor dit vak gemiddeld een 7,0 of hoger staat. Voor beide opties heb je toestemming nodig van alle betrokken docenten. De Bornego Plus coördinator bemiddelt.
6. Olympiades Voor verschillende vakken bestaat de mogelijkheid deel te nemen aan Olympiades, landelijke wedstrijden die worden gespeeld in verschillende rondes. De beste 6-10 leerlingen van Nederland doen mee aan de Internationale Olympiade.
De vragen gaan over de praktijk en testen vakkennis maar ook creativiteit. Momenteel doen de volgende vakken mee aan Olympiades: wiskunde, scheikunde, natuurkunde, aardrijkskunde en biologie. Ook het afgelopen seizoen halen weer verschillende Bornego-leerlingen de landelijke finale, zoals Ivo Gabe de Wolff (V5b) en Ilse van der Linden (V6b) bij wiskunde. Voor de 5e klas komen er de volgende mogelijkheden bij: 7. Cambridge Engels De sectie Engels van het Bornego College biedt Cambridge Engels aan alle vijfdeklassers, mits zij zich onderscheiden door een goede werkhouding en goede resultaten op het vak Engels. De cursus is van belang omdat bij steeds meer universitaire studies Engels de voertaal is. Niet alleen de colleges zijn steeds vaker Engelstalig maar ook presentaties en essays dienen in vlot en begrijpelijk Engels te worden gehouden en geschreven. Het volgen van het Cambridge programma biedt een leerling de kans om het Engels op zo’n hoog niveau te beheersen dat hi/zij moeiteloos het niveau van iedere hogeschool en universiteit aankan. Aan het eind van de cursus maken de leerlingen een internationaal vastgesteld examen voor een internationaal erkend certificaat. 8. Pre-University College Het Bornego College biedt, in samenwerking met de Open Universiteit, leerlingen de mogelijkheid tot deelnemen aan het Pre-University College (PUC), waarbij leerlingen een module volgen op het niveau van een eerstejaars academische studie. De leerling studeert zelfstandig, er zijn geen colleges. Via het internet is er toegang tot een studiecoach van de OU. Ook wordt de leerling begeleid vanuit het Bornego College: de Bornego Plus docent bewaakt de voortgang, en bij moeilijke vragen kan de leerling terecht bij een vakdocent. Aan het eind van de module maakt de leerling eerst enkele online oefententamens. Het echte tentamen wordt afgelegd in het Studiecentrum van de OU in Leeuwarden. Als dit tentamen wordt gehaald ontvangt de leerling een Verklaring van de Decaan van de OU. Dit document wordt ook bij het Vwo diploma (nog eens) uitgereikt. Er zijn twintig modules bestaande uit 100-120 studie-uren, die aansluiten bij de profielen: • Cultuur en Maatschappij (b.v. sociale psychologie, rechtsfilosofie, expressionisme); • Natuur en Techniek (b.v. informatica, communicatietechnologie); • Natuur en Gezondheid (b.v. gedragsbiologie, neuropsychologie); • Economie en Maatschappij (b.v. productiemanagement, accounting); Het volgen van het PUC heeft de volgende voordelen: • het helpt bij het kiezen van de juiste studie: de leerling ontdekt nu al of hij/zij een studie leuk vindt of niet; • het geeft een voorsprong op de universiteit, omdat de leerling al gewend is aan de wijze van studeren op een universiteit; • het leert goed te plannen, wat ook van pas komt bij gewone schoolvakken;
• •
er is de mogelijkheid om de module combineren met het Profielwerkstuk; het is een echte uitdaging op een door de leerling zelf uitgekozen terrein.
9. Verrijking binnen de methode Klassiek Talen Veel van onze meerbegaafde leerlingen volgen de Gymnasium opleiding. De sectie Klassieke Talen heeft een eigen methode ontwikkeld die sterk is gericht op het stimuleren van excellentie. Mede daarom wordt het Gymnasium van het Bornego College gezien als een van de beste afdelingen van Nederland. In het rapport ‘De Toren van Jenga’ is de afdeling van het Bornego één van de vier gekozen voorbeeldscholen van een goed functionerend gymnasium. De belangrijkste ingredienten zijn: • De docenten klassieke talen stellen hoge eisen aan de leerlingen en zorgen ervoor dat die leerlingen een aanzienlijk grotere huiswerklast hebben dan niet-Gymnasium leerlingen; • De docenten steken veel tijd in het persoonlijk nakijken van het gemaakte huiswerk; • In de les wordt veel gezamenlijk gedaan; samen rijtjes opzeggen en gezamenlijk • overhoren; • Er is een hoog niveau in de klas en leerlingen helpen elkaar onderling om te voorkomen dat leerlingen achterblijven. 10. Vertaalwedstrijden Een ander fundament van excellentie binnen de gymnasiumafdeling is de deelname aan diverse vertaalwedstrijden. Leerlingen worden uitgedaagd een pittige, ongeziene tekst in verzorgd en, zo mogelijk, mooi Nederlands om te zetten. Twee jaar geleden won Jorrit Visser voor het vak Latijn, afgelopen jaar wonnen Froukje Tigchelaar voor Latijn en Rhanna Roscher voor Grieks op het regionale Certamen Septentrionale, een vertaalwedstrijd voor de 25 noordelijke scholen met gymnasium(afdeling). In een deelnemersveld van ongeveer 80 leerlingen bleken de Bornegoleerlingen uit te blinken. Froukje Tigchelaar mocht, ten gevolge van haar bijzondere prestatie op het Certamen Septentrionale, zelfs meedoen met de internationale vertaalwedstrijd in Napels, het Certamen Lucretianum. Een bijzondere en onvergetelijke ervaring voor haar. 11. Maatwerk Gezien het multidimensionele karakter van meerbegaafdheid geven wij onze meerbegaafde leerlingen, waar mogelijk, de ruimte om zelf met voorstellen te komen over projecten die ze zouden willen ondernemen. Deze leerlingen zijn erg gemotiveerd om deze “eigen” projecten uit te voeren, hetgeen de kans op succes verhoogt. Vakdocenten die hierbij begeleiden worden voor deze uren door de school gecompenseerd.
Verrijking in andere dimensies van meerbegaafdheid Op het Bornego College vinden tal van andere projecten en evenementen plaats, waarbij leerlingen worden uitgedaagd om te helpen bij de organisatie of deel te nemen aan de uitvoering van het project. Deze projecten kunnen primair zijn ontstaan vanuit de wens om de identiteit van de school te versterken, of de sfeer en het saamhorigheidsgevoel op school te verhogen. Meerbegaafde leerlingen zijn doorgaans oververtegenwoordigd bij deze projecten. De projecten bieden ook ruimte aan leerlingen met een groot talent op het gebied van muziek, dans, techniek of organisatievermogen. Als zodanig sluiten deze talenten aan bij de notie van meervoudige intelligentie zoals afgebeeld in het begin van dit stuk. 12. Kunst Beeldend Plus Klas voor Havo 4 en Vwo 4 In het schooljaar 2013-14 start het Bornego College met een “Kunst Beeldend Plus Klas”. Deze klas is bedoeld voor leerlingen die binnen het vak Kunst Beeldend extra uitdaging willen en buiten de reguliere uren om dus extra verdieping en verbreding wensen. Zij kunnen zich verder ontwikkelen binnen het beeldend vakgebied. Deze klas sluit goed aan bij elementen van Gardner’s meervoudige intelligentie, zoals de “Intrapersoonlijke intelligentie”, de “Visueel-Ruimtelijke intelligentie” en de “Lichamelijk-Kinetische intelligentie”. De verrijkingsmodules omvatten tekenen, schilderen, grafiek, keramiek, hout en metaal. Aan het einde van de periode gaan de leerlingen hun eigen expositie organiseren in de school. Leerlingen, docenten, ouders, familie en vrienden zijn dan welkom op de opening van de expositie. Na het schooljaar wordt de Kunst Beeldend Plus Klas geëvalueerd en wordt er ook gekeken naar een verbinding met het vak Kunst Muziek. 13. Kerstmusical Jaarlijks wordt deze musical opgevoerd, zowel voor ouders in de avonduren als voor de leerlingen overdag op de laatste dag voor de Kerstvakantie. Aan de totstandkoming werken ca. 60 leerlingen mee. Het biedt deze leerlingen de mogelijkheid om zich te ontplooien in een van de volgende “rayons”: Toneel: Toneelspelen, regisseren, coachen van de acteurs; Zang: Zingen, vierstemmige partijen ontwerpen voor bestaande liedjes, koordirectie; Dans: Ontwerpen van choreografie, coachen van het team, uitvoeren van de dans; Band Ontwerpen van partituren voor verschillende instrumenten, het instuderen van de nummers; Decor: Decor ontwerp, het plannen en regelen van de changementen;; Techniek Het opbouwen en bedienen van de mengpanelen voor geluid en licht; PR: Het opstellen van promotiemateriaal, een rondschrijven aan de ouders, het organiseren van de logistiek rondom de voorstellingen;
Voor alle deelnemers geldt dat zij zich ontwikkelen op het gebied van samenwerken in een team, het omgaan met deadlines, tijdsdruk en gezonde spanning voorafgaande aan de voorstellingen. Daarnaast heeft elk rayon een rayonhoofd. Deze geeft leiding, coacht zijn teamleden en lost conflicten op. Uiteraard wordt dit project (op gepaste afstand) begeleid door enkele docenten. 14. Open Podium Het Open Podium is een avond waarop leerlingen hun talenten kunnen tonen aan elkaar en aan de ouders op het gebied van muziek, dans, toneel en cabaret. Ook hier spelen meerbegaafde leerlingen een belangrijke rol bij het uitvoeren en combineren van vele van de zojuist genoemde activiteiten. 15. Andere projecten Hetzelfde geldt voor andere projecten zoals: het Paasproject, de PWS avond, inzamelingsacties voor World Servants, Zip Your Lip, Edukans en vele andere. Meerbegaafden, in welke dimensie dan ook, weten deze projecten met graagte te vinden en leveren een bovengemiddelde bijdrage.
