COIG cursusdag
klinische genetica in de interne geneeskunde
Mee-naar-huis-neem boodschappen 2015
Hes Bredenoord Bongers & Deegens Helderman-van der Enden & Rennenberg Hoedemaekers & Postema Menko en Smorenburg Oosterwijk
Take home message
klinisch genetisch redeneren 1 nieuw paradigma: elke aandoening is multifactorieel / polygeen
(familie) anamnese en fysische diagnostiek zijn de basis: voor indicatiestelling verwijzing / DNA onderzoek genetische heterogeniteit is de regel, wat nu gemist wordt, zit volgende maand misschien wel in het panel
Take home message
klinisch genetisch redeneren 2 ‘beyond Mendel’ epigenetica, mitochondriaal, mozaicisisme, GWAS, SNP’s, miRNA, NextGen diagnostiek: blijf lezen! ‘Test to treat’ genetische diagnose (+ familiaire consequenties) als bijproduct van klinische diagnostiek tbv behandeling
Take home message
minder bekende erfelijke tumor syndromen ‘Niet pluis’ gevoel: • ‘te jong’ • multiple primaire tumoren in één patiënt • gekende combinaties van kanker in de familie • ‘te veel’ in de familie • niet-oncologische symptomen: lichamelijk onderzoek! www.geneclinics.org www.facd.info
Take home message
minder bekende erfelijke tumor syndromen 2 Een oncogenetische diagnose bij uw patiënt kan van levensbelang zijn voor verwanten De ‘nieuwste’ (= recent gevonden) genen zijn vaak de zeldzaamste Jan Peutz was Haags internist www.geneclinics.org www.facd.info
Ethische aspecten in de praktijk 1 ‘Meer technologie is meer praten’ Binnenkort is diagnostiek via genen-panels, exome- of genome-sequencing de regel: toenemende bijvangst
NextGen diagnostiek: ‘tiered consent’ (pakketten) Blurred lines tussen research en diagnostiek
Ethische aspecten in de praktijk 2 Actionability: niet alleen tav behandel/preventie consequenties voor de patiënt, maar ook (genetisch) belang van familieleden. Ja, u heeft ook een ethische/morele verantwoordelijkheid voor familieleden: pleidooi voor zorgvuldigheid Stel pre-symptomatisch DNA-onderzoek uit tot leeftijd waarop uitslag medische consequenties heeft / het kind zelf kan meebeslissen (12, 16, 18, 24, …… jaar)
Take home message
vasculaire geneeskunde Twee keer een zeldzame aandoening in de familie: denk aan genetica! Vrouwen met trombose is de voorgeschiedenis en kinderwens: denk aan erfelijke oorzaken / profylaxe
Aneurysma van de thoracale aorta? Denk aan TAAD en potentiele consequenties voor behandeling/follow up FH, denk aan leeftijd en geslachtsafhankelijke referentiewaarden
Take home message
Take home message
Nefrogenetica 1 Nierziekten: Vaak erfelijke component - bij volwassen minder vaak dan bij kinderen
Erfelijke nierziekten: - Familie-anamnese / stamboom belangrijk - Vraag niet alleen naar nierziekten in de familie - maar ook naar: doofheid, visusstoornissen, diabetes, cardiale stoornissen, myopathie, neurologische stoornissen
Take home message
Nefrogenetica 2 - Ziekte-specifieke arrays en exome sequencing: diagnostiek efficiënter en sneller
- ”Geen mutatie(s)” sluit erfelijke nierziekte niet uit
- Verwijzing naar/overleg met klinische genetica is bij meeste erfelijke nierziekten (ook bij ADPKD !) zinvol
Take home message
Cardiogenetica 1
Bij veel erfelijke hartziekten kan nu de causale mutatie worden aangetoond, zodat dragerschapsbepaling in de familie mogelijk wordt. (zie ook: Cruijff 6 vs 13)
De meeste erfelijke hartziekten zijn goed behandelbaar: actief opsporen van dragers heeft dus zin (zie ook: cascade-screening).
Take home message
Cardiogenetica 2 Plotse dood <40 jaar wordt meestal veroorzaakt door een erfelijke hart/vaatziekte. In die gevallen zijn: - obductie en opslag van DNA van de overledene, en - verwijzing van verwanten voor genetic counseling en cardiologische onderzoek essentieel voor preventie.
Take home message
Nog vragen? uw locale / regionale UMC afd. klinische genetica
U krijgt om 17.00 sharp email met link naar evaluatieformulier : geef niet alleen aan •
wat u goed vond
•
of beter kan
•
maar ook wat u gemist heeft
Addendum1: mate van verwantschap eerstegraads:
- kinderen - ouders - broers en zusters
tweedegraads:
- half broers / zusters - ooms en tantes - grootouders / kleinkinderen - neefjes en nichtjes (via broers / zusters)
derdegraads:
- neven en nichten (via ooms / tantes) - oudooms en -tantes - overgrootouders
nb. ‘nuldegraads’, verschillende neven & nichten, PZ heeft ongelijk! Klinische Klinische Genetica Genetica UMCG UMCG
Addendum 2: basisbegrippen variabele expressie: qua debuutleeftijd en ernst •• ovariumca en bilateraal mammaca 36 jr. versus unilateraal mammaca op 78 jr.
• NF: scoliose, neurofibromata, milde retardatie, cafe-au-lait, opticus glioom, ….
gereduceerde penetrantie: ‘overgeslagen generatie’ •• minimale expressie?
• •
te vroeg overleden? cave: overgeslagen sexe
anticipatie: toename expressie (ernst, leeftijd) in volgende generaties •• dynamische mutaties
• omgevings / lifestyle factoren • epigenetische veranderingen • cave: ascertainment bias Klinische Klinische Genetica Genetica UMCG UMCG
Addendum 3: basisbegrippen pleiotropie/allelische heterogeniteit: één gen -> verschillende ziektebeelden • •
RET: Hirschsprung, MEN2a CFRT: cystische fibrose, congenitale vas deferens agenesie
fenocopie: niet-erfelijke en erfelijke vorm bestaan naast elkaar • ‘sporadische’ borstkanker in een BRCA1-mutatie familie • erfelijke versus niet-erfelijke M. Alzheimer
genetische / locus heterogeniteit: verschillende genen -> één ziekte •• colon carcinoom tgv: MLH1, MSH2, MSH6, PMS2, EPCAM, MutYH, NTHL1, ….
• cystenieren: dominant, recessief, …. • tubereuze sclerose: TSC1 (# 9), TSC2 (#16), .... • >35 ataxie genen …. Klinische Klinische Genetica Genetica UMCG UMCG
